Δεν δουλώνω, δεν υπογράφω | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?

id=10687608&action=print

Σάββατο 22 Φλεβάρη 2020 - Κυριακή 23 Σελίδα 26

Φλεβάρη 2020

ΙΣΤΟΡΙΑ
Δεν δουλώνω, δεν υπογράφω
Αναφορά στην πάλη που έδιναν οι δεσµώτες σε φυλακές και εξορίες ενάντια στις δηλώσεις µετανοίας
Το «δεν δουλώνω, δεν υπογράφω» είναι σήµα «κατατεθέν» του ΚΚΕ, όχι
µόνο στις σκοτεινές περιόδους, αλλά και σε µέρες σαν τις σηµερινές, της
«δηµοκρατίας». Την ώρα που το ΚΚΕ ανοιχτά, καθαρά διακηρύσσει µε το
Πρόγραµµά του ότι για την εργατική τάξη της χώρας και τα σύµµαχα µ'
αυτήν στρώµατα είναι µονόδροµος η πάλη για την ανατροπή των
καπιταλιστικών σχέσεων ιδιοκτησίας - παραγωγής και η επαναστατική
αντικατάσταση του σηµερινού σάπιου συστήµατος από ένα ιστορικά
ανώτερο, τον σοσιαλισµό - κοµµουνισµό, η αστική τάξη συχνά πυκνά
επαναφέρει θέµα ως προς το αν είναι νοµιµόφρονη αυτή η δράση του ΚΚΕ
για την εφαρµογή του Προγράµµατός του.
Η απάντηση έχει δοθεί ξανά και ξανά µε το «δεν δουλώνω, δεν
υπογράφω», το οποίο είναι η δήλωση χιλιάδων και χιλιάδων αγωνιστών,
που στην υπερεκατοντάχρονη Ιστορία του ΚΚΕ κράτησαν ψηλά µε
αξιοπρέπεια τη σηµαία του επαναστατικού εργατικού κινήµατος.

***
Από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του ΚΚΕ, το αστικό κράτος µε µια σειρά
κατασταλτικά εργαλεία δίωξε, φυλάκισε, εξόρισε ακόµα και δολοφόνησε
αγωνιστές. Το θεσµικό πλαίσιο των διώξεων συστηµατοποιήθηκε µε τον
νόµο για το λεγόµενο «Ιδιώνυµο αδίκηµα», που ψηφίστηκε από την
κυβέρνηση Βενιζέλου το 1929. «Ιδιώνυµο αδίκηµα» δεν θεωρούνταν άλλο
από τη διάδοση των ανατρεπτικών, των κοµµουνιστικών ιδεών.
Γι' αυτήν την περίοδο, διαβάζουµε ένα από τα πολλά ηρωικά παραδείγµατα
ανυποχώρητης στάσης των κοµµουνιστών και κοµµουνιστριών πολιτικών
κρατουµένων: Της κοµµουνίστριας Μαρούλας Παπαγεωργίου. Ο Γυάρος το «µαρτύριο της συκιάς»
«Ριζοσπάστης» δηµοσίευσε τη φωτογραφία της µε τον τίτλο ΠΑΡΤΕ
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ! Στη λεζάντα έγραψε: «Αυτή είνε η γρηά επαναστάτρια συντρόφισσα Μαρούλα Παπαγεωργίου από το
Αγρίνι, 78 χρονών, φυλακισµένη στις φυλακές Αβέρωφ (...) Είνε καταδικασµένη από το Πληµµελειοδικείο Μεσολογγίου
σε 6 µήνες φυλακή και 2 χρόνια εξορία για παράβαση του Ιδιώνυµου. Στη φυλακή έχουν πιαστεί τα πόδια της. Κι όµως,
όταν την επισκέφτηκε τελευταία ο υπουργός της Δικαιοσύνης και της ζήτησε να υπογράψει δήλωση "µετανοίας", για να
αποφυλακιστεί, κούνησε αρνητικά το χέρι και περήφανα δήλωσε πως δεν γίνεται προδότης της τάξης της, δίνοντας ένα
πρώτης τάξεως µάθηµα σε µερικούς δειλούς και λιπόψυχους. Ας πάρουµε παράδειγµα από την ηρωική χειρονοµία της
γρηάς επαναστάτριας. Ας απαιτήσουµε την άµεση απελευθέρωσή της!» («Δοκίµιο Ιστορίας του ΚΚΕ» τόµος Α2, σελ.
371, Γιώργης Πικρός, «Οι ρίζες του λαϊκού µας κινήµατος 1912-1936», τόµ. 6, εκδ. «Καρανάση», Αθήνα, 1980, σελ.
21).
Λίγα χρόνια αργότερα, στη µεταξική δικτατορία το
«Ιδιώνυµο» αποτέλεσε τη νοµική βάση στην οποία
στηρίχθηκαν και διάφοροι αντικοµµουνιστικοί νόµοι
της περιόδου, όπως ο Αναγκαστικός Νόµος 375 του
1936 (νόµος που εσκεµµένα ενοχοποιούσε τους
κοµµουνιστές ως κατασκόπους), η εφαρµογή του
πιστοποιητικού κοινωνικών φρονηµάτων, οι απολύσεις
από το Δηµόσιο για λόγους φρονηµάτων. Οι
εγκληµατικοί σκοποί της δικτατορίας εφαρµόστηκαν
άµεσα, µε κήρυξη του ΚΚΕ εκτός νόµου, µε την ωµή
τροµοκρατία, µε δολοφονίες και άγριους βασανισµούς.
Το παρακάτω κείµενο δηµοσιεύτηκε στον
«Ριζοσπάστη» στις 30 Απρίλη του 1978. Είναι
γραµµένο από την κοµµουνίστρια Λιλίκα Γεωργίου (δεν
βρίσκεται πια ανάµεσά µας), που πέρασε και η ίδια από
τις Φυλακές Αβέρωφ. Αναφέρεται στη λειτουργία τους
ΣΥΛ. ΠΟΛ. ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά, την περίοδο
Γυναίκες εξόριστες στο Τρίκερι που στα κελιά τους βρέθηκε και η Ηλέκτρα Αποστόλου.
«Πλησίαζαν οι γιορτές του Πάσχα. Από την εκκλησία
της φυλακής ακούγονταν ψαλµωδίες και τροπάρια. Οι κοινές κρατούµενες ζητούσαν την άφεση των αµαρτιών τους. Οι
κοµµουνίστριες, έτσι είχε καθιερωθεί από παλιότερα, δεν πήγαιναν στην εκκλησία. Τις ώρες αυτές που ήταν ελεύθερες
από άλλο πρόγραµµα της φυλακής, τρέχαν κι έπιαναν δυο απόµερους πάγκους στην τραπεζαρία κι εκεί σαν ένα µελίσσι
στην κυψέλη του άρχιζαν οι πιο ποικίλες απασχολήσεις. Αυτές ήταν οι ωραιότερες ώρες της οµάδας. Οι αναλφάβητες
εργάτριες µάθαιναν γράµµατα. Εκείνες που ήθελαν µάθαιναν ή µελετούσαν πιο πέρα γαλλικά ή γερµανικά. Γίνονταν και
πολιτικά µαθήµατα, που είχε αναλάβει υπεύθυνα η ψυχή της οµάδας, η αξέχαστη Ηλέκτρα. Η συντρόφισσα Ηλέκτρα

