-----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

योजना भनेको के हो?योजनाको महलल् ईवत्त्ेम हनानहोय ?

==============================
नननित त्त्क्ष्य,ईदेश्य,रणनीनत,कायननीनत तय गरर देशको याधन ऄनारुप नननित यमय ककटान गरर बनाआएको ऄनिम माका योजना हो ।
अर्थथक,यामानजक,राजनीनतक त्त्गायत यबै पक्षको नबकायात्मक गनतत्त्ाआ बानछछत गनत कदआ यमि मात्त्ाकत्त्ाआ नबकायको बाटो देमाईना
ययको प्रमाम ईदेश्य हो।
नबस्ल्मा योजना रुयको "पापनतत्त्ेका"नामक योजनाबाट यारु भएको हो ।

नेपात्त्मा भने नल्.य.2013 शात्त्देमी योजनाको यात्रा यारु भयो भने हात्त् पछरौं योजना त्त्ागू भैरहेको छ।

---------------योजनाको महलल् ---------------

===============================Chakra Bomjan=============================
�नबकायात्मक कायनक्रमत्त्ाइ नननित त्त्क्ष्य र ईदेश्यका याथ नननित यमयमा यम्पन्न गनन,
�छयानतम स्रोत-याधन र ऄनधकतम अबश्यकताको Gap पूरा गनन,
�जनतको माग र आच्छाको यम्बोधन गनन,
�नबगतको Plan evaluation बाट भनबस्यका नबकाये योजनात्त्ाआ त्त्क्ष्यईछमाम बनाईन
�कायनक्रमका अधारमा बजेट नबननयोजन गरर ऄनाल्श्यक रुपमा बजेट नबननयोजन गने पररपारटको ऄछत्य गनन,
�छयामतम त्त्ागतमा ऄनधकतम् ईपत्त्नधध हानयत्त् गनन,
�नबकाये अयोजनाको मचन र स्रोतयाधनको Gap पूरा गनन
�पानजगत बजेटत्त्ाआ फ्रीज हुन नकदआ जनयहभानगतामात्त्क योजना बनाईन ।

ऄछतमा
=योजना मात्त्ाकको नबकाये मागनदशननको कमेछरीय,ज्ञानेछरीय तथा यमान्नत अर्थथक नबकायको नहदनय हो।

===============Chakra Bomjan=======================

याल्नजननक ननजी याझेदारीका नल्शेफताहस ईवत्त्ेम गदल् ययका षाआदा र चानदतीहस त्त्ेम–
्
पूल्ानधार ननमानण येल्ा प्रल्ाह अकद ,ममनतयम्भार ,नल्स्थापन ल्ा यथात्त्न ,याधार ,क्षेत्रमा त्त्गानी यानननित गरी प्रभाल्काररता
ऄनभल्ृनि गने ईद्देश्यका याथ याल्नजननक ल्ा यरकारी ननकाय र ननजी क्षेत्रबीच गररने याझेदारी एल्ं यहयोगको एक स्ल्सपत्त्ाइ
याल्नजननकननजी याझेदारी तथा त्त्गानी ानत्त्े याल्नजननक ननकाय र–भननछछ । याल्नजननक )नपनपपी( ननजी याझेदारी–
त्त्गानीकतानबीच स्रोत ल्ा प्रनतषत्त् बााँडषााँड तथा जोनमम नहोने गरी अपयी यहकायनमा पूल्ानधार यंरचना ननमानण ,यथात्त्न ,
ननजी याझेदारी भनी पररभानफत –पानजथापना ल्ा याल्नजननक येल्ा प्रल्ाह गनन पररयोजनाको कायानछल्यन गने प्रबछधत्त्ाइ याल्नजननक
गरे को छ । नपनपपी करारजछय र यंस्थागत गरी यामाछयतया दाइ ककनयमका याझेदारी हुछछन् । याल्नजननकननजी याझेदारीका माजय –
नल्शेफताहस ननमबमोनजम रहेका छन् ।

नपनपपीका नल्शेफताहस
१,ननजी क्षेत्रबाट याल्नजननक पूल्ानधार ल्ा येल्ा प्रल्ाह गने करारजछय ल्ा यंस्थागत प्रबछध .
२पूर .ण ल्ा अंनशक सपमा ननजी क्षेत्रको त्त्गानी,
३,ल्हन गनन यिे क्षमताका अधारमा यरकारी र ननजी क्षेत्रबीच जोनमम ल्हनको पनन याझेदारी .
४,बहुयरोकारल्ात्त्ाको यंत्त्रताका कारण जरटत्त् कायनयंरचना र ईल यथात्त्न मचन .
५ननजी क्षेत्र याझेदारमा कायनयम्पादन जोनमम हस्तान .््तरण,
६,स्थापनको पजारयषत्त् मररद नल् .
७,प्रनतषत्त्मा अधाररत नल्स्थापन .
८,येल्ाहसको एकनत्रत स्ल्सप .
९छयून पााँजी र ईल यथात्त्न मचन ननरुत्याहन । .

यामाछयतया नपनपपी पूल्ानधार ननमानण र येल्ा प्रल्ाहयम्बछधी जोनममको नल्स्थापन गने नयााँ र गनतशीत्त् ईपायका सपमा ऄभ्याय गने
गररएको पाआछछ । पूल्ानधार अयोजना ननमानण यमयमा नै यम्पन्न गननयेल्ाको गाणस्तर र पहुाँचमा याधार एल्ं येल्ा प्रल्ाहको ,
कायनदक्षता र नल् पररल्तननशीत्त्ताको प्रल् धन नपनपपीका माजय यबत्त् पक्षहस हुन् । नपनपपीका षाआदाहस बााँदागत ,जील्नचक्रमा जोड
सपमा ननम््नानायार प्रस्तात गररएको छ ।

1
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

याल्नजननकननजी याझेदारीका षाआदाहस–

अयोजनाको शीघ्र ननमानण,

यरकारको बजेटरी कायनदक्षतामा ल्ृनि,
जोनममको ल्हन र छयूनीकरण,
येल्ािाहीको नहत के नछरत,
कायनदक्षता र त्त्ागत प्रभाल्काररतामा याधार,
ऄनतररक्त राजस्ल्को ल्ृनि,
ननजी क्षेत्रको क्षमता नल्काय,
यरकारी क्षेत्रत्त्ाइ रणनीनतक कायनक्षेत्रमा के नछरत हुने ऄल्यर ।
यी नल्शेफता र षाआदाहस रहेको भए तापनन नपनपपी प्यानेनयया भने होआन । देहायका माजय चानदती ल्ा यमस्याहस नपनपपीमा रहेका
छन् ।
नपनपपीका चानदतीहस
१जरटत्त् र यामाछयतया जड यंरच .ना,
२,नमा त्त्ामो यमय र बढी त्त्ागत त्त्ार यिे मररद र कायानछल्य .
३,कै यद ाँ अयोजनाका त्त्ानग यैिानछतक सपमा नै ऄनापयाक्त हुने .
४,याल्नजननक क्षेत्रमानथ ऄनतररक्त नजम्मेल्ारी र दानयत्ल् नयजनना हुने .
५ नपनपपी नल्स्थापन गनन छा ाै कानानी र यंरचनागत नल्स्था .गनानपने बाध्यता,
६,मचनका कारण यल्नयाधरणका त्त्ानग महाँगो येल्ा नत्त्नापने बाध्यता यथात्त्न .
७,यथाथनमा जोनमम हस्ताछतरण हुन नयकी यरकारी क्षेत्रत्त्े नै जोनमम नत्त्नापने ऄल्स्था .
८,यीनमत ननजी याझेदारयाँग रहेको यीनमत ऄनाभल् .
९यरकारी दाबनत्त्ता र ननजी क्षेत्रको दार् .बत्त्ता हाबी हुन यिे ।

पूल्ानधारयंरचना तथा येल्ा क्षेत्रमा स्ल्देशी ल्ा नल्देशी ननजी क्षेत्रयमेतको त्त्गानीको माध्यमबाट मात्त्ाकको अर्थथक यमृनिमा योगदान ,
ननजी याझेदारीमा पररयोजनाहस यथात्त्न र नल्स्थापन गने गररएको पाआछछ । यो त्त्गानी प्रत्याभ–ईन याल्नजननकायापा्ूत गने मात्र
ईपाय नभइ यरकारी क्षेत्रको कानानी ल्ा बाध्यकारी शनक्त र ननजी क्षेत्रको यषत्त् नल्स्थापनको यनम्मश्रणबाट यम्भानल्त जोनममहसको
छयूनीकरण गरी ऄपेनक्षत नल्काय त्त्क्ष्य हानयत्त् गने एक ईपायका सपमा पनन नत्त्आछछ । ननजी त्त्गानीकतान र याल्नजननक क्षेत्रको अ–
अननो यक्षमतात्त्ाइ नयनजीमा पररणत गरी मात्त्ाकको अर्थथक नल्काय र यमृनिमा योगदान कदने गरी नपनपपीको ऄल्धारणा ऄभ्यायमा
वयाईन स्पष्ट नीनतगत मागनदशनन र प्रनतबिताको जरुरी पदनछ ।

===================================================
#यमाल्ेशीकरण:-
-----------------------------------------------
• राज्यको मूत्त्धारमा यमाल्ेश हुन नयके का नल्नभन्न ल्गन, यमूह, यम्प्रदाय, जातजानत, धमन, नत्त्ङ्ग, र भाफाभाफीका ननक्तहरुत्त्ाइ
राज्यको मूत्त्धारमा यमाल्ेश गरी शनक्त (power), याधन र श्रोत(resources) र ऄल्यर (oppurtunity) मा छयायोनचत याझेदारी
(rightful sharing) यानननित गनात्त् न ाइ यमाल्ेशीकरण भननछछ ।
----------------------------------------------------
• यमाल्ेशीकरण एईटा यस्तो प्रकक्रया हो जहााँ राज्यको शायकीय कक्रयाकत्त्ापहरुबाट बाध्यताल्श ऄत्त्ग हुन पागेका ल्ा पायानआएका नल्नभन्न
ल्गन, यमादाय, धमन, ल्णन र नत्त्ङ्गका ननक्तहरुत्त्ाइ राज्यको शायन यथात्त्न, कानून ननमानण तथा याल्नजननक नीनतहरुको तजानमा
कायानछल्यन एल्म् मूवयांकन प्रकक्रयामा यहभागी हुने ऄल्यर प्रदान गने का रामा जोड कदछछ ।
• यमाल्ेशीकरण ल्नहष्करण नल्रुि त्त्ड्ने रणनीनत हो ।

• राजनीनतक, अर्थथक र यामानजक क्षेत्रबाट पछानड परे का र पाररएका ल्गन, क्षेत्र, नत्त्ङ्ग, जातजानत, भाफाभाफी र यम्प्रदायत्त्ाइ नल्नभन्न
प्रकक्रया ऄल्त्त्म्बन गरी मूत्त् प्रल्ाहमा वयाईने कायन नै यमाल्ेशीकरण हो ।

• नल्पन्न ल्गन ल्ा क्षेत्रत्त्ाइ नल्नभन्न ईपायद्वारा रानिय मूत्त्धारमा वयाईने प्रकक्रया नै यमाल्ेशीकरण हो ।

2
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

• यमाल्ेशीकरणत्त्ाइ याझा भाग्यको बछधन (bond of common fate ) पनन भननछछ । यो यबै माननय जछमजात रुपमा यमान छन तयथन
यबै नमत्त्ेर बााँचद, याँगै नमत्त्ेर बयौं, याँगै नमत्त्ेर माप,ाँ यबै याँगै रमाऔं र कयैत्त्ाइ पनन एक्त्त्ै नल्चवत्त्ीमा नपारौं एबम् राित्त्े यबैत्त्ाइ
नबना भेदभाल् यमान नल्हार गनान पछन भन्ने मानल्ीय मूवय, माछयता र अदशनमा ऄडेको छ।
=========================
#यमाल्ेशीकरणको_महत्ल्:-
=========================
• यमाल्ेशीकरण बाट रानियता बनत्त्यो बनाईन यककछछ ।
• ययबाट द्वछद्व ननल्ारणमा मद्दत पाग्दछ ।
• राज्ययत्तामा यबैको प्रनतनननधत्ल् कायम हुछछ ।
• यमानापानतक नल्कायमा टेल्ा पाग्छ ।
• त्त्ोकतछत्रको यंस्थागत नल्काय हुछछ ।
• देशत्त्ाइ नल्मण्डन हुनबाट बचाईन यककछछ ।

========((Chakra Bomjan))======
#यमाल्ेशीकरणको_अल्श्यकता:-
----------------------------------------------
• अम नागररकत्त्ाइ यामानजक, यााँस्कृ नतक, धार्थमक, भानफक, त्त्ैनङ्गक, जानतगत नल्नल्धता र बहुत्त्ताको पनहचान र ऄनधकारको
यानननित गनन,
• माय ननक्त, ल्गन,यमूह र जानतको यामानजक, यााँस्कृ नतक, धार्थमक, राजनीनतक, भानफक अकदको प्रभात्ल् ऄछत्य गनन,
• यामानजक ल्नहस्करणमा परे का ल्गन यमादायहरुत्त्ाइ यमान ऄल्यर र यम्मान प्रदान गनन
• नागररकका मानल्ोनचत र मानल् ऄनधकार यानननित गनन,
• यामानजक ल्नहस्करणका कारण यमाजमा ईत्पन्न हुने यमस्याहरुको यमाधान गनन,
• नल्नभन्न मात्त्े हहयात्मक र ऄहहयात्मक द्वछद्वहरुत्त्ाइ शानछतपूणन तररकात्त्े नल्स्थापन गनन,
• नागररकको नागररक, राजनीनतक र यामानजक ऄनधकारको यानननित गनन,
• ऄल्यर र त्त्ाभहरुको यमान नल्तरण गरी त्त्ोकतछत्रको यंस्थागत नल्काय गनन,
• यमतामूत्त्क यमाजको स्थापना गनन ।

यमाल्ेशीकरणत्त्े यमाजमा रहेका यबै यमादाय र ल्गनका ननक्तहरुत्त्ाइ अत्मयम्मानका याथ जील्नयापन गनन यहयोग पायानईाँछ ।
ानतहानयक ल्नहस्करणका माद्दाहरुत्त्ाइ यामानहक प्रयायका अधारमा छयूनीकरण गदल् त्त्ैजाछछ । क्षमतादक्षता र यीप नभएका ल्गन ,
यमूहत्त्ाइ यशक्तीकरण गदल् त्त्ैजाछछ।
=======((Chakra Bomjan ))==========
पेज त्त्ाआक !!! गनन नभावनाहोत्त्ा !!! तथा शेयर !!

*******************************************
#बेरुजा भनेको के हो?नेपात्त्मा बेरुजाको ऄल्स्था ईवत्त्ेम गदल् बेरुजा बृनि हुाँदै जानाका कारण तथा याधारका त्त्ानग याझाल् कदनाहोय ?
================================
• रुजा गदान ननमत्त्ेको कारोल्ार नै बेरुजा हो । बेरुजा अर्थथक, प्रशायननक, नल्स्थापकीय तथा यामानजक-राजनीनतक यमेत हुछछ।
• अर्थथक कायननल्नध ान, २०५५को दषा (२) को (द) ऄनायार बेरुजा भन्नात्त्े प्रचनत्त्त कानून बमोनजम पायानईना पने रीत नपायानइ कारोल्ार
गरे को ल्ा राख्नापने त्त्ेमा नरामेको तथा कारोल्ार गरे को भनी त्त्ेमा परीक्षण गदान औंवयाआएको ल्ा ठहयानएको कारोल्ार यम्झना पछन।

#नेपात्त्मा_अर्थथक_बेरुजाको_ऄल्स्था :-
==============================
झण्डै यभा मल्नको हाराहाररमा बेरुजा रहेको पाआछछ।

● बेरुजा बृनि हुाँदै जानाका कारणहरु:-

• ऄनधकार प्राप्त ऄनधकारीको त्त्ापरल्ाही तथा ईदानयनता
• प्रभाल्कारी अछतररक ननयछत्रण प्रणात्त्ीको ऄभाल्
• अछतररक त्त्ेमा परीक्षण प्रभाल्कारी नहुना
• ान, ननयम, कायननल्नधहरु यमययापेक्ष नहुना
• तात्त्ाक मछत्रात्त्य, नबभागबाट अर्थथक प्रशायन यम्बछधमा पयानप्त रे मदेम र ननयछत्रण नहुना
3
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

• दक्ष तथा यक्षम त्त्ेमा जनशनक्तको ऄभाल्

• म त्त्े प को बार्थफक प्रनतल्ेदनत्त्े औंवयाएका नबफयत्त्े महत्ल्पूणन स्थान नपाईना
• ान ननयमको पात्त्ना नहुना
• अ त्त्े प त्त्ाइ यरकारत्त्े अधाननक, नल्हाररक र प्रभाल्कारी बनाईन नयके को
• प्रत्येक बफन ईस्तै प्रकारको बेरुजा बढ्दै जाना , अकद ।
● ईपरोक्त ऄल्स्थामा याधार वयाईनका त्त्ानग याझाल्हरु:-
■ ननरोधात्मक याधार:-
• अ त्त्े प त्त्ाइ ननयनमत र प्रभाल्कारी बनाइ यामाछय त्रारट, कमजोरी ल्ा प्रमाणको ऄभाल्बाट हुने बेरुजा कम गनन यककने।
• ान, ननयमको पूणन पररपात्त्ना गने, गराईने, नयााँ नल्स्था यम्बछधमा orientation तात्त्ीम पनन कदने।
• त्त्ेमा परीक्षण प्रनतल्ेदनत्त्ाइ यम्बनछधत ऄनधकारीको performance evaluation याँग अल्ि गने।
• यमयमै बेरुजा यंपरीक्षण गने, गराईने।
■ ईपचारात्मक ईपायहरु:-
• ऄननयनमत कारोल्ार गनेत्त्ाइ यजायको प्राल्धान राख्ने, बेरुजा षच्यौट गनन त्त्गाईने।
• एईटै प्रकृ नतका नल्फयमा बारं बार बेरुजा कायम राख्ने अनधकाररक ननक्तत्त्ाइ नजम्ल्ेल्ारीबाट हटाइ नल्भागीय कारल्ाही गने।
• यरकारी राजश्वको नहनानमना गने ननक्तत्त्ाइ भ्रष्टाचारको कयारमा माद्दा चत्त्ाईने।
• त्त्गातार ३ अ ल् यम्म बजेटको १०% भछदा बढी बेरुजा राख्ने नजम्ल्ेल्ार कमनचारीको बढा ल्ा रोक्का गने। ऄल्काश हुन त्त्ागेको भए पेछयन
रोक्का गने।
■ प्रल्िननात्मक ईपायहरु:-
• त्त्ेमा ननयनमत राख्ने
• बेरुजा कायम नराख्ने
• यमयमै बेरुजा षच्यौट गने
• नजम्ल्ेल्ार कमनचारीत्त्ाइ पारस्कार ल्ा प्रोत्याहन प्रदान गने
● ययरी ऄननयनमतता तथा नस्थनतबाट बढ्दै गएको बेरुजात्त्े रािको ढा काटी थत्त्ा परे को छ । यमयमै बेरुजा कम गने ईपाय नगरे देशत्त्ाइ
झन ठू त्त्ो यंकट अईन यिे नननितप्रायः छ । त्ययैत्त्े यमयमै माथी ईवत्त्ेनमत कायनहरु गदल् बेरुजा कम गदल् त्त्ाना यो याँग यम्बनछधत
ऄनधकारी/कमनचारीको ठू त्त्ो दानयत्ल् हो ।
======(( Chakra Bomjan))==============

**********************
याल्नजननक मररदबारे चचान गदल् नेपात्त्को याल्नजननक मररद प्रकक्रयामा देनमएका यमस्या पवाँ याईनाहोय् । )१०(
============================
अर्थथक ऄनाशायनका त्त्ानग ननयमयंगत मररद

याल्नजननक मररद भन्नात्त्े याल्नजननक ननकायत्त्े याल्नजननक मररद ान ०६३ बमोनजम का नै मात्त्यामान परामशन येल्ा ल्ा ऄछय येल्ा प्राप्त
गने ल्ा का नै ननमानण कायन गने ल्ा गराईने कामत्त्ाइ बाझाईाँ छ । याल्नजननक मररदको ईद्देश्य भनेको मररद प्रकक्रयामा हुने ऄननयनमतताको
ऄछत्य गरी प्रनतस्पधानपरामशन ,ता र नल्श्वयनीयताको प्रल् धन गनान हो । याल्नजननक मररदत्त्े मात्त्यामानस्ल्च्छ , येल्ाननमानण ,
कायन मररद अकदत्त्ाइ जनाईाँ छ ।

नेपात्त्मा याल्नजननक मररदत्त्ाइ नल्स्थापन गनन याल्नजननक मररद ान ०६३ र ननयमाल्त्त्ी ०६४ को नल्स्था गररएको छ । कानानतः
योझै बजारबाटपापी ,बोत्त्पत्रद्वारा ल्स्ता तथा येल्ा मररद गने नल्स्था रहेको छ । यरनप त्त्ोभी कोटेयनबाट र , यंस्कार र कानानका
चरणहसत्त्े मररद प्रकक्रयामा पारदर्थशता कायम हुन नयक्दा मररदको पनचत्यमानथ पटक पटक प्रक ईगने गरे को छ ।–

नेपात्त्को याल्नजननक मररदमा देनमएका यमस्या

===============================
मररद कानानबारे कमजोर, षरक–षरक ल्ा अननै ढंगत्त्े बाझाआ हुना,
मररद कानानको पूणन पररपात्त्नमा यमस्या रहना
मचनको मापदण्ड स्पष्ट नहुना र ऄत्यनधक मररद हुना,
नयत्त्बछदी दरभाईपत्र ल्ा बोत्त्पत्र छवने ईद्देश्यत्त्े मररद कायनत्त्ाइ टा क्रा पाने प्रल्ृनत्त रहना
मररद प्रकक्रयामा नमत्त्ेमतो गरी बढी नतरे र यरकारी कोफको हाननयाई¥नोक्यानी पा–ना,
अल्श्यकतामा अधाररत नभइ मररद कायन भआरहना,

4
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

याल्नजननक मररद प्रकक्रयाबारे मररद ऄनागमन कायानत्त्यबाट ननरछतर ऄनागमन र मूवयांकन हुन नयिा ,
याल्नजननक मररद कायनमा यंत्त्र ननक्तत्त्ाइ ईनचत तानत्त्मको नल्स्था हुन नयिा ,
याल्नजननक मररद प्रकक्रयामा ऄछतराननिय ऄयत्त् ऄभ्यायको ऄल्त्त्म्बन हुन नयिा ,
मररद कारोबारमा बोत्त्पत्र कागजात र यम्झदता तयार गदान नमाना बोत्त्पत्र कागजात प्रयोग नगना,न
ऄननयनमतताको ऄनागमन गरी दण्डनीय बनाईन नयिा ,
म्याद थप, भेररएयन र मूवयल्ृनिजस्ता नल्फयमा याल्नजननक पदानधकारीबाट कानानऄनायारको कायन नभइ स्रोतको दारुपयोग हुना,
कानान कायानछल्यन र पररपात्त्नामा यरकारी पदानधकारी ईदायीन रहना,
कानानमा झछझरटत्त्ा र जरटत्त् प्राल्धान रहना,
मररद प्रकक्रयामा ओभरयाआड एजेछयीको यकक्रयता बढ्ना,
ययरी याल्नजननक मररद प्रकक्रयामा रहेका ईनवत्त्नमत यमस्या तथा चानदतीत्त्ाइ छयूनीकरण गनन यके मा मररद प्रकक्रयामा याधार वयाइ
यरकारत्त्े गने मचनमा जननल्श्वाय ऄनभल्ृनि हुछछ । त्ययैत्त्े यरोकारल्ात्त्ा यबैत्त्ाइ रीतपूल्नकको मररदमा ऄभ्यस्त गराईन यके मररदमा
देनमएका यमस्या छयूनीकरण हुछछ । त्ययका त्त्ानग नजम्मेल्ार ननक्तपदानधकारी र ननकायको योच र कायनशैत्त्ीमा पररल्तनन वयाईना ,
अजको अल्श्यकता हो ।
========त्त्ोक येल्ा नेपात्त् : Chakra Bomjan=============

यामानजक यारक्षाको ऄल्धारणा ईवत्त्ेम गदल् ययको अल्श्यकताबारे ईवत्त्ेम गनानहोय् । (५)
===============================
ऄयहाय नागररकको रक्षा यामानजक यारक्षा

