1

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

İNŞAAT FAKÜLTESİ
HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

UYGULAMALI ÖLÇME PROJESİ

GRUP YÖNETİCİSİ
ÜNVANI ADI SOYADI

HAZIRLAYANLAR
NUMARASI ADI SOYADI

İSTANBUL, YIL/Y.YIL

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 2

UYGULAMALI ÖLÇME PROJESİ YÖNERGESİ

1. Harita Mühendisliği Bölümü Lisans Öğretimi birinci ve ikinci öğretim

2.sınıf öğrencileri, derse yazılma işlemleri sırasında bu dersi almışlarsa Uygulamalı Ölçme
Projesi çalışmalarına katılabilirler.
2. “Uygulamalı Ölçme Projesi” dersi arazi çalışmalarında YTÜ Lisans Eğitim-Öğretim ve Sınav
Yönetmeliğine göre devam koşulu % 80 dir.
3. Çalışmalarda kullanılan aletlerin korunmasından grubu oluşturan tüm öğrenciler aynı derecede
sorumludurlar.
4. Her öğrenci ilgili ödevi panolarda ilan edilen tarihlerde ayrı ayrı düzenleyip temize çektikten
sonra ders saati içinde grup sorumlusu öğretim üyesine noksansız olarak teslim edilecektir. Şayet ödev
belirtilen tarihten sonraki hafta teslim edilirse, ilgili ödevin notu 10 puan üzerinden değerlendirilir.(Bir
ödevin notu 20 puandır.)
5. Gruplar “Uygulamalı Ölçme Projesi” arazi çalışmalarını, grup yöneticisi öğretim üyesinin
göstereceği arazide yapacaklardır.
6. Nokta tesisi için kullanılacak ahşap kazık, demir çivi veya demir boru gibi malzemeler grupça
sağlanacaktır.
7. Ödevler A4 formatında beyaz kâğıttlara, çizimler aydinger kağdına yapılacaktır.
8. Her ödev için arazide yapılan ölçü değerlerinin asılları proje dosyasına konacaktır.
9. Ödev dosyası grup sorumlusu öğretim üyesi tarafından kabul edilirse bölüm başkanlığı
tarafından ilan edilen tarihte sözlü sınavı yapılacaktır.
10. Ödev dosyası teslim edildikten sonra hiçbir şekilde grup öğrencilerine geri verilmeyecektir.
11. “Uygulamalı Ölçme Projesi” dersi notu; dosya notu ve final sınavı değerlendirilerek elde edilir.
Dosya notu grup hocasının yapacağı dönem sonu sözlü sınavı ve dosya değerlendirmesi sonucunda
elde edilir.
Buna göre dosya notunun %60’ı,final sınavının %40’ı alınarak bulunan not başarı notu olacaktır.
12. Bu yönergede belirtilmeyen konular için BÖHHBÜY’ ne (Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri
Üretim Yönetmeliği) başvurulur.
14. “Uygulamalı Ölçme Projesi” dersi arazi çalışması dosyası aşağıdaki sıraya göre
düzenlenecektir. .

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 3

İçindekiler Sayfa No

1. Rapor 4
2. Genel Sınır Krokisi 5
3. Poligon Nokta Röper Krokileri 6
4. Poligon Kanavası 7
5. Koordinat Özet Çizelgesi 8
6. Poligon Kenar ve Açı ölçümü 8
7. Poligon Hesabı 10
8. Silsile Yöntemi İle Açı Ölçümü 11
9. Kutupsal Alım 12
9.1 Kutupsal alım ölçülerinden dik koordinatların hesabı 13
9.2 Yüzölçümü hesapları ve kontrolü 14
10. Zemine indirme 15
11. Aplikasyon 18
12. Aplikasyon Kontrolu (Yeniden Alım, Rölöve) 20
13. 1/500 Ölçekli Plan 21
14. Sabit Noktalarının Koordinatları 22

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 4

1. RAPOR

Not : Aşağıdaki bilgiler ışığında her grup kendi raporunu yazacaktır.

•Ölçme bölgesi hakında bilgi

• Sabit noktaların niteliğinin belirlenmesi
• Kenar ve açı ölçümünde kullanılan aletler ve inceliği ile kullanılan yöntemler,
• Poligon geçkisinin şekli ve sabit noktalar hakkında bilgi
• Ayrıntı noktalarının ölçülmesinde kullanılan yöntem ve aletler
• Çalışma bölgesinde kullanılan yüzölçümü hesaplama yöntemleri
• Merkeze dönüştürme ağı hakkında bilgi
• Aplikasyonu yapılacak parselin geometrisi ve uygulanan aplikasyon yöntemi,
istendiğinde ada köşelerinden birindeki kurp yarıçapı hakkında bilgi
• Aplikasyon ve röleve sonuçları hakkında bilgi

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 5

2. GENEL SINIR KROKİSİ

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 6

3. POLİGON NOKTA RÖPER KROKİLERİ

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 7

4. POLİGON KANAVASI

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 8

5. KOORDİNAT ÖZET ÇİZELGESİ

Nokta Koordinatlar Yükseklikler Zemin

No Hesap y x Hesap H İşareti Düşünceler
S. No. (m) (m) S. No (m) Cinsi
201 416765,02 4546772,89 71,202
202 416748,36 4546702,61 65,093
204 416683,05 4546470,26 42,559
170 414510,99 4542639,36
181 416721,04 4546685,70
182 416715,74 4546634,58
183 416691,35 4546619,55
184 416671,28 4546570,40
185 416678,63 4546533,25

Poligon hesabı yapıldıktan sonra poligonlara ve varsa nirengi noktalarına ait x(m),y(m),H(m)
değerlerinin , zemin işareti cinsinin belirlendiği çizelgedir.