1 sur 5 24/02/2020 à 21:43

Δεν δουλώνω, δεν υπογράφω | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10687608&action=print

είχε πολιτική προπαίδευση και µνήµη καταπληκτική. Οι πιο γόνιµες ώρες ήταν αυτές, γιατί το πολιτικό µάθηµα
αγκάλιαζε όλες τις κοπέλες της οµάδας. Μα όλη ετούτη η δουλιά γινόταν προφυλακτικά και πίσω από τα µάτια της
διεύθυνσης. Τούτη εδώ όµως καταλάβαινε πως τις ώρες αυτές δενότανε τ' ατσάλι. Τ' ανθρώπινο ατσάλι που θα
χτυπούσε τον εχτρό του λαού, το φασισµό. Η οµαδούλα τούτη η µικρή ήταν καρφί στο µάτι της διεύθυνσης που πάσχιζε
να τη διαλύσει. Ωστόσο, ίσαµε τούτη την άνοιξη, της δεύτερης χρονιάς, δεν είχε καταφέρει ν' αποσπάσει ούτε µια
δήλωση µετανοίας.
Μια ανοιξιάτικη, λοιπόν, Δευτέρα, πρωί πρωί, ορµάνε
καµιά δεκαριά γυναίκες φύλακες µε την αρχιφύλακα
επικεφαλής, εκείνη τη φαρµακερή ψυχή, στην πτέρυγα
που ήταν οι κοµµουνίστριες. Τα πρώτα κελλιά
δέχονταν τη µανία τους. Πετάνε κουβέρτες, στρωσίδια,
σεντόνια, ρούχα καταγής κι αρχίζουν µια
λεπτοµερειακή έρευνα. Ολα τα κάνουν άνω - κάτω.
Μια και δυο αρπάζουν και τα τρίποδα που χρησίµευαν
για κρεβάτια και τα βγάζουν στο διάδροµο. Η διαταγή
δόθηκε λακωνικά στις φύλακες από την αρχιφύλακα:
Είκοσι µέρες αποµόνωση, ύπνο καταγής µε "άνοψο
δίαιτα". Τι ήταν πάλι ετούτο; Δόθηκαν σε λίγο
εξηγήσεις. "Ανοψος δίαιτα" σήµαινε κάθε τρίτη µέρα
φαγητό. Την πρώτη και τη δεύτερη µέρα µόνο ένα
ξεροκόµµατο σκέτο και νερό. Τούτη η "ειδική" δίαιτα
έρριξε πολλές κοπέλες κάτω. Η αποµόνωση πρόβλεπε
και κόψιµο του επισκεπτηρίου. Μανάδες, αδερφές κι Ν.ΜΑΡΓΑΡΗΣ
αδέρφια έρχονταν δυο φορές τη βδοµάδα να ιδούν
τους ανθρώπους τους, µα γύριζαν άπρακτοι στα σπίτια Μακρόνησος. Συγκέντρωση ορθοστασίας
τους. Ζητούσαν να µάθουν γιατί τιµώρησαν τις
κοπέλες. Η διεύθυνση όµως σώπαινε. Τι λόγο είχαν αλήθεια και τις έκλεισαν για είκοσι µέρες στ' ανήλιαγα και υγρά
κελλιά; Ενας και µοναδικός ήταν ο λόγος. Να λυγίσουν τις κοπέλες για ν' αποσπάσουν δηλώσεις µετανοίας. Δυο
ολόκληρα χρόνια δεν είχαν καταφέρει να πάρουν ούτε µια δήλωση.
Το εικοσαήµερο πέρασε. Οι κοπέλες είχαν χάσει
κάµποσα κιλά µε τούτη την εξοντωτική δίαιτα. Οι
σκοποί ωστόσο της διεύθυνσης απότυχαν. Καµιά
δήλωση µετανοίας και υποταγής στο φασισµό δεν
πήραν από τις 15 αγωνίστριες των Φυλακών Αβέρωφ».