राज्यको स्रोतऄनाथ ,एकत्त् मनहत्त्ा ,ऄपांग ,ज्येग नागररक ,ऄयहाय ,दनत्त्त ,याधन तथा पहुाँचबाट टाढा रहेका मनहत्त्ा ,
सपमा नपछनडएका यबै ल्गन तथा क्षेत्रत्त्ाइ बात्त्बानत्त्का तथा अर्थथक र यामानजक राज्यबाट प्रदान गररने नल्शेफ नल्स्थात्त्ाइ नै
यामानजक यारक्षा भननछछ । यामानजक यारक्षा यामानजक छयायको एक भाग हो । नेपात्त्को ल्तनमान यंनल्धानत्त्े यामानजक यारक्षात्त्ाइ
मदनत्त्क हकका सपमा यमाल्ेश गरे को छ ।

यामानजक यारक्षाको अल्श्यकता

राज्यबाट पछानड परे का ल्गन–यमादायको हक–ऄनधकारको यंरक्षण गदल् ईनीहसको अल्ाजको ल्कात्त्त गनन,
राज्यको स्रोत तथा याधनमा यबै ल्गन, क्षेत्र र यमादायको पहुाँच ल्ृनि गनन,
मात्त्ाकमा अर्थथक तथा यामानजक छयाय कायम गनन,
ल्नथनत र ऄछयायमा परे का ल्गन, यमादायको यशक्तीकरण गनन,
यामानजक छयायको माध्यमबाट यमतामूत्त्क यमाजको ननमानण गनन,
मानल्–ऄनधकारको यंरक्षण र यंल् धन गनन,
मात्त्ाकको यमि गररबी ननल्ारणमा टेल्ा पा-याईन,
त्त्ैंनगक यमानता तथा यशक्तीकरण कायम गनन,
छयाय र नैनतकतामा अधाररत यमाजको ननमानण गनन,
त्त्ोक–कवयाणकारी राज्यको प्रल् धन गनन ।
ययरी यामानजक यारक्षा यामानजक छयाय कायम गने एईटा माध्यम हो । ययबाट तोककएको ल्गनत्त्ाइ षाआदा पारे गरी कायनक्रम ऄगानड
बढाईन यके मा मात्र त्त्नक्षत ल्गन ययबाट त्त्ाभानछल्त हुने देनमछछ ।

*****************
शनक्त पृथकीकरणननयछत्रण र यछतात्त्न ,
============================
राज्यको शनक्तत्त्ाइ नल्स्थानपकाकायनपानत्त्का र छयायपानत्त्कामा नल्भानजत गरी ती ऄंगबाट तोककएको कायन यथात्त्न गने ,
गारु माननने िीक दाशनननक ऄर ऄल्धारणात्त्ाइ शनक्त पृथकीकरण भननछछ । राजनीनतशाधकास्ता -३८४ इपू(३२२त्त्े राज्यका ऄंग र )
कामको बााँडषााँटको बारे मा के ही अधारभूत नल्फय ईवत्त्ेम गरे को भए पनन ययको अधाननक नाजया र नल्ेेफण फ्राछयेत्त्ी दाशनननक
-१६८९ यन्( मछटेस्क्या१७५५त्त्े गरे का हुन् । )

नल्धानयकी शनक्त र कायनपानत्त्की शनक्त एकै ठाईाँ मा भए तानाशाही कानान बन्ने र योहीऄनासप त्त्ागू भइ ल्ैयनक्तक स्ल्तछत्रता यमाप्त हुने
मतरा हुछछ । यस्तै छयायपानत्त्काको कायन नल्धानयकाबाट ऄत्त्ग नगरे जील्न र स्ल्तछत्रतामानथ स्ल्ेच्छाचारी ननयछत्रण हुने र

5
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

छयायाधीशत्त्े दमनपूणन र हहयात्मक नल्हार गनन यिे यम्भाल्ना हुछछ । नल्स्थानपकाछयायपानत्त्का र कायनपानत्त्काको तीनल्टै शनक्त ,
एकै ठाईाँ भए कानानी राज्य नै यमाप्त हुछछ भन्ने मछटेस्क्याको मत छ । पनछवत्त्ो यमय यो माछयतात्त्े नल्श्वनापी ठाईाँ नत्त्यो र अधाननक
थावयो । राज्य नल्स्था शनक्त पृथकीकरणको ऄल्धारणाबमोनजम यथात्त्न हुन

राज्यको स्थापना र यथात्त्न मानल् यभ्यताको ऄनभन्न ऄंग हो । मानल् यभ्यताको नल्काययाँगै माननयका अल्श्यकताचाहना ,
पररपूर्थतको त्त्ानग त्त्ोककवयाणकारी राज्यको ऄल्धारणाको नल्काय भएको हो । माननय यभ्य हुाँदै गएपनछ शायन नल्स्था नल्नस्थत
कता महयाय गररयो । कानान त बनसपत्त्े यथात्त्न गनन कानानको अल्श्य््योतर शायकको आच्छाबमोनजमको कानान बन्न थावयो । ,
शायकत्त्े अननो स्ल्ाथनऄनासपको कानान बनाईने र यदैल् अषू त्त्ाइ यल्ननापी ठान्ने गदान शनक्तको नापक दारुपयोग हुन थावयो ।
'म नै राज्य हुाँ' जस्ता शायकत्त्े शायकबाट शनक्तको कनतयम्म दारुपयोग भयो भने फ्राछयका त्त्ाइ चोधौं भन्नेयम्मको ईद्घोफ गरे । यस्ता
घटनात्त्े गदान शायकमा पनन कानानद्वारा ऄंकाश त्त्गाईनापने र ऄनधकार पनन नल्नभन्न ठाईाँ मा बााँडषााँट हुनापने महयाय भयो।

शायकहसबाट ऄत्याचार बढ्दै गएपनछ नागररकहस यंघफनमा ईनत्रए । पररणामतः कानानभछदा मानथ कोही छै न र कानानको पात्त्ना
यबैत्त्े गनानपछन भन्ने ऄल्धारणाको नल्काय भयो । शनक्तको प्रकृ नतरुयो ,बााँडषााँट र प्रयोग यम्बछधमा नापक बहय भयो । जोन त्त्क ,
नाजया गने कानानत्त्ाइ त्त्ागू गराईने ऄंग र कानानको ,जस्ता दाशनननकहसत्त्े यो बहयमा महत्ल्पूणन आाँ ट थपे । कानान ननमानण गने ऄंग
तथा कानानको ईवत्त्ंघन रोिे ऄंगत्त्ाइ क्रमशः नल्स्थानपकाकायनपानत्त्का र छयायपानत्त्कात्त्ाइ पृथक सपमा यंगरठत गरी शनक्तको ,
बााँडषााँट गने काम भयो ।

नल्धानयकात्त्े जनमतको नाममारं काश बन्न यरकारत्त्े शनक्तको नाममा र छयायपानत्त्कात्त्े कानानको नाजयाताको नाममा ऄराजक र नन ,
नमवदैन । यबैत्त्े यंल्ैधाननक यीमानभत्र रहनापछन ।

राज्यका तीन ऄंगहस कायनपानत्त्कातर स्ल्तछत्रताको ऄथन बेत्त्गाम ,छयायपानत्त्का र नल्स्थानपका एकऄकानमा पूणन स्ल्तछत्र हुनापछन ,
कायनकाररणी र छयानय ,नल्धानयकी स्ल्तछत्रता भने होआन । एकत्त्े ऄकसत्त्ाइ यछतात्त्न र ननयछत्रणमा राख्नापछन ।क शनक्त एईटै ननक्त ल्ा
ननकायमा प्रदान गररयो ल्ा शनक्त पृथकीकरण भए पनन ननयछत्रण र यछतात्त्ननबना बेत्त्गाम छोनडयो भने त्यहााँ जनतयाकै ऄयत्त् ननक्तहस
भए पनन ननरं काश र ऄराजक बछछ । शनक्त भन्ने का रा यनत बैगन ा ी छ कक ययत्त्े माननयत्त्ाइ कठोर भ्रष्टाचार र ननरं काशतात ,नैनतकऄ ,षन
डोायाईाँ छ ।

अधाननक यागमा शनक्त पृथकीकरणको ऄथन ननरपेक्ष शनक्त बााँडषााँट मात्र होआन । शनक्त पृथकीकरणको ल्ास्तनल्क ऄथन र ममन बााँडषााँट ,
। राज्यका ऄंगहसको यक्षमता र ननयछत्रण र यछतात्त्न हो । यय ऄथनमा शनक्त ननयछत्रण र यछतात्त्नको जननी शनक्त पृथकीकरण नै हो
कायनकाशत्त्ता बढाईन हरे क ऄंगत्त्ाइ स्ल्तछत्र रहन कदन जनत अल्श्यक छभ्रष्ट र ननरं काश हुनबाट रोि ननयछत्रण र यछतात्त्न कायम गनन ,
यछतात्त्न र पनन त्यनत्तकै अल्श्यक छ । यही अल्श्यकताको महयाय भएपनछ पनछवत्त्ो यमय शनक्त पृथकीकरणको मात्र नभएर शनक्त
ननयछत्रणको ऄल्धारणा अएको ह्ो ।

राज्यका ऄंगहसबीच यामधार यम्बछध कायम गनन पनन यछतात्त्न र ननयछत्रण अल्श्यक छ । राज्यका ऄंगहस एकऄकानबीच यहकायन ,
हो । तर अजको यहयम्बछध र ऄछतरयम्बनछधत हुने ऄल्स्था नै ननयछत्रण र यछतात्त्न हो । शनक्त पृथकीकरण त्त्ोकतछत्रको अधार पनन
यागमा त्त्ोकतछत्रको यहीप्रयोगको त्त्ानग शनक्त पृथकीकरण भएर मात्र पाग्दैनयही सपमा यछतात्त्न पनन हुना अल्श्यक छ । यछतात्त्न ,
तर यस्तो ननयछत्रण प्रत्यक्ष नभएर छायात्मक हुनापछन । ,हुन ननयछत्रण चानहछछ

नेपात्त्को यंनल्धानमा शनक्त पृथकीकरणको नल्स्था यंनल्धानमै छ । एक ऄंगको कायन का नै न का नै सपमा ऄकान्े ऄंगयाँग ऄछतरयम्बनछधत
गराएर ननयछत्रण र यछतात्त्न कायम हुनापने मनयाय यंनल्धानको देनमछछ । प्रधानमछत्री र मछत्रीहस नल्स्थानपकाप्रनत ईत्तरदायी हुना पछन
। कायनपानत्त्कात्त्े यंयद्मा बहुमतनयि गनाप
न छन । यरकारनल्रुि यंयद्मा ऄनल्श्वाय प्रस्ताल् अईन यक्छ । यरकारत्त्े गरे का यनछधयम्झदताको
ऄनामोदन यंयद्त्त्े गदनछ । यंयद्मा ईठे का नल्फयमा प्रधानमछत्री र मछत्रीत्त्े जल्ाष कदनापछन । यरकारको कामको ननगरानी र त्त्ेमायमेतको
ऄनागमन यंयद्का नल्नभन्न यनमनतहसत्त्े गदनछन् । यरकारत्त्े नल्धेयकहस मस्यददा गरी पाररत गनन यंयद्मा पेय गदनछ । ऄध्यादेश जारी
गनेयंकटकात्त् त्त्गाईने जस्ता काम कायनपानत्त्कात्त्े गने भए पनन ययको ऄनामोदन नल्स्थानपकाबाट ,ऄड्काई षा काईने-बाधा ,
गराईनापछन ।

छयायपानत्त्कामा यंल्ैधाननक पररफद्को नयषाररयमा छयायाधीश ननयानक्त हुछछन् । ननयानक्तमा कायनपानत्त्का प्रमाम प्रधानमछत्रीको
महत्ल्पूणन भूनमका रहछछ । छयायपररफद्मा कानानमछत्री यदस्य रहने नल्स्था छ । यस्तै यरकारत्त्े ऄयंल्ैधाननक ननणनय गायो भने त्ययको
बदर ऄदात्त्तत्त्े गछन । कायनपानत्त्कात्त्े ऄदात्त्तको ननणनय मान्नापछन । कानानको नयिाछतको प्रनतपादन र ननजरको स्थापना ऄदात्त्तत्त्े गछन
। यरकारद्वारा कानानको प्रनतकू त्त् प्रयोग भएमा बछदी प्रत्यक्षीकरणत्त्गायतका ननणनय ऄदात्त्तत्त्े गछन । यंयद्त्त्े छयायाधीशमानथ
6
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

महाअनभयोग त्त्गाईन यक्छ भने यंयद्त्त्े बनाएको ऄयंल्ैधाननक कानान ऄदात्त्तत्त्े मारे ज गनन यक्छ । ऄदात्त्तमा नल्चाराधीन माद्दा
यंयद्मा छत्त्षत्त्को नल्फय हुाँदन
ै । ययरी एक ऄंगको कायन ऄकसयाँग ऄछतरयम्बनछधत मात्र छैनएकत्त्े ऄकसत्त्ाइ यछतात्त्नमा राख्न यिे ,
ऄप्रत्यक्ष नल्स्था यंनल्धानमा देनमछछ ।

यंनल्धान र कानानमा स्पष्ट सपमा तीनल्टै ऄंगको क्षेत्रानधकार स्पष्ट हुाँदाहुाँदै पनन यदाकदा यमस्या देनमछछन् । पनछवत्त्ो यमय
प्रधानछयायाधीशमानथ नल्स्थानपकायंयद्मा दतान भएको महानभयोग प्रस्ताल् र महानभयोगमानथ ऄदात्त्तत्त्े कदएको अदेश यस्तै एईटा -
स्ल्तछत्र सपमा ऄनपेनक्षत यमस्याको ईदाहरण हो । कयैत्त्े पनन कयैको पनन क्षेत्रानधकारमा हस्तक्षेप गनान हुाँदन
ै । अननो शनक्त प्रयोग गदान
काम गनन पाईनापछन भन्ने जनत महत्ल्पूणन छशनक्तको अडमा स्ल्च्छछद हुन नहुने का रा पनन त्यनत्त नै महत्ल्पूणन छ । तर राज्यका यबै ,
ऄंग र त्ययका पदानधकारीत्त्े यधैं बान्त्नपने के हो भने ननयछत्रण र हस्तक्षेप एईटै नल्फय होआनन् ।

एईटात्त्े ऄकसको कायनमानथ ननयछत्रण गदान स्ल्तछतामानथ हस्तक्षेप हुछछ भन्ने बाझाआ नै गत्त्त बाझाआ हो । यो नै ऄनहत्त्ेको मूत्त् यमस्या हो
। एईटात्त्े ऄकसमानथ ननयछत्रण राख्ना हस्तक्षेप होआनयछतात्त्न मात्र हो । तर ननयछत्रण र यछतात्त्न कायम गनन एकऄकानबीच दूरी बढाईने ,
री र अपयी यहयोग अल्श्यक हुछछ । जब रयमझदा ,बरु यमछल्य ,होआन्ाज्यका ऄंगहसबीच दूरी बढ्छतब ननयछत्रणमा पनन ,
हस्तक्षेप देनमन थावछ ।

शनक्त पृथकीकरणको नयिाछतबमोनजम यंरचना बनाइ शनक्तको बााँडषााँट नेपात्त्को ल्तनमान यंनल्धानमा स्पष्ट छ । तर राज्यका
ऄंगहसको ऄछतरयम्बछध यंनल्धान राजनीनतक पिनतमा ननभनर भए पनन कानान र ,कनतपय नल्फय नयिाछतबमोनजम नभएर ननक्तको
नल्हारमा पनन भर पछन । नल्धानयकात्त्े जनमतको नाममायरकारत्त्े शनक्तको नाममा र छयायपानत्त्कात्त्े कानानको नाजयाताको ,
राज्यका ऄंग अषैं मा यकक्रय हुाँदन ै नाममा ऄराजक र ननरं काश बन्न नमवदैन । यबैत्त्े यंल्ैधाननक यीमानभत्र रहनापछन ।न्त्ययत्त्ाइ यकक्रय ,
गराईने त त्ययको नेतृत्ल्त्त्े हो । नेतृत्ल्त्त्े ऄनत्त् ईदार भएर योच्ने हो भने यमस्याको यमाधान हामीयाँगै छ । ननयछत्रण र यछतात्त्नत्त्ाइ
हस्तक्षेप नगरौं । ययैमा यमस्या यमाधानको ईपाय छन् ।
=================================

#याल्नजननक_प्रशायन_र_नयााँ_याल्नजननक_नल्स्थापन
===========================
● याल्नजननक नल्हारको नल्स्थापन नै याल्नजननक प्रशायन हो ।
● याल्नजननक प्रशायन भन्नात्त्े यरकारद्वारा गररने यम्पूणन कक्रयाकत्त्ापहरुको यमनष्ट रुपत्त्ाइ बानझछछ । नल्नभन्न नल्द्वान तथा नल्ेेफण
ऄनायार याल्नजननक प्रशायन भन्नात्त्े
• यरकारद्वारा स्थानपत कायनकारी यंरचना
• यंल्ैधाननक एबम् ल्ैधाननक यंगठन तथा ननकाय
• जनतात्त्ाइ येल्ा यानल्धा पायानईने यरकारी यंस्था
• नापक कायनक्षेत्रयाक्त यरकारी यंगठन तथा यंयछत्र
• यरकार र जनता बीचको पात्त्
• राज्यको अर्थथक, यामानजक, यााँस्कृ नतक, तथा ऄछय नल्नल्ध कक्रयाकत्त्ापहरुको ननयामक
• मानल्ीय तथा गैर मानल्ीय याधन स्रोत, कायननल्नध, ईद्देश्य, त्त्क्ष्य ननधानररत भएको यरकारी यंयछत्र
• नल्काय कक्रयाकत्त्ापको पररचायक
● यमिमा याल्नजननक प्रशायन मात्त्ाकको शायन नल्स्था यंचात्त्न यम्बछधी यरकारको अचरण तथा नीनत , नल्हार र यंस्कारको
यंयोजन हो ।
● याल्नजननक प्रशायनत्त्ाइ जन प्रशायन, त्त्ोक प्रशायन, मात्त्ाकी प्रशायन, यामाछय प्रशायन पनन भननछछ । ययको ईद्देश्य र कायनक्षेत्र
नापक छ । It manages from kitchen to crisis, womb to tomb, village to UN and people to president.
● तयथन याल्नजननक प्रशायन यंयछत्र र ऄभ्याय दाल्ै हो याथै ऄध्ययन ऄछल्ेफणको एक नल्धा पनन हो । अज याल्नजननक प्रशायनत्त्ाइ
Government in Action ल्ा Government of Day भनेर पनन बान्त्ने गररछछ ।

#याल्नजननक_प्रशायनका_यमस्याहरु:
�परं परागत यंगठनात्मक ढााँचा
�प्रशायनमा राजनीनतकरण
�बैज्ञाननक नल्स्थापनको ऄभाल्
�नल्यानयकताको ऄभाल्
7
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

�ऄत्यानधक के छरीकरण
�ऄदूरदशी नेतृत्ल्
�ऄनधक यरकारी यंत्त्रता
�कानूनी जरटत्त्ता
�स्रोत याधनको नल्स्थापनमा ऄयमक्षता
�प्रशायकीय ईत्तरदानयत्ल्को ऄभाल्
�प्रशायननक मूवय माछयताको ऄभाल्
�भ्रष्टाचार र ऄननयनमतता

#याल्नजननक_प्रशायनका_यमस्या_यमाधान_तथा_यादढृ ीकरणको_अल्श्यकता:-
● नेपात्त्को याल्नजननक प्रशायनमा देनमएका नल्कृ नत र नल्यंगतीहरुत्त्ाइ हटाइ हात्त्का २१औं शताव्दीका चानदनतहरुत्त्ाइ का शत्त्तापूल्नक
यामना गनन र यमान्नत नेपात्त्को नयजनना गननका त्त्ानग याल्नजननक प्रशायनको यादढृ ीकरणका त्त्ानग ऄबत्त्म्बन गनानपने मूत्त्भूत का राहरुत्त्ाइ
ननमनत्त्नमत बूाँदाहरुमा ईवत्त्ेम गररएको छ :
�याशायन र पारदर्थशताको प्रत्याभूनत
�राजनीनत र प्रशायन बीच यायम्बछधको स्थापना
�ईदारीकृ त एबम् बजारमामी ऄथनतछत्रको ऄबत्त्म्बन
�याल्नजननक ईत्तरदानयत्ल् बहन
�याल्नजननक येल्ाहसको प्रत्याभूनत
�स्थानीय स्ल्ायत्त शायन एबम् प्रभाल्कारी स्थानीय ननकाय
�याल्नजननक नीनत नल्स्थापनको प्रभाल्काररतामा ऄनभल्ृनि
�छररतो, यक्षम, यबत्त् तथा ईत्तरदायी प्रशायननक यंरचनाको नल्स्था
�ननजामती येल्ा तथा ऄछय याल्नजननक येल्ाको यादढृ ीकरण
�ईपत्त्धध स्रोत याधनको प्रभाल्कारी नल्स्थापन
�भ्रष्टाचार एबम् चाहाल्ट ननयछत्रण
�कायन प्रकक्रयामा यरत्त्ीकरण
�का शत्त् यूचना नल्स्थापन प्रणात्त्ीको नल्स्था
�यमाल्ेशीकरण एबम् त्त्ोकताछत्रीक माछयता ऄनारुप राज्यको पानःयंरचना
�नल्श्वनापीकरण र स्थानीयकरण बीच यामानञ्ज्ययता
�प्रनतस्पधानत्मक क्षमतामा ऄनभबृनि अकद ।

#याल्नजननक_प्रशायनमा_नल्ीनतम_माछयता_अयाम_र_प्रल्ृनत्तहरु:-
● याल्नजननक प्रशायनमा देनमएका ऄथानत् नल्कनयत भएका नल्ीन मूवय, माछयता र प्रल्ृनतहरुत्त्ाइ ननम नत्त्नमत बााँदाबाट स्पष्ट गनन
यककछछ:
�यरोकार पक्षयाँग याझेदारी तथा यहकायन गने
• राजनीनतयाँग यहकायन तथा याझेदारी
• ननजी क्षेत्रयाँग यहकायन तथा याझेदारी
• गैरयरकारी यंघ यंस्थायाँग यहकायन तथा याझेदारी
• नागररक यमाजयाँग यहकायन तथा याझेदारी
• स्थानीय ननकाययाँग यहकायन तथा याझेदारी
• ऄछतराननिय यमादाययाँग यहकायन तथा याझेदारी
• येल्ािाही तथा ऄछय यरोकारल्ात्त्ायाँग यहकायन तथा याझेदारी
�याल्नजननक ईत्तरदानयत्ल् बहन गने
• यरकार प्रनतको ईत्तरदानयत्ल्
• यंयदप्रनतको ईत्तरदानयत्ल्
• अम नागररक प्रनतको ईत्तरदानयत्ल्
• पेशा र नल्यायप्रनतको ईत्तरदानयत्ल्
�प्रनतस्पधानको यंस्कारत्त्ाइ बढाल्ा कदने
• स्थानीय स्तरमा प्रनतस्पधान