6. POLİGON KENAR VE AÇI ÖLÇÜMÜ

Poligon kenarları genellikle gidiş-dönüş şeklinde veya eğer arazi eğimli ise iki kere yukarıdan
aşağıya doğru yatay olarak ölçülür.İki ölçü arasındaki fark uzaklık ne olursa olsun 3 cm yi
geçmemelidir (Çelik şeritle uzunluk ölçümünde kenar uzunluğu max 150m olabilir).
Kenar ölçümünde elektronik uzaklık ölçer kullanılıyorsa uzunluklar karşılıklı olarak
ölçülmelidir.Elektronik alet istasyon noktasına dikkatlice merkezlendirilerek kurulup
düzeçlenmelidir.Hedef noktasına reflektör düşey vaziyette konulmalı ve
merkezlendirilmelidir.Alet reflektöre yöneltilerek yatay uzaklık veya eğik uzaklık
ölçülmelidir. Eğer eğik uzaklık ölçülüyorsa zenit açısı yardımı ile yataya indirgenmelidir.

6.1 Poligon Kenar Ölçü Çizelgesi

Poligon 1. Ölçü 2. Ölçü Fark Hata Sınırı Ortalama

Kenarı (m) (m) (m) (m) (m)
202-181 32.13 32.15 0,02 0.03 32.14
181-182 51,39 51.41 0,02 0.03 51.40
182-183 28.64 28.66 0,02 0.03 28.65
183-184 53.09 53.11 0,02 0.03 53.10
184-185 37.88 37.88 0,00 0.03 37.88
185-201 63.14 63.16 0.02 0.03 63.15

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 9

6.2 Poligon Açı Ölçümü , Hesabı ve İndirgeme Kontrolu

Poligon açıları iki yarım silsile şeklinde ölçülür. İkinci yarım silsilede açı bölüm dairesi
bir miktar kaydırılır. Yakın hedeflerde jalon yerine çekül ipine gözlem yapılması önerilir

İli :………………..İlçesi : ……………Mahalle /Köyü : …………… Sayfa No : …….

D.N. B.N. I. Yarım II.Yarım Sıfıra İndirgeme Ortalama
Silsile(g) Silsile(g) I. ind.(g) II. ind.(g) (g)
202 201 96,76 367,36 0,00 0,00 0,00
181 346,63 217,25 249,87 249,89 249,88
181 202 232,86 367,94 0,00 0,00 0,00
182 374,73 109,83 141,87 141,89 141,88
182 181 188,10 301,66 0,00 0,00 0,00
183 46,36 159,94 258,26 258,28 258,27
.
183 182 240,41 74,56 0,00 0,00 0,00
184 0,20 234,39 159,79 159,83 159,81
184 183 156,23 257,19 0,00 0,00 0,00
185 319,10 20,12 162,87 162,93 162,90
185 184 126,91 255,02 0,00 0,00 0,00
204 334,86 63,01 207,95 207,99 207,97
204 185 91,14 225,33 0,00 0,00 0,00
170 328,41 62,62 237,27 237,29 237,28
Kont. Σ 0,70 0,22 0,88 0,10 0,99
0,52 0,72
0,72 0,88
0,20 0,32
0,82 0,12
0,46 0,38
0,82 0,04
0,28 0,66
0,70 0,22

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 10

7. POLİGON HESABI
N.N Kırılma Açıklık Kenar y x Kontrol y x
. Açısı β Açısı α S (m) (m) (m) (m)
(g) (g) (m) x  y
(m)
201 416765,02 4546772,89
214,82
249,88
202 416748,36 4546702,61
+1
+1 264,70 32,14 -27,32 -16,92 -44,25
181 141,88 721,05
416748,36 685,69
+1 +1
206,59 51,40 -5,31 -51,12 -56,44
182 258,27 715,75 634,58

+1 264,86 28,65 -24,40 -15,02 -39,42

183 159,81 691,35 619,56
+1 +1
224,68 53,10 -20,07 -49,16 -69,23
184 162,90 671,29 570,41
+1
+1 187,58 37,88 7,34 -37,16 -29,82
185 207,97 678,64 533,25
+1 +1
195,56 63,15 4,40 -63,00 -58,60
204 237,28 416683,05 4546470,26
1632,81 266,32 -65,36 -232,38 -65,31 -232,35
232,84 y  x
170 (232,81) 414510,99 4542639,36
x  y  S. 2. sin(  50)
f   3c S  241,41m f y  5cm, f x  3cm, f Q  4cm, FQ  0,15m
F  4 c f s  6cm, f L  4cm, FL  0,12m

f    d  ( b     k .200), F  1,5 c n , f y  ( y c  y b )  y , f x  ( xc  xb )  x 

( f y .x  f x .y ), f L  ( f y y   f x x)

1 1
fs  fx  fy  fl  fq , fQ 
2 2 2 2

S S
S y 2  x2 , FQ [ m]  0,05  0,04 n  1, FL [ m ]  0,05  0,15 S[ km ]
n : Kırılma açısı sayısı,FL= Boyuna hata sınırı, FQ= Enine hata sınırı, fL= Boyuna kapanma
hatası,fQ = Enine kapanma hatası, fy= y ekseni yönündeki kapanma hatası,fx= x ekseni
yönündeki kapanma hatası
FL  f L veFQ  f Q Koşulu sağlanıyorsa fy ve fx değerleri kenarlarla orantılı olarak dağıtılır ve
poligon hesabı tamamlanır. Poligon kenarları mutlaka iki kere ölçülmeli ve eğer iki öçü
arasındaki fark hata sınırından küçük kalıyorsa ortalaması alınarak kesin değer elde
edilmelidir.

