1

A. Xƒπ™ΔO¢OÀ§OÀ

∞¡∞§À™∏ ∫∞π ∞•πO¶Oπ∏™∏ Δ∏™ ∂π∫O¡∞™

™Δ∏¡ •∂¡∏ °§ø™™∞1

EÂÙËÚ›‰· TÌ‹Ì·ÙÔ˜ IÙ·ÏÈ΋˜ °ÏÒÛÛ·˜ & ºÈÏÔÏÔÁ›·˜,

TfiÌÔ˜ III, 28.pdf
EÈÛ·ÁˆÁÈο

™
ÙÔ ¿ÚıÚÔ ·˘Ùfi ı· ÂȯÂÈÚ‹Ûˆ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿Ûˆ (·) ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Ù˘ ÂÈÎfi-
Ó·˜ (ıˆÚËÙÈο Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈο) Î·È (‚) ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›Ë-
ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ηٿ ÙË ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ͤÓ˘ ÁÏÒÛÛ·˜. To ΛÌÂÓÔ Ô˘
·ÎÔÏÔ˘ı› ‰ÂÓ ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿ Û ¤ÎÙ·ÛË Ù· ‰‡Ô ·Ú·¿Óˆ ı¤Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ ·ÚÔ˘ÛÈ¿-
˙ÂÈ ÌÂ Û˘ÓÔÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÙËÓ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ı¤Ì· Ù˘
ÂÈÎfiÓ·˜ Î·È ÙË Û‡Ó‰ÂÛ‹ Ù˘ Ì ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·, ΢ڛˆ˜ ηٿ ÙË ‰È‰·Ûη-
Ï›· Ù˘ ͤÓ˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡.
∞ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙÔ ·Ú·¿Óˆ ¿ÚıÚÔ ‹Ù·Ó Ë ‰È·›ÛÙˆÛË fiÙÈ Ë ·ÚÔ˘Û›· Ù˘
ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙÔ Ì¿ıËÌ· Ù˘ ͤÓ˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ı¤ÙÂÈ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙfiÛÔ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ›-
‰È· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· fiÛÔ Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹ Ù˘. H ‘Â·Ó¿ÛÙ·ÛË’ Ô˘ Â¤ÊÂÚÂ Ë Â-
ÈÎÔÈÓˆÓȷ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÛÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ ÁψÛÛÒÓ, ¤Ó· ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÔÔ›·˜
‹Ù·Ó Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ¯Ú‹ÛË ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ -ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘
‰È·ÌfiÚʈÛ ̛· Ó¤· ηٿÛÙ·ÛË ÛÙË Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÂÁ¯ÂÈÚȉ›ˆÓ-, ‰ÂÓ ·ÍÈÔÔ›-
ËÛ Â·ÚÎÒ˜ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ·Ú·ÁˆÁ‹ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÏË-
ÚÔÊÔÚ›·˜. ¢ËÏ·‰‹, ÂÓÒ ÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ¤¯ÂÈ ÌÂÈ ıˆÚËÙÈο ÛÂ
Ì›· ‘Â˘Úˆ·˚΋’ ÚÔÔÙÈ΋, Ì ·ÏÏ·Á¤˜ ¯ˆÚÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, ÔÈ Ôԛ˜ Â-
ËÚ¿˙Ô˘Ó ¿ÌÂÛ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜, ÙË ÁψÛÛÈ΋ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·
Î·È ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ‘¿ÏÏÔ˘’ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ë ÚÔÔÙÈ΋ ‘·Ó¿ÁÓˆÛ˘’ ÙˆÓ ÂÈÎfi-
ÓˆÓ ÛÙ· ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Û¯Â‰fiÓ ·ÓÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÙË.
¢È·ÈÛÙÒıËΠfiÙÈ Ë ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÂÈÎÔÓÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‹-
Ù·Ó Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi ·˘Ù‹Ó Ô˘ ÔÚÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙȘ Ô‰ËÁ›Â˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÚÔ-
Ù›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ÚÔÏÔÁÈÎfi ÛËÌ›ˆÌ· ÙÔ˘ ÂοÛÙÔÙÂ Û˘ÁÁڷʤ· ÂÁ¯ÂÈÚ›‰Èo˘ ͤÓ˘
ÁÏÒÛÛ·˜, ÛÙ· ‚ÔËı‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔ ‰¿ÛηÏÔ, ÛÙȘ ›‰È˜ ÙȘ ·Û΋ÛÂȘ ̤۷ Û οıÂ
‰È‰·ÎÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ·. ¢ËÏ·‰‹, ·ÎfiÌË Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÚÎÂÙfi
(ÔÛÔÙÈο) ÂÈÎÔÓÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜, Ë ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘
‰ÂÓ Â͢ËÚÂÙ› ÂȉÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÛÙË ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ÙÔ˘
ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡.

1. ΔÔ Î›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÛÙËÓ ÈÙ·ÏÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ÛÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ‘Convegno

Tempus’ Studi italiani e sistema universitario europeo, Skopje/Feb.2007.

3
4 ∞. XÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘

∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Ô ‰¤ÎÙ˘ (‰¿ÛηÏÔ˜ Î·È Ì·ıËÙ‹˜) ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔ˜ ÛÙÔ ÁÂÓÈ-
ÎfiÙÂÚÔ Â˘Úˆ·˚Îfi Ï·›ÛÈÔ ‘ηχÙÂÚ˘ ηٷÓfiËÛ˘ Ï·ÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ’, ·-
·ÈÙÂ›Ù·È Ó· ¤¯ÂÈ ÂÈϤÔÓ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË
¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ‰È·ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfiÙËÙ·˜. ™˘Ó¿Ì·, Ô ‰¤ÎÙ˘ ÂÓÒ ÛÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¯ÒÚÔ Â-
ÎÙ›ıÂÙ·È Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ Û ÔÏ˘ÙÚÔÈο ΛÌÂÓ·, ηٿ ÙË ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ͤÓ˘
ÁÏÒÛÛ·˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÍÔÈÎÂȈı› ÈηÓÔÔÈËÙÈο Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ·Ó¿-
Ï˘Û˘ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ (ÔÏ˘ÙÚÔÈο, ÁψÛÛÈο, ÂÈÎÔÓÈο ΛÌÂÓ·), ÔÈ Ôԛ˜ Ó· ·Ó·-
Ï‡Ô˘Ó ÛÊ·ÈÚÈο Ù· ΛÌÂÓ·. OÈ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ı· ÙÔÓ Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ‚·ı‡-
ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÙÔ ÂÈÎÔÓÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈ-
Ú›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Û ¤Ó·Ó ‰Â˘ÙÂÚ‡ÔÓÙ· ÚfiÏÔ Î·È ·fi ÙËÓ Ï¢-
Ú¿ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· Î·È ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ¯Ú‹ÛÙË, Î·È Ê·ÓÙ¿˙ÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ‘‰È·-
ÎÔÛÌËÙÈÎfi˜’, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ fiÙ·Ó ¤Ó· ˘ÏÈÎfi ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· ÙÔ ÛÎÔfi
ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤¯ÂÈ ·Ú·¯ı› ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÌÂÙ¤ˆÚÔ, ¯ˆÚ›˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·.
∏ ·Ú·¿Óˆ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· Ô‰‹ÁËÛ Û ̛· ·Ú¯È΋ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙÔ˘
ı¤Ì·ÙÔ˜ ·Ó¿Ï˘Û˘ Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜.
™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÏÔÈfiÓ, ı· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› Ë ‰È·¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ·, Ë ·Ó¿Ï˘ÛË Î·È Ë ·-
ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ΢ڛˆ˜ ̤۷ ·fi Ì›· ÛËÌÂȈÙÈ΋ ÔÙÈ΋, ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ
ͤÓ˘ ÁÏÒÛÛ·˜.