8
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

• यंगठन तथा येल्ा स्तरमा प्रनतस्पधान

• रानिय स्तरमा प्रनतस्पधान
• ऄछतराननिय स्तरमा प्रनतस्पधान
• ननजी क्षेत्रयाँग तथा गैर यरकारी क्षेत्रयाँग प्रनतस्पधान
�नमतनयी, यक्षम, प्रभाल्कारी येल्ा प्रल्ाह गने
• नछटो छररतो येल्ा
• गाणस्तरीय येल्ा
• यमानतामूत्त्क येल्ा
• यमतामूत्त्क येल्ा
• मागमा अधाररत येल्ा
• प्रनतस्पधानत्मक येल्ा
�यक्षम, का शत्त्, प्रनतस्पधी मानल् याधनको नल्स्थापन गने
• ईनचत स्थानमा ईनचत ननक्तको नल्स्था
• का शत्त् जनशनक्त योजना
• मानल् याधनको प्रभाल्कारी नल्स्थापन
• ईपयाक्त र छयायपूणन ल्ृनत्त नल्कायको नल्स्था
�प्रभाल्कारी नल्स्थापन यूचना प्रणात्त्ीको नल्काय गने
• अधाननक यूचना तथा यंचार प्रनल्नधको ऄबत्त्म्बन
• नल्रातीय शायन प्रणात्त्ीमा जोड
• जनतामा यूचनाको पहुाँच
�पररल्ृत्त मूवयांकन प्रणात्त्ीमा जोड
• यापरील्ेक्षकद्वारा मूवयांकन
• यमकक्षी मूवयांकन
• मातहत ऄथानत् यहयोगीद्वारा मूवयांकन
• येल्ािाहीद्वारा मूवयांकन
�ऄिगामी तथा घरदैत्त्ो/घाम्ती येल्ा ईपत्त्धध गराईने
�अाँषैद्वारा याधार तथा पररल्तनन गने
�ननणनय नेतृत्ल्बाट नभइ यंस्थाद्वारा गने
�गाणस्तरीय नल्स्थापनका त्त्ानग यमूहगत कायनमा जोड कदने
�स्ल् ईत्प्रेरणामा जोड कदने
�छररतो तथा चेप्टो यंगठनत्त्ाइ प्रथनमकता कदने
�नल्स्थापकीय स्ल्नधनतामा जोड कदने
�एकीकृ त बजेट प्रणात्त्ी ऄबत्त्म्बन गने
�कायन यम्पादनमा अधाररत पारस्कार तथा दण्ड प्रणात्त्ी ऄबत्त्म्बन गने
�अधारभूत कायनहरु बाहेकका ऄछय यामाछय कायनहरु करारमा कदने
�अचरण तथा ऄनाशायनत्त्ाइ यंस्कृ नतको रुपमा नल्काय गने
�कमनचारीतछत्रको कायनगत, यंस्थागत, तथा ऄछय नल्कवपहरुत्त्ाइ अत्मयाथ गने
�यूचकांकको अधारमा ऄनागमन तथा मूवयाङ्कन गने पिनतको नल्काय गने
�यजायको त्त्ानग नभइ पारस्कार र याधारका त्त्ानग मूवयांकन पद्दनतमा जोड कदने
�जनताको right, choice र voice त्त्ाइ प्राथनमकता कदने
�ननरं तर याधार पिनत (kaizen)त्त्ाइ त्त्ागू गने
�क्षनतपूर्थत यनहतको नागररक बडापत्र ऄननल्ायन रुपमा त्त्ागू गने
�नेतृत्ल् मूवयांकन के छरको स्थापना गने
�एकद्वार प्रणात्त्ी त्त्ागू गने
�त्त्नचत्त्ो यमय(flexi time) ऄबत्त्म्बन गने
� Principal Agent Theory ऄबत्त्म्बन गने
�ऄि एबम् पृग मापनमा जोड कदने
�येल्ाको बजारीकरण गने

9
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

�कायननल्नध यरत्त्ीकरण गने

�नल्रातीय शायनत्त्ाइ ऄबत्त्म्बन गने र बढाल्ा कदने
�यरकारको पान:यंरचना र पान:अनल्ष्कार गने
�नल्यानयकतामा जोड कदने
� Portfolio Management त्त्ाइ अत्मयाथ गने
�नल्के छरीकरण र याशायनमा जोड कदने

#नयााँ_याल्नजननक_नल्स्थापन:-
• याल्नजननक प्रशायनको यछदभनमा नल्कनयत नल्ीन ऄल्धारणा नै याल्नजननक नल्स्थापन हो । याल्नजननक प्रशायनको नल्स्थापकीय
क्षमताको ऄनभबृनि तथा ननतजामामी प्रशायनको मोजको पररणाम हो यो ।
• ल्ेल्ररयन ढााँचाको पारानो प्रशायनत्त्े Performance त्त्ाइ भछदा Process त्त्ाइ जोड कदयो । Process त्त्ाइ होआन Performance त्त्ाइ
जोड दददै प्रशायनमा याधार गररनापने ऄल्धारणा नै याल्नजननक नल्स्थापन हो ।
• ननजी क्षेत्र झैं याल्नजननक प्रशायनत्त्ाइ नल्यानयक र प्रनतस्पधी बनाईने ऄल्धारणा हो यो । याल्नजननक प्रशायनमा प्रनतस्पधी र
बजारमामी नचछतनको ऄभ्याय गने याल्नजननक प्रशायनको अधाननक मूवयको रुपमा याल्नजननक नल्स्थापनको ऄल्धारणात्त्ाइ बान्त्ना
याछदर्थभक हुछछ । ल्स्तत: याल्नजननक प्रशायनमा ईपवधीमामी र प्रभाल्कारीताको मोजी स्ल्रुप १९८० को दशकमा नल्कनयत माछयता हो
यो ।
• यत्तरीको दशकदेनम प्रशायन याधारत्त्ाइ यंरचनात्मक याधारको यााँघारो दृनष्टबाट मात्र नहेरी यमि याल्नजननक क्षेत्रको पानयंरचना र
राज्यत्त्ाइ viable manager को सपमा हेने प्रल्ृनतत्त्े स्थान पायो ।
• नधबेको दशकमा अआपाग्दा प्रशायनको ल्ैयनक्तक क्षमता, नल्काय प्रशायन, कायननल्नध यरत्त्ीकरण जस्ता पक्षत्त्ाइ एकाङ्गी रुपमा नहेरी
प्रशायन होआन नल्स्थापन भन्ने नल्स्थापकीय यंस्कार राज्य प्रणात्त्ी नभत्र प्रल्ेश गराईने काम भयो ।
• प्रशायनत्त्ाइ नल्स्थापनमा पररणत गनान भनेको अषैं मा क्रानछतकारी योंच हो ।
• प्रशायन त्त्ोये, भद्दा, भीमकाय तर कम ईत्पादकत्ल् कदने, ऄछतमानमी प्रल्ृनत्त भएको र घामाईरो जल्ाषदेही रे मामा रहेकोत्त्े प्रशायनका
िाहक ईयबाट यछताष्ट नथएनन भने नीनत ननमानताहस पनन प्रशायनको कायनशैत्त्ीको नल्कवपको पक्षमा नथए । यय नल्कवपत्त्ाइ याथ कदन
त्यय दशकका प्रजयाती कमाएका यी बैचाररक ऄल्धारणात्त्े पनन मद्दत पायानए ।
#Transaction_Cost_theory
#Principal_Agent_Theory
#Public_Choice_Theory
• राज्यमानथ याधनस्रोतको दल्ाल् भएकोत्त्े थोरै याधनबाट धेरै ईपत्त्नधध कदनापने ऄल्स्था नयजनना भयो ।
• नागररकहरु जनताबाट िाहक बनेकात्त्े नागररक दल्ाल् पनन पनन थावयो । त्ययैत्त्े येनाको best value पाईने ऄनधकार यल्नत्र स्ल्ीकाररयो
।
• राजनीनतज्ञहरु प्रशायन मानथ ऄयछतानष्ट धयक्त गनन थात्त्े । राजनीनतक यमाजबाट अनना मतदातात्त्ाइ कदएका बाचाहरुत्त्े प्रत्यक्ष
पाष्टीकरणका त्त्ानग यंस्थात्मक प्रणात्त्ी र कायन नल्हार पनन ईपयाक्त नथएन । यो राजनीनतक दल्ाल्को रुपमा देनमयो ।
• ऄकस दल्ाल् ऄछतराननिय पररल्ेशको हो । नल्श्वनापीकरण तथा यूचना प्रनल्नधको तीब्र प्रयारत्त्े ल्ाताल्रणका ऄल्यरहरुको अत्मयाथ
गनन र जोनमम छयूनीकरणका त्त्ानग smarter, lean & thin प्रशायनका प्रयोग गनानपछन भन्ने बहुरानिय यंस्था, नीनत ननमानता र नल्यानयक
यञ्जात्त्त्त्े प्रचारप्रयार गरे । त्ययैत्त्े best practices को ऄनाकरण गने प्रचत्त्न पनन बढेर गयो र के ननश्कफन ननकानत्त्यो भने एक ठााँईको
best practices ऄछयत्र पनन र ननजी क्षेत्रको best practices याल्नजननक क्षेत्रमा पनन त्यनह रुपमा त्त्ागू हुन यक्दछ । ययथन , ननजी क्षेत्रका
ईत्कृ ष्ट नल्हारहरुत्त्ाइ याल्नजननक क्षेत्रमा प्रत्यारोपण गने प्रल्ृनत्तत्त्े गदान नल्स्थापन भनेको एकै हो चाहे याल्नजननक ल्ा ननजी क्षेत्रको नै
ककन नहोय ।
• ननजी क्षेत्रको ईत्कृ ष्ट शैत्त्ी याल्नजननक क्षेत्रमा प्रल्ेश गराइ प्रशायनत्त्ाइ जनमामी, ननतजामामी र मूवयबोधी बनाईने प्रकक्रयाको नाम नै
नयााँ याल्नजननक धयल्स्थापन हो ।

#माजय_नबशेफताहरु:-
• ननतजा तषन को ऄनभमामीकरण
• यानो , छररतो र कायनमूत्त्क यंगठन
• बजार ऄनभमामीकरण
• धयल्स्थापन त्त्चकता
• प्रत्यक्ष ईत्तरदानयत्ल्
• ययत्त्े नमतनयी, कायनदक्षता, प्रभाल्कारीता तषन योंच राजदछ ।

10
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

#चानदनतहरु:-
• नागररक कवयाण र यामानजक छयाय भछदा अर्थथक पक्षमा ध्यान कदछछ ।
• यबै नागररक िाहक हुदैनन । यबै क्षेत्रका नागररकत्त्ाइ िाहकको नल्हार गनान पनन हुाँदैन ।
• याल्नजननक येल्ाहरु नापाररक रुपमा मापन गनन यककदैन । यककए पनन ज्यादै करठन छ ।
• धयल्स्थापन याधार यामानजक पररल्ेशयाँग नभए ययत्त्े नल्कृ नत पनन वयाईाँ छ । त्ययैत्त्े यबै मात्त्े यमाजमा यबै प्रकारको ढााँचा शैत्त्ी
कायनमूत्त्क पनन हुाँदैन ।

#यमाधानका_ईपाय:-
• नयााँ याल्नजननक धयल्स्थापन राज्य ल्ा त्ययको बैधाननकताको नल्कवपमा अएको होआन, जान यदाकदा योनचएको देनमछछ ।
• यो राज्य प्रणात्त्ीत्त्ाइ प्रभाल्कारी र जल्ाषदेही बनाइ value for money को पानष्ट गने tools मात्र हो । त्ययैत्त्े ययको wholesale
support ल्ा blind rejection गररना ऄनल्हाररक नै हुन अईाँ छ । ययत्त्ाइ हाम्रो यंस्थात्मक settings र अल्श्यकताका अधारमा प्रयोग
गररना पदनछ ।

#ययथन हाम्रो यछदभनमा NPMत्त्ाइ यी यछदभनमा ऄपनाईना पदनछ:-

• कायन प्रणात्त्ीको ननक्षेपण गरी येल्ाको त्त्ागत घटाईने यछदभनमा,
• छाननएका येल्ा नल्तरण ननकायत्त्ाइ agency fiction गरी थप स्ल्ायत्त कदनापने क्षेत्रमा,
• कायन यम्पादन, तत्त्ल् र प्रोत्याहनको त्त्ानग,
• कायन यम्पादन यूचक स्थापना गरी ऄछतरननकाय कायन प्रनतस्पधान गनन,
• यंगठनमा नयााँ योंच , कायनशैत्त्ी र नल्हारत्त्ाइ प्रोत्याहन गनन,
• कायन यम्पादन करार गननका त्त्ानग ।

#ननष्कफन: नयााँ याल्नजननक धयल्स्थापनत्त्े याल्नजननक क्षेत्रको कायनशैत्त्ीत्त्ाइ प्रनतस्पधानत्मक, कायनमूत्त्क, जल्ाषदेही एल्म् त्त्ागत
प्रभाल्कारी ईद्देश्यमूत्त्कतात्त्ाइ जोड कदछछ । ययथन याल्नजननक प्रशायनत्त्ाइ नयााँ याल्नजननक नल्स्थापनका गाणहस यमाल्ेश गरी पारानो
प्रशायननक यंगठनको पान:यंरचना र पानः अनल्ष्कार गनान जरुरी छ ।
=================================(=============

गरील्ी भनेको के हो यापेक्ष गररल् र ननरपक्षे गरीबी नल्च षरक छा वाईनाहोय । ?

==================================
अधारभूत अल्श्यकता पारा गनन नयिा को याथ याथै अर्थथक यामानजक यंस्कृ नतक राजनीनतक एल् मानल् नल्कायको ऄल्यरल्ाट पनछ
परे को ननक्त गररब हो , भने गरीबत्त्े भोिा पने कष्ट प्रदपाणन ऄल्स्था गरीबी हो ।
गरीबीत्त्े भोिा पने यमस्याहरु
* शारीररक कमजोरी
* ऄशक्त तथा शनक्त नहनता
* जोनममपाणन ऄल्स्था
* ल्ानछचनतकरणको ऄल्स्था
* एक्त्त्ोपनको ऄल्स्था आत्याकद
ननरपेक्ष र यापेक्ष गरीबी नल्चको षरक

*****ननरपेक्ष-गरीब**********
* अधारभात अल्श्यकता पारा गनन नयके को ऄल्स्था ननरपेक्ष गररबी हो ।
* यो बढ्दा देशमा गरीबी बढ्छ र घट्दा गररबी घट्छ ,
* यो माना नपारे ऄल्स्थाको गररबी हो,
* ययत्त्ाआ हरे क देशमा एईटै यात्र दारा ननधानरण गनन यककछछ ,
* ययमा यामाछयतः गररबीको तह हरे क देशमा एईटै हुछछ । जस्तै : भारतको ननरपेक्ष गररबी र नेपात्त्को ननरपेक्ष गररबी

********यापेक्ष गरीबी**********
* अधारभात अल्श्यकता पारा गनन यके को ऄल्स्था यापेक्ष गररबी हो ,
* यमिमा घटल्ढ नहुन नन यक्छ,
* यो माना पारे ऄल्स्थाको गररबी हो ,

11
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

* ययत्त्ाआ षरक षरक देशमा षरक षरक तररकाबाट ननधानरण गनन यककछछ ,
* ययमा गररबीको तह देश ऄनायार षरक पनन यक्दछ , जस्तै नेपात्त्को धनी ऄमेररकामा गररब हुन यक्छ ,
* यो ल्ास्तनल्क नभइ तात्त्नात्मक गररबी भएकोत्त्े ययत्त्ाइ गरीबी ननल्ारणको कायनक्रम यथात्त्न गरर ननल्ारण गनन यककददैन ।
===============================

यंल्ैधाननक ऄंग भनेको के हो ५ नेपात्त्मा हात्त् कनतल्टा यंल्ैधाननक ऄंग छन त्त्ेख्नाहोय । ?

===============================
कायनपानत्त्का नल्स्थानपका र छयायपानत्त्काका बाहेक यंनल्धानमा ईवत्त्ेम गररएका ननकायत्त्ाइ यंल्ैधाननक ऄंग भननछछ । ,
को ननयाक्त एल्ं ल्मानस्तीको नल्स्था पनन ऄनधकार नतनमा रहने पदानधकारीको यंस्था नतन,कतनन, यंल्ैधाननक ऄंगका काम
यंनल्धानमाईवत्त्ेम गररएको हुछछ ।

यंल्ैधाननक ऄंग स्ल्तछत्र , स्ल्ायत्त , तथस्ट एल्ं ननष्पक्ष हुने गदनछ , यरकारको काम कारबाहीमा स्ल्च्छता वयाइ जनमामी ल्नाईन ,
जनताकाहक ऄनधकारको रक्षा गनन यक्तारुढ दत्त्बाट हुन यिे शनक्त र यक्ताको दारुपयोग रोि , यरकारी मचनको दारुपयोग रोकी
पारदशीता वयाईन तथा भष्टाचारको ऄछत्य गरी शाशायन कायम गनन यंल्ैधाननक ऄंगको अल्श्यकता पदनछ।

नेपात्त्को यंनल्धान ऄनायार हात्त् नेपात्त्ना ननम १३ ल्टा यंल्ध

ै ाननक ऄंग रहेका छन ::
१) ऄनजतयार दारुपयोग ऄनायध ं ान अयोग
२) महात्त्ेमा पररक्षक
३) त्त्ोकयेल्ा अयोग
४) ननल्ानचन अयोग
५) रानिय मानल् ऄनधकार अयोग
६) रानिय प्राकृ नतक तथा नल्त्त अयोग
७) मनहत्त्ा अयोग
८) दनत्त्त अयोग
९) यमाल्ेशी अयोग
१०) अकदल्ायी जनजाती अयोग
११) मधेयी अयोग
१२) थारु अयोग
१३) मानस्त्त्म अयोग

****************

याशायन )donGnvevoG dooG(

याशायन भनेको ऄयत्त् शायकीय पिनत हो । यस्तो पिनत
ऄनधकारको यमानचत प्रयोगबाट नयजनना हुछछ । शायन
पिनतमा के के तत्ल् भएमा त्ययत्त्ाइ ऄयत्त् भत्र यककछछ भत्रे–
अधारमा ययका नल्नभत्र तत्ल्हस ननधानरण गररएका छन् ।
याशायनका त्त्ानग ऄत्याल्श्यकीय तत्ल्हसका यम्ल्छधमा भने
रािहसयंस्थाहस ल्ा ननकायहसकाबीच मतैक्यता छै न । ,
याशायनका त्त्ानग अधारभूत तत्ल्हस
१कानानको शायन .
२नल्के छरीकरण .
३पारदर्थशता .
४ईत्तरदानयत्ल् .
५जनयहभानगता .
६त्त्ैंनगक यमता .
12
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

७कद ।अधारभूत मानल्ऄनधकार अ .

याशायनका अयामहस
याशायनका अयाम भनेर मूत्त्त ४ : अयामहसत्त्ाइ ईवत्त्ेम गररएको
पाआछछ । जान ययप्रकार छन् :
१राजनीनतक अयाम )
– शायन प्रणात्त्ी र पद्दनतको प्रजातानछत्रकरण (स्ल्ायत्त
शायन)नल्के छरीकरण त्त्गायतका नल्स्थाबाट ,
– यहभानगतात्मक शायन प्रणात्त्ी,
– कानानीशायन,
– मानल् ऄनधकारको प्रत्याभूनत र यंरक्षण,
– बहुत्त्बादको ऄल्त्त्म्बन
२यामानजक अयाम )
– यमछयाय र यमाल्ेशीकरण,
– नागररक यमाज र शायन यथात्त्नमा यनम्मनत्त्त ऄछय
ननकायहसयाँगको यहकायन र याझेदारी,
– यामानजक यमूहहसबीचका याझा नहत र यरोकार जोनडएका
नल्फय,
३नैनतक अयाम )
– आमाछदाररता
– यदाचाररता
– पेशागत ननगा
– नागररक नशक्षा र यचेतता
४नल्स्थापकीय अयाम )
– राज्यका मानल्ीय, नल्त्तीय, भदनतक स्रोत याधनको का शत्त्
ईपयोग
– स्रोत याधनको छयायोनचत बााँडषााँडबाट नयनीहसको
ऄत्यात्तम प्रयोग,
याशायनका यछदभनमा नेपात्त्को शायकीय प्रणात्त्ीमा रहेका
यमस्याहस
– शायकीय प्रणात्त्ीत्त्ाइ नल्के छरीत गनन नयककएको । स्थानीय
यरकारको सपमा रहेका ननकायहस जनप्रनतनननधनल्हीन छन् ।
– यरकारी कायनमा पारदर्थशता, यूचनाको हक स्थानपत गनन
यककएको छै न ।
– के छरीय प्रशायननक प्रणात्त्ीत्त्ाइ अचरणयाक्त ल्नाईन
नयककएको अर्थथक ऄनाशायन कमजोरल्ेरुजा बढ्दो छ । ,
– शायन प्रणात्त्ीत्त्ाइ जनताप्रनत प्रत्यक्ष ईत्तरदायी हुने
तावयाईन नयककएको,
– कानानको शायन भछदाबढी डर, धाक, हैकम, राजनैनतक दल्ाब
अकदको प्रभाल् रहेको छ ।
– मतदाता,करदातात्त्े यम्माननत महशाय गनन नयके को ऄल्स्था छ ।
– स्थायी यरकार र यरकारी नीनतको ऄभाल् रहेको छ ।
यी नल्नल्ध ऄल्स्थात्त्े याशायनको ऄभाल् रहेको आं नगत गदनछन् ।
याशायनमा रहेका यमस्या यमाधानका त्त्ानग गनानपने के ही
ईपायहस
* यंल्ैधाननक तथा ऄछय कानानी नल्स्थाको यमयामनयक याधार,
नतनको कायानछल्यन,
* राजनीनतक ऄनाशायन र नीनतगत स्थानयत्ल् कायम गने,
* नल्के छरीकरण, स्ल्शायनत्त्ाइ अत्मयाथ गने,
13
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

* त्त्ोकतानछत्रक मूवय माछयताको पूणनसपमा ऄनाशरण र अत्मयाथ

गने,
* प्रशायननक यंरचना, यंस्कार र यभ्यताको ऄनायरण गने,
* स्ल्च्छ, प्रनतष्पधी, येल्ामामी, पररणाममामी एल्ं पारदशी र
जल्ाषदेही प्रशायननक यंयछत्रको नल्काय गने,
* यूचनाको हक यम्बछधी ान, याशायन (नल्स्थापन तथा यछचात्त्न)
पूणन सपमा कायानछल्यन गने,
* कामको मूवयाङ्कनको अधारमा कामको अधारमा दण्ड
पारस्कारको नल्स्था गने,
* येल्ािाहीहसको पीरमाकान बान्त्ने ईनचत यंयछत्र, ननकायको
नल्स्था गदल् ईनीहसको गानायो यानाल्ाइको नल्स्था अकद ।
याशायन नल्स्थापन तथा(यंचात्त्नत्त्े ईवत्त्ेम गरे का २०६४ ,ान )
याशायनका अधारभूत माछयताहस
** कानानको शायन,
** भ्रष्टाचारमाक्त र चास्त प्रशायन,
** नल्के छरीकरण
** अर्थथक ऄनाशायन,
** याल्नजननक कायन र स्रोतको का शत्त् नल्स्थापन ।
याशायन कायम गनन नेपात्त्मा भएका कानानी प्रयायहस
** नेपात्त्को ऄछतररम यंनल्धान, २०६३
** याशायन (नल्स्थापन तथा यंचात्त्न) ान, २०६४
** यूचनाको हक यम्बछधी ान, २०६४
** भ्रष्टाचार ननल्ारण ान, २०५९
** ऄनजतयार दासपयोग ऄनायछधान अयोग ान, २०४८
** मानल् ऄनधकार ान, २०५३ अकद ।
याशायन त्त्े ईवत्त्ेम गरे का २०६४ ,ान )नल्स्थापन तथा यंचात्त्न(
प्रशायननक कायन यंचात्त्नका अधारहस
** राि र जनताको ल्ृहत्तर नहत,
** यमछयाय र यमाल्ेशीकरण
** कानानको शायन,
** मानल् ऄनधकारको प्रत्याभूनत,
** पारदर्थशता, ल्स्ताननगता, जल्ाषदेनहता तथा आमाछदाररता,
** अर्थथक ऄनाशायन, भ्रष्टाचारमाक्त, चास्त र जनमामी प्रशायन,
** प्रशायननक यंयछत्रको तटस्थता तथा ननष्पक्षता,
** प्रशायननक यंयछत्रमा र ननणनयमा यल्नयाधारणको पहुाँच,
** नल्के छरीकरण तथा ऄनधकार ननक्षेपण,
** यहभानगता तथा स्थानीय स्रोतको ऄनधकतम ईपयोग,
याशायन त्त्े ईवत्त्ेम गरे का २०६४ ,ान )नल्स्थापन तथा यंचात्त्न(
मात्त्ाकको प्रशायननक कायन यंचात्त्न गदान नेपात्त् यरकारत्त्े
ऄनजतयार गनानपने नीनतहस
** अर्थथक ईदारीकरण,
** गररल्ी ननल्ारण
** यामानजक छयाय,
** प्राकृ नतक तथा ऄछय याल्नजननक स्रोतको दीगो तथा का शत्त्
नल्स्थापन,
** मनहत्त्ा यशनक्तकरण तथा त्त्ैनङ्गक छयायको नल्काय,
** ल्ाताल्रणीय यंरक्षण,
** जनजानत, दनत्त्त, अर्थथक तथा यामानजक सपमा
14
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