Δεν αποκήρυξαν
Ξεχωριστή περίοδος της πάλης ενάντια στις δηλώσεις
µετανοίας είναι αυτή της Κατοχής. Η δικτατορία του
Μεταξά παρέδωσε τους πολιτικούς κρατούµενους
στους ναζί κι αυτοί µε τη σειρά τους όρισαν
ανθρωποφύλακες τους χωροφύλακες, οι οποίοι παλιά
τους τέχνη κόσκινο συνέχισαν την προσπάθεια να
σπάσουν τους κοµµουνιστές. Εχει περάσει στην
Ιστορία η ηρωική µάχη που έδωσαν στον Αη Στράτη οι
εξόριστοι. Είναι η µάχη µε την πείνα. Στο πλευρό της
χωροφυλακής και οι παπάδες του νησιού. Οι
κρατούµενοι υποβλήθηκαν σε σκόπιµη ασιτία µε σκοπό
Ξυλογραφία του Γ. Φαρσακίδη. Μακρόνησος να υπογράψουν δηλώσεις αποκήρυξης του
«Φάλαγγα» στην κορυφή κοµµουνισµού, πέθαναν 38 µα δεν αποκήρυξαν.
Στα 13.445 φύλλα «Ριζοσπάστη» που κυκλοφόρησαν από την µεταπολίτευση του 1974, δηλαδή από τότε που το ΚΚΕ -
µετά από 27 χρόνια στην παρανοµία - κυκλοφόρησε ξανά στη νοµιµότητα την εφηµερίδα του, και στη στήλη «Μνήµες
αγωνιστών», είναι δύσκολο να βρει ο αναγνώστης έστω και µια µνήµη που να αφορά σε κείνες τις περιόδους, που να
µην αναφέρεται η φράση «δεν έκανε δήλωση». Σ' αυτές τις τρεις λεξούλες κρύβεται ένα τεράστιο µέρος της
προσωποποιηµένης Ιστορίας του επαναστατικού κινήµατος της χώρας µας.
Διαβάζουµε, τυχαία, µία από τις σύντοµες «Μνήµες»:
«Το 1941 έγινε µέλος του ΚΚΕ και µέσα από τις
γραµµές του συµµετείχε δραστήρια στη διαµόρφωση
της ΕΑΜικής Αντίστασης κατά της τριπλής Κατοχής. Το
1944 συνελήφθη σε µπλόκο, βασανίστηκε στην
Ασφάλεια και καταδικάστηκε από στρατοδικείο σε
είκοσι χρόνια φυλακή. Στη δίκη αρνήθηκε την
πρόταση του προέδρου να κάνει δήλωση µετανοίας και
φυλακίστηκε στις φυλακές Χατζηκώστα και στο
Χαϊδάρι, έως την απελευθέρωση.
Τον Μάρτη του 1945 συνελήφθη και πάλι µε
χαλκευµένες κατηγορίες και φυλακίστηκε για ένα
χρόνο. Τον Μάρτη του 1947 εξορίστηκε στις Ράχες

2 sur 5 24/02/2020 à 21:43

Δεν δουλώνω, δεν υπογράφω | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10687608&action=print

Ικαρίας απ' όπου απέδρασε τον Αύγουστο του ίδιου

έτους και εντάχθηκε στον παράνοµο µηχανισµό του
Κόµµατος. Τον Φλεβάρη του 1948 συνελήφθη εκ
νέου, βασανίστηκε, αρνήθηκε να υπογράψει δήλωση Το αρτοποιείο της Οµάδας Συµβίωσης στον Αη Στράτη
µετανοίας και εξορίστηκε στη Μακρόνησο, στο σύρµα
του 1ου Τάγµατος. Αργότερα στη Γυάρο και στον Αη-Στράτη».
Το βιογραφικό αφορά συγκεκριµένο αγωνιστή, το αναφέρουµε χωρίς όνοµα γιατί αυτό είναι πάνω - κάτω το βιογραφικό
χιλιάδων αλύγιστων της ταξικής πάλης.

