Professional Documents
Culture Documents
Haberleşme Lab Deney 10 PDF
Haberleşme Lab Deney 10 PDF
Ön tartışma
Deney 8 ve 9’da AM ve FM modülasyon yöntemlerinin sayısal sinyalleri iletmek için kullanılabileceği
gösterilmiştir. Burada konuşma ve müzik yerine sayısal veriler mesajı oluşturduğu için bu iki sistemin
ASK ve FSK olarak adlandırılması tercih edilmiştir.
ASK'nın bir taşıyıcıyı iki genlik arasında değiştirmek için sayısal verilerin 1 ve 0'larını kullandığını
hatırlayın. FSK, taşıyıcıyı iki frekans arasında değiştirmek için 1 ve 0'ları kullanır. Bu iki yönteme bir
alternatif, taşıyıcıyı iki faz arasında değiştirmek için veri akışının 1 ve 0'larını kullanmaktır. Buna İkili
Faz Kaydırmalı Anahtarlama (BPSK) denir. Aşağıdaki Şekil 1, bir BPSK sinyalinin onu üretmek için
kullanılan sayısal sinyalle zamanda çakıştığını göstermektedir.
Şekil 1
Mantık seviyesindeki değişiklik BPSK sinyalinin fazının 180° değişmesine neden olur. Örneğin,
sinyalin pozitif bir zirveye doğru gittiği yerde, mantık seviyesindeki değişim ters yöne dönmesine ve
negatif zirveye doğru geri gitmesine neden olur.
İlk başta görmeniz zor olabilir ancak yakından bakın ve BPSK sinyalinin zarflarının alternatif
yarımlarının mesajla aynı şekilde olduğunu fark edeceksiniz. Bu, BPSK'nın aslında bir çift yan bant
bastırılmış taşıyıcı (DSBSC) modülasyonu olduğunu gösterir. Durum böyle olunca, BPSK üretme ve
verilerin kurtarılması işlemi geleneksel DSBSC modülasyon ve demodülasyon teknikleri ile
gerçekleştirilebilir (sırasıyla Deney 3A ve 3B'de açıklanmıştır).
ASK, FSK ve BPSK seçeneklerinden en çok hangi sistemin tercih edilebileceğini merak ediyor
olabilirsiniz. Diğer tüm şeylerin eşit olması durumunda, BPSK gürültüye karşı en iyi performans
gösteren sistemdir ve bu nedenle alıcıda en az hatayı üretir. FSK bir sonraki en iyisi ve ASK ise
en kötüsüdür. Bu temelde, BPSK'nin tercih edilen bir sistem olmasını beklersiniz. Bununla birlikte,
BPSK uygulanması en kolay olan yöntem değildir ve bu nedenle bazı durumlarda FSK veya ASK
uygulanması daha kolay ve ucuz olduğu için kullanılabilir. Öyle ki daha ucuz çevirmeli modemler
için FSK kullanılmıştır.
Deney
Bu deneyde, matematiksel modelini uygulayarak (Çarpıcı modülünü kullanarak) bir BPSK sinyali
üretmek için haberleşme deney setini kullanacaksınız. Mesajın sayısal verileri, Dizi Üreteci modülü
tarafından modellenir. Daha sonra başka bir Çarpıcı modülünü kullanarak verileri kurtaracak ve
bozulmasını gözlemleyeceksiniz. Son olarak, verileri onarmak için bir karşılaştırıcı kullanacaksınız.
Ekipman
Prosedür
Şekil 2
Bu kurulum Şekil 3'teki blok diyagram ile gösterilebilir. Dizi Üreteci modülü sayısal bir sinyali
modellemek için kullanılır ve SENK çıkışı kararlı bir ekran sağlamak için osiloskobu tetiklemekte
kullanılır (PicoScope kullanılıyorsa bu bağlantıya gerek yok). Çarpıcı modülü, matematiksel
modelini uygulayarak bir BPSK sinyali üretmek için kullanılır.
Şekil 3
8. Sinyalleri karşılaştırın.
Soru 1
Veri akışının mantık geçişlerinde BPSK sinyaline ne olur?
Soru 2
BPSK sinyalinin hangi özelliği, bunun bir DSBSC sinyali olduğunu gösteriyor? İpucu: Emin
değilseniz ön tartışmaya bakın.
10. Ayarlanabilir LPF modülünü bulun ve Kesim Frekansı Ayarı kontrolünü saat yönünde
tamamen çevirin.
11. Ayarlanabilir LPF modülünün Kazanç kontrolünü hareketinin yaklaşık ortasına ayarlayın.
Kurulumun BPSK üretme ve demodülasyon kısımları, Şekil 5'teki blok diyagram ile gösterilebilir.
İkinci Çarpıcı ve Ayarlanabilir Alçak Geçiren Filtre modülü, sayısal verileri BPSK sinyalinden
kurtarmak amacıyla bir çarpım sezici uygulamak için kullanılır.
Şekil 5
Soru 3
Kurtarılmış sayısal sinyal neden orijinal sinyalin mükemmel bir kopyası değildir?
Soru 4
Kurtarılmış sayısal sinyali "temizlemek" için ne kullanılabilir?
Kısım C - Bir karşılaştırıcı kullanarak kurtarılmış verileri onarma
Karşılaştırıcı bozuk sayısal sinyalleri onarmak için kullanışlı bir devre olarak kullanılabilir. Deneyin bir
sonraki kısmı, demodüle BPSK sinyalini temizlemek için bir karşılaştırıcı kullanmanızı sağlar.
Şekil 6
Kurulumun BPSK üretimi, demodülasyonu ve sayısal sinyal onarma kısımları Şekil 7'deki blok
diyagram ile gösterilebilir.
Şekil 7
15. Değişken DCV modülünün Değişken DC kontrolünü hareketinin yaklaşık ortasına ayarlayın.
16. Sinyalleri karşılaştırın. Aynı değillerse, Değişken DCV modülünün Değişken DC kontrolünü
aynı oluncaya kadar değiştirin (faz kaymasını yok sayarak).
Soru 5
Karşılaştırıcının girişindeki DC gerilimini değiştirmek neden sayısal sinyalin şeklini değiştirir?
Gürültü
Radyo frekansı haberleşme sistemlerinin gürültü denilen istenmeyen elektromanyetik
radyasyon tarafından bozulması yaygındır. Bu radyasyonun bir kısmı doğal olarak oluşur,
Güneş ve yıldırım gibi atmosferik aktivite tarafından üretilir. Radyasyonun çoğu da insan
yapımıdır - ya istemeden (elektrik makineleri ve elektronik ekipmanların yaydığı
elektromanyetik radyasyon) ya da kasıtlı olarak (diğer insanların almak istemediğimiz
haberleşme iletimleri).
Çoğu gürültü, kanaldayken sinyallere eklenir. Bu, sinyallerin şeklini değiştirir ve bu da alıcı
tarafından demodüle edildiğinde sinyalin çıkaracağı sesi değiştirir. Gürültü yeterince
büyükse (sinyalin boyutuna göre) sinyal demodüle edilemeyecek kadar çok değişebilir.
Haberleşme deney setini kullanarak, bir haberleşme sisteminin kanalındaki bir sinyale
eklenen gürültüyü modellemek mümkündür. Bu aktivite bunu yapmanızı sağlar.
Şekil 1
Bu kurulum, bir sonraki sayfada Şekil 2'deki blok diyagram ile gösterilebilir. Bu kurulum,
BPSK gibi haberleşme sinyallerine gürültü ekleyerek gerçek bir kanalın davranışını modeller.
-20dB çıkış (gürültü sinyalin büyüklüğünün yaklaşık onda biri), -6dB çıkış (gürültü sinyalin
büyüklüğünün yaklaşık yarısı) veya 0dB çıkış (gürültü sinyal ile yaklaşık aynı büyüklükte)
seçilerek gürültünün miktarı değiştirilebilir.
Şekil 2
Not: Böylece vericinin sinyali (üst Çarpıcı modülünün çıkışı) gürültülü bir kanal modeli
üzerinden alıcının girişine (alt Çarpıcı modülünün girişi) gider.
10. Gürültü Üreteci modülünün 0dB çıkışı için aynı işlemleri tekrarlayın.
Deney 10B - Dörtlü faz kaydırmalı anahtarlama (QPSK)
Ön tartışma
Adından da anlaşılacağı gibi dörtlü faz kaydırmalı anahtarlama (QPSK), ikili faz kaydırmalı
anahtarlamanın (BPSK) bir varyasyonudur. BPSK sayısal bilgi mesajı için aslında bir DSBSC
modülasyon yöntemidir ve sayısal bilgi bir seferde bir bit olarak gönderilir. QPSK da bir DSBSC
modülasyon yöntemidir ancak sayısal bilgi bir seferde iki bit olarak gönderilir (başka bir taşıyıcı
frekansı kullanılmadan).
QPSK bir seferde iki bit veri gönderdiğinden QPSK'nın BPSK'dan iki kat daha hızlı olduğu düşünülebilir
ancak öyle değildir. Sayısal verileri bir dizi tek bitten bir dizi bit çiftine dönüştürmek, veri bit hızını yarıya
indirir. Bu, bir kerede iki bit gönderme hız avantajını ortadan kaldırır.
Peki QPSK’nın avantajı nedir? Veri bit hızının yarıya indirilmesi ile QPSK sinyallerini güvenilir bir
şekilde iletmek için gereken radyo frekansı spektrumu miktarı, BPSK sinyalleri için gereken miktarın
yarısına iner. Bu da kanalda daha fazla kullanıcıya yer açar.
Şekil 1
Modülatörün girişinde, sayısal verinin çift bitleri (yani 0, 2, 4, … bitleri) bir "bit ayırıcı" ile veri akışından
çıkarılır ve bir BPSK sinyali (PSKI olarak adlandırılır) üretmek için bir taşıyıcı ile çarpılır. Aynı
zamanda, verinin tek bitleri (yani 1, 3, 5, … bitleri) de veri akışından çıkarılır ve ikinci bir BPSK sinyali
(PSKQ olarak adlandırılır) üretmek için aynı taşıyıcıyla çarpılır. Ancak, modüle edilmeden önce PSKQ
sinyalinin taşıyıcısının fazı 90° kaydırılır. QPSK işleminin sırrı budur.
İki BPSK sinyali daha sonra iletim için basitçe birbirine eklenir ve aynı taşıyıcı frekansına sahip
olduklarından radyo frekansı spektrumunun aynı bölümünü işgal ederler. Bu, iki sinyal kümesinin geri
dönüşü olmayan bir şekilde karıştırılacağını düşündürse de taşıyıcılar arasındaki 90°'lik faz farkı, yan
bantların alıcı tarafından faz ayrımı yöntemi kullanılarak ayrılmasını sağlar (Deney 4’e bakın).
Şekil 2
Yukarıdaki diyagramda iki BPSK sinyalini aynı anda demodüle etmek için iki çarpım sezici
kullanıldığına dikkat edin. Bu, orijinal verideki bit çiftlerinin aynı anda kurtarılmasını sağlar. İki sinyal bir
karşılaştırıcı veya başka bir sinyal koşullandırıcı kullanılarak temizlenir, ardından bitler 2 bitlik bir
paralel-seri dönüştürücü kullanılarak tekrar sıraya konur.
Her bir sezicinin BPSK sinyallerinden nasıl sadece birini seçip ikisini birden seçmediğini anlamak için
DSBSC sinyallerinin çarpım seziminin "faza duyarlı" olduğunu hatırlayın. Yani, iletilen taşıyıcı ile yerel
taşıyıcının aynı fazda olması mesajın kurtarılması için en uygun durumu oluşturur. Ancak, iki taşıyıcı
tam olarak aynı fazda değilse kurtarılmış mesaj zayıflar. Faz hatası 90° ise kurtarılmış mesajın genliği
sıfır olur. Başka bir deyişle mesaj tamamen reddedilir (Deney 3B’ye bakın).
QPSK demodülatörü bu durumdan faydalanır. Şekil 2'deki çarpım sezicilerin taşıyıcıyı paylaştığına,
ancak bunlardan birinin fazının 90° kaydırıldığına dikkat edin. Bu durumda, çarpım sezicilerinden birinin
yerel taşıyıcısının fazı BPSK sinyallerinden birinin iletim taşıyıcısının fazıyla eşleştiğinde, sezicinin yerel
taşıyıcısı ve diğer BPSK sinyalinin iletim taşıyıcısı arasında otomatik olarak 90° faz hatası oluşur. Çarpım
sezici ona uyan BPSK sinyali üzerindeki veriyi kurtarır ve diğer BPSK sinyalini ise reddeder.
Deney
Bu deneyde, QPSK'nın matematiksel modelini uygulayarak bir QPSK sinyali üretmek için haberleşme
deney setini kullanacaksınız. QPSK sinyalini ürettikten sonra osiloskobu kullanarak inceleyeceksiniz.
Ardından, bir çarpım sezici kullanarak faz ayrımının bir BPSK sinyali veya diğerindeki veriyi seçmek
için nasıl kullanılabileceğini inceleyeceksiniz.
Ekipman
Prosedür
4. Bölücü modülünü bulun ve sol taraftaki düğmeyi yukarı ve sağ taraftaki düğmeyi aşağı
bastırarak 2'ye bölmek üzere ayarlayın.
Şekil 3
Şekil 3'teki kurulum, Şekil 4'teki blok diyagram ile gösterilebilir. Dizi Üreteci modülü, sayısal verileri
modellemek için kullanılır. 2 bit Seri-Paralel Dönüştürücü modülü, veri bitlerini çift bit ve tek bit akışına
bölmek için kullanılır.
Ön tartışmada belirtildiği gibi veriyi bu şekilde bölmek iki yeni veri kümesinin bit hızını yarıya indirir. Bu
durumda, Dizi Üreteci modülünün SENK çıkışı, osiloskop için tetikleyici sinyal olarak kullanılmak üzere
yarıya indirilmelidir (PicoScope kullanılıyorsa bu bağlantıya gerek yok).
Şekil 4
Soru 1
Bu iki sayısal sinyalin bit hızı ile Dizi Üreteci modülünün çıkışının bit hızı arasındaki ilişki nedir?
Şekil 5
Sayısal veri modellemesi hariç, bu kurulum Şekil 6'daki blok diyagramla gösterilebilir. Bit ayırıcının iki
çıkışının bağımsız Çarpıcı modüllerine bağlı olduğuna dikkat edin. Çarpıcı modüllerinden birine 100kHz
kosinüs dalgası, diğerine ise 100kHz sinüs dalgası girmektedir. QPSK'nın bir gereği olarak bu sinyaller
arasında 90° faz farklı vardır.
Şekil 6
11. Sinyalleri daha yakından görüntülemek ve veri dizisindeki bir geçişi bulmak için osiloskobun
Yatay Yakınlaştırma kontrolünü etkinleştirin.
Soru 2
Çarpıcı çıkışının hangi özelliği bunun bir BPSK sinyali olduğunu gösteriyor?
Şekil 8
15. Sinyalleri daha yakından görüntülemek ve veri dizisindeki bir geçişi bulmak için osiloskobun
Yatay Yakınlaştırma kontrolünü etkinleştirin.
17. Osiloskobun Yatay Yakınlaştırma kontrolünü devre dışı bırakın ve Zaman Tabanı kontrolünü
0.5ms/div konumuna getirin.
Şekil 9
Şekil 9'daki kurulum, Şekil 10'daki blok diyagram ile gösterilebilir. Toplayıcı modülü, PSKI ve PSKQ
sinyallerini toplamak için kullanılır. Bu, kurulumu tam bir QPSK modülatörüne dönüştürür.
Şekil 10
19. Toplayıcı modülünün G kontrolünü saat yönünün tersine tamamen çevirin.
Not: Bu, Toplayıcı modülünün çıkışındaki sinyalde BPSKI sinyalinin etkisini ortadan kaldırır.
Not: Bu, Toplayıcı modülünün çıkışındaki sinyalde BPSKQ sinyalinin etkisini ortadan kaldırır.
Soru 4
Kurama göre Toplayıcı çıkışında şu anda ne tür bir sayısal sinyal iletimi mevcuttur?
25. Sinyali daha yakından görüntülemek ve baştan sona incelemek için osiloskobun Yatay
Yakınlaştırma kontrolünü etkinleştirin.
Soru 5
QPSK sinyali iki BPSK sinyalinden oluştuğu halde neden sadece bir sinüs dalgası vardır?
QPSK modülasyonu normal olarak iki paralel veri akışına dönüştürülmüş tek bir veri
akışından üretilir. Bu özel deneyde seri/paralel dönüştürücü, paralel akışlarda bitleri
birbirlerinden bir saat periyodu ile ayrılmış şekilde verir. Bu nedenle, bu deneyde aslında
Offset QPSK (OQPSK) olarak bilinen bir QPSK biçimi uyguluyoruz.
Kısım B - QPSK sinyalinin BPSK sinyallerinden birini seçmek için faz ayrımını kullanma
Hem bir QPSK modülatörünü hem de bir QPSK demodülatörünü bir haberleşme deney seti ile
uygulamak mümkün değildir. Bununla birlikte, QPSK sinyalini oluşturan iki BPSK sinyalinden birini
veya diğerini seçmek için QPSK demodülatörünün faz ayrımının nasıl kullanıldığını göstermek
mümkündür. Deneyin bir sonraki kısmı bunu yapmanızı sağlar.
26. Osiloskobun Yatay Yakınlaştırma kontrolünü devre dışı bırakın ve Zaman Tabanı
kontrolünü 1ms/div ayarına getirin.
27. Ayarlanabilir LPF modülünü bulun ve Kesme Frekansı Ayarı kontrolünü saat yönünde
tamamen çevirin.
28. Ayarlanabilir LPF modülünün Kazanç kontrolünü hareketinin yaklaşık ortasına ayarlayın.
29. Faz Kaydırıcı modülünü bulun ve Faz Değiştirme kontrolünü 0° konumuna getirin.
30. Kurulumu Şekil 11'de gösterildiği gibi değiştirin.
Not: Çok fazla bağlantı olduğundan eklediğiniz bağlantıları işaretlemeniz yararlı olabilir.
Şekil 11
Kuruluma yapılan ilaveler Şekil 12'deki blok diyagram ile gösterilebilir. Ön tartışmadaki Şekil 2 ile
karşılaştırırsanız bir QPSK demodülatörünün bir kolunu (I veya Q) uyguladığını fark edeceksiniz.
Şekil 12
31. Seri-Paralel Dönüştürücü modülünün X1 çıkışındaki çift veri bitlerini Bant Geçiren LPF
modülünün çıkışı ile karşılaştırın.
32. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Ayarı kontrolünü sola ve sağa değiştirin ve demodüle edilmiş
sinyal üzerindeki etkiyi gözlemleyin. Seri-Paralel Dönüştürücü modülünden orijinal X1 veya X2
sinyalleri gibi bir iki kutulu (2 seviyeli) sinyali kurtarmayı hedefliyorsunuz.
33. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Değişimi kontrolünü 180° konumuna ayarlayın ve 30. adımı tekrarlayın.
Soru 6
Yukarıdaki faz ayarlamaları sırasında Ayarlanabilir LPF'den 3 ve 4 seviye sinyallerin çıkışının
nedeni nedir? Kaç farklı Faz Ayarı kontrolü konumu size iki kutuplu bir sinyal verecektir?
Şekil 13
Karşılaştırıcı'nın Araçlar modülüne eklenmesi Şekil 14'teki blok diyagram ile gösterilebilir. Bu blok
diyagramı ön tartışmadaki Şekil 2 ile karşılaştırırsanız bu değişikliğin bir QPSK demodülatörünün bir
kolunu tamamladığını fark edeceksiniz.
Şekil 14
35. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Değişimi kontrolünü 0° konumuna ayarlayın.
36. Seri-Paralel Dönüştürücü modülünün X1 çıkışındaki çift veri bitlerini Bant Geçiren LPF
modülünün çıkışı ile karşılaştırın.
37. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Ayarı kontrolünü, eşit veri bitlerini kurtarana kadar ayarlayın
(herhangi bir faz kaymasını yok sayarak).
Soru 7
Yerel taşıyıcı ile PSKI ve PSKQ sinyallerini üretmek için kullanılan taşıyıcı sinyaller arasındaki
mevcut faz ilişkisi nedir?
40. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Değişimi kontrolünü 180° konumuna ayarlayın.
41. Faz Kaydırıcı modülünün Faz Ayarı kontrolünü, tek veri bitlerini kurtarana kadar ayarlayın
(herhangi bir faz kaymasını yok sayarak).
Soru 8
Yerel taşıyıcı ile PSKI ve PSKQ sinyallerini üretmek için kullanılan taşıyıcı sinyaller
arasındaki yeni faz ilişkisi nedir?
Soru 9
Demodülatörünüz neden tam bir QPSK alıcısının sadece bir yarısı olarak kabul edilebilir?