नपछनडएको ल्गनको ईत्थान,

** दागनम क्षेत्रको नल्काय तथा यछतानत्त्त क्षेत्रीय नल्काय ।

*************************************
#ननणनय_नत्त्ने_प्रकक्रया:-
• का नै नननित ईद्देश्य हानयत्त् गननका त्त्ानग नल्नभन्न नल्कवपहरु मध्ये ईपयाक्त नल्कवपको छनदट गने कायन तथा प्रकक्रया नै ननणनय प्रकक्रया हो
।
• ननणनय नत्त्ने कायन एक महत्ल्पूणन नल्स्थापकीय तथा प्रशायननक कायन हो । यामाछय ऄथनमा ननणनय प्रकक्रया भन्नात्त्े नल्स्थापनत्त्े अननो
ईद्देश्य हानयत्त् गने यछदभनमा गररने नल्नल्ध कायनहरु, योजना, नीनत, कायनक्रम अकद तजानमा, यो को कायानछल्यन, ऄनागमन, ननयछत्रण एबम्
मूवयांकन यंबछधमा का नै यमस्याहरु यमाधान गननका त्त्ानग गररने ननणनय, ईक्त ननणनय गदान ऄपनाईना पने प्रकक्रया ल्ा कायननल्नधत्त्ाइ
बानझछछ ।
• ननणनय नत्त्ने प्रकक्रयात्त्ाइ छनदट प्रकक्रयाको पयानयको रुपमा हेररछछ । छनदटको नल्कवपयाँग योझो यम्बछध रहछछ । नल्स्थापन क्षेत्रका
कायनहरु यामाछयतया नल्कवप रनहत हुाँदैनन् । अल्श्यकताहरु ऄनयनमत छन । ती अल्श्यकताहरु पारा गने याधनहरु यीनमत छन् । ती
यीनमत याधनबाट ऄयीनमत अल्श्यकता पारा गननका त्त्ानग ईक्त याधनहरुको नल्ल्ेकशीत्त् तथा ल्ैकनवपक ईपयोग गररना अल्श्यक हुछछ ।
त्यस्तै का नैपनन यमस्या यमाधान गने नल्नभन्न ल्ैकनवपक ईपायहरु हुछछन् । याधन, स्रोत , यमय, पररनस्थनत, ऄनाकात्त् ईपयाक्त एबम्
पनचत्य पूणन ढंगत्त्े छनदट गररएको नल्कवप तथा नत्त्आएको ननणनय नै प्रभाल्कारी ननणनय हुछछ ।

#ननणनय_ककन_गररछछ?
• यमस्याको ईनचत यमाधान गनन,
• अल्श्यकता पारा गनन,
• पररल्तननकारी कायनहरु गनन,
• घोनफत कायनक्रम यथात्त्न गनन,
• ल्तनमान कायन प्रकक्रयामा याधार वयाईन,
• ननर्ददष्ट नजम्मेल्ारी तथा ईत्तरदानयत्ल् पूरा गनन,
• छयाय ननस्पादन गनन ।

#ननणनय_प्रकक्रयाका_चरणहरु:-
• यमस्याको पनहचान: यो ननणनय प्रकक्रयाको प्रथम चरण हो । ल्ास्तनल्क यमस्या के हो भनेर ननक्यौत्त् गनान नै ननणनयकतान त्त्े ननणनय गने
अधा बाटो तय गनान हो भनेर भननछछ । यमस्या पनहचान गदान त्ययको प्रकृ नत, गानम्भयनता, स्रोत अकदको यम्बछधमा स्पष्ट ननक्यौत्त् गररना
पदनछ ।
• यमस्याको नल्ेेफण: ल्ास्तनल्क यमस्याको पनहचान भैयके पनछ ईक्त यमस्यात्त्ाइ नल्ेेफण गररनापदनछ । यमस्याका कारण के हो?
यमस्या अननो पहुाँच नभत्र या बानहरको हो? या अछतररक या ल्ाह्य ल्ाताल्रणबाट नयर्थजत यमस्या हो?त्ययबाट के के पररणामहस अईन
यक्छन्? के कयरी , कनहत्त्े, ईक्त यमस्या यमाधान गनन यककछछ भन्ने यम्बछधमा नापक नल्ेेफण हुना जरुरी हुछछ ।
• यूचना यंकत्त्न: यमस्याको पनहचान तथा नल्ेेफण पनछ यो यमस्या यमाधानका त्त्ानग त्यययाँग यम्बनछधत तथा अल्श्यक पने यूचनाहरु
यंकत्त्न गररना पछन । त्ययको त्त्ानग यूचना यंकत्त्न यम्बछधी ईपयाक्त नल्नध ऄबत्त्म्बन गरी नमतनयी एबम् प्रभाल्कारी रुपमा पयानप्त
यूचना, तथयांक तथा जानकारी प्राप्त गनान जरुरी हुछछ ।
• नल्कवपहरुको नल्काय तथा मूवयाङ्कन: का नैपनन यमस्या यमाधानका त्त्ानग नल्नभन्न नल्कवपहरु हुन यक्दछन् । त्यस्ता यम्भानल्त
नल्कवपहरुको मोजी गररना पछन । त्ययको त्त्ानग यम्बनछधत कमनचारीहरु, नल्शेफज्ञहरु, यंगठन नभत्रको नल्स्थापन यूचना प्रणात्त्ी,
यम्बनछधतहरु याँगको छत्त्षत्त्, बैचाररक अदानप्रदान, राय यवत्त्ाह तथा येल्ा नत्त्ना ईपयाक्त हुछछ । नल्नभन्न नल्कवपहरुको नल्काय
गररयके पनछ अननो नल्स्थापनको त्त्क्ष्य, नीनत, ईपत्त्धध स्रोत, याधन, यमय तथा पररनस्थनत जस्ता महत्ल्पूणन नल्फयहरुत्त्ाइ ध्यान कदइ
ईक्त नल्कवपहरुको नल्ेेफण गनाक न ा याथै ईपयाक्त प्रनल्नध तथा नयिाछतको अधारमा ती नल्कवपहरुको मूवयांकन गनानपछन ।
• यल्सत्तम नल्कवपको छनदट: प्रत्येक नल्कवपको नल्ेेफण तथा मूवयाङ्कन पिात जान ननष्कफन नननस्कछछ त्ययको अधारमा ईपयाक्त
ठहररएको नल्कवप छनदट गनान ननणनय प्रकक्रयाको ऄकस महत्ल्पूणन चरण हो । ईपयाक्त नल्कवप छनदट गदान अर्थथक, यामानजक, प्रानल्नधक,
नल्स्थापकीय तथा ल्ाताल्रणीय दृनष्टत्त्े ईपयाक्त एबम् प्रभाल्कारी ठहररएको नल्कवप छनदट गररनापछन । यय चरणमा जान नल्कवप छनदट
गररएको हुछछ, त्यो नै ल्ास्तनल्क ननणनय हुन जाछछ ।
• ननणनय कायानछल्यन: यमस्या पनहचान गरी त्ययको यमाधानका नल्नभन्न नल्कवपहरु नल्काय र नल्ेेफण गरी यल्सत्तम नल्कवप छनदट गरे र
मात्र ननणनय कायन यमाप्त हुाँदैन । ननणनयत्त्ाइ कायनमा पररणत गरे पनछ मात्र ल्ास्तल्मा ननणनय गने प्रकक्रयात्त्े महत्ल् पाएको माननछछ ।
• ननणनयको मूवयांकन: ननणनय प्रकक्रयाको ऄनछतम चरण ययको मूवयांकन हो । ननणनयको प्रभाल्काररताको त्त्ानग ननणनय मूवयांकनको ईनचत
नल्स्था ननणनय प्रकक्रयाको ऄपररहायन तत्ल् माननछछ ।
15
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

#याल्नजननक_प्रशायनमा_ननणनय_प्रकक्रया_यम्बछधी_यमस्याहरु:-
• नीनत नल्ेेफणको ऄभाल्
• ऄनाल्श्यक दाल्ाल्
• प्रकृ यागत नल्त्त्म्ल्ता र कढत्त्ायास्ती
• रटप्पणी यंस्कृ नत
• तदथन ननणनय
• कानून पात्त्नाको कमजोर ऄल्स्था
• नजम्मेल्ारी तथा ननणनय पछछाईने प्रल्ृनत्त
• हचाल्ामा ननणनय गने तथा ऄनछतम घडीमा ननणनय गने प्रल्ृनत्त
• ननक्तल्ादी प्रल्ृनत्त
• यकभर अषू ईनम्कने प्रल्ृनत्त ।
मानथ ईवत्त्ेनमत नल्नभन्न कारणको षत्त्स्ल्सप प्रशायनमा ननणनय नत्त्ने कायन ननकै जरटत्त् बछदै गैरहेको छ । मात्त्ाकमा यंघीय शायनको
ल्ास्तनल्क प्रयोग भैरहेको ऄल्स्थामा पनन प्रशायन यथात्त्नको नल्हाररक पक्ष के छरीय तररकात्त्े यथात्त्न हुाँदै अएकोत्त्े नीनत ननणनयमा
यमेत थाप्रै नल्धान अआपरे का छन । ययको शािीकरणका त्त्ानग यम्ल्ि यबै पक्षबाट अल्श्यक पहत्त् गररना जरुरी छ ।

#प्रभाल्कारी_ननणनयका_त्त्ानग_ऄल्त्त्म्बन_गनानपने_पिनतहरु:-
• यरोकार पक्षत्त्ाइ यहभागी गराईने
• प्रभाल्कारी रुपमा यथार प्रल्ाह गने
• ननयनमत बैठक बोत्त्ाईने
• नल्ज्ञको येल्ा नत्त्ने
• ईपयाक्त नयिाछतको ऄबत्त्म्बन गने
• परामशन नत्त्ने
• नल्ल्ेक तथा पनचत्यको छयायोनचत प्रयोग गने
• अिह तथा पूल्ानिह नराख्ने
• अल्श्यक नल्फयल्स्ताको ज्ञान नत्त्ने तथा पयानप्त यूचनाको ईपयोग गने
• पपचाररकता कायम गने
• पृगपोफण नत्त्ने र ईपयोग गने
================================

कदगो नल्कायको ऄल्धारणा महत्ल् र प्रल् धधन गने ईपायहस ,ईवत्त्ेम गनानहोय् । ३१०=४+३+
=============================
ऄल्धारणा
यजील्र्थतका त्त्ानग कक्रयाशीत्त् र ननरछतर अत्मोन्ननत गनन चाहने एक मात्र जील् मानल् यमादायत्त्े अननो चाहना र अल्श्यकता पू ,
भनल्ष्यको योच नगदान नल्काय प्रणात्त्ी कदगो र रटकाई हुन यक्दैन भन्ने माछयताबाटकदगो नल्कायको ऄल्धारणाको जछम भएको हो ।
कदगो हुन नयके को नल्काय प्रणात्त्ीत्त्ाइ अषै ाँ मा धाननन यिे रटकाई र यतत् नल्काय हुने तावयाईन मानल् यमादायत्त्े नल्काय प्रकक्रया ,
भाल्ी यछतनतको ईन्ननत र नल्कायमा बाधा नहोय् भन्नेतषन यचेत हुन थावयो र कदगो नल्कायको ऄ कायानछल्यन गदानल्धारणात्त्े मूतत न ा
पायो ।

कदगो नल्कायको ऄल्धारणा ननम यमस्याहसबाट ईजागर भएको पाआछछ :

१ऄत्यनधक जनयंजया ल्ृनि .
२ऄननयनछत्रत र ऄनल्नस्थत बयोल्ाय .
३बढ्दो यहरीकरण .
४ढ्दो मरुभूमीकरणब .
५तीक परो्ेगीकरण .
६पूल्ानधारजछय यंरचनाहसको नापक ननमानण .
७बजार . नल्स्तार
८ठा वठू त्त्ा अयोजनाहसको ननमानण र यथात्त्न .
16
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

९अणनल्क शनक्तको नल्स्तार .

यी यमस्याको यमाधान ल्ा एक क्षेत्रयाँग मात्र यम्बनछधत छैन । तयथन ल्ाताल्रणीयमानल्ीय ,यांस्कृ नतक ,अर्थथक ,यामानजक ,
तथा शायकीय पक्षबाट कदगो नल्कायत्त्ाइ हेने गररएको पाआछछ ।

कदगो नल्कायको महत्ल्

नल्काय भन्ना नै स्रोतयाधनको बानिमतापूणन ईपयोग हो । हरे क मात्त्ाक र जनतात्त्े ऄपेक्षा गरे को छयायपूणन र यमतामूत्त्क यमृनि एल्ं –
: नल्कवप छै न । कदगो नल्कायको मूत्त्भूत महत्ल् ननमनत्त्नमत रहेको पाआछछ माननयक याम र मायीका त्त्ानग कदगो नल्कायको
१मानल् र प्रकृ नतब )्ीचको यम्बछध षत्त्दायीयकारात्मक र यहयोगी बनाईाँ दै नल्काय गनन । ,
२ल्तनमानको अल्श्यकता र चाहना पररपूर्थतका त्त्ानग भनल्ष्ययाँग यम्झदता नगनन । )
३यछतानत्त्त र बानिमतापूणन प्रयोग गनन । याधनको–प्राकृ नतक स्रोत )
४नल्कायका नीनतगत र कायनगत ननरछतरता कायम र )्ाख्न ।
५मानल् स्रोतको नल्काय गनन । )
६ )-यंस्थागत क्षमताको नल्काय गनन ।
७याधनको ईपयोगमा नैनतकता र नल्ल्ेकशीत्त्ता कायम राख्न ।–स्रोत )
८यिे क्षमतात्त्ाइ मत्त्त्त् नपने गरी नल्काय गनन । पृथल्ीत्त्े ल्हन गनन )
यी महत्ल्त्त्ाइ मनन् गरी कदगो नल्कायको माछयतात्त्ाइ यबै शायकीय अयामका याथयाथै दैननक जील्नचयानमा यमेत मूत्त् प्रल्ाहीकरण
गनान जरुरी हुछछ ।

कदगो नल्काय प्रल् धन गने ईपायहस :

नेपात्त्को यछदभनमा कदगो नल्काय प्रल् धन गनन ननमनत्त्नमत ईपाय ऄल्त्त्म्बन गनान अल्श्यक देनमछछ :

कदगो नल्कायको ऄल्धारणात्त्ाइ ल्ाताल्रण यंरक्षणको अाँमात्त्े मात्र हेने पररपाटीको ऄछत्य गनापन ने ।
गररबी ननल्ारणयम्बछधी कायनक्रमको प्रभाल्कारी कायानछल्यन गने ।
मदजादा नीनत तथा कानानको कायानछल्यनमा नल्शेफ ध्यान कदनापने ।
यामानजक क्षेत्रको नल्कायमा जोड कदनापने ।
ऄनायछधान र नल्कायमा नल्शेफ त्त्गानी गरी मदनत्त्क र कदगो पूल्ानधार नल्कायको नीनत ऄनजतयार गनानपने ।
ऄथनराजनीनतक मोडत्त्मा प्रस्ट हुनापने ।
प्रदेश र स्थानीय यरकारमा कदगो नल्कायको एजेछडा मूत्त् प्रल्ाह गनाप न ने ।
चेतनामूत्त्क कायनक्रम यथात्त्न गने ।
यानल्नस्थत बयोल्ाय, यहरीकरण र परोनगकीकरणका त्त्ानग भूनमको एकीकरण, चक्त्त्ाबछदी अकदमा जोड कदने ।
ल्ैकनवपक यदयन उजान र भूईपयोग नीनत ऄल्त्त्म्बन गने ।–
याना र स्थानीय प्रनल्नधमामी अयोजनामा जोड कदने ।
शायकीय यरोकारमा जनयहभानगता यानननित गने ।
प्राकृ नतक स्रोत याधनको दोहन–र ईपयोगबीचको थ्रेयहोवड तय गनानपने ।
कदगो नल्कायका अयामहसको कायानछल्यनत्त्ाइ ऄपेनक्षत तावयाईन नल्नभन्न तत्ल्त्त्े प्रभाल् पारे का हुछछन् । नल्कनयत भआयके का रािहस र
ऄवपनल्कनयतयययम्बछधी धारणा नै षरक हुने हुनात्त्े एईटै त्त्क्ष्य ननधानरण गर नल्कायोछमाम मात्त्ाकहसको÷््न यककने ऄल्स्था देखमदैन ।
ययो हुनामा ती रािको नल्गत र ल्तनमानको क्षमतामा रहेको नल्नल्धता प्रमाम कारक हो । तयथन कदगो नल्कायको ऄल्धारणाको नाजया र
नल्ेेफण मात्त्ाक नल्शेफ हुन जरुरी छ । नल्कनयत मात्त्ाकत्त्े नल्गतमा गरे को ऄत्यनधक दोहनको क्षनतपूर्थत ल्ैज्ञाननक ढंगत्त्े षकानएर मात्र
यमान हैनययतमा नल्श्वनापी माछयता र त्त्क्ष्य ननधानरण गनान श्रेयष्कर देनमछछ ।
=======त्त्ोक येल्ा नेपात्त्:Chakra Bomjan=======

**********
ररयल्त नत्त्ने कदनेत्त्ाइ यजायः
===========================
भ्रष्टाचार ननल्ारण ानऄनायार राियेल्क ल्ा राफ २०५९ ,््ट्रयेल्क हुन त्त्ागेको का नै ननक्तत्त्े अननो ओहदा ल्ा यो यम्बछधी का नै काम
गनन ल्ा गररकदए बापत ल्ा नगनन ल्ा नगररकदए बापत ल्ा अननो ओहदा ल्ा यो यम्बछधी का नै काम गदान का नै ननक्तत्त्ाइ मोत्त्ानहजा ल्ा
ऄननष्ट गनन ल्ा गराआकदए बापत ल्ा नगनन ल्ा नगराआकदए बापत अननो ल्ा ऄस कयैको नननमत्त ररयल्त नत्त्एमा ल्ा नत्त्न मञ्जार गरे मा
देहाय बमोनजमको ररयल्त नत्त्नेत्त्ाइ ल्ा नत्त्न मञ्जार गनेत्त्ाइ कयारको मात्रा ऄनायार देहाय बमोनजम कै द र नबगो बमोनजम जररबाना
हुनेछ । ररयल्त नत्त्आयके को भए यो ररयल्त यमेत जषत हुनेछः –
17
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

(क) पलीय हजार रुपैयााँयम्म तीन मनहनायम्म कै द

म,पलीयहजार रुपैयााँभछदा बढी पचाय हजार रुपैयााँयम्म तीन मनहनादेनम चार मनहनायम्म कै द )
(ग) पचाय हजार रुपैयााँभछदा बढी एक त्त्ाम रुपैयााँयम्म चार मनहनादेनम छ मनहनायम्म कै द,
(घ) एक त्त्ाम रुपैयााँभछदा बढी पााँच त्त्ाम रुपैयााँयम्म छ मनहनादेनम एक ल्फन छ मनहनायम्म कै द,
(ङ) पााँच त्त्ाम रुपैयााँभछदा बढी दश त्त्ाम रुपैयााँयम्म एक ल्फन छ मनहनादेनम दाइ ल्फन छ मनहनायम्म कै द,
(च) दश त्त्ाम रुपैयााँभछदा बढी पलीय त्त्ाम रुपैयााँयम्म दाइ ल्फन छ मनहनादेनम चार ल्फनयम्म कै द,
(छ) पलीय त्त्ाम रुपैयााँभछदा बढी पचाय त्त्ाम रुपैयााँयम्म चार ल्फनदेनम छ ल्फनयम्म कै द
(ज) पचाय त्त्ाम रुपैयााँभछदा बढी एक करोड रुपैयााँयम्म छ ल्फनदेनम अठ ल्फनयम्म कै द
(झ) एक करोड रुपैयााँभछदा बढी जनतयाकै भए पनन अठ ल्फनदेनम दश ल्फनयम्म कै द ।

#========================
यंनघयताको ऄल्धारणा त्त्ेख्नाहोय् । यंनघयता का्े नयिाछत यबत्त् पक्ष , र दाल्नत्त् पक्ष बााँदागत रुपमा त्त्ेख्नाहोय् ।
===========================
�यङ्घीयता वयारटन भाफाको Foedus नामक शधदबाट अएको हो ।
�ययको माय ऄथन एकता,यछधी ल्ा करार हो ।
शानधदक सपमा यङ्घीयता भनेको अपयी यहकायनयम्बछध र एकता हो । ,
�यंघीयतात्त्े यरकारका नल्नभन्न तहहसको नबचमा राजनीनतक शनक्तको बााँडषााँड र यमायोजन गने गदनछ ।
�यङ्घीयताको अधाननक ऄल्धारणा यन् १७८७ को यंनल्धानत्त्े ऄमेररकामा महायंघीय राज्यबाट यङ्घीय राज्यमा सपाछतरण भए याँगै
अएको हो ।
�यो ऄधारणा प्राचीन निय, यंयाक्त नेदरवयाण्ड र नब्ररटय याम्राज्यबाट अएको हो ।
�यो ऄल्धारणामा दाइ तहका यरकारहसको स्ल्तछत्रतात्त्ाइ जोड कदआएको नथयो ।
�यङ्घीय शायन प्रणात्त्ी ऄपनाईने ऄकस पारानो मात्त्ाक स्ल्ीजरवयाण्ड हो ।
�एक राज्यमा दाइ ल्ा दाइ भछदा बढी तहको यरकार रहेको राजनीनतक प्रणात्त्ी ल्ा शायन नल्स्थात्त्ाइ यङ्घीय शायन प्रणात्त्ी भननछछ ।
� एकात्मक प्रणात्त्ीमा पनन तहगत यरकार हुन यक्छन् तर तहगत यरकार के छरीय ननकायका ल्ैधाननक यंरचना हुछछन् भने यंघीयतामा
ती तहहसको यंल्ैधाननक स्ल्ायत्ता हुछछ ।

�यङ्घ, प्रदेश ल्ा यङ्घीय आकाइहस नबच यंनल्धान माषन त ऄनधकारको स्पष्ट नल्भाजन गरी यबै तहका यरकारत्त्े स्ल्ायत्तता र
स्ल्शायनको कायानछल्यन गनान हो ।

�नेपात्त् एकात्मक स्ल्सपबाट यंघीयतामा प्रल्ेश गने मात्त्ाक नभत्र पदनछ ।

� एकात्मक र के छरीकृ त प्रणात्त्ीत्त्े जनअकं क्षात्त्ाइ यम्बोधन गनन र जनतात्त्ाइ शायन नल्स्थामा यहभागी गराईन नयिा , ऄनधकार
के छरीकृ त सपमा रहना, ऄनधकार र अर्थथक ऄल्यरको यमान प्रयोग हुन नयिा , ल्गीय, जातीय, भानफक त्त्ैनङ्गक, यांस्कृ नतक, धार्थमक र
क्षेत्रीय भेदभाल्को ऄछत्य गनन राज्य यषत्त् नहुना, राज्य यथात्त्नमा यमाल्ेनशता, नहस्येदारी र स्ल्ानमत्ल् स्थापना हुन नयिा जस्ता
कारणबाट नेपात्त् एकात्मक राज्य बाट यङ्घीय राज्यमा सपाछतरण भएको हो । �यङ्घीयताको पक्षमा भएका अछदोत्त्नहसत्त्ाइ
यम्बोधन गनन नेपात्त्को ऄछतररम यंनल्धान २०६३ त्त्े ल्गीय, जातीय, भानफक, त्त्ैनङ्गक, यांस्कृ नतक धार्थमक र क्षेत्रीय भेदभाल्को ऄछत्य
गनान राज्यको के छरीकृ त र एकात्मक ढााँचाको ऄछत्य गरी त्त्ोकतानछत्रक यङ्घीय शायन प्रणात्त्ी यनहतको ऄिगामी पानयंरचना गररने
ईवत्त्ेम गरी नेपात्त् यङ्घीय राज्य हुने नीनत स्ल्ीकार गरे को नथयो ।
�नमनत २०७२ यात्त्मा जारी भएको नेपात्त्को यंनल्धानत्त्े यंघीयतात्त्ाइ राज्य नल्स्था यथात्त्नको प्रमाम अधारकोरुपमा ऄंनगकार
गरे को छ ।

�नेपात्त्को यंनल्धानत्त्े यङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तह गरी तीन तहको यङ्घीय यंरचना हुने नल्स्था गरे को छ भने प्रदेशहस ७ ल्टा र
स्थानीय तह ७५३ ल्टा हुने नल्स्था गररएको छ । �छयायपानत्त्का एकीकृ त रहने नल्स्था रहेको छ भने कायनपानत्त्का र नल्स्थानपकाको
यंरचना यङ्घीय रहेको छ । �यङ्घ, प्रदेश र स्थानीयतहको ऄनधकारको बााँडषााँड यूची प्रणात्त्ीका अधारमा यंनल्धानत्त्े नै स्पष्ट
नल्स्था गरे को छ ।
यङ्घीय राज्यको ननमानण
�यंघीयकरणमा जाने अ–अननो अधार छन् । नल्श्व आनतहायत्त्ाइ हेदान यङ्घीय राज्य दाइ ककनयमत्त्े बनेका छन् ।

