Διαμόρφωση συνθηκών επαναστατικής κατάστασης | ΙΣΤ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?

id=10517219&action=print

Σάββατο 12 Οχτώβρη 2019 - Κυριακή 13 Σελίδα 20

Οχτώβρη 2019

ΙΣΤΟΡΙΑ
Διαµόρφωση συνθηκών επαναστατικής κατάστασης
Για την κατανόηση της κατάστασης που επικρατούσε την περίοδο της απελευθέρωσης παραθέτουµε σχετικά
αποσπάσµατα από το κεφάλαιο «Η απελευθέρωση της Ελλάδας. Η διαµόρφωση συνθηκών επαναστατικής κατάστασης»
από το Δοκίµιο Ιστορίας του ΚΚΕ τ. Β2.
«Στην Ελλάδα - όπως και σε άλλα κράτη - είχε διαµορφωθεί επαναστατική κατάσταση, που η κορύφωσή της
συντελέστηκε τις µέρες της Απελευθέρωσης.
Βασικά χαρακτηριστικά της πολιτικής κατάστασης εκείνη την περίοδο ήταν η αποδιάρθρωση των πιο σηµαντικών
λειτουργιών του αστικού κράτους, ενώ ο κατ' εξοχήν παράγοντας που προσέδιδε στο ελληνικό αστικό κράτος ισχύ, ο
γερµανικός στρατός, είχε φύγει ή βρισκόταν σε διαδικασία αποχώρησης. Ταυτόχρονα, ήταν ελάχιστες οι βρετανικές
στρατιωτικές δυνάµεις που βρίσκονταν τότε στην Ελλάδα, εποµένως υπήρχε αδυναµία να προσδώσουν ισχύ στην
αποδυναµωµένη αστική εξουσία. Επιπλέον, σηµαντικό στοιχείο της κρίσης του αστικού κράτους ήταν το πέρασµα µε το
µέρος του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ χιλιάδων στρατιωτικών στη Μ. Ανατολή, χαρακτηριστικό και αυτό των στοιχείων που συνθέτουν
την ύπαρξη επαναστατικής κατάστασης. Από την άλλη, δεν υπήρχε ουσιαστικά στον ελλαδικό χώρο κυβέρνηση, ενώ η
κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου βρισκόταν στο Κάιρο και δεν µπορούσε να αποβιβαστεί στον Πειραιά, δίχως την έγκριση του
ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Το ίδιο και οι στρατιωτικές δυνάµεις του αστικού στρατού (Ορεινή Ταξιαρχία κ.λπ.) που είχαν
αποµείνει στη Μέση Ανατολή, ενώ ο ΕΔΕΣ βρισκόταν στην Ηπειρο, εγκλωβισµένος από τον ΕΛΑΣ.
Από την άλλη επίσης, το κύρος των αστικών πολιτικών δυνάµεων στο λαό βρισκόταν στο κατώτερο σηµείο, παράλληλα
µε την οργανωτική τους υπόσταση, που περιγράφεται µόνο µε τη λέξη διάλυση. Επιπλέον, συνυπήρχαν οι οξύτατες
αντιθέσεις ανάµεσα στα αστικά τµήµατα των αντιβασιλικών και των βασιλοφρόνων, καθώς και των συνεργαζόµενων µε
τα στρατεύµατα κατοχής και των άλλων της φιλοβρετανικής γραµµής.
Οσον αφορά την κατάσταση του υποκειµενικού παράγοντα, τις διαθέσεις της εργατικής τάξης και των λαϊκών
στρωµάτων: Κυρίως υπήρχε το ΚΚΕ, που η οργανωµένη του δύναµη ξεπερνούσε τα 400.000 µέλη και το ΕΑΜ µε
1.500.000 µέλη. Βέβαια, είναι αναµφισβήτητο ότι αυτή η γιγάντια πολιτική οντότητα περιέκλειε πολλές αδυναµίες, παρά
το γεγονός ότι χιλιάδες ήταν διατεθειµένοι να δώσουν και τη ζωή τους. Οµως η προσχώρηση στο ΚΚΕ µέσα στην
Κατοχή αντανακλούσε ανεβασµένες εργατικές και λαϊκές διαθέσεις και τη δυνατότητα να περάσουν στη λαϊκή
πλειοψηφία συνθήµατα επαναστατικής ανατροπής.
Η πλειοψηφία της εργατικής τάξης είχε ταχτεί µε το ΚΚΕ. Ακόµα, κατά πολύ ευρύτερες λαϊκές µάζες αναγνώριζαν τον
καθοδηγητικό ρόλο του στον αγώνα απελευθέρωσης της Ελλάδας, καθώς και τον καθοριστικό ρόλο της Σοβιετικής
Ενωσης στην ήττα του φασιστικού άξονα. Πολύ σηµαντικό επίσης ήταν ότι αυτές οι λαϊκές δυνάµεις βρίσκονταν σε
οργάνωση µάχης, έχοντας στην εµπροσθοφυλακή δικό τους στρατό χιλιάδων, υπό τη διοίκηση στρατιωτικά
ειδικευµένων ανθρώπων. Αναµφισβήτητο είναι επίσης ότι αυτή η πελώρια λαϊκή δύναµη, ανεξάρτητα από τα
προβλήµατα στη στρατηγική, αγωνιζόταν για καλύτερες µέρες, έστω κι αν αυτό γινόταν δίχως να συνειδητοποιείται ότι
αυτές οι µέρες δεν περικλείονταν στο θολό όραµα της "λαοκρατίας".
Ωστόσο, η τέτοια τάση µε τις όποιες αυταπάτες της ερχόταν σε σύγκρουση µε τα αστικά κόµµατα, µε το αστικό πολιτικό
σύστηµα. Εξάλλου, σε καµία επανάσταση, ούτε προλεταριακή αλλά ούτε και αστική (στο παρελθόν), οι πολύ πιο πλατιές
εξεγερµένες λαϊκές δυνάµεις είχαν πλήρως ώριµη πολιτική συνείδηση, τουλάχιστον από την αρχή. Τις αγωνιστικές
διαθέσεις των εργατικών - λαϊκών µαζών υποβοηθούσαν οι εξελίξεις στις γειτονικές χώρες, συγκεκριµένα στη
Βουλγαρία, στη Γιουγκοσλαβία και την Αλβανία, το κύρος της ΕΣΣΔ, καθώς και η προέλαση του Κόκκινου Στρατού προς
την καρδιά της Ευρώπης, διαµορφώνοντας έναν ευνοϊκό και προτρεπτικό περίγυρο. Σε τέτοιες συνθήκες επιταχύνεται
µε πολύ γρήγορους ρυθµούς η επαναστατικοποίηση των εργατικών µαζών και άλλων συµµαχικών λαϊκών στρωµάτων,
ουδετεροποιούνται ταλαντευόµενα µικροαστικά στοιχεία, οξύνονται παραπέρα οι ενδοαστικές αντιθέσεις. Ολα αυτά, µε
την προϋπόθεση ότι το ΚΚ θέτει στην ηµερήσια διάταξη το ζήτηµα της επίλυσης της αντίθεσης "ποιος - ποιον",
παίρνοντας όλα τα απαραίτητα µέτρα µε βάση σχέδιο και καταλαµβάνοντας τα κέντρα του κράτους: Πρωταρχικά, Αθήνα
- Πειραιά - Θεσσαλονίκη, καθώς και άλλους σηµαντικούς χώρους.
Ηταν δυνατή η είσοδος µεγάλων στρατιωτικών δυνάµεων στην Αθήνα, η κατάληψη των εργοστασίων και η δηµιουργία
εργατικών συµβουλίων, η συγκρότηση εργατικής κυβέρνησης, η γενική επιστράτευση ολόκληρου του πληθυσµού 18-45
χρόνων».

