/\.

LEMAAT
YEidRDEIZLERi:N Yi<;EKLERi

Abdullah.Aymaz
 LEMA.AT

Copyright © $ahdamar Yaymlan, 2006

Bu kitaptaki metin ve resimlerin, tamam1mn ya da bir klsm1mn, kitabi yay1mlayan firketin
onceden yaz1h izni olmaks1zm elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kay1t
sistemi ile r;ogaltJlmas1, yayimlanmas1 ve depolanmas1 yasaktJr.

Editor
Seyit N. ERKAL

Gorsel Yonetmen
Engin <;:iFrc;:i

Kapak
ihsan DEMiRHAN

Mizanpaj
Ahmet KAHRAMANOGLU

ISBN
97 5-9090-34-1

Yaym Numaras1
30

Bas1m Yeri ve Y11t

FSF Print House iSTANBUL Tel:O 212 690 89 89
Eyliil 2006

Genel Dag1t1m
Gokku~agi Pazarlama ve Dagtt1m
Alayko~kii Cad. No: 12 Cagaloglu/iSTANBUL
Tel: (0212) 519 39 33 Faks: (0212) 519 39 01

Sahdamar Yaymlan
Emniyct Mahallesi Huzur Sokak No: 5
34676 Uskiidar/iSTANBUL
Tel: (0216) 318 42 88 Faks: (0216) 318 52 20
www.sahdamaryayinlari.com
 . . .
I\:INDEIULER

LEMMT'A GiRi:~ :············ ....................................................................... 9

LEMMT (<;ekirdeklerin yi<;ekleri) ............. .' ............................................ 15
T evhidin iki Bl.irhan-1 Muazzam1 ................................................................... 15
ikinci Burham Muazzam Kur'an-1 Hakim ............................................................. 16
Sebep S1rf Zahiridir..............................................................................................26
Vucud, Alem-i Cismanlde Munhas1r Degildir ...................................................... 27
Kalem-i Kudrette ittihad, Tevhidi ilan Eder ......................... ~ .............................. 28
Bir ~ey, Her ~eysiz Olmaz ..................................................................................28
Gune§in Hareketi Cazibe ic;indir; Cazibe istikrar-1 Manzumesi ic;indir ............... 29
Kuc;i.ik ~eyler Bi.iytik ~eylerle Merbuttur ............................................................. 30
Kainatm Nazmmda Btiytik Bir i'caz Var ...................................... :........................ 31
Kudrete Nisbet Her§ey Mi.isavidir ....................................................................... 31
Kainat1 Elinde Tutamayan, Zerreyi Halk Edemez ............................................... 32
ihya-1 Nev', ihya-1 Ferd Gibidir ............................................................................ 32
Tabiat, Bir San'at-1 ilahiyedir ............................................................................... 34
Vicdan, Cezbesi ile Allah'1 Tamr ........................................................................... 36
F1tratin ~ehadeti, Sad1kadir ..................................................................................3 7
Nubi.iwet Be§erde Zaruridir ............................................................................... 38
Meleklerde Mi'rac, insanlarda ~akk-1 Kamer Gibidir ........................................... 39
Kelime-i ~ehadetin Burham ic;indedir ..................................................................40
6 Lemadt

Hayat Bir <:;e§it T ecelli-i Vahdettir ..................................................................... .40

Ruh, Vucud-u Harici Giydirilmi§ Bir Kanundur ....................................................41
Hayats1z Vucud, Adem Gibidir ............................................................................42
Hayat Sebebiyle Karmca Kureden Buyuk Olur .................................................. .43
Nasraniyet islamiyet'e Teslim Olacak .................................................................43
T ebai Nazar, Muhali Mumkun Gorur ................................................................. .44
Kur' an Ayna ister Vekil istemez ..........................................................................46
Mubtil, Bat1h Hak Nazanyla Ahr ..........................................................................47
Kudretin Ayineleri <:;oktur ...................................................................................47
Temessull.in Aksam1 Muhtelifedir ........................................................................48
Mustaid, Mu~tehid Olabilir; Ml.i§erri' Olamaz .................................................... .49
Nur-u Ak1I, Kalbden Gelir ...................................................................................50
Dimagda Meratib-i ilim Muhtelifedir, Ml.iltebise ................................................. 51
Hazmolmayan ilim Telkin Edilmemeli ................................................................. 52
Tahrip Esheldir; Zaif Tahrip~i Olur .....................................................................53
Kuwet Hakk'a Hizmetkar Olmah ....................................................................... 53
Bazan Z1d, Z1dd1m Tazammun Eder .................................................................... 54
Menfaati Esas Tutan Siyaset Canavardir ..............................................................54
Kuva-i insaniye Tahdid Edilmediginden Cinayeti Buyuk Olur ............................. 55
Bazen Hay1r ~erre Vas1ta Olur ............................................................................ 56
Gaye-i Hayal Olmazsa, Enaniyet Kuwetle§ir ....................................................... 57
Hayat-1 ihtilal, Mevt-i Zekat, Hayat-1 Ribadan <:;1km1§ ......................................... 58
Be§er, Hayatm1 isterse Enva-i Ribay1 Oldurmeli. .......................... ;...................... 58
Be§er Esirligi Par~alad1g1 Gibi Ecirligi de Par~alayacakt1r ..................................... 59
Gayr-i Me§rU Tarik, Z1dd-1 Maksuda Gider ......................................................... 60
Cebir ve i'tizalde Birer Dane-i Hakikat Bulunur ................................................. 61
Acz ile Ceza' Bi~arelerin Kand1r .........................................................................62
Bazen Ku~uk Bir ~ey Buyuk Bir i§ Yapar .............................................................63
Baz1lara Bir An Bir Senedir ..................................................................................63
Yalan Bir Lafz-1 Kafirdir .......................................................................................64
Bir Meclis-i Misalide, ~eriatle Medeniyet-i Haz1ra,
Deha-i Fenni ile Huda-i ~er'i Muvazeneleri ........................................................ 65
Cehil, Mecaz1 Eline Alsa Hakikat Yapar ...............................................................82
Mubalaga Zemm-i Zimnidir .................................................................................84
 7

~ohret Zalimdir ...................................................................................................84

Din ile Hayatm Kabil-i T efrik Oldugunu Zannedenler Felakete Sebeptirler ....... 86
Mevt, T evehhi.im Edildigi Gibi Deh§etli Degil ..................................................... 87
Siyaset, Efkarm Aleminde Bir ~eytand1r; istiaze Edilmeli!. ................................... 89
Zaaf Hasm1 Te§ci' Eder; Allah, Abdini Tecri.ibe Eder,
Abd Allah'm1 T ecrube Edemez ............................................................................90
Begendigin ~eyde ifrat Etme ...............................................................................91
inadm Gozi.i, Melegi ~eytan Gorur ............................................... ~ ...................... 92
Hakk1 Bulduktan Sonra Ehakk i~in ihtilaf <;1karma .............................................. 92
islamiyet, Silm ve Masalemettir; Dahilde Niza ve Husumet istemez ................. 92
icad ve Cem-i Ezdadda Buyi.ik Bir Hikmet Var;
Kudret Elinde ~ems ve Zerre Birdir ....................................................................95
Meziyetin Varsa Hafa Turabmda Kalsm; Ta Ne§vl.inema Bulsun: ........................ 98
Allah'm Rahmet ve Gazabmdan Fazla Tahassus Hatad1r ................................... 10 I
israf Sefahatin, Sefahet Sefaletin Kap1s1d1r ......................................................... I 0 I
Zaika T elgraf9d1r; T elzlz ile Ba§tan <;1karma .................................................... I 03
Niyet Gibi, Tarz-1 Nazar Dahi Adeti ibadete <;evirir ........................................ 105
Boyle Zamanda Tereffi.ihte izn-i ~er'I Bizi Muhtar B1rakmaz ............................ 107
Zaman Olur ki, Adem-i Ni met, Nimettir .......................................................... I 08
Her Musibette Bir Cihet-i Nimet Var ............................................................... I 08
Buyuk Gorunme, Ku~Ulursi.in ............................................................................ I IO
Hasletlerin Y erleri Degi§se, Mahiyetleri Degi§ir ............................................... I I I
h J;j1 Bizzat, Hem Ak1bet Muraddir ........................................................... I 13
Bir K1s1m Desatir-i ictimaiye .............................................................................. 116
Kadmlar Yuvalanndan <;1k1p Be§eri Yoldan <;1karm1§; Yuvalarma Donmeli ....... 118
Tasarruf-u Kudretin Vus 1ati, Vesait ve Muinleri Reddeder ................................ 119
Melaike Bir Ommettir; ~eriat-i F1triye ile Memurdur ........................................ 122
Madde Rikkat Peyda Ettik~e Hayat ~iddet Peyda Eder..................................... 123
Maddlyyunluk Bir Taun-u Manevldir ................................................................. 123
Vucutta Atalet Yok; i§siz Adam, Vucutta Adem Hesabma i§ler ........................ 124
Riba islam'a Zarar-1 Mutlakt1r ............................................................................ 125
Kur1an, Kendi Kendini Himaye Edip Hakimiyetini idame Eder ......................... 125
Talim-i Nazariyattan Ziyade Tezkir-i Musellemata ihtiya~ Vardir ..................... 129
Hadis Der Ayete "Sana Yeti§mek Muhal" ......................................................... 129
8 Lemadt

lcaz ile Beyan i1caz-1 Kur'an ............................................................................... 130

Ula.§maz Dest-i Edeb-i Garb-1 Hevesbar-1 Hevakar-1 Dehadar
De'b-i Edeb-i Ebed Muddet Kur'an-1 Ziyabar-1 ~ifakar-1 Hudadar........................... 136
Dallar, Semeratr, Rah met Nam ma T akdim Ediyor ............................................ 141
Fatiha'mm Ahirinde i§aret Olunan o~ Yolun Beyam ......................................... 141
Hakikl Butun Elem Dalalette, Butun Lezzet imandadrr
(Hayal Libasm1 Giymi§ Muazzam Bir Hakikat) ................................................... 147
Anglikan Kilisesine Cevap ................................................................................. 158
 /\ . .
LEMAAT'A GIRI~

. '1337
.
(1919)'de yaz1lan Lemaat isimli eserin kapagmda [~
~I ~~.J i~I ~~ ~ (Yani Ramazan Hilali ve Bayram
Hilali arasuidan ... ) yEKlRDEKLER <;i<;EKLERi Miiellifi
Bediiizzaman Said Nursl. .. ] yazilidir.
Daha sonra muhtemelen Kastamonu Hayat1 sirasmda, ba§ma
Mustafa Sungur, Mehmed Feyzi Pamuks:u ve Husrev Altmba§ak
tarafmdan bir "Tenbih" yazilarak Sozler'in sonuna ilave edilmi§tir. 0
zaman <;EKiRDEKLER <;i<;EKLERi yaz1smm altma "Risale-i Nur
~llirdlerine kii<;iik bir mesnevi ve imani bir divandir." ciimlesi ilave
edilmi§tir.
"Tenbih" ba§ligmm altmda da §6yle denilmi§tir:
Bu LEMAAT nammdaki eserin, s:lir divanlar gibi bir tarzda bir iki
mevzu ile gitmeyi§inin sebebi: Eski eserlerinden "H.µcikat <;ekirdekleri"
nammdaki, kisacik vecizeleri bir derece izah etmek i<;in, hem nesir
tarzmda yaztlm1§, hem de s:lir divanlar gibi hayfilat:l, mizans1z hissiyata
girilmemi§ olmas1dir. Ba§tan apg1ya mantik ile hak:lik-i Kur'aniye ve
imaniye olarak, yanmda bulunan bid.derzadesi gibi baz1 talebelerine bir
ders-i ilm1dir, belki bir ders-i imam ve Kur'arudir. Ustadimizm ba§taki
ifadesinde dedigi gibi, biz de anlami§izdir ki, nazma ve §iire hi<; meyli
ve onlarla i§tigali de yoktur. "Biz ona §iir ogretmedik, o zaten ona yara§-
maz." (¥as1n, 36/69) sirnnm bir numilnesini gosteriyor.
10 Lemaat

Bu eser, bin,;:ok mqguliyetler ve Dariil-Hikmet'teki vazife ic;inde, yirmi

gi..in Ramazan'da, gi..inde iki veya iki buc;uk saat c;ah§mak suretiyle man-
zum gibi yaz1lm1§tlr. Bu lusa zamanda ve manzum bir sayfa on sayfa ka-
dar mii§kill oldugu cihetle, birden, dikkatsiz, tashihsiz boyle soylenmi§,
tab' edilmi§tir. Bizce Risale-i Nur hesabma bir Mrikadir. Hic;bir naz1mh
divan bunun gibi tekelliifsiiz, nesren okunabilir gorillmiiyor. in§aallah bu
eser bir zaman Risale-i Nur $llirdlerine bir nevi Mesnevi olacak. Hem
bu eser, kendisinden on sene sonra c;1kan ve yirmi iic; senede tamamlanan
Risale-i Nur'un miihim eczfilanna bir i§aret-i gaybiye nevinden miijdeli
bir fihrist hi.ikmiindedir. (Risale-i Nur ~llirtlerinden Sungur, Mehmed Feyzi,
Hiisrev)

Ustad Bediiizzaman Hazretleri "Ihtar" ba§hg1 altmda §Unlan ihtar

ediyordu:
~ CJ ~J; ; ~\: Ki§i, bilmediginin dii§marudir, kaidesiyle, ben dahi
n~1m ~e kafiyeyi bilmedigimden ona kiymet vermezdim. Safiyeyi kafi-
yeye feda etmek tarzmda, hakikatin suretini nazmm keyfine g0re tagyir
etmek hie; istemezdim. $u kafiyesiz, naz1ms1z kitapta en fill: hakikatlere,
en mii§eVVe§ bir libas giydirdim. Evvela, daha iyisini bilmezdim; yalmz
manay1 dii§iiniiyordum. Samyen, cesedi libasa gore yontmakla rende-
leyen §Uaraya tenkidimi gostermek istedim. Salisen, Ramazan'da kalp
ile beraber nefsi dahi halcikatlerle me§gul etmek ic;in, boyle c;ocukc;a bir
iislup ihtiyar edildi. Fakat, ey kiri! Ben hara ettim; itiraf ettim. Sakin
sen hata etme; y1rtlk iisluba balap 0 ali hakikatlere kar§l dildzatsizlik ile
hiirmetsizlik etme.

ihtarda ge<;en "Safiyeyi, kafiyeye feda etmek tarz1" ifadesi, yani

soziin safiyetinin ve saf giizelliginin, kafiyeyi denk getirelim diye
uygun olmayan kelimelerin getirilmesiyle bozulmasm1 ifade ediyor.
Aynca §6yle bir hikaye de anlatihyor: ~airin birisi, bir tiirhi kafiyeyi
denlc getiremiyormu§. Fakat akhna sadece "Tallal(tii Safiye" geliyormu§
ve boylece iyi bir kafiye uyumu oluyormu§. Arna boyle soyleyince de
"Kanm Safiye'yi bo§adim." demi§ olacagmdan dolay1, harum1 kendi-
sinden bo§ dli§i.iyormu§. Ba§ka da bir§ey bulainaymca §iirin kafiyesi
hatinna harum1 Safiye'yi feda etmi§ ... I§te bunun gibi <;ok luymetli bir
yalumm ve varhg1m yok edercesine, mana giizelliklerini kafiye hatmna
bozanlar i<;in bu ifade kullan1hr.
 9ekirdeklerin 9ifekleri 11

Aynca burada baz1 §ciirleri "Cesedi libasa gare yontmalda rende-

leyen." ifadesiyle tenkit ediyor. Elbise viicudumuzdan hic;bir zaman
daha degerli olamayacagma gore, viicut olc;iilerimize gore kesilip bi-
c;ilmelidir. Hic;bir zaman ic;in "Bu elbise esastir buna uymayan insan
viicudunun kolu kanadi budamr veya fazla gelen yerleri yontulup
rendelenir." denilemez. Aym §elcilde "Vezin ve kafiye esastir; mana pek
mllhim degildir. Vezin ve kafiyeye uygun gelmeyen kelimeler manaya
zarar verse de kesilip c;1kanhr." denilemez. Arna maalesef, c;ogu zaman
bunun tersi oluyor.
"ihtar"dan sonra "ifade-i Meram" ba§hg1 altmda Bedii.izzaman
Hazretleri §Unlan yazmaktadir:
Ey kiri! Pe§inen bunu itiraf ederim ki: San'at-1 hat ve naz1mda istidadimdan
S'.Ok mi.i§tekiyim. Hatta, §imdi ismimi de diizgi.in yazam1yorum. N azim,
vezin ise: omri.imde bir fikra yapamamI§tlffi. Birden bire zihnime, naz-
ma musird.ne bir arzu geldi. Sahabelerin gazevanna <lair
Ki.irtS'.e 0~ ~I.Ji J_;i nammda bir destan vardi. Onun ilahl tarzmdaki
tabii nazmma' ruhun-{ ho§lamyordu. Ben de kendime mahsus onun tarz-1
nazm1m ihtiyar ettim, nazma benzer bir nesir yazdim. Fakat, vezin iS'.in ka-
tiyen tekelli.if yapmadim. isteyen adam, nazm1 hanra getirmeden, zahmet-
siz, nesren okuyabilir. Hem, nesren olarak bakmah; ti mana anla§ilsm.
Her lut'ada ittisfil-i mana vardir. Kafiyede tevakkuf edilmesin. Killah
pi.iskillsi.iz olur, vezin de kafiyesiz olur, naz1m da kaidesiz olur. Zanrnmca
Iafiz ve naz1m, sanatS'.a cazibedar olsa, nazan kendiyle me§gul eder.
Nazan manadan S'.evirmemek iS'.in peri§an olmas1 daha iyidir.
$u eserimde i.istadim, Kur'an'd1r. Kitab1m, hayatnr. Muhatab1m, yine
benim. Sen ise ey kiri (okuyucu) mi.istemisin (dinleyicisin.) Mi.istemi'in
tenkide hakki yoktur; begendigini ahr, begenmedigine ili§mez. $u eserim,
bu mi.ibarek Ramazanm feyzi oldugundan, i.imid ederim ki, in§aallah din
karde§imin kalbine tesir eder de lisaru bana bir dua-y1 magfiret bah§eder
veya bir Fatiha okur.

"Kavl-i Neva.Ia Siseban" isimli destan, dort yiiz beyitlik uzun

bir kasidedir. Sahabe-i Kiram'm kahramanliklanndan bahsetmektedir.
Ya§adig1 donemde zllhd ve takvas1yla tamnml§ olan Molla Aga ez-Zibari
tarafmdan Ktirtc;e'nin Kuzey Kirmanci §ivesiyle kaleme ahnm1§tJ.r.
12 Lemaat

Dip notundan "Hatta tarihi 'Necmi.i edebilen vi.ilide li-hilfiley

Ramazan' <;lkmi§. Yani: 'Ramazan'm iki hililinden dogmu§ bir edep
y1ldiz1dir.' (H. 1337 eder. M. 1919)"
Bu boli.imden sonra da kendi imzas1 mlliiyetinde "ED-DAf" ba§-
hkh bir kita yazml§tlr:
Ylkilm1§ bir mezanm ki, y1g1lm1§tlr i<;inde
Said'den yetmi§ dokuz emvat ba asam :llama
Sekseninci olmu§tur mezara bir mezar ta§,
Beraber aghyor hi.isran-1 islama.
Mezar ta§1mla pi.ir emvat erundar o mezanmla
Revamm sllia-i ukba-i ferdama
Yakinim var ki, istikbfil semavati, zemm-i Asya
Ba.hem olur teslim yed-i beyza-i islama
Zira yem!n-i yi.imn-i !mandir,
Verir emn ii eman ile enama ...
Birinci beytte Bedii.izzaman Hazretleri vi.icudunu y1g1lmi§ bir
mezara benzetiyor. Bu y1g1lm1§ mezann i<;inde de yetmi§ dokuz oli.i
var, diyor. Cfi.inki.i dipnotta ifade ettigi gibi "Her senede iki defa ci-
sim tazelendigi i<;in, (bir senede) iki Said olmii§ demektir. Hem, bu
sene Said yetmi§ dokuz senesindedir. (Demek ki, bu Ed-Dfil latasmm
yaz1ldigmda ya§1 39 idi. Aynca burada toplam omri.i hakkinda da
gayb! bir ihbarda bulunarak imlli bir §ekilde diyor ki:) Herbir senede
bir Said olmii§ demektir ki, bu tarihe kadar (Yani H. 13 79, M. 1960)
Said ya§ayacak." Ger<;ekten de Bedii.izzaman Said Nurs! Hazretleri H.
13 79, M. 1960 senesine kadar ya§ay1p vefat etmi§tir.
Sekseninci olmu§tur mezara bir mezar ta§,
Beraber aghyor hi.isran-1 islama
Beyti de H. 1380 ytlrnda mezannm yikihp, mi.ibarek na§1nm
oradan kaldmlacagma i§aret etmektedir. Cfi.inki.i maalesef baz1 resmiler
tarafmdan u<;al<la Halilurrahman'daki ti.irbesinden almip Isparta mezarh-
gma goti.iriilmii§ti.ir. Ger<;i oradan tekrar kaldmhp sadece yeminli baz1
ki§ilerin bildigi emin bir yere defnedildigini de biliyoruz. Aynca son
 <:;ekirdeklerin <:;ifekleri 13

rmsrada "hlisran-1 islfuna aglama" tabirinden biiyiik bir ihtimalle

1960'taki 27 Mayis ihtilaline bir i§aret vardir.
Bir sonraki beytte zaten gomi.ildiigu yerden kaldmlacag1m haber
venyor:

Mezar ta§imla piir emvat erundar o mezanmla

Revamm sllia-i ukba-i ferdama.
Yani, aglayan mezarta§im, olillerle dolu inleyen o mezanmla boyle
bir halde iken ben, yakm gelecekteki ukba yurduma dogru gidiyorum,
diyerek, daha sonra cenazesinin ba§lna gelecekleri de bir nevi haber
venyor.
Dardiincii beytte ise miithi§ miijdeler veriyor:
Yaldnim var ki: istikbfil semavati, zemin-i Asya
Elliem olur teslim, yed-i beyza-y1 islfuna.
Merhum Ahmet Feyzi Kul, bu beyti §Dyle okurdu:
Yaldnim var ki: istikbal semavati, zemin-i asiyaba
Hem olur 'teslim yed-i beyza-y1 islama.
Birinci okuyu§a gare: "Tahmine degil, yaldru bir bilgiye dayanarak
diyorum ki; gelecegin gokleri ve Asya'mn zemini beraberce, islamm
parlak eline teslim olacaktir." demek olur.
Ustadm talebesi Ahmet Feyzi Kul'un okuyu§una gore: "Yakinen
inan1yorum ki, gelecegin gokleri ve kurulu diizen olarak yerylizii, be-
raberce islamiyet'in yed-i beyzasma teslim olacaktir." demek olur. Yed-i
beyza mucizesine mazhar olan Musa Aleyhisselamm elinde nasil ki,
miibarek Asa-y1 Musa, pek<;ok mucizeye mazhar olmu§tu. Aym §ekilde
islamiyet'in yed-i beyzasma teslim olan diinya da gelecekte pek <;ok
harikaya mazhar olacaktir, demektir.
Asiyaba, degirmen ve kurulu diizen manalarmadir.
Merhum HaCI Kemal Erimez agabey, cimri zenginler i<;in:
Suyu kesilmi§ asiyabm bendi nedir, <;arki ne?
Sahavetsiz agniyamn <;ingeneden farki ne? derdi ...
14 Lemaat

Aynca bu beytte ge<;en "istikbal semavan" ifadesinden gelecege

hllim olacak olanlann goklere, hava gii<;lerine de sahip olmalan
gerektigini anhyoruz.
Son beyt ise bir onceki beytin devam ve izah1dir:
Zira, yemin-i yfunn-i imandir
Verir emn ii eman ile enama.
Yani islamm sag eli diyebilecegimiz yed-i beyzas1, imanm bereketi-
ne sahiptir ve halk ve biitiin mahlukata emniyet ve huzur verir.
 A • • •

LEMAAT (CiEIZIRDEKLER CiICiEKLERI)

Tevhidin iki Burhan-1 Muazzam1

~u Hinat tamanuyla bir biirhan-1 muazzamdir. Lisan-1 gayb,

§ehadetle miisebbihtir, muvahhiddir. Evet tevhid-i Rahman'la, biiyiik
bir sesle zakirdir ki: La illlie ilia Hu.
Nokta Risalesi'nde, Bediiizzaman Hazretleri, Cenab-1 Hakk'm varhgmm
delillerinin sonsuz oldugunu, bunlarm dort tanesinin en killli en biiyiik
delilleri oldugunu ifade ettikten sonra, bunlarm: 1. Hz. Muhammed
Aleyhisselam, 2. Kainat, 3. Kur'an-1 Kerim, 4. Vicdan olduklanm soy-
lemektedir. Burada ise ikisinden bahsetmektedir: Kainat ve Kur'an-1
Kerim. Once ele aldig1 k:linatm muazzam bir burhan yani kesin delil
oldugunu, gayb fileminin, §Chadet filemi ile te§bih edip tevhid getirdigini
ifade ederek, Kainat'm Rahman olan Allah'm birligini biiyiik bir sesle "U
il:lhe illillah" diye zikrettigini soylemektedir.

Biitiin zerrat hiiceyratI, biitiin erkan ve azas1 birer lisan-1 zilirdir;

o biiyiik sesle beraber der ki: La ilahe ilia Hu.
K:linatm biitiin zerreleri ve hucreleri, biitiin ana boliimleri ve organlan,
zikreden birer dildir ve bu pars:alar kainatla berabet 'La illlie ill:l hu' der-
ler. Bediiizzaman Hazretleri Katre Risalesi'nde; "Bu kainat, ihtiva ettigi
biitiin envai ile U illlie illalllli ve o filemlerin erk:lmyla U Hllika ill:l Hu
ve o erk:lmn azas1yla La Sania ill:l Hu ve o azamn eczas1yla La Miidebbire
ill:l Hu ve o eczanm ciiziyatiyla U Miirebbiye ilia Hu ve o ciiziyatin
hiiceyratiyla La Miitesarnfa ilia Hu ve hiiceyratm zerratiyle La Hllika
ill:l Hu ve o zerratin tarlas1 olan es!riyle ellibe§ lisanla Cen:lb-1 Hakk'm
varhgma ve birligine §Chadet ve delfilet eder." demektedir.
16 Lemadt

0 dilierde tenevvii' var, o seslerde med.tib var. Fakat bir noktada

toplar, onun zikri, onun savti ki: La ililie ilia Hu.
Zikreden diller s:ok s:e§itli. Elbette bir atom zerresinin, hatta bir elekt-
ronun tesbihi ile bir y1khz veya bir galaksinin tesbihi bir olmadig1 gibi
seslerin s:ok tiz, s:ok yiiksek olanlan ile daha hafif olanlan da birbirinden
farkhdir. Arna kainatm biiyiik zikri, obiirlerinin hepsini de toplay1p top-
tan U ilahe ilia Hu diye tek ses hfiline getirir.

Bu bir insan-1 ekberdir, biiyiik sesle eder zikri; biitiin eczas1, zerrat1,
kii<;iiciik sesleriyle, o billend sesle beraber der ki: La ililie illa Hu.
Kainat biiyiik bir dil oldugu is:in zikrini biiyiik bir sesle eda eder.
Kamatm pars:alan, zerreleri de o biiyiik ve o yiice sesle beraber kiis:iiciik
sesleriyle La ilahe ilia hu derler. Ustad Bediiizzaman Lemeat'm bir ba§ka
yerinde; "Giiya biitiin kainat uM bir musilddir; iman nuru i§itir ezkar ve
tesbihleri." diyor.

ikinci Burham Muazzam Kur'an-1 Hakim

~u filern halka-yi zikri ic;inde okuyor a§n, §U Kur'an ma§nk-1 nu-

ru. Biitiin ziruh eder fikri ki: La ilahe ilia Hu.
~u filem bir zikir hfilkas1 §eklindedir. Num panldanp yayan Kur'an-1 Hakim
de bu hfilka is:inde bir a§ir okuyor. Ruh ve §Uur sahibi varhklar da Kur'an'm
feyiz ve nurlarmdan U ilahe ilia Hu dii§iincesini ahyorlar. <;iinkii Kur'an'm
biitiin meseleleri, tevhid hakikatma baghdir. is:timai, ticad veya insanlar
arasmdaki hak ve hUkukla ilgili bir mesele bile olsa mutlaka Kur'an'da ele
almdig1 §ekliyle her§eyi yaratrm§ olan ve her an her§eyi goriip gozeterek
kontroliinde tutan Cenab-1 Hakk'm nigahbanhgmda meseleye bir §ekil
verilir. Hatta, i§arat'iil-i'caz tefsirinde beyan edildigi gibi, herbir ayette,
mutlaka tevhid, niibiiwet, ha§ir ve adalet esaslarma birer i§aret vardir.

Bu Furkan-1 Celilii'§-~:ln, o tevhide natik biirhan, biitiin ayat sadik li-

san. ~uaat barika-yi 1.man. Beraber der ki: La ililie ilia Hu.
~an1 yiice Kur'an-1 Kerim, .Allah'm birligine dair, konu§an, kesin bir delil.
Biitiin ayetleri de dosdogm bir dil. ~ua ve l§1nlan da iman panlttlandir.
Boylece hepsi beraber U ilahe ilia Hu, derler. Manasm1 bilmeden Kur'an
okuyanlarda bile, kalp ve goniil diinyalannm zenginle§ip, irfan pmarlan
 c;ekirdeklerin 9ifellleri 17

gibi feyiz sapr hfile gelenler, hatra Miisliiman olmayanlardan sadece

Kur'an'i, ihlasli hafizlardan dinleyerek U ililie illillah, diyenler var!..

Kulag1 ger yapi§tlrsan, §U Furkan'm sinesine, derinden ta derine,

sarihan i§itirsin semavi bir sada der ki: La ilahe ilia Hu.
<;link.ii eger miimk:iin olsa da Kur'an'm sinesine kulag1m1Zl yapi§tmp,
baz1 biiyiiklerin anladig1 derinlikte onu dinleyip anlayabilsek, apks:a de-
rinden derine, semav! bir sesin U ililie ilia Hu dedigini i§itebiliriz. Oyle,
ruhani, nuraill ve §effaf hfile gelebilmemiz laz1m.

0 sestir gayeten ulvi, nihayet derece ciddi, hakilci pek samimi,

hem nihayet mlinis ve mukni ve biirhanla miicehhezdir. Miikerrer der
ki: La ililie ilia Hu.
Kur'an sinesinden yans1yan o semav! ses, son derece ciddl, gers:ekten de s:ok
samimidir. Aynca son derece cana yakm ve fitrata uygun olmakla beraber
ayru zamanda o kadar da ikna giiciine sahip ve kesin delillerle de donanlm1§
vaziyettedir. Tekrar tekrar 'La ililie ilia hu' deyip durur. Gers:ekten
Kur'an'm tevhid gers:egini isbat tam, dolambas:h felsefi anlayi§lardan s:ok
sade ve her ruha ho§ gelecek ve herkesin anlayacag1 bir giizelliktedir. Bu hu-
susta Bediiizzaman Hazretleri'nin 25. Soz'de verdigi bir misali aktarmaya
s:ali§ahm: "Mesela: 'insan yediklerine bir baksm. Biz suyu bol bol indirdik.
Toprag1 yarchks:a yarchk. Ondan daneler, iiziimler, sebzeler, zeytinlilder,
hurmaliklar, bol agas:h bahs:eler, s:e§it s:e§it meyveler ve otlar bitirdik. Size
ve hayvanlanruza nz1k olsun, diye.' (Abese, 80/24-32) i§te §U ayetler, ilaru
Kudret'in mucizelerini hikmetli bir tertiple zikrederek sebepleri neticelere
baglay1p, en sonunda 'Size ve hayvanlanruza nz1k olSun diye' ifadesiyle bir
gayeyi gosterirler ki, o gaye biitiin sebepler ve neticeler zinciri is:inde, o ga-
yeyi goren ve takip eden gizli bir mutasarnf bulundugunu ve sebeplerin ise
O'nun perdesi oldugunu ispat eder. Evet; 'Size ve hayvanlanruza nz1k olsun
diye' rabiriyle, biitiin sebepleri, yaratma kabiliyetinden azl eder. Manen
der: 'Size ve hayvanlanruza nzik yeti§tirmek is:in su semadan geliyor. 0
suda, size ve hayvanat1ruza ac1y1p §efkat edip nz1k yeti§tirmek kabiliyeti
olmachgmdan, su gelmiyor; gonderiliyor, demektir. Hem toprak nebatat1
ile as:1hp nzkimz oradan geliyor. Hissiz, §UUrsuz toprak sizin nzkimz1
dii§iiniip §efkat etmek kabiliyetinden pek uzak oldugundan, toprak kendi
kendine as:1lm1yor. Birisi, o kap1y1 as:1yor, nimetleri ellerinize veriyor. Hem
otlar, agas:lar sizin nzkimz1 dii§iiniip merhameten size meyveleri, hububan
yeti§tirmekten pek s:ok uzak oldugundan, ayer gosteriyor ki, onlar hikmet
18 Lemadt

ve rahmet sahibi bir Zat'm perde arkasmdan uzatng1 ipler ve §eritlerdir ki,
nimetleri onlara takm1§, canhlara uzatiyor."

-5u biirhan-1 mlinevverde, cihat-1 sittesi §effafki, iistiinde miinakka§-

tir mi.izehher sikke-i i'caz. is:inde parlayan nur-i hidayet der ki: La ilihe
ilia Hu.
Nurlu ve kesin delil olan Kuean-1 Hakim'in alt! tarafi da §effafor. Bu alt!
yoniinden list tarafma bakacak olursa, mucizelik mtihiir ve damgas1 ile
naki§lanarak, <;i<;eklendirip tas:landirilm1§ oldugunu goriiriiz. Giiniimiize
kadar Kur'an-1 Hakim'in ayn ayn nmcizelik yonlerinden yedi vechi iize-
rine <;e§itli alimler tarafmdan <;ah§ma ve isbatlar yap1lmi§tir. Bediiizzaman
Hazretleri ise, 25. Soz'de 40 cihetten Kur'arun mucize oldugunu ortaya
koymu§tur. Mekrubat isimli eserinde ise 'Kur'an'1 Muciz'ill-Beyan'm iki
yiiz aksam-1 i'caziyesinden yani 200 <;e§it mucizelik kismmdan nak§i bir
kism1m gosterecek bir tarzd~.' §eklinde ifade etmektedir. (Mektubat, 29.
Mektup, 2. Risale, 2. K1sun) Bunlarm bir kism1 herkese isbat edilebilse bile
pek s:ogu hususi zevk ve hissiyatla anla§ihp tadilan bir giizellik oldugu
i<;in elbette herkese isbat edilemeyecektir.

Evet, altmda nescolmu§ miihefhef mantik ve biirhan, sagmda akh

istintak; miirefref her taraf, ezhan "Sadakte" der ki: La il:lhe illa Hu.
Kur'an-1 Hakimin alt yap1smda ince, narin ve nazik bir mantlk ve delil
orgtisii vardir. <;ok dikkat edilirse bu mant1ki bag fark edilir. Bizzat
Bediiizzaman Hazretleri, i§arat'ill-i'caz tefsirinde 'vech-i irtibat, vech-i
naz1m ve cihet-i miinasebet' rabirleriyle sureler, ayetler, ciimleler, hat-
ra kelimeler arasmda <;ok gizli fakat muazzam bir mantiki bagm var
oldugunu gostermi§tir. Mesela Besmeledeki Lafza-i Celfil olan Allah
isminden sonra ni<;in Er-Rahman ve ondan sonra da Er- Rahim gelmi§tir,
diye dii§iinecek olursak, §byle bir miinasebet goriiriiz: "Allah Iafza-i cellli
biitiin kemfil s1fatlan ihtiva eder. Giinltii bu isim Cenab-1 Hakk'm Zat-1
Akdesi'ne delfilet eder. Onun Zan da biitiin kemfil s1fatlan gerektirir.
Allah lafz1, Cenab-1 Halck'm ayni s1fatlanna i§aret eder. i;,r-Rahim fiili
olan s1fat-1 gayriyeye ima eder. Er-Rahman ise, ne ayn ve ne de gayr olan
yedi s1fata remz eder. Onun i<;in boyle mantlki bir siralama ile birbirine
baglanm1§lardir. Ever, Allah isminden zati s1fatlar olan (Viicud, K1dem,
Beka, Vahdaniyet, Muhfilefetiin li'l-havadis, Kiyam bi nefsihi) ortaya
<;1kar. Rahman ismi Rezzak manasmdan bekaya sebeptir. Beka viicudun
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 19

tekerriiriinden ibarettir. Vii.cut, ilim, irade, kudret s1fatlanm gerektirir.

Beka da nzkm meyvesi oldugu i<_;:in basar, sem', kelam s1fatlarm1 icap etti-
rir. Bu aln s1fat da hayan iktiza eder. Bunlar ise subun s1fatlarchr. Rahim
ise fiili s1fatlara bakar. Bu sebeple hi<_;:bir sebeple i§lerimizi Besmelesiz b1-
rakmamam1z laz1mdir. Elhamdillillaru Rabbil ileminden' sonra 'Rahman'
ve 'Rahim' isimlerinin art arda gelmesinin miinasebeti ise: Biri menfaat-
leri celbetmek digeri zararlan gidermek iizere Rabb kelimesinden <_;:1kan
terbiyenin iki esas1 vardir. Rezzak manasma olan Er-Rahman birinci
esasa, Gaffar manas1m ifade eden Er-Rahlm de ikinci esasa i§aret ettikleri
i<_;:in birbiriyle baglanrm§t1r." (i§ararii'l-kaz)

Yerrlin olan ~imfilinde, eder vicdaru isti~had. Emammda hi.isn-i

hay1rdir, hedefinde saadettir. Onun miftahidir her dem ki: La ililie ilia
Hu.
Solunda dememek i<_;:in, "Sag olan solunda vicdam §ahit tutar. Oniinde
giizellik ve hayir; hedefmde saadet vardir. Onun anahtan da her zaman
La ililie ilia hu'dur" diyor. Kur'an ayetleri ba§lannda ve sonlarmda
insanlan akla havale eder, "Aklma bak." der. "Fikrine, kalbine miiracaat et,
me§Veret et." der. "Aramzda isti§are ederek hareket ediniz ki, hakikati bu-
lup, isabetli yolda yiiriiyesiniz." der. Pek <_;:ok yerde §U ifadelere rastlan1r:
"Neden bakm1yorsunuz? ibret alm1yorsunuz? Balamz ki hakikati bilesi-
niz, insanlar acaba neden bilemiyor, cehl-i miirekkebe dii§iiyorlar. Akillan-
m ni<_;:in <_;:ah§t1np kullanrmyorlar ve divanelige dii§iiyorlar? Neden bakm1-
yorlar ve hakki gormeye kor olmu§lar? Neden insanlar ba§lanndan ge<_;:en
Mdiseler iizerinde dii§iiniip istikameti bulmaya <_;:ah§rmyorlar? Neden,
tefekkiir etmiyorlar, i§lerin oniinii sonunu dii§iinmiiyor ve neden .aklen
muhakeme yoluna gitmiyor da dalilate dti§iiyorlar? Ey insanlar ibret ah-
mz. Ge<_;:mi§ <_;:aglardan ibret al1p gelecek manevi belilardan kurtulmaya
<_;:ah§l.IllZ. 11 i§te bu <_;:e§it ifadelerle s:ok ayetlerde Kur'an insanlan, akla fikre,
me§verete havale etmektedir. <;ok defa vicdan1 harekete getirip, yanh§tan
dondiirmeye <_;:ah§maktadir.

Emam olan verasmda ona mesned semav!dir ki, vahy-i mahz-1 Rab-
banl. Bu ~e~ cihet ziyadardir; biirlicunda tecellidar ki: La ililie ilia Hu.
On tarafi saytlan arkasmda da onun dayanag1 semavi ve ililii vahiydir. Bu
aln cihet aychnliknr. Bur<_;:larmda La ililie ilia Hu. Tecelli etmektedir. Bu
aln dogru ve kesin bilgi olan vahiy. Allah'm sonsuz ilminden gelmekte-
20 Lemaat

dir. Onun is:in sag1, solu, onti, arkas1, tistii, alu, is:i, di§l boyle muhkem
ve muhte§em bir kale gibi anlamaktadir. Bu kalenin burs:lannda tevhid
bayrag1 dalgalanmaktadir.

Evet vesvese-i sank, bavehim §i.iphe-i tank, ne haddi var ki o

mank, girebilsin bu bank kasra. Hem §:ink ki, sur sureler §:lhik, her
kelime bir melek-i natik ki: La illlie ilia Hu.
Bu kadar saglam, parlak bir kaleye, hirs1z vesvesenin, karanhk
dti§tincelerden gelen vehimli §liphenin, evet o dinsizin ne haddi var ki,
girebilsin? Aydinhk sas:an bu kalenin sureleri sur gibi zirvelerde. Her
kelimesi de konu§an bir melek olarak La illlie ilia hu, demekte. Burada
dikkatimizi s:eken ifade Kur'an-1 Hakim'in her kelimesi bir melek-1 Nauk,
yani konU§all melek. Bir ayetin bir kelimesi bazen sayfalar dolduracalc ha-
rika mesajlar fistldar. Bilhassa talcva sahipleri is:in o mukaddes kelimeler,
engin ve rengin birer hidayet rehberi ve gontiller ve gozler stirtiru feyiz
kaynag1 hiline geliverirler.
~imdi Kur'an ayetlerinin muhatab1ru bulunca nas1l bir melek-1 Nat1k
gibi konu§tuguna bir misal olaralc 23. Soz'den bir misal arz edelim.
Beditizzaman Hazretleri ikinci Nokta'da diyor ki:
"iman nastl ki bir nurdur, insaru I§lklandinyor, tisttinde yaz1lan btittin
illli! mektuplan okutturuyor. Oyle de, kainatl dahi l§lklandinyor. Ges:mi§
ve gelecek zaman1, karanliklardan kurtanyor. ~u Sirn, bir vakiada "Allah,
iman edenlerin velisi (dostu, kaymcis1)dir, onlan karanhklardan nura
s:1kanr." (Balma, 2/257) ayet-i kerimesinin bir smma dair g0rdtigtim bir
temsil ile beyan ederiz.
~oyle .ki, haya11 bir vakiada gordtim ki; !ki ytiksek <lag var birbirine muka-
bil. .. Usttinde deh§etli bir koprti kurulmu§ ... Koprtintin altmda pek derin
bir dere ... Ben o koprtintin iisttinde bulunuyorum. Dtinyay1 da, her tarafi
karanhk,. kesif bir zuliimat istila etmi§ti. Ben sag tarafima baktim; nihayet-
siz bir zulumat ic;inde biiyiik bir mezar gordtim, yani hayalime oyle geldi.
Sol tarafima bakt1m; miithi§ karanhklann dalgalan ic;inde biiytik firtinalar,
dagdagalar, deh§etler haz1rlandigm1 gortiyor gibi oldum. Koprtiniin aluna
baktim; gayet derin bir uc;urum gortiyorum zannettim. Bu mtithi§ zullima-
ta kar§I sontik bir cep fenerim vardi. Onu kullandim. Yanm yamalak I§1g1yla
balmm. Pek miithi§ bir vaziyet bana gortindii. Hatta, oniimdeki koprtiniin
ba§mda ve etraf1mda oyle miithi§ ejderhfilar, arslanlar, canavarlar gortindti
 <;ekirdelderin <;ifekleri 21

ki; kqke bu cep fenerim olmasa idi, bu deh§etleri g6rmese idim, dedim.
0 feneri hangi tarafa <_;:evirdim ise, oyle deh§etler alchm. "Eyvah! ~u fener,
ba§ima belachr." dedim. Ondan k1zchm; o cep fenerini yere <_;:arptim, kirchm.
Giiya onun lunlmas1, diinyay1 l§Iklanchran biiyiik elektrik lambasmm diig-
mesine dokundum gibi birden o karanhldar bo§anch. Her taraf o lambanm
nuru ile doldu. Her§eyin hakikatini gosterdi.

Balwm ki: 0 gordiigum koprii, gayer muntazam yerde, ova i<_;:inde bir
caddedir. Ve sag tarafimda gordiigum mezar-1 ekber; ba§tanba§a giizel,
ye§il bah<_;:elerle nuran! insanlann reisligi altinda ibadet ve hizmet ve soh-
bet ve zikir meclisleri oldugunu farkettim. Ve sol tarafmda, firtinah, dag-
dagah zannettigim U<_;:urumlar, §ahikalar ise; si.isli.i, sevimli cazibedar Olan
daglarm arkalarmda muazzam bir ziyafet yeri, giizel bir seyran mahilli ve
yiiksek bir gezinti alaru bulundugunu hayal-meyal gordiim. Ve o miithi§
canavarlar, ejderhfilar zannettigim mahluldar ise, munls deve, okiiz, ko-
yun, ke<_;:i gibi ehli hayvanlar oldugunu g6rdiim. "Elhamdiilillahi ala nur-il
iman" diyerek "Allah, iman· edenlerin velisidir, onlan karanhldardan nura
<_;:1kanr." ayet-i kerimesini okudum, 0 vfiluadan aynlchm.

i§te o iki <lag; hayatln ba§langic1, hayatin sonu ... yani di.inya filemi ile ber-
zah (kabir) filemidir. 0 koprii ise, hayat yoludur. 0 sag taraf ise, ges:mi§
zamanchr. Sol taraf ise, gelecektir. 0 cep feneri ise, bencil ve bildigine
itimat eden ve semav! vahyi dinlemeyen insan enaniyetidir. 0 canavarlar
zannolunan §eyler ise filemin Mdiseleri ve acib mahlukatidir. i§te enani-
yetine itimad eden, gaflet zulfunatma dii§en, dalfilet karanligma mi.ibtela
olan adam; o vlliada ewelki hfilime benzer ki: 0 cep feneri hi.ikmiinde
nllis (eksik) ve dalfilet-filud (yanli§ ve sap1ldilda kar1§1k) mfilumat ile
ge<_;:mi§ zamaru, biiyiik bir mezar suretinde ve adem-alud (yolduga bula§-
ffil§) bir karanlik i<_;:inde goriiyor. Gelecegi, gayer firtinah ve tesadiife bagh
bir vah§et yeri goriiyor. Hem her birisi, bir hikmetle i§ yapan merhametli
bir Zat'm emre amade memuru olan Mdiseleri ve varhldar1 zararh birer
canavar hiikmiinde goriiyor. "Allah'1 inkar edenlerin velisi (dostu, yonlen-
diricisi) tagutlar (dogru yoldan s:eviren azginlardir. Onlari nurdan (dog-
ru yoldan) karanlildara ~ekerler." (Bakara, 2/257) ayetinin hiikmiine t:lbi
olurlar. Eger ilahl hidayet yeti§se, iman kalbine girse, nefsin firavunlugu
kinlsa, Allah'm kitabrm dinlese; 0 valuada, ikinci hfilime benzeyecek. 0
vakit birden kainat bir giindiiz rengini ahr, ilahl bir nur ile dolar. Alem
"Allah, golderin ve yerin nurudur." (Nur, 24/35) ayetini okur. 0 vakit
ge~mi§ zaman, biiyiik bir mezar degil, belki her bir asn bir nebinin veya
22 Lemadt

evliyarun reisligi altmda kulluk vazifesini yerine getiren,safi, temiz ruhlann

cemaatlerinin hayat vazifelerini bitirmekle "Allahii Ekber" diyerek yiice
makamlara rn;malanru ve gelecek tarafma ge<;melerini kalb gozii ile go-
riir. Sol tarafma bakar ki; daglar gibi baz1 uhrevi inkilablarm arkalarmda
Cennet'in baglarmdaki saadet saraylarmda kurulnm§ Rahmani bir ziyafeti,
o iman nuru ile uzaktan uzaga fark eder. Ve firtma ve zelzele, t:lun (veba)
gibi hadiseleri, birer musahhar memur bilir. Bahar firtmas1 ve yagmur gibi
hidisati; sureten ha§in, manen <;ok latif hikmetlere medar goriiyor. Hatta
oliimii, ebedl hayatm b.a§langic1 ve kabri, ebedl saadetin kap1s1 goriiyor.
Daha siir cihetleri sen byas eyle. Hakikati, temsile tatbik et ... "
$imdi burada ayetin sadece mealine bakacak olursak, bu temsilden bir
tek kelime bile bulamay1z ama, Bediiizzaman Hazretleri'nin aym ayetten
hissettigi hatt:l fiilen ya§ayarak "hayali bir vllia" diyerek anlarug1 temsil-
de hi<; §iiphe yok ki, bir Melek-i Natik gibi ayet-i kerimeden flSlldandi.
Aym §elcilde "Karde§lerim, 'La ililie ilia hu' ve 'Kul huvallah'da ki 'Hu'
lafzmda, yalmz maddl cihette, hayali ve filed bir seyahatta hava sayfas1-
nm miitfilaas1yla ani bir surette goriinen zarif bir tevhid niiktesinde,
iman mesleginin hadsiz derece lcolay ve viicub derecesinde suhfileti
bulundugunu; §irk ve dalfiletin -mesleginde hadsiz derecede mii§kilath,
miimteni binler muhfil (imkans1zhk) bulundugunu mii§ahede ettim."
ifadelerinde de "Hiive Niiktesi"nde anlattlanlarm, bir Melek-i Natik gibi
ger<;ekleri Bediiizzaman'm §uhlid ve ke§fme seren "Hu" ve "Hiive" kelime-
lerine ait oldugunu anhyoruz. Yani Kur'aru bir ifade, onun ufkunu, ke§fmi
ve mii§ahedesini a<;1p ger<;ekleri, gozlerinin oniine seriyor.

Evet, Emirdag Lahikas1'nda da bu hususta §6yle demektedir:

"Her bir zerre ve her bir parp lisan-1 ha.I ile La ililie ilia hu ve Kul hii-
vellahu Ehad dediklerini bildim. Ve bu Hiive anahtan ile havarun maddl
cihetindeki bu acaibi gardiigiim gibi, hava unsuru da bir Hu olarak,
alem-i misal ve filem-i mana'ya bir anahtar oldu.( ... ) Gardiim ki, filem-i
misal, nihiyetsiz fotograflar ve her bir fotograf; hadsiz diinyevi hidiseleri
aym zamanda hi<; kan§tlrmayarak ahyor. Binler diinya kadar biiyiik ve
geni§ bir uhrevi sinema ve faruyatm fani ve ge<;ici hillerini ve vaziyetle-
rini ve ge<;ici hayatlanmn meyvelerini ebedl tema§agililarda ve Cennette
ebedl saadete mazhar olmu§ bahtiyarlara da. diinya maceralanm ve eski
hatiralanm levhalanyla gozlerine gostermek i<;in pek biiyiik bir fotograf
makinas1 olaralc bildim. Hem Levh-i Mahfuz'un, hem Alem-i Misalin
 C:,ekirdeklerin 9ifekleri 23

iki ciheti ve iki ki.ic;i.iciik numunesi ve iki noktas1, insamn ba§mda olan
kuvve-i hafiza ve kuvve-i hayaliye, mercimek kiic;i.ikliigunde iken, bir
biiyiik kiitiiphane kadar hie; kan§tlrmayarak kemfil-i intizamla ic;lerinde
yazilmas1 kat'i isbat eder ki, o iki kuvvenin en biiyiik ve en muazzam
numuneleri olan Alem-i Misal, hava ve su unsurlannm, bilhassa nutfe-
lerin suyu ve toprak unsurunun pek fevkinde, daha ziyade hikmet, irade
ile ve Kader ve Kudret Kalemi ile yaz1ldiklanm ve hic;bir cihetle tesadiif
ve kor kuvvetin ve sag1r tabiatln ve camid, hedefsiz sebeplerin kan§mas1
yiiz derece imkans1z oldugunu ve hic;bir vecihle mi.imkiin olmadig1m,
Halcim-i Zi.ilcelfil (olan Cenab-1 Hakk'm) Kader ve Hikmet Kaleminin
sayfas1 oldugunu ilme'l yakin ile kat'i olarak bildim."
Bu enteresan ve derin ke§iflerin, Kur'aru bir ifade olan yani bir Melek-i
Natlk gibi gerc;ekleri, gerc;ek muhataplarma iifleyen "Hu" kelimesinden
m~ahade edildiginden hie; §iiphe yoktur.

Bediiizzaman, Kevser suresi ile ilgili bir eserinde §Oyle demektedir: "Ben de
bu meseleyi Kur'an'dan sordum. Kur'an beni en ktsa suresi olan sure-i Kevser'e
havale etti. Ben o sureden sordum. $u sure dahi beni ahirki ayete havale etti.
Benona miiracaat ettim. Dedi; 'Benim harflerimi say.' Saydim!" ·

0 Kur'an-1 Azimii§§ID nas1l bir bahr-i tevhiddir. Bir tek katre,

misfil i<;in bir tek Sure-i ihlas .. fakat kisa bir tek remzi, nihayetsiz ru-
mlizundan. Biitiin enva-yi §irki reddeder, hem de yedi enva-yi tevhidi
eder isbat; ii<;ii menfi:, ii<;ii miisbet §U alti ciimlede birden:
Kur'an-1 Halcim'in nastl bir tevhid denizi oldugunu anlamak ic;in, had-
siz rumuzlarmdan misfil olarak sadece bir damlac1k gibi ihlas Suresinin
tek.bir remzi iizerinde duracak olursak, bu surenin iic;ii miisbet iic; menfi
olan aln ci.imlesinin, ne kadar §irk c;e§idi varsa hepsini reddettigini ve yedi
c;e§id tevhid hakikatini da isbat ettigini goriiriiz.

Birinci ciimle: ~ j karinesiz i§arettir. Demek, itlakla tayindir.

0 tayinde taayyiin var. Ey, La hiive illa hu. -?u tevhid-i §Uhuda bir
i§arettir. Hakikat-bin naza~~ tevhide miistagrak olursa der ki: La me§-
hude illa Hu.
ihlas suresinin birinci ciimlesi "De ki, 0 Yani Allah, de" Hiive zamiri.
Uc;iincii tekil §ahis olarak 0 demektir. Arna, gerc;ek varhk Allah oldugu
ic;in "Hi.ive" yani "O" deyince; "Allah" akla gelir. Hic;bir karine, ipret,
24 Lemaat

emare ve delile ihtiyac; olmadan, "Hu"dan Cenab-1 Hak anla§1hr. Onun

ic;in Hiive (Hu) Esma-i Hiisnadan yani Cenab-1 Hakk'm giizel isimle-
rindendir. Zikir makammda "Allah" ismi yerine "Hu" da c;ekilmektedir.
Zaten kainat yuvarlak §el<liyle ve gok cisimleri de kiirevi bic;imleri ile birer
"Hu" gibi, O'ndan birer tecelli ve i§aret olduklanm ifade etmektedirler.
Hatta her canh teneffus ederken, "Hu" demek mecburiyetindedir. Demek
ki, "Hu" yani "Allah" demeyen ya§ama imkamndan mahrum kalm1§
olacakur. "La hiive ilia hu" yani O'ndan ba§ka yok, ancak 0 var. imam-1
Rabbani Hazretleri'nin Vahdet-i ~uhud anlay1§1 ic;inde La me§hiide ilia
hu ... Bu ciimlede tevhid-i §uhud i§areti bulunmaktadir.

ikinci ciimle: ~\ dir ki, tevhid-i uluhiyet'e tasrihtir. Hakikat,

.l;.t
hak lisam der ki: La mabude ilia Hu.
Allah ahaddir birdir, ciimlesi ise, Cenab-1 Hald('m tek, illli oldugunu
ac;1kc;a ilan etmektedir. Aym zamanda Allah'tan ba§ka mabud olmad1g1m
ifade eden bu ciimle tevhid-i uluhiyete i§aret etmektedir.

i\:i.indi ciimle: ~I ~I 'dir. iki cevher-i tevhide sadeftir. Birinci

dtirri.i: Tevhid-i rububiyet. Evet nizam-1 kevn lisaru der ki: La hfilika ilia
hu. ikinci dtirri.i: Tevhid-i Kayyfuniyet. Evet sedser kainatta, vticud ve
hem bekada, mtiessire ihtiyas: lisam der ki: La kayylime ilia Hu.
Allah sameddir, yani her §ey ona muhtac;tir ama 0 hic;bir§eye muhtac;
degildir. Bu ciimlenin ic;inde iki tane tevhid incisi vardir, incilerden birisi
tevhid-i rububiyettir. Allah'tan ba§ka yokluktan varhga c;1kanp bu filemi
yaratacak bir Rab yoktur. Kainattaki nizamm dili bu gerc;egi, La hilika
ilia Hu diye ifade etmektedir. Samed sadefinden c;1kan ikinci inci ise tev-
hid-i kayyumiyettir. <;unldi varhldar yaratildiktan s6nra da varhldanm de-
vam ettirme giiciine sahip olmadiklan ic;in, yine onlan ayakta tutacak bir
kayyuma muhtac;tirlar. i§te ba§tan ba§a Hinatta, hem varhktan yolduga
gec;i§te hem de devam ve beH ic;in bir Samed'e ihtiyac; oldugundan dolay1
bu ciimlede iki tane tevhid hakikati bulunmaktadir: tevhid-i rububiyet ve
tevhid-i kayyumiyet. Boylece, iic;iincii ve dordiincii tevhid hakikatlan da
bu ciimlede bulunmU§ olmaktadir.

Dardi.inci.isi.i: ~ ~'dir. Bir tevhid-i celill mtistetirdir; enva-yi §irki

reddeder, kiifrii keser b!i§tibah. Yam tegayytir, ya tenasill, ya tecezzi eden
elbet; ne Hfil1k'tir, ne Kayyfun'dur, ne ilili ... Veled fikri, tevelitid ktifri.i-
ni.i r-1 reddeder, birden keser atar. ~u §irktendir ki, olmu§tur be§er ekse-
 c;ehrdelllerin 9ifekleri 25

risi giimrah ... Ki Isa (aleyhisselim), ya Uzeyr'in, ya melaik, ya ukuhin

tevelliid §irki meydan ahyor nev-i be§erde gih ba-gah ...
'Dogurmadi' manasma gelen dbrdiincii ciimlede bir tevhid-i celfili gizlidir.
\:e§it c_;e§it §irkleri reddeden ve ki.ifrii §iiphe birakmayacak §elcilde keser. Yani
degi§en, dogan, doguran, boliinen elbette yaratic1, kayyum ve ilili olamaz.
Boyle oglu, k.iz vs. §irk fikri yiiziinden insanlann c;ogu sapml§tlr. Allah'a
oglu ve luz isnadina misaller Isa (a.s.) veya Uzeyr yahlit melelderdi lci, H1-
ristiyanlann ve Yahudilerin bir lusrm bunu soylerken mii§rik putperestler
de meleklerin Allah'm kizlan oldugunu soylemekteydiler. Felsefecilerin bir
k.ism1 yani sudur anlay1§m1 kabul edenlerde; "Birden sadece bir sudur eder,
ba§kalan ise ba§kalan vas1tas1yla ortaya c_;1kar. Allah'tan ilk defa ald-1 evvel
sudur etmi§tir. Ondan da akl-1 sani. Boylece ulcul-u a§ere yani on alul sudur
etmi§tir." diye felsefi bir §irki ileri si.irmi.i§lerdir. I§te lem yelid, biitiin bun-
lara gerc_;ek cevab1 vererek, boyle bir §eyin asla soz konusu olamayacagm1
ifade etmektedir. Be§inci tevhid, tevhid-i celfilidir.

Be§incisi: jj; ~.) Bir tev~id-i sermedl i§areti §6yledir: Vicib,

Kadlm, Ezell olmazsa, olmaz Ilah ... Yini: Ya miiddeten hadis ise,
ya maddeden tevelliid, ya bir as1ldan miinfasil olsa, elbette olmaz §U
kiinata penah ... Esbab-peresti, niicum-perestlik, sanem-peresti, tabiat-
perestlik. §irk.in birer nev'idir; dalilette birer <;ih ...
Ve lem yfiled yani "dogmadi" ci.imlesinde bir tevhid-i sermedi i§areti ve-
rilerek, ezeli olmayanm ilili olamayacag1 anlatilm1§t1r. DolaylSlyla, zaman
ic_;inde meydana gelmi§, bir as1ldan aynlm1§ varhklar §U kainatm s1gmak
ve dayanag1 olamaz. Onun ic_;in sebeplere, ytld1zlara, putlara, tabiata tap-
mak birer §irktir ve delfilet ve sap1ldtlcta birer c;ukurdur. Bu ciimleden de
altinc1 bir tevhid ortaya s:1kti ki tevhid-i celalidir.

Altmc1: ~ ~.J Bir tevhic:l-i cimi'dir. Ne zatmda naz1ri, ne efilin-

de §eriki, ne s1fitmda §ebihi r-1 lifzma nazargah ... ~u alt1 ciimle manen
birbirine netice, hem birbirinin biirham, miiselseldir berihin, miiret-
tebdir netiic §U surede karargah ..·. Demek §U Sure-i ihlas'ta, kendi
mikdar-1 kametinde miiselsel, hem miiretteb otuz sure miinderi<;; bu
bunlara sehergih ... ~I ~l ·: :;;i1 ~ ~
.:l;.l 1~ j ~ ~.J Velem yekun le hu kiifilven ehad. Yani Onun bir den-
gi, bir benzeri, bir §eriki yoktur ciimlesinde de bir tevhid-i cami vardir.
26 Lemaat

Boylece bu altmc1 ci.imlede bulunan tevhid-1 dmi ile beraber ihlas sure-
sinin is:inde bulunan yedi tane tevhid hakikati ke§fedilmi§ oldu. Belki de
bu tevhidl halcikatlannnm ehemmiyeti cihetindeydi ki, ii<;;: ihlas okumak
bir hatim indirmek gibi kabul edilmi§tir. Yani ii<;ryiizbin altiyiizyirmi harfi
bulunan Kur'an harfleri ile ihlas 1m Besmele ile beraber altm1§ dokuz harf
olan durumu nazara almirsa ihlas suresinin her bir harfinin yakla§1k bin
be§ yiiz sevab1 ve hasenesi oldugu anla§1hr.

~u alt! ciimle manen birbirine netice, hem birbirinin burharu,

mtiselseldir berihin, mtirettebtir netaic §U surede karargih. Demek §U
Sure-i ihlas'ta, kendi miktar-1 kametinde mtiselsel, hem mtirettep atuz
sure mtinderi<;; bu bunlara sehergah. ~I ~~ , ~ : JI ~ ~
ihlas suresinin alti ci.imlesinin herbiri digerlerine hem netice, hem birbir-
lerinin delilleridir. Boylece birbiriyle dayam§an, birbirini isbatlayan s:ok
muhkem ci.imlelerden miirekkep giis:lii bir §Ube kaqlffilza s:1kmaktadir.
Mesela: ~ ~ Dogurmami§tir. <;iinkii: jj; ~.J Dogmami§tlr da. <;unkii:
.:i;.\ 1~ j J:;. ~.J Onun hi<;rb~r dengi de yoktur. <;iinkii: .:i;..\ ~1; 0,
Allahtir, tektir. yiinkii: ~I~\. Her§ey O'na muhta<;r o ise hi<;rbir§eye
muhta<;r degildir. Oyleyse· dogurmami§tlr. 4

Mesela: ~I 4t\ <;~ ~ ~, s:iinkii ve ~; ~_}, <;riinkii j:):;. ~.J

.:i;.\ 1.Ji5, <;riinkii .:i;.\ ~I ; . Oyleyse ~I ~l'dir. Dikkat edilirse herbir
ci.imle diger be§ ciimle ile takviye edilip ispatlamyor. Boylece alti ciimle
be§ ile s:arp1hrsa otuz olur ve ihlas suresinde otuz surenin yerle§tirildigi
de gorillmii§ olur.

Sebep S1rf Zahiridir

izzet ve azamet ister ki; esbab-1 tabii, perdedar-1 dest-i kudret ala
aklm nazannda. Tevhid ve celfil ister ki; esbab-1 tabii, damenkq-i tesir-i
hakiki ala kudret eserinde.

imtihan meydan1 olan §U diinyada Cenab-1 Hak sebepleri s1rf zahiri bir
perde olarak yaratml§tlr. <;iinkii ahirette sebepler ortadan kaldmlacak,
herkes, her§eyin dogrudan dogruya his: vas1tasiz Allah tarafmdan yaratildi-
gllll yaklnen bilecektir. Bu diinyada Allah-u Tafila izzet ve azametinin
geregi, akla gore sebepleri kudretinin bir perdesi olarak var etmi§tir. Arna
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 27

tevhid hakikat:J. ve il:lh1 Cel:ll de, Allah'm kudretinin ortaya koydugu

eserde hakikl tesirden el ve eteklerini <;ekmelerini isterler. <;i.inkii islfunl
tevhid ger<;egi; sadece 'Allah vardir ve birdir.' demekten ibaret degildir.
Evet, Allah vardir ve birdir; her varhktan daha kesin bir ger<;ek olarak
vardir ve birdir. Hem de, Allah her§eyi yaratan ve her yaratt:J.guu her an
goriip gozeten ve kontrol eden; her lahza aym varhg1 binlerce defa yarat1p
yok etmeye giici.i yeten bir zatt:J.r. Baz1 yanlI§ anlayi§lann zannettigi gibi
asla kainat:J., yarat:J.p kendi ha.line birakmI§ veya saat gibi kurup i§leyi§ini
kendisine havale etmi§ degildir. Mi.iessir-i hakikl Allah't:J.r. Sebeplerin §U
imtihan diinyasmda aklm nazarmda zahiri ve anzi bir tesirleri vardir.
imtihan bitince, ahirette tamamen sebepler kalkacakt:J.r. i§te sebeplerin bu
perdedarhk vazifesini mi.iminlerin <;ok iyi bilmesi gerekmektedir.

Vucud, Alem-i Cismanlde Munhas1r Degildir

Viicudun hasra gelmez muhtelif enva1ru, miinhasir olmaz, Slki§-

maz §U §ehadet ileminde . .Alem-i cismani bir tenteneli perde gibi,
§U'le-fe§in gayb1 avilim iizerinde.
Vi.icud yani varhk, sadece cismani ve maddi aleme mi.inhasir degildir.
Billlis, §U §ehadet aleminde, varhk <;e§itleri 0 kadar <;oktur ki, onu
sadece madde ve cismani §eylere hasretmek, dar bir alana s1k1§tlrmak
demektir. Aslmda cismani filem, l§Ik sa<;an gaybi alemler i.izerinde sanki
tenteneli bir perde gibidir. Gozleri maneviyata a<_;1k olanlar o tenteneli
maddl perdenin arkasmdaki gaybi ve manev1 alemleri seyrederler. Bizler
dikkat edersek, tarihi maddeci olan inkarc1lann §0yle bir aldatmacas1ru
fark edebiliriz. Onlar, yoklugun· kar§isma maddeyi koyarlar. Halbuki,
yoklugun kar§Ismda varhk vardir. Varhgm da <;qitleri vardir. Madde ise
varhldardan sadece bir tanesidir. Ruh da bir varhkt:J.r ama madde degildir.
~imdi, varhk olarak sadece maddeyi kabul edip sirf onu yoklugun kar§1s1-
na dikerseniz, o zaman §0yle bir yanh§I kabul etmek zorunda kahrs1mz.
Bir §ey madde degilse o takdirde yok demektir. Yani onlann tezgahladi-
g1 bu aldatmaca kar§ismda melek, ruh gibi maddl varhklan yok saymak
gerekir. Arna biz ba§tan; "Varhklar sadece maddeden ibaret degildir.
Maddi olmayan varhklar da vardir." diyerek meselenin i.izerine gidersek,
onlann oyunlan bo§a <;1kar. Tabii o zaman da maddl olmayan varhklann
ilmi, mant1kl, ak1i ispatlanru yapmam1z gerekir.
28 Lemaat

Kalem-i Kudrette ittihad, Tevhidi ilan Eder

Eser-i itkan-1 san'at, faratm her ko§esinde bilbedahe reddeder

esbabmm icadmi. Nakp kilki ayn-1 kudret; hilkatm her noktasmda
bizzarure reddeder vesaitin viicudunu.
Nas1l ki, aym kfilemle, ayru tarzda harfleri yaz1lm1§ bir mek:tup bir kitap
gorsek bunu yazan tek ki§i, deriz. Aym §elcilde §U kainatta, kudrette ka-
lemiyle biiriin yaratilm1§lar yaz1hp var edilmi§. Hepsinin iisriinde de aym
kalemin <_;:izgileri goriilmektedir. Ever, sanat eserlerindeki muhkemlik,
miikemmellik, her kb§ede kendisini gostererek, aluls1z, §UUrsuz sebeple-
rin ve tesadiiflerin boyle bir §eyi yapamayacaglill ilan etmektedir. Aym
kudretin kalem nalu§lan hiikmiindeki harika sanat §aheserleri, yarat1h§m
her noktasmda, karmal<:an§1k ve cal1il vas1talann bu i§leri yapamayacag1-
m a<_;:1k<_;:a gostermektedir. Bu kainatm tek kalemden <_;:1ktigm1 §Uradan
anhyoruz ki, atomun yap1s1 ile giine§ sistemlerinin yaplSl yani en kii<_;:iik
sistemle en biiyiik sistemlerin yap1h§1 aym... Bitkilerin ~e hayvanlann
terbiye ve idarelerinde biiyiik bir liituf, geni§ bir rahmet ve miithi§ ben-
zerlikler bulunmaktadir.

Bir ~ey, Her ~eysiz Olmaz

Kainatta serbeser s1rr-1 tesaniid miistetir, hem miinte§ir. Hem

cevanibde tecaviib, hem teaviin gosterir. Ki yalmz bir kudret-i alem~
§iimuldiir yaptmr, zerreyi her nisbetiyle halkedip yerle§tirir. Kitab-1
filemin her satmyla her harfi hayy.. ihtiyas: sevk ediyor, tam§t1nr. Her
nereden gelirse gelsin nida-yi hacete lebbeyk zendir, sm-1 tevhid nam1-
na etrafi gorii§tiiriir. Zihayat her harfi, her bir ciimleye miiteveccih
birer yiizii, hem de nazlf birer gozii baknnr.
Yaratilanlara dikkat ettigimiz zaman hi<_;:bir §eyin tek ba§1na olamayacag1-
m, <_;:iinkii biiriin diger varhl<larla miinasebetlerinin bulundugunu gar-
mekteyiz. Mesela, bir elmamn olmas1 i<_;:in uygun topragm, havanm, 1§1-
gm, sicakhgm olmas1 gerekmektedir. Bunun i<_;:in de diinyamn ve giine§in
olmas1, aynca mevsimlerin meydana gelebilmesi i<_;:in diinyamn ekseninin
belli bir egi~ikte ayarlanmas1 gerekmektedir. Bunlann hepsine sahip ve
hllim olmayan bu ayarlamay1 yapamaz. Bu dediklerimizin oldugunu,
 <;ekirdeklerin <;ifCkleri 29

kiinatta ba§tan ba§a bir dayani§manm yaygm hfilde bulundugunu, her ta-
rafta kiinat1 meydana getiren kiis=iik biiyiik her §eyin birbiriyle yardimla§-
tig1m, birbirinin istegine cevap verdigini gormekteyiz. Bu gers=ek, bize
cihan1 kuptan bir kudretin her zerreyi yaratlp, istedigi yere yerle§tirdigini
ispatlamaktadir. Evet, kiinat kitabmm her satm ile her harfi, canhlan
ihtiyas=lanna sevkedip, onlari birbiriyle tan1§tirmaktadir. Zerreden Hinata
her§ey bir tek Zarin oldugu is=in tevhid namma onlan sanki birbiriyle her
an g6rii§tiirmektedir. Kiinat kitabmm canl1 olan her harfi is=in sanki her
bir ciimleye bakar birer gozii ve birer yiizii vardir. <;iinkii hepsi de s:ok
miikemmel ve muhte§em bir ahenk is=indedirler.

Gune§in Hareketi Cazibe ic;indir;

Cazibe istikrar-1 Manzumesi ic;indir

Giine§ bir meyvedardir, silkinir ta dii§mesin miincezib seyyar

olan yemi§leri. Ger siikutuyla siikunet eylese, cezbe kas:ar, aglar fezada
muntazam meczuplan.
Giine§in hareketi s:ekim giicii elde etmek is=indir. <;iinkii hareket harareti,
hararet kuweti, kuwet cazibeyi yani s:ekimi zahiren doguran iia.hi bir
kanundur. <;ekim giicii de giine§ sisteminin istikranm saglar. Giine§ sanki
meyveli bir agaca benzer. Agas:lar silkelenirse m~yveleri dii§er ama giine§
agas=lann tersine meyveleri olan gezegenlerini yerlerinde tutabilmek is=in
silkinmek mecburiyetindedir. Eger giine§ hareket etmezse, hararet olu§-
maz. Hararet olmaymca kuwet olmaz. Kuwet olmaymca da s:ekim giicii
kalmaz. 0 zaman da giine§in etrafmda muntazam §elcilde dizilmi§ hare-
ket eden ve sanki birer cezbeli meczub hilinde durmadan doniip duran o
gezegenler ipi kopmu§ tesbih tanesi gibi goklerde aglay1p dagilacaklardir.
Dikkat edilirse Ustad burada 'silkinme' rabirini kullanmi§ hatta Birinci
Diinya Sava§I sirasmda yazd1g1 i§arat'ill-i'caz tefsirinin bir ha§iyesinde
§unlan yazmI§tlr: 'Hasta hfilinde, uyku ile uyan1khk arasmda ihtar edilen
bir niiktedir. Giine§in yerinde mevlev1 gibi. yaptig1 sema hareketi, s:ekim
giiciinii dogurmak is=indir, s:ekim giicii de Giine§ sistemi diye an1lan
giine§e bagh yildizlan dii§me tehlikesinden kurtarmak is=indir. Demek,
giine§in ekseninde dairevi cereyan ve hareketi olmasa y1ld1zlar dii§erler.'
$ahsen bir ke§if olarak degerlendirdigim bu meselede ges:en (85 sene on-
ce yapilan) 'sillcinme olay1'nm ve 'hareketten, hararet; hararetten kuwet;
30 Lemadt

kuvvetten ~elcim giicii' dogmas1 tesbitinin ilim ehlince ara§tmhp, yeniden

degerlendirilmesini arzu etmekteyim.

Ku~uk ~eyler Buyuk ~eylerle Merbuttur

Sivrisinek goziinii halkeyleyendir mutlaka, Giine§'i hem kehke§i

halkeylemi§. Pirenin midesini tanzim edendir mutlaka, manzume-i
§emsiye'yi naz meylemi§. Gozde ru'yet, midede hem ihtiyac1 derce-
dendir mutlaka, sema goziine ziya siirmesi ~ekmi§, zemin yiiziine gida
sofras1 sermi§.
Kii~iik §eyler biiyiik §eylerle baghdir. Bu bakimdan bu ger~ek hem
tevhidi isbat eder, hem de Mutezile Mezhebi'nin "Allah'm ilmi, ciizi-
yata taalluk etmez." §eklindeki yanl1§1m reddedip ~iiriitmektedir. Ever,
sivrisinegin goziinii kim yaratml§Sa, giine§i de kehke§am da yaratanm 0
olmas1 gerekmektedir. c;iinkii sinege gorme duygusu olarak goz verildi,
fakat ne giine§, ne de samanyolu hi~biqey yaratilmadi ise, o goz g0rmek
i~in l§1g1 nereden bulacak? Yani kii~iik sinek gozii ile giine§ ve samanyolu
arasmda bir filfilca vardir. Aynca, sinegin goziiniin ozelligi ile yukaridan
gelecek l§Igm durumu konusunda en ince hesaplanna kadar bilinmesi
gerekir. c;iinku l§Iga ·g0re goz veya goze g0re l§lk ayarlanmazsa; ya
yetersiz l§iktan dolay1 goz g0remez veya yogun l§lktan dolay1 kama§ip
kahr ve geregi gibi istifade edemez. Bu yiizden yaratammn da bir olmas1
gerekir. Aynca pirenin midesi ile giine§ sistemi arasmda ince bir miina-
sebet vardir. c;iinku pireye mide verilse bile I§1g1, toprag1, ot bitirecek
imkaruan olmayan bir ortamda o midenin pireye ne faydas1 olur? Aynca
pirenin viicudunu, ihtiyacm1, sindirim sistemini yaratan ve bilen zatm,
o mideye uygun g1day1 da yaratmas1 gerekmektedir. Biitiin bunlar hep
birbiriyle baghdir. Kur'an-1 Kerim'de "Ektiginizi gordiiniiz mii? Siz mi
onu bitiriyorsunuz, yoksa bitiren Biz miyiz? dileseydik, onu kuru bir
~op yapardik." (Vala.a, 56/65) buyuruluyor. Onun i~in vecizenin sonunda:
"Gozde gormeyi, midede ihtiyac1 yerle§tirendir mutlaka, sema goziine
ziya siirmesi ~ekmi§, yeryiiziine de g1da sofras1 sermi§." denilerek, goz
ve mide ile gokler ve yer arasmdaki bag belirtilmi§, hepsinin sahip ve
yaratanmm da tek oldugu anlatllm1§tlr.
 <;ekirdeklerin (:ifekleri 31

Kainatm Nazmmda Buyuk Bir i'caz Var

Kainatm gor ki te'lifinde bir i'caz var. Ger biitiin esbab-1 tabii-
ye bi'l-farz1'l-muhfil. Ola her biri muktedir bir F:lil-i Muhtar. 0 i'caza
kar§I nihayet, acz ile bi'!-imtisfil ederek secde ki ~~ ~ ~~jj ~ ~~
~~I J; ~j~i ~~j ~i ,
Kfilnatrn bir §iir gibi nazmedilip yaztlmasmda bir mucizelik var. Kur'an-1
Kerim nas1l ki, mucizedir, his: kimse onun benzerinde bir kitap yaz1p or-
taya koyamaz. Ayru §ekilde kfilnat kitabmm yarattlmas1 da oyle mucizedir
yani biitiin maddi sebep ve giis:leri aciz birakir. Muhfil farz, eger maddi
ve d.bii sebepler giis: sahibi ve iradeli birer fail olsalar yine de yaratlll§-
taki 0 mucizelik kar§ISmda son derece aciz olduklarrm gorerek Allah
kaq1smda secde edip §6yle diyeceklerdi: "Seni her tiirlii noksan sifattan
tenzih ederiz, ey Rabbimiz! Sen Ezeli Kadirsin ve. Celfil Sahibisin... "
Ever, bunun aksi imkans1zdir. 0 takdirde herbir zerrenin canh vi.icutlarda
yaptiklari i§leri b~armas1 is:in biyoloji, kimya, fizik ve diger ilimlerde
tesbit edilen biitiin bilgileri hatta heniiz bilinmeyenleri de bilmesi lazrm
gelir. Yani bunun is:in Allah'm ilmi Radar herbirinin ilmi olmas1 gerekir.
Aslmda bu da yetmez. Diger zerrelere istedigi zaman soziiniin ges:irmesi,
gereginde de onlara son derece itaatli olmas1 icap eder. Bunlar mi.imkiin
degildir. Yine de hepsinin iizerinde her an sonsuz giicii ile bir zatrn hakim
olmas1 laz1mdir. His:bir kumandan tayin etmeden yirmi y~ma gelmi§
gen~leri toplay1p, "Askerlik vazifelerini, araruzda anla§ip yapui1z." diye
birakiversek, bu i§i beceremezler. Belki 'cahil ve egitimsiz olduklan is:in',
diyenler olabilir. Subaylarm riitbelerini kaldinp his:bir alt iist yok. "Bu i§i
siz yi.iriitiin." desek, biitiin egitim ve askerlik bilgilerine ragmen, soziinii
dinleyecekleri bir makam olmadig1 miidders:e ba§armalan s:ok zordur.
Bunlar insan, ama obiirleri aktls1z, §Uursuz atom zerreleri. Aynca canh
vi.icut te§kilatlan yarunda askerin te§kilatlan s:ok hafif kalir.

Kudrete Nisbet Her§ey Musavidir

:~l.J ~ ~! ~ ~.J ~~Bir kudret-~ zatiyedir, hem ezeli;

acz tehalliil edemez. Onda meratib olmay1p, mevani' tedahiil edemez.
isterse killl, isterse ciiz~nisbet tefaviit eylemez. <:;iinkii her §ey baglidir
her §ey ile. Her §eyi yapamayan bir §eyi de yapamaz.
32 Lemaat

Allah'm kudretine gore az <pk, biiyiik kii<;i.ik his:bir §ey fark etmez, her§eye
giici.i yeter. Ayet-i Kerimede 'Sizin yarattlmaruz da, diriltilmeniz de, tek bir
ki§inin yaratthp diriltilmesi gibidir.' (Lokman, 31/28) yiinkii Allah'm kudreti,
zati ve ezelidir, onun is:in ona acizlik miidahfile ve hfilul edemez. Onun is:in o
kudrette mertebeler olmaz. Yani §UilU yaranr da bunu yaratamaz (ha§a) diye
bir §ey sozkonusu olamaz. isterse killl, isterse ci.iz olsun, his:bir§ey degi§mez.
Her§eyi yaratma giici.ine sahiptir. Zateri yaratttl<lar1 ile gers:ekte bu ortadadrr.
Zaren her§ey, her§eyle baghdrr. Her§eyi yapamayan, bir §eyi de yapamaz. 32.
Soz'iin Birinci Mevkifinde bir atom zerresinden, alyuvardan, hiicreden, insan
viicudundan, biitiin insanhktan, yeryiizi.inden, giine§ten, biitiin ytldizlara
kadar biitiin mahlfilcatm Allah'm birligini, kendi aralarmdalci derin miinase-
betleri lisan-1 hfil ile gostererek dile getirdikleri anlattlmalctadrr.

Kainat1 Elinde Tutamayan, Zerreyi Halk Edemez

Tesbih gibi nazm eyleyip kakhracak; Arz'1m1Zl, §iimlisu, ni.iclimu,

hasra gelmez. $u fezamn ba§ma hem sinesine takacak oyle kuvvetli ele
bir kimse malik olmaz. Di.inyada his:bir §eyde dava-yi halk edip, iddia-
yi kad edemez ...
Her §ey birbiriyle bagh oldugu is:in kainatt elinde tutamayan, zerreyi
yaratamaz. Diinyay1, giine§leri ve say1s1z yildtzlan tesbih taneleri gibi
dizip kaldtrarak §ll fezanm ba§ma ve sinesine takacal<: kadar oyle giis:lii bir
ele milik olmayan, diinyada his:bir §ey hal<:kmda yaratma tavn takmarak
yoktan var etme iddiasmda bulunamaz.

ihya-1 Nev', ihya-1 Ferd Gibidir

Mevt-filud bir nevm ile kt§ta uyu§IDU§ bir sinek, nas1l onun ihyas1
kudrete agir gelmez. $u Di.inya'nm mevti de, ihyas1 da oyledir. Bi.iti.in
ziruh ihyas1 onda fazla nazlanmaz.
Allah-u Teala'mn kudreti is:in bir tiirii yaratmak, o tiir is:indelci bir ferdi
yaratmak gibidir. ~u imtihan diinyasmda kudret tecellisinden daha <rok
sebepler perdesini gerektiren hikmet tecellisi Mkim oldugundan, imti-
han geregi her§ey akil ile fade edilsin diye bir derece artiilii ges:mektedir.
Oliime benzeyen kt§ uykusuna yatmt§ bir hayvanm veya meyvelerinden ve
 <;eliirdeklerin <;ifelderi 33

yapraldanndan soyunmu§ bir agacm baharda yeniden uyamp canlanmas1,

nasil, Allah'm kudretine agir gelmiyorsa, tamamen imtihan perdelerinin
kaldmhp ilahi kudretin kendisini apk<;:a gosterecegi ha§ir meydamnda da
biitiin ruh sahibi canhlann tekrar ihya edilmesi de agir gelmez. Aynca
"Kudret-i ilahlye'nin nisbeti kanunidir. Yani, <;:oga aza, biiyi.ige kii<;:iige bir
bakar. $u derin meseleyi, birka<;: temsil ile zihne yalda§tlrahm.
I§te kainatta, §effafiyet, mukabele, muvazene, intizam, tecerriid, itaat
birer i§tir ki, <;:ogu aza, biiyiigu kii<;:iige e§it hale getirirler. Birinci temsil:
$effafiyet s1rn111 gosterir. Mesela, giinqin tecelli feyzinden olan timsali
ve aksi, denizin yiiziinde ve denizin herbir damlasmda aym hiiviyeti gos-
terir. Eger, kiire-i arz, perdesiz giinqe kar§l muhtelif cam parplanndan
mi.ireldcep olsa, giinqin aksi herbir par<;:ada ve biitiin yeryi.iziinde s1kmti-
s1z, boliiniip par<;:alanmadan, hi<;: eksilmeden bir olur. Eger, faraza giine§
irade sahibi bir fail olsa idi ve ziyasmm feyzini yans1masmm timsalini
iradesiyle verseydi, biitiin yeryiiziine verdigi feyzi, bir zerreye verdigi
feyizden daha agir olamazdi.

ikinci temsil: Mukabele sirnd1r. Mesela insanlardan meydana gelen bii-

yiik bir dairenin merkez noktasmdaki ferdin elinde bir mum ve dairenin
<;:evresindeki ferdlerin ellerinde de birer ayna farz edilse, merkez noktanm
<;:evredeki aynalara verdigi feyiz ve yans1ma tecellisinin, siki§madan, bo-
liiniip par<;:alanmadan, hi<;: eksilmeden nisbeti birdir.
U<;:iinci.i temsil: Muvazene s1rndir. Mesela, hakiki, hassas ve <;:ok biiyiik
bir terazi bulunsa, iki goziinde iki giine§ veya iki y1ldiz veya iki dag veya
iki yumurta veya iki zerre, herhangisi bulunursa bulunsun, sarf olunacak
aym kuvvet ile o hassas biiyiik terazinin bir gozii goge, bir gozii yere
inebilir. $imdi bu temsilden hakikate donecek olursak: Biz varhklan ii<;:
§elcilde dii§i'mdiigiimiizii ifade etrni§tik. a) Vacibii'l Viicud yani varhg1
zaruri olan Cenab-1 Haldc, b) imtina-ul vi.icud yani yoldugu zaruri olan,
birden fazla ilahm miimkiin olmamas1, c) imkan-ul Viicud yani varhg1
da yoldugu da miimkiin olan. Biitiin yaratilm1§ olan mevcudat ve mah-
lukat ... Demek lci, yarat1lm1§ varhldann ne varhg1 zaruri ne de yoldugu
zaruri. Varhk ve yokluklan, aym agirhg1 ta§iyan terazinin kefeleri gibi
e§ittir. O'nun i<;:in imkan-iil vi.icud yarat1klar kendililderinden ne var ola-
bilirler, ne de kendililderinden yok olabilir. Ancak tercih edici bir kudret
var veya yok edebilir. Ever, onlan ancak Vacib-ul Viicud (varhg1 zaruri
olan) Allah-u Teala tercih edip yok edebilir. Onun i<;:in bu hususta tercih
34 Lemaat

sahibi is:in az s:ok, biiyiik kus:uk fad( etmez. Hassas ve biiyiik terazinin ke-
felerindeki dengeleri bozmak is:in yap1lan tercihe gore, o kefelerdekilerin
biiyiik kiic,:iik veya az c,:ok olmalanmn his:bir onemi olmadig1 gibi ...
Dordiincii temsil: imizam s1rndir. Mesela, en biiyiik bir gemi, en kiis:iik
bir oyuncal( gibi s:evrilebilir.
Be§inci temsil: Tecerriid s1rndir. Mesela, igne gibi bir bahk, balina bahg1
gibi, o miicerred mahiyete maliktir; bir mikrop, bir gergedan gibi, canh-
hk mahiyetini ta§1yor.
Altmc1 temsil: itaat s1rnm gosterir. Mesela, bir kumandan "Aq" emri ile
bir neferi tahrik ettigi gibi, aym emir ile bir orduyu tahrik eder...

Tabiat, Bir San'at-1 ilahiyedir

Degil rabi' tabiat, belki matba'. Degil nakka§, o belki bir nakl§-
tlr. Degil fa.il, o kabildir. Degil masdar, o mistardir... Degil naz1m, o
nizamdir... Degil kudret, o kanundur... irad1 bir §eriattir, degil haric
hakikatdar.
Tabiat, ilaru bir sanamr; Allah'm bir imzas1, bir miihriidiir. Tabiat bir
tab edici degil belki bir matbaadir. Bir nal(ka§ degil, o bir nalG§tlr. 0 bir
fail degil, o bir kabildir. Yani sadece iizerinde yap1lan kabul edicidir. 0
bir kudret kaynag1 degil, bir olc_;:iidiir. 0 nizam koyucu degil, sadece bir
nizamdir. 0 bir kudret degil, sadece iradi bir kanundur. Kanun oldugu
ic,:in de zihnin di§mda bir hakil(ati yoktur. Onun ic_;:in bir kanun koyucu
ve §Uurlu bir tatbikc_;:i olmadan bu miimkiin degildir. Giic_;:lii bir hakim
olmadan kanunlar yiiriitillemez. Aynca kanunlann neticelerine dikkat
edecek olursak, merhametli, §efkatli ve hikmetli bir giizellilde bizi yiizyiize
getirmektedir. Yani kanunlar geli§i giizel konulmam1§tlf. Mesela madenler
belli bir 1s1mn iistiine c_;:1ktildan zaman genle§irler. Onun ic_;:in trenlerin
raylarmda yaz aylannda uzama, k1§ aylannda da kisalma olur. Halbuki bu
prensip suya gelince degi§ir. \:iinkii suda, 1s1 s1finn alt!na dii§iip donma
olay1 gerc_;:elde§tigi zaman genle§me olur.
Pelci, neden boyle olur? Eger su da madenlerin bagh oldugu kanuna
bagh olsayd1, o zaman tam tersine ki§ sogugunda su donup kiic_;:iilecekti.
Hacminin kiic_;:iilmesi suyun ozgiil agirhgmm artmasma vesile olacag1 ic_;:in
sudan agir olan buzlar dibe c_;:okecelderdi. Bu c_;:okii§ler neticesinde deniz
 <;;ekirdelilerin <;;irekleri 35

ve gollerde canhlann yapmas1 imkans1z hale gelecekti. Yazlan diplerdeki

buzlar lcolay kolay c;ozillemeyeceginden dolay1 da §U anda istifade ettigimiz
pek c;ok nimetten mahrum kalacakt:Ik. Halbuki, tam tersine la§m sular do-
nunca, madenlerin alcsine genle§mektedir. Ozgiil agirlildan hafif olan buz-
lar da sulann iizerinde kald1gmdan, buzlar altmda canhlar ya§ama imkam
bulabilmektedir. Aym §elcilde madenlerin demirin sicakta genle§mesinden
istifadesiyle, insanlar o sert demirden tel, zirh, lalic;, araba, tren, uc;alc vs
yapabilmektedir. Aslinda daha da derine inecek olursalc, hidrojen ve oksijen
atomlan yarat:Ihrken, bunlann bile§ip su maddesini meydana getirecelderi,
elbette sonsuz ilim sahibi Yaratan tarafmdan bilinmekteydi.
Yerc;elcimi kanununu ele alal1m. Boyle bir kanun olmasaydi, biz yeryiiziinde
nas1l ya§ardik? Fakat bunun tam tersine nqv-ii nema (biiyi.iyiip geli§me)
kanunu da bulunmalctadir. Eger bu kanun olmasaydi, sadece yerc;elcimi
olsayd1, c;elcirdek ve tohumlann ru§eym ve fidanlan yukanya dogru degil,
arzm merkezi olan a§ag1ya dogru gitmeleri gerelcirdi. Bu ise yeryi.iziiniin
bitlcilerden mahrumiyeti demek olurdu. Halbulci, yerc;elcimine zit bic;imde
ne§v-ii nema kanunu hillcmiinii icra etmektedir. Bu durum ise biitiin canh-
larm faydasmadir. Mesela lalcalhk olaymda da yine SlVllarm miisait ortam-
larda kolayca yay1lmas1, yillcsek agac;larm en list noktalara kadar suyun ve
diger gidalann ula§mas1 gibi hilcmetler vardir. Niye 'kalmcalhk' degil de
'lalcallik' oldugunu dii§iiniip ibret almak gerekir.

Kar§I taraf "Civciv illc giinlerini sert yumurta kabugunun ic;inde gec;irir.
Bi.iyiiyiince kabuk lanhr ve di§anya pkar. Miiminler civcivi kabugundan
c;1karamn Allah olduguna inan1rlar. Falcat modem ilim ac;1smdan, bugiin
mikroskopla balmgumzda 21. giin civcivin gagasmda kiic;illc bir sertlik
meydana geldigini g6rmekteyiz. Civciv, boynuz §eldindelci bu kiic;illc sert la-
lardag1 kabugu larmada kullanmalcta ve boylece di§an c;tlcmalctadir. Birkac;
giin sonra da sert tabalca kendiliginden kaybolmalctadir." diyorlar. Bmtlara
verecegimiz cevaba gelince: Modem ilim, hadiseleri birbir anlatmalcta ama
onun otesindeki gerc;elderi izah edememektedir. ilim ancalc "Bu nedir?"
sorusuna cevap verebilir. Arna ''Nic;in?" sorusuna cevap bulamaz.
Mesela burada "Civcivi yumurtadan c;tlcaran Allah'tlr." §elclindeki gerc;ege,
getirdilderi izah ile c;iiri.ittillderini zannetmektedirler. <:;unkii "21 giinliik
bir kanunun bu i§i ba§ardiglll1 gozlerimizle g6rdillc." diyorlar. $u bir ger-
c;ektir lci, yeni gozlemler bize hadiseler dizisinin bir yeni halkasmdan ba§ka
bir §ey getirmemektedir. Halciki sebebi de izah edememektedir. Fakat gii-
niimiizde durum tamamen degi§mi§tir. Sorular, yumurtanm lanh§mdan
36 Lemaat

degil, civcivin gagasmda peydahlanan sert tabakadan ileri gelmektedir.

Bu boynuz §eklindek.i sertligin s:1lG§ sebebini ara§tlrdig1m1z zaman, harika
sebep gozlerimizin onii.nde aydinlanacaktir. yii.nlcii. civciv yumurtadan
s:1kabilmek is:in bu sert tabakaya muhtas:rir. Bu ihtiyaci lcim bi1mi§tir?
Elementler mi? Ymnurta m1? Civciv mi? Yoksa merhametli Yaradan mi? $u
halde biz mikroskopta mii.§ahede ettigimiz son durumu ancak geni§ s:apta
realiten.in gozlenmesi diye kabul edebiliriz. Yoksa realitenin as:1klanmas1
veya izah1 olarak degil. (Vahiddiiddin Han, ilmin I§1gmda islam)

Kur'an-1 Kerim'in bu meseleye tuttugu l§1ga gelince: Kur'an-1 Kerim'in

ayetleri, bazen, goz oniinde garii.len sebeplerin yaratma kabiliyetinden
uzalc olduldanm aldm gozii.ne sokmalc is:in, i§in neticesindelci gaye ve
meyveleri gosterir. Bunu yapmalda da sebeplerin sadece zahiri birer perde
olduldanm ortaya koyar. yii.nlcii. gayer hilanetli gayeleri ve miiliim neticeli
meyveleri bilerek planlay1p gers:elde§tirmek ancalc ilim ve hilanet sahibi bir
zatm i§i olabilir. Yoksa §UUfSUZ sebeplerin ve kor tesadiiflerin i§i olamaz.

Allah'1 inldr edip tabiati yaratic1 kabul edenlerin hali, t1pla Tac Mahal'in
17. asirda in§a edilip, ezeli olmad1gm1 bildigi halde, mimar, mii.hendis ve
ustalar olmadan, tatbik edilmeyen plan ve kanunun bir varhg1 varml§ gibi,
binada uygulanan plan kanun veprensipler tarafmdan ortaya dikiliverdigini
iddia eden kimseye benzer. Halbuki Tac Mahfil'den hadsiz derecede mii.-
kemmel ve her tarafi mucizeli sanatlarla donatilm1§ olan §U ldinat sarayma
giren insanlarm onun sanatlcar ve Yaradan'm1 inldr et1neleri ise his: mii.m-
kii.n degildir. yii.nlcii. inkar ve gereks:eleri asla alda yatlan degildir.

Vicdan, Cezbesi ile Allah'1 Tarnr

Vicdanda miinclemi\tir, bir incizab ve cezbe. Bir cazibin cezbiyle

claim olur incizab. Cezbe clii§er z1§uur, ger Ziilcemal gari.inse. Etse
tecelli claim pi.ir-§3.§aa blhicab. Bir Vacibi.i'l-Vi.icucl'a, Sahib-i Celal ve
Cemal; §U fitrat-1 Zl§UUr kat'1 §ehaclet-meab. Bir §3.hicli o cezbe, hem
cligeri incizab.
Vicdan, cezbesi ile Allah'1 tamr. Vicdana, incizap ve cezbe yerle§tirilmi§tir.
Bu incizap o cazibeyi yaratan birisinin cezbiyle olmaktadir. Eger cemal
sahibi bu Zar, tam p§aah bir §elcilde perdesiz tecelli edip gorii.nse §Uurlu
varhldar cezbe dii.§er. Varhg1 zarud olan, celal ve cemal sahibi Zat'm varh-
 <;ekirdelllerin <;irelzleri 37

gma cezbe ve incizab kesin iki delildir. Bedii.izzaman Hazretleri "Nokta"

isimli risalesinde Allah-u Tefila'mn varhgmm en biiyiik. delillerinin dort
tane oldugunu, bunlann dordiinciisiiniin ise vicdan oldugunu soylemek-
tedir: "D6rdiincii biirhan: Gayb ve §ehadet fileminin kavu§ma noktas1,
berzah1 ve iki filemden gelen seyyarelerin kav§ag1, vicdan denilen §UUrlu
fitrattlr. Ever, fitrat ve vicdan akla bir penceredir, tevhidin §Uitm ne§-
rederler( ... ) $u biirhanda, dort noktay1 nazar-1 dildcate al. Birincisi: Fitrat
yalan soylemez. Mesela, bir s:ekirdekteki geli§ip biiyiime meyli der ki:
'Siimbiillenecegim, meyve verecegim.' Dogru soyler. Mesela, yumurtada
bir hayat meyelam var, o meyille 'Pili\ olacag1m.' der. Allah'm izniyle
olur, dogru soyler. Mesela, bir avus: suyun donmas1 sirasmda geni§leme
meyli, 'Fazla yer tutacag1m.' der. Metin demir onu yalan s:1karamaz;
soziiniin dogrulugu demiri pars:alar. ikincisi: insamn zahiri ve batml:
be§ duyusundan ba§ka gayp filemine kar§I as:1lan pek s:ok pencereleri var,
bilinmedik pek s:ok hisleri var. i§itme, gorme ve tad alma hisleri oldugu
gibi; altmc1, dogru bir his olan saika hissi vardir. Hem de parlak ve yedin-
ci bir his olan §aika (§evk) hissi var. 0 §evk ve sevk hisleri yalan soylemez;
yanh§ gidemez. Us:iinciisii: Hayali bir §ey zihnin di§mda bir hakikate
temel te§kil etmez. F1trat ve vicdandaki dayanma noktas1 ile medet isteme
noktas1, zarud iki hakikattir. Yaradih§m safiyeti ve en §ereflisi olan insan
ruhu, o iki nokta olmazsa, en a§ag1, en berbat bir mahluk olur. Halbuki,
kfilnattaki hikmet, nizam ve kemfil, bu ihtimali reddeder. Dordiinciisii:
Aktl i§leri biraksa da, nazarm1 ihmal etse, vicdan Yaradan'1 unutamaz,
kendisini inkar etse de, O'nu goriir. O'nu dii§iiniir, O'na yonelir. Bads
yani siir'at-i intikal, daima onu tahrik eder. Hadsin katmerlisi olan ilham,
onu daima tenvir edip aydinlanr. Meyelamn katmerlisi olan arzu ve onun
katmerlisi olan i§tiyalc ve onun da katmerlisi olan Ilahl: a§k, onu daima
marifetullaha, Allah hakkmda derin bilgiye sevk eder. $u fitrattaki incizap
ve cezbe, cezbeden bir hakikatin cezbiyledir."

F1tratm ~ehadeti, Sad1kad1r

F1tratta yalan yoktur; ne dediyse dogrudur. yekirdegin lisaru,

meyl-i niimiiv der: "Ben, siinbilllenip meyvedar... " Dogru <;1kar
beyaru. Yumurtanm i<;inde, derin derin soyler hayatm meyelaru ki:
"Ben pili<; olurum, izn-i il:1h1 ola." Sadik olur lisaru. Bir avu<; su, bir
demir gillle i<;inde eger niyet etse incimad. Biirudetin zamam i<;indeki
38 Lemaat

inbisat meyli der: "Geni§len, bana laz1m fazla yer." Bir emr-i bl:emanL
Metin demir ~ah§ir, onu yalan ~lkarmaz. Bellci onda dogmluk, hem
de s1dk-1 cenam 0 demiri par~alar. ~u meyelanlar biiriin birer emr-i
tekvini, birer hiikm-i Yezdani, birer fitri §eriat, birer cilve-i id.de. irade-
i ililii, idare-i ekvani emirleri §Unlardir: Birer birer meyelan, birer birer
imtisfil, evam~r-i Rabbam. Vicdandalci tecelli aynen boyle cilvedir; lci
incizab ve cezbe ilci musaffa cani. ilci miicella camdir, akseder i~inde
Cemal-i 1:1-yezali, hem de nur-i imani.
F1tratm §ahitligi dogru. F1tratta yalan yoktur; ne dediyse dogrudur.
yekirdek geli§ip biiyiime diliyle der ki: "Ben siimbiillenip meyve veren bir
aga<; olacag1m." Bu sozii dogru <;1kar. Yumurtanm i<;indeki hayat meyli de-
rin derin der ki: "Allah'm izni olursa, ben pili<; olurum." Bu dilin soyledigi
dogru olur. Bir avu<; su, demir bir gilllenin i<;inde sogulduk zaman1 eger
donmaya niyet ederse, i<;indeki geni§leme meyli "Bana geni§ yer laz1m, geni§-
len." der. Bu aman dinlemez bir emirdir. Metin demir <;ah§ir, onu yalanc1
<;1karmaz. Bellci ondalci dogmluk, hem de kalb! dogruluk, o demiri par<;alar.
~u meyillerin hepsi de teker teker telcv!ni: birer emir, iiahl birer hiikiim, fad
birer kanun, birer irade tecellisi, illlii: irade, kainatlann idaresi... Emirleri
ise, birer birer meyelan, birer birer Rab bani emirlere itaatle s1ms1la sanlma ...
i§te vicdandalci tecelli de aynen boyledir. incizap ve cezbe safile§mi§ ilci can
ve cilalanm1§ ilci camdir lci, i<;inde Ebedi Cemal, hem de iman num alcseder.
(Not: Nok:ta Risalesi'ndek:i izahat yuk:anya almdig1 i<:rin, bu k:adarla ik:tifa ediyoruz.)

Nubuwet Be§erde Zaruridir

Kanncay1 emirsiz, anlan ya'subsuz birakmayan kudret-i ezeli-

ye elbette be§eri de birakmaz §eriats1z, nebisiz. Sirr-1 nizam-1 alem,
boyle ister elbette.
Peygamberlik, insanlar i<;in zaruridir. yiinkii kanncalan krali<;esiz, anlan
anbeysiz biralcmayan Ezeli Kudret, elbette insanlan da, kanunsuz ve pey-
gambersiz biralanaz. Elbette filemdelci nizamm s11-r1 boyle ister. Cenab-1
Haldc'm kelfum olan Kur'an-1 Kerim'de nas1l lci baz1 ayetler baz1 ayetleri
tefsir eder. Mesela Fatiha suresinde ge<;en "kendilerine nimet verilenler"
ifadesi var. Bunn yine Kur'fu1-1 Kerim'de "Allal1'111 nimet verdigi peygam-
berler, s1ddildar, §ehidler ve salihler." (Nisa, 4/69) sozleriyle izah edilmi§tir.
 <;ellirdeklerin <;ifekleri 39

Aym §elcilde Allah'm ldinar lcirabmm ayetlerinin bir lusllll da digerlerini

refsir eder. N as1l ki, anlan, kanncalan Yaradan, rehbersiz biralaruyorsa,
onlardan ~ok iistiin yarattlg1 ve ahsen-i rakvim sirnna mazhar edip muha-
rap luldig1 insanlan da peygambersiz biralcmayacalmr. Onun i~inde 124
bin peygamber gondermi§rir.

Meleklerde Mi'rac, insanlarda ~akk-1 Kamer Gibidir

Bir mi'rac-1 ked.metle melelder, gardiiler elhak ki -miisellem bir

niibiivvette muazzam bir velayet var. 0 parlak Zat, Burak'a binmi§
de berk olmU§. Kamer-vari sed.ser, alem-i nuru da garmii§tiir. $u
§ehadet aleminde miinte§ir insanlara hissi biiyiik bir mu'cize nas1l ki
_rii1 ~l'dir. Bl! Mi~d.c'd1r, alem-i ervahtaki sakinlere en biiyiik bir
mu'cize ici, lS_;..1 L>lJI 5~'dir.
- l

Melekler fileminde Mi'rac ne ise, Aym ilciye boliinmesi mucizesi de

insanlar i~in aym manaya gelir. Hz. Muhammed Aleyhisselam Mi'rac'a
yiikselince, melekler O'nun kabul .edilmi§ Peygamberliginde aym za-
manda muazzam bir velayetin var oldugunu da gordiller. 0 parlalz Zar
(s.a.s.) Buraka binmi§ bir §im§el< olarak Ay gibi ba§tanba§a nur filemini
de garmii§tiir. ~u ya§adigumz filemin her rarafma yay1lm1§ olan insanlara
gozle goriilen biiyiik bir mucize nas1l lci, "Ay ilciye boliindii." (Kamer,
54/1) ayeti ile ifade edilen §aldz-1 kamer mucizesidir. Hz. Muhammed
Aleyhisselam'm Mi'raca ~ilanas1 da, ruhlar, melelder ve diger ruhanllerin
ya§aIDl§ olduldan fileme air, en biiyiik bir mucizedir lci, bu ger~egi "Bir
gece, kendisine baz1 delillerimizi gosrerelim diye kulu Muhammed'i,
Mescid-i Haram'dan, ~evresini miibarek luldig1m1z Mescid-i Alzsa'ya
gotiiren Allah'm §am yiicedir, biitiin eksildilderden uzalzrir. (isra, 17/1)
ve N ecm suresinin ilk ba§ralci ayetleri ifade etmekredir. Zaren referruar1
hadis-i §eriflerle anlatilmi§rir.
Aynca "Ey Resuliim, Biz seni biitiin insanhga rahmerimizin miijdecisi,
azabumzm uyanc1s1 olarak gonderdik, lalcin insanlann ekserisi bmm bilmez-
ler." (Sebe', 34/28) ayeti ile Hz. Muhammed Aleyhisselam'm biitiin diinyaya
rafferen biitiin insanhga peygamber olarak gonderildigi ifade edihnektedir.
i§re Efendimiz'in (s.a.s.) bir parmagmm i§areriyle Ay'm ilciye boliinmesi
biitiin insanhga kar§I bir mucizesidir. Obiir rarafran "i§te bunun i~indir
ki, ey Resuliim, Biz seni biitiin alemler i~in mf bir rahmer vesilesi olman
40 Lemadt

ic;:in gonderdik." (Enbiya, 21/107) ayeti de Hz. Muhammed Aleyhisselam'm

bi.itiin kainat ic;:in bir rahmet olarak gonderildigini gostermektedir. Yani,
melelder, ruhaniler ve filem-i ervahta bulunan diger varhldar ic;:in de bir rah-
mettir. Zaten ilk yaratilan nur, nur-u Muhammedi Aleyhisselam'm nurudur.
Aynca getirdigi vahiy mesaj1 ile o, alemleri de aydmlatm1§tir. Onun Miraca
c;:1kmas1 ile o filemlerde ya§ayanlar, muazzam bir peygamberlik hakikatini
gbrmi.i§lerdir. Meseleyi "Golderi, yeri ve bunlann ic;:ine yay1p i.irettigi canh-
lan yaratmas1 da O'nun delillerindendir. 0, diledigi zaman bunlan bir araya
toplamaya da kadirdir." (~ura, 42/29) ayeti ac;:1smdan bakacak olursak, di.inya-
dan ba§ka yerlerde de bizim gibi veya ba§ka canlilann olabilecegi anla§1hr.
Aynca "Bunlan bir araya toplamaya kadirdir." ifadesinden de, buradakilerin
oralara veya oradakilerin buralara gelmesi, gelebilmesi mi.imki.indi.ir. (M.
Fethfillah Gillen, Kur'an'dan idrake Yans1yanlar) Bu durumda Efendimiz'in (s.a.s.)
alemlere rahmet olmasl ac;:1smdan oralarda ya§ayanlara islamI mesaj1 Ula§-
tlrmalc da biz Mi.isli.imanlara bir vazife olmu§ olur.

Kelime-i ~ehadetin Burham i~indedir

Kelime-i §ehadet varchr iki kelami. Birbirine §iliiddir, hem deli:l

ve biirhanchr. Birincisi, saniye bir biirhan-1 limmidir. ikincisi, evvele
bir biirhan-1 innidir.
$ehadet kelimesinin delili ic;:indedir. $ehadet kelimesinin iki kelam1 vardir.
Bunlar birbirlerine delil te§kil ederler. Birincisi yani La ilahe illallah, ikin-
cisine yani Muhammed tin Resulullah'a limmi bir delildir. Muhammed
tin Resulullah ise La ilahe illallah ic;:in inn! bir delildir. Mesela bir duman
gordi.ik, buna dayanarak bir ate§in varhgma hi.ikmediyoruz. i§te eserden
miiessire gitmeye inn! delil denir. Yani bir peygamber var, oyleyse onu
gonderen bir illli yani Allah olacaktir. Arna ate§ gordi.ik, onun duman1
olacagma hi.ikmediyoruz. Yani bu sefer mi.iessirden esere gidiyoruz. Buna
limmi delil denir. Yani Allah varsa, oyleyse, kendisini tan1tmak, emirlerini
bildirmek ic;:in peygamber gonderecektir.

Hayat Bir <;e§it Tecelli-i Vahdettir

Hayat bir nur-i vahdettir. ~u kesrette eder tevhid tecelli. Evet, bir
cilve-i vahdet eder kesretleri tevhid ve yekra. Hayat bir §eyi her §eye
eder milik. Hayats1z §ey, ona nisbet ademdir ciimle e§ya.
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 41

Hayat bir s:e§it birlik tecellisidir. Hayat bir birlik nurudur, §U kesrette yani
c;oldukta tevhid tecelli eder. Evet, bir birlik tecellisi c;oklul<lan birlqtirip
tek §ey ha.line getirir. Hayat bir §eyi her §eye milik eder. Zaten hayatl
olmayan bir §eye gore sanki bi.iriin varhldar yok gibidir. Gerc;ekten bir
canlidan ruh plup canlilik kalmaymca, o vi.icut tek bir varlik gibi iken bir
anda ipi c;ozi.ilmi.i§ tesbih taneleri gibi dag1hp gider; bir §ey iken trilyon-
larca parc;aya aynhr. Hem "Bak, hayats1z bir cisim, bi.iyiik bir dag dahi
olsa, yetimdir, gariptir yalruzdir. Miinasebeti yalmz oturdugu mekan ile
ve ona kan§an §eyler ile vardir; ba§ka, kiinatta ne varsa, o daga nisbeten
yok say1hr. yi.inki.i, ne hayan var ki, hayat ile alakadar olsun; ne §UUru
var ki, taalluk etsin. ~imdi, bak ki.ic;i.iciik bir cisme, mesela balansma.
Hayat, ona girdigi anda, bi.iriin kainatla oyle miinasebet kurar ki, bi.iriin
kfilnatla, bilhassa yeryiiziiniin c;ic;ekleriyle ve nebatlan ile oyle bir ticaret
akd eder ki; diyebilir: "~u arz, benim bahc;emdir, ticarethanemdir." I§te,
canhlardaki me§hfrr zahiri ve batini duygulardan ba§ka, bilinmeyen saika
ve §aika hisleriyle beraber, o an, diinyanm pek c;ok nevileriyle ihtisas,
i.insiyet, mi.ibadele ve tasarrufa sahip olur." (29. Soz, 1. Maksat)

Ruh, Vucud-u Harici Giydirilmi§ Bir Kanundur

Ruh bir nurani kanundur, vi.icud-i harid giymi§ bir namustur;

§UUru ba§ma takm1§. Bu mevcud ruh, §U makul kanuna olmu§ ik.i
karde§, iki yolda§. Sabit ve hem daim fitd kanunlar gibi, ruh dahi
hem ilem-i emir, hem id.de vasfmdan gelir. Kudret vi.icud-i hiss! giy-
dirir, §UUru ba§ma takar, bir seyyile-i laufeyi o cevhere sadef eder. Eger
envadak.i kanunlara kudret-i Hill vi.icud-i harid giydirirse, her biri
bir ruh olur. Ger vi.icudu ruh s:1karsa, ba§mdan §UUru indirirse, yine
Iayemut kanun olur.
Ruh, zihnin di§mda da gen_;:ek varhg1 bulunan bir kanundur. Ruh, nura-
ni bir kanundur, zihnin di§mda da bir varhg1 vardir. Yani kanunlar gibi
sadece ilml ve zihni varhg1 olanlardan degildir. Aym zamanda §UUru da
vardir. Ashnda gerc;ek varhg1 olan ruh ile sadece akli varhg1 bulunan
kanun, iki karde§ ve iki yolda§tlr. Sabit ve daimi olan fitrl kanunlar gibi,
ruh da emir fileminden, hem de Allah'm irade s1fatlndan gelirler. Ruha
kanundan farkh olarak, hissedilir bir vi.icud verilmi§tir. Aynca ba§Ina
bir §Uur bah§edilmi§tir. Ruh cevherinin iizerine bir de latif bir seyyal
42 Lemadt

lahf gec;irilmi§tir. Eger nebati nev'ilerin kanunlarma Cenab-1 Hald(, bir

de gerc;ek varhk ihsan etseydi, o kanunlann her biri birer ruh olurdu.
Hem eger ruh da, gerc;ek. varhg1m c;1k.anp ba§mdan da §Uurwrn indirse
yine olmez bir k.anun olarak. devam eder gider. Evet, kanunlar Allah'm
irade s1fat111111 tecellileridir. irade, k.udret olmadig1 ic;in k.anunlara gers:ek
bir viicud veremez. Sadece kanunlarm ilmi, ak.li ve zihni varhldan olur.
Bunlann d1§mda gers:ek vi.icutlan yoktur. Ruh da, Allah'm irade s1fat1-
nm tecellisi ile emir fileminden gelir. Bu balamdan aynen kanun gibidir.
Onun ic;in de ruh ve kanun, k.arde§ ve yolda§tlr. Fakat ruhta fazladan k.ud-
ret ve diger s1fatlann tecellisi vardir. Yani ilahi kudret ruha bir de gerc;ek
varhk vermigir. ilim s1fat1, §Ulir; hayat vasfi hayat bah§etmi§tir. Mesela
bir agacm s:ekirdegini parc;:alay1p yaksan1z, ondaki ukde-i hayatiye veya
ne§V u nemadan hic;bir §ey k.almaz. Yani ondalci kanun da yok olmu§tur.
Hatta bir atomu pars:alayarak enerjiye c;evirirseniz, ondalci itme c;ekme
gibi kanunlar da kalmaz. Arna bir insam asitte eritseniz veya yal(san1z bile
ondalci ruh k.endi varhgm1 devam ettirir. ~link.ii ruh cesede bagh izafi,
nisbi bir varhk degil; mi.istalcil bir varhk.nr.

Hayats1z YUcud, Adem Gibidir

Ziya ile hayatm her biri, mevcudatm birer ke§§afidir. Bak nur-i
hayat olmazsa, vlicud, adem-filuddur; belki adem gibidir. Ever garib,
yetimdir; hayats1z ger Kamer'se ...
Hayati olmayan varhk. yok gibidir. Ziya ile hayatin her biri varhldar is:in
bir ke§§afor, yani onlan ke§fedip ortaya s:1kanrlar. Hayat nuru olmazsa
bir varhkta, o varhk yolduga bula§ffil§tlr, bellci yok gibidir. Evet, Ay bile
olsa eger hayati yoksa garip bir yetimdir. Karanhkta olan bir varhg1, l§lk
ortaya s:1kardig1 gibi hayat da varhldara bir phsiyet, bir bi.iti.inliik kazandi-·
nr. Onu, belirsiz parc;:alar olmal(tan kurtar1p, suret ve §ekli olan bir varhk
olaralc gosterir. Aynca hayat sahibi varhldarda c;e§itli duygular oldugu
ic;:in hem kendisinin, hem de §Uur ve duygulanrun mi.inasebet kurdugu
varhldann farlandadir. Hfilbulci cans1zlarda boyle bir §CY olmaz. Kendisinin
farlanda ohnayan, nasil ba§kalarmm farlanda olacal(tlr. "Dii§i.iniiyorum, o
hfilde vanm." denmesi gibi, ashnda her bir duygu ic;:in de, "Gori.iyorum,
i§itiyorum ... o hfilde vanm." demek mi.imkiindi.ir.
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 43

Hayat Sebebiyle Kannca Kureden Buyuk Olur

Ger mizan'ill-viicudla kanncay1 tartarsan, onda <_;1kan ldinat ldire-

mize sda§maz. Bence Ki.ire hayevandir, ba§kalann zannmca meyyit
olan Ki.ire'yi ger getirip koyarsan kanncamn kaq1sma, o zi§uur ba§l-
nm msfr bile olamaz ...
Hayat vesilesiyle kannca kiireden biiyiik olur. Eger varhk terazisi ile
kanncay1 · tartarsan, ondan <_;:ilcan kainat kiiremize s1gmaz. Benim kana-
atime gore, canhhk eserleri gosterdigi i<_;:in kiire hayat sahibi bir canh-
dlf. Arna ba§kalan kiireyi cans1z bir olii zannediyorlar. i§te onlann olii
sayd1klan kiire ile, bir karmcay1 mukayese edecek olursak, kanncanm
biralcalun biitiin viicudunu sadece kafas1m bile ele alsak, o §UUrlu kafa
kar§1smda kiire <_;:ok kii<_;:iik kal1r, hatta kanncamn kafasmm yans1 bile ola-
maz. Mqhur Yunus Emre: "Bir sinegin kanad1111 lurk kagmya yill<lettik,
lurla da kaldi §Dyle yaz1h." diyor. Kirk kagm bir sinegin kanadmdaki hik-
metlerin yaz1h oldugu kitaplan ta§iyacak gii<_;: bulamayarak yerlere serilip
kalacaktir. Bugiin biitiin sibernetik, biyonik, biyoteknik ve benzeri ilim-
ler tamamen canh viicutlan taklit ve kopya ile mqgul. .. Hi<_;:bir u<_;:alc ve
helikopter, sinegin yaptig1 hareketleri tam olaralc yapacalc gii<_;:te degildir
bugiin. Burada bir not dii§ecek olursak, sibernetik iizerine yaz1 yazan
Toygar Alanan gibi yazarlar, sibernetik a<_;:1dan arzm, baz1 canhhk ozel-
likleri ta§1d1g1111 Bilim ve Telrnik dergisinde yazmi§lardir. Bizde canhlann
lallanna benzeyen iizerindeki bitkiler, kan damarlarma benzeyen i<_;:indeki
su dola§Illll, hareketi, viicut sicakhg1 gibi i<_;:inde bir ate§ ta§1mas1, nefes
ah11aya benzeyen hilleri ile kiireyi bir canhya benzetebiliriz. Fakat l 970'li
y1llarda yap1lan tespitten <_;:Ok once 1920'nin ba§mda ke§fen bu ger<_;:egin
u stad tarafmdan soylenmi§ olmas1, olduks:a enteresan olsa gerek.

Nasraniyet islamlyet'e Teslim Olacak

Nasraniyet, ya intifa ya 1stifa bulacak. islam'a kar§I teslim olup

terk-i silah edecek. Miikerreren yirtildi, purutluga ta geldi, purutlukta
gormedi ona salah verecek. Percle yine yirtildi, mutlak dalale di.i§ti.i.
Bir lasm1 !akin, baz1 yalanla§tl tevhide; onda felah garecek. Haz1rlamr
§imdiden y1rtilmaya ba§hyor. Sonmezse safvet bulup islam'a mal ola-
44 Lemadt

cak. Bu bir s1rr-1 azimdir, ona remz u ipret; Fahr-i Rusill demi§tir:
"Isa, ~er'im ile amel edip i.immetimden olacak."
Hiristiyanhk, islamiyet'e teslim olacak. Hiristiyanhk ya patlay1p sonecek
veya (tasfiye makinesinden geS'.mi§ su gibi) safile§ecek. (Elbette, menba
suyu gibi tam bir berrakhk beldenemez). islamiyet'e kat§I teslim olup
silili birakacak. Defalarca y1rtihp degi§iklige ugradi. Gelip Protestanh-
ga dayandi. (c;ok daha once de Ortodoksluk, Katoliklikten aynlm1§tl)
Protestanhkta da salilia kavu§ma ii.midi gormedi. Percle yine y1rt1ldi. Bu
sefer, Hiristiyanhg1 tan1mak istemeyen tam dalalete dii§mii§ dii§iinceler
tiiredi. Fakat Hiristiyanlarm bir kism1 bu arada tevhid ger\'.egine yakinla§-
tl. Bunlar felili bulacaklar. Tekrar §imdi bir daha y1rtilmaya ba§hyor,
eger sonmezse, hurafe ve tahrifattan anmp islamiyet'e mal olacak. Bu
biiyiik bir sirdir. Biitiin peygamberlerin iftihar tablosu olan Muhammed
Aleyhisselam i§te bu sma rumuzla olarak "Hz. isa, §eriatlm ile amel edip,
iimmetimden olacak." diye i§aret etmi§tir. Evet, aleyhteki biitiin menfi
propagandalara ve terarizmle e~it tutulmasma ragmen, islamiyet biitiin
insanhk tarafmdan \Ok biiyiik merakla ara§tinlan tek din konumundadir.
Bu arada hergiin pek \Ok insanm da Miisliiman olduguna phit
olunmalctadir. Boylece ya bizzat Hz. isa Aleyhisselam, bulundugu sema
tabakasmdan inip gelerek veya Hiristiyan ruhaniler iseviyet ruh ve ruha-
ruyetini temsil ederek, .islami ger\eklerle biitiinle§eceklerdir.

Tebai Nazar, Muhali Mumkun Gorur

Me§hurdur ki: Iyd'in hilfiline bakardi cemaat-1 kesire. Kimse bir

§ey gormedi. Zevill bir ihtiyar yemin etti ki: "Gordi.im." Halbuki
gardi.igu, kirpiginin tekavvi.is etmi§ beyaz bir lull idi. 0 kil oldu
onun hillli. 0 mukavves lul nerede? Hilal olmu§ Kamer nerede? Ger
anladin §U remzi: Zerrattaki harekat; kirpik-i aklm olmu§, birer kil-1
zulmetdar.. kar etmi§ maddl gozi.i. Te§kil-i ci.imle enva' failini gare-
mez, di.i§er ba§ma dalal. 0 hareket nerede? Nazzam-1 kevn nerede!
Onu ona vehmetmek, muhal ender muhfil! ..
Ba§kasma rabi olan nazar, kasdl olmadig1 i\in hi\ olmayacak bir §eyi
miimkiin goriir.
 <;e!zirdelzlerin <;ifelderi 45

Me§hurdur ki, bayram hilaline biiyiik bir cemaat baluyordu. Kimse

bir §ey gormedi. c;ok ihtiyar bir ki§i "Hilali gordiim." diye yemin etti.
Hfilbuki gbrdiigu kirpiginin yay gibi lavnlmI§ beyaz bir lah idi. 0 lal
onun hilali oldu. 0 kavisli lal nerede, hilal olmu§ ay nerede? Eger §U
remzi anlamI§San bil ki; zerre hareketleri de alul kirpiginin birer karanhk
luh olmu§ ve maddi gozii kor etmi§. Biitiin nev'ilerin meydana getirilme
olaymm failini goremeyen bu anlayi§m ba§1na dalalet dii§er. 0 hareket
nerede, kainat nizamm1 kuran Yaratan nerede? Boyle bir §eyi tasavvur et-
mek imkans1zhk is:inde imkans1z bir durumdur. Ashnda buradaki yanh§hk
i§in ba§mdadir. c;iinki.i §U kainatta meydana gelen yaratma olaylanm ve
sanath yarat1hm~ varhklan, yine bu ldinat is:indeki maddi sebeplerin veya
yine kainatta bulunan yaranldann yoktan var ettigini kabul ederek, bir
ara§tirma yap1lmaktadir. I§te bu temel anlayi§ta yanh§hk bulunmaktadir.
Yaratanm, yarat1k olmamas1; yoktan var edenin, daha once yok olup da
sonradan birisi tarafmdan var edilmi§ olmamas1 gerekmektedir.
Mesela, bugi.inkii teknolojinin, medeni ve modern imkanlann eserleriyle,
bo§ bir sahrada mi.ikemmelce yap1hp, siislenerek, donanlm1§ bir saraya
gayer vah§i bir adam girse, is:ine baksa, binlerce sanath qyayla gorse
sonra da vah§iliginin, cahilliginin ve ahmald1gmm neticesi, "Di§andan
kimse miidahale etmeden, o saray is:inde, o qyadan birisi bu saray1 biitiin
mii§temilat1 ile beraber yapml§tlr." diyerek, bu temelden yanh§ anlayi§la
ara§tirmaya ba§lasa, gers:ege ula§mas1 miimki.in olabilir mi? I§te onun
da akh hie; birisini bu i§i yapmaya uygun bulmad1g1 ha.Ide en sonunda,
saraym plan ve krokisinin, te§kilat programmm, i§leyi§ sisteminin ve
is:eride bulunan e§ya listesinin bulundugu bir defterle kar§Ila§sa, kendi
kendisine "Gers:i, elsiz, gozstiz ve s:ekis:siz olan bu defterin de digerleri
gibi bu saray1 yapmaya his:bir kabiliyeti yok, bu sanatlan ve bu tezyinan
yapamaz ama digerlerine gore his: olmazsa bunun baz1 miinasebetleri olsa
gerek, oyleyse i§te bu saray1 bu defter yapm1§, takm1§ ve yerle§tirmi§ de-
mekten ba§ka s:arem yok." dese elbette bu hiiktim yanh§ olacaknr. Biitiin
mesele daha temelde i§in yanh§ olmas1dir.
Allah'm varhg1111 kabul etmeyenler, sebeplere, maddenin kendisine ve
tabiata yarancihk vermeye kalla§ttlar. Onun is:in bu mevzuda tabiat is:in-
de kendilerine enteresan ve orijinal gelen zerre hareketleri, atom enerjisi
vs. gibi ke§if ve bulu§lar onlara yeni heyecanlar vererek, canh tiirlerinin
yaranlmas1111 onlarla izaha kalki§tilar. Ama yaratan, yaranlanlar cinsinden
olamaz gers:egini esas alsalard1, bu yanli§tan kurtulacaldardi.
46 Lemadt

Kur'an Ayna ister Vekil istemez

b mmetteki cumhuru, hem avamm umumu; biirhandan ziyade

me'hazdaki kudsiyet §evk-i idat verir, sevk eder imtisale. ~eriat yiizde
doksam; miisellemat-1 §er'i, zaruriyat-1 dim birer elmas siitundur.
ic;tihadl, hilafi