18
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

पनहत्त्ो दाइ ल्ा यो भछदा बढी :याल्नभदम राज्यहस नमत्त्ेर एईटा नयङ्गो राज्य बछछ । स्ल्तछत्र मात्त्ाकहसत्त्े यङ्घीय पिनतमा एकात्मक
जनाएर नयााँ मात्त्ाक बनाएको ऄल्स्थामा nGGGneitov y ggnGgeitov को ऄल्धारणा ऄथानत् rohtvg iogGimGn
,)१७८७( भननछछ । जस्तै ऄमेररकानस्ल्जरवयाण्ड ,)१८४८(ऄजेनछटना ,)१८५३(ऄस्ट्रेनत्त्या ,)१९००(जमननी ,)१९१९(
रनयया )१९३६(
दोस्रो छत नबच ऄनधकारको बााँडषााँड हुछछ ।एईटा नयङ्गो राि ल्ा एकात्मक राज्यबाट नल्नभन्न प्राछतहस छा रटछछन् र के छर र प्रा :
�एईटा याल्नभदम मात्त्ाकत्त्े ऄनधकारको नल्के छरीकरण यंनल्धानबाट नै गरी शायन नल्स्था यथात्त्न गने ऄल्स्थामा Holding together
को ऄल्स्था ऄथानत् Federation by Disaggregation भननछछ क्यानडा (१८६७), ब्रानजत्त् (१८९१), नाआजेररया (१९६०) ।
�यङ्घीयता बहु यरकारको ऄल्धारणा -Concept of Multilevel Government) हो । जजन एण्डरयन भछछन् यङ्घीय शायन
नल्स्थामा यरकारका कम्तीमा दाइ ल्टा तह हुछछन् । एईटा तहत्त्े यमि मात्त्ाकको शायन नल्स्था यथात्त्न गदनछ भने ऄकस तहत्त्े नल्शेफ
क्षेत्रको शायन नल्स्था यथात्त्न गदनछ । प्रत्येक तहका यरकारको अननै यंरचना हुछछ र अनना नागररकयाँग प्रत्यक्ष यम्बछध हुछछ ।
�यङ्घीयताको यार भनेकै नल्नभन्न तहको यरकारत्त्े यंनल्धान बमोनजमको कायनयम्पादनमा स्ल्ायत्तता प्राप्त गनान हो ।
�यङ्घीयता नल्के नछरत शायन नल्स्थाको अधार हो । यहााँ यंनल्धानबाट नै शायकीय आकाइहसमा ऄनधकारको बााँडषााँड गररछछ । यो
नल्नल्धतात्त्ाइ यम्बोधन गने एईटा राम्रो ईपाय हो । “ऄनेकतामा एकता, यङ्घीय शायन नल्स्था” भन्ने नारा ययै दृनष्टकोणबाट
नल्कनयत भएको हो ।
�यङ्घीयता त्त्ाइ राज्य एक, यरकार ऄनेक पनन भननछछ । नल्श्वमा याना ठा त्त्ा २९ ल्टा देशहसत्त्े यङ्घीयता ऄल्त्त्म्बन गरे का छन् ।
�नेपात्त् २९ प ाँ मात्त्ाकको सपमा रहेको छ ।
ऄनधकार बााँडषााँडको अधारमा नल्श्वमा देहायका यङ्घीयताका मोडत्त्हस ऄभ्यायमा रहेको पाआछछ ।
१_myhhGinto nGGGnemtyh- यमान ऄनधकारमा नल्भाजन भएका यङ्घीय यंरचना .
यबै यङ्घीय एकाआहसत्त्ाइ यमान र के छरमा यमान प्रनतनधत्ल्को नल्स्था गररएको ।
२_ yyhhGinto nGGGnemtyh – नभन्न ऄनधकारको बााँडषााँड गररएका यङ्घीय यंरचना .
के ही प्रदेशत्त्े ऄछय प्रदेशको तात्त्नामा नल्शेफ हैनययत र ऄनधकार पाएको यङ्घीय प्रणात्त्ी । जस्तै क्यानडाको फ्रेछच भाफी क्याल्ेक ,
भारतको जम्मा कनश्मर ।
३_osGneitnG nGGGnemtyh-ro- यबैत्त्ाइ एकै ठाईाँ मा राख्न यिे यहयोगात्मक यङ्घीयता .
यङ्घ र प्रदेश नमत्त्ेर ल्ा यंयक्ता रुपमा यहकायन गरी नीनत ननमानण कायन गनेत्त्ाइ यहकारी यङ्घीयता भननछछ । जस्तै भेनेजाएत्त्ा ,
नेपात्त् ,बेनवजयम ,जमननी
�यङ्घीयताका नयिाछतहस
यङ्घीयतात्त्े स्ल्शायनको ल्कात्त्त गदनछ । याझा शायनको पक्षपोफण गदनछ । यो शायन नल्स्था यमछल्य र यहऄनस्तत्ल्मा नल्श्वाय
गदनछ । ययका अधारभूत नयिाछतहस देहायानायार रहेका छन् ।
कस्ल् शायन र याझा शायनको नयिाछत )
मयमछल्य र यहऄनस्तत्ल्को नयिाछत )
गअत्मननभनरता र ऄछतरननभनरताको नयिाछत )
घऄल्नशष्ट ऄनधकार यनहतको त्त्चक ताको नयिाछत )
नेपात्त्को यंनल्धानत्त्े यहकाररतायहऄनस्त ,त्ल् र यमछल्यको नयिाछतमा अधाररत यङ्घीय शायन नल्स्थाको पररकवपना गरे को छ ।
यहऄनस्तत्ल् का नै पनन यरकार एक ऄकानको मातहत नभइ स्ल्शानयत र स्ल्ायत्त सपमा यथात्त्न हुने ।
यहकाररताः कानान ननमानण र स्रोत बााँडषााँड गदान तीन ल्टै तहका प्रनतनननध बयेर यहमनत गने ।
यमछल्य नल्ल्ाकदत हुन यिे र भैयके का नल्फयमा यंल्ादद्वारा यमाधान गने ।
�यङ्घीय शायन प्रणात्त्ीका नबशेफताहरुः
– राज्य शनक्तको प्रयोग कम्तीमा दाइ ल्ा यो भछदा बढी तहबाट हुने ।
– यरकारका तहहसनबच का नै न का नै सपमा याल्नभदमयत्ताको याझेदारी हुने ।
– प्रत्येक तहगत यरकारहस अनना नागररकहस प्रनत प्रत्यक्षरुपमा ईत्तरदायी हुने ।
– यंनल्धानद्वारा तहगत शायन प्रणात्त्ीको अधार तय गररएको हुने ।
– प्रत्येक तहगत यरकारहस यंनल्धानमा ईवत्त्ेम भए ऄनायार अननो ऄनधकार क्षेत्रनभत्रका नल्फयमा स्ल्शानयत र स्ल्ायत्त हुने ।
– यरकारका तहहसनबच शनक्तको बााँडषााँड, ननयछत्रण र यछतात्त्नको नल्स्था हुने ।
– नल्ल्ाद यमाधानको नननित यंयछत्र हुने ।
नेपात्त्मा यङ्घीयताको अल्श्यकता
– एकात्मक र के छरीकृ त राज्य पिनतको ऄछत्य गनन ।
– ल्गीय, जातीय, भानफक, त्त्ैनङ्गक, यांस्कृ नतक, धार्थमक र क्षेत्रीय नल्भेदको ऄछत्य गरी यमाल्ेशी यमतामूत्त्क यमाज ननमानण गनन ।
– यमाल्ेशी, त्त्ोकतानछत्रक गणतछत्रात्मक यङ्घीय शायन प्रणात्त्ी यानननित गनन ।
19
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

– तत्त् देनम मानथ यम्म ( रयततयm तय त्यई ) यमानापानतक यमाल्ेशी प्रनतनननधत्ल्त्त्ाइ यानननित गने
– स्ल्ायत्त शायन र स्थानीय स्ल्तछत्र शायन र नल्के छरीकरणत्त्ाइ अत्मयात् गदल् स्थानीय येल्ा प्रभाल्कारी बनाईने ।
– यबै क्षेत्रका जनताको ऄपनत्ल् र स्ल्ानमत्ल् तथा यानमप्यता स्थानपत गनन ।
– यमाजको त्त्ोकतानछत्रकरण गदल् यमतामूत्त्क तथा यमाल्ेशी त्त्ोकतछत्र याद्धृकढकरण गनन ।
– यमान ऄनधकारको माग र अर्थथक ऄल्यरमा यमान पहाँ्ाचको माग यम्बोधन गनन ।
– राज्यबाट प्रदान गररने येल्ा यानल्धामा यमान नल्तरण र नल्काय ननमानणको प्रनतषत्त्मा यमान नहस्येदारी स्थानपत गनन ।
नेपात्त्मा यङ्घीयता कायानछल्यनका चानदतीहरुः
-रानिय एकता र ऄमण्डता ऄक्षाण्ण राख्ना ।
-प्रशायननक मचन र नल्त्तीय ऄनाशायन कायम राख्ना ।
-यंनल्धान बमोनजमको ऄनधकार क्षेत्रको प्रस्टता गरी कायानछल्यन गने ।
-प्रदेश र स्थानीय तहहसको यंरचना ननमानण गरी प्रभाल्कारी बनाईने ।
-ऄनधकार क्षेत्रको ल्ारे का कानान ननमानण गरी कायानछल्यन गनान । मदनत्त्क हक कायानछल्यन गनन कानानहस तजानमा गनान ।
-नतनै तहमा कायन ल्ाताल्रण नयजनना गनान ।
-यरकारका तहहसमा जनशनक्त नल्स्थापन गनान । जस्तै कनतपय न.पा. हसमा मररदार याधबात्त्े चत्त्ाईना । यमायोजन भएका
कमनचारीहसत्त्ाइ घात्त्ननयत्त्ता गनान
-यरकारका तहहसनबच यमछल्य गनान । ऄछतर प्रदेश पररफद् त्त्ाइ प्रभाल्कारी बनाईना ।
-प्रदेश र स्थानीय तहहसमा यंस्थागत क्षमता नल्काय गनान जस्तै पदानधकारीत्त्ाइ अननो कायन नजम्मेल्ारी यम्बछधमा चेतना जगाईना ।
�यङ्घीय शायन प्रणात्त्ीका यबत्त् पक्षहस
१नागररकको ननजकको यरकार सपमा रहेको हुछछ । )
२मात्त्ाकको नल्नल्धता यम्बोधन गनन यहज हुछछ । )
३ जनता र )यरकारको यम्बछध मजबात हुछछ ।
४स्थानीय यमस्याको प्राथनमकता पूल्नक यमाधान हुछछ । )
५हुछछ । नल्कायमा स्थानीय जनताको यहभानगता र पररचात्त्न )
६यङ्घीय नल्स्थामा शनक्त तथा ऄनधकारको नल्भाजन यंनल्धानद्वारा नै गररएको हुछछ । )
७शनक्तको नल्के छरीकरण हुछछ । )
८प्रजा )तानछत्रक ऄभ्याय बढी हुछछ ।
९राज्य नागररकमामी हुछछ । )
१०यछतात्त्न र ननयछत्रण कायम हुछछ । )
११। नल्नल्धतात्त्ाइ यमेट्न यनजत्त्ो हुछछ )
�यंघीयताका दाल्नत्त्पक्षहरु
१यंरचनाहस धेरै हुने भएकात्त्े शायन नल्स्था मर्थचत्त्ो हुछछ । ,यरकारका तहहस )
२ दोहोरो शायन नल्स्था )हुने मतरा ।
३दोहोरो नागररकता हुने यम्भाल्ना । )
४रानिय एकता र ऄमण्डता राख्न चानदती । )
५द हुन यिे ।स्रोत याधन र ऄनजतयारी प्रयोगमा नल्ल्ा )
६ननणनय प्रकक्रया जरटत्त् हुन यिे । )
७शायन प्रणात्त्ीमा नल्नल्धता हुन यिे । )
८देश नल्मण्डन हुन यिे । )
९ अछतररक )नल्ल्ाद बढ्न यिे ।
�यङ्घीयताको मूत्त् ममन भनेको शनक्तको नल्के छरीकरण, यमाल्ेशीकरण,यहभानगतामूत्त्क शायन र नल्नल्धताको नल्स्थापन हो । तीन
तहका यरकार नबचमा यहकायन, यहऄनस्तत्ल् र यमछल्यको नयिाछतको अधारमा शायन नल्स्था यथात्त्न गरे मा नेपात्त्मा यङ्घीयता
यषत्त् भइ यमृि नेपात्त्, यामी नेपात्त्ी भन्ने नारात्त्े याथनकता पाईने का रामा नल्श्वस्त हुन यककन्
==============================

भ्रष्टाचार ननल्ारण ान ,ऄनायार रानिय यतकन ता के छरका प्रमाम काम २०५९ ,कतनन र ऄनधकारहरु ईवत्त्ेम गनानहोय् । ५
==================================
रानिय यतकन ता के छरत्त्े भ्रष्टाचार ननल्ारण ान २०५९ ऄनायार पाएको ऄनधकारक्षेत्र नै ययका कामकतनन र ऄनधकार हुन् । यय ,
-:मा ईवत्त्ेम गररएको छ । जयत्त्ाइ देहायबमोनजम प्रस्तात गररएको छ३८ नछध नल्स्था ानको दषायम्ब
20
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

१कायानत्त्य र ,नल्भाग ,नेपात्त् यरकारका मछत्रात्त्य . याल्नजननक यंस्थाबाट यम्पादन हुना पने कायनहस ननयनमत सपमा भए
नभएको नल्फयमा यूचना यङ्कत्त्न गने,
२कायानत्त्य ल्ा याल्नजननक यंस्थाबाट ननयनमत सपमा हुना पने कायन भएको नपाआएमा ,नल्भाग ,नेपात्त् यरकारका मछत्रात्त्य .
,त्यस्ता ननकायत्त्ाइ यो नल्फयमा यतकन गने
३ .याल्नजननक पद धारण गरे को ननक्तत्त्े प्रचनत्त्त कानानबमोनजम कदआएको यम्पनत्त नल्ल्रण र अयको ऄनागमन गने,
४,छड्के जााँच र ऄछल्ेफण गने अल्श्यक नल्स्था नमत्त्ाईने ,ल्ा काममा ननयनमत ननगरानी राख्ने भ्रष्टाचार हुन यिे स्थान .
५भ्रष्टाचार ननयछत्रण यम्बछधमा ऄपनाईना प .ने नीनतरणनीनत र तत्यम्बछधी कानानमा का नै याधार गनान पने देनमएमा नेपात्त् ,
,यरकारत्त्ाइ अल्श्यक याझाल् कदने
६,कायानत्त्य ल्ा याल्नजननक यंस्थामा ईजारी पेरटका राख्ने नल्स्था नमत्त्ाईने ,नल्भाग ,त्त्यनेपात्त् यरकारका मछत्रा .
७ भ्रष्टाचारको रोकथाम गने ईद्देश्यत्त्े .अल्श्यकता ऄनायार यम्बनछधत ननकायत्त्ाइ का नै याझाल् ल्ा ननदेशन कदने,
८भ्रष्टाचार यम्बछधी अल्श्यक नल्ल्रण ल्ा यूचना प्राप्त गरी भ्रष्टाचार यम्बछधी कयारमा ऄनायछधान गने ननकाय ल्ा पदानधकारीबाट .
,ऄराल्नधक गराइ राख्ने
९भ्रष्टाचार यम्बछधी प्राप्त का नै जानकारी यम .््बनछधत ननकायमा त्त्ेमी पठाईने,
१०भ्रष्टाचार ननयछत्रण यम्बछधमा अआपने ऄछय कायन गने ल्ा गराईने । .
११ गराईने । ,यन गनेनेपात्त् यरकारत्त्े तोके को ऄछय का .
ईवत्त्ेनमत कामकतनन र ऄनधकारहरुको छयाययाँगत प्रयोग गररएको मण्डमा भ्रष्टाचार र ऄनानचत कायनमा कमी अइ , याशायन
स्थापनाको बनत्त्यो अधार तय हुने देनमछछ ।

===============================

गाईाँ पानत्त्का तथा नगरपानत्त्काको कामकतनन र ऄनधकार ,

==============================
गाईाँ पानत्त्का तथा नगरपानत्त्काको एकत्त् ऄनधकार यंनल्धानको ऄनायूची-: मा ईवत्त्ेम भए बमोनजम हुनेछ ८–
. नगर प्रहरी
. यहकारी यंस्थाग
. एष.एम. यथात्त्न
. स्थानीय कर, येल्ा शावक तथा दस्तार
. स्थानीय येल्ाको नल्स्थापन
. स्थानीय तथयाकं र ऄनभत्त्ेम यकं त्त्न
. स्थानीयस्तरका नल्काय अयोजना तथा पररयोजना
. अधारभूत र माध्यनमक नशक्षा
. अधारभूत स्ल्ास्थय र यरयषाइ
. स्थानीय बजार नल्स्थापन, ल्ाताल्रण यंरक्षण र जैनल्क नल्नल्धता
. स्थानीय यडक, िामीण यडक, कृ नफ यडक र नयचाआ
. गाईाँ यभा, नगर यभा, मेत्त्नमत्त्ाप र मध्यस्थताको नल्स्थापन
. स्थानीय ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन
. जग्गा धनी दतान प्रमाणपाजान नल्तरण
. कृ नफ तथा पशापात्त्न, कृ नफ ईत्पादन नल्स्थापन, पशा स्ल्ास्थय, यहकारी
जेग नागररकऄपागंता भएका ननक्त र ऄशक्तहसको नल्स्थापन ,
. बेरोजगारको तथयाकं यकं त्त्न
. कृ नफ प्रयारको नल्स्थापन, यथात्त्न र ननयछत्रण
. मानेपानी, याना जत्त्नल्रात अयोजना, ल्ैकनवपक ईजान
. नल्पद् नल्स्थापन
. जत्त्ाधार, ल्छयजछता, मानी तथा मननज पदाथनको यंरक्षण
. भाफा, यंस्कृ नत र त्त्नत्त्तकत्त्ाको यंरक्षण र नल्काय
==============================

21
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

गाईाँ पानत्त्का तथा नगरपानत्त्कात्त्े यङ्घ तथा प्रदेशयाँगको यहकायनमा प्रयोग गने याझा ऄनधकार यंनल्धानको ऄनायूचीमा ईवत्त्ेम ९–
-:भए बमोनजम हुनेछ
. मेत्त्का द र पत्रपनत्रका
. स्ल्ास्थयग.
. नल्रात, मानेपानी तथा खयचाआ जस्ता येल्ाहस
. येल्ा शावक, दस्तार, दण्ड जररबाना तथा प्राकृ नतक स्रोतबाट प्राप्त रोयवटी, पयनटन शावकङ. ल्न, जगंत्त्, ल्छयजछता, चराचारुगीं, जत्त्
ईपयोग, ल्ाताल्रण, पयानल्रण तथा जैनल्क नल्नल्धताच. यामानजक यारक्षा र गररबी ननल्ारण
. ननक्तगत घटना, जछम, मृत्या, नल्ल्ाह र तथयाकं
. स्थानीयस्तरमा पारातत्ल्, प्राचीन स्मारक र यंिहात्त्य यंरक्षण, यम्ल् धन र पानः ननमानण ।
. याकाम्बायी नल्स्थापनञ. प्राकृ नतक स्रोतबाट प्राप्त रोयवटीट. यल्ारी याधन ऄनामनतक. भूनम नल्स्थापनम. यथार येल्ाग. यातायात
येल्ा
यंघयंस्था दतान तथा नल्ीकरण ,

========

प्रकः यामानजक द्वछद्वका कारण र द्वछद्व नल्स्थापनका ईपाय ईवत्त्ेम गनानहोय् । १०

नल्चार र योचाआको मतनभन्नता यामानजक द्वछद्व :

दाइ ल्ा दाइभछदा बढी ननक्तबीचको ऄयहमनत ल्ा मतनभन्नतात्त्ाइ द्वछद्व भननछछ । यमाजमा रहेका ननक्त ल्ा पक्षबीच हुने ऄयहमनत ल्ा
नभन्नता र मूवय ,काटमार ,दास्मनी ,मनमाटाल् ,ऄयहमनत नै यामानजक द्वछद्व हो । झगडा त्त्क्ष्य ईद्देश्यबीच हुने यंघफन र ,माछयता–
ऄयहमनत र नल्ल्ादजस्ता का रा द्वछद्वका यंकेत हुन् । गनतशी ,त्त्डाआाँ ,हहयात्त् यमाजमा द्वछद्व ननयनमत सपमा चनत्त्रहछछ । द्वछद्वत्त्ाइ
यथानस्थनतबाट ऄगानड जाने ईनचत नल्कवपका सपमा यमेत नत्त्आछछ ।

यामानजक द्वछद्वका कारण :

यमाजमा रहेका स्रोत–याधनको ऄयमान नल्तरण हुना,

ननक्तको षरक नल्चार, स्ल्भाल् र रुनच हुना,
ऄल्यरको यमानापानतक र ल्ैज्ञाननक नल्तरण नहुना,
ऄवपयंजयक र यीमाछतकृ त ल्गनबीचमा यामानजक नल्भेद रहना,
अर्थथक, राजनीनतक, धार्थमक, ल्ैचाररक ऄयहमनत ल्ा नल्नल्धता कायम हुना,
यामानजक यंस्कार र मूवय–माछयताको पात्त्ना नहुना,
एकत्त्े ऄकानत्त्ाइ नल्श्वाय र यम्मान नगना,न
यामानजक नल्कृ नत ननयछत्रण नहुना,
यामानजक नल्भेदजछय नल्हार कायमै रहना,
यामानजक का रीनत र ऄपराध बढ्ना,
यमाजमा नापक मात्रामा बेरोजगारी रहना,
यमाजमा नशक्षा र चेतनाको ऄल्यरमा ल्ृनि हुन नयिा अकद ।
यामानजक द्वछद्व नल्स्थापनाका ईपाय :

यामाजमा यम्मान र नल्श्वायको भाल्ना नल्काय गने,

चेतनामूत्त्क कायनक्रम यथात्त्न गने,
ल्गीय, जातीय र त्त्ैंनगक शोफणको ऄछत्य गने,
यमाजमा नल्रमान यामानजक नल्भेद र ऄयमानता हटाईने,
ननणनय प्रकक्रयामा यरोकारल्ात्त्ात्त्ाइ यकक्रय सपमा
यहभागी गराईने,
अपयी यहमनत र यहकायनको बाटो ऄल्त्त्म्बन गने,
यमाजमा ईपत्त्धध स्रोत–याधनको छयायोनचत नल्तरण गने,
पयानप्त मात्रामा रोजगारीको ऄल्स्था नयजनना गने अकद ,
22
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

ऄछत्यमा
यामानजक द्वछद्व यमाजको यमस्या मात्र होआन । यो यमाज पररल्तननको अधार पनन हो । त्ययैत्त्े ययत्त्ाइ नल्नाशतषन होआन ,
नल्कायतषन त्त्ैजाने गरी ऄछत्य गनानपछन । यामानजक द्वछद्वको प्रभाल्कारी नल्स्थापनत्त्े यमाजमा अमूत्त् पररल्तनन भइ यभ्य यमाजको
ननमानण हुछछ । यबै जील्छत यमाजमा हुने द्वछद्वत्त्ाइ शनक्तका सपमा सपाछतरण गदल् ऄगानड बढ्ना अजको अल्श्यकता हो ।

प्रकः यछतानत्त्त भोजनको पररचय दददै ययको महत्ल् ईवत्त्ेम गनानहोय् । ५

स्ल्ास्थयका त्त्ानग यछतानत्त्त भोजन

मानल्ीय जील्नत्त्ाइ स्ल्स्थ राख्न अल्श्यक पने अहाराको ईपयोग गने कायनत्त्ाइ यछतानत्त्त भोजन भननछछ । ययत्त्े शरीरत्त्ाइ स्ल्स्थ
राख्न ,तरत्त् पदाथन ,यागपात ,माछामाया ,दूध ,षत्त्षू त्त् ,स्षू र्थत कदन र रोगयाँग त्त्ड्न मद्दत गछन । ययऄछतगनत ऄन्न ,
तेत्त्त्त्गायतका यबै मारान्न पछनन् ।

यछतानत्त्त भोजनको महत्ल्

मानल्ीय स्ल्ास्थयको रक्षा गनन,

नल्नभन्न रोगप्रनतरोधी क्षमता बढाईन,
स्ल्स्थ शरीर ननमानण गनन,
शरीरको ईनचत ल्ृनि र नल्काय गनन,
शरीरका ऄंगत्त्ाइ बनत्त्यो बनाईन,
गभनल्ती मनहत्त्ात्त्ाइ अल्श्यक पोफण प्रदान गनन,
गभनमा रहेको नशशा, बात्त्बानत्त्का तथा ककशोर–ककशोरीको ल्ृनि र नल्काय गनन,
शरीरमा उजान प्रल्ाह गनन,
शरीरमा रोगनयत त्त्ड्ने क्षमता बढाईन,
एनननमया, मोटोपना, ईल रक्तचाप घटाईन,
हृदयरोग, मधामेह, स्ट्रोक, ऄनस्टयोपोरोनयय, क्याछयरको जोनमम कम गनन,
स्ल्स्थय यमाज र रािको ननमानण गनन,
ननष्कफन
यछतानत्त्त भोजनत्त्े शरीरका यबै ऄंगबीच यछतात्त्न कायम गरी स्ल्स्थ शरीर बनाईन जोड कदछछ । स्ल्स्थय ननक्तबाट स्ल्स्थ यमाज र
रािको ननमानण हुने भएकात्त्े यछतानत्त्त भोजनमाषन त जनस्ल्ास्थयको प्रल् धन जरुरी देनमछछ ।

