Bildiriler Kitabı

İnşaat Sektöründe Faaliyet Tabanl Maliyet Yönetimi

Kullanlarak İş Güvenliği Maliyet Tahmini

Senem Bilir, G. Emre Gürcanl

İnşaat Mühendisliği Bölümü, Yap İşletmesi Birimi, İstanbul Teknik Üniversitesi,
İstanbul, Türkiye
(212)2853736
sbilir@itu.edu.tr

Öz

Ülkemizde istatistikler göstermektedir ki inşaat sektörü madencilik sektörüyle birlikte

en çok iş kazasna sebep olan sektörlerin başn çekmektedir. Çkartlan yasa ve
yönetmelikler ile tüm inşaat iş yerlerinde işçi sağlğ ve iş güvenliği (İSİG) mevzuat
açsndan zorunlu hale getirildiği halde, iş kazalarnn yeterince önlenemediği yine
yaynlanan istatistiklerden anlaşlmaktadr. İSİG yönetimi, risk analizi çalşmalar ve
maliyet tahminleri belli tip inşaatlar için ayr ayr yaplmaldr. Bina inşaatlarnn inşaat
sektörü içinde giderek artan pay, konut projelerinde kullanlabilecek bir İSİG maliyet
tahminine yoğunlaşma ihtiyacn doğurmuştur. Bu çalşma ile ihale aşamas öncesinde
İSİG maliyetlerinin toplam inşaat alanna bağl olarak tahmin edilmesi hedeflenmiştir.
Çalşma kapsamnda, İstanbul bölgesinde bulunan ve inşaat alanlar 230 ve 118.200 m2
arasnda değişen 25 adet bina inşaat projesinin süresel planlamas verileri incelenmiş ve
faaliyet tabanl maliyet yöntemi kullanlarak, İSİG maliyet analizleri yaplmştr. Proje
süresince alt süreçlerde hangi tür imalatlarn gerçekleştiği ve bu imalatlarn potansiyel
riskleri belirlenmiştir. Buna bağl olarak belirlenen faaliyetlere ait maliyetler
hesaplanmştr. Maliyet hesabnda ise aktivite tabanl maliyetleme yöntemi
kullanlmştr. Bu çalşmann sonunda 25 inşaat projesi için toplam inşaat alanna bağl
olarak toplam İSİG maliyeti, adam-saat baznda ve m2 baznda İSİG maliyetleri
hesaplanmştr. Eldeki verilere uygun olmas açsndan logaritmik regresyon ile ilk
etapta 25 proje için ve ardndan Gürcanl ve diğ. (2011) veri seti de eklenerek elde
edilen 55 adet bina projesi için İSİG maliyeti modellemesi yaplmştr. Böylelikle,
müteahhitlerin ihale aşamasndan önce İSİG harcamalarn da hesaba katarak ihale
bedeli belirleyebilecekleri ve kar marjlarn düşürmeden İSİG önlemlerini alabilecekleri
bir yaklaşm sunulmuştur.

Anahtar Sözcükler: İş sağlğ ve iş güvenliği maliyeti, logaritmik regresyon,

faaliyet tabanl maliyetleme, bina inşaat projeleri

Giriş

Bilindiği gibi ülkemizde inşaat sektörü, ölümcül iş kazalarnn görüldüğü iş alanlar

arasnda ilk srada yer almaktadr. Çalşma ve Sosyal Güvenlik Bakanlğ tarafndan
hazrlanan 6331 sayl İş Sağlğ ve Güvenliği Kanunu ve ardndan yaynlanan
yönetmeliklerle iş kazalarnn görülme orannn azaltlmas hedeflenmektedir. Ancak
müteahhitler arasnda işçi sağlğ ve iş güvenliği bilincinin tam oturmamas nedeniyle,

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 147

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

iş güvenliğine ayrlacak bütçenin gereksiz bir harcama olacağ ya da ekstra bir maliyet
doğuracağ inanc hakimdir. Hatta, şirketlerin ekonomik açdan rekabet edebilirliğini
korumak, devamllğn sağlamak ve maksimum karllğ sağlamak için bir çok
müteahhit sadece temel İSİG önlemlerini kullanmakta ve gerçekleşecek potansiyel
kazalar bu şekilde önlemeye çalşmaktadr (C. W. Cheng ve diğ., 2010).