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 11

8. SİLSİLE YÖNTEMİ İLE AÇI ÖLÇÜMÜ

Çizelge : Silsile şeklinde açı ölçümü ve ortalama hata hesabı

D.N B.N Ölçülen doğrultular İndirgenmiş Kesin
. doğrultu Ortalama doğrultu
I. II. I. II. r r d v vv
Durum Durum Durum Durum (g) (g)
(g) (g) (g) (g) cc cc cc2
1 2 3 4 5 7 6 8 9 10 11
3735 53 0,0092 200,0112 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0 4,3 18,49
827 137,4616 337,4612 137,4524 137,4500 137,4512 137,4519 7 11,3 127,69
833 220,8585 20,8634 220,8493 220,8522 220,8508 220,8488 -20 -15,7 246,49
,3007 -13 -0,1
[d]/3=-4,3
53 50,0040 250,0070 0,0000 0,0000 0,0000 0 9 81
827 187,4584 387,4586 137,4544 137,4516 137,4530 -11 -2 4
833 270,8560 70,8558 220,8520 220,8488 220,8504 -16 -7 49
-27 0
[d]/3=-9
53 100,0106 300,0124 0,0000 0,0000 0,0000 0 -10,7 114,49
827 237,4610 37,4630 137,4504 137,4506 137,4505 14 +3,3 10,89
833 320,8580 120,8590 220,8474 220,8466 220,8470 18 +7,3 53,29
32 -0,1
[d]/3=10,7
53 150,0052 350,0056 0,0000 0,0000 0,0000 0 -3 9
827 287,4574 87,4590 137,4522 137,4534 137,4528 -9 -12 144
833 370,8518 170,8530 220,8466 220,8474 220,8470 18 15 225
,2917 ,3092 ,2047 ,2006 ,2027 9 0 1083,34
,0276 ,0336 [d]/3= 3
,0120 ,0210
,0318 ,0372
+ ,0156 + ,0168
,2917 ,3092

di = kesin doğrultu –silsile ortalaması = ri  ri , vi  d i 

d  , s = doğrultu sayısı
s
n = silsile sayısı

mr 
vv 
1083,34
 13cc Bir silsiledeki bir doğrultunun ortalama
(n  1)(s  1) 3.2
m 13
hatası M r  r    7 cc Kesin doğrultunun ortalama hatası
n 4

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 12

9. KUTUPSAL ALIM

Detay noktalarının alımı poligon noktalarına dayalı olarak elektronik uzaklık ölçerle kutupsal
alım yöntemine göre de ölçülebilir. Bu yöntem diğer alım yöntemlerine göre daha hassas ve
hızlıdır. Alım işleminde öncelikle istasyon noktasından bir bağlantı noktasına ölçüm yapılır.
Yani doğrultu açısı, eğik uzaklık ve zenit açıları ölçülür. Daha sonra detay noktalarının
benzer şekilde ölçümü yapılıp kaydedilir. İstasyon noktasından alımı yapılacak detay
noktalarının hepsi ölçüldükten sonra kontol amacı ile başka bir bağlantı noktasına ölçüm
yapılarak gerekli karşılaştırmalar yapılır. Eğer bir sorun yoksa alet başka bir istasyon
noktasına taşınır.

Detay Noktalarının Koordinat Hesabı

Ölçülen eğik uzunlukların ortalaması
uzunluklar yatay uzunluğa indirgenir.
Si’ hesaplanır. Daha sonra şekil 1 deki gibi eğik
S’ arka arkaya ölçülen 3 veya 4
eğik uzunluğun ortalamasıdır.
S i  S i . sin Z i
'

bağıntısı ile yatay uzaklıklar elde

edilir. Şekil 2 göz önüne alınarak
bir detay noktasının koordinat
hesabının nasıl hesaplanacağı
açıklanacaktır.
Şekil 2 deki sembollerin
anlamları :
A : İstasyon noktası
B: Bağlantı noktası
x,y : Koordinat sistemi
N : Kuzey doğrultusu
1,2,….,n : Kutupsal alım noktaları
rb, r1,r2,….,ri, rn : Doğrultu açıları
(AB) : Bağlantı kenarının açıklık
açısı
(Aİ) : Aİ kenarının açıklık açısı

αi : Bağlantı kenarına indirgenmiş

doğrultu açıları
i noktasının koordinat hesabı :
Verilenler :
A ve B nin kkordinatları,kutupsal
koordinatlar
İstenen : i noktasının kkordinatı
Şekil 2 göz önüne alınarak ;

Bağıntıları ile detay noktalarının koordinatlartı hesaplanır.

