การป้ องกัน

การติดเชื้อไวรัสโคโรนา2019
อ.ดร.พญ.วรรษมน จันทรเบญจกุล
ศูนย์โรคอุบตั ใิ หม่ด้านคลินิก โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
20 กุมภาพันธ์ 2563

ปรับปรุงจาก เวทีจฬุ าฯเสวนา ครัง้ ที่ 23 เรื่ อง “ตระหนัก ดีกว่าตระหนก เรี ยนรู้และป้องกันโคโรนาไวรัส 2019”
วันที 11 กุมภาพันธ์ 2563
หัวข้อบรรยาย
• รูจ้ กั เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019
• วิธกี ารแพร่กระจายเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019
• คาแนะนาสาหรับการป้ องกันการติดเชือ้ และการแพร่กระจายของเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019
• สาหรับประชาชนทัวไป ่
• สาหรับผูท้ ม่ี อี าการของระบบทางเดินหายใจ
• สาหรับผูท้ ม่ี คี วามเสีย่ งต่อการติดเชือ้ ไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่
• คาถามทีพ่ บบ่อยเกีย่ วกับการป้ องกันและการติดต่อของเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019
• สรุปคาแนะนา
เชื้อไวรัสโคโรนา
• เชือ้ ไวรัสทีพ่ บในสัตว์เลีย้ งลูกด้วยนมและสัตว์ปีก
• เป็ นทีไ่ วรัสทีม่ เี ปลือกเป็ นไขมันหุม้ (enveloped virus)
• เป็ นไวรัสชนิด RNA ขนาดใหญ่
• สามารถติดเชือ้ ในระบบทางเดินหายใจของมนุษย์
• ไข้หวัดทัวไป
่ CoV 229E, OC43, NL63, HKU1
• ไวรัสซาร์ส SARS-CoV (ปี 2003)
• ไวรัสเมอร์ส MERS-CoV (ปี 2012-2020)
• ไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่ Novel Coronavirus (ปี 2019 - ปั จจุบนั )
 ความทนทานของเชื้อไวรัสโคโรนาเมื่อเทียบกับเชื้ออื่นๆ

แอลกอฮอล์เจล
และสบู่ ฆ่าได้
Novel Coronavirus 2019, Ebola

CDC: Guideline for disinfection and sterilization in Healthcare Facilities, 2008 update May 2019
การแพร่กระจายเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่
สัตว์ สู่ สัตว์ สัตว์ สู่ คน คน สู่ คน

R0 SARS CoV = 2-3

R0 MERS CoV = 0.7

https://www.cdc.gov/coronavirus/2019ncov/about/transmission.html, Zhao et al IJID 20 Jan 2020

การแพร่กระจายเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่ระหว่างคนสู่คน
• ละอองฝอยของเชื ้อ ผ่านทางการไอ จาม เหมือนเชื ้อกลุ่ม
เฉพาะการทาให้ เกิด ไข้ หวัดใหญ่ (Droplets transmission)
ฝอยละอองขนาดเล็ก
เช่น ดูดเสมหะ พ่นยา • สัมผัสสิ่งของที่ปนเปื อ้ นสารคัดหลัง่ แล้ วมาสัมผัสบริเวณ
จมูก ปาก ตา (Contacts transmission)

https://www.cdc.gov/coronavirus/2019ncov/about/transmission.html
การปฏิบตั ิ ตนเพื่อป้ องกันการติดเชื้อและลดการ
แพร่กระจายของไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่

ประชาชนทัวไป ่ ผูท้ ี่มีอาการของระบบทางเดินหายใจ ผูท้ ี่มีความเสี่ยงต่อเชื้อไวรัสโคโรนา

ผูท้ ไ่ี ม่มอี าการผิดปกติ ไข้ ไอ น้ามูก จาม เจ็บคอ สายพันธุใ์ หม่ แต่ยงั ไม่มีอาการ
ประวัติเดินทางกลับจากประเทศเสี่ยง หรือ ประกอบอาชีพ ที่
สัมผัสใกล้ชิดนักท่องเที่ยวที่มาจากพื้นที่เสี่ยง หรือ
มีประวัติใกล้ชิดผูป้ ่ วยติดเชื้อ

ที่มา อ.พญ.วรรษมน จันทรเบญจกุล

โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์
 การป้ องกันการติดเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่
1. หลีกเลีย่ งการเดินทางไปพืน้ ที่เสีย่ งทีม่ กี ารระบาด
2. หลีกเลีย่ งการสัมผัสเยื่อบุบริเวณใบหน้า (ตา จมูก ปาก) ด้วย
มือทีไ่ ม่ได้ลา้ ง
3. ล้างมือด้วยสบู่และน้ า หรือแอลกอฮอล์เจล (อย่างน้อย 60%
แอลกอฮอล์) อย่างน้อย 20 วินาที
• โดยเฉพาะหลังไอ จาม, ก่อนสัมผัสบริเวณใบหน้า, หลังเข้าห้องน้ า,
ก่อนรับประทานอาหาร
4. การใส่หน้ากากอนามัย
• องค์การอนามัยโลกและ CDC ของสหรัฐอเมริกาไม่ได้แนะนาให้ผทู้ ่ี
สุขภาพแข็งแรงใส่หน้ากากอนามัยในสถานการณ์ทวไป ั ่ โดยแนะนา
เฉพาะเมื่อต้องเป็ นผูด้ ูแลผูท้ ม่ี อี าการเจ็บป่ วย
ประชาชนทัวไป
่ • ประเทศไทย แนะนาเพิม่ ให้ใส่หน้ากากอนามัย ในกรณีทม่ี โี อกาส
สัมผัสผูท้ ม่ี เี สีย่ งต่อการติดเชือ้
• ทางานทีม่ คี วามเสีย่ งต่อการรับเชือ้ เช่น โรงพยาบาล สนามบินคนขับรถ
ผูท้ ไ่ี ม่มอี าการผิดปกติ • มีโอกาสต้องไปอยูใ่ นทีท่ อ่ี าจใกล้ชดิ ผูป้ ่ วย เช่น สถานทีแ่ ออัด

https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html
ประเภทของการล้างมือ

การล้างมือทัวไป
่ การล้างมือด้วยแอลกอฮอล์เจล การล้างมือด้วยน้ายาฆ่าเชือ้ การล้างมือก่อนทาหัตถการ
Normal hand washing Alcohol gel handrub Hygienic hand washing Surgical hand washing

✓ สบู่กอ้ นหรือสบู่เหลว ✓ แอลกอฮอล์เจล ✓ น้ากับสบู่ฆา่ เชือ้ เช่น ✓ น้ากับสบู่ฆา่ เชือ้ เช่น

✓ ล้างมือและนิ้วมือ ✓ ล้างมือและนิ้วมือ chlorhexidine, iodine chlorhexidine, iodine
✓ ระยะเวลา 15-30 วินาที ✓ ระยะเวลา15-20 วินาทีจนแห้ง ✓ ล้างมือและนิ้วมือ ✓ ล้างจนถึงข้อศอก
✓ เมือ่ มีสงิ่ สกปรก หรือเชือ้ โรคบนมือ ✓ เมือ่ ไม่มสี งิ่ สกปรกบนมือ ✓ ระยะเวลาอย่างน้อย 15-30 ✓ ระยะเวลาอย่างน้อย 2-6 นาที
✓ ต้องมีอ่างล้างมือ และผ้าเช็ดมือ ✓ ที่ไหนก็ได้ วินาที
 การปฏิบตั ิ ตนของผูท้ ี่มีอาการของระบบทางเดินหายใจ
1. ใส่หน้ากากอนามัย เพื่อป้ องกันการแพร่กระจายเชือ้
2. เมื่อมีอาการไอหรือจาม
• ให้ปิดปากและจมูกด้วยกระดาษชาระ แล้วทิง้ ในถังขยะหรือถุงพลาสติก หลังจาก
นัน้ ล้างมือทุกครัง้
• หากไม่มกี ระดาษชาระให้ ให้ใช้ตน้ แขนแทน
3. ควรอยู่หา่ งจากผูอ้ ่นื อย่างน้อย 1 เมตร และอยู่ในทีอ่ ากาศถ่ายเทสะดวก
4. ควรหยุดงาน/เรียนอย่างน้อย 7-14 วันขึน้ กับอาการ หรือจนกว่าแพทย์
จะอนุญาต
5. ล้างมือด้วยสบูแ่ ละน้ า หรือแอลกอฮอล์เจลเป็ นประจา
6. ไม่ใช้สงิ่ ของส่วนตัวร่วมกับผูอ้ ่นื
7. ทาความสะอาดบริเวณทีส่ มั ผัสเช่น เตียง โต๊ะ ห้องน้ าด้วย น้ า ยาฟอก
ขาว (5% โซเดียมไฮโปคลอไรท์ 1 ส่วนต่อน้ า 99 ส่วน)
ผูท้ ี่มีอาการของระบบทางเดินหายใจ 8. การทาความสะอาดเสือ้ ผ้า และผ้าอื่นๆ สามารถซักด้วยผงซักฟอก
ไข้ ไอ น้ามูก จาม เจ็บคอ ธรรมดา หรือด้วยน้ าร้อนทีอ่ ณ ุ หภูม ิ 60-90 องศาเซลเซียส

World Health Organization: Home care for patients with suspected novel coronavirus infection presenting with mild symptoms and management of contact Interim guidance 20 January 2020
ชนิดของหน้ ากากอนามัย

หน้ ากากผ้า หน้ ากากอนามัย หน้ ากาก N95 หน้ ากาก N95 และมีวาล์ว
ขนาดของสิง่ ทีก่ รอง > 10 ไมครอน ขึน้ กับชนิดของผ้า > 5 ไมครอน 0.3 ไมครอน กรองได้ 95% 0.3 ไมครอน กรองได้ 95%
การใช้งาน หลายครัง้ ครัง้ เดียว ครัง้ เดียว อาจใช้ได้ 2-5 ครัง้ ครัง้ เดียว อาจใช้ได้ 2-5 ครัง้
ขึน้ กับการใช้งาน ขึน้ กับการใช้งาน
ราคา หลักหน่วย-สิบ หลักหน่วย-สิบ หลักสิบ-ร้อย หลักร้อย
แนะนาสาหรับ ผูท้ ไ่ี ม่ป่วย ผูป้ ่ วย และผูท้ ม่ี คี วามเสีย่ ง บุคคลากรทางการแพทย์ บุคคลากรทางการแพทย์
ต้องซักบ่อยๆ ต่อการรับเชือ้

คุณสมบัติของหน้ ากากอนามัย
1. กันน้า
2. กรองอนุภาคและแบคทีเรียขนาดเล็กได้
3. สามารถหายใจผ่านได้
วิธีใส่หน้ ากากอนามัยให้ถกู ต้อง

กรมควบคุมโรค และ รพ.จุฬาลงกรณ์

วิธีใส่หน้ ากาก N95 ให้ถกู ต้อง
• แนะนาเฉพาะบุคลากรทางการแพทย์ทต่ี อ้ งดูแล
ผูป้ ่ วยอย่างใกล้ชดิ และมีโอกาสทีเ่ ชือ้ จะเปลีย่ นเป็ น
ลักษณะละอองฝอยขนาดเล็ก (airborne
transmissions)
• ต้องทา fit test ก่อนการใส่เพื่อประเมินขนาดของ
หน้ากากทีเ่ หมาะสม
• ต้องทา fit check ทุกครัง้ Fit test Fit check
• ต้องใส่และถอดอย่างถูกต้องเสมอ
สุขลักษณะเมื่อไอหรือจาม

www.cdc.gov/cdctv/diseaseandconditions/influenza/cover-coughs-kids.html
 สารทาความสะอาดที่สามารถฆ่าเชื้อไวรัสโคโรนา
• 70% ethyl alcohol
• Sodium hypochlorite (0.1-0.5%) สารฟอกขาว เช่น
Clorox, Haiter
• 1% povido-iodine
• 0.12% Chloroxylenol
• 50% isopropanol
• 0.05% benzalkonium chloride (quaternary
ammonium compound)
• 50ppm iodine in iodophor
• 0.23% sodium chlorite
• 1% cresol soap (sodium alkyl-benzene sulfonate)
Novel Coronavirus 2019, Ebola
• 0.5-7.0% hydrogen peroxide

CDC: Guideline for disinfection and sterilization in Healthcare Facilities, 2008 update May 2019
National Environment Agency: Interim List of household products and active ingredients for disinfection on Novel Coronavirus 08 Feb 2020
 คาแนะนาสาหรับการลดการแพร่กระจายเชื้อไวรัส
โคโรนาสายพันธุใ์ หม่
• เฝ้ าระวังตนเอง อย่างน้อย 14 วัน
• หากมีอาการ ไข้ ไอ น้ามูก เจ็บคอ ควรไปพบแพทย์ โดย
ระหว่างเดินทาง ให้
• ใส่หน้ากากอนามัย
• เดินทางด้วยรถส่วนตัว และเปิ ดหน้าต่าง (หากเป็ นไปได้)
• เมือ่ ไปถึงโรงพยาบาล ให้แจ้งเจ้าหน้าทีว่ ่ามีประวัตเิ สีย่ งเพือ่ ทีจ่ ะ
ได้แยกไปยังจุดแยกโรคของแต่ละโรงพยาบาล

ผูท้ ี่มีความเสี่ยงต่อเชื้อไวรัสโคโรนา
สายพันธุใ์ หม่ แต่ยงั ไม่มีอาการ
 คาแนะนานักศึกษาและสถานศึกษาที่ผเู้ ดินทาง
กลับมาจากพืน้ ที่ระบาด
ก่อนเดินทางกลับมาจากพืน้ ที่ระบาด
1. หลีกเลีย่ งการเข้าไปในพืน้ ทีแ่ ออัด หรือชุมชน
สาธารณะทีม่ คี นอยู่เป็ นจานวนมาก และหลีกเลีย่ ง
การคลุกคลีใกล้ชดิ กับผูป้ ่ วยระบบทางเดินหายใจ
2. ควรล้างมือบ่อยๆ ด้วยน้าและสบู่ หรือแอลกอฮอล์
เจล
3. หากมีอาการป่ วย ให้สวมหน้ากากอนามัย และ
หลีกเลีย่ งการคลุกคลีกบั ผูอ้ ่นื หากอาการไม่ดี ให้
ไปพบแพทย์
https://ddc.moph.go.th/viralpneumonia/file/introduction/introduction14.pdf
หลังเดินทางกลับมายังประเทศไทย
1. ให้ความร่วมมือปฏิบตั ติ ามขันตอนการคั
้ ดกรอง
ผูเ้ ดินทาง และมาตรการป้ องกันควบคุมโรคของ
กระทรวงสาธารณสุข
2. สังเกตอาการป่ วยของตนเอง ภายใน 14 วัน หาก
มีอาการผิดปกติ ควรรีบไปพบแพทย์ โดยให้สวม
หน้ากากอนามัยและแจ้งประวัตเิ ดินทาง
3. ควรงดออกไปในทีช่ ุมชนสาธารณะทีม่ คี นอยู่กบั
จานวนมาก
4. งดการใช้สงิ่ ของร่วมกับผูอ้ ่นื
 คาแนะนาระดับองค์กร/สถานศึกษา
1. ให้ความรู้ คาแนะนา หรือจัดหาสือ่ ประชาสัมพันธ์เกีย่ วกับการป้ องกันการแพร่กระจายเชื้อในหน่วยงาน
2. จัดหาแอลกอฮอล์เจล หรือสถานทีส่ าหรับล้างมือ บริเวณทางเข้าต่างๆ และห้องน้า
3. จัดให้มกี ารทาความสะอาดในพืน้ ทีท่ ใ่ี ช้งานบ่อยๆ ถีม่ ากขึน้ เช่นประตู ลิฟท์ และแนะนาให้ทาความสะอาด
สิง่ ของต่างๆ เช่น โต๊ะทางาน คอมพิวเตอร์
4. ควรมีหอ้ งพยาบาลแยกกับผูอ้ ่นื และมีเจ้าหน้าที่ เพื่อประสานงาน และจัดทาบันทึกข้อมูลการป่ วย และให้การ
ดูแลรักษาเบือ้ งต้น รวมทัง้ มีแนวทางการในการคัดแยกผูป้ ่ วยและส่งต่อ
5. คัดกรองพนักงานก่อนทางาน หากพบว่าป่ วย ควรให้หยุดงาน เพื่อป้ องกันการแพร่กระจายของเชือ้
6. หากมีผปู้ ่ วยจานวนมากในสถานทีห่ นึ่ง ควรปิ ดการทางานชัวคราว ่
7. พิจารณาเลื่อนหรืองดการจัดกิจกรรมทีต่ อ้ งชุมชนุมคนจานวนมาก

https://ddc.moph.go.th/viralpneumonia/file/introduction/introduction14.pdf
คาถามเกี่ยวกับไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19)
Q: การรับสินค้าทีส่ ง่ มาจากประเทศจีน ปลอดภัยไหม สามารถติดเชือ้ ได้หรือไม่
A: ปลอดภัย การรับสินค้าทีส่ ง่ มาจากประเทศจีน ไม่มคี วามเสีย่ งต่อการติดเชือ้
จากการศึกษาก่อนหน้า พบว่าไวรัสโคโรนา ไม่สามารถมีชวี ติ อยูบ่ นสิง่ ของได้นาน

https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters
 คาถามเกี่ยวกับไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19)
Q: ไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่ อยู่ในสิง่ แวดล้อมได้นานเท่าไหร่
A: ยังไม่มขี อ้ มูลของไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่
ข้อมูลของเชือ้ เมอร์ส ซึง่ เป็ นไวรัสโคโรนาสายพันธุห์ นึ่ง พบว่า
- อยู่บนพืน้ ผิวของโลหะได้ 48 ชัวโมง ่ ทีอ่ ุณหภูมิ 20 องศาเซลเซียส และความชืน้ 40%
- อยู่บนพืน้ ผิวของโลหะได้ 8-24 ชัวโมง ่ ทีอ่ ุณหภูม ิ 30 องศา แต่หากอุณหภูมสิ งู ขึน้ จะมีชวี ติ สัน้ ลง
เชือ้ ไวรัสนี้ ถูกทาลายเมื่อโดนความร้อน รังสีอลั ตร้าไวโอเลต น้ายาทาความสะอาด
ถูกทาลายด้วย 62-70% แอลกอฮอล์ ภายใน 1 นาที

van Doremalen N, Bushmaker T, Munster VJ. Stability of Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV)
under different environmental conditions. Eurosurveillance. 2013;18(38):20590.
https://www.ecdc.europa.eu/en/factsheet-health-professionals-coronaviruses
Kampf G. JHI 2020
 คาถามเกี่ยวกับไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19)
Q: ไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่ สามารถติดต่อผ่านทางอุจจาระได้หรือไม่
A: มีรายงานพบเชือ้ ไวรัสโคโรนาในอุจจาระได้ และอาจจะมีโอกาสแพร่จากอุจจาระได้
ดังนัน้ เวลากดชักโครก ให้ปิดฝา และล้างมือทุกครัง้

NEJM doi:10.1056/NEJMoa2001191, Am J Infect Control. 2013 Mar:41(3):254-258

คาถามเกี่ยวกับไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19)
Q: สัตว์เลีย้ งสามารถแพร่เชือ้ ไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่ได้ไหม
A: ขณะนี้ยงั ไม่มหี ลักฐานว่า สัตว์เลีย้ ง (สุนขั และแมว) สามารถติดเชือ้ ได้
แต่ การล้างมือหลังสัมผัสสัตว์เลีย้ ง เป็ นสิง่ ทีค่ วรทา เนื่องจากสามารถป้ องกันเชื้อแบคทีเรียอื่นๆได้
และ แนะนาไม่ให้ใกล้หรือรับประทานสัตว์ทเ่ี สียชีวติ

https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters
คาถามเกี่ยวกับไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19)
Q: วัคซีนป้ องกันปอดอักเสบสามารถป้ องกันไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่ได้หรือไม่
A: ไม่สามารถป้ องกันได้ ขณะนี้วคั ซีนยังอยู่ระหว่างการพัฒนา
อย่างไรก็ตามวัคซีนป้ องกันไข้หวัดใหญ่ และป้ องกันปอดอักเสบจากเชือ้ แบคทีเรียนิวโมคอคคัส มีประโยชน์
ในเด็ก ผูส้ งู อายุ และผูป้ ่ วยกลุ่มเสีย่ งทีมโี รคประจาตัว เช่น โรคปอด โรคหัวใจ โรคตับ โรคไต โรคภูมคิ มุ้ กัน
บกพร่อง

https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters
คาถามเกี่ยวกับไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19)
Q: การล้างจมูกหรือบ้วนปากสามารถป้ องกันการติดเชือ้ ไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่ได้หรือไม่
A: ไม่สามารถป้ องกันได้

https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters
 คาแนะนาสาหรับการป้ องกันการติดเชื้อไวรัสโคโรนา
สายพันธุใ์ หม่ 2019

ประชาชนทัวไป ่ ผู้ที่มีอาการของระบบทางเดิ นหายใจ ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุใ์ หม่

ผูท้ ไ่ี ม่มอี าการผิดปกติ ไข้ ไอ น้ามูก จาม เจ็บคอ แต่ยงั ไม่มีอาการ
ล้างมือบ่อยๆ โดยเฉพาก่อนสัมผัสใบหน้ า สวมหน้ ากากอนามัย และล้างมือบ่อยๆ ให้เฝ้ าสังเกตอาการ 14 วัน
งดเดิ นทางไปที่ชุมชน อยู่ห่างกับผู้อื่นอย่างน้ อย 1 เมตร

ผู้ที่ควรใส่หน้ ากากอนามัย คือ

1. ผู้ที่มีอาการทางเดิ นหายใจ
2. ผู้ที่ดแู ลผู้ที่มีอาการทางเดิ นหายใจ
3. ผู้ที่มีโอกาสใกล้ชิดผู้ที่เป็ นโรค เช่น ทางานใน
โรงพยาบาล ขับรถ หรืออยู่ในสถานที่แออัด
ขอบคุณค่ะ