İnşaat sektörü özellikle son yllarda ülke ekonomisi açsndan çok önemli bir konuma
sahip olsa da en çok ölümcül iş kazasna sebep olmas nedeniyle en tehlikeli yerli
sektörlerden biri unvann almştr. İnşaat sektörünün bu şekilde anlmasnn en önemli
nedenlerinden biri, inşaat şantiyelerinde güvenlik değerlendirmeleri yaplmak
istendiğinde yeterli ve doğru veriye ulaşlamamasdr (Gürcanl ve Müngen, 2009).
Hatta, farkl şirketlerin yetersiz verilerden ötürü farkl ölçeklerde iş güvenliği yönetimi
uyguladklar da söylenebilir (Tam ve diğ., 2002). Yine bu durum da inşaat sektörünün
ölümcül iş kazalar says açsndan diğer sektörlerin önünde olduğunu açklamaktadr
(Waehrer ve diğ., 2007).

Kapsam ve Metodoloji
Bu çalşma kapsamnda iş program verilerinin İSİG maliyet tahmini için kullanlmas
planlanmş ve projelerin toplam inşaat alanlarna bağl olarak İSİG maliyeti hesaplamas
yaplmştr. Bu amaçla, öncelikle İstanbul ili ve çevresindeki 25 bina projesi incelenmiş
ve buradan bulunan sonuçlar daha önce yaplan Gürcanl ve diğerleri (2011),
çalşmasnn sonuçlar ile birleştirilerek toplam 55 adet bina projesi verisine dayal bir
tahmin yaplmştr. Eldeki verilere en uygun olan eğri logaritmik regresyon olarak
belirlenmiş ve logaritmik regresyon kullanlarak bir İSİG maliyet tahmin modeli
oluşturulmuştur. Bu model sayesinde, bina inşaat projelerinde İSİG maliyeti kolayca
hesaplanabilecek ve can – mal kayplarnn önüne geçilebilecektir. İSİG maliyeti
ihalelerden önce belirlenebileceği için müteahhit firmalarn da karllklar
düşmeyecektir.

25 Bina Projesi için Risk Değerlendirmesi

Risk değerlendirmeleri 25 bina projesi için ayr ayr hazrlanmş olan aktivite tablolar,
iş programlar ve iş krlm yaplarndan faydalanlarak yaplmştr. İş programlarnn
hazrlanmas aşamasnda Primavera P6 ve MS Office yazlmlarndan faydalanlmştr.
Risk değerlendirme yöntemi olarak ise L Matris ve Fine-Kinney olmak üzere iki farkl
metot kullanlmştr (Hughes ve Ferret, 2005; Kinney, 1976; Rausand, 2011). Risk
değerlendirmeleri yaplrken tüm aktivitelerde ve alt aktivitelerde görülebilecek
tehlikeler belirlenmiş ve bu tehlikelere olabilirlik ve şiddet skorlar atanmştr. Bu
aşamada Gürcanl ve Müngen (2009) tarafndan hazrlanmş kavramsal çerçeve ve risk
puanlarndan faydalanlmştr. Bu çalşmada kapsamnda çeşitli şiddet ve olabilirlik
tanmlar ve ölçüleri incelenmiştir (Australian and New Zealand Standard 4360, 1999;
Management of Health and Safety at Work Regulations (HSE), 1999; Sii ve diğ., 2001;
Tweeddale, 1997; Wang, 1997). Literatürde kaza şiddeti derecelendirmesinde 4’ten
7’ye kadar uzanabilen skalalarn kullanldğ görülmüş fakat bu çalşmada 5’lik bir skala
tercih edilmiştir. Yine kaza olabilirliği için yaplan literatür taramas sonucunda
olabilirlik için de 5’lik bir skala seçilmiştir (HSE, 2003; Raafat, 1995; Sii ve diğ., 2001;
Sii ve Wang, 2002).