***
Στα χρόνια που ακολούθησαν τον ηρωικό Δεκέµβρη του '44, στις φυλακές της Κέρκυρας η µεγάλη πλειοψηφία των
κρατουµένων ήταν θανατοποινίτες, καταδικασµένοι για «κατοχικά αδικήµατα», «αδικήµατα που διαπράχτηκαν το
Δεκέµβρη του 1944» και «εκτακτοµετρίτες», δηλαδή καταδικασµένοι µε βάση το Γ' Ψήφισµα του 1946 και τον ΑΝ
509/1947.
Μόνο από το 1947 έως το 1950 εκτελέστηκαν στο Λαζαρέτο της Κέρκυρας
περισσότεροι από 118 κοµµουνιστές. Αρνήθηκαν να υπογράψουν δήλωση
µετανοίας. Ανάµεσα στους εκτελεσµένους ήταν ο δήµαρχος Περιστερίου
Ευγένιος Χαραλαµπίδης και ο 20χρονος Σίµος Τζατζαρίδης που είχε
συλληφθεί στα 14 χρόνια του κατηγορούµενος για σφαγές (!) και
εκτελέστηκε 6 χρόνια αργότερα (Αρχείο Εισαγγελίας Πρωτοδικών Κέρκυρας
και Ληξιαρχείο Δήµου Κερκυραίων).
Είναι η περίοδος που απ' άκρη σ' άκρη όλης της χώρας - παράλληλα µε τον
ηρωικό αγώνα του ΔΣΕ στα βουνά - στις φυλακές, στις εξορίες και τα
εκτελεστικά αποσπάσµατα γράφονται λαµπρές σελίδες αντίστασης. Σε ένα
σκίτσο που δηµοσιεύτηκε στο βιβλίο «Γυάρος, Ματωµένη Βίβλος»,
διαβάζουµε στη λεζάντα: «Ο Πέτρος Λαγός από την Κοκκινιά Πειραιά
βασανίστηκε και κρεµάστηκε στη συκιά µερόνυχτα, γιατί αρνήθηκε να
κρεµάσει την εικόνα του βασιλιά στον όρµο του (25 Μάρτη 1949) και γιατί
δε θέλησε να κάνει "δήλωση"».
Ξεχωριστή η ιστορία της Αλίκης Τσουκαλά. Η Αλίκη δικάστηκε µαζί µε άλλα
στελέχη του ΚΚΕ στη Χαλκίδα, όπως τον Τάκη Φίτσιο (από τα ιδρυτικά µέλη
του Κόµµατος) και τον Γιάννη Χριστοφορίδη (καπετάνιο του καϊκιού που
βοήθησε στην απόδραση των αξιωµατικών από τη Νάξο). Η δίκη στο
έκτακτο στρατοδικείο έγινε τον Μάρτη 1948. Στις προτροπές του
στρατοδίκη να ακούσει τα παρακάλια του πατέρα της και να αποκηρύξει το
ΚΚΕ, για να σώσει τη ζωή της, απάντησε «Αν κάποιον αποκηρύσσω αυτός
είναι ο πατέρας µου».

