ΕΡΜΗΣ Ο «ΧΘΟΝΙΟΣ»

(Θεός, πιστός κήρυκας κι αγγελιοφόρος του Δία, οδηγός των ψυχών των θνητών
στον Κάτω Κόσμο, προστάτης των κλεφτών, των τυχερών παιγνίων και του
εμπορίου)

Γενικά

Δώδεκα θεοί Ολύμπου

Ο πάνσοφος φτερωτός θεός που πετούσε με τα μαγικά πέδιλά του με ταχύτητα

χίλιες φορές πιο γρήγορα από τον άνεμο. Η μάνα του, που ήξερε αστρονομία και
μαθηματικά, του δίδαξε το πέταγμα του νου.
 -2-

Κατοικία του ο Όλυμπος. Συνήθως όμως, ως αγγελιαφόρος, πήγαινε παντού για

να μεταφέρει τα μηνύματα του Δία.

Μπορούσε να πετάει πάνω από στεριές και θάλασσες, και ήταν ο μόνος θεός
που μπορούσε να μεταφέρεται στον Όλυμπο, στην γη και στον Κάτω Κόσμο
ανενόχλητος.

Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία είναι ο πρώτος εφευρέτης μουσικού

οργάνου που απέδιδε την επτάβαθμη μουσική κλίμακα, ο θεός της ρητορείας και της
ευγλωττίας είχε επιφορτισθεί από την θεϊκή ιεραρχία στην καλλιέργεια του λόγου
της ομιλίας και της γραφής στον άνθρωπο και για τον λόγο αυτό στάλθηκε στη Γη,
δηλαδή ο πρώτος δάσκαλος του ανθρώπινου γένους.

Το ενδιαφέρον του θεού για τους ανθρώπους ήταν μεγάλο, τους

παρακολουθούσε και στον ύπνο τους, ακόμη δε και μετά θάνατον. Έστελνε όνειρα
στους θνητούς, μπορούσε να τους αποκοιμίζει ή να τους ξυπνά κατά βούληση.

Αυτός ήταν ο Ερμής, που σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, ήταν ένας από
τους κύριους Ολύμπιους θεούς του αρχαίου Δωδεκάθεου.

Προέλευση ονόματος

Ερμής. Το όνομά ετυμολογείται από την αρχαία ελληνική λέξη (ρήμα) «εἴρω».
Το ρήμα έχει δύο σημασίες:

 συνδέω, ενώνω (εξ ου και «ειρήνη» = ο συνδετικός κρίκος, που ενώνει τους
ανθρώπους).
 λέγω, ομιλώ, αναγγέλλω (Ερέας και κατά πλεονασμό του μ) Ερμέας, Ερμής
με συναίρεση, ή κατ' άλλους από το έρυμα, δηλαδή τον λόγο).

Είναι προφανές πως το όνομα «Ερμής» προσιδιάζει στη δεύτερη σημασία του
ρήματος, καθώς, ως γνωστόν, ήταν ο αγγελιοφόρος των θεών, αλλά και γενικότερα
 -3-

ο θεός του λόγου, της επικοινωνίας, της νόησης, της ομιλίας, της ευφράδειας.
[Κατά τον Γερμανό φιλόλογο και γλωσσολόγο George Curtius (1820-1885)].

Τα σύμβολα του Θεού

Τα σύμβολα του Ερμή ήταν το κηρύκειο (1), έμβλημα των γοργόφτερων

αγγελιαφόρων, τα φτερωτά σανδάλια και το παράξενο καπέλο του, το πλατύγυρο
πέτασο.

Άλλα ιερά σύμβολα του Ερμή, εκτός από τον φαλλό, σύμβολο γονιμότητας
(Φάλλης, ο θεός της γονιμότητας), είναι η αόρατη κυνή, το ξίφος και το δρέπανο,
σύμβολα της χθόνιας φύσης του, ο δίσκος, σύμβολο του θεού προστάτη της
γυμναστικής και των αθλητικών αγώνων, ο αυλός (σύριγξ), η λύρα και η κιθάρα,
σύμβολα της μουσικής του φύσης, και τέλος το βαλάντιον, σύμβολο του θεού
προστάτη του εμπορίου και των συναλλαγών.

Η γέννηση

Ο θεός Ερμής και η Μαία

Σύμφωνα με τον επικρατέστερο μύθο, γεννήθηκε σε μια σπηλιά στο όρος

Κυλλήνη της Αρκαδίας. Πατέρας του ήταν ο Δίας και μητέρα του η Μαία, μία από
 -4-

τις Πλειάδες (η ωραιότερη από τις έξι), τις θυγατέρες του Άτλαντα, του γίγαντα
που κρατούσε στις πλάτες του τον ουρανό (Θεογονία, στίχοι 938-939). Πρόκειται
για τις Πλειάδες κόρες που αργότερα ο Δίας τις μετέτρεψε σε αστερισμό, μαζί με
τον κυνηγό Ωρίωνα, καθώς ο τελευταίος τις καταδίωκε.

Ερμής ανά ιστορική περίοδο

Όπως είναι γνωστό, από την Πτολεμαϊκή περίοδο η πόλη της Αλεξανδρείας στην
Αίγυπτο καθίσταται ένα από τα πιο ξακουστά πνευματικά κέντρα της εποχής, στην
οποία συναντώνται και αναμιγνύονται όλα τα φιλοσοφικά ρεύματα. Ήδη
παλαιότερα, όμως, από τότε που οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με τον αιγυπτιακό
πολιτισμό και τη θρησκεία του, επήλθε μια ταύτιση του ελληνικού Ερμή και του
αιγυπτιακού Θωθ (ή Θωτ ή Τωθ), καθώς διαπίστωσαν ότι υπήρχαν κοινά
χαρακτηριστικά μεταξύ των δυο θεοτήτων.

Τον 2ο αιώνα π.Χ., ο ιουδαίος μυθιστοριογράφος Αρτάπανος έγραψε μια

αφήγηση της ζωής του Μωυσή, στην οποία τον ταύτιζε με τον Ερμή, δηλαδή, τον
Θωθ, θεωρώντας πως εισήγαγε στους Αιγύπτιους τα πλοία, τις μηχανές, τα όπλα,
τη Φιλοσοφία κλπ. Τον θεωρεί, επίσης, επινοητή των ιερογλυφικών.

Γενικότερα, πάντως, θεωρείται ότι ο Ερμής της Ελληνιστικής περιόδου ήταν μια,
προσεκτικά πλασμένη, κοσμοπολίτικη θεότητα, η οποία, κάλλιστα, μπορούσε να
ταυτιστεί με θνητά πρόσωπα. Για παράδειγμα, οι Λυκάονες δεν είχαν καμιά
δυσκολία να αναγνωρίσουν στο πρόσωπο του Απόστολου Παύλου τον ενσαρκωμένο
Ερμή, διότι ήταν ικανότατος ρήτορας. Και τούτο γιατί εξαιτίας της ιδιότητας των
Ερμή και Θωθ ως αγγελιαφόρων των θεών, καθιερώθηκε ο ελληνιστικός Ερμής ως
«Λόγος», με την έννοια εκείνου που ερμηνεύει στους ανθρώπους τη θεϊκή
θέληση.

Οι Στωικοί φιλόσοφοι απέδωσαν στον Ερμή έναν ακόμα κεντρικότερο ρόλο στη
θεολογία τους, θεωρώντας τον ως Λόγο-Δημιουργό, επηρεασμένοι, προφανώς, από
 -5-

την αιγυπτιακή αποδοχή του Θωθ ως δημιουργού. Εκείνο, όμως, που γίνεται
εμφανές, είναι ότι η ανάμειξη της αιγυπτιακής με την ελληνική θεολογία, σε
συνδυασμό με την ελληνιστική φιλοσοφία, παρήγαγε ένα σύνολο μεγαλύτερο από τα
μέρη του, μια θεότητα που πήρε τη θέση της ανάμεσα στους θεούς του Ρωμαϊκού
πανθέου. Παρ’ όλο που στην αρχή οι Ρωμαίοι, σαφώς επηρεασμένοι από το
αρχαιοελληνικό πάνθεο, εκρωμάισαν τις ελληνικές θεότητες, στη συνέχεια, η
αιγυπτιακή επίδραση είχε ως αρχικό αποτέλεσμα την ταύτιση του Ερμή (Λατ.
Mercurius) με τον Θωθ, χωρίς, και πάλι, να μένουν εκεί. Απέδωσαν μια
μυθολογική ερμηνεία της παρουσίας του Ερμή στην Αίγυπτο. Αυτός είναι ο λόγος
για τον οποίο ο Κικέρων απαρίθμησε τουλάχιστον πέντε πρόσωπα που
διεκδικούσαν το όνομα Ερμής. Από αυτά, το τρίτο ήταν ο γνωστός Ερμής, καρπός
της ένωσης του Δία με τη Μαία, ενώ το πέμπτο, που λατρεύτηκε από το λαό του
Φενεού, λέγεται ότι σκότωσε το φύλακα των κοπαδιών του Απόλλωνα, τον Άργο, και
για να αποφύγει τις συνέπειες κατέφυγε στην Αίγυπτο. Αυτός, σύμφωνα με τον
Κικέρωνα, είναι που δίδαξε στους Αιγύπτιους τους νόμους τους και το αλφάβητό
τους, «είναι εκείνος που οι Αιγύπτιοι αποκαλούν Θωθ».

Ερμής θεός δραστήριος και με πολλαπλές δικαιοδοσίες

Στα περισσότερα μυθολογικά θέματα και περιστατικά, ο Ερμής παίρνει μέρος με

τις τρεις πιο βασικές του ιδιότητες:

α. του αγγελιοφόρου,
β. του ψυχοπομπού,
γ. του συνοδού και προστάτη.

Πολλοί είναι οι μύθοι που πιστοποιούν την ικανότητα, την επιτηδειότητα και την
τεράστια δύναμη και προσφορά του:

- Κατά τη Γιγαντομαχία φορώντας τη σκούφια που τον έκανε αόρατο σκοτώνει

τον Ιππόλυτο. Την ίδια περίοδο βοηθά τον πατέρα του Δία στη σύγκρουσή του με
τον Τυφωέα. Αφού κατορθώνει να τον εξοντώσει, του αποσπά τα κλεμμένα νεύρα
 -6-

του πατέρα του και τα επανατοποθετεί στις σωστές τους, στα πόδια και στα χέρια,
θέσεις.

- Τον Άρη, που για ένα περίπου χρόνο βρισκόταν φυλακισμένος από τους
δίδυμους γίγαντες Αλωάδες μέσα σ’ ένα χάλκινο καζάνι, ο επινοητικότατος θεός
κατόρθωσε να τον απελευθερώσει και να τον επαναφέρει στον Όλυμπο.

Ο Ερμής μαζί με την Αθηνά οδήγησε τον Ηρακλή στον Κάτω Κόσμο για να
σκοτώσει τον Κέρβερο.

Την πανέμορφη Ιώ, που η Ήρα την είχε μεταμορφώσει σε δαμάλα, ο Ερμής -και
μετά από εντολή του πατέρα του- κατορθώνει να την κλέψει, αφού πρώτα έχει
πετύχει να κοιμίσει με το παραπλανητικό παίξιμο του αυλού του τον φύλακά της
Άργο, στη συνέχεια έχει καταφέρει να τον τυφλώσει και τέλος να του κόψει το
κεφάλι.

Όταν ο Δίας έκαψε τη Σεμέλη, στον Ερμή ανατέθηκε η μεταφορά του μικρού
Διόνυσου από την Εύβοια στις Νύμφες του βουνού Νύσσα.

Ερμής του Πραξιτέλους. Ο Ερμής κρατά το παιδί-Διόνυσο.

Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας (στημένος στο εκεί Ηραίο στο 2o μ.Χ. αιώνα)
 -7-

Ο Απόλλωνας στα χέρια του Ερμή εμπιστεύτηκε το μικρό Ασκληπιό, παιδί της
άπιστης ερωμένης του Κορωνίδας. Ο εγκαταλειμμένος στο βράχο της Ακρόπολης
(από τη μητέρα του Κρέουσα) Ίωνας, από τον Ερμή μεταφέρθηκε στο μαντείο των
Δελφών για να βρίσκεται κοντά στον πατέρα του Απόλλωνα

Η μεταφορά επίσης του Φρίξου και της Έλλης πάνω στο Αιγαίο γίνεται πάλι
χάρη στον Ερμή και στο χρυσό κριάρι που αυτός είχε χαρίσει στη Νεφέλη.

Ο Περσέας δεσμευμένος να αποκτήσει το κεφάλι της Γοργώς (ή και Μέδουσα)

και απελπισμένος από τον τεράστιο άθλο που έχει να αναλάβει, απευθύνεται στον
Ερμή. Ο θεός χαρίζοντάς του ένα διαμαντένιο δρεπάνι τον βοηθά να εξοντώσει τη
Μέδουσα και να της κόψει το κεφάλι.

Στον τον Τρωικό πόλεμο ο Ερμής παίζει επίσης έναν πολύ σημαντικό ρόλο.

- Αρχικά, Ερμής ήταν αυτός που οδήγησε τις τρεις θεές (Ήρα, Αθηνά,
Αφροδίτη) στο όρος Ίδη, για να επιλέξει ο Πάρις την ομορφότερη.

- Στη συνέχεια, ο Ερμής ήταν πάλι αυτός που έκλεψε την πραγματική Ελένη
και την έκρυψε στην Αίγυπτο. Ο Ερμής επίσης ήταν εκείνος που στάλθηκε από τους
θεούς στον Πάρι και τον ενημέρωσε για τις αποφάσεις τους.
Κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου ο ίδιος προτάθηκε από τους θεούς να
κλέψει το κακοποιημένο από τον Αχιλλέα σώμα του Έκτορα. Λίγο αργότερα αυτός
πάλι, μεταμορφωμένος σε θνητό, συνόδευσε το γέρο Πρίαμο ως τη σκηνή του
Αχιλλέα για να του ζητήσει το νεκρό σώμα του γιου του Έκτορα.

- Τέλος, με τη λήξη του Τρωικού πολέμου ο Ερμής πάλι κατέβηκε στις

Μυκήνες, για να προειδοποιήσει τον Αίγισθο γι’ αυτά που έμελλε να πάθει εάν
αποφάσιζε το γάμο του με την Κλυταιμνήστρα.

Ο Οδυσσέας, στο νησί της Κίρκης, δέχεται κι αυτός τη βοήθεια του Ερμή. Ο
νεαρός θεός του αποκαλύπτει τα σχέδια της μάγισσας και του χαρίζει το αντίδοτο
στις μαγείες της.

Στο νησί της Καλυψούς , ο Ερμής επιχειρεί να σώσει πάλι τον Οδυσσέα. Να πως
τον περιγράφει ο Όμηρος, καθώς τον φαντάζεται να πηγαίνει στην Καλυψώ την
παραγγελία του Δία ν’ αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει:

«κι αμέσως σάνταλα έδεσε στα πόδια του πανώρια, αχάλαστα κι ολόχρυσα,
που πεταχτά τον πάνε από στεριές και θάλασσες, σα φύσημα του ανέμου: Πήρε
το μαγικό ραβδί, που όποιο θνητό θελήσει τα μάτια αποκοιμίζει του ή τον ξυπνά
αν κοιμάται…»
 -8-

Ερμής «ψυχοπομπός»

Η δράση του Ερμή στον Κάτω Κόσμο και με την ιδιότητα του μεσάζοντα και
σωτήρα δεν είναι υποδεέστερη αυτής του αγγελιοφόρου.

Ο Ερμής στον Κάτω Κόσμο εξυπηρετεί τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη.

Ως ψυχοπομπός, οδηγεί τις ψυχές των νεκρών στον Άδη (όπως μαθαίνουμε
στην Οδύσσεια) και συγχρόνως παρευρίσκεται στο δικαστήριο του Άδη, δηλαδή
εκτελεί καθήκοντα με τα οποία απέκτησε εξαιρετική θέση ανάμεσα στους θεούς του
Κάτω Κόσμου.

Από μιας εποχής και μετά επεκράτησε στις θρησκευτικές αντιλήψεις των
Ελλήνων η ιδέα ότι το βασίλειο των ψυχών βρίσκονταν στην υποχθόνια περιοχή
του Άδη, μακριά της γήινης επιφάνειας, όπου τίθεντο τα σώματα των νεκρών.

Η μεταφορά των ψυχών πέραν του Στυγός δεν ήταν έργο μόνο του Χάρωνα
(Χάρος στα νέα ελληνικά).

Ο Χάρων μεταφέρει της ψυχές δια του ποταμού Στυγός (Στυξ ποταμός και λίμνη)
 -9-

Και ο Ερμής λάμβανε μέρος σ’ αυτό. Αυτός συνόδευσε στο ταξίδι τους τις
ψυχές των μνηστήρων, που είχε σκοτώσει ο Οδυσσέας. Επίσης, ο Ερμής, όπως
παριστάνεται στο περίφημο ανάγλυφο του Ορφέα να υπενθυμίζει στην Ευρυδίκη,
πιάνοντάς της ελαφρά το χέρι, ότι πρέπει να επιστρέψει οριστικά στον Κάτω
Κόσμο.

Αν οι ψυχές κατέβαιναν στον Άδη με την καθοδήγηση του Ερμή, μπορούσαν πάλι
να ξαναγυρίσουν στο φως χάρη σε αυτόν.

Ως ψυχοπομπός ήταν ένας χθόνιος θεός. Ο θεός που ένωνε τις πάνω θεότητες
με τις κάτω.

Στις αρχαίες παραδόσεις της Σαμοθράκης και της Ελευσίνας, ήταν ο εραστής
της Περσεφόνης και της Εκάτης (θεά της μαγικής τέχνης στον Κάτω Κόσμο).

Ο Ερμής συνόδευε την Περσεφόνη (κόρη της θεάς Δήμητρας) όταν αυτή
ανέβαινε στην επιφάνεια της γης. [Ο Άδης (αναφερόμενος και Πλούτωνας, σύζυγος
της Περσεφόνης), είχε συμφωνήσει να ανεβαίνει αυτή έξι μήνες στον πάνω κόσμο
και να κατεβαίνει τους επόμενους έξι στον κάτω. Έτσι τους μήνες που η Περσεφόνη
είναι στον πάνω κόσμο η Θεά Δήμητρα χαιρόταν και υπήρχε καλοκαιρία, ενώ τους
άλλους κακοκαιρία].

Όταν στους «Πέρσες» του Αισχύλου καλείται η σκιά του Δαρείου, η επίκληση
για να δοθεί άδεια απευθύνεται συγχρόνως στον Άδη και τον Ερμή.

Ερμής θεός των οδών – Ερμές ή Ερμαϊκές Στήλες

Ερμοκεφαλή από ερμαϊκή στήλη. Μουσείο Αγοράς

Οι μαρμάρινες ή λίθινες τετράγωνες στήλες, που στην κορυφή τους είχαν την
κεφαλή του Ερμή, λέγονταν Ερμές ή Ερμεία. Έμοιαζαν σαν τους σημερινούς
χιλιομετροδείκτες. Τοποθετούνταν στους μεγάλους δρόμους της εξοχής, στα
σταυροδρόμια, στους ναούς, στα στάδια , στις αγορές, γιατί ο Ερμής ήταν ο θεός των
 -10-

δρόμων. Ο λαός και προπάντων οι νέοι στόλιζαν τις Ερμές με στεφάνια λουλουδιών,
πρόσφεραν καρπούς, γλυκά, πουλιά, ως και κουνέλια. Το κόψιμο των Ερμοκεφαλών
από τον Αλκιβιάδη και τους φίλους του (Ερμοκοπίδες), το 415 π.Χ., θεωρήθηκε
μεγάλη και ασυγχώρητη ασέβεια από τους Αθηναίους.

Η καταγωγή του Ερμή είναι πολύ μακρινή και συνδέεται με την προϊστορική
Ελλάδα, καθώς υπάρχουν στοιχεία που υποδεικνύουν ότι οι Ερμές ήταν
διαδεδομένες στην προϊστορική Κρήτη και σε άλλες περιοχές της αρχαίας Ελλάδας,

Ερμής Κερδώος

Ο Ερμής προστάτευε και απ’ όλους περισσότερο τους εμπόρους. Προστάτης

της ευτυχίας των εμπόρων, αποκαλούμενος από αυτούς ως εμπολαίος, αγοραίος,
κερδώος, κερδέμπορος και παλιγκάπηλος. Τον απεικόνιζαν στις στοές τω αγορών
κρατώντας βαλάντιο, το σύμβολο του εμπορίου. Του απέδιδαν την ανακάλυψη κάθε
πράγματος που σχετίζονταν με το εμπόριο και τις αγοραπωλησίες. Ήταν μάλιστα
προστάτης όχι μόνον του νόμιμου εμπορεύματος, αλλά και του τυχαίου, το
λεγόμενο «έρμαιον» (δώρο του Ερμή) ή και του προϊόντος κλοπής («ληιστήρ»),

Ερμής Χθόνιος

Πολλές είναι οι αρχαίες πηγές που παρουσιάζουν τον Ερμή συνδεμένο με

καθαρά χθόνιες θεότητες, όπως είναι η Δήμητρα, ο Πλούτων, κ.ά.

«Χθόνιο», λ.χ., αποκαλούν τον Ερμή ο Σοφοκλής, ο Αισχύλος και ο Ευριπίδης.

Δεν είναι όμως απίθανο η ιδιότητα του χθόνιου θεού να προήλθε από την άλλη
ιδιότητά του, του κήρυκα των θεών και του ψυχοπομπού. Έτσι, σαν κήρυκας
μπορούσε να διαβιβάσει ειδήσεις ή ευχές από τον Επάνω Κόσμο στον Κάτω ή να
μεταφέρει τις ψυχές στους χθόνιους, και ως εκ τούτου να θεωρήθηκε και ο ίδιος
χθόνιος.

Στη Θεσσαλία είχε επικρατήσει η συνήθεια στα ελληνιστικά και στα ρωμαϊκά
 -11-

χρόνια να χαράζουν ή να ζωγραφίζουν κάτω από το όνομα του νεκρού, στο κάτω
μέρος της επιτάφιας στήλης, μια μικρή ερμαϊκή στήλη με τις λέξεις «Ερμάου
χθονίου», που σημαίνουν ότι η στήλη με το όνομα του νεκρού αφιερωνόταν στο
χθόνιο Ερμή.

Τον Ερμή όμως, ως φοβερό χθόνιο θεό, τον επικαλούνταν οι Έλληνες κατά τον
5ο π.Χ. αιώνα και στους λεγόμενους «καταδέσμους» (defixiones), δηλαδή στις
επικλήσεις προς τους νεκρούς ή τους χθόνιους θεούς, για να βλάψουν όσους
μισούσαν.

Ερμής Λόγιος

Οι ρήτορες και οι φιλόσοφοι και οι πνευματικοί άνθρωποι έβλεπαν τον Ερμή

σαν προστάτη τους και το έλεγαν Λόγιο Ερμή.

Ερμής και Απόλλων

Μετά τη γέννησή του, η Μαία έβαλε τον Ερμή να κοιμηθεί, εκείνος όμως πήδηξε
από την κούνια του και βγήκε έξω.

Καθώς έπαιζε, βρήκε μια χελώνα, με το καβούκι της οποίας δημιούργησε μια
λύρα. (Παυσανίας, Αρκαδικά 17.5)

Το ίδιο βράδυ έφτασε στην Πιερία, όπου σκαρφίστηκε ένα κόλπο και έκλεψε τα
βόδια του θεού Απόλλωνα. Ο Απόλλωνας κατάλαβε με τη μαντική του ποιός ήταν ο

κλέφτης και πήγε στη Μαία να παραπονεθεί . Η Μαία αρνήθηκε να πιστέψει τον
Απόλλωνα, που αποκάλεσε τον Ερμή κλέφτη και έδειξε στην κούνια του το μωρό
που κοιμόταν. Μα ο Φοίβος δεν ξεγελιόταν. Πήρε το βρέφος μαζί του στον Όλυμπο
για να ζητήσει το δίκιο του από τον Δία. Λένε, πως καθώς τον ανέκρινε ο πατέρας
 -12-

των αθανάτων, ο σκανδαλιάρης θεός κατάφερε πάλι να πάρει την τρίαινα από τον
Ποσειδώνα , τη ζώνη της Αφροδίτης , το ξίφος του Άρη και το σφυρί του Ήφαιστου .
Πήγε μάλιστα να βάλει χέρι και στους κεραυνούς του Δία, μα τσουρουφλίστηκε
κι έμπηξε τις φωνές.

Οι θεοί ξεκαρδίστηκαν τότε στα γέλια κι ο Δίας υποχρέωσε τον Ερμή -που
έπαψε πια να παίζει τον ρόλο του μωρού- να γυρίσει στον Απόλλωνα τα βόδια.

Ο Ερμής έδωσε πίσω τα βόδια στον Φοίβο και θέλοντας να κατευνάσει τον
αδερφό του, του χάρισε την λύρα. Ο Απόλλων μαγεμένος με την μελωδία της, άφησε
τα βόδια στον Ερμή (Νόμιος , ο θεϊκός βοσκός) και του χάρισε και το κηρύκειο.

Ερμής και Σελήνη

Ο Ερμής είναι από τους θεούς που για τις δραστηριότητες τους χρησιμοποιούν
τη σκοτεινή Νύχτα και για αυτό θεωρείται πως έχει πολύ καλή σχέση με τη
Σελήνη. Μάλιστα, αναφέρεται ότι το βράδυ που έκλεψε τα ιερά βόδια του
Απόλλωνα, μόλις την τέταρτη μέρα από τη γέννησή του, η Σελήνη βγήκε δυο φορές,
για να τον διευκολύνει στη μετακίνησή του από την Πιερία μέχρι τα όρη της
Κυλλήνης.

Ερμής και Αφροδίτη

Αφροδίτη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Όταν με τέχνασμά του ο Ήφαιστος ακινητοποίησε το ζευγάρι των εραστών Άρη

και Αφροδίτης, οι θεοί μαζεύτηκαν να δουν το θέαμα και να γελάσουν. Τότε ο
Απόλλωνας προκάλεσε τον αδελφό του Ερμή, ρωτώντας τον αν θα ήθελε στο
πλευρό του την Αφροδίτη. Ο Ερμής εξέφρασε την έντονη επιθυμία του, και ας
 -13-

ήταν να το τύλιγαν όπως τον Άρη, και ας τον χλεύαζαν όλοι οι θεοί. Η ένωση με
την θεά πραγματοποιήθηκε και από αυτή προέκυψε ένα παιδί, ο Ερμαφρόδιτος
(Ερμής και Αφροδίτη). Κατ’ άλλους ποτέ δεν την απέκτησε.

Έρωτες – Απόγονοι Ερμή

Ο Ερμής ήταν θεός ερωτιάρης και αρκετά ζωηρός. Την πονηριά του την
κράταγε και για τις ερωτικές του κατακτήσεις, και με αποτέλεσμα πολλές
γυναίκες τόσο θεές όσο και θνητές ικανοποίησαν τις ερωτικές του επιθυμίες και του
χάρισαν πολλά παιδιά.

Από την ένωσή του με τη νύμφη Δριόπη γεννήθηκε ο τραγοπόδαρος γιος του
Πάνας, ενώ από κάποια άλλη νύμφη απέκτησε τον Δάφνη.

Επίσης είχε γιο τον Αυτόλυκο από την ένωσή του με τη Χιόνη (ή τη Φιλωνίδα) και
τον Μυρτίλο από την Κλυμένη (ή τη Φαέθουσα).

Από την Ακαλλία (κόρη του Μίνωα) απόκτησε τον Κύδωνα και από την
Αλκιδάμεια τον Βούνο.

Ακόμη είχε γιους: Τον Αρπάλυκο (στον οποίο είχε μάλιστα διδάξει την τέχνη του
κλεψίματος) και τον Άβδηρο. Με την Άγλαυρο (κόρη του Κέκροπα) είχε αποκτήσει
τον Κήρυκα, ενώ επίσης είχε ενωθεί και με την Απημοσύνη (την σκότωσε ο
αδελφός γι’ αυτή την ντροπιαστική ένωση και έτσι δεν έδωσε απόγονο).

Πλέον των παραπάνω τέκνα του ήταν και: Αγγελία (κόρη), Πόλυβος, Εύρυτος,
Εχίων, Αιθαλίδης, Εύδωρος.

Τέλος πιστευόταν ότι ο Κόλαινος (βασιλιάς των αρχαίων Αθηνών-Αττικής,

βασίλευσε πριν από τον Κέκροπα) ήταν απόγονος του θεού Ερμή.
 -14-

Γιορτές και ναοί

(προς τιμή του Ερμή)

Δεν υπάρχουν πολλοί ναοί ή ιερά αφιερωμένα στον Ερμή, μιας και αυτός
βρισκόταν παντού, σε κάθε σχεδόν ανθρώπινη εκδήλωση. Γνωστά σήμερα:

1. Ιερό Ερμή και Αφροδίτης στην Κάτω Σύμη Βιάννου (Κρήτη)

2. Ναΐσκοι Ερμή στη Δήλο (Κυκλάδες)

 -15-

Με τον καιρό ο ρόλος του ψυχοπομπού θεού αναπτύχθηκε όλο και περισσότερο.

Στο Άργος, προσέφεραν θυσία στον Ερμή τριάντα ημέρες μετά από κάθε
θάνατο, διότι πίστευαν ότι ασχολιόταν με τις ψυχές.

Η Τρίτη ημέρα της εορτής των ανθεστηρίων στην Αθήνα, ήταν αφιερωμένη στον
Ερμή τον ψυχοπομπό και τον χθόνιο, τον προστάτη των νεκρών.

Σ’ αυτόν οι Φαίακες, σύμφωνα με την «Οδύσσεια», προσέφεραν την τελευταία

σπονδή προτού μεταβούν για ανάπαυση. Η εικόνα του θεού ήταν κρεμασμένη
κοντά στην κλίνη τους, προς αυτή δε έστρεφαν το πρόσωπό τους οι κοιμώμενοι.

Ως ιδεώδης δρομέας ο Ερμής (κατ' εξοχήν ακμαίος και ευκίνητος Θεός), μαζί με
τον Έρωτα και τον Ηρακλή, χαρακτηρίζονταν ως θεοί της αθλούμενης νεολαίας,
των γυμνασίων και των παλαιστρών. (Εναγώνιος ,ο θεός των εφήβων και προστάτης
της νεότητας και Χαριδότης, ο θεός που δώριζε το κάλλος στα σώματα των νέων).

Στα γυμνάσια και στις παλαίστρες τον τιμούσαν μετά του Απόλλωνα και του
Ηρακλή ως προστάτη και σε πολλά μέρη της Ελλάδας τελούσαν προς τιμή του
αγώνες παίδων και εφήβων, καλούμενους Έρμαια.

Για την εξαιρετική θέση του Ερμή ανάμεσα στους θεούς του Κάτω Κόσμου μας
πληροφορεί και ο Πλούταρχος. Στη γιορτή Ελευθέρια στις Πλαταιές συνήθιζαν
πρώτα να προσεύχονται στον χθόνιο Ερμή και στον χθόνιο Δία κατά τη θυσία του
ταύρου και κατόπιν να καλούν στην «αιμακουρία» τις ψυχές εκείνων που είχαν
σκοτωθεί στη μάχη κατά των Περσών, το 479 π.Χ..

Επίλογος

Οι μύθοι γύρω από τη ζωή και τη δράση του Ερμή όπως και τα περιστατικά στα
οποία συμμετείχε, συγκλίνουν ως προς τη σκιαγράφηση ενός ενιαίου χαρακτήρα. Το
 -16-

εύρος και ο πλούτος των στοιχείων που η προσωπικότητά του παρουσιάζει,

πολλές φορές, τον προσγειώνει και τον υποβιβάζει, τον κάνει με άλλα λόγια να
ενσαρκώνει αρετές και ελαττώματα άντρα θνητού.

Πονηρός και έξυπνος, εύστροφος και πανούργος, επινοητικός και δόλιος,

ονειροπαρμένος, κλέφτης και κόλακας, ενεργητικός και αεικίνητος, είναι μερικά
από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του.

«…ο Ερμής είναι ο πλέον συμπαθής, ο πλέον ασταθής, ο πλέον συγκεχυμένος, ο

πιο πολυσύνθετος και επομένως ο πιο Έλληνας από όλους τους ολύμπιους θεούς».
[Βρετανός ακαδημαϊκός Ρ. Φ. Γουΐλετς]

Σημειώσεις:

(1). Το κηρύκειο

Κηρύκειο. Αρχαιότατο σύμβολο της ποιμενικής του φύσης, του πλούτου, της
αφθονίας και της ειρήνης.

Το κηρύκειο αποτελείται από μία λεπτή ράβδο από ξύλο δάφνης ή ελιάς, γύρω από
την οποία είναι τυλιγμένα δύο φίδια που τα κεφάλια τους συναντιόνται αντικριστά. Πάνω
από τα κεφάλια των φιδιών, στην κορυφή της ράβδου, υπάρχουν δύο φτερούγες. Αυτή η
μορφή είναι νεότερη. Σε αγγειογραφίες από την αρχαία Ελλάδα τα δύο φίδια βρίσκονται
στην κορυφή και σχηματίζουν κύκλο, ενώ τα κεφάλια τους σχηματίζουν δύο «κέρατα»
επάνω από τον κύκλο αυτό. Οι φτερούγες συνήθως παραλείπονται. (βλέπε εικόνα
επιλόγου).

Ο μύθος για το πως προήλθε το κηρύκειο αναφέρει ό,τι, κάποτε ο Ερμής διαχώρισε
με το ραβδί του δύο φίδια που πάλευαν άγρια μεταξύ τους. Από τότε λοιπόν το ραβδί με
τα δυο φίδια, στολισμένο και με τις φτερούγες του «φτεροπόδαρου» θεού Ερμή, έγινε
σύμβολο της ομόνοιας και της καταπαύσεως της διχόνοιας (βλέπε τον παρόμοιο μύθο του
μάντη Τειρεσία). Στην αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν ως διακριτικό έμβλημα οι
πρέσβεις και οι κήρυκες, ώστε να προστατεύονται από εχθρικές προς αυτούς ενέργειες
της εξουσίας.
 -17-

Ο Ερμής πάντα έφερε μαζί του το αινιγματικό και παντοδύναμο κηρύκειό του, που
του είχε δωρίσει ο Απόλλων, το οποίο έλαμπε σαν ήλιος και ακτινοβολούσε.
Αυτό:
- Έδινε μορφή σε άμορφα όντα και αντικείμενα.
- Θεράπευε όλες τις ασθένειες.
- Φώτιζε τα σκοτάδια σαν ήλιος, έδινε και αφαιρούσε τη ζωή ανασταίνοντας και
νεκρούς.
- Ό,τι αντικείμενο άγγιζε το μετέτρεπε σε χρυσό.
- Έλκυε και απωθούσε τις ψυχές τις οποίες ήταν εντεταλμένος να οδηγεί στον
προορισμό τους.
- Το κηρύκειο πάντα συμβολιζόταν λοξά και είχε κλίση ίση με την κλίση του άξονα
της γης (23° 27') αφού ο Ερμής ήταν μέγας αστρονόμος και μελέτησε άστρα, γαλαξίες,
το ηλιακό μας σύστημα και πρώτος αυτός έκανε γνωστό στους ανθρώπους το ιερότατο
άστρο του Σειρίου το οποίο εποίκησε τη Γη μας!!!

(2). Πλανήτης Ερμής

Ερμής λέγεται και ο μικρότερος από τους πλανήτες του Ηλιακού μας συστήματος, που
βρίσκεται κοντά στον Ήλιο. Ο όγκος του είναι 20 φορές μικρότερος από τον όγκο της γης
(0,05 της γης).

Πηγές:

 Ιωάννης ΚΑΚΡΙΔΉΣ, Ελληνική μυθολογία: οι θεοί, Εκδοτική Αθηνών (Αθήνα

1986).
 Ιωάννης ΡΙΣΠΈΝ (Γαλλικής Ακαδημίας), Ελληνική μυθολογία: τόμος Α΄- οι θεοί,
Έκδοση Βίβλος (Αθήνα 1953).
 https://el.wikipedia.org/wiki/Ερμής - (μυθολογία).
 «Θησαυρός Γνώσεων» Μεγάλη παιδική και σχολική εγκυκλοπαίδεια (1956).

Γραφή / Γιάννης Μ. Νικολάου (2018)