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 13

9.1 Kutupsal Alım Ölçülerinden Dik Koordinatların Hesabı

N.N. y(m) x(m)

P1 7600,73 5066,84
P2 7561,58 5093,10

y1  y 2 39,15
tan(P2 P1 )  
x1  x2  26,26
(P2P1) = 137,61 32g =αo

( x1  y1 )  ( x2  y 2 ) 12,89
tan(P2 P1  50)   , (P1P2)+50 = 187,61 32
( x1  y1 )  ( x2  y 2 )  65,41
Çizelge 1 : Kutupsal alım ve değerlendirilmesi
D.N. B.N. Yat Doğ. İnd. Doğ. Zenit Açı. Eğik uz. Yat.Uz. Açıklık y x
ri αi Zi Si’ Si (Aİ)= αo+αi
(g) (g) (g) (m) (m)
(m) (m)
P2 P1 38,465 0,000 92,123 47,51 47,14 137,6132 7600,73 5066,84
1 58,631 20,166 91,074 18,74 18,55 157,7792 7573,00 5078,48
2 65,539 27,074 91,685 22,90 22,71 164,6872 7573,54 5073,80
3 77,026 38,561 91,876 26,56 26,35 176,1742 7571,21 5068,57
4 97,965 59,500 93,135 21,32 21,20 197,1132 7562,54 5071,92
5 102,965 64,500 93,469 20,08 19,97 202,1132 7560,92 5073,14
6 110,582 72,117 94,271 18,15 18,08 209,7302 7558,83 5075,23
7 126,477 88,012 97,148 15,00 14,98 225,6252 7555,71 5079,32
8 162,273 123,808 103,228 11,45 11,44 261,4212 7552,18 5086,58
9 164,144 125,679 103,654 10,42 10,40 263,2922 7552,86 5087,43
10 152,989 114,524 103,530 5,55 5,54 252,1372 7557,53 5089,32
11 130,125 91,660 102,648 5,70 5,70 229,2732 7559,05 5087,99
12 86,483 48,018 100,308 6,18 6,18 185,6312 7562,96 5087,08
13 38,465 0,000 96,067 7,17 7,16 137,6132 7567,53 5089,11
14 10,748 372,283 96,944 7,78 7,77 109,8962 7569,26 5091,90
15 390,394 351,919 95,870 8,08 8,06 89,5322 7569,53 5094,42
16 389,014 350,549 95,888 10,34 10,32 88,1622 7571,72 5095,01
17 392,353 353,888 95,679 11,90 11,87 91,5012 7573,34 5094,68
18 396,168 357,703 95,216 13,81 13,77 95,3162 7575,31 5094,11
19 1,631 363,166 94,623 16,59 16,53 100,7792 7578,11 5092,90
20 6,390 367,925 94,327 19,37 19,29 105,5382 7580,80 5091,42
21 10,026 371,5610 93,537 20,50 20,39 109,1742 7581,76 5090,17
22 17,594 379,129 91,771 17,40 17,25 116,7422 7578,24 5088,62
23 24,569 386,104 90,981 16,31 16,15 123,7172 7576,62 5087,22
24 38,465 0,000 90,419 15,74 15,56 137,6132 7574,50 5084,43
P3 129,376 90,911 93,845 79,48 79,11 228,5242 7527,31 5021,80

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 14

9.2 Yüz Ölçümü Hesapları ve Kontrolu

Alımı yapılan arazi parçasının alanı koordinat değerlerine göre hesaplanır. Koordinat
değerleri prizmatik alım veya kutupsal koordinat değerlerinden yararlanarak belirlenebilir.
Alan hesabı
n n
2 F   xi .( yi 1  yi 1 ) , 2 F   yi .( xi 1  xi 1 )
i 1 i 1
formülleri ile kontrollü olarak yapılmıştır. Kutupsal alım bölümündeki şekil 3 de verilen
parselin alanı aşağıda çizelge 1 de verilmiştir. Koordinat değerleri kutusal alım bölümünde
verilmiştir.
Çizelge 1 : Koordinat değerleri ile alan hesabı
N.N. y x y  yi 1  yi 1 x  xi 1  xi 1 yi .xi xi .yi
+ - + - (m)
(m) (m)
(m)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
1 573,00 78,48
2 573,54 73,80 1,79 9,91 728,78 132,10
3 571,21 68,57 11,00 1,88 133,87 754,27
4 562,54 71,92 10,29 4,57 285,81 740,06
5 560,92 73,14 3,71 3,31 201,65 271,35
6 558,83 75,23 5,21 6,18 363,57 391,95
7 555,71 79,32 6,65 11,35 632,31 527,48
8 552,18 86,58 2,85 8,11 423,18 246,75
9 552,86 87,43 5,35 2,74 144,84 467,75
10 557,53 89,32 6,19 0,56 32,22 552,89
11 559,05 87,99 5,43 2,24 132,27 477,79
12 562,96 87,08 8,48 1,12 70,52 738,44
13 567,53 89,11 6,30 4,82 325,49 561,39
14 569,26 91,90 2,00 5,31 367,77 183,80
15 569,53 94,42 2,46 3,11 216,24 232,27
16 571,72 95,01 3,81 0,26 18,65 361,99
17 573,34 94,68 0,41 0,90 66,01 38,82
18 571,31 94,11 4,77 1,78 126,93 448,90
19 578,11 92,90 9,49 2,69 210,12 881,62
20 580,80 91,42 3,65 2,73 220,58 333,68
21 581,76 90,17 2,56 2,80 228,93 230,84
22 578,24 88,62 5,14 2,95 230,81 455,51
23 576,62 87,22 3,74 4,19 321,04 326,20
24 574,50 84,43 3,62 8,74 651,13 305,64
1 573,00 78,48 0,96 10,63 775,99 75,34
2 573,54 73,80
57,93 57,93 51,44 51,44 3826,46 3082,25 5240,52 4496,31
2F=744,21m2 2F=744,21m2
F=372,11m2

