F T ra n sf o F T ra n sf o

PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
2.0

2.0
to

to
re

re
Gra evinski materijali 2
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w.
A B B Y Y.c METODA NAJMANJIH KVADRATA w.
A B B Y Y.c

Ispitivanjem materijala dobija se skup numeri kih vrednosti rezultata ispitivanja i može se,
sa velikom verovatno om, pretpostaviti da reprezentativna vrednost ispitivanog svojstva
leži izme u najmanje i najve e vrednosti u okviru datog skupa.

U praksi se, naj eš e, kao merodavna vrednost ispitivanog svojstva uzima ARITMETI KA
SREDINA svih rezultata ispitivanja koja je definisana izrazom:
n
xi
i 1
X
n
X – aritmeti ka sredina
Xi – rezultati ispitivanja
n – ukupan broj rezultata

Treba voditi ra una o razlici najve e i najmanje vrednosti.

Najmanja vrednost se u ve ini slu ajeva obrade rezultata ne zanemaruje jer predstavlja
jedan od kriterijuma za definisanje merodavne numeri ke vrednosti svojstava materijala.

Radi odre ivanja mere rasipanja rezultata ra una se STANDARDNA DEVIJACIJA ili
SREDNJE KVADRATNO ODSTUPANJE pomo u izraza:
n 2
xi x
i 1
Sn
n 1
(ima istu dimenzionu jedinicu kao i svojstvo koje se ispituje)

Bolji uvid u rasipanje rezultata daje koeficijent varijacije:

Sn
V 100 %
X

APROKSIMACIJA KRIVIH

Ako se putem ekperimentalnih ispitivanja do e do niza numeri kih podataka X1, X2,..., Xn,
sa aritmeti kom sredinom X, najverovatnija vrednost slu ajne veli ine X može da se dobije
pomo u metode najmanjih kvadrata.

Princip glasi: najverovatnija vrednost Xo slu ajne promenljive koja se dobija putem serije
identi nih eksperimenata je ona vrednost za koju je suma kvadrata razlika izme u
izmerenih veli ina i vrednosti Xo, minimalna.

Problema se svodi na nalaženje minimuma funkcije:

n
2
xi x0
i 1

odnosno rešenje relacije :

n
2
xi x0 n
i 1
2 xi xo 0
xi i 1

1
 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
2.0

2.0
to

to
re

re
Gra evinski materijali 2
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w.
A B B Y Y.c Ako se tokom ekperimentalnog ispitivanja do e do n parova vrednosti(pi,Xi) gde izme u w.
A B B Y Y.c

njih postoji neka funkcionalna veza u obliku:

x f p,a1,a2 ....am
ta funkcionalna veza se može analiti ki odrediti metodom najmanjih kvadrata.

Linearna zavisnost (prava linija): x a1 p a2

x – tražena veli ina (zavisno promenljiva)

a1 i a2 – nepoznati parametri
p – izmerena veli ina (nezavisno promenljiva)

n n n
a1 pi2 a2 pi pi xi
i 1 i 1 i 1
n n
a1 pi a2 n xi
i 1 i 1

n – broj parova vrednosti

Kvadratna parabola: x a1 p2 a2 p a3

x – tražena veli ina (zavisno promenljiva)

a1 a2 i a3 – nepoznati parametri
p – izmerena veli ina (nezavisno promenljiva)

n n n n
a1 pi4 a2 pi3 a3 pi2 p2i xi
i 1 i 1 i 1 i 1
n n n n
a1 pi3 a2 pi2 a3 pi pi xi
i 1 i 1 i 1 i 1
n n n
a1 pi2 a2 pi a3 n xi
i 1 i 1 i 1

n – broj parova vrednosti

Eksponencijalna f-ja: x a1 ep

x – tražena veli ina (zavisno promenljiva)

a1 – nepoznati parametri
p – izmerena veli ina (nezavisno promenljiva)

n n
a1 e2 pi xi epi 0
i 1 i 1

2
 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
2.0

2.0
to

to
re

re
Gra evinski materijali 2
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w.
A B B Y Y.c Kvalitet aproksimacije može se oceniti pomo u KOEFICIJENTA KORELACIJE w.
A B B Y Y.c

n 2

xi x xi xi n
2
i 1 xi
r i 1
n 2 n 2 xi
xi x xi xi n
i 1 i 1

r =±1 -korelacija savršena

r =0 -korelacija ne postoji
1>r>0.9 -vrlo jaka
0.9>r>0.7 -jaka
0.7>r>0.5 -slaba
0.5>r>0 -vrlo slaba

Zadatak 1
U narednoj tabeli prikazani su rezultati ispitivanja vrsto e pri pritisku posle 28 dana za tri
razli ite betonske mešavine A, B, C. Ove betonske mešavine spravljene su sa istom
koli inom vode i razli itim koli inama cementa i agregata. Ispitivanje vrsto e pri pritisku je
izvršeno na uzorcima oblika kocke ivice 20cm.
a) Sra unati srednje vrednosti vrsto e pri pritisku fk,28.
b) Koriste i metodu najmanjih kvadrata, a pretpostavljaju i da je re o linearnoj zavisnosti
definisati analiti ki izraz za zavisnost fk,28=fk,28(mc).
c) Pomo u ovog izraza odrediti koli inu cementa koja bi odgovarala vrsto i betona od
43MPa i grafi ki prikazati rezultate.

A B C
mc, kg/m3 322 340 357
1506 1679 1691
Pgr, (kN) 1518 1712 1867
1444 1789 1741
Rešenje:
a)
Pgr
fk,28 A 0.2 0.2 0.04m2
A
Pgr 3
fk,28 10 0.025 Pgr (MPa)
0.04

mc (kg/m3) Pgr (kN) Pgr,sr fk,28(MPa)

1506
A 322 1518 1489.33 37.2
1444
1679
B 340 1712 1726.67 43.2
1789
1691
C 357 1867 1766.33 44.2
1741

3
 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
2.0

2.0
to

to
re

re
Gra evinski materijali 2
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w.
A B B Y Y.c fk,28 xi w.
A B B Y Y.c

b) fk,28 fk,28 mc fk,28 a1 mc a2

mc pi
xi a1 pi a2

n=3
3 3 3
a1 pi2 a2 pi pi xi
1 1 1
3 3
a1 pi 3 a2 xi
1 1

pi2 3222 3402 3572 346733

pi 322 340 357 1019
pi xi 322 37.2 340 43.2 357 44.2 42445.8
xi 37.2 43.2 44.2 124.6

346733 a1 1019 a2 42445.8 a1 0.2014

1019 a1 3 a2 124.6 a2 26.89

fk,28 0.2014 mc 26.89

c)
fk,28 43MPa
43 0.2014 mc 26.89
3
mc 347kg / m
d)
A B C
mc (kg/m3) 322 340 357
fk,28,exp (kN) 37.2 43.2 44.2
fk,28,rac (kN) 37.96 41.59 45.01

46
45
44
43
42 y = 0.2014·x - 26.89
41
40
39
38
37
36
320 325 330 335 340 345 350 355 360

4
 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
2.0

2.0
to

to
re

re
Gra evinski materijali 2
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Zadatak 2
U narednoj tabeli prikazane su veli ine sila loma koje se odnose na ispitivanje vrsto a
etiri vrste cemenata sa oznakama I, II, III, IV. Predmetni rezultati su dobijeni primenom
standardnog postupka koji je propisan za definisanje klase cementa.
Oznaka
I II III IV
cementa
1.80 2.18 2.50 2.87
Savijanje
1.76 2.23 2.48 2.77
Pgr (kN)
1.85 2.21 2.56 2.75
36 51 73 84
39 56 76 85
Pritisak 45 55 69 82
Pgr (kN) 41 54 68 84
42 59 70 88
38 52 72 90

a) Na bazi srednjih vrednosti datih sila loma izra unati vrsto e pri savijanju (fzs) i pritisku
(fp) za sve etiri vrste cementa.
b) Primenom metode najmanjih kvadrata uspostaviti zavisnost u obliku :
a1 fp
fzs a2 e
c) Rezultate prikazati grafi ki.

Rešenje:
a) Savijanje
Napomena: prizme se prave od uzoraka 4x4x16cm
Pgr

10.67cm
l=2/3·16=10.67cm

M Pgr l Pgr 0.1067

fzs M 0.02667 Pgr (kNm)
W 4 4
0.04 0.042 5
W 1.06667 10 (m3)
6

0.02667
fzs 5
Pgr 2500.3 Pgr (kN/m2)
1.0667 10
fzs 2.5 Pgr (MPa)

5
 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
2.0

2.0
to

to
re

re
Gra evinski materijali 2
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w.
A B B Y Y.c Pritisak w.
A B B Y Y.c

Pgr
fp
A
Pgr Pgr
fp 625 P gr (kN/m2)
A 0.04 0.04
fp 0.625 P gr (MPa)

Oznaka Savijanje Pritisak

cementa Pgr (kN) Pgr,sr (kN) fzs,sr(MPa) Pgr (kN) Pgr,sr (kN) fp,sr(MPa)
1.80 36 39
I 1.76 1.803 4.51 45 41 40.167 25.10
7.85 42 38
2.18 51 56
II 2.23 2.207 5.52 55 54 54.500 34.06
2.21 59 52
2.50 73 76
III 2.48 2.513 6.28 69 68 71.333 44.58
2.56 70 72
2.87 84 85
IV 2.77 2.797 6.99 82 84 85.500 53.44
2.75 88 90
xi pi

b)
a1 fpi
fzs,i a2 e xi a2 ea1 pi /ln
ln xi lna2 lnea1 pi

ln xi xi lna2 a2 a1 a1 pi pi

xi a2 a1 pi
pi 25.10 34.06 44.58 53.44
x i=ln xi 1.5063 1.70838 1.83737 1.94448
2
pi 6633.3036 pi xi 281.81852
pi 157.18 xi 6.99653

6633.3036 a1 157.18 a2 281.81852 a1 0.01508

157.18 a1 4 a2 6.99653 a2 1.15656

a1 a1 0.01508 a1 0.01508
lna2 a2 1.15656 a2 e1.15656 3.179 a2 3.179

0.01508 fp
fzs 3.179 e

6
 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
2.0

2.0
to

to
re

re
Gra evinski materijali 2
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w.
A B B Y Y.c I II III IV w.
A B B Y Y.c

fp[MPa] 25.10 34.06 44.58 53.44

Fzs [MPa]-exp 4.51 5.52 6.28 6.99
Fzs [MPa]-ra 4.64 5.31 6.23 7.11

7.4

6.4

5.4

4.4
20 25 30 35 40 45 50 55 60