148 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası

 Bildiriler Kitabı

Risk değerlendirme yöntemleri genellikle planlama aşamasnda kullanldğ için yüksek

ve çok yüksek riskli aktivitelere odaklanmasnda fayda vardr. Güvenli tarafta kalmak
için kullanlan bu iki yöntemden hangisi daha fazla yüksek ve çok yüksek riskli aktivite
veriyorsa bu yöntemin sonuçlarna odaklanmak mantkl olacaktr. Bu çalşma
göstermiştir ki her iki risk değerlendirme yöntemi de baz yönlerden benzer sonuçlar
verseler de 25 projeye bakldğnda Fine-Kinney yöntemi daha güvenli tarafta kalan
sonuçlar vermektedir. Diğer bir deyişle, Fine-Kinney metodu daha güvenli tahminler
üretmektedir. Ayrca, riskleri risk skorlarna göre sralamaya koymak ise özellikle acil
durumlarda uygulanacak eylem planlar açsndan son derece önemlidir. Örneğin, her
iki yöntemde çok yüksek riskli çkan 2 aktivitenin (yangn ve patlama aktivitelerinin)
kendi aralarnda önem sras belirlenmek istenirse, bu işlemi L matrisi yönteminde
yapmak güç olacaktr. Çünkü L matris yönteminde risk skoru skalas dardr ve risklerin
önceliklerini belirlemek zordur. Ayn işlem, Fine-Kinney yönteminin risk skalasnn
genişliği nedeniyle kolaylkla yaplabilecektir. Özetle, Fine-Kinney yöntemi
kullancsna risklerin arasndaki fark görme imkan sunmaktadr.

Tablo 1. 25 proje için çok yüksek risklerin toplam riske oran ve çok yüksek riskli
aktivitelerin toplam aktivite saysna oran.
L Matris Yöntemi Fine-Kinney Yöntemi
Toplam Risk Toplam Risk
Proje No Toplam Aktivite Toplam Aktivite
Skoruna Oran Skoruna Oran
Saysna Oran (%) Saysna Oran (%)
(%) (%)
1 12.5 14.2 71 29.7
2 12.7 13.9 72.7 27.1
3 14.8 19 71.2 36.2
4 18.5 26.7 68 30
5 12.4 14.6 67.5 28.7
6 15.6 21 73.5 30
7 32 72.2 78.8 80.6
8 23.6 42.9 74.2 84.8
9 6.2 6.3 63.2 14.6
10 7.2 6.9 64.8 18.5
11 19.7 23.7 73.2 37.6
12 12.3 13.2 73.5 33.3
13 20.3 36.8 53.6 47.4
14 14 20.7 75.3 48.9
15 26.9 62.9 72.9 68.6
16 18.4 24 79.6 48
17 42.1 89.8 80.3 92.5
18 16 16.5 76.9 32.2
19 27.2 46.8 76.2 60.3
20 16.4 22.4 69.6 39.5
21 19 26.2 81.7 45.5
22 17.2 25.4 81.3 46.3
23 24.3 36.6 85.3 55.6
24 23.6 35.7 84.8 55.2
25 22.5 33.7 84.2 52.8
Ortalama 19 30.1 74.1 45.7

Tablo 1’den de görüleceği üzere 25 bina projesinin ayr ayr çok yüksek risklerin,
toplam riske orannn ortalamas L Matris yönteminde % 19 iken Fine-Kinney
yönteminde %74.1 bulunmuştur. Proje baznda bulunan çok yüksek riskli aktivite
saysnn, toplam aktivite saysna oran L Matris yönteminde % 30.1; ayn oran Fine-
Kinney analizinde ise % 45.7 bulunmuştur. 25 projenin risk değerlendirme sonuçlar
incelendiğinde Fine-Kinney yönteminin daha güvenli tarafta kaldğ bir kez daha
görülmektedir. Buna rağmen, Fine-Kinney yöntemi ile risk değerlendirmesi yaplrken
eski kaza istatistiklerine gerek duyulacağ için bu yöntem çoğunlukla planlama

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 149

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

aşamasndayken tercih edilmelidir. İş baş toplantlar gibi günlük uygulamalarda ise

uygulamas hzl ve kolay olan L Matris yöntemi kullancya risklerle ilgili fikir verme
noktasnda yeterli olacaktr.

700
600 Total Risk
500
High Risk
400
Toplam Risk Skoru

300 Very High Risk

200
100
0

Proje Süresi
Şekil 1: Proje 4 için L matris yönteminde risk skoru dağlm.