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 15

10. ZEMİNE İNDİRME

Zemine indirme problemi, sabit noktaların yetersiz kaldığı bölgelerde ve özellikle
yerleşim birimlerinde ortaya çıkar. Örneğin bir poligon geçgisini üzerine alet
kurulamayan konumu belli bir P1 noktasına bağlanmak istensin (şekil 5-1). Poligon
hesabının yapılabilmesi için mutlaka açıklık bağlantısı gerekmektedir. Bu nedenle P2

gibi bir nirengi noktası işleme katılmalıdır. Bu takdirde βP1 kırılma açısı ölçülmelidir.
P1 noktasının üzerine alet kurulamadığı için βP1 açısı ile s kenarı dolaylı olarak
belirlenmelidir. Çünkü s kenarı da doğrudan doğruya ölçülemediği düşünülüyor. İşte
bu elemanların dolaylı yoldan belirlenmesi işlemine zemine indirme denir. Ya da P 1
noktası civarında P1,P2, P3 nirengi noktalarından yararlanarak Z1,Z2, Z3 noktalarının
koordinatlarının bulunması işlemine de zemine indirme denir. Bu takdirde poligon
geçgisi bu zemin noktalarına dayalı olarak çözülebilir. Yani x numaralı poligon
geçgisi P1P2 nirengi kenarı yerine Z1P1 kenarına dayalı olarak çözülmüş olur.
Böylece P1 gibi yanına varılamayan bir sabit noktada, açı ölçme zorunluluğu ortadan
kalkar.
Z1,Z2, Z3 noktalarının konum duyarlığını artırmak için oluşturulacak 1 ve 2 numaralı
üçgenlerin hiçbir açısının 33g dan küçük olmamasına dikkat etmek gerekir. Zira sivri
açılardaki olası ölçü hatalarının nokta konumlarına olumsuz etkisi, 33g dan daha
büyük açılardaki ayni miktardaki hataların etkisinden daha büyük olur. Bu nedenle
oluşturulacak üçgenlerin geometrisi buna uygun olarak düzenlenmelidir.
Verilenler:
P1,P2, P3 nirengi noktalarının koordinatları
Ölçülenler :
a,b kenarları mm incelikte gidiş-dönüş
Z1 istasyonundan, Z2,P1,Z3 P2, P 3 noktalarına silsile şeklinde açı ölçümü.
Z2 noktasında β1, Z3 noktasında β2 açıları
İstenen:
Z1,Z2, Z3 noktalarının koordinatları :
Çözüm:
P1Z1 kenarının hesabı:
Şekil 5-1 göz önüne alınarak 1 ve 2 numaralı üçgenler yardımı ile s kenarı kontrollü
olarak hesaplanır. Hesaplanan kenarın İki değeri arasındaki fark 3 cm den az ise
ortalama alınarak kesinleştirilir.Kenarın birici üçgenden bulunan değeri s’

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 16

a
s '  sin 1 . (5.1)
sin( 1  1 )
İkinci üçgenden bulunan değeri, s’’
b
s ''  sin  2 . (5.2)
sin( 2   2 )
d  s '  s ''  3cm (5.3)
Hesaplanan kenarın iki değeri arasındaki fark 3cm den küçük ise
s '  s ''
s (5.4)
2
Ortalama alınarak P1Z1 kenarı belirlenir.
(P1Z1) Açıklık açısının hesabı:
(Şekil 5-2)’deki P2P1Z1 →3 numaralı üçgen ile açıklık hesabı:
P1ve P2 noktalarının koordinatlarından (P1P2) açıklık açısı ile k1 kenarı hesaplanır.
y  y1
( P1 P2 )  arctan 2 (5.5)
x2  x1
Kontrol:
 ( x  y 2 )  ( x1  y1 ) 
( P1 P2  50)  arctan 2 
 ( x2  y 2 )  ( x1  y1 ) 
y 2  y1 x  x1
k1   2 (5.6)
sin( P1 P2 ) cos( P1 P2 )
P1ve P3 noktalarının koordinatlarından
(P1P3) açıklık açısı ile k2 kenarı
hesaplanır.
y  y1  ( x  y3 )  ( x1  y1 ) 
( P1 P3 )  arctan 3 , ( P1 P3  50)  arctan 3  (5.7)
x3  x1  ( x3  y3 )  ( x1  y1 ) 
y3  y1 x  x1
k2   3 (5.8)
sin( P1 P3 ) cos( P1 P3 )
Daha sonra ε1 ve ε2 açıları hesaplanır.
sin 1 sin  2
 1  arcsin( s. ) ,  2  arcsin( s. ) (5.9)
k1 k2
θ1 ve θ2 doğrultu ölçülerinden yararlanarak bulunur.
θ1= rP2-rP1, θ2= rP3-rP1 (5.10)
Bu değerler bulunduktan sonra λ1 ve λ2 açıları hesaplanır.
λ1= 200 - (ε1+θ1), λ2 = 200 - (ε2+θ2) (5.11)
Şimdi artık (P1Z1) açıklığının hesabına geçilebilir.
3 Numaralı üçgenden;
(P1Z1)’ = (P1P2) +λ1 (5.12)
4 numaralı üçgenden
(P1Z1)’’ = (P1P3) +λ2 (5.13)
hesaplanır. İki değer teorik olarak ayni olmalıdır. Ancak önüne geçilemeyen hatalar
nedeniyle iki değer birbirinden farklı olur. Fark 2c dan az ise ortalama alınarak kesin
açıklık belirlenir.
( P Z )'( P1 Z1 )' '
( P1 Z1 )  1 1 (5.14)
2

