III.

Biến chứng muộn

1. Hẹp khí quản

a) Dịch tễ

Thường gây hẹp ở vùng tiếp xúc với bóng chèn hoặc vùng tiếp xúc giữa đầu
ống và thành khí quản.

Khoảng 3 – 12% bệnh nhân hẹp khí quản có triệu chứng cần được điều trị.

Nguy cơ xảy ra biến chứng hẹp khí quản sau mở khí quản là tương đương nhau
đối với mở khí quản cổ điển và mở khí quản xuyên da.

b) Sinh bệnh học

Đầu tiên, mô hạt dần dần được hình thành ở vùng tiếp xúc với cannula, dẫn đến
việc rút cannula trở nên khó khăn hơn.

Sau đó, mô xơ bắt đầu hình thành tại vùng mô hạt.

Cuối cùng là sự biểu mô hoá của mô xơ và gây hẹp khí quản.

Một số yếu tố nguy cơ có thể gặp bao gồm

‒ Nhiễm trùng huyết

‒ Nhiễm trùng đầu ống cannula
‒ Hạ huyết áp
‒ Người già
‒ Sử dụng steroid
‒ Kích thước cannula không phù hợp
‒ Cannula xê dịch nhiều do không được cố định tốt
‒ Đặt cannula kéo dài
‒ Rạch sụn quá nhiều
 Khoảng 1/3 hẹp khí quản xảy ra ở vùng tiếp xúc với bóng chèn, do áp lực cao
hơn so với áp lực tưới máu mao mạch trong khí quản, gây ra tổn thương khí quản
do thiếu máu cục bộ. Tuy nhiên, biến chứng này có thể được giảm 10 lần nếu ưu
tiên sử dụng bóng chèn có thể tích lớn và áp lực thấp.

c) Chẩn đoán

Triệu chứng thường gặp nhất là khó thở, bắt đầu từ khoảng vài tuần đến vài
tháng sau khi rút cannula. Triệu chứng khó thở xảy ra khi lòng ống hẹp hơn 50%.
Bệnh nhân có biểu hiện khó thở thì hít vào, thở co kéo cơ hô hấp phụ và có thể
nghe được tiếng rít thanh quản. Tuỳ theo mức độ hẹp mà tiếng rít có thể nghe được
qua ống nghe hoặc nghe được bằng tai thường.

CT scan cổ ngực kèm dựng hình cây khí phế quản là phương tiện được sử dụng
để chẩn đoán chính xác vị trí hẹp, mức độ hẹp lòng khí quản, mức độ lan rộng của
sẹo hẹp và giúp lên kế hoạch điều trị.

d) Điều trị

Một số phương pháp điều trị thường được sử dụng trong điều trị sẹo hẹp khí
quản

‒ Soi treo nong sẹo hẹp bằng bóng.

‒ Phẫu thuật laser cắt sẹo hẹp
‒ Cắt nối khí quản

2. Mềm sụn khí quản

a) Nguyên nhân

Mềm sụn khí quản là sự suy yếu của thành khí quản làm giảm đường kính khí
quản trong thì thở ra.
 Mềm sụn khí quản xảy ra thứ phát do viêm sụn khí quản và hoại tử sụn khí
quản.

b) Chẩn đoán

Mềm sụn thanh quản có thể xảy ra cấp tính khiến việc cai máy thở trở nên khó
khăn và có thể cai máy thở thất bại. Mềm sụn thanh quản mạn tính thường được
biểu hiện với những cơn khó thở từ từ, tăng dần ở bệnh nhân có tiền căn mở khí
quản.

Khi nghi ngờ mềm sụn khí quản, các xét nghiệm có thể hỗ trợ chẩn đoán bao
gồm:

‒ Nội soi khí quản: giảm đường kính khí quản trong thì thở ra
‒ Hô hấp kí: tắc nghẽn dòng khí trong lồng ngực
‒ Chụp cắt lớp khí quản động

c) Điều trị

Điều trị dựa trên mức độ nặng của triệu chứng. Các điều trị hiện nay gồm có

‒ Mở khí quản
‒ Đặt stent
‒ Cắt nối khí quản

3. Dò khí quản – động mach vô danh

a) Yếu tố nguy cơ

Đây là biến chứng muộn đáng sợ nhất của mở khí quản.

Tỉ lệ khoảng 1%, trong số đó 75% xảy ra vào tuần thứ 3 hoặc thứ 4 sau mở khí
quản. Tỉ lệ tử vong gần như là 100%.

Yếu tố nguy cơ bao gồm

 ‒ Tổn thương tại chỗ do cannula xê dịch quá nhiều
‒ Bơm bóng chèn quá căng
‒ Vị trí mở khí quản thấp: thông thường mở khí quản thường được thực
hiện ở ví trị vòng sụn thứ 2. Khi mở khí quản thấp hơn, ở mức vòng sụn
thứ 3, có thể gặp nhánh động mạch vô danh của thân động mạch cánh tay
đầu và làm tổn thương động mạch này.

b) Chẩn đoán và điều trị

Trên lâm sàng, cần nghi ngờ biến chứng này khi bệnh nhân chảy máu lỗ mở khí
quản rỉ rả kèm với những đợt ho ra máu lượng nhiều. Khi đó, phẫu thuật thám sát
vị trí dò cần phải được thực hiện ngay lập tức.

4. Dò khí – thực quản

a) Nguyên nhân

Xảy ra ở <1% các trường hợp mở khí quản

Biến chứng này thường xảy ra do phẫu thuật viên làm tổn thương thành sau khí
quản trong kĩ thuật mở khí quản xuyên da hoặc có thể do áp lực bóng chèn lớn gây
hoại tử thiếu máu thành sau khí quản. Đặt sonde Foley kéo dài cũng là một yếu tố
nguy cơ của việc hình thành lỗ dò.

Lâm sàng

‒ Viêm phổi hít

‒ Khó thở tăng dần
‒ Dạ dày căng trướng

Cận lâm sàng

‒ Soi thực quản

‒ CT scan cổ ngực
b) Điều trị:

Phẫu thuật vá lỗ dò qua đường cổ hoặc đường mở ngực.