======***-***------
कानानी राज्य भनेको के हो कानानी राज्यका त्त्ानग अल्श्यक पने तत्ल् ईवत्त्ेम गदल् ययको ?महत्ल्बारे चचान गनानहोय् । १०
================================
कानानी राज्य कानानी यल्सलता :
राज्य यथात्त्नमा कानानको यल्सलता हुने नल्स्था नै कानानी राज्य हो । ययका ऄत्त्ाल्ा यबैत्त्ाइ कानानको यमान प्रयोगराज्यका ,
यम्पूणन कायनहस कानानका अधारमा यथात्त्न हुनात्त्ाइ कानानी राज्यका गाण माननछछ । बेत्त्ायती कानाननल्द एभी डाययीत्त्े प्रनतपादन
गरे को यो नयिाछत यंयारका यबै त्त्ोकतानछत्रक नल्स्थामा का नै न का नै सपमा प्रयोगमा वयाआएको छ । ययका नयिाछतमा कानानको
यल्सलताकानानका ऄगानड यमानता र यंनल्धान यामाछय कानानको , ईपजका सपमा रहेका छन् । नेपात्त्को यंनल्धानत्त्े पनन कानानी
राज्यका मूवय माछयतात्त्ाइ ऄंगीकार गरे को छ ।–

कानानी राज्यका त्त्ानग अल्श्यक तत्ल्हस

नस्थर र बनत्त्यो यरकार,

कानानको कक्रयाशीत्त्ता र ययप्रनत यबैको प्रनतबिता,
कायानछल्यनयोग्य कानानको पररबछध,
कानान याल्नजननक गररएको हुनापछन,
ननष्पक्ष र तकन पूणन कानानी प्रबछध,

23
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

ननष्पक्ष र तटस्थ कमनचारीतछत्र,

ईनचत र जायज कायनत्त्ाइ जोड कदने कानान,
राज्यका ऄंगबीच यछतात्त्न कायम गने नल्स्था,
नस्थर एल्ं पररल्तननशीत्त् कानान,
कानानको ईद्देश्य ईनचत र यबैत्त्ाइ यम्बोधन गने हुनापछन ,
कानानी राज्यको महत्ल्

राज्यका यम्पूणन ऄंगबीच यछतात्त्न नमत्त्ाईन,

राज्यका यम्पूणन गनतनल्नधत्त्ाइ कानानी अधारमा यथात्त्न गनन,
यामानजक छयाय कायम गनन,
छयानयक ईपचारत्त्ाइ यहज बनाईन,
ननरं काशता र स्ल्ेच्छाचाररता ऄछत्य गनन,
यामानजक यमानता कायम गनन,
नागररक स्ल्तछत्रता कायम गनन,
यमाजमा यदाचार र नैनतकता प्रल् धन गनन,
मानल् ऄनधकारको प्रल् धनमा यघाई पा,याईन¥
स्ल्तछत्र र यक्षम छयाय प्रणात्त्ी कायम गनन,
कानान ईवत्त्ंघनमा कारबाही गनन,
मानल्,ऄनधकारको रक्षा गनन–
यमाजमा शानछत ऄमन,चयन र याशायन कायम गनन ,
ऄछत्यमा
कानानी राज्यत्त्ाइ त्त्ोकतछत्रको अत्मा भननछछ । त्ययैत्त्े हरे क प्रजातानछत्रक मात्त्ाकत्त्े कानानी राज्यको रक्षाऄनधकारको –मानल् ,
यंल् धन र नागररक यल्सलतामा जोड कदएको पाआछछ । नेपात्त्को ल्तनमान यंनल्धान र ऄछय शायकीय कायनप्रणात्त्ीमा यमेत कानानी
राज्यत्त्ाइ नत्त्नमत सपमा ऄल्त्त्म्बन गररएकात्त्े ययत्त््ाइ नाल्हाररक सपमा यमेत त्त्ागू गनान अजको अल्श्यकता हो ।

प्रकः नापार घाटा छयूनीकरणका ईपाय त्त्ेख्नाहोय् । ५

अयात घटाउ ननयानत बढाउ :

एक देशबाट ऄकस देशमा हुने ल्स्ता तथा येल्ाको अयात ननयानतमा हुने माडत्त्त्त्ाइ नापार घाटा भननछछ । ऄथानत् ननयानतको तात्त्नामा
अयात बढी हुने ऄल्स्थात्त्ाइ नापार घाटा भननछछ । नेपात्त्त्त्े पनन पनछवत्त्ो यमय झछडै ११ मबनको नापार घाटा नहोरे को छ ।

नापार घाटा छयूनीकरणका ईपायहस

अछतररक ईत्पादनत्त्ाइ बढाल्ा कदने,

कृ नफको अधाननकीकरण,नल्नल्धीकरण र यानछत्रकीकरणमा जोड कदने ,
पााँजी ननमानण हुने ल्स्ता अयातमा जोड,
अत्मननभनर ऄथनतछत्रको ननमानण,
यहकारीमाषन त स्थानीय ईत्पादन,बजारीकरण र नल्नल्धीकरणमा जोड ,
नबत्त्ानयताका ल्स्ता अयातमा ननयछत्रण गने,
अयातत्त्ाइ छयूनीकरण गनन ननयानतमा ऄनादान कदने,
स्ल्देशी ल्स्ता ईत्पादन र ईपभोग बढाईने,
ननयानत प्रल् धन गनन कर छा ट तथा यहुनत्त्यत कदने,
मूवय शृंमत्त्ा ऄनभल्ृनि गने ल्स्ताका कला पदाथनमा त्त्ारे कर घटाईने,
कम तदत्त् र बढी मूवयका ल्स्ता ईत्पादन र ननयानत गने,
नापाररक क्षमता र प्रनतस्पधान बढाईने,
मात्त्ाकनभत्रै ईत्पादन गनन यककने ल्स्ता तथा येल्ा अयातमा रोक त्त्गाईने,
ऄथनतछत्र यबत्त्ीकरणको कायनयोजना बनाइ काम गने,
तात्त्नात्मक त्त्ाभका ल्स्ता ईत्पादन र नबक्री गने,
24
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

ऄछत्यमा
नेपात्त्को का त्त् नापारमा अयातको ऄंश ९१ प्रनतशत र ननयानतको ऄंश ९ प्रनतशत हाराहारीमा पागेको छ । ऄथनतछत्रत्त्ाइ दाघटन नामा पानन
यिे जोनमम रहेको नापार घाटाको छयूनीकरण गरी यबत्त् ऄथनतछत्रको ननमानण गनन मात्त्ाकमा अर्थथक क्रानछतको मााँचो देनमछछ ।
स्रोत टोक राज पाण्डे .डा -:
===========================Chakra Bomjan===========================
शेयर !!!! गरर अननो प्रती यारक्षीत गनानहोय !!
ताकक मोजेको बमत पड्न यका ।

========================
यंघ५ प्रदेश र स्थानीय तहमा यरकारी येल्ा यथात्त्नयम्बछधी नीनतगत नल्स्थाबारे ईवत्त्ेम गनानहोय् । ,
==================================
राज्य र नागररकबीचको यम्बछधको येता यरकारी येल्ा
का नै नननित नल्नध र प्रकक्रयाको अधारमा राज्य यथात्त्न गने प्रशायननक यंयछत्रत्त्ाइ यरकारी येल्ा भननछछ । यरकारी येल्ा राज्य र
जनताबीच येल्ा प्रल्ाहबाट ननकटतम यम्बछध कायम गने एईटा माध्यम हो । नेपात्त्को यंनल्धान ०७२ ऄनायार नेपात्त् यंघीय यंरचनामा
रहेको र योहीबमोनजम यंघप्रदेश र स्थानीय तहमा येल्ा प्रल्ाहका त्त्ानग यरकारी येल्ाको गठन गनन यककने नल् ,स्था गरी
ननमऄनायारको नीनतगत नल्स्था रहेको छ :

धारा २८५ मा यरकारी येल्ाको गठनबारे नल्स्था गररएको छ । जयऄनायार नेपात्त् यरकारत्त्े देशको प्रशायन यथात्त्न गनन यंघीय
ननजामती येल्ा र अल्श्यकताऄनायार ऄछय येल्ाको गठन गनन यककने भननएको छ । त्यस्ता येल्ाको गठन र येल्ाको यतन यंघीय
ानबमोनजम हुनेछ भननएको छ । यंघीय ननजामती येल्ात्त्गायत यबै यंघीय येल्ामा प्रनतयोगात्मक परीक्षाद्वारा पदपूर्थत यंघीय
कानानबमोनजम मात्त्ा र यमानापानतक नयिाछतको अधारमा हुनेछ ।

प्रदेश मनछत्रपररफद्गाईाँ कायनपानत्त्का र नगर कायनपानत्त्कात्त्े अननो प्रशायन यञ् ,चात्त्न गनन अल्श्यकताऄनायार कानानबमोनजम
नल्नभन्न यरकारी येल्ाको गठन र यथात्त्न गनन यककने नल्स्था पनन रहेको छ ।

धारा ३०२ मा प्रदेश र स्थानीय तहमा यरकारी येल्ाको गठन र यथात्त्नबारे नल्स्था गररएको छ । जयऄनायार प्रदेश र स्थानीय
तहमा अल्श्यक येल्ा प्रल्ाह गनन नेपात्त् यरकारत्त्े अल्श्यक नल्स्था गनेछ भननएको छ र ईनवत्त्नमत नल्स्था गदान यो यंनल्धान प्रारम्भ
हुाँदाका बमत यरकारी येल्ामा कायनरत राियेल्क कमनचारीत्त्ाइ नेपात्त् यरकारत्त्े कानानबमोनजम यंघ प्रदेश र स्थानीय तहमा ,
यमायोजन गरी येल्ाको नल्स्था नमत्त्ाईन यिे नल्स्था रहेको छ ।

ययरी यंघप्रदेश र स्थानीय तहमा यरकारी येल्ा यथात्त्नको यम्बछधमा यंनल्धानमै ईनवत्त्नमत नल्स्था गररएको छ भने स्थानीय ,
त्त्े ययत्त्ाइ थप नल्नस्थत गरे को छ । ०७५ र कमनचारी यमायोजन ान ०७४ यरकार यथात्त्न ान

===============================
अर्थथक नल्काय भनेको के हो ?अर्थथक नल्कायमा यहकारी क्षेत्रको भूनमकाबारे ईवत्त्ेम गनानहोय् । ५
==================================
"ऄथनतछत्रको याधार नै अर्थथक नल्काय"
ऄथनतछत्रको यमि पररयूचकमा अएको यकारात्मक पररल्तनन नै अर्थथक नल्काय हो । अर्थथक नल्कायको माजय ईद्देश्य भनेको बेरोजगारी
कम गनान र गररबी घटाईना हो । अर्थथक नल्कायऄछतगनत अर्थथक ल्ृनिस्ल्ास्थयत्त्गायत माननयको ,नशक्षा ,यामानजक यारक्षा ,
ननजी र यहकारी क्षेत्रत्त्ाइ अर्थथक ,जील्नको गाणस्तरीयतायाँग यम्बनछधत यबै का रा पछनन् । नेपात्त्को ल्तनमान यंनल्धानत्त्े यरकारी
नल्कायका तीन प्रमामपक्षका सपमा नत्त्एको छ । ययऄछतगनत यरकारीननजी र यहकारी यबै क्षेत्रको नल्काय भन्ने बानझछछ । ययबाट ,
मानल्ीय र यमि पक्षको नल्काय हुछछ । ,पूल्ानधार

अर्थथक नल्कायमा यहकारी क्षेत्रको भूनमका

===========================Chakra Bomjan===========================
यानो यानो पााँजीको यंकत्त्न र पररचात्त्नबाट–त्त्गानीमैत्री ल्ाताल्रणको नयजनना गरी अर्थथक नल्काय हानयत्त् गनन,
नल्पन्न,नपछनडएका ल्गन यमादायत्त्ाइ यहकारीमा अबि गरी यामानजक अल्श्यकता पूरा गनन ,
रोजगारीको नयजनना गरी गररबी छयूनीकरणमा टेल्ा पाायाईन,
नाल्यानयक यंस्कृ नत र प्रल्ृनत्तको नल्काय गरी यामानजक ईरमशीत्त्ता कायम गनन,
िामीण क्षेत्रमा यहकारीमा अधाररत ईरोग,नल्याय यथात्त्न गरी िामीण जनतात्त्ाइ स्ल्ाबत्त्म्बन गराईन ,
25
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

छररएर रहेको पााँजी,याधनको ईनचत पररचात्त्न गरी अर्थथक नल्कायत्त्ाइ गनतशीत्त् तावयाईन–प्रनल्नध र स्रोत ,
त्त्ोक कवयाणकारी राज्य नल्स्था कायम गरी छयायपूणन यमाजको ननमानण गनन
जनताको श्रम,यीप र क्षमताको नल्काय गनन ,
अय अजनन र यामानजक अल्श्यकता पूर्थत गरी अर्थथक यमृनियामानजक सपाछतरण र यामानजक नल्कायको अधारनशत्त्ा तयार गनन ,
।
ययरी अर्थथक नल्कायमा यरकारीननजी र यहकारी क्षेत्रको नल्शेफ भूनमका रहने हुाँदा नल्कायका याझेदा ,रबाट यय क्षेत्रको नल्कायका
त्त्ानग ऄझ बढी पहत्त् गनानपाने देनमछछ ।
===========================Chakra Bomjan===========================
पेज त्त्ाआक !! तथा पोस्ट शेयर गनन नभावना होत्त्ा !!

स्थानीय तहमा येल्ा प्रल्ाहका नल्नभन्न माध्यम यम्बछधमा चचान गनानहोय् ।

================================
याल्नजननक येल्ा प्रल्ाहऄछतगनत जननहतका जानयाकै कामचाहे ती नल्काय ननमानणका हुन् ल्ा प्रशायननक हुन् ल्ा ऄछय यानल्धायम्बछधी ,
हुन् ती यबै पछनन् । स्थानीय तहका सपमा शायन यथात्त्नको तवत्त्ो तह नल्नधल्त् सपमा ऄनस्तत्ल्मा अआयके पनछ ती तहमा बयोबाय
नाग गनेररकत्त्े येल्ायानल्धा र नल्कायका त्त्ाभको ऄनाभूनत गने गरी नल्स्था होय् भन्ने ऄपेक्षा त गछनन् नै । नल्फय ऄब के मात्र हो भने –
कस्ता –नल्नभन्न यंस्थागत क्षमताबीच भमनरै ऄगानड बकढरहेका तवत्त्ो यंघीय शायकीय एकाआका सपमा रहेका स्थानीय तहत्त्े के
र ना यम्भाल्नाको प्रयोग गछननगररकको ् ऄपेक्षा पूरा गछनन् । याल्नजननक येल्ा यम्बछधमा स्थानीय तहको यषत्त्ता भनेको नागररक
यछतानष्ट र येल्ा प्रल्ाहमा दक्षतामा रहछछ ।
ननल्ाननचत पदानधकारीत्त्े नल्नध ननमानण गने र नल्नभन्न प्रशायननक तथा प्रानल्नधक कमनचारीत्त्े ईपत्त्धध स्रोतका अधारमा कायनक्रम
कायानछल्यनका याथै दैननछदनका काम पनन गने मात्त्को हात्त् यबैजयो स्थानीय तहत्त्े ऄल्त्त्म्बन गरे को याझा मोडत्त् स्थानीय तहमा
रहेको परम्परागत मोडत्त् हो । ययका ऄत्त्ाल्ा पनन के ही यम्भान मोडत्त् छन् जयत्त्ाइ पयानप्त तयारी र नल्ेेफणका याथ प्रयोग ,
गनानपने हुछछ ।

हात्त् स्थानीय तहबाट ईपत्त्धध गराआने येल्ाका यम्भान मोडत्त्त्त्ाइ ययप्रकार यंक्षेपीकृ त गनन यककछछ :

(१) परम्परागत येल्ा प्रल्ाहको मोडत्त्

ययमा येल्ा नत्त्नका त्त्ानग येल्ािाही तोककएको कागजात र शावकयनहत तोककएको येल्ा एकाआमा जानापछन । जस्तैःनल्पत् घटनाको –
एकाआमा र नाग यजननमन माचावका गनन प्रहरीररकताको नयषाररयका त्त्ानग ननजकको ल्डा कायानत्त्यमा जानापछन । मापदण्डऄनायारको
राहत रकम नजवत्त्ा प्रशायन कायानत्त्य ल्ा यम्बनछधत पानत्त्कात्त्े ईपत्त्धध गराईाँ छ भने नागररकता नजवत्त्ा प्रशायन कायानत्त्यत्त्े ईपत्त्धध
गराईाँ छ । परम्परागत मोडत्त्नभत्रै पनन घाम्ती येल्ा यथात्त्न गनेऄनत्त्ाआन ल् ,्ा हटत्त्ाआन येल्ा यथात्त्न गने नल्ीनतम ईपाय पनन
ऄपनाआन थानत्त्एको पाआछछ ।

(२) येल्ा प्रदायक कायानत्त्य र यमादायको याझेदारी मोडत्त्

नल्काय ननमानणका कायनमा यय ककनयमको याझेदारी प्रयोगमा छ । पनहत्त्ेपनहत्त्े पनन जनश्रमदान गने पाटो यमादायकै भागमा पनया्े । –
ही यमयमा काके मका त्त्ानग मारान्नको नामबाट पनन काम भए । ऄनहत्त्े अएर कायनक्रम कायानछल्यनको यम्झदता गने बमत नै
यम्बनछधत ईपभोक्ता यनमनतत्त्े के कनत त्त्ागत यहभानगता जनाईने हो योयमेत ईवत्त्ेम गरी ऄत्त्ग्गै मातामा रकम जम्मा गरे र काम –
ढत्त् ननमन ,टीपे ,यककएपनछ षरषारक गने प्रचत्त्न छ । यडक्ाणमा त्त्ागत यहभानगतात्त्े नल्ननयोजन भएको बजेटभछदा दोधबरयम्म
पनन काम भएका ईदाहरण भेरटछछन् । कनतपय स्थानमा ईपभोक्ता यनमनत गठन भएता पनन कामको प्रकृ नत हेरी श्रमदान गने काम मात्र
ईनीहसको तषन बाट हुने त्त्चकता पनन ऄपनाआछछ । जस्तो कक नल्रात्त्य भल्नल्ा मनछदर न पोमरी ,न्मानण गने कामहस ।

(३) अपूर्थतकतान ल्ा परामशनदाता ल्ा ननमानण नल्यायीको यंत्त्रतामा हुने कामहस
जयमा याल्नजननक ननकाय र बजारमा ईपत्त्धध यंगरठत नल्यायीबीच ननमानण ल्ा परामशन ल्ा यामानको अपूर्थत यम्बछधमा मररदको
प्रकक्रया पूरा गरी यम्झदता हुछछ र नननित यमय र त्त्ागतमा कायन यम्पन्न गररछछ ।

(४) याल्नजननक–ननजी याझेदारीमा हुने कामहस

यरकारको यंत्त्रता कम गनन र ननजी क्षेत्रको नयकाआ एल्ं कदशत्त्का ऄत्त्ाल्ा त्त्गानीयमेत जाटाईने गरी कामको प्रकृ नतऄनायार नल्नभन्न
ऄल्नध र मोडत्त्का याझेदारी गरी जोनमम र मानाषा बााँडषााँडको यो मोडत्त् क्रमशः त्त्ोकनप्रय बछदै गएको छ । याल्नजननक र ननजी

26
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

यंस्थाबीच नल्नधल्त् यम्झदता गरी यस्तो मोडत्त्त्त्ाइ प्रयोगमा वयाआछछ । पाकन को यथात्त्नयाल्नजननक भल्न ल्ा ऄछय यंरचना ननमानण ,
। ननजी याझेदारीमा हुने गरे को हामी पाईाँ छद–ाँ यरयषाआजछय काम पनन याल्नजननक ,एल्ं यथात्त्न

(५) यहकारी ल्ा गैरयरकारी यंस्था ल्ा यामादानयक यंस्थाको यंत्त्रतामा हुने कामहस
नल्कायका पात्रमध्ये याल्नजननक ननकाय र ननजी क्षेत्रको पहाँ्ाच नपारे मात्त्का र यामानजक पााँजी अल्श्यक पने मात्त्का काममा यहकारी
यंस्था , गराईनेयंस्थात्त्ाइ यंत्त्र–रानिय ल्ा ऄछतराननिय यंघ ,यम्भल् भएकोमा यहकायन हुने र ननयमनका काम स्थानीय यरकारबाट
हुने गरी पनन काम हुने गरे का छन् । स्ल्ास्थयमानेपानी यरयषाआ एल्ं ऄछय क्षमता र चेतना ऄनभल्ृनियम्बछधी कायनक्रममा ईनीहसको ,
तात्त्नात्मक क्षमता बढी भएको पाआएको छ ।

(६) नल्नभन्न स्ल्यंयेल्ी यंस्था ल्ा

ऄनभयछताहसको यंत्त्रतामा हुने काम पनहत्त्ेपनहत्त्े च्याररटी यंगठन भननने मात्त्का परोपकारयम्बछधी र धार्थमक यंस्थाको भूनमका –
पनन यमाज र देशत्त्ाइ ऄनघ बढाईन ईपयोगी हुने देनमछछ । हात्त् अएर स्ल्यंयेल्ी यंस्था र त्ययमा अबि ऄनभयछताको यंजया पनन
दाःमीत्त्ाइ यहयो बकढरहेको छ । ननमामाग पायरयषाआ र हररयात्त्ी कायम गनेजस्ता काममा पनन ती ऄनभयछता ननरछतर ,याईन¥
त्त्ानगरहेका हुछछन् ।

(७) ऄछय मोडत्त्

मानथ ईवत्त्ेम गररएका मोडत्त् ल्ा येल्ा प्रल्ाहका ईपायबाहेक पनन ननताछत नाल्यानयक सपमा यंगरठत ल्ा ननक्तगत सपमा यथात्त्न
गररने कायनक्रमत्त्ाइ पनन याल्नजननक येल्ाको माध्यम मान्न यककछछ । तत् ननक्त र यंस्थात्त्े यरकारत्त्ाइ कर नतने र कानानको
पात्त्नायमेत गने हुाँदा यरकारबाट ऄछा तो भने रहाँदैनन् । जस्तो कक नमनडयापोवट्री ,पफनध नल्यायी ,कानान नल्यायी ,
हुछछन् । नल्यायीत्त्े पनन नल्नशष्ट मात्त्को येल्ा प्रल्ाह गरररहेका

ननष्कफन
राज्य पक्षबाट यल्नयाधारणका त्त्ानग प्रल्ाह हुने येल्ा भनेर याल्नजननक येल्ात्त्ाइ नत्त्आछछ । ईही नेपात्त्ी जनताका त्त्ानग यंघीय ,
अननो म्याछडेटऄनायारको येल्ा ईपत्त्धध हुछछ । मानथ ईवत्त्ेम भएजस्तै स्थानीय तहका याल्नजननक –प्रादेनशक र स्थानीय तहबाट अ
प्रत्यक्ष कायानत्त्ययंत्त्र हुने ल्ा नहुने नल्नभन्न येल्ा प्रदायक मोडत्त् प्रयोगमा छन् । यल्ात्त् का न राम्रोनराम्रो भन्ने भछदा पनन ईपत्त्धध –
नल्कवप तथा प्रयोग नस्थनतयमेत परम गरी ईपत्त्धध यम्भाल्ना पनहचान गदल् जनयमक्ष यक्दो बढी पार र ईनीहसको अल्श्यकता पूरा
ण र यामानजननमान ,गनन एल्ं नल्कायक सपाछतरण गनन यबै येल्ाप्रदायक यकक्रय रहना जरुरी छ ।
======((Chakra Bomjan))===========