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 17

Koordinat hesabı
P1Z1 kenarı ile açıklık açısının hesabından sonra Z1, Z2 ve Z3 noktalarının koordinat
hesabına geçilebilir. Bunun için önce P1Z2 = c kenarı ile P1Z3=d kenarlarının
hesaplanması gerekir.Şekil (5-1)’deki 1 ve 2 numaralı üçgenlere göre c ve d kenarları
aşağıdaki gibi hesaplanır.
s s
c  sin  1 . , d  sin  2 . (5.15)
sin 1 sin  2

Zemine indirme noktalarının koordinatları, poligon geçgisi hesabı yöntemine göre

belirlenir. Şekil (5-3) göz önüne alınarak önce Z1 ve Z2 noktaları 2 noktalı kapalı
poligon P1-Z1-Z2-P1-Z1 şeklinde hesaplanır ( şekil 5-3 a). Daha sonra P1-Z 1-Z3-P1-Z1
poligon dizisi olarak tek noktalı dayalı poligon hesabı şeklinde Z3 noktasının
koordinatı hesaplanır (şekil 5-3b). N.N. y(m) x(m)
Sayısal uygulama : P 7456,10 5485,36
3
P1 5400,29 6681,05
P2 3862,02 7233,90

D.N. B.N. Yat.Açı (g)

Z1 P3 17,8346
Z2 46,6273 Değerleri
P1 110,1649 verildiğine
Z3 179,5654 göre Z1, Z2 ve
√ P2 201,1453 Z3 noktalarının
koordinatlarını hesaplayınız.
Çözüm : Kenar hesabı
a 54,71
s '  sin 1 .  sin 88,4075.  78,53m
sin( 1  1 ) sin 151,9451
1  63,5376, 1  1  151,9451g ,  2  69,4005,  2   2  146,6329 g
s '  s ''
s  sin  2 .
'' b
 sin 77,2324.
62,34
 78,54m , s   78,54m
sin( 2   2 ) sin 146,6329 2
Açıklık açısı hesabı :
y  y1  1538,27
( P1 P2 )  arctan 2   321,9648 g
x2  x1 552,85
 ( x  y 2 )  ( x1  y1 )   985,42
( P1 P2  50)  arctan 2   arctan  371,9648
 ( x2  y 2 )  ( x1  y1 )  2091,12

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 18

y 2  y1  1538,27 552,85
k1    1634,60m; k1   1634,60m
sin( P1 P2 ) sin 321,9648 cos 321,9648
y  y1 2055,81
( P1 P3 )  arctan 3  arctan  133,5366
x3  x1  1195,69
 ( x  y3 )  ( x1  y1 )  860,12
( P1 P3  50)  arctan 3   arctan  183,5366
 3( x  y 3 )  ( x1  y1 
)  3251,50
y3  y1 2055,81  1195,69
k2    2378,24m , k 2   2378,24m
sin( P1 P3 ) sin 133,5366 cos 133,5366
ε1 ve ε2 açılarının hesabı :
θ1= rP2-rP1=90,9804; θ2= rP1-rP3=92,3303
sin 1 sin 90,9804
 1  arcsin( s. )  arcsin( 78,54. )  3,0294 g
k1 1634,60
sin  2 sin 92,3303
 2  arcsin( s. )  arcsin( 78,54. )  2,0875 g
k2 2378,24
λ1 ve λ2 açılarının hesabı :
λ1= 200 - (ε1+θ1) = 200-(3,0294+90,9804)=105,9902
λ2 = 200 - (ε2+θ2) = 200-(2,0875+92,3303)=105,5822
(P1Z1) açıklığının hesabı:
(P1Z1)’ = (P1P2) +λ1= 321,9648+105,9902=27,9550g
(P1Z1)’’ = (P1P3) - λ2 = 133,5366-105,5822= 27,9544
(P1Z1)= 27,9547g
c ve d kenarlarının hesabı:
s 78,54
c  sin 1 .  sin 63,5376.  67,12m ,
sin 1 sin 88,4075
b 62,34
d  sin  2 .  sin 69,4005.  74,35m
sin( 2   2 ) sin 146,6329
Not: Problemin çözümünde nokta konumlarının dikkate alınarak formüllerin
uygulanması gerekir.