¢È·¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ·
°È· Ó· Ê·Ó› ¤Ó· ÌfiÓÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ‰È·¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ·ÚΛ Ó·
·Ó·ÙÚ¤ÍÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙȘ ÚˆÈÌfiÙÂÚ˜ ÂÔ¯¤˜ ηٿ ÙȘ Ôԛ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ˆ˜
¤Ó‰ÂÈÍË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜, ¤ÊÙÈ·¯Ó·Ó ÂÈÎfiÓ˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi Ù· ˘-
ÏÈο Î·È ÙËÓ Ù¯ÓÔÙÚÔ›· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Â›Ó·È ÁÓˆ-
ÛÙ¤˜ ÔÈ ‚Ú·¯ÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ÛÙË °·ÏÏ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ÁˆÌÂÙÚÈο ۇ̂ÔÏ·
ÛÙÔ˘˜ ÙÔ›¯Ô˘˜ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ, Ù· ÔÔ›· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÛËÌ·ÈÓfiÌÂÓ· Û¯Â-
ÙÈο Ì ÙË ıÚËÛΛ· Î·È ÙË Ê˘Ï‹.
∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÂÈÛ¿ÁÂÙ·È ÛÂ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Î·È Î›ÌÂÓ·, ÊÈÏÔÛÔÊÈο
Î·È ıÂÔÏÔÁÈο, ¶Ï¿ÙˆÓ·˜, ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜, μ›‚ÏÔ˜ (°¤ÓÂÛȘ ·/26-27:
«…Ô £Âfi˜ ÂÔ›ËÛ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·Ù’ ÂÈÎfiÓ· ·˘ÙÔ‡, ηْ ÂÈÎfiÓ· £ÂÔ‡ ÂÔ›Ë-
Û ·˘ÙfiÓ»). ∏ Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÔÏÏ¿ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·, fiˆ˜
‘ÙÈ Â›Ó·È ÂÈÎfiÓ·’, ‘ÙÔ Â›Ó·È Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜’, ‘Ë ÂÈÎfiÓ· ˆ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ηÙËÁÔÚ›·’, ‘Ë
ÂÈÎfiÓ· ˆ˜ ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘’ Î.¿. ∏ Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Û˘ÓÂ-
¯›˙ÂÙ·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, Ì ‰‡Ô ÔϤÌÈÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ·fi ÙËÓ ·Ú-
¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÛΤ„Ë: (·) ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÏ·ÙÚ›· (ÂÌÌÔÓ‹ Î·È ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔ Ê·›-
ÓÂÛı·È Î·È ··›ÙËÛË ÁÈ· ¿ÌÂÛË, Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì·˙È΋, ı¤·ÛË Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜) ηÈ
(‚) ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÌ·¯›· (··Í›ˆÛË Ù˘ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜, ηıÔÏÈ΋ ·fiÚÚÈ„Ë Ù˘
ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÙÔ˘ ı¿̷ÙÔ˜ Î·È ··›ÙËÛË ÁÈ·, ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋, ηٷÓfiËÛË Ù˘ ‘η-
ı·Ú‹˜’ Î·È ‚·ı‡ÙÂÚ˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜, Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ÓË fi¯È Û¿ÓÈ· Ì ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· Â-
∞Ó¿Ï˘ÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙËÓ Í¤ÓË ÁÏÒÛÛ· 5

Ófi˜ ÏfiÁÔ˘ ÂÚ› ËıÈ΋˜). ŒÙÛÈ, ÂÓÒ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ‰ÈÂÍ¿-
ÁÂÙ·È ¯ˆÚ›˜ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ˘fi„Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ, ÔÈ ‰È·Ì¿¯Â˜
ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, ·Ó Î·È Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ··ÏÏ·Á̤Ó˜ ·fi οıÂ
ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋˜, ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·Ó··Ú¿ÁÔ˘Ó ÙËÓ Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË
ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ (∑ˆÁÚ·Ê›‰Ë˜ 1997:13-38).