नागररक नशक्षाको ऄछतरननहीत नयिाछत चचान गदल् नागररक नशक्षा र ऄयत्त् शायनबीचको यम्बछध प्रस्ट पानानहोय् । ५१०=५+
===================================
नागररक नशक्षा
==========
नागररक चायो र यरोकारका नल्फयल्स्तामा मत ल्ा नल्कवप ननमानण गनन यिे नल्कवप छनोटमा प्रभाल् पानन यिे तावयाईने नशक्षा नै ,
त्त्ाइ नागररक नशक्षा हो । यूचना र नयकाआ ऄनाभल्को माध्यमबाट त्त्ोकतानछत्रक नल्नध र प्रकक्रयामा यहभागी हुन यिे गरी नागररक
यायनसत र यशक्त तावयाईने एक माध्यमका सपमा नागररक नशक्षात्त्ाइ नत्त्आछछ । ययत्त्े राज्यप्रनतको नागररक कतनन तथा दानयत्ल्को
नल्फयमा यमेत यचेत तावयाईाँ दै अर्थथकयांस्कृ नतक एल्ं राजनीनतक ऄनधकारप्रनत आमानदार र नजम्मेल्ार बन्न योगदान ,यामानजक ,
नशक्षा त्त्ोकतन् याईाँ छ । नागररक-पात्रको माजय ऄछतरल्स्ता हो ।

नागररक नशक्षाको नयिाछत

शायकीय यबै अयाममा नागररक नशक्षाको यम्बछधहस रहेको हुछछ । मतदाता नशक्षा ,ऄनधकारयम्बछधी नशक्षा ,राजनीनतक नशक्षा ,
सपमा यमेरटएको पाआछछ । तयथन नागररक नशक्षाका शानछत र नल्काय एल्ं शनक्तको नशक्षा र प्रजातानछत्रक नशक्षाका क्षेत्रहस माजय
नयिाछतहस अर्थथक यामानजक नल्कायमा ययको योगदानयाँग यम्बनछधत रहेको छ । नागररक नशक्षाका नयिाछतहस ननमबमोनजम
रहेको पाआछछ :
१ ।यमादायको नहतमा पररचानत्त्त हुन यिे तावयाईने नशक्षा : यामादानयकताको नयिाछत .
२ननक्तको अधारभूत मानल्ऄनधकार प् : मानल्ऄनधकारको नयिाछत .रत्याभूनतका त्त्ानग नागररकको यशक्तीकरण गने नशक्षा
।
३माछयताप्रनत यजग र यंल्ेदनशीत्त् तावयाईने ईपाय ।–यमाजको नैनतक मूवय : नैनतकताको नयिाछत .
27
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

४गररकप्रनत यरकार ईत्तरदायी हुनापछन र प्रक गनन यिे गरी जनतात्त्ाइ ययाल्नभदम ना : ईत्तरदानयत्ल्को नयिाछत .क्षम बनाईने
नशक्षा ।
५यमाजमा महत्ल्पूणन ईपनस्थनत रहने याल्ात्त्ाइ स्ल्च्छ र आमानदार यंस्कार नयकाईने । : याल्ा यामाजीकरणको नयिाछत .
६यम्भानल्त स्ल्च्छेचाररता ल्ा बेल्ास्ताईपर यामूनहक शनक्त यरकारको : यामूनहक नहतका त्त्ानग यहभानगताको नयिाछत .
अजनन गने ईपाय ।
७–मतदानको ऄनधकार मात्र नभइ दैननक कदनचयानमा त्त्ोकतानछत्रक मूवय : त्त्ोकतानछत्रक मूवयप्रनतको अस्थाको नयिाछत .
माछयताको ऄभ्याय गनान ।
८प्रेम र रािभनक्त नभइ मात्त्ाकको यमृनि र नल्काय यम्भल् नहुने हुनात्त्राि : रानिय ाक्यबिताको नयिाछत .्े अधारभूत र
छयूनतम नल्फयमा रानिय ाक्यबिता प्रदशनन गनान ।
===============================
ऄयत्त् शायन
शायकीय कक्रयाकत्त्ाप र नल्नधहसत्त्ाइ जनमामी तल्रत्त्े ननतजातषन के नछरत गने शायन ऄयत्त् शायन हो । यो एक यापेनक्षक ऄल्धारणा
पनन हो । ऄयत्त् शायनमा जनताको आच्छाचाह ,ना र अल्श्यकतात्त्ाइ के छरनबछदामा रामी शायकीय जल्ाषदेनहतापारदर्थशता र ,
आमानदाररता नल्हारमा देनमनापछन । यामाछय ऄथनमा यरकार र जनताबीचको यम्बछधत्त्े शायनको ऄयत्त्पनाको मात्रा मापन गछन भने
रकार जनताबीचको यम्बछधमा नल्काय र नागररक नशक्षात्त्े प्रभाल् पाछन । याशायनकय्ा ऄल्यल्हसको प्रभाल्कारी ऄभ्याय र ती
यूचकमा ऄनभल्ृनि भएको ऄल्स्था ऄयत्त् शायन हो । ल्ैध यरकारको ल्ैधाननक डेनत्त्भरी एल्ं कानानी शायनको माध्यमबाट जनताका
अल्श्यकता र चाहना पररपूर्थत गनन यिे शायकीय प्रबछध नै ऄयत्त् शायनको नाल्हाररक सप हो ।

#ऄयत्त्_शायन_र_नागररक_नशक्षाबीचको_यम्बछध
============================
त्त्ोकतानछत्रक यमाजमा ऄयत्त् शायन याध्य हो भने नागररक नशक्षा त्त्ोकतछत्रको याधन र याध्य दाल्ै हो । नागररक नशक्षाको गाणात्मक
ऄनभल्ृनि हुन यके मा त्त्ोकतछत्र यादढृ हुने र यादढृ त्त्ोकतछत्रको माध्यमबाट ऄयत्त् शायनको नाल्हाररक ऄभ्याय हुन यक्छ । नागररक
नशक्षा र ऄयत्त् शायनका तत्ल्हसको ऄछतरयम्बछध तत्त् नचत्रमा ईवत्त्ेम गररएको छ :

नागररक नशक्षात्त्े शायकीय नल्स्थाप्रनत ननयछत्रणषन त् ऄयत्त् शायन यमछल्य र दबाबकारी भूनमकामा ,मध्यस्थता ,एकीकरण ,
प्रल् धन गनन योगदान कदन यक्छ । यी भूनमका र क्षमतात्त्े जनमत स्ल्स्थ बछछ । स्ल्स्थ जनमतबाट ननल्ाननचत यरकार ल्ा शायन पनन
स्ल्स्थ बन्ने ऄपेक्षा गनन यककछछ । स्ल्स्थ जनमत र ईत्तरदायी यरकारबाट शायकीय मराबीहस ,ऄयमानता ,नल्भेद –जस्तै ,
ऄयनहष्णा र ननरं काशता छयूनीकरण हुन गइ ऄयत्त् शा ,बनहष्करण ,द्वछद्व ,यताजातीय तथा क्षेत्रीयन ननमानण र नल्कायमा योगदान
पाग्छ ।
========(Chakra Bomjan)========

नेपात्त्मा योजनाबि नल्काय ऄयषत्त् हुनाका कारण र यषत्त् बनाईने ईपायहस यनल्स्तार चचान गनानहोय् ।
================================
Roadmap of Development
नननित ईद्देश्य प्रानप्तका त्त्ानग ननधानररत यमयमा याधन र स्रोतको यंयोजन गदल् गररने पूल्नननधानररत कायनक्रम नै योजना हो । ययत्त्े का न
काम कनहत्त्े गनेयात्त्बाट यारु भएको २०१३ कनत गनेजस्ता का राहसको स्पष्ट रोडम्याप तयार गदनछ । ,के गने ,कयरी गने ,
प ाँ योजना कार् १५ योजनाबि नल्कायका क्रममा हामी हात्त्याछल्यनका चरणमा छद ाँ ।

#योजनाबि #नल्काय #ऄयषत्त् #हुनाका #कारण#

कदगो योचमा अधाररत य–स्पष्ट योजना नबन्ना,

नल्गतको राजनीनतक ऄनस्थरता र यमयमै काम पूरा नहुना,
योजनाका त्त्क्ष्य तथा ईद्देश्यहस पररल्तनन भआरहना,
योजना महत्ल्ाकांक्षी हुना र कायानछल्यनमा जरटत्त्ता अईना,
स्थानीय स्रोत र याधनको्े ईपयोग गनन नयककना,
नल्देशी यहयोगमा बढी ननभनर रहना,
कमनचारीको बारम्बार यरुल्ा भआरहना,
अयोजनाको काम यमयमा नै यम्पन्न हुन नयिा ,
अयोजनाहसमा बजेट छने प्रल्ृनत्त हाबी हुना,

28
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

#योजना #यषत्त् #बनाईने #ईपायहस#

कदगो योचमा अधाररत यस्पष्ट योजना तजानमा गरी कायानछल्यन गने,
योजना तजानमामा हुने राजनीनतक हस्तक्षेप ऄछत्य गने,
स्थानीय स्रोत र याधनको ऄनधकतम् ईपयोगमा जोड कदने,
योजना छनोट गदान स्रोत र याधनको ऄल्स्थाबमोनजम छनोट गने,
नल्देशी यहयोगको परननभनरता कम गदल् त्त्रे,
अयोजनाको काम तोककएको यमय र त्त्ागतमा यम्पन्न गने,
राजनीनतक नेतृत्ल् पररल्तननयाँगै हुने योजनाको त्त्क्ष्य तथा ईद्देश्य पररल्तननत्त्ाइ ऄछत्य गने,
कमनचारीको यरुल्ा गदान योजना प्रभानल्त हुने ककनयमत्त्े नगने,
अयोजनामा बजेट छने प्रल्ृनत्त ऄछत्य गने,
ऄछत्यमा ,
नेपात्त्मा योजनाबि नल्कायको यारुल्ात भआयके को त्त्ामो यमय भआयक्दा पनन योजनाबि नल्काय त्यनत प्रभाल्कारी र यषत्त् हुन
नयककरहेको ऄल्स्था रहेको छ । देशत्त्े राजनीनतक नस्थरता पाआयके को ल्तनमान ऄल्स्थामा नीनतगत र कायनक्रमगत नस्थरतायमेत कायम
गरी योजनाबि नल्कायका माध्यमबाट मात्त्ाकको नल्काय गनानपने अल्श्यकता छ ।
=======(Chakra Bomjan ))========

१5=3+2 मदनत्त्क हकको अल्श्यकता तथा महत्ल् त्त्ेख्नाहोय । ? मदनत्त्क हक भनेको के हो .

==============================
- यम्मानजनक बाच्न पाईने मयानकदत नजल्नयापन गने र का नै रािका्े नागररक भआ बयोबाय गरे को नातात्त्े ननक्तत्त्ाइ प्राप्त हुने
अधारभात तथा नैयर्थगक हक ऄनधकारत्त्ाआ मदनत्त्क हक भननछछ । मदनत्त्क हक प्रत्येक यंनल्धान ऄनायार षरक षरक हुने गदनछन ।
मदनत्त्क हक रािका्े प्रमाम कानानीक हो जयको पात्त्ना राज्यत्त्े गनान कानानीक बाध्यता हुछछ । ययत्त्ाइ राित्त्े अननो पररल्ेशत्त्ाइ हेरेर
मानल्ऄनधकार याँग नमवने गरर तय गरे को हुछछ । मदनत्त्क हक एक प्रकारको राज्यका नल्रुि नागररकत्त्ाइ प्राप्त हुने हक हो । ऄथानत्
मानल् ऄनधकारको पनहत्त्ो पास्ताको ऄनधकार नै ल्ास्तल्मा मदनत्त्क हक ऄनधकार हो । नेपात्त्को बतनमान यंनल्धानमा जम्मा ३१ ल्टा
मदनत्त्क हकको नल्स्था गररएको पाआछछ ।

मदनत्त्क हकका अल्श्यकताहरु :

- का नै ननक्तको प्राकृ नतक र नैयर्थगक ऄनधकारको रक्षा गनान ,

- राज्य यंयछत्रबाट हुन यिे ल्ैयनक्तक स्ल्तछत्रता मानथको प्रनतबछधत्त्ाआ रोि ,
- मानल्ऄनधकारको यंरक्षण यंबनधन गनन ,
- त्त्ोकतानछत्रक मावयमाछयता त्त्ाइ अत्मयात गनन,
- देशमा अर्थथक रुपत्त्े पनछ परे का ल्ा पाररएका ल्गनको ईत्थान गनन ,
- कानानी शायनको माछयतात्त्ाइ नबहारमा त्त्ागू गनन ।
=======त्त्ोक येल्ा नेपात्त्:Chakra Bomjan==========

��तह ४/५ को त्त्ानग

नेपात्त्मा ननल्करणीय ईजानको चानदनत र ऄल्यरको बारे मा त्त्ेख्नाहोय् । ) ५(
=================================
चानदनत
�नल्ीकरणीय ईजानको माग र अपार्थतबीच यछतात्त्न कायम राख्ना,
�त्त्नक्षत यमाहत्त्ाइ ईजानको पहुाँचमा ल्ृनि गना,न
�जनताको कमजोर अर्थथक नस्थनतका कारण ऄत्यनधक ऄनादान माग हुना,
�कायनक्रमको कदगोपना, प्रनल्नध हस्तानाछतरण, रानिय प्रयारण त्त्ाआन पागेपछी नल्ीकरणीय ईजानबाट ईत्पाकदत नल्रात्को ईनचत
यदापयोग, ईपभोक्तात्त्ाइ यहज रुपमा कजानको नल्स्था गनान
कदगो नल्कायको त्त्ागी दीघनकात्त्ीन योजना बनाइ कायानछल्यन गनान नल्ीकरणीय ईजान क्षेत्रका चानदनतहरु हुन् ।
नल्ीकरणीय ईजानका त्त्ागी चानहने ऄनधकांश ईपकरणहरु अयात गनानपने र महंगो हुना थप चानदनत हुन् ।

ऄल्यर
�छयान अय भएका जनयमादायमा नल्ीकरणीय ईजानको पहुाँचमा ल्ृनि हुना तथा यहरी क्षेत्रमा पनन यदयन ईजानप्रनतको अकफनण बढ्दै जाना,

29
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

�यय क्षेत्रका नल्नभन्न नल्काय याझेदारहरुको यहभानगता बढ्दै जाना,

�नल्ीकरणीय ईजान प्रनल्नधको प्रल् धनमा नल्नत्तय यंस्था तथा ननजी क्षेत्रहरुको यहभानगता बढ्दै जाना,
�स्ल्च्छ ईजानको नल्काय र प्रयोगमा नल्श्वनापी त्त्हर अईना,
नल्ीकरणीय ईजान प्रनल्नधहरुत्त्ाइ स्ल्च्छ नल्काय यंयछत्रको रुपमा नल्काय गनन यम्भानता ऄध्ययन गरी यम्भान प्रनल्नधहरुत्त्ाइ क्रमशः
काबनन पररयोजना तथा कायनक्रमको रुपमा नल्काय गदल् त्त्ैजान यककने ऄल्स्था रहना त्त्गायतका ऄल्यरहरु नल्रमान छन् ।
=========Chakra Bomjan=========
पेज त्त्ाआक !!! गनान होत्त्ा !!!!

� याशायन भन्नात्त्े के बानझछछ ? ययको तत्ल् र नबशेफता ईवत्त्ेम गनानहोय!!( 3+ 7=10 पूणानङ्क)

➡ याशायन शधद दाइ नभन्ना नभन्नै शधद या र शायन बाट बनेको हो जयमा या को ऄथन राम्रो र शायनको ऄथन राजकाज भन्ने हुछछ ।
ययरी शानधदक ऄथनमा हेदान याशायन भनेको ऄयत्त् शायन हो, जयत्त्ाइ ऄङ्िेजीमा ____ भननछछ । ऄनधकार र याधन श्रोतको यमानचत
प्रयोगको भाल्ना र कायन क्षमताको यंयोनजत रुप नै याशायन हो ।

➡ याशायन भन्नात्त्े शायनको ऄयत्त् गाण र ईल स्तरत्त्ाइ ऄंककत गदनछ , यामाछय ऄथनमा राम्रो, ऄयत्त् र नल्नस्थत एल्ं जननहतकारी
शायनत्त्ाइ याशायन भननछछ ।

➡ याल्नजननक यंयछत्रिारा गररने याल्त कक्रयाकत्त्ापहरु जनयहभागीतामा अधाररत हुना, जनईतरदायी हुना, कानान तथा नननित
प्रकक्रयामा अधाररत हुना, पारदशी हुना, जनताको घरदैत्त्ोबाट येल्ा प्रल्ाह हुने गरर नल्के नछरत पिनतको ऄल्त्त्म्ल्न हुना, नागररक मैता
शायनको यानननितता हुना, र ऄछततः अम जनतात्त्े यल्नयात्त्भ रुपमा नछटो छररतो, गाणस्तररय र प्रभाल्कारी रुपमा राज्यका तषन बाट प्राप्त
गने येल्ाहरु पाएको ऄनाभाती हुना नै याशायन हो ।

➡याशायनका तत्ल्हरु देहायबमोनजम रहेका छन् ।

✔कानानी शायन
✔ पारदर्थशता
✔ जल्ाषदेनहता
✔ ईतरदानयत्ल्
✔ प्रजातानछत्रक

➡याशायनका नल्शेफताहरु ययप्रकार रहेका छन् ।

✔ जनताप्रनत ईतरदायी यरकार र कमनचारीतछत्र
✔ कानानी शायन
✔ नल्के नछरकरण
✔ जनयहभानगता
✔ पारदर्थशता
✔ याल्नजननक ईतरदानयत्ल्
✔ राजनननतक नस्थरता
✔ बहुदनत्त्य प्रजातानछत्रक नल्स्था
✔ स्ल्तछत्र छयायपानत्त्का
✔ कदगो नल्काय
✔ अर्थथक ऄनाशायन र भ्रष्टाचारको ऄछत्य
✔ मानल्ऄनधकारको प्रत्याभाती
✔ अधारभात अल्श्यक्ताहरुको पररपार्थत
✔ गानायो यानाल्ाइ
Copy garda
स्रोत मूत्त्ाईनूहोत्त्ा !!

माआछयूरटङ ल्ा ननणनय पानस्तका त्त्ेमन

==============================

30
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

का नै पनन यंघयंस्था ल्ा कायानत्त्यत्त्े बैठक

बयी ननणनय गदान त्त्ेनमने दस्ताल्ेजत्त्ाइ माआछयूरटङ् ल्ा ननणनय पानस्तका त्त्ेमन भननछछ । ननणनय पानस्तका त्त्ेमन नल्शेफ गरी बैठक बयी
गररएका ननणनयहरुत्त्ाइ कायानछल्यन गनन तथा ननणनय ऄनभत्त्ेमीकरण गने ईद्देश्यत्त्े त्त्ेख्ने गररछछ । कायानत्त्य ल्ा यंघयंस्थाका यनचल्त्त्े
ननणनय त्त्ेख्ने गछनन् । ननणनय पानस्तकामा ईपनस्थत यबै यदस्यहरुको दस्तमत हुने हुाँदा ययत्त्े प्रमाणको रुपमा पनन काम गरे को हुछछ ।
बैठकमा भएको ननणनयमा कयैको नचत्त नबाझेमा वयतभ या मभकऄभत्त्त पनन त्त्ेख्न पाईाँ छ । )ऄयहमनत(
-------------------------------------------
ननणनय पानस्तका त्त्ेजदा ध्यान कदनापने का राहरु
==========================
१,यनमनतको नाम ,नत र स्थाननम ,बैठक . ऄध्यक्षताईपनस्थत यदस्य पदानधकारीको हस्ताक्षर ऄनापनस्थत यदस्य ,
)छत्त्षत्त्का नल्फयत्त्ाइ प्रस्ताल् भननछछ ( प्रस्ताल् तथा ननणनय ईवत्त्ेम गने । ,पदानधकारीको नाम
२छत्त्षत्त् र ननणनयत्त्ाइ क्रमबि रुपमा ईवत्त्ेम गने ,प्रस्ताल् .
३पपचाररक भाफाको प्रयोग गने ननणनय पनस्तकामा .
४ननणनयत्त्ाइ प्रचनत्त्त यंनल्धान र कानूनयम्मत बनाईने .
५ननणनय त्त्ेजदा बीचबीचमा मात्त्ी ठाईाँ छोड्ना हुाँदैन । मात्त्ी ठाईाँ छोडेमा कयैत्त्े त्ययमा नयााँ ननणनय त्त्ेमरे यंस्थाको बदनाम पनन .
गनन यक्छ ।
६कद के रमेट गनल्परे एकपटक मातननणनय त्त्ेजदा ऄनाल्श्यक के रमेट गनानहुद ाँ ैन । य .््र तेयस धकसत्त्े काटेर त्ययको दायााँ बायााँ ऄध्यक्षत्त्े
हस्ताक्षर गनानपछन । ननणनय पानस्तकामा रटपेक्य त्त्गाएर मेट्ने ल्ा गवती यच्याईने काम कदानप गनानहुद ाँ ैन ।
यामाछयतः माआछयूट २ ककनयमबाट त्त्ेख्न यककछछ
कपरम्परागत शैत्त्ी )
मत्त्ीअधाननक शै )
कपरम्परागत शैत्त्ी )

ननणनयपानस्तका त्त्ेमनको परम्परागत शैत्त्ी

==========================
यो ज्यादै प्रचनत्त्त ननणनय त्त्ेमन हो । ययमा बैठकको नमनतऄध्यक्षता तथा छत्त्षत्त्का नल्फयहरु एल्म् भएका ननणनयहरु ,स्थान ,
बााँदागत रुपमा स्पष्टयाँग ईवत्त्ेम गररछछ ।
ययको नमाना ननम छन्

११ ननणनयत्त्ेमनको नमाना )
==========================
बैठक यङ्जया ्ः पााँच
अज नमनत नल्को कायनयनमनतको बैठक ..…………………………………………… बजे यय ३ गते याक्रबार कदईयो २७ अफाढ २०७६ .यं.
..………………………………यनमनतका ऄध्यक्ष श्रीको ऄध्यक्षतामा बनययो । ए ल्ान नमनडया बागबजार मा बनयएको ईक्त बैठकमा
ननमानायारको ईपनस्थनतमा तत्त्का नल्फयहरुमानथ छत्त्षत्त् गरी ननणनययमेत गररयो ।
ईपनस्थनत
नाम हस्ताक्षर
१.………… ………………………… श्री : ऄध्यक्ष )
२..………… ..…………………… श्री: ईपाध्यक्ष )
३..………… .……………………… श्री: यनचल् )
४.………… .………………… श्री: यनचल्–यह )
५……………… ..………………… श्री: कोफध्यक्ष )
६य )दस्य ……………… ..………………… श्री:
७……………… ..………………… श्री: यदस्य )
८……………… ..………………… श्री: यदस्य )
९……………… ..………………… श्री: यदस्य )
१०……………… ..………………… श्री: यदस्य )
११……………… ..………………… श्री: यदस्य )
१२……………… ..………………… श्री: अमनछत्रत )

31
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

१३……………… ..………………… श्री: अमनछत्रत )

छत्त्षत्त्का नल्फयहरु

कईद्घोफणको यदापयोग यम्बछधमा )

म……………)
गनल्नल्ध )
ननणनयहरु
कगतेको बार्थफक ईत्यब को ऄल्यरमा नल्नल्ध यानहनत्यक कायनक्रम गरी १७ क का यम्बछधमा छत्त्षत्त् गदान अगामी याईन.प्रस्ताल् नं )
मनाईने ननणनय गररयो । जयको त्त्ानग ननमानायारको नजम्मेल्ारीयमेत बााँडषााँट गररयो
कायनक्रम यथात्त्न ्ः …………
स्ल्ागत ्ः ……………
…………………
म)
……………………………….
गल्हरु बााँकी नरहाँदा बैठकमा ईपनस्थत यबैत्त्ाइ ऄध्यक्षबाट धछयल्ाद कदइ अजको बैठकमा छत्त्षत्त् गरी ननणनय गनानपने का नै प्रस्ता )
.………………… ऄकस बैठक यही नमनतगते .………स्थानमा बस्ने गरी ऄध्यक्षको ननदेशनऄनायार अजको बैठक नल्यजनन गररयो ।
ननणनयमा हस्ताक्षर
…………….
२२ ननणनयत्त्ेमनको नमाना )
बैठक यङ्जया पााँच :
यय ..……………………………………………को कायनयनमनतको बैठक यनमनतका ऄध्यक्ष श्री..………………………………को ऄध्यक्षतामा ननम
नमनतयमय र स्थानमा बनययो । ,
स्थानए ल्ान नमनडयाको कायानत्त्य:
नमनत गते याक्रबार २७ अफाढ २०७६ .यं.नल् :
यमय : ३ कदईयो :०० बजे
ईपनस्थनत
नाम पद हस्ताक्षर
१.………… ऄध्यक्ष ………………………… श्री )
२ ..…………………… श्री )ईपाध्यक्ष ..…………
३ .……………………… श्री )यनचल् ..…………
४ .………………… श्री )यह.………… यनचल्–
५श्र )्ी .…………………कोफाध्यक्ष ………………
६ ..………………… श्री )यदस्य ………………
७ ..………………… श्री )यदस्य ………………
८ ..………………… श्री )यदस्य ………………
९ ..………………… श्री )यदस्य ………………
१० ..………………… श्री )यदस्य ………………
११ ..………………… श्री )यदस्य ………………
१२ ..………………… श्री )अमनछत्रत ………………
१३ ..………………… श्री )अमनछत्रत ………………
छत्त्षत्त्का नल्फयहरु
कईद्घोफण कत्त्ाको यदापयोग यम्बछधमा )
म……………)
गनल्नल्ध )
ननणनयहरु
कगतेको बार्थफक ईत्यब को ऄल्यरमा नल्नल्ध यानहनत्यक कायनक्रम गरी १७ क का यम्बछधमा छत्त्षत्त् गदान अगामी याईन.ल् नंप्रस्ता )
बार्थफक ईत्यब मनाईनेननणनय गररयो । जयको त्त्ानग ननमानायारको नजम्मेल्ारी यमेत बााँडषााँट गररयो
32
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