Το τελευταίο γράµµα του 27χρονου Στο Μακρονήσι

κλωστοϋφαντουργού Ηλία Λιάκουρα Μακρύς ο κατάλογος των ηρωισµών στο Μακρονήσι, µε πρώτη - πρώτη
προς τη γυναίκα του. Εκτελέστηκε ιστορία αυτήν που αφορά τον θρυλικό κοµµουνιστή Δηµήτρη Τατάκη, έναν
στο Λαζαρέτο της Κέρκυρας. Την από τους µεγαλοµάρτυρες στο «σύρµα» της Μακρονήσου, και τον θηριώδη
περίοδο 1947 - 1958 εκτελέστηκαν βασανιστή Κοθρά. Τον βασανιστή που καθώς του άρεσε να βάζει
στο Λαζαρέτο πάνω από 118 στοιχήµατα, έβαλε στοίχηµα µε τον ήρωα. Ο Κοθράς στοιχηµάτισε ότι µε τα
αγωνιστές, γιατί αρνήθηκαν να βασανιστήρια που θα του κάνει θα υποκύψει και θα υπογράψει δήλωση
υπογράψουν δήλωση µετανοίας µετανοίας. «Βάζουµε, αλλά θα το χάσεις!», είπε νηφάλιος κι ανθρώπινος ο
Τατάκης στο ανθρωποειδές. Και το 'χασε το στοίχηµα ο Κοθράς. Οπως
περιγράφει ο Νίκος Κυτόπουλος, στο βιβλίο του «Το στοίχηµα» («Σύγχρονη Εποχή»), το άγριο βασανιστήριο του
Τατάκη κράτησε 33 ολόκληρες µέρες. Οι δήµιοί του έκαναν ό,τι µπορούσαν για να τον λυγίσουν, ώστε να αποτελέσει
παράδειγµα για τους υπόλοιπους Μακρονησιώτες. Δεν τα κατάφεραν όµως. Οταν τον ρώτησαν γιατί δεν υπέγραφε την
περιβόητη «δήλωση µετανοίας», ώστε να θέσει τέρµα στο µαρτύριό του, εκείνος απάντησε: «Το έκαµα για να αποδείξω
πως όλα τα πλάνα της ανθρώπινης αντοχής οι αγωνιστές τα ξεπερνάνε, όταν πιστεύουν και θέλουν. Δεν υπάρχουν
άπαρτα φρούρια για τους κοµµουνιστές!».
Είχε και τα ευτράπελά της η προσπάθεια να
αποσπαστούν δηλώσεις µετανοίας. Διαβάζουµε:
«Ο βασανισµένος Χ.Β. του Β΄ Τάγµατος αναµόρφωσης
οπλιτών (Β΄ ΕΤΟ) (διοικητής Τζανετάκος) είχε
υποκύψει στα βασανιστήρια. Επρεπε όµως να κάνει και
δήλωση µετανοίας µπροστά σε συγκέντρωση του
Τάγµατος. Του έδωσαν, λοιπόν, από το Α2 Γραφείο,
µια τυπωµένη στερεότυπη δήλωση όπου αναφερόταν
ότι: "...Χάρις στο ζήλο των αξιωµατικών µου
ΑΝΕΒΛΕΨΑ και αποκηρύσσω κ.λπ...κ.λπ.".
Μουρµουρητά, αποδοκιµασίες και ειρωνικά σχόλια από
τους συγκεντρωµένους "σκαπανείς", γιατί αυτός που
είχε υποχρεωθεί να δηλώσει ότι "ανέβλεψε", είχε χάσει
το µάτι του, κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων...».

3 sur 5 24/02/2020 à 21:43

Δεν δουλώνω, δεν υπογράφω | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10687608&action=print

Αλλο: «Μεγάλη εβδοµάδα και οι "σκαπανείς" του Α΄

Τάγµατος µετά το ολοήµερο κουβάληµα της πέτρας,
κάτω από το ανελέητο ξυλοκόπηµα µε τους Μακρόνησος
ορθοστάτες των σκηνών, µε ρόπαλα, σύρµατα και
σιδερόβεργες, οδηγήθηκαν κοπαδιαστά στο υπαίθριο ιερό για τη λειτουργία. Κάποια στιγµή ο παπάς του τάγµατος,
γνωστό κάθαρµα, άρχισε να διαβάζει το "κατά Μάρκον ευαγγέλιο". Και τότε διακόσιοι και πάνω βασανισµένοι, σαν να
είχαν συνεννοηθεί προηγούµενα φώναξαν περιπαιχτικά:
- "Κάτω ο Μάρκος". Ο παπάς κοκάλωσε και επανέλαβε: - Διαβάζω το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο. Και από τους δεσµώτες η
ειρωνική φωνή: "Κάτω ο Μάρκος, κάτω ο Μάρκος..."».

Αµετανόητες και αµετανόητοι

Στο Τρίκερι εξορίστηκαν για «προληπτικούς λόγους» οι πρώτες γυναίκες πολιτικές κρατούµενες. Υπολογίζεται ότι τον
Αύγουστο - Σεπτέµβρη του 1949 βρίσκονταν στο Τρίκερι περίπου 5.000 γυναίκες µαζί µε τα παιδιά τους. Οι
«προληπτικές», όπως τις ονόµασαν, ζούσαν στο µοναστήρι του νησιού αποµονωµένες από τους υπολοίπους. Το
φθινόπωρο του 1950 επανέφεραν από τη Μακρόνησο στο Τρίκερι περίπου 500 «αµετανόητες», δηλαδή δεν είχαν
υπογράψει δήλωση µετανοίας. Τις 50 που απέµειναν τις µετέφεραν στον Αη Στράτη στις 23.9.1953 (Συλλογικό,
Μακρόνησος. Ιστορικός τόπος, τόµ. Γ', σελ. 347, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2006).
Σ' ένα υπόµνηµα προς τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, που υπέγραψαν πολιτικοί κρατούµενοι των φυλακών της
Κέρκυρας στις 3 Ιούνη 1955 διαβάζουµε στο κεφάλαιο «Δηλώσεις Μετανοίας»:
«Το µέσο αυτό που χρησιµοποιήθηκε ευρύτατα στην περίοδο της 4ης Αυγούστου αποσκοπεί να εξευτελίσει, να
ταπεινώσει και να τροµοκρατήσει τον περήφανο και ανυπότακτο σε κάθε είδους βία και καταπίεση ελληνικό λαό, και να
τον κάνει να σκύψει το κεφάλι (...)
Στην περίοδο του εµφυλίου (...) όποιος δεν υπέγραφε δήλωση µετανοίας κατατάσσονταν στην κατηγορία των
"προδοτών" και άρχιζε ο διωγµός εναντίον του για τα πολιτικά του φρονήµατα και µόνο, ο ξυλοδαρµός, η σύλληψη και
η εκτόπιση, η παραποµπή σε κάποια υπόθεση, το Μακρονήσι, οι φυλακές, το εκτελεστικό απόσπασµα. (...)
Χιλιάδες πολίτες καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν γιατί αρνήθηκαν να απαντήσουν καταφατικά στο "ναι" ή
"ου" (µετανοείς ή δεν µετανοείς, υπογράφεις ή δεν υπογράφεις) του προέδρου του Στρατοδικείου (...)
Πολύ χαρακτηριστικά είπε ο Ν. Μπελογιάννης στην απολογία του πως µε την πολιτική των δηλώσεων µαθαίνουν την
ελληνική νεολαία να σηκώνει τα χέρια µπροστά στον πρώτο κίνδυνο.
Του συντρόφου µας Παπαµερκουρίου του έσπασαν τη σπονδυλική στήλη και καµπούριασε. Ετσι και εκτελέστηκε. Αλλά
µέσα στο γολγοθά έλεγε απλά και σταθερά: "Θα βρω αρκετή δύναµη να σηκώσω το κορµί µου µπροστά στο
απόσπασµα"».

Ψυχή και νους της Αντίστασης το ΚΚΕ

Σκοπός του αστικού κράτους ήταν να εξοντώσει τον κρατούµενο τόσο βιολογικά όσο και ηθικά - πολιτικά. Οι φυλακές
και οι εξορίες αποτελούσαν πραγµατικούς τόπους µαρτυρίου. Στενότητα χώρου διαµονής, σάπια τρόφιµα και συσσίτιο
πείνας, στερήσεις επισκεπτηρίου και αλληλογραφίας, ακατάλληλο πόσιµο νερό και περιορισµένης ποσότητας, εκβιασµοί,
απειλές, κλείσιµο στα πειθαρχεία, ξύλο, καψόνια, αποµόνωση. Ολα αυτά αποτελούσαν µέρος της καθηµερινότητας των
κρατουµένων. Και όµως, ακόµα και σε αυτές τις τόσο αντίξοες συνθήκες, χιλιάδες κοµµουνιστές και κοµµουνίστριες,
φυλακισµένοι και εξόριστοι, µπόρεσαν να κρατήσουν ψηλά το αγωνιστικό τους φρόνηµα, οργανώνοντας τη ζωή τους.
Η ζωή των αγωνιστών στις φυλακές ήταν οργανωµένη σε «Οµάδες Συµβίωσης Πολιτικών Κρατουµένων». Η
αντιµετώπιση των αναγκών και των προβληµάτων υποτασσόταν στα συµφέροντα του συνόλου. Η καθολική συµµετοχή,
µε βάση τους κανόνες οµαδικής συµβίωσης, ήταν η δύναµή τους.
Ετσι περιορίστηκε η δυνατότητα στον αντίπαλο να εκµεταλλευτεί τις δυσκολίες και τις ατοµικές αδυναµίες, για να
επιβάλει µε «σωφρονιστικούς» κανονισµούς και δικά του όργανα το καθεστώς που ήθελε, ρυθµίζοντας, όπως επιδίωκε,
σχέσεις, στάση και συµπεριφορές. Αυτό δεν το κατόρθωσε ούτε στις πιο δύσκολες στιγµές. Οι κρατούµενοι και οι
κρατούµενες πήραν στα χέρια τους την οργάνωση της ζωής τους, έδιναν τη µάχη συλλογικά, µε ενιαία εκπροσώπηση,
τα δικά τους όργανα, τους δικούς τους κανόνες και τρόπο ζωής.
Ετσι δηµιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις να σπάσει - σε µεγάλο βαθµό - η αποµόνωση, να ανοίξουν δρόµοι επικοινωνίας
µε την καθοδήγηση του Κόµµατος και τις παράνοµες Κοµµατικές Οργανώσεις, µε άλλες οργανώσεις στην Ελλάδα και το
εξωτερικό, αλλά και να αξιοποιηθούν όποια περιθώρια υπήρχαν στον νόµιµο Τύπο.
Μέσα από αυτούς τους δρόµους τροφοδοτήθηκε ο αγώνας ενάντια στα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις, αναδείχτηκε το
πρόβληµα των πολιτικών κρατουµένων και έγινε στοιχείο της πολιτικής ζωής, συνδέθηκε µε τον αγώνα για τα
δηµοκρατικά δικαιώµατα. Διευκόλυνε να λύνονται προβλήµατα νοµικής υπεράσπισης, οικονοµικής ενίσχυσης και
υποστήριξης των αγώνων τους. Ο αγώνας για τη σωτηρία τους πήρε διεθνείς διαστάσεις στο πλαίσιο του ΟΗΕ.
Στο πλαίσιο της οργανωµένης ζωής, διαµορφώνονταν οι προϋποθέσεις που στήριζαν τα δικαιώµατά τους στη ζωή και
καλλιεργούσαν τις αξίες για τις οποίες αγωνίζονταν. Η οργανωµένη ζωή στηρίχτηκε στη συλλογικότητα, στο οµαδικό
πνεύµα, στην αγωνιστική συντροφική ατµόσφαιρα και αλληλεγγύη. Η ασφυκτική περικύκλωση, που δηµιουργούσαν ο
µαντρότοιχος και το συρµατόπλεγµα, δεν µπόρεσε να σταµατήσει την οργανωµένη συλλογική λειτουργία και πάλη, την
πολύµορφη µορφωτική και πολιτιστική δραστηριότητα των πολιτικών κρατουµένων. Ετσι οι συνθήκες του κάτεργου
µετατρέπονταν σε χώρο όπου ενισχύονταν η αισιοδοξία, η αυτοπεποίθηση και η πίστη στις δυνάµεις τους, ατσαλωνόταν
η απόφαση των πολιτικών κρατουµένων να συνεχίσουν τον αγώνα.
Στις φυλακές και τις εξορίες λειτουργούσαν Κοµµατικές Οργανώσεις που ενηµέρωναν τους πολιτικούς κρατούµενους για
την πολιτική του ΚΚΕ, συζητούσαν τις Αποφάσεις και πάλευαν για τη βελτίωση της ζωής των κρατουµένων, για τη

4 sur 5 24/02/2020 à 21:43

Δεν δουλώνω, δεν υπογράφω | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ https://www.rizospastis.gr/storyPlain.do?id=10687608&action=print

συνεχή ανύψωση του αγωνιστικού φρονήµατος. Γίνονταν µαθήµατα ιδεολογικά και άλλα επιµορφωτικά. Οι φυλακές και
οι εξορίες µετατράπηκαν σε σχολεία. Πολλοί αγωνιστές και αγωνίστριες, που µπήκαν στις φυλακές και τις εξορίες
αναλφάβητοι, βγήκαν έχοντας αποκτήσει πολλά εφόδια, ακόµα και για επαγγελµατική απασχόληση. Ηταν πολύ
σηµαντική η προσπάθεια για την κατάκτηση της γνώσης.
Κυρίως όµως χιλιάδες πολιτικοί κρατούµενοι έδιναν µάχες για να µην υπογράψουν «δήλωση µετανοίας», θέµα εκ των
ων ουκ άνευ για την οντότητα του ΚΚΕ, κάθε κοµµουνιστή και κοµµουνίστριας, αφού η µη υπογραφή των «δηλώσεων
µετανοίας» συνδέεται άµεσα µε την ύπαρξη και το χαρακτήρα του ΚΚΕ, µε τον επαναστατικό σκοπό του.
Η προσπάθεια του αστικού κράτους να αποσπάσει «δηλώσεις µετανοίας» εξυπηρετούσε πολλαπλούς στόχους: Να πείσει
ότι κανένας αγώνας, όσο ηρωικός και αν είναι, δεν µπορεί να κάµψει την αστική κυριαρχία, ότι είναι αγώνας µάταιος.
Να φθείρει το ΚΚΕ και τους κοµµουνιστές ότι λένε µεγάλα λόγια, ενώ στις δυσκολίες αναδιπλώνονται και βάζουν τον
εαυτό τους πάνω από τον κοινό σκοπό. Στόχευε, δηλαδή, στην ηθική απαξίωση του κοµµουνιστή και της
κοµµουνίστριας. Εποµένως και να πείσει τους εργαζοµένους ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να υποταχτούν.
Χιλιάδες µέλη του Κόµµατος και του ΕΑΜ αρνήθηκαν να αποκηρύξουν το ΚΚΕ και τα ιδανικά του, δίνοντας τη ζωή τους
ή παραµένοντας έγκλειστοι µέχρι και είκοσι χρόνια. Νίκησαν και το θάνατο. Υπήρξαν και πολλοί που λύγισαν προς
στιγµή και αµέσως ανακάλεσαν.
Ακόµα και στην κόλαση της Μακρονήσου είχε συγκροτηθεί Κοµµατική Οργάνωση και των στρατιωτών. Εγραψε ο
Σταύρος Κασιµάτης στην έκθεση που έδωσε στο ΠΓ για τη δουλειά των παράνοµων Οργανώσεων στα χρόνια 1947 -
1952:
«Στο Μακρονήσι συγκροτήσαµε οργάνωση µέσα στους φαντάρους. (...) Ηρθαµε σε επαφή µε γνωστά µας παιδιά και
συγκροτήσαµε οργάνωση από 153 φαντάρους συγκροτηµένους σε τριάδες σε όλα τα τάγµατα, µε επαφή µε τη ΣΦΑ και
τα αποµονωτήρια. Βάλαµε το ζήτηµα των αντιδηλώσεων. Ξεσηκώσαµε ένα µαζικό κίνηµα αντιδηλώσεων».
Παράλληλα µε την ηρωική στάση χιλιάδων αγωνιστών, πολλοί άλλοι υπέγραψαν «δήλωση µετανοίας» µην αντέχοντας
στις µεγάλες δυσκολίες. Αγωνιστές που συµµετείχαν µε αυτοθυσία στις εξάρσεις της µαζικής λαϊκής πάλης, τώρα, σε
συνθήκες ήττας, δεν άντεξαν στα παρατεταµένα µαρτύρια, στις οικογενειακές και βιοποριστικές πιέσεις. Ορισµένοι,
ελάχιστη µειοψηφία, συνεργάστηκαν µε τον ταξικό εχθρό.
Υπήρξαν και αγωνιστές που δεν ανακάλεσαν τη «δήλωση», όµως παρέµειναν επί χρόνια στη µεγάλη πλειοψηφία τους
υποστηρικτές της ΕΔΑ και του ΚΚΕ. Ορισµένοι από αυτούς έδειξαν µε τη στάση τους ότι µπορούσαν να επανέλθουν στο
Κόµµα, όπως και έγινε.
Είναι, επίσης, γεγονός ότι για αρκετά χρόνια µετά από τον αγώνα του ΔΣΕ, εκείνοι που λύγισαν αντιµετωπίστηκαν, σε
αρκετές περιπτώσεις, όχι µόνο µε πολιτική αδιαλλαξία, που ήταν σωστή και αναγκαία, αλλά και µε έντονη περιφρόνηση,
κάτι που εξηγείται από τις δύσκολες συνθήκες της πάλης.
Γενικά, οι κοµµουνιστές και οι κοµµουνίστριες δικαίωσαν την ιδιότητά τους ως µελών του ΚΚΕ, ως πρωτοπορίας ικανής
να αντέχει σε όλες τις συνθήκες, ακόµα και σε συνθήκες ήττας, υποχώρησης του κινήµατος.

***
Στην εποχή µας, δεν είναι λίγες οι φορές που ο αντίπαλος µας θυµίζει πως «ο λύκος κι αν εγέρασε...». Τον όχι και τόσο
µακρινό Γενάρη του 2004 ο υφυπουργός Εµπορίου Α. Καλαφάτης είχε το θράσος να ισχυριστεί πως αν οι σηµερινοί
συνταξιούχοι δεν έχουν καλές συντάξεις έχουν και οι ίδιοι ατοµική ευθύνη που δεν υπέγραψαν δηλώσεις, για να
εργαστούν και να έχουν Ασφάλιση. «Φταίει το αριστερό κίνηµα που είχε ως αρχή του, τους δηλωσίες να τους
αποτάσσει», είπε. Η δήλωση προκάλεσε την άµεση αντίδραση των αντιστασιακών που στην ανακοίνωσή τους του
υπενθύµισαν στιγµές απ' το Μακρονήσι. Τότε που ο βασανιστής ρωτούσε: «Είσαι παντρεµένος;» «Οχι», απαντούσε ο
κρατούµενος, για να συνεχίσει ο βασανιστής «Δε σ' άφησε το κόµµα να κάνεις οικογένεια;».
Η σχετική ανακοίνωση ξεχείλιζε από οργή: «Οι κοµµουνιστές - αγωνιστές, κ. Καλαφάτη, είµαστε περήφανοι που
κρατήσαµε ψηλά την τιµή και την αξιοπρέπεια στα κολαστήρια της Μακρονήσου, της Γιούρας και στα κάτεργα των
φυλακών. Οι βασανισµένοι αγωνιστές αντιµετώπιζαν το θάνατο τραγουδώντας. Ενώ εσείς, κ. Καλαφάτη, µαζί µε όλο το
ασκέρι σας (...) δεν είστε άξιοι να αντιµετωπίσετε τους αγωνιστές κοµµουνιστές και προσπαθείτε µε αθλιότητες να µας
αντιµετωπίσετε».

Copyright © 1997-2020 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Σελίδα 26

5 sur 5 24/02/2020 à 21:43