∞Ó¿Ï˘ÛË
OÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó¿Ï˘Û‹ ÙÔ˘˜ ›Ù ÛÙËÓ ›-
‰È· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· (‰ÔÌÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË), ›Ù ÛÙËÓ ÚfiÛÏË„‹ Ù˘ ·fi ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË
(Ì ÛÙfi¯Ô fi¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛ‹ Ù˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÂ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·-
ÙÈÎfi, ÁÓˆÛÙÈÎfi Î·È Î·ÓÔÓÈÛÙÈÎfi Â›‰Ô), ›Ù ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜. ∏ ÂÈ-
ÎÔÓÈÎfiÙËÙ·, ˆ˜ ÚˆÙ·Ú¯È΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘, ¤¯ÂÈ ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ
·ÚÎÂÙÔ‡˜ ÛËÌÂÈÔÏfiÁÔ˘˜, Ì ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ Ú›˙˜ (Locke, Vico, Cassirer Î.¿.). ΔÔ
ÂӉȷʤÚÔÓ Ù˘ ÂÈÎÔÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÈÔÏfiÁÔ˘˜ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙ· Â-
È̤ÚÔ˘˜ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÛËÌ·Û›·˜ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ (Danesi & Perron 1999:88).
OÈ ÁψÛÛÔÏÔÁÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏ›˙ÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ· ÚÔ‚Ï‹Ì·-
Ù· Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ÙÔ˘ ÏÂÍÈÏÔÁ›Ô˘ Î·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÛÙËÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÎfi-
Ó·˜. ∫·È ÂÓÒ, Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰¤¯ÂÙ·È Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÔÙÈο ÌËÓ‡-
Ì·Ù· Â›Ó·È ‰›Î·ÈÔ, ›Ûˆ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Â›ÁÔÓ, Ó· ÂÍ·ÛÎËı› ÛÙËÓ ·ÔΈ‰ÈÎÔÔ›ËÛË
ÙÔ˘ ÂÈÎÔÓÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜. ∏ ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ô˘ ˙ԇ̠›ӷÈ
ÌÂÁ¿ÏË. ∫·È ÌfiÓÔ ·˘Ùfi˜ Ô ÏfiÁÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë ‰‡Ó·ÌË Î·È Ë ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜,
Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÒÛÙÂ Ë ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ó· ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÙ› ÚÔ˜ Ì›·
·È‰·ÁˆÁÈ΋ ‹/Î·È ÛËÌÂȈÙÈ΋ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜. ∏ ÚËÙÔÚÈ΋, Ë ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁ›·, Ë Û‡-
ÓÙ·ÍË, Ë ‰ÔÌ‹ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚ¢ÓËıÔ‡Ó Ì ̛· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÌÂϤÙË
Έ‰›ÎˆÓ ηıÒ˜ Ë ÛËÌÂȈÙÈ΋ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ô‰ËÁ› ÙÔ ‰¤ÎÙË Û ̛· ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË
Î·È ÛÊ·ÈÚÈ΋ ÁÓÒÛË ÁÈ· ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi (ªartin 1990:17-23)
O ∂ugeni (1995:7-17) ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ë Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ı· Ú¤ÂÈ
Ó· ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ ·fi ÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ‰‡Ô ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ, ÙÈ Â›Ó·È ÂÈÎfiÓ· Î·È ÙÈ Â›Ó·È ·-
Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜. °È· ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÂÚÒÙËÌ·, Ô Eugeni ÚÔÙ›ÓÂÈ
o ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÍÂÈ Û ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Î·È ÏËÚÔÊÔÚȷΤ˜ ËÁ¤˜ (ÁÂÓÈ-
ο Î·È ÂȉÈο ÏÂÍÈο), ·Ó Î·È Ô Rose (2001) ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘
Visual Methodologies ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ‘‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ·ÎfiÌË ÙÈ Â›Ó·È Ë ÂÈÎfiÓ· Â-
·ÎÚÈ‚Ò˜, ÔÈ· Â›Ó·È Ë Û¯¤ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ì ÙË ÁÏÒÛÛ·, ˆ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ë ÂÈ-
ÎfiÓ· ÛÙÔÓ ‰¤ÎÙË Î.¿’.
°È· ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÂÚÒÙËÌ·, ÙÈ Â›Ó·È ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, Ô ∂ugeni Î·È Ô
Rose ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›Â˜ ·Ó¿Ï˘Û˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ÛË-
ÌÂȈÙÈ΋, „˘¯ÔÏÔÁÈ΋, ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ΋, ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋, ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋, ÂÚȯÔ-
̤ÓÔ˘, Î.¿., ¯ˆÚ›˜ ·˘Ù‹ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË Ó· ı¤ÙÂÈ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ·ÓˆÙÂÚfiÙËÙ·˜ Ì›·˜ ·Ó¿-
Ï˘Û˘ ˆ˜ ÚÔ˜ Ì›· ¿ÏÏË. ΔÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Û ̛· ·Ó¿Ï˘ÛË Â›Ó·È Ë Â˘·ÈÛıËÙÔÔ›Ë-
6 ∞. XÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘

ÛË ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓËÙ‹ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ Ë ÂÈÎfiÓ· ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË

Ù˘ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÔÙÈΤ˜ Î·È ÛÙÔ ÛÙfi¯Ô Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ô ÂοÛÙÔÙ ÂÚ¢ÓËÙ‹˜.
ΔÔ ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· Ù˘ ÛËÌÂȈÙÈ΋˜ ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·Ó·Ï‡ÛÂˆÓ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙË
ıˆڛ· Î·È ÛÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ Ë ÛËÌÂȈÙÈ΋ ÛÙÔÓ ÂÚ¢ÓËÙ‹, ÁÂ-
ÁÔÓfi˜ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÌʈÓÔ‡Ó Î·È Ô ∂ugeni Î·È Ô Rose.
¢È·ÈÛÙÒÓÂÈ, ÏÔÈfiÓ, Ô ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ fiÙÈ Â›Ó·È Ôχ ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ‚ÚÂÈ Û‡Á¯ÚÔ-
Ó˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ·Ó¿Ï˘Û˘ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ÔÈ Ôԛ˜ Ó· ·Ó·Ï‡Ô˘Ó ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÛÊ·È-
ÚÈο. £ÂˆÚ›, ÏÔÈfiÓ ··Ú·›ÙËÙË, Ô Eugeni (1995:5-6) ÙË Û‡ÓıÂÛË ÌÈ·˜ ·Ó¿Ï˘-
Û˘ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Ù˘ ÛËÌÂȈÙÈ΋˜, ¤ÙÛÈ Ò-
ÛÙ ӷ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓ fi¯È ÌfiÓÔÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi, ·ÏÏ¿ Î·È ıˆÚËÙÈÎfi. ∏ ÛË-
ÌÂȈÙÈ΋ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘, ¤¯ÂÈ ˘ÔÙÈÌËı› ·fi ÙËÓ ÁÂÓÈ΋ ÛË-
ÌÂȈÙÈ΋ ıˆڛ·, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÛÙ· ÁψÛÛÈο
ΛÌÂÓ·. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÈ ‰Â, fiÙÈ Ë ÛËÌÂȈÙÈ΋ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ·Ó Î·È ¤¯ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂ-
Ùˆ›ÛÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜, ›Ù ·˘Ù¤˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ÂÈÎfi-
Ó·˜ (ÛÙ·ÙÈ΋, ÔÙÈÎÔ·ÎÔ˘ÛÙÈ΋, ÎÈÓÔ‡ÌÂÓË ÂÈÎfiÓ·) ›Ù Û ¿ÏϘ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜
(Ù¯ÓÔÙÚÔ›· ÂÈÎfiÓ·˜, Î.¿.), ÔÈ ‰˘ÛÎÔϛ˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó
·Ó·ÙÚÂÙÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ· ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ˘ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÔÚÈÔı¤ÙËÛË ÌÈ·˜ ÛËÌÂȈÙÈ-
΋˜ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ·ÏÏ¿ ¤Ó· ÂÈϤÔÓ Î›ÓËÙÚÔ ÁÈ· ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ¤Ú¢ӷ.
O §·ÁfiÔ˘ÏÔ˜ (2004:159-165), ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚ›· Ù˘ ÛËÌÂȈÙÈ΋˜
ÂÓ Á¤ÓÂÈ, ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ë ÎÏ·ÛÛÈ΋ ÛËÌÂȈÙÈ΋ ¤¯ÂÈ Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ
·Ó Î·È ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ÛËÌÂȈÙÈ΋ ÁÈ· ‰È¿ÊÔ-
ÚÔ˘˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·fi ÙË ÌÂÚÈ¿ ÙˆÓ ÂÚ¢ÓËÙÒÓ. ¢ÈηÈÔÏÔÁ› ·˘-
Ù‹Ó ÙËÓ ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ÛËÌÂȈÙÈ΋, οÓÔÓÙ·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿
ÛÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô Ô˘ ›¯Â Ë ÛËÌÂȈÙÈ΋ Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ÙˆÓ ÂÈ-
ÛÙËÌÒÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Û ·ÁÎfiÛÌÈÔ Â›Â‰Ô Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ‰È¿¯˘ÛË ÙˆÓ
ÛËÌÂȈÙÈÎÒÓ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌÒÓ. ∫·ıÒ˜, ‰ËÏ·‰‹, Ë ÛËÌÂȈÙÈ΋ ‹Úı Û Â·Ê‹
Ì ‰È¿ÊÔÚ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ‰›· Î·È ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Ô˘ ›¯·Ó ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ‚·ı-
ÌÔ‡˜ Û¯¤Û˘ Ì ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÛËÌ·Û›·˜ (‰ÔÌÈ΋ ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·, ·ÊËÁËÌ·ÙÔÏÔ-
Á›·, ‰ÔÌÈÎfi Ì·ÚÍÈÛÌfi) ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÌÈ· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌË Û¯ÔÏ‹, ·Ó Î·È ·ÔÚÚÔ-
Ê‹ıËΠ·fi ÙȘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ Û˘Ó‹ıÂȘ οı ¯ÒÚÔ˘ (Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·-
Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·˘Ùfi Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ıˆڛ·˜). ∏ ¢ڇÙËÙ· Ù˘ ÛËÌÂȈÙÈ΋˜ ıˆ-
Ú›·˜ Î·È ÙÔ Â›‰Ô˜ Ù˘ ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ Ù˘ ÛËÌÂȈÙÈ΋˜ ‰È¿¯˘Û˘ ·Ó·¯·›ÙÈÛ·Ó ÁÂÓÈο
ÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÂÓfi˜ ıÂÛÌÈÎÔ‡ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘ ÁÈ· ÙË ÛËÌÂȈÙÈ΋. ™˘-
ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ Ù¿ÛÂȘ Ù˘ ÛËÌÂȈÙÈ΋˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È Û ÌÈ·
ÁÂÓÈ΋ ÛËÌÂȈÙÈ΋ ¤ÌÓ¢ÛË, ·Ó Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ıˆÚËÙÈΤ˜ Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔ-
ÁÈΤ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜, Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÙË ÛËÌÂȈÙÈ΋ ıˆڛ· Û‹ÌÂÚ· Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ
ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÂÓfi˜ Û˘ÓÂÎÙÈÎÔ‡ Û˘ÓfiÏÔ˘ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÓfi˜ ÓÂÊÂÏÒ-
Ì·ÙÔ˜ ÎÔÈÓÒÓ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ Î·È ÂȉÈÒ͈Ó. 줂·È·, Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ô §·ÁfiÔ˘-
ÏÔ˜, fi,ÙÈ ‰ÂÓ ¤Ù˘¯Â Ë ÎÏ·ÛÛÈ΋ ÛËÌÂȈÙÈ΋ ÂÈÙ‡¯ıËΠ·fi ÙÔÓ ÌÂÙ·‰ÔÌÈ-
ÛÌfi/ÌÂÙ·ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi. ŸÌˆ˜, ÂÓÒ Ô ÌÂÙ·‰ÔÌÈÛÌfi˜ Î·È Ô ÌÂÙ·ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi˜ ¤-
∞Ó¿Ï˘ÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙËÓ Í¤ÓË ÁÏÒÛÛ· 7