Η ουτοπία της «εθνικής ενότητας»

«Την ηµέρα της απελευθέρωσης της Αθήνας το τεράστιο κύρος του ΚΚΕ αντηχούσε στα συνθήµατα του λαού που
πανηγύριζε, στα πανό και στις κόκκινες σηµαίες που κυµάτιζαν σε όλες τις εργατογειτονιές. Ο Ριζοσπάστης
κυκλοφόρησε νόµιµα για πρώτη φορά µετά από 8 χρόνια και 2 µήνες παρανοµίας. Η έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ και της ΚΟΑ
εγκαταστάθηκε προσωρινά στην οδό Οθωνος, ενώ της ΚΕ του ΕΑΜ στην οδό Κοραή.
Σε γενικές γραµµές, στις απελευθερωµένες περιοχές οι δυνάµεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ καταπιάνονταν σχεδόν αµέσως µε τα
οξυµένα προβλήµατα της σίτισης, της στέγασης, της περίθαλψης, της αποκατάστασης των κατεστραµµένων υποδοµών
(κτιρίων, δρόµων, σιδηροδρόµων, κ.λπ.). Διοικητικά, οι δυνάµεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και οι διάφορες οργανώσεις του
(λαϊκές επιτροπές, λαϊκή πολιτοφυλακή, κ.ο.κ.) συνυπήρχαν µε τις νεοαφιχθείσες αρχές - αντιπροσώπους της
κυβέρνησης "Εθνικής Ενότητας" και των βρετανικών στρατιωτικών δυνάµεων (όπου αυτές υπήρχαν). Η συνύπαρξη
αυτή δεν ήταν αρµονική. Ωστόσο, η παρουσία του ένοπλου λαού (του ΕΛΑΣ) και η συντριπτική ΕΑΜική υποστήριξη στις
περισσότερες περιοχές, βάραιναν καταλυτικά. Το εύρος των αρµοδιοτήτων των κατά τόπους εκπροσώπων της
κυβέρνησης εξαρτιόταν σε µεγάλο βαθµό από την αποδοχή ή ανοχή τους από τις αντίστοιχες Οργανώσεις του ΚΚΕ και

1 sur 3 24/02/2020 à 20:42

Διαμόρφωση συνθηκών επαναστατικής κατάστασης | ΙΣΤ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10517219&action=print