35000 Total Risk

30000 High Risk
25000
20000 Very High
Toplam Risk Skoru

Risk
15000
10000
5000
0

Proje Süresi
Şekil 2: Proje 4 için Fine-Kinney yönteminde risk skoru dağlm.

Risk skorlarnn hesaplanmasndan sonra proje boyunca risk dağlmlar elde edilmiştir.
Bu dağlmlar elde etmek için iş programnda her aktiviteye kaynak atarken, birim
fiyatlar 1 olarak kabul edilmiş, miktarlar ise o aktivitenin riski olarak Primavera P6
programna girilmiştir. Böylelikle, proje boyunca en riskli dönem, çeşitli aktivitelerin
riski ve risklerin dağlm kolaylkla görülecektir. Bu dağlmlar, proje başlamadan önce
elde edildiği takdirde yapm alternatiflerinin düşünülmesi, önlemlerin belirlenmesi gibi
birçok konuda karar vericilerin işine yarayacaktr.

Güvenlik Önlemlerinin Belirlenmesi

Güvenlik önlemleri genellikle şantiyedeki güvenlik uzmanlar tarafndan her bir inşaat
faaliyeti için ayr ayr belirlenmektedir. Bu noktada, alnan bu güvenlik tedbirlerinin
inşaat işinden ayr olarak düşünülmemesi, inşaat işinin bir parças olarak görülmesi çok
önemlidir. Örneğin, iksa, eğim ve benzeri teknikler kaz işinin bir parças olarak
görülmelidir. Yönetmelik, şartname ve standartlara göre, mühendislik ilkelerinin bir
parças olarak kurallar takip gereklidir. Bu nedenle, mühendislik uygulamalarnda işin

150 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası

 Bildiriler Kitabı

gereği doğrultusunda alnacak önlemler bu çalşmada iş güvenliği maliyetine dahil

edilmemiştir. Tablo 2’de her iki risk değerlendirme yöntemine göre belirlenen güvenlik
önlemleri görülmektedir.

Tablo 2: Kaz aktivitesi risk değerlendirmesi (L matris ve Fine-Kinney).

L Matrix Method Fine Kinney Method

Önlemler
Riskler

Olabilirlik

Maruziyet

KKE

TKÖ
Derecesi

Derecesi
Olaslk
Şiddet

Şiddet
Skoru

Skoru
İş

Risk

Risk

Risk
Risk Çok
Çok 1 240 Merdive
Göçük 5 5 25 40 6 yükse -
yüksek 0 0 n
k
Uyar
işaretleri
kaz
Kaz alanna Yükse alann
4 3 12 Orta 3 15 6 270 -
düşme k çitlerle
Kaz yeniden
kenar, düzenlen
çevresi ve mesi
Düşen bir yeralt
Yükse şebekeler
objenin 3 4 12 Orta 6 7 6 252 KKE -
k iyle
çarpmas
Kaz

temas
engelleye
Yap ksm cek
1 5 5 Düşük 1 40 3 120 Orta - -
çökmesi önlemler
alnmald
r
Yeralt
10 Yükse Uyar
şebekeleriyl 4 3 12 Orta 1 2 200 -
0 k işaretleri
e temas

Uyar
Çok
İş makinas Çok İşaretleri
5 4 20 6 15 6 540 yükse -
kazalar yüksek Emniyet
k
şeritleri

İnşaat Maliyetleri ve İş Güvenliği Maliyetinin Hesaplanmas

İşçi ve malzeme maliyetleri, mimari, statik, mekanik ve elektrik işleri için alnan servis
ve danşmanlk maliyetleri, denetim maliyetleri ve genel maliyetler dahil edilerek her
bir projenin inşaat maliyetleri hesaplanmştr. Tüm aktivitelerin maliyetleri faaliyet
bazl maliyet yöntemi kullanlarak belirlenmiştir. Maliyetlerinin bu yöntemle
hesaplanabilmesi için aktivitelerin adam-saat değerleri kullanlmştr. Aktivitelerin direk
maliyetleri piyasa araştrmas sonucunda belirlenmiştir. Çeşitli alt yüklenicilerden söz
konusu aktiviteler için teklifler alnmştr ve maliyet bilgileri proje sahibi firmalarn izni
ile çalşma kapsamnda kullanlmştr.