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 19

Çizelge 5-1 : Zemin noktalarının koordinat hesabı:

N. Kırılma Açık A. Kena y x Kontrol y x
N Açısı r (m) (m) x  y (m) (m)
β (g) α (g) S(m) (m)
P1 5400,29 6681,05
27,9547 78,54 33,39 71,09-1 104,48 33,39
Z1 336,462 71,08
4
5433,68 6752,13

164,4171 54,71 29,01 -46,38 -17,37 29,01 -46,38

Z2 311,592 5462,69 6705,75

4

276,0096 67,11 - -24,70 -87,10 -62,40 -24,70

62,40
P1 351,945 0,00 0,01 0,01
1 5400,29 6681,05

27,9547
(27,9547)
Z1

Çizelge 5-2 : Zemin noktalarının koordinat hesabı:

N. Kırılma Açık A. Kena y x Kontrol y x

N Açısı r (m) (m) x  y (m) (m)
β (g) α (g) S(m) (m)
P1
27,9547
Z1 69,4005
5433,68 6752,13

297,3552 62,34 - -2,59 - -62,29 -2,59

62,29 64,88√
Z3 77,2324
5371,39 6749,54
+1
174,5876 74,35 28,90 -68,50 - 28,90 -68,49
39,61√
P1 53,3671 - -71,09
33,39 5400,29 6681,05
fy=0 fx=+1cm -33,39 -71,08
27,9547
(27,9547)
Z1

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 20

11. APLİKASYON

Şekil 1, çizilmiş olan bir paftanın bina inşaatı tasarlanan kısmını göstermektedir.
Plan üzerine imar durumuna uygun olarak şekildeki gibi bir bina çizilir.Daha sonra pafta
karelaj çizgileri esas alınarak köşe noktalarının koordinatları plandan okunur. Buradaki binaya
ait köşe koordinatları çizelge 1 de görülmektedir.
Bu noktaların koordinatları istasyon ve bağlantı noktalarının koordinatları ile birlikte
değerlendirilerek kutupsal aplikasyon elemanları hesaplanır. Bu hesaplar takip eden
sayfalarda görülmektedir.

Çizelge 1 : Koordinatlar
N.N. y(m) x(m)
Poligon noktaları
P1 14238,023 17150,149
P2 14369,102 17219,325
Aplike edilecek noktalar
A 14281,324 17200,053
B 14322,117 17192,421
C 14318,163 17171,288
D 14277,371 17178,920

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 21

Değişik mühendislik çalışmalarının yerine getirilebilmesi için aplikasyon yapılmaktadır.

Aplikasyon kutupsal , ortogonal ve bağlama yöntemine göre yapılabilir.

Kutupsal Aplikasyon

Alet araç ve gereç : totalstation, reflektör

Kutupsal Aplikasyon Elemanlarının Hesabı

İstasyon noktası : P1 , Bağlantı noktası P2

Kabul edilerek hesaplar yapılmıştır.
y  y1 131,079
( P1 P2 )  arctan 2  arctan  69,0861g , P1P2 =148,213m
x2  x1 69,176
 ( x  y 2 )  ( x1  y1 )  200,255
( P1 P2 )  50  arctan  2   arctan  119,0861g
 2
( x  y 2 )  ( x1  y1 
)  61 ,903
y  y1 43,301
( P1 A)  arctan a  arctan  45,4975 g , P1 A  66,071m
xa  x1 49,904

 ( x  y a )  ( x1  y1 )  93,205
( P1 A)  50  arctan a   arctan  95,4975 g
 ( xa  y a )  ( x1  y1 )  6,603

yb  y1 84,094
( P1 B)  arctan  arctan  70,3472 g , P1 B  94,121m
xb  x1 42,272
 ( x  yb )  ( x1  y1 )  126,366
( P1 B)  50  arctan  b   arctan  120,3472 g
 ( xb  yb )  ( x1  y1 )   41,822
Benzer şekilde;
(P1C) = 83,5815, P1C = 82,881m , (P1D)= 59,8066g, P1D = 48,745m ,(P1D) = 109,8066g

Kutupsal Aplikasyon Elemanlarının Hesap Kontrolu

Çizelge 3 : Kutupsal aplikasyon el.

D.N A.N. Yat. açı Yat.uz.
(g) (m)
P1 P2 0,0000 148,213
B 1,2611 94,121
C 14,4954 82,881
A 376,4114 66,071
D 390,7205 48,745
Hesaplanmış olan kutupsal aplikasyon
elemanları ile öngörülen bina cephe
uzunlukları elde edilmelidir.

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 22

AB  sa  sb  2.s a sb . cos( b   a )  66,0712  94,1212  2.66,071.94,121. cos 24,8497  41,501

2 2

BC  sb  sc  2.sb .sc . cos( c   b )  94,121 2  82,881 2  2.94,121 .82,881 . cos13,2343  21,500 m

2 2

Benzer şekilde diğer cephelerde hesaplanarak aşağıdaki sonuçlar bulunur.

CD = 41,499m, DA = 21,499m
 a  ( P1 A)  ( P1 P2 )  45,4975  69,0861  376,4114 g ,
s a  ( y a  y1 ) 2  ( xa  x1 ) 2  66,071m
 b  ( P1 B)  ( P1 P2 )  70,3472  69,0861  1,2611g sb  ( yb  y1 ) 2  ( xb  x1 ) 2  94,121m
 c  ( P1C )  ( P1 P2 )  83,5815  69,0861  14,4954 g
sc  ( yc  y1 ) 2  ( xc  x1 ) 2  82,881m
 a  ( P1 D)  ( P1 P2 )  59,8066  69,0861  390,7205 g
s d  ( y d  y1 ) 2  ( xd  x1 ) 2  48,745m

Köşegen Kontrolu

AC  BD  41,500 2  21,500 2  46,739m

Bu sonuçlar da göstermektedir ki kutupsal aplikasyon elemanları doğru olarak hesaplanmıştır.

Bu aplikasyon elemanları arazide tatbik edilerek aplikasyon yapılabilir. Aplikasyon
elemanları çizelge 3 de görülmektedir.
Yukarıda belirlenen aplikasyon elemanlarına göre bina köşelerinin aplikasyonu araziye
yapılır. Aplikasyonu yapılan noktalar bir demir boru veya ahşap kazık yardımı ile işaretlenir.

12. APLİKASYON KONTROLU (YENİDEN ALIM = RÖLÖVE)

Noktalar araziye işaretlendikten sonra mutlaka kontrol yapılmalıdır. Bu amaçla bina

cephelerini ve köşegenlerini temsil eden kenarlar ölçülür ve öngörülen değerlerle
karşılaştırılır. Farklar hoş- görü sınırları içinde ise noktalar kesinleştirilir.

Öngörülen değerler ve gerçekleşen değerler arasındaki sapmalar hata sınırları içinde kalırsa
aplike edilen binanın yeniden ölçümü yapılır. Bu ölçü, kutupsal yönteme göre yerine getirilir.

D.N. B.N Yat. Açı (g) Yat. Uz.(m)

P1 P2 0,00 00 148,21
B 1,2635 94,11
C 14,5074 82,89
A 376,4179 66,09
D 390,7222 48,75

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 23

13. 1/500 ÖLÇEKLİ PLAN

SERENCEBEY PARKI

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 24

14. SABİT NOKTALARIN KOORDİNATLARI

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi

Harita Mühendisliği Bölümü
Proje Uygulamalarında Kullanılan Sabit Noktaların Koordinatları

KOORDİNATLAR (ITRF96)
NN Sağa Değer (m) Yukarı Değer (m)
SANCAKTEPE(M) 406345.192 4543473.860
KUYULU (M) 404690.647 4542721.197
FETİH (K) 405007.471 4543999.363
NURAHMET (M) 406039.657 4544341.986
YEŞİL (K) 406153.737 4544842.486
YTÜ MESCİT 406520.755 4544094.375
ERBUDAK 406445.600 4543827.319
AYDIN 406401.617 4543773.628
P.301 406318.461 4544218.437
P.302 406314.543 4544223.046
P.303 406310.853 4544219.979
P.304 406307.807 4544225.362
P.111 406532.881 4543661.395
P.112 406503.350 4543616.345
P.113 406425.044 4543548.179
P.114 406356.011 4543620.723
P115 406417.675 4543681.209
P.116 406355.592 4543698.682
F098 406952.619 4543314.224
N001 406796.071 4543626.468
N003 406556.386 4543481.829
N004 406774.366 4543483.661
N005 407001.741 4543644.496
N006 407166.931 4543631.637
N007 406939.977 4543838.007
N008 406886.116 4543806.997
N009 406687.674 4543975.508
N010 406623.729 4543900.980
N011 406508.140 4544106.733
N012 406310.923 4544218.455
N013 406864.868 4544024.009
N014 406930.846 4544038.947
N015 406798.441 4544123.215
N016 406622.622 4544261.154
N017 406516.804 4544323.416
N018 406634.548 4544448.621
N019 406714.042 4544355.532
N020 406746.485 4544271.454
N021 406686.518 4544488.204

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 25

N022 406830.797 4544580.390

N023 406922.392 4544553.939
N024 407018.651 4544194.973
N025 407027.280 4544016.878
N026 407197.469 4543853.426
N027 407313.230 4543549.829
N028 407457.646 4543357.268
N029 407351.808 4543452.563
N030 406525.356 4544660.183
N031 406398.825 4544792.998
N032 406246.432 4544698.064
N033 406117.217 4544607.653
N034 406174.372 4544442.439
N035 406146.466 4544040.232
N036 406258.811 4543651.119
N037 406380.744 4543495.888
N038 406346.970 4543244.276
N039 406927.463 4543711.927
N040 406962.980 4543735.557
N041 406873.186 4543823.687
N042 407079.112 4543955.251
N043 407435.098 4543467.609
N044 407300.757 4543511.416
N045 406149.220 4544659.186
N046 406103.247 4544171.423
N047 406362.554 4543138.495
N048 406385.612 4543105.644
N049 406578.091 4543721.046
N050 406586.182 4543772.078
N051 406517.855 4543816.389
N052 406478.374 4543855.432
N053 406451.527 4543888.621
N054 406415.687 4543860.781
N055 406385.088 4543927.418
N056 406357.792 4543825.917
N057 406369.444 4543738.439
N101 406896.573 4543724.195
N102 406705.110 4543686.135
N107 406852.187 4543912.572
N108 406859.072 4543887.427
P1 406521.431 4543773.478
P2 406478.884 4543808.970
P14 406451.818 4543777.615
P16 406426.597 4543746.832

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI

 26

NN Yükseklik (m)
AN7 79.2041
AN8 84.3858
AN9 78.9527
AN10 64.6090
AN11 34.5123
AN12 69.9496
AN14 75.5125
AN15 89.0354
AN17 79.9013
AN18 79.2433
AN19 58.5749
AN20 66.8208
AN21 73.4910
AN22 77.0504

ÖLÇME TEKNİĞİ ANABİLİM DALI