ÊÂÚ·Ó Ó¤Â˜ ȉ¤Â˜ Î·È ¿ÓÔÈÍ·Ó Ó¤Ô˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ¤Ú¢ӷ˜, ¤¯Ô˘Ó ·ÔÌ·ÎÚ˘Óı› ÂÓ
Á¤ÓÂÈ ·fi ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ¢ËÏ·‰‹, ‰ÂÓ ı· ¤ÚÂ ӷ ıˆڋÛÔ˘ÌÂ
fiÙÈ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ‰Â¯Ùԇ̛̠· ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋ Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÔ‡, ¯ˆÚ›˜ Ó· Û˘Ó‰˘¿˙ÂÙ·È Ì ̛· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıˆڛ· ÁÈ· ÙË ÛËÌ·Û›· ηÈ
ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi. ™’ ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·Ì¤ÓÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ Ë ÎÏ·ÛÛÈ΋
ÛËÌÂȈÙÈ΋ ¤¯ÂÈ Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ.
ŸÌˆ˜, Ô ΔÛ·ÙÛÔ‡Ï˘ (2000:28-34) ˘ÈÔıÂÙ› ÙËÓ ¿Ô„Ë Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fi-
ÙÈ ÛÙȘ ÂÈÛً̘ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ·˘ÙÔÙ¤ÏÂÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, fi-
¯È fï˜ Î·È ÁÓˆÛÈÔÏÔÁÈ΋ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ıˆÚ› ··Ú·›ÙËÙË ÙËÓ ·-
Ú¿ÏÏËÏË ¯Ú‹ÛË ÂÚÁ·Ï›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ (΢ڛˆ˜ ÙË ÊˆÙÔÁÚ·-
Ê›·) Ù· ÔÔ›· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙË ÛËÌÂȈÙÈ΋, ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·, ÙËÓ ÎÔÈÓˆ-
ÓÈ΋ ‹ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ·Ô‰ÔÌÈÛÌÔ‡.
O Volli (2005:158) Û˘ÌʈÓ› fiÙÈ Ë ÛËÌÂȈÙÈ΋ ¤¯ÂÈ ·Û¯ÔÏËı› Ù· ÙÂÏ¢-
Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ÙËÓ ·ÊËÁËÌ·ÙÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË, Û ÛËÌÂ›Ô Ù¤ÙÔÈÔ ÒÛÙÂ
Ó· ¤¯ÂÈ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÙ› ·fi Ì›· ıˆڛ· ÛËÌ›ˆÓ Û ̛· ıˆڛ· ÎÂÈ̤ӈÓ, ΢-
Ú›ˆ˜ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎÒÓ, Ù· ÔÔ›· ·Ó·Ï‡ÔÓÙ·È ·fi ÙË ÁÂÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋
ÛËÌÂȈÙÈ΋ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜, ·Ó
Î·È Ë ÙÚ¤¯Ô˘Û· ¤Ú¢ӷ Ù˘ ÛËÌÂȈÙÈ΋˜ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏ›˙ÂÙ·È Û ¤Ó· ¯ÒÚÔ ¤Ú·
·fi ÙÔ ÎÏ·ÛÛÈο fiÚÈ· Ù˘ ·Ó¿Ï˘Û˘ ÙÔ˘ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘-
ÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, ÙˆÓ ÔÙÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ÛÙËÓ ÌË-ÁψÛÛÈ΋
ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·.
∏ ÂÈÎfiÓ·, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô πˆ·ÓÓ›‰Ë˜ (1986:234-241), ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÔÏÈÙÈÛÌÈ-
Îfi ÚÔ˚fiÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ Ù¤¯Ó˘. ∏ ÛËÌÂȈÙÈ΋ ÚÔÛ·ı› Ó· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ ÙȘ Ô˘-
ÛÈ·ÛÙÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ‰ËÏ·‰‹ ÙË ‰ÔÌ‹ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛ‹ Ù˘,
·ÏÏ¿ Î·È ÙË Û¯¤ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ì ÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ‰Ô-
̤˜ Ô˘ ÙÔ ·Ú‹Á·Á·Ó. ∞˘Ù¿ Ù· ‰‡Ô Â›‰· ·Ó¿Ï˘Û˘ Â›Ó·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰È·-
ÊÔÚÂÙÈο Î·È Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈο ∞˘Ùfi Ô˘ ÂӉȷʤÚÂÈ ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÔÛËÌÂȈÙÈ΋
·Ó¿Ï˘ÛË Â›Ó·È ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ‰È¿ÚıÚˆÛ˘ Ù˘ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ Ì ÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÚÔ˚fiÓ,
Ô˘ ÛÙËÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË Â›Ó·È Ë ÂÈÎfiÓ·, Ë ÔÔ›· ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÌÔÚÊ‹
¤ÎÊÚ·Û˘ ÙÔ˘ ȉÂÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÎÒ‰Èη.
∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ÏÔÈfiÓ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË ·Ó¿Ï˘Û˘ Ù˘ ÔÙÈ΋˜ ÂÈÎÔÈ-
ÓˆÓ›·˜, Ë ÔÔ›·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ °Ú·ÈÎfi (2005:467-471) ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ·Ú¿Ï-
ÏËÏ· Ì ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË
ÙÚfiˆÓ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È ¿ÏÏˆÓ Îˆ‰›ÎˆÓ ¤Ú·Ó Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜, Ë ·Ó¿ÁÎË ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁÈ΋˜ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ÌÈ·˜ ÛÊ·ÈÚÈ΋˜ ÛËÌÂȈÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜, Ë ¯Ú‹ÛË ‰ÈÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ, Ë ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ Û˘Ì‚¿ÛˆÓ, ·ÏÏ¿ ηÈ
Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË ÌÈ·˜ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜, Â›Ó·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ¤¯ÂÈ Ó·
·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ Ô ÌÂÏÏÔÓÙÈÎfi˜ ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÔÏ˘ÙÚÔÈÎÒÓ ÎÂÈ-
̤ӈÓ.
8 ∞. XÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘

∞ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜

∂‰Ò Î·È ·ÈÒÓ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÎ·È‰Â‡ÔÓÙ·È Ò˜ Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÙȘ ϤÍÂȘ,
Î·È Û¯Â‰fiÓ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÂÎ·È‰Â‡ÔÓÙ·È Ò˜ Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÂÈÎfiÓ˜. ™˘ÌÂÚÈʤÚÓÔ-
ÓÙ·È ‰Â Û·Ó Ó· ·ÁÓÔÔ‡Ó ÙËÓ ‡·ÚÍË Î·È ¿ÏÏˆÓ Îˆ‰›ÎˆÓ ηٿ ÙË ‰È‰·Ûηϛ·
Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜, Û ÛËÌÂ›Ô Ù¤ÙÔÈÔ Ô˘ ¤ÊÙÔ˘Ó ÛÙÔ Ï¿ıÔ˜ Ó· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ë
ÁÏÒÛÛ· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ô‡Ù ‰È‰·Ûηϛ· Ô‡Ù ̿ıËÛË (Lageder&
Di Rosa 1994:16). ŸÏÔÈ Û¯Â‰fiÓ ¤¯Ô˘Ì ‰Ô˘Ï¤„ÂÈ ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÁψÛÛÈÎÒÓ
ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ¤¯Ô˘Ì ·ÈÛı·Óı› fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË ÌÈ·˜ ÛÊ·ÈÚÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘,
Ë ÔÔ›· Ó· ·Ó·Ï‡ÂÈ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÛËÌ·Û›·˜ Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó Ù·
ÁψÛÛÈο ΛÌÂÓ·., fiˆ˜ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ ÚÔÛÒÔ˘, ¯ÂÈÚÔÓƠ̂˜, ÂÈÎfiÓ˜, ÌÔ˘ÛÈ΋
Î.¿. Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÌËӇ̷ÙÔ˜ (∫ress & Leewuwen
1996:ÂÈÛ·ÁˆÁ‹). ¶ÚÔ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È, ‰ËÏ·‰‹, ÂȉÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ·fi
ÙÔÓ ‰¤ÎÙË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Î·È ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘
ÛÙËÓ ‰È‰·Ûηϛ·.
ΔÔ ÚÒÙÔ ‚‹Ì·, ÏÔÈfiÓ, ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÔÙÈ΋˜
ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Â›Ó·È Ó· ·ÓÙÈÏËÊı› Ô ‰¤ÎÙ˘ fiÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ÂÎ·›‰Â˘-
Û˘ (ÛÂÌÈÓ¿ÚÈ· ÂÈÌfiÚʈÛ˘, ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ‰ÂÈÁÌ·ÙÈΤ˜ ‰È-
‰·Ûηϛ˜ ·Ó¿Ï˘Û˘ Î·È ¯Ú‹Û˘ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜). OÚÈṲ̂ӷ ·fi Ù· ÛÙÔȯ›· ·˘-
Ù‹˜ Ù˘ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó: (·) ÛÙ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ÂÈÎfiÓ·˜ (Ù˘ÔÁÚ·Ê›·,
ÁÚ·ÊÈο, ÏËÚÔÊÔÚȷο ›‰Ë, ηÚÙÔ‡Ó, ÎÈÓÔ‡ÌÂÓË ÂÈÎfiÓ·, ÙËÏÂfiÚ·ÛË, ‰È·Ê‹-
ÌÈÛË, ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹, ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î.¿.), (‚) ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘Û‹ Ë ÔÔ›·
ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ‰Â‰Ô̤ӷ ‰ÔÌÈο, ÈÛÙÔÚÈο, ÎÔÈÓˆÓÈο, Ù¯ÓÈο, ËıÈο, ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÈο, ÚÔÛˆÈο ÎÚÈÙÈο, Î.¿., (Á) ÛÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ·Ó¿-
ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ô˘ ·Ú¿ÁÂÈ Î·È Î·Ù·Ó·ÏÒÓÂÈ, (‰) ÛÙË ıÂ-
ˆÚ›· Ô˘ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, (Â) ÛÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Î.¿. (Lester
2000:preface).
¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÂÚÓÒÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË, ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ·
·‚‚·ÈfiÙËÙ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹ Ù˘ (∫ˆÓ-
ÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ô˘-™¤ÌÔÁÏÔ˘ 2005:ÂÈÛ·ÁˆÁ‹). ∏ ·‚‚·ÈfiÙËÙ· ·˘Ù‹, Û ıˆÚËÙÈÎfi Â-
›‰Ô, ‰ÈηÈÔÏÔÁÂ›Ù·È Ì fiÛ· ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÊÂÚı›. ŸÌˆ˜, Ô ‰¤ÎÙ˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›-
˙ÂÈ ‰˘ÛÎÔϛ˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ·ÊÂÓfi˜ ÛÙËÓ ÌË Â·Ú΋ ÂÈÌfiÚʈۋ ÙÔ˘
ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ıˆڛ· Î·È ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ·Ô˘Û›· ‰Ú·ÛÙË-
ÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, ÔÈ Ôԛ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË
ÙÔ˘ ÂÈÎÔÓÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜.
∏ ÔÚ›· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ù˘ ͤÓ˘ ÁÏÒÛÛ·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤-
Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ¤¯Ô˘Ó ‰Â›ÍÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÒÚ· fiÙÈ Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘-
ÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ‚·Ú‡ÓÔ˘Û·˜ ÛËÌ·Û›·˜, ·ÏÏ¿ ÂÈÎÔ˘ÚÈÎfi˜-Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎfi˜, ηÈ
ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ·ÓÙÈıÂÙÈÎfi˜ ‹ ‰È·ÎÔÛÌËÙÈÎfi˜. ∏ ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋ ÌfiÓÔ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË
Ù˘ ‰˘Û‰È¿ÛÙ·Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ, Ë ÔÔ›· ˘ÈÔıÂÙÂ›Ù·È ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂ-
Ú˜ ÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È ÂÈÛÊ·Ï‹˜, ηıÒ˜ ·Ú·Î¿ÌÙÂÈ ÂÈϤÔÓ ÛÙÔȯ›·, fiˆ˜ ‰Ô-
∞Ó¿Ï˘ÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙËÓ Í¤ÓË ÁÏÒÛÛ· 9

Ì‹, ‡ÊÔ˜, Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜, Û˘Ó‰ËÏÒÛÂȘ, ·ÈÛıËÙÈΤ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜, Û¯¤ÛË ÂÈÎfi-

Ó·˜-ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î.¿. ÛÙÔȯ›· ÛËÌ·ÓÙÈο ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ÔÙÈÎÔ‡ ÌË-
Ӈ̷ÙÔ˜ Ô˘ ‰¤¯ÂÙ·È Ô Ì·ıËÙ‹˜.
∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Ë ÂÈÎfiÓ· ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÌÂٷʤÚÂÈ ÌËÓ‡-
Ì·Ù· Î·È ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ‘¿ÏÏÔ’ Ï·fi, ·ÛΛ Â›‰Ú·ÛË ÛÙÔ Ì·ıËÙ‹ Û ÁÓˆ-
ÛÙÈÎfi, Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎfi Î·È Î·ÓÔÓÈÛÙÈÎfi Â›Â‰Ô Î·È ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÛÙ¿ÛÂȘ,
ÛÙÂÚÂfiÙ˘·, ÚÔηٷϋ„ÂȘ. ¢ËÏ·‰‹, ÂÓÒ Ë ÂÈÎfiÓ· ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Î˘Ú›·Ú¯Ë
ÛÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·, ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ‰ÂÓ ·ÍÈÔÔÈ›ٷÈ.
¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ Ë ¯Ú‹ÛË fiÏÔ Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂ-
ÚÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÙ· ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· ͤÓ˘ ÁÏÒÛÛ·˜. ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· fiÙÈ, Ù· ÙÂ-
ÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› Ì›· ·ÏÏ·Á‹ ÛÙȘ ÂΉÔÙÈΤ˜ Û˘Ó‹ıÂȘ ÙˆÓ ÂÓÙ‡-
ˆÓ, ·fi ÌÔÓÔÙÚÔÈο (¯Ú‹ÛË ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÙÔ˘ ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘) Û ÔÏ˘-
ÙÚÔÈο (ÔÏÏ·Ïfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÚfiˆÓ ÂÓfi˜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘: ÁÏÒÛÛ·, ÂÈÎfiÓ·, ‰Ú¿ÛË,
Î.¿., ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi fi¯È ÌfiÓÔ ÌÔÚÊÈο ·ÏÏ¿ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈο). ∏ ·ÏÏ·Á‹ ·˘Ù‹, Ë Ô-
Ô›· ÚÔ‹Ïı ·fi ÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Î·È Ù· ÂÚÈÔ‰Èο, ÂËÚ¤·Û ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ‚È‚Ï›Ô
Î·È Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË Î·È ÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ (ÃÔÓÙÔÏ›‰Ô˘ 2005:91-97).
줂·È·, ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜, Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ıËÙÈÎÔ› ‰¤ÎÙ˜, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Â›Ó·È ÂÍÔÈÎÂÈ-
ˆÌ¤ÓÔÈ Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, ηıÒ˜ ηٷÎχ˙ÔÓÙ·È Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ·fi ÔÈΛϷ Î·È Ô-
Ï˘¿ÚÈıÌ· ÂÈÎÔÓÈο ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·, (ÙËÏÂfiÚ·ÛË, ‚›ÓÙÂÔ, ‰È·‰›ÎÙ˘Ô, ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜,
ÂÚÈÔ‰Èο, ‰È·Ê‹ÌÈÛË, ÎÈÓËÙ¿ ÙËϤʈӷ). øÛÙfiÛÔ, ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ÁÈ· ÙËÓ
‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ÙˆÓ ÂÁ¯ÂÈÚȉ›ˆÓ ͤÓ˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ηÈ
Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ Ì‹Ó˘Ì· Î·È ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ, ηıÒ˜ ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ ·˘Ù¤˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó
¤Ó·Ó ‘¿ÏÏÔ’ ÔÏÈÙÈÛÌfi. ∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi, ÏÔÈfiÓ, ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó
ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÙË ‰È·ÏÔÁÈ΋ Û¯¤ÛË ÂÈÎfiÓ·˜
Î·È ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ̤۷ ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Ì ÛÙfi¯Ô ÙË ‰fiÌËÛË Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ Û οıÂ
‰È‰·ÎÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· Î·È ÁÈ· οı ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤-
¯Ô˘Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹ ·˘Ù‹˜ Ù˘ Û¯¤Û˘ ÁψÛÛÈÎÔ‡ Î·È ÂÈÎÔÓÈÎÔ‡ ÎÂÈ-
̤ÓÔ˘, Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ∂Ó Î·Ù·ÎÏ›-
‰È, ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ë ÁÏÒÛÛ· Î·È Ë ÂÈÎfiÓ· Â›Ó·È Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÛË-
Ì·Û›·˜, Ù· ÔÔ›· ˘fiÎÂÈÓÙ·È Û ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ۇ̂·ÛË Î·È ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ‰Ô-
Ì‹ Î·È ÙÚfiÔ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘. O ÙÚfiÔ˜ ‰fiÌËÛ˘ ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÛË-
Ì·Û›·˜ ̤۷ ÛÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ¤¯ÂÈ Î¿ÔÈ· ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙÔÓ Û˘Á-
Áڷʤ· Î·È ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È Ó· ¤¯ÂÈ ÙËÓ ›‰È· ÛËÌ·Û›· Î·È ÁÈ· ÙÔ Ì·ıËÙ‹ (ÃÚÈÛÙÔ-
‰Ô‡ÏÔ˘ 2003).
£ÂˆÚÒ fiÙÈ ÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜, fiˆ˜ Î·È fiÏË Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋
ÔÏÈÙÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ Í¤ÓË ÁÏÒÛÛ·, ıˆÚËÙÈο ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È Û ÌÈ· Ó¤·
ÂÔ¯‹, fiÔ˘ ÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ï˘ı›, Ó· ·Ó·ıˆÚË-
ı›, Ó· ·Ó·Óˆı› Î·È Ó· ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÙ› ÛÙÔÓ ¿ÍÔÓ· Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÔÏÈÙÈ-
΋˜, ÙË ‰È·ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfiÙËÙ·. ª›· Â˘Úˆ·˚΋ ÔÏÈÙÈ΋, Ë ÔÔ›· Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË
‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÌÈ·˜ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ Î·È ‰È·ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜
10 ∞. XÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘

ÂÎ·›‰Â˘Û˘, ÌÈ·˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÁÂÓÈÎfi ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË

ηٷÓfiËÛË Ï·ÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ ÏÂÙÔÌÂÚÂÈÒÓ, ȉȷ›ÙÂÚ˘ Û˘-
ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È ÙÚfiˆÓ ¤ÎÊÚ·Û˘ ÙÔ˘ οı Ϸԇ. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÂÁ-
¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ó· ·ÍÈÔÏÔÁËı› ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÙË ·Ú·ÁfiÌÂ-
ÓË ÁÓÒÛË, Ó· ÂÓۈ̷ÙÒÛÂÈ ÙËÓ ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ̤۷ ·fi ÙË ¯Ú‹ÛË
ÂÈÎfiÓˆÓ Î·È Ó· ÚÔˆı‹ÛÂÈ ÙËÓ ÔÙÈ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË ˆ˜ ÈÛfiÙÈÌË Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜.
∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Î¿ı ̤ÛÔ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ˘fiÎÂÈÙ·È Û ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜, ›-
Ù ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÁψÛÛÈÎfi ΛÌÂÓÔ, ›Ù ÁÈ· ÂÈÎÔÓÈÎfi (ʈÙÔÁÚ·Ê›·, ÎÈÓËÌ·ÙÔ-
ÁÚ¿ÊÔ˜, ÎÏ), ÔfiÙÂ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È, ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ÂÚ¢ÓËÙÒÓ, ÙËÓ ·Ó¿-
Ù˘ÍË Ó¤ˆÓ ÙÚfiˆÓ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÔÈ Ôԛ˜ Ó· ·ÍÈÔÔÈÔ‡Ó ÛÙÔ Ì¤ÁÈÛÙÔ ÙËÓ Ô-
ÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÏËÚÔÊÔÚ›· Ë ÔÔ›· ʤÚÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ̤۷ ·fi ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜. ∏ ÂÈÎfi-
Ó·, ·Ó Î·È ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· ‰È‰·Ûηϛ·˜, ÚÔÛʤÚÂÈ ÔÏ-
Ϥ˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ı¤Ì·Ù·
ÎÔÈÓˆÓÈο, ÔÏÈÙÈÛÌÈο, ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈο, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÚÔˆıÔ‡Ó
ÙËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Ï·ÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÒÓ ·fi ÙËÓ ÌÂÚÈ¿ ÙÔ˘ ‰¤ÎÙË(ªartin 1990:24).

¶ÚÔÙ¿ÛÂȘ
™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÂÈÎfi-
Ó·˜ Î·È ÂÓۈ̿وۋ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙË ‰È‰·Ûηϛ·, Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ‚·ı‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛ‹
ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÂÓÂÚÁ‹ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ηٿ ÙË ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ͤÓ˘
ÁÏÒÛÛ·˜.
OÈ ¿ÍÔÓ˜ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó: (·) ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÂÈÎfi-
Ó·˜ (ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙÔ Ì‹Ó˘Ì· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÌÂٷʤÚÂÈ
ÙÔ Ì‹Ó˘Ì·, ÙÔ ÛÎÔfi ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ë ÂÈÎfiÓ· ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-
ÓË ÂÓfiÙËÙ·, ÙË Û‡Ó‰ÂÛË Ù˘ Ì ÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜
¿ÏÏÔ˘˜, ÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ı· ¤Î·ÓÂ Ô Ì·ıËÙ‹˜ Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ‹Ù·Ó Ô Û˘Á-
Áڷʤ·˜ ÙÔ˘ ÂÁ¯ÂÈÚȉ›Ô˘, Î.¿.). ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ·˘Ùfi Ô Ì·ıËÙ‹˜ η-
ÏÂ›Ù·È Ó· ‘‰È·‚¿ÛÂÈ’ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, ‰ËÏ·‰‹ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Ù· ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·,
Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜, Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ (¯ÒÚÔ˘, ¯ÚfiÓÔ˘,
ÚÔÛÒˆÓ, ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜), Ó· Û˘Ó‰¤ÛÂÈ, Ó· ·Ó·Ï‡ÛÂÈ Î·È Ó· Û˘Ó-
ı¤ÛÂÈ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Û˘Û¯¤ÙÈÛË ÂÈÎfiÓ·˜ Î·È ÁψÛÛÈÎÔ‡ ÎÂÈ̤ÓÔ˘.
(‚) ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ (ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ Ù˘
ÂÈÎfiÓ· Û˘ÓÔÏÈο, ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ, ÙˆÓ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ, Ù˘ Ù¯ÓÔÙÚÔ›·˜, Î.¿.).
(Á) ÙËÓ ·Ó¿ÎÏËÛË ÌÓ‹ÌÂˆÓ ·fi ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ (ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ı¤Ì·Ù·
Ô˘ ÙÔ˘˜ ı˘Ì›˙Ô˘Ó Î¿ÙÈ ·fi ÙÔÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ, ÙËÓ Ù¤¯ÓË Î.¿.).
(‰) ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· (ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ Ô˘ ı· ο-
Ó·Ó fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ Â¤Ì‚·Û˘, ‰ËÏ·‰‹
ηÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ·ÈÙÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó Î·È ÂÈϤÁÔ˘Ó ¿Ï-
∞Ó¿Ï˘ÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙËÓ Í¤ÓË ÁÏÒÛÛ· 11

Ϙ ÂÈÎfiÓ˜ ÁÈ· ÙËÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÓfiÙËÙ· Î.¿.).

(Â) ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘˜ (ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ
·Ê‹ÁËÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Û˘ÓÔÏÈο ÁÈ· ÙÔ ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ, ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤ÂÈ· ¯Ú‹Û˘ ÂÈ-
ÎfiÓˆÓ Ù˘ ›‰È·˜ ‹ ¿ÏÏ˘ Ù¯ÓÔÙÚÔ›·˜, ÁÈ· ÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ Î·È ÙÔ˘˜
ÚfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Î.¿).
(ÛÙ) ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ Î›ÌÂÓÔ (ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο
Ì ÙË Û¯¤ÛË Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó fiÙÈ ¤¯ÂÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, ‰ËÏ·‰‹, Û˘-
ÌÏËڈ̷ÙÈ΋, ·ÓÙÈıÂÙÈ΋, ·Ú¿ÏÏËÏË, ‰È·ÎÔÛÌËÙÈ΋ Î.¿.).
(˙) ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ (ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜, ‰Ë-
Ï·‰‹ ·Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÌÈ·˜ ȉ¤·˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ,
ˆ˜ ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ó¤Â˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜, ˆ˜ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ
ÎÂÈÌÂÓÈÎÒÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ, ˆ˜ ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈÛË ı¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, ˆ˜ ¤ÎÊÚ·ÛË
·ÓÙ›ıÂÛ˘, ÂÈÚˆÓ›·˜ Î.·.)
(Ë) Ù· Ù¯ÓÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ (ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙÔ Ì¤-
ÁÂıÔ˜, ÙË ÛÌ›ÎÚ˘ÓÛË, ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ Î·È ÙË Û˘Û¯¤ÙÈÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ÎÂÈÌÂÓÈ΋
ÏËÚÔÊÔÚ›· Î.¿.)
(ı) Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘˜, ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋
Î·È ÙËÓ Èı·Ó‹ Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜
∫Ï›ÓÔÓÙ·˜ ı· ‹ıÂÏ· Ó· ÂÈÛËÌ¿Óˆ fiÙÈ Ë ıˆÚËÙÈ΋ ηٿÚÙÈÛË ÙˆÓ ÂÎ-
·È‰Â˘ÙÒÓ, Ë ·Ó¿Ï˘ÛË, Ë Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Î·È Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜
ÛÙ· ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· ͤÓ˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Â›Ó·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÌfiÓÔ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ, ÔÈ Ôԛ˜
ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ‘¿ÏÏÔ˘’ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÛË-
Ì·ÓÙÈ΋ ··›ÙËÛË ÙÔ˘ ηÈÚÔ‡ Ì·˜. H ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ ¤ÓÙ·ÍË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙÔ ÂÁ-
¯ÂÈÚ›‰ÈÔ Í¤Ó˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÛÙԯ‡ÂÈ fi¯È ÛÙËÓ Ó· ·Ú·ÌÂÚ›ÛÂÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ·ÏÏ¿
ÛÙÔ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÈ· ‚·ı‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜.

μÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
Danesi ª. & Perron P. (1999). Analyzing cultures. An introduction and hand-
book. Indiana University Press, Bloomington, Indiana.
Eugeni R. (1995). L’analisi semiotica dell’immagine. ISU. Università Cattolica,
Milano.
°Ú·ÈÎfi˜ ¡. (2005). «∞Ó·ÁÓÒÛÂȘ ÔÏ˘ÙÚÔÈÎÒÓ ÎÂÈ̤ӈÓ: Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ÂÈÎfi-
Ó·˜. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·fi ÙË ‰È‰·ÎÙÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ¯Ú‹-
Û˘ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÛÙËÓ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ∂Î·›‰Â˘ÛË», ÛÙÔ ∂ÈÎfiÓ· Î·È ·È‰›,
(ÂÈÌ. O˘Ú. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ô˘-™¤ÌÔÁÏÔ˘), Cannot not design publications,
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÛÂÏ. 467-477.
∑ˆÁÚ·Ê›‰Ë˜ °. (1997). μ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜. ∂ÏÏËÓÈο ÁÚ¿ÌÌ·Ù·,
∞ı‹Ó·.
πˆ·ÓÓ›‰Ë˜ ∞. (1986). «™ËÌÂȈÙÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ „ËÊȉˆÙÒÓ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ °ÂˆÚÁ›-
12 ∞. XÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘

Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢-ƒÔÙfiÓÙ·». ™ÙÔ ™ËÌÂȈÙÈ΋ Î·È ∫ÔÈÓˆÓ›·, (ÂÈÌ. ∫.

Boklund-§·ÁÔÔ‡ÏÔ˘). O‰˘ÛÛ¤·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Û. 235-242.
∫ress G. & Theo van Leeuwen, (1996). Reading images. The Grammar of
Visual Design, Routledge, New York.
KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ô˘-™¤ÌÔÁÏÔ˘ O. (2005). «∂ÈÛ·ÁˆÁ‹. ∂Ú¢ÓÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÚfiÛÏË-
„Ë», ÛÙÔ ∂ÈÎfiÓ· Î·È ·È‰›, (ÂÈÌ. O˘Ú. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ô˘-™¤ÌÔÁÏÔ˘),
Cannot not design publications, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÛÂÏ. ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ xv-xxii.
§·ÁfiÔ˘ÏÔ˜ ∞.-º. (2004). ∂ÈÛÙËÌÔÏÔÁ›Â˜ ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜, ‰ÔÌÈÛÌfi˜ Î·È ÛËÌÂÈ-
ˆÙÈ΋. ¶·Ú·ÙËÚËÙ‹˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË.
Lageder E. & Gino Di Rosa, (1994). L’immagine e la comunicazione. Didattica
del linguaggio iconico. Editrice La Scuola, Brescia.
Lester M.P. (2000). Visual communication: Images with messages. Wadsworth,
U.S.A.
Martin M. (1990). Semiologia dell’immagine e pedagogia. Itinerari di ricerca
educativa. Armando editore, Roma.
Volli U. (2003). Manuale di semiotica. Laterza, Roma, Bari.
ΔÛ·ÙÛÔ‡Ï˘ ¢. (2000). ∏ ÁÏÒÛÛ· Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜. ™Ô˘ÚÚ·ÏÈÛÙÈο ·›ÁÓÈ· ηÈ
ÎÔÈÓˆÓÈÔÛËÌÂȈÙÈΤ˜ ·Ó·ÁÓÒÛÂȘ Ì ·ÊÔÚÌ‹ ÙË ÊˆÙÔ-ÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ Raoul
Ubac. EÏÏËÓÈο ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó·.
ÃÔÓÙÔÏ›‰Ô˘ ∂. (2005). «∞ÏÏ·Á¤˜ ÛÙȘ ÂΉÔÙÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÎÒÓ ‚È-
‚Ï›ˆÓ: ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Ô Á‡ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Û 80 Ë̤Ú˜ ÙÔ˘
πÔ˘Ï›Ô˘ μÂÚÓ» ÛÙÔ ∂ÈÎfiÓ· Î·È ·È‰›, (ÂÈÌ. O˘Ú. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ô˘-™¤ÌÔ-
ÁÏÔ˘), Cannot not design publications, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË.
ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘ ∞. (2003). ™ËÌÂȈÙÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ Í¤ÓË ÁÏÒÛ-
Û·. University Studio Press, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË.
∞Ó¿Ï˘ÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÛÙËÓ Í¤ÓË ÁÏÒÛÛ· 13

∞. Xƒπ™ΔO¢OÀ§OÀ
§¤ÎÙÔÚ·˜, ΔÌ‹Ì· πÙ·ÏÈ΋˜ °ÏÒÛÛ·˜ Î·È ºÈÏÔÏÔÁ›·˜, ∞.¶.£.
∞¯Ù¿ÚË 4, 54634 £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË
2310-219344, 6979499272
nata@itl.auth.gr

Riassuto
Nel presente articolo tenterò (a) di presentare la questione dell’immagine
(a livello teorico e metodologico) e (b) di avanzare delle proposte per lo sfrut-
tamento dell’immagine nell’ambito dell’insegnamento della lingua straniera.
Nel testo che segue le due questioni succitate non sono esaminate in modo e-
saustivo ma vengono presentate, in modo sinottico, la problematica generale
della questione dell’immagine nonchè il suo rapporto con la società odierna,
soprattutto nell’ambito dell’insegnamento della lingua e cultura straniera.