Bunun dşnda, direk işçilik maliyetleri puantaj değerleri kullanlarak belirlenmiş,

endirekt işçiliklere ait maliyetler ise faaliyet bazl maliyet yöntemi kullanlarak genel
maliyetler gibi aktivitelere dağtlarak belirlenmiştir. Ayrca, proje maliyetlerinin
hesaplanmasnda aşağdaki kabuller yaplmştr:

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 151

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

 Yap yaklaşk maliyetlerinde Çevre ve Şehircilik Bakanlğ tarafndan 24.04.2013’te

yaymlanan tebliğ kullanlmştr.
 Birim fiyatlar güncel fiyatlar bulunmadğ takdirde önceki yldan %5 arttrlarak
kullanlmştr.
 Şantiye genel giderleri toplam maliyetin %5’i olarak alnmştr.
 Proje bedelleri hesaplanrken “Proje Ve Fenni Mesuliyet Ücret Oranlar (PÜO)”
2012 verilerine göre alnmştr.
 Yap denetim bedeli hesaplanrken gerekli olan “Hizmet Bedel Oran” inşaat süresi
1 yl kabul edilerek alnmştr.
 Elektrik bedelleri hesaplanrken “TMMOB Elektrik Mühendisleri Odas Yap İçi
Elektrik Tesisat Mühendislik Hizmetleri Ve Asgari Ücretleri Proje İhale Dosyas
(PID) Bedelleri” 2012 verileri kullanlmştr. 100.000m2’nin üzeri yaplar için veri
bulunmadğndan bu durumlarda 100.000m2’ye göre bedel alnmştr.
 Tüm değerler cari yla göre güncelleştirilmiştir.

Tablo 3: Kaz Aktivitesi için örnek KKE maliyeti hesaplama.

KKE maliyeti

Toplam KKE
Çalşan says

çalşan says

çalşan says
çalşma saati

Maksimum
Adam-Saat

İşin Süresi

Minimum

maliyeti
Toplam
Miktar

Birim
Kaz

Gün

Kum-Çakl
10,08 m³ 1,2 12,09 1,34 1 3
Serilmesi
G:D:K yum.ves
330,8 m³ 0,25 82,71 9,19 1 3
Sert küs.
Makine ile Sert
ve Yum. 28,94 m³ 0,25 7,24 0,8 1 3
Top.Kaz.
Makine ile
10 3 29,0 87,1
Serb.Kaz. 53,75 m³ 0,25 13,44 1,49 1 3
Yaplmas
Ocak Taş ile
Blokaj 14,82 m³ 6 88,9 9,88 1 3
Yaplmas
El ile Sert
125,2
Küs.Top.Skşt m³ 1 125,25 13,92 2 3
5
rlmas

Güvenlik önlemlerinin maliyetlerinin belirlenebilmesi için öncelikle o aktivitede kaç

işçinin çalşacağnn bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle, her proje için aktivitelerin
adam-saat değerlerinin belirlenmesini gerektirmiştir. Bu doğrultuda, Kuruoğlu ve
Bayoğlu, (2001)’in yaptğ çalşmada Bayndrlk Bakanlğ’na ait olan 69 iş kalemi
hakknda özel firmalarla görüşme yaplarak belirlenen ortalama adam-saat değerleri
kullanlmştr. Günlük çalşma süresinin de 9 saat olduğu kabul edilerek iş günü saylar
bulunmuş, bu değerin işin bitirilmesi gereken gün saysna bölünerek adam saylarna
ulaşlmştr. Baz düşük inşaat alanna sahip projelerde maliyet tahmin modeline göre
çok düşük sayda adam çktğnda, gerekli kişisel koruyucu donanm (KKD) modül
says minimum gerekli adam saylarna göre belirlenmiştir. Örneğin maliyet tahmin
modeline göre kaz işlerinde çalşmas gereken adam says 2 olarak bulunsa bile, KKD
maliyet hesab yaplrken, işin ergonomisi ve yaplabilirliği göz önünde bulundurularak,
o iş kolu için kabul edilen minimum adam says 3 olarak kabul edilmiştir. Ana iş
kollarna bağl yan iş kollarnda çkan adam saylarnn en büyük değeri ana iş kalemi
gerekli adam says olarak kabul edilmiştir. KKD modül maliyetleri, o iş kalemi için
çalşmas gereken adam says ile iş kalemi KKD modül fiyatlarnn çarplmas sonucu

152 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası

 Bildiriler Kitabı

bulunmuştur. Tüm iş kalemlerine ait KKD maliyetleri toplanarak da inşaat sürecindeki

KKD toplam maliyetlerine ulaşlmştr.