του ΕΑΜ.
Στις 16 Οκτώβρη έφτασε στην Αθήνα ο Γραµµατέας της ΚΕ του ΚΚΕ Γ. Σιάντος, µε µια σειρά µέλη της ΚΕ του Κόµµατος,
του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ. Την επόµενη µέρα συνήλθε το ΠΓ της ΚΕ, το οποίο εξέδωσε Απόφαση "πάνω στην
απελευθέρωση της Αθήνας". Η Απόφαση εκτιµούσε ότι µε την απελευθέρωση της πρωτεύουσας και της υπόλοιπης
Ελλάδας "ανοίγει νέο στάδιο αγώνων για την κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας και για την αναγέννηση της νέας
δηµοκρατικής Ελλάδας". Τονιζόταν επίσης η σηµασία της "περιφρούρησης της τάξης και της ασφάλειας κατά την ώρα
της απελευθέρωσης" που "ανέτρεψαν τις προσπάθειες των εχθρών της εθνικής ενότητας να συκοφαντήσουν το Κόµµα
και το ΕΑΜ στα µάτια των συµµάχων µας".
Ανέφερε:
"Ο λαός µας, κάτω από τις σηµαίες του ΕΑΜ και του ΚΚΕ µ' ενθουσιασµό χαιρέτησε και φιλοξενεί τµήµατα ενόπλων
δυνάµεων των συµµάχων, που ήρθαν εδώ για να συνεχίσουν τον αγώνα εναντίον του εχθρού που υποχωρεί. Τα
γενναία τέκνα της φιλελεύθερης και συµµάχου Μεγάλης Βρετανίας θα βρουν την πιο θερµή υποδοχή και υποστήριξη
από το σύµµαχο, φιλελεύθερο και φιλοπρόοδο ελληνικό λαό".
Αναφορικά µε την κυβέρνηση "Εθνικής Ενότητας":
"Υποστηρίζουµε την κυβέρνηση εθνικής ενότητας γιατί οι προγραµµατικοί της σκοποί συµπίπτουν µε τους άµεσους
σκοπούς του αγώνα µας. Την υποστηρίζουµε υπό την προϋπόθεση ότι θα πάρει όλα τα µέτρα πραχτικής εφαρµογής των
προγραµµατικών διακηρύξεών της".
Οι στόχοι πάλης που πρότασσε το ΚΚΕ ήταν: Πλήρης αποχώρηση των κατοχικών στρατευµάτων. Κατοχύρωση της
ανεξαρτησίας και ακεραιότητας της Ελλάδας, της λαϊκής κυριαρχίας και των λαϊκών κατακτήσεων. Ανακούφιση του
λαού από τα δεινά της Κατοχής και άµεση εκκαθάριση και τιµωρία των δοσιλόγων. Αµεση διενέργεια δηµοψηφίσµατος
για το πολιτειακό και εκλογών για συντακτική εθνοσυνέλευση και την τοπική αυτοδιοίκηση. Αµνηστία των
καταδικασθέντων για το κίνηµα της Μέσης Ανατολής. Λαοκρατία και οµαλή δηµοκρατική εξέλιξη της χώρας, εναντίον
κάθε µορφής δικτατορίας, εννοώντας κάθε µορφή ανοιχτής αστικής καταστολής.
Τέλος, το ΠΓ καλούσε "ολόκληρο το Κόµµα και τον ελληνικό λαό να περιφρουρήσουν την εθνική ενότητα, να
κατοχυρώσουν τη λαϊκή κυριαρχία και ν' αγωνιστούν θαρρετά για µιαν Ελλάδα καθαρισµένη από το φασισµό,
αναγεννηµένη, λαοκρατούµενη, ευτυχισµένη".
Στην παραπάνω θέση αποτυπώνεται, µε το χαρακτηρισµό "λαοκρατούµενη" Ελλάδα, η µεταρρυθµιστική,
κοινοβουλευτική αντίληψη για το πέρασµα από την καπιταλιστική στη σοσιαλιστική εξουσία, η οποία δεν κατονοµάζεται,
αλλά υπονοείται. Η οπορτουνιστική γραµµή της "οµαλής δηµοκρατικής εξέλιξης" αναλύθηκε από τον Γ. Σιάντο στην
οµιλία του στη µεγαλειώδη συγκέντρωση του Κόµµατος για τα 26χρονά του στην πλατεία Συντάγµατος (19 Νοέµβρη
1944).
"Είµαστε υπερασπιστές της οµαλής δηµοκρατικής εξέλιξης της πολιτικής ζωής του τόπου. Καταπολεµούµε τις δυναµικές
- διχτατορικές λύσεις. (...) Μετέχουµε και υποστηρίζουµε την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας γιατί βασικά συµφωνούµε
µε τους προγραµµατικούς της σκοπούς. (...) Αγωνιζόµαστε για να γίνει γρήγορα ελεύθερο δηµοψήφισµα για το