कायनक्रम यथात्त्न ्ः …………

स्ल्ागत ्ः ……………
…………………
म)
……………………………….
गअजको बैठकमा छत्त्षत्त् गरी ननणनय गनानपने का नै प्रस्ताल्हरु बााँकी नरहाँदा बैठकमा ईपनस्थत यबैत्त्ाइ ऄध्यक्षबाट धछयल्ाद कदइ )
ऄकन ्ो बैठक यही नमनत .…………………गते .………स्थानमा बस्ने गरी ऄध्यक्षको ननदेशनऄनायार अजको बैठक नल्यजनन गररयो ।
ननणनयमा हस्ताक्षर
…………….
मअधाननक शैत्त्ी 3 ननणनयत्त्ेमनको नमाना )
बैठक यङ्जया ्ः पााँच
नमनत नल्बजे ३ गते याक्रबार कदईयो २७ अफाढ २०७६ .यं.
बैठक ्ः नल्राथी यमाज नं एकाआ यनमनतको कायनयनमनत २८ काठमाण्डद का नपा ,
ऄध्यक्षता ्ः भानगरथ पोमरे त्त्
स्थान ्ः ए ल्ान कायानत्त्यको बैठक कक्ष
ईपनस्थनत ्ः –
नाम पद हस्ताक्षर
१..…… भनगरथ पोमरे त्त् ऄध्यक्ष .
२.…… के ल्त्त् बोहरा ईपाध्यक्ष .
३..…… अशा दाहात्त् यनचल् .
४..… नबकाय त्त्म्यात्त् कोफाध्यक्ष .
५.…… . ……… .
ऄनापनस्थनत
१( .…… यरोज नतल्ारी.जानकारी)
२.………… कवपना थापा .
३……… ..…… ..……… .
प्रस्ताल् नं १्ः ऄनघवत्त्ो बैठकपनछ भएका ईपत्त्नधधको यमीक्षा
छत्त्षत्त् ्ः नमनत २०७६ याईन बार्थफक ईत्यबमा भएको यानहनत्यक कायनक्रम प्रभाल्कारी भएको
ननणनय ्ः बार्थफक ईत्यबको कदनमा यांस्कृ नतक कायनक्रम गने जयमा ननमानायारको नजम्मेल्ारी यानम्पयो
कायनक्रम यथात्त्न ..…………:
…………………..
प्रस्ताल् नंननबारको यदापयोग गनेअईने श २ .
छत्त्षत्त् ..…………… :
ननणनय ..…………………………… :
…………………………..
अगामी बैठकको नमनत गते १७ भदद २०७६ :
माआछयाट प्रमानणत गने :नाम यही पद
माआछयूट त्त्ेख्ने नाम यही पद :
===========त्त्ोक येल्ा नेपात्त्=========
पेज त्त्ाआक तथा पोस्ट शेयर गरर यहयोग गररकदना होत्त्ा !!!
######
४ नद्वतीय पत्रको त्त्ानग ऄनत महलल्पूणन प्रक ५/
----------------------------------------------------------
नल्स्थापन यूचना प्रणात्त्ी भनेको के हो५ कायानत्त्य नल्स्थापनमा ययको के महत्ल् छ ईवत्त्ेम गनानहोय् । ?
===============================
ननणनय प्रकक्रयात्त्ाइ यघाईने मात्त्को तथयांक एल्ं यूचनाको भण्डारणप्रशोधन र यम्प्रेफणको यमि प्रणात्त्ीत्त्ाइ नल्स्थापन यूचना ,
प्रणात्त्ी भननछछ ।
----------------------------------------------------------
नल्स्थापन यूचना प्रणात्त्ीको कायानत्त्यमा महलल् -:
33
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

---------------------------------------------------------
-➡नबनस्थत याचना ईपत्त्धध गराइ ननणनय प्रकक्रयामा यहयोग पार्याईछ ,
➡नबस्थापकत्त्ाइ ननयछत्रण र यमछल्यमा यहयोग गदनछ,
➡योजना तजनमा र कायानछल्यनमा ठा त्त्ो भानमका ननल्ानह गदनछ,
➡नल्स्थापनत्त्ाइ नमतनयी , प्रभाल्कारर , ईपभोक्तमामी ननणनय गनन तथयगत अधार प्रदान गद्छन ,
➡गत्त्त ननणनय प्रकक्रया र पिनतको ननयछत्रण र याधार गनन यहयोग गदनछ,
➡कायानत्त्यको यक्षमता र प्रभाल्कारीता बढाईन यहयोग पाग्दछ,
➡हरे क यूचना यहज सपमा प्राप्त हुने हुाँदा कायनयम्पादन यहज हुने गदनछ ।

#####
========तह ४/५ नद्वतीय पत्र=======
नेपात्त्को बतनमान यंनल्धानको नबशेफता ईवत्त्ेम गनानहोय । ५
--------------------------------------------------
**नेपात्त्को यंनल्धान २०७२ का नल्शेफताहरु
**याल्नभदम र राजकीय यत्ता जनतामा नननहत यंघीय **त्त्ोकतानछत्रक शायन धयबस्था,
**तीन तह को राज्य यंरचना यंघ, प्रदेश र स्थानीय
*-याधाररएको यंयदीय शायन प्रणात्त्ी, यंयदबाट ननल्ाननचत कायनकारी प्रधानमछत्री,
**के छरमा प्रनतनननध यभा र रानिय यभा गरर दाइ यदनात्मक यंघीय यंयद,
**एकीकृ त छयायपानत्त्का , के छरमा यबसल ऄदात्त्त, प्रदेशमा ईल ऄदात्त्त र नजवत्त्ामा मा नजवत्त्ा ऄदात्त्त ,
**अमा ल्ा बाबा को नामबाट बंयजको नागररकता प्रानप्त
**मधेयी , थारु , मानस्त्त्म, अकदल्ायी जनजानतका त्त्ानग छा ााछा ाै अयोगको धयबस्था,
**यंघीय र प्रदेश यंयदबाट ननबाननचत यंबैधाननक रास्ट्रपनत ,
**धमन ननरपेक्ष राि,
ऄछत्यमा
नेपात्त्ी जनताको त्त्ामो यंघफनको पररणाम स्ल्रुप अषैं त्त्े अनन त्त्ानग यंनबधान बनाईने मदका पाइ यो यंनल्धान ननमानण भआ हात्त्
कायानछल्यनमा रहेको ऄबस्था नबरमान छ ।
######
नेपात्त्मा ऄनभत्त्ेम नल्स्थापनमा देमापरे का यमस्याहरु
======================================
☆भदनतक यंरचनको ऄपयानप्तता ।
☆ कायानत्त्यमा ऄनभत्त्ेम भण्डारण र यारक्षाको ईनचत प्रबछध गनन नयककना । षत्त्स्ल्रुप धमीरा, कीरा , पानी र अगत्त्ागीबाट ऄनभत्त्ेम
नष्ट हुने गरे को ।
☆परम्परागत शैत्त्ीमा ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन गररना ।
☆ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन यम्बछधी ज्ञानको कमी रहना ।
☆ऄनभत्त्ेम नल्स्थापनको त्त्ानग पयानप्त स्रोत याधनको कमी
☆ऄनभत्त्ेमको अल्श्यकता र महत्ल्का अधारमा ल्गीकरण र प्राथनमकीकरण गरी यमय-यमयमा ऄराल्नधक नगररना ।
☆ यूचना त्त्ाकाईने तथा दारुपयोग गने प्रल्ृनत्त । महाशामा, शामा र षााँटहरुबीच यमछल्यको कमीत्त्े ऄनभत्त्ेम हराईने गरे को ।
कमनचारीहरुत्त्े ऄनभत्त्ेम प्रयोग गरी यथास्थानमा नराख्ने ।
☆पूणन रुपमा IT based छै न । भएको ठाईाँ मा पनन षे रर कागज र ढड्डाको प्रयोग नरोककना ।
☆नननित नल्नध, मापदण्डको अधारमा ऄनभत्त्ेम नरानमना ।
☆ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन रानिय प्राथनमकताको नल्फय बन्न नयके को ।

#. यमस्याहरुको ननकाय के हुनयक्छ ?

==============================

=नेपात्त्मा ऄनभत्त्ेम नल्स्थापनमा देमापरे का यमस्याहरु

=======================================
☆भदनतक यंरचनको ऄपयानप्तता ।
☆ कायानत्त्यमा ऄनभत्त्ेम भण्डारण र यारक्षाको ईनचत प्रबछध गनन नयककना । षत्त्स्ल्रुप धमीरा, कीरा , पानी र अगत्त्ागीबाट ऄनभत्त्ेम
नष्ट हुने गरे को ।
34
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

☆परम्परागत शैत्त्ीमा ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन गररना ।

☆ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन यम्बछधी ज्ञानको कमी रहना ।
☆ऄनभत्त्ेम नल्स्थापनको त्त्ानग पयानप्त स्रोत याधनको कमी
☆ऄनभत्त्ेमको अल्श्यकता र महत्ल्का अधारमा ल्गीकरण र प्राथनमकीकरण गरी यमय-यमयमा ऄराल्नधक नगररना ।
☆ यूचना त्त्ाकाईने तथा दारुपयोग गने प्रल्ृनत्त । महाशामा, शामा र षााँटहरुबीच यमछल्यको कमीत्त्े ऄनभत्त्ेम हराईने गरे को ।
कमनचारीहरुत्त्े ऄनभत्त्ेम प्रयोग गरी यथास्थानमा नराख्ने ।
☆पूणन रुपमा IT based छै न । भएको ठाईाँ मा पनन षे रर कागज र ढड्डाको प्रयोग नरोककना ।
☆नननित नल्नध, मापदण्डको अधारमा ऄनभत्त्ेम नरानमना ।
☆ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन रानिय प्राथनमकताको नल्फय बन्न नयके को ।

#. यमस्याहरुको ननकाय के हुनयक्छ ?

==============================
=> कायानत्त्यत्त्े प्रदान गने येल्ा, येल्ािाहीको चाप, कमनचारीको यंजयात्त्ाइ यहज रुपमा धान्न यिे भदनतक यंरचनाको नल्स्था गने ।
=> ल्ैज्ञाननक नल्नध तथा मापदण्डका अधारमा ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन गने । जयको त्त्ानग यम्बनछधत कमनचारीत्त्ाइ नजम्मेल्ारी तोकी
तानत्त्म तथा प्रनशक्षण प्रदान कदने ।
=> याल्नजननक प्रशायनमा ऄनभत्त्ेम नल्स्थापनत्त्ाइ ल्ैज्ञाननक, नल्नस्थत, नमतनयी र प्रभाल्कारी बनाईन ऄनभत्त्ेम नल्स्थापक/स्टोर
ककपरको पद नयजनना गरी योही बमोनजमको पाठ्यक्रमको ननमानण गरी प्रनतस्पधानत्मक परीक्षाको माध्यमत्त्े दक्ष जनशनक्त नभत्र्याईने ।
=> हरे क कायानत्त्यमा नल्स्थापन यूचना प्रणात्त्ीको नल्काय गने ।
=>ऄनभत्त्ेम नल्स्थापनको त्त्ानग पयानप्त स्रोत याधन तथा बजेटको नल्स्था गने ।
=> ऄनभत्त्ेमको यमय यमयमा ननरीक्षण गरी यारक्षामा जोड कदने ।
=> यम्बि ननकायहरुबीच Networking गने ।
=> षारामहरुत्त्ाइ पररमाजनन गरी Electronised गने ।
=> दीघनकात्त्ीन महत्ल्का ऄनभत्त्ेमहरुको प्रनतल्ेदन तयार गरी प्रकाशन गने ।
=> रानिय ऄनभत्त्ेमायत्त्ाइ नल्नस्थत, यादढृ र अधाननक बनाईने ।
=> यूचना के छरहरुको स्थापना गने ।
=> कायानत्त्यत्त्े प्रदान गने येल्ा, येल्ािाहीको चाप, कमनचारीको यंजयात्त्ाइ यहज रुपमा धान्न यिे भदनतक यंरचनाको नल्स्था गने ।
=> ल्ैज्ञाननक नल्नध तथा मापदण्डका अधारमा ऄनभत्त्ेम नल्स्थापन गने । जयको त्त्ानग यम्बनछधत कमनचारीत्त्ाइ नजम्मेल्ारी तोकी
तानत्त्म तथा प्रनशक्षण प्रदान कदने ।
=> याल्नजननक प्रशायनमा ऄनभत्त्ेम नल्स्थापनत्त्ाइ ल्ैज्ञाननक, नल्नस्थत, नमतनयी र प्रभाल्कारी बनाईन ऄनभत्त्ेम नल्स्थापक/स्टोर
ककपरको पद नयजनना गरी योही बमोनजमको पाठ्यक्रमको ननमानण गरी प्रनतस्पधानत्मक परीक्षाको माध्यमत्त्े दक्ष जनशनक्त नभत्र्याईने ।
=> हरे क कायानत्त्यमा नल्स्थापन यूचना प्रणात्त्ीको नल्काय गने ।
=>ऄनभत्त्ेम नल्स्थापनको त्त्ानग पयानप्त स्रोत याधन तथा बजेटको नल्स्था गने ।
=> ऄनभत्त्ेमको यमय यमयमा ननरीक्षण गरी यारक्षामा जोड कदने ।
=> यम्बि ननकायहरुबीच Networking गने ।
=> षारामहरुत्त्ाइ पररमाजनन गरी Electronised गने ।
=> दीघनकात्त्ीन महत्ल्का ऄनभत्त्ेमहरुको प्रनतल्ेदन तयार गरी प्रकाशन गने ।
=> रानिय ऄनभत्त्ेमायत्त्ाइ नल्नस्थत, यादढृ र अधाननक बनाईने ।
=> यूचना के छरहरुको स्थापना गने ।
######
;fdflhs ;'/Iff
 ;fdfGo cy{df ;fdflhs ;'/Iff eGgfn] ;j{;fwf/0fsf] nflu ;fj{hlgs sf]ifaf6 lbOg] jf pknAw u/fOg] Ps lsl;dsf] cfly{s ;'/Iff
xf] . of] Ps lsl;dsf] ;+/If0f of]hgf xf] .
 ;dfhsf ;a} ju{, ;d'bfo, efiffefifL, lnª\u, wd{sf dflg;x?n] d#ddfgk'j{s afFRg kfpg], ;fdflhs lqmofsnfkdf ;xeflu x'g kfpg]
tyf ;fdflhs a:t'sf] pkef]u ug{ kfpg] cj:yfsf] ;[hgf g} ;fdflhs ;'/Iff xf] . of] gful/s clwsf/sf] cleGg cª\usf] ?kdf /x]sf]
5.
 ;fdflhs ;'/Iffsf] cjwf/0f ;g\ !(#& df tTsflng cd]l/sL /fi6«klt ?hj]N6n] clw ;f/]sf x'g .
 ;fdflhs ;'/Iffsf] k|d'v p2]Zo ;fdflhs Gofoo sfod ug{' xf] .

;fdflhs ;'/Iffsf] dxTj

 ;a} gful/ssf] cfly{s tyf ;fdflhs sNof0f ug{',
35
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

 cfsl:ds 36gfx?, ljkb/ k|sf]kaf6 arfpg',

 ;Dk'0f{ gful/sx?nfO{ ;fj{hlgs ;'/Iffsf] k|Tofe'lt ug{',
 gful/sx?sf] sNof0fdf /fHonfO{ pQ/bfoL agfpg',
 sdhf]/, lk58f tyf l;dfGts[t ju{sf] lxtsf nflu ;/sf/n] bfloTj lng',
 h]i7 gful/s, afnaflnsf, ckfª\u Pj+ dlxnfsf] enfO{df s]lGb|t /xg',
 gful/sx?df :jf:Yo tyf lzIffsf] cj;f/ ;'lglZrt ug{',
 ;]jf lgj[Qx?sf] afFsL eljio ;'lglZrt ub{} hLjg lgjf{xsf nflu /fHon] lhDd]jf/L lng',
 gful/sx?lar kf/:kl/s ;f}xfb{ / cfk;L ;xof]usf] efjgfsf] ljsf; u/fpg'. .
;fdflhs ;'/Iffsf cª\ux?
 vfB ;'/Iff,
 plrt / ;'/lIft a;f]jf;,
 :jf:Yo / lzIffsf] ;'lglZrttf,
 /f]huf/L,
 ;fdflhs ;Ddfg,
 ;a} k|sf/sf] lje]bsf] cGTo,
 ;fdflhs ;xeflutf
;fdflhs ;'/Iff k|bfg ug{] tl/sf
cf}krfl/s tl/sf
 ;fdflhs ;xfotf sfo{qmd,
 nlIft sfo{qmd,
 of]ubfgdf cfwfl/t ;fdflhs ;'/Iff sfo{qmd,
 >d ahf/ sfo{qmd,
 /f]huf/ of]hgf sfo{qmdm
 k]G;g, pkbfg tyf cGo ;'ljwfx?
cgf}krfl/s tl/sf
 k/Dk/fut ;fd'lxstfdf cfwf/lt ;fdflhd ;xfotf,
 ;d'bfodf cfwfl/t ;]jf ;ldltx?,
 ;xsfl/tf sfo{qmddf ;+nUg x'g],
 ;dfhsf ;b:ox? cfkm}F Jojl:yt eP/,
 lghL If]qsf ljQ of]hgfdf ;+nUg eP/

;fdflhs ;'/Iffsf k|fyfldstfx?

 hf]lvddf k/]sf JolQmx?,
 afnaflnsf,
 j4j[4f,
 ckfª\ czQm / c;xfo
 cfly{s ;fdflhs ?kdf kl5 k/]sf ju{ ;d'bfo
 Psn dlxnf÷dlxnf
 ls;fg, dhb'/, >dhLjL ju{
 cfd gful/sx?
;fdflhs ;'/Iffsf l;4fGtx?
 dfgjLo ;'/Iffsf] l;4fGt
 ;fdflhs ;+/If0fsf] l;4fGt
 ;fdflhs bfloTjsf] l;4fGt
 cfo ;'/Iffsf] l;4fGt
 ul/aL lj?4sf] l;4fGt
 ;fdflhs ;'/Iffsf] l;4fGt
;fdflhs ;'/Iffsf cf}hf/x?
 ;fdflhs ;'/Iff ;+s]t
 ;fdflhs ljdf
 ;fdflhs ;'/Iff s/
 of]ubfgdf cfwfl/t lgj[lQe/0f sfo{qmd
36
 -----------------------------------------rqm af]Dhg M Chakra Bomjan ------------------------------------

 sNof0fsf/L sf]if cflb .

;fdflhs ;'/Iffsf] nflu ul/Psf k|of;x?
 g]kfnsf] jt{dfg ;+ljwfgsf] wf/f $# df cfly{s ?kn] ljkGg czQm / c;xfo cj:yfdf /x]sf] c;xfo Psn dlxnf,
ckfª\utf ePsf], afnaflnsf, cfˆgf] x]/rfx cfkm}F ug{ g;Sg] tyf nfkf]Gd'v hfltsf gful/snfO{ sfg'g adf]lhd ;fdflhs
;'/Iffsf] xs x'g]5 elg pNn]v ul/Psf] 5 .
 /fHosf gLlt / bfloTjcGtu{t ;dfj]zL ljsf; / ;dfg'kflts k|ltlglwTjdf hf]8 lbOPsf] 5 . ljleGg cfof]ux?sf] Joj:yf
ul/Psf] 5 .
 afn ;+/If0f cg'bfgsf] Joj:yf ul/Psf] 5 .
 h]i7 gful/s, Psn dlxnf, nf]kGd'v cflbaf;L hflt, ckfª\utf ePsf] JolQm cflbsf nflu ;'/Iff eQfsf] Joj:yf ul/Psf] 5
.
 cTofjZos :jf:Yo ;]jf tyf kf]if0f ;DalGw ;]jf lj:tf/ ul/Psf] 5 .
 o'jf :j/f]huf/ sfo{qmdsf] ;~rfng ul/Psf] 5 .
 /fli6«o of]hgf cfof]hgfdf ;fdflhs ;'/Iff ;DalGw sfo{sf nflu lgb{]zs ;ldlt u7g ul/Psf] 5 .
g]kfndf ;fdflhd ;'/Iffsf] If]qdf b]lvPsf ;d:ofx?
 ;fdflhs ;'/Iff k|ltsf] ;r]tgf sd x'g',
 dfgjLo ;+j]bglzntfsf] sdL x'g',
 ;fdflhs ;'/Iffsf] If]qdf kof{Kt nufgL x'g g;Sg',
 lghL / u}/ ;/sf/L If]qsf] lhDd]jf/L / bfloTj leq ;fdflhs ;'/IffnfO{ Pssfsf/ ug{ g;lsg',
 e]befjo'Qm ;fdflhs kl/j]zdf cem} ;'wf/ cfpg g;Sg',
 ;+:yfut Ifdtf sdhf]/ x'g'sf] ;fy} tf]lsPsf sfo{qmdx? ;d]t sfof{Gjog x'g g;Sg',
 ;fdflhs ;'/Iff k|fKt ug{] ju{sf] jf:tljs klxrfg ug{ g;Sg'

;fdflhs ;'/IffnfO{ k|efjsf/L agfpg cjnDag ug{'kg{] pkfox?

 PsLs[t gLlt tyf sfo{qmdsf] Joj:yf ug{],
 lt/0fd'vL sfo{qmdsf] ;66f bLuf] tyf kl/0ffdd'lv sfo{qmdx?sf] vf]hL ul/g' kg{],
 ;+s6 tyf hf]lvdx?sf] lgoldt n]vfhf]v ug{] ;+oGqsf] :yfkgf / ljsf; ug{'kg{],
 :yfgLo n3'ljQ tyf ;xsf/L ;+:yfx?nfO{ lhDd]jf/, kf/blz{ / ljZjgLo agfpg],
 ;fdflhs ;'/Iff tyf ;+/If0faf6 nfeflGjt x'g] JolQm, ;d'bfo jf ju{sf] lj:tf/sf nflu kl/efiffsf a[xQ/ b[li6sf]0f /flvg'
kg{]

rf}wf} of]hgfdf ;fdflhs ;'/Iff tyf ;+/If0f ;DalGw Joj:yf

;f]r M cfwf/e't ;fdflhs ;+/If0fsf ;]jf ;'ljwfx?sf ;a} gful/sx?sf] kxF'raf6 ;dtfd'ns ;dfh lgdf{0f
nIo M ;fdflhs ;+/If0fsf sfo{qmdnfO{ ;dfj]zL, u'0f:t/Lo pjd k|efjsf/L agfO{ nf]s sNof0fsf/L /fHosf] :yfkgf ug{ ;3fp
k'/ofpg]
p2]Zo
 k|d'v ;fdflhs ;+/If0fsf sfo{qmdx?df ;dfhsf ;a} eGbf ljkGg / hf]lvddf /x]sf hg;d'bfosf] kx'Fr ;'lglZrt ug{' .
 ljBdfg ;fdflhs ;+/If0fsf sfo{qmdx?nfO{ bf]xf]/f] gkg{] ul/ PsLs[t / ;'b[9 ug{' .
 ;'b[9 / k|efjsf/L k|fs[lts k|sf]k Joj:yfkg k|0fnLsf] ljsf; ug{' .
/0flglt
 ;fdflhs ;'/Iff k|0ffnLsf] PsLs[t 9fFrf sfof{Gjogdf Nofpg],
 ;fdflhs ;'/Iffsf If]qdf gLltut tyf sfg'gL k'jf{wf/ / 5l/tf] lgodgsf/L ;+/rgfsf] ljsf; ug{] .
 of]ubfgd'ns :jf:Yo Pj+ ;fdflhs ladfnfO{ k|f]T;fxg / k|j4{g ug{]
 ;xsf/L If]qnfO{ ;'/If0f - ljdf _ sf sfo{qmdx? ;~rfng / lj:tf/ ug{ k|f]T;fxg ug{]

37