Toplu koruma önlemleri ise mimari ve teknik çizimlerden, iş programndan vb. proje
dokümanlarndan faydalanlarak belirlenmiştir. Buna bağl olarak güvenlik levhalar,
çitler, güvenlik ağlar, korkuluklar, yangn önleme araçlar, ilk yardm aletleri ve diğer
önlemlere ait maliyetler hesaplanmştr. Toplu koruma önlemleri için fiyatlar yine
yaplan piyasa araştrmas sonucunda 25 proje için ayr ayr belirlenmiştir.

Tablo 4. Toplu Koruma Önlemleri.

İhtiyaç duyulacak teknik ve Birim/Birim Toplam Toplam
Gerekli Önlem
ekipman Fiyat Miktar Maliyet

Şantiyenin etrafnn çitlerle

C1 işçilerin ve 3. Sahslarn
çevrilmesi
kaz alan ve çevresindeki
standard uyar işaretleri
tehlikelerden korunmas
emniyet şeritleri
C2 İşçilerin kat
korkuluklar
boşluklarndan, yük çekme
kalaslarla kaplama
alanlarndan ve döşeme
güvenlik ağlar
kenarlarndan düşmesinin
emniyet şeridi
engellenmesi
C3 işçilerin ve 3. Sahslarn
vinç ve yük asansörlerinin çitler
çalşma alanlarna emniyet şeridi
girmesinin engellenmesi
C4 işçilerin ve 3. Sahslarn çitler
üzerine malzeme düşmesinin güvenlik ağlar
engellenmesi korkuluklar
çatda kaymay önleyiciler
C5çatdan düşmelerin yürüme yollar (kalas
önlenmesi kullanlarak)
çat merdivenleri
C6 ilk yardm ve yangn ilk yardm kutular
önlemleri alnmas yangn söndürme aletleri

KKD ve toplu koruma önlemlerine ait maliyetler hesaplandktan sonra iş güvenliği

eğitimi ve danşmanlklarna ait maliyetler hesaplanmştr. Bu hesaplama, bir yl
sürecek bir proje için her iki haftada bir eğitim ve danşmanlk hizmeti alnacağ
düşünülerek, yaplan piyasa araştrmas sonucunda tamamlanmştr. Bu hesap
doğrultusunda, iş güvenliği eğitim ve danşmanlk hizmeti bedeli ortalama 6983TL
olarak belirlenmiştir. İş güvenliği eğitim ve danşmanlk hizmetinin günlük maliyeti ise
291TL olarak belirlenmiştir. Toplam iş güvenliği maliyetleri her bir proje için KKD,
toplu koruma önlemleri ve iş güvenliği eğitim ve danşmanlk hizmeti bedelleri toplam
ile bulunmuştur.

İş Güvenliği Maliyeti Modellemesi

İş güvenliği maliyetinin toplam inşaat alanna bağl olarak modellenmesi, ana
müteahhitler için özellikle ihale aşamasnda karllklarn düşürmemek, maliyetleri
doğru belirlemek ve iş güvenliğinden ödün vermemek anlamnda çok önemlidir. Bu
amaçla, toplam inşaat maliyeti içinde iş güvenliği maliyeti oranlar 25 proje için
hesaplanmştr. Hesaplanan oranlarn eğilimini en iyi temsil edecek değer medyan