πολιτειακό. (...) Μόνο έτσι θα µπούµε πραγµατικά στο δρόµο της οµαλής δηµοκρατικής εξέλιξης. (...) Αγωνιζόµαστε για
την άµεση προετοιµασία εκλογών Συνταχτικής Εθνοσυνέλευσης, γιατί µόνο έτσι, µπαίνουµε πραγµατικά στον οµαλό
πολιτικό βίο και την πραγµατική ανοικοδόµηση της Ελλάδας".
Λίγες µέρες νωρίτερα, ο Σιάντος δήλωσε ότι στις εκλογές αυτές, το ΚΚΕ "όχι µόνο θα κατέβει σε ενιαίο συνασπισµό µε
όλα τα Κόµµατα του ΕΑΜ, αλλά και επιδιώκει να συµπράξει σε έναν ευρύτατο συνασπισµό όλων των δηµοκρατικών
δυνάµεων της Χώρας. Το ΚΚΕ θεωρεί ότι προς το συµφέρον του Ελληνικού Λαού επιβάλλεται η συσπείρωση όλων των
προοδευτικών δυνάµεων - και αυτών που βρίσκονται έξω από το ΕΑΜ - σε ένα πανδηµοκρατικό Μέτωπο".
Μέσα από αυτή τη στρατηγική αντίληψη το Κόµµα έβλεπε ως αντίπαλο µόνο το τµήµα της αστικής τάξης που είχε
ανοιχτά συνεργαστεί µε τις δυνάµεις κατοχής, τους βασιλόφρονες, τους µεταξικούς, κ.ο.κ. Μάλιστα έκανε λόγο για
"κάµποσες αναλογίες" µε την περίοδο πριν την επιβολή της Μεταξικής δικτατορίας, αιτιολογώντας έτσι την ανάγκη του
"πανδηµοκρατικού µετώπου", η µη συγκρότηση του οποίου, είχε δήθεν οδηγήσει, το 1936, στη δικτατορία Μεταξά.
Τα προβλήµατα στην πολιτική του Κόµµατος εκφράζονται και στο κεντρικό ζήτηµα της ταξικής πάλης αµέσως µετά την
απελευθέρωση, το ζήτηµα της αποστράτευσης των ένοπλων λαϊκών σωµάτων (ΕΛΑΣ - Εθνική Πολιτοφυλακή) και της
συγκρότησης "εθνικού στρατού". Η θέση του ΚΚΕ σε αυτό ήταν ότι διάλυση του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής
θα µπορούσε να γίνει µόνο µε την προϋπόθεση της εκκαθάρισης του κρατικού µηχανισµού από δοσιλογικά και
τεταρτοαυγουστιανά στοιχεία, καθώς επίσης και της ταυτόχρονης διάλυσης των Χιτών, της χωροφυλακής, του Ιερού
Λόχου και της Ορεινής Ταξιαρχίας. "Διάλυση των ανταρτών χωρίς τις προϋποθέσεις αυτές", τόνιζε ο Ριζοσπάστης στις 8
Νοέµβρη 1944, "και µάλιστα µε εντατικό εξοπλισµό των δυνάµεων που έσφαζαν το λαό µαζί µε τους Γερµανούς,
σηµαίνει παράδοση του έθνους στη διάθεση της µανίας του πεµπτοφαλαγγιτισµού, σηµαίνει κατ' ευθείαν εµφύλιο
πόλεµο. Αυτό είναι απαράδεκτο όχι µόνο από µας, µα από ολόκληρο τον ελληνικό λαό. Πρέπει να είναι απαράδεκτο και
απ' αυτή την εθνική κυβέρνηση γιατί είναι αντίθετο µε το ίδιο το πρόγραµµά της".
Κεντρικό αίτηµα των ΚΚΕ και ΕΑΜ υπήρξε επίσης η σύλληψη, δίκη και τιµωρία όλων όσοι συνεργάστηκαν µε τις
δυνάµεις Κατοχής εγκληµατώντας κατά του λαού. Οι εκκλήσεις και τα διαβήµατα, τόσο στην κυβέρνηση και στις
αρµόδιες υπηρεσίες, όσο και στις βρετανικές στρατιωτικές αρχές, υπήρξαν σχεδόν καθηµερινό φαινόµενο. Στις 3
Νοέµβρη 1944, ψηφίστηκε από το υπουργικό συµβούλιο ο νόµος για τις κυρώσεις κατά εκείνων που συνεργάστηκαν µε
τον κατακτητή και τον τρόπο συγκρότησης των σχετικών δικαστηρίων.
Στις 25 Νοέµβρη το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη εκτιµούσε:
"Σαραντατρείς µέρες έκλεισαν από την απελευθέρωση... Και η πέµπτη φάλαγγα κρατάει όλες τις θέσεις της... Να
ξεριζωθεί αποφασιστικά κάθε κίνδυνος για αντιλαϊκή τυραννία. Και να ξέρουν, µια και καλή, όλοι οι ανοιχτοί ή κρυφοί
εραστές της διχτατορίας ότι ισχύει στις µέρες µας πιο πολύ από κάθε άλλη φορά ο µεγάλος λόγος που µας κληροδότησε

2 sur 3 24/02/2020 à 20:42

Διαμόρφωση συνθηκών επαναστατικής κατάστασης | ΙΣΤ... https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10517219&action=print

η Γαλλική Επανάσταση: ΟΤΑΝ Ο ΛΑΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΠΡΟΣ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ ΔΕΝ ΤΟΥ ΜΕΝΕΙ ΝΑ
ΔΙΑΛΕΞΕΙ ΠΑΡΑ `Η ΤΙΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ `Η ΤΑ ΟΠΛΑ!".
Βεβαίως, στο τι έπρεπε να "ξεριζωθεί", το Κόµµα υποτιµούσε το γεγονός ότι η κρατική ανασυγκρότηση δηµιουργούσε,
έτσι κι αλλιώς, νέους αστικούς θεσµούς, που από τη φύση τους είναι θεσµοί καταστολής.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από τη στρατηγική αντίληψη και επιµονή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στη στρατηγική της "οµαλής
δηµοκρατικής εξέλιξης", η όξυνση της ταξικής πάλης ήταν αντικειµενική, διαµόρφωνε γεγονότα που δεν ήταν δυνατό
να αγνοηθούν. Γι' αυτό το ΚΚΕ απέκλειε κατηγορηµατικά το ενδεχόµενο µονοµερούς αφοπλισµού του λαϊκού
κινήµατος».
Είχε δίκιο και το απέδειξε ο «Δεκέµβρης» που ακολούθησε και το τροµοκρατικό πογκρόµ στη συνέχεια.

Copyright © 1997-2020 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Σελίδα 20

3 sur 3 24/02/2020 à 20:42