ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И

КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи

АРХИТЕКТУРА И ОРГАНИЗАЦИЈА НА КОМЈУТЕРИ

Аудиториска вежба 1
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи
• Претставување бројни системи
• Конверзија во декаден броен систем
• Конверзија од декаден броен систем
• Конверзија кон бројни системи со
основа R k
• Бројни системи со негативни броеви
• Броеви со подвижна запирка
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Претставување бројни системи

• Бинарен
• Октален
• Декаден
• Хексадекаден

3
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Конверзија во декаден броен систем

• Пример: да се претворат следните броеви во

декаден броен систем:
• (3241)5
• (0.534)8

4
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Конверзија од декаден броен систем

(цел дел)
• Конверзија на целиот дел од еден декаден
број во било кој друг броен систем се врши
така што дадениот број се дели со
основата на новиот броен систем. При тоа,
остатокот од делењето е најмалку значајната
цифра од новиот број, а количникот
продолжува да се дели со основата, се
додека не се добие количник 0. Остатоците
при овој процес на делење го даваат новиот
број.

5
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Конверзија од декаден броен систем

(децимален дел)
• Децималниот дел се множи со основата
на новиот броен систем, а целиот дел од
добиениот резултат, влегува како цифра од
резултатот. Новиот децимален дел
повторно се множи со основата, се
додека не се добие резултат 0,0 или пак
додека циклусот не започне да се
повторува.

6
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Конверзија од декаден броен систем

Пример
• Се запишува остатокот при делење со
основата до количник 0
• 192 во бинарен (192)10  (11000000)2
192 / 2 = 96, остаток 0
96 / 2 = 48, остаток 0
48 / 2 = 24, остаток 0
24 / 2 = 12, остаток 0
12 / 2 = 6, остаток 0
6 / 2 = 3, остаток 0
3 / 2 = 1, остаток 1
1 / 2 = 0, остаток 1

7
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Конверзија од декаден броен систем

Пример
• 0.6796875 во октален броен систем
0.6796875 * 8 = 5.4375 остаток 0.4375
0.4375 * 8 = 3.50 остаток 0.50
0.50 *8=4 остаток 0

(0.6796875)10  (0.534)8
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Конверзија помеѓу бројни системи со

основа R k

• 011 011 111 . 110 100 2 = 337.64 8

3 3 7 6 4

• 1101 1111 . 1101 2 = DF.D 16

D F D

9
 ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Повеќе примери (1)

a) (1100101,101)2 -> ? 10 ѓ) (10111)2 -> ? 8 и) (247)8 -> ? 2

б) (111001,01)2 -> ? 10 е) (1100101,101)2 -> ? 8 ј) (523,1)10 -> ? 8

в) (75)10 -> ? 2 ж) (110100,1)2 -> ? 16 к) (101,11)2 -> ? 4

г) (31,25)10 -> ? 2 з) (1100101,101)2 -> ? 16 л) (1100,11)2 -> ? 7

д) (11,3)10 -> ? 2 ѕ) (5120,7)8 -> ? 2

10
 ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Повеќе примери (2)

a) (1100101,101)2 -> 101,62510 ѓ) (10111)2 -> 278 и) (247)8 -> 101001112

б) (111001,01)2 -> 57,2510 е) (1100101,101)2 -> 145,58 ј) (523,1)10 -> 1013,063148

в) (75)10 -> 10010112 ж) (110100,1)2 -> 34,816 к) (101,11)2 -> 11,34

г) (31,25)10 -> 11111,012 з) (1100101,101)2 -> 65,A16 л) (1100,11)2 -> 15,517
д) (11,3)10 -> 1011,010012 ѕ) (5120,7)8 -> 101 001 010
000,1112

11
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи со негативни броеви

• Знак - Апсолутна вредност (SM – Sign-

Magnitude)
• Се додава еден бит кој го означува
знакот на бројот: 0 позитивен, 1
негативен
(01101) 2  (13) SM
(11101) 2  (13) SM
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи со негативни броеви

• DC – Digit Complement (Ones' complement)
• Комплемент- секоја цифра се одзема од
максималната цифра која може да се
претстави во тој броен систем (R-1).
• Пример: R=5, R-1 = 4
• Комплемент на цифрата 3 е 4-3=1
• Позитивните броеви остануваат исти!
-446 = -(03241)5 = (41203)5 DC
-13 = -(01101)2 = (10010)2 DC
+13 =+(01101)2 = (01101)2 DC
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи со негативни броеви

• RC – Radix Complement (Two’s complement)

• Се додава 1 на комплементот
• Позитивните броеви остануваат исти!

-446 = -(03241)5 = (41203+1)5 = (41204)5 RC

-13 = -(01101)2 = (10010+1)2 = (10011)2 RC
+13 =+(01101)2 = (01101)2 RC
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи со негативни броеви

• Операцијата комплемент на еден број е
еквивалентна со множење на бројот со -1
• x∙(-1)=-x
• Пример:
• Бројот 01245 во RC е позитивен број
чија вредност е 124, а 0 го означува
знакот
• Комплемент на 0124=(4320+1)=4321
• 4321 е претстава на позитивниот број
0124 помножен со (-1), односно -0124
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи со негативни броеви

• Комплемент на комплементот е истиот
тој број!
• x∙(-1)∙(-1)=x
• Пример:
• Комплемент на 01245 во RC е
(0124)=(4320+1)=4321
• Комплемент на 4321=(0123+1)=0124
• Ако воочиме дека даден број е негативен, за да ја
добиеме неговата вредност, го множиме со -1 за да ја
добиеме неговата позитивна магнитуда, а потоа пред
таа вредност додаваме -
 ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи со негативни броеви

• 110110 е бинарен број претставен во DC броен
систем. За кој декаден број станува збор?
• Кај DC за бинарни броеви, ако првиот бит е 0, станува
збор за позитивен број, а ако е 1, станува збор за
негативен број
• 110110 е негативен број. Кој е позитивниот број?
• Ако негативниот го помножиме со -1, ќе добиеме
позитивен број  правиме комплемент за да го добиеме
позитивниот број
• Комплемент на 110110 е 0010012=+910
• Ако еден број сме го помножиле со -1 и сме добиле +9, за
кој број станува збор? -9 ∙(-1)= +9
• 1101102= -0010012 = -910
 ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи со негативни броеви

• 010110 е бинарен број претставен во DC броен
систем. За кој декаден број станува збор?

• Бидејќи првиот бит е 0, станува збор за позитивен број!

• Не правиме комплемент!
• За да видиме кој број е претставен во DC, правиме
директна конверзија од бинарен во декаден броен
систем.
• 0101102=+2210
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

• Претворете го бројот 446 во RC

ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Бројни системи со негативни броеви

• преглед на SM, DC и RC за r=2, n=3

ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Броеви со подвижна запирка

• Научна презентација
експонент
мантиса* основа
• Поголема мантиса = поголема прецизност
• Мантиса – не почнува со 0
• Пречекорување – преголем експонент
• Подчекорување – премал децимален дел
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Броеви со подвижна запирка

• Стандардизиран формат:
– IEEE 754-1985 и IEEE 754-2008
• Единечна прецизност 32 бита
– 8 за експонент, 23 за мантиса, 1 за знак
• Двојна прецизност 64 бита
– 11 за експонент, 52 за мантиса, 1 за знак
( Eksponent  Bias )
(1) ·(1  Mantisa )·2
S

• Bias (вишок код)

– 127 за 32 бита S Eksponent Mantisa
1023 за 64 бита 1 8 23
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Броеви со подвижна запирка

• Да се претстави бројот -0.75 во формат со
единечна прецизност:
0.75 ∙ 2 = 1.5 остаток 0.5
0.5 ∙ 2 = 1.0 остаток 0
-0.7510 = -0.112 =-0.112 ∙ 21∙2-1= -1.12 ∙ 2-1=-(1+0.1)2 ∙2-1
Знак: S= 1 (негативен)
Експонент: на -1 се додава 127 = 12610=011111102
Мантиса: 10000000000000000000000 (23 bits)
-> 10111111010000000000000000000000
 ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Броеви со подвижна запирка

• Да се претстави бројот AC16 во формат со единечна прецизност
AC16 =10101100 2
• Бројот 10101100 мора да се претстави како 1.mantisa, односно
1.0101100
• Потребно е децималната точка се помести 7 позиции на лево,
односно, бројот 10101100 да се подели со 27 (еквивалетно со
множење со 2-7 )
• Вредноста на бројот не смее да се менува, па затоа ако
помножиме со 2-7 , потребно е да помножиме и со 27 (бидејќи
2-7 ∙ 27=1)
10101100 ∙ 2-7 ∙ 27= 1.0101100 ∙ 27
• AC16 =1.0101100 =+(1+0.01011)2*27
Знак: S= 0 (позитивен)
Експонент: на 7 се додава 127 = 13410=100001102
Мантиса: 01011000000000000000000 (23 бита)
AC16 = -> 0 10000110 01011000000000000000000
ФАКУЛТЕТ ЗА ИНФОРМАТИЧКИ НАУКИ И
КОМПЈУТЕРСКО ИНЖЕНЕРСТВО

Броеви со подвижна запирка

• Да се претвори бројот
11000000111000000000000000000000 од единечна
прецизност во бинарен и декаден.

1 10000001 11000000000000000000000
знак експонент мантиса
1 8 23 битови

• 10000001 = 129

-1 * (1+0.110...) *2129-127 = -1.11 * 22 = -(111)2 = -(7)10