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 153

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

olarak belirlendi ve 25 proje için iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine

oran %1,92 olarak bulunmuştur. Adam – saat baznda İSİG maliyeti 1,62 TL, birim
inşaat alan baznda İSİG maliyeti 10,79 TL olarak hesaplanmştr. Toplam inşaat
alanna bağl olarak iş güvenliği maliyeti modellemesi için eldeki verilerin dağlmna
en uygun eğri logaritmik regresyon eğrisi olarak belirlenmiştir. Logaritmik regresyon,
toplam inşaat alan çok büyük olan (118,200 m2) aykr değer çkartlp 24 proje için
uygulanmştr. Regresyon analizi sonucunda 24 proje için aşağdaki denklem elde
edilmiştir.

y = -1.16 ln(x) + 11.55 R² = 0.67 (1)

y değeri iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine orann, x toplam inşaat

alann temsil etmektedir. Bu formül sayesinde iş güvenliği maliyeti, toplam inşaat
alanna baklarak kolaylkla hesaplanabilecektir.

7,00 Observed
Logarithmic

6,00 y= -1.16 ln (x) + 11.55

2
R = 0.67
5,00

4,00

3,00

2,00

1,00

0,00

0,00 2000,00 4000,00 6000,00 8000,00 10000,00 12000,00

Total Construction Area

Şekil 3: Toplam inşaat alan 2000m2’den büyük olan 24 projede İSİG maliyetinin
toplam inşaat alanna göre değişimi.

Gürcanl ve diğerleri (2011) çalşmasnda bu çalşmada kullanlan veri setine uyumlu

İstanbul ili ve çevresinde bulunan 30 inşaat projesi kullanlarak bu çalşmada kullanlan
25 projeye ait veri seti birleştirilmiştir. Yeniden logaritmik regresyon kullanlarak iş
güvenliği maliyeti modellenirse elde edilecek denklem aşağdaki gibi olacaktr:

y = -1.239 ln(x) + 12.053 R² = 0.72 (2)

Gürcanl ve diğerleri (2011) çalşmasnda kullanlan projelerin genelinde toplam inşaat

alan 2000 m2’den daha düşüktür. Bu çalşmada kullanlan 25 projenin toplam inşaat
alanlar ise çoğunlukla 2000 m2’den fazladr. Burada sunulan R² değeri 1’e ne kadar
yakn bir değerse, bu denklem o kadar güvenilirdir denebilir. Buradan hareketle,
logaritmik regresyon ile elde edilen R2 değerleri incelendiğinde inşaat alan büyüdükçe
iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine oran düşecektir yorumu yaplabilir.
Toplam inşaat alan azaldkça ise projelerde iş güvenliği maliyetinin, proje toplam
maliyetine oran artacaktr.

154 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası

 Bildiriler Kitabı

Sonuç ve Öneriler
Bu çalşma kapsamnda, ana müteahhitler için iş güvenliği maliyetinin kolayca
hesaplanabilmesi ve proje maliyetlerine dahil edilebilmesi için bir yaklaşm
sunulmaktadr. Bu çalşma kapsamnda, 25 adet bina inşaat projesini incenmiş ve bu
projelerin ayr ayr risk değerlendirmeleri yaplmştr. Risk değerlendirmelerine bağl
olarak alnacak iş güvenliği önlemleri belirlenmiştir. Belirlenen önlemlere ait maliyetler
ve eğitim - danşmanlk hizmeti ücretleri yaplan piyasa araştrmas ile belirlenmiştir.
Toplam inşaat maliyetleri ise faaliyet bazl maliyetlendirme yöntemi kullanlarak
hesaplanmştr. Buradan hareketle iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine
oran, adam – saat baznda ve birim inşaat alan baznda iş güvenliği maliyeti
belirlenmiştir. 25 proje için iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine
oran %1,92 olarak bulunmuştur. Adam – saat baznda İSİG maliyeti 1,62 TL, birim
inşaat alan baznda İSİG maliyeti 10,79 TL olarak hesaplanmştr. Daha önce benzer
bir çalşma için kullanlan 30 inşaat projesine ait veri setinin de bu çalşma verilerine
eklenmesi ile toplam 55 inşaat projesi için logaritmik regresyon kullanlarak

y = -1.239 ln(x) + 12.053 R² = 0.72 (2)

denklemi elde edilmiştir. Bu denklemde x yerine toplam inşaat alan yazldğnda y

değeri kullancya iş güvenliği maliyetinin toplam inşaat maliyetine orann verecektir.
Bu çalşmada R2 değeri 0.72 gibi yüksek bir oran olarak bulunmuştur. Orann 1’e
yaknlğ çalşmann güvenilirliğinin bir göstergesidir. Yine bu denklemlerin
incelenmesi sonucunda toplam inşaat alan büyüdükçe iş güvenliği maliyetinin toplam
inşaat maliyetine oran düşecektir yorumunu yapmak yanlş olmayacaktr. Toplam
inşaat alan azaldkça ise projelerde iş güvenliği maliyetinin, proje toplam maliyetine
oran artacaktr. Ayrca bu denklem sayesinde ana müteahhitler özellikle ihale
aşamasnda maliyetleri doğru belirleyecekler, iş güvenliğinden ödün vermeyecekler ve
karllklarn düşürmeyeceklerdir. İlerdeki çalşmalarda iş güvenliği maliyeti
modellemesi, faaliyet bazl modelleme ve logaritmik regresyon yöntemleri dşnda
farkl yöntemlerle modellenebilir ve veri setindeki proje says daha da arttrlabilir.

Teşekkür
Bu çalşma TÜBİTAK tarafndan 112M033 proje numarasyla finansal olarak
desteklenmiştir.

Kaynaklar
AS/NZS 4360. Australian and New Zealand Standard on Risk Management. 1999.

Cheng C.W, Leu S.S., Lin C.C., and Chihhao F., 2010. Characteristic analysis of occupational
accidents at small construction enterprises. Safety Science 48 (6), 698-707.

Gürcanl G.E., Korkutan N.T., Müngen U., 2011. An approach for estimating total cost of
occupational safety for building constructions. The Fourth International Conference on
Construction Engineering and Pr, Sydney, Australia.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 155

5. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu

Gürkanl G.E., Müngen U., 2009. An occupational safety risk analysis method at construction
sites using fuzzy sets. International J. of Industrial Ergonomics 39(2), 371-387.

Hughes, P., Ferrett, E., 2005.Introduction to halt and saffet in construction. Ersever.

Kin ney, G. F., Piruhi, A. D., 1976. Pratika risk analsin fora saffet manamken (No. NWC-TP-
5865). Naval Deponsa Center Cihan Lake CAO.

HSE 1999. Management Güdeklinse fora Orkan Together in a Contract Environment. Report
No: 6.64/291.

HSE, Hazardous Installations Directorate, 2003. HID Safety Report Assessment Guide:
Explosives. HSE.

Primavera P6 Software, 2013. 04.02.2013 Retrieved from

http://www.oracle.com/us/products/applications/primavera/p6-professional-project-
management/overview/index.html

Raafat, H., 1995. Machinery Safety: The Risk Based Approach. Practical Guidelines on Risk
Assessment. Standards and Legislation Technical Communications (Publishing) Ltd.

Rausand, M., 2011.Risk assessment Theory, Methods, and Applications. Wiley, New Jersey.

Sii, H.S., Ruxton, T., Wang, J., 2001. A fuzzy-logic-based approach to qualitative safety
modeling for marine systems. Reliability Engineering System Safety 73, 19–34.

Sii, H.S., Wang, J., 2002. Safety Assessment of FPSO’s: The Process of Modeling System
Safety and Case Studies. Report of The Project – The Application of Approximate Reasoning
Methodologies to Offshore Engineering Design. EPSRC, GR/R30624 and GR/R32413,
Liverpool John Moores University, U.K.

Tam C.M., Tong T.K.L., Chiu G.C.W., Fung I.W.H., 2002. Non-structural fuzzy decision
support system for evaluation of construction safety management system. International J. of
Project Management 20, 303-313.

Tweeddale, M., 1997. Risk Management Handbook for the Mining Industry. New South Wales
Department of Mineral Resources, Sydney.

Waehrer G.M., Dong X.S., Miller T., Haile E. and Men Y., 2007. Costs of occupational injuries
in construction in the united states. Accident Analysis and Prevention 39,1258–1266.

Wang, J., 1997. A subjective methodology for safety analysis of safety requirements
specifications. IEEE Trans. Fuzzy Syst. 5 (3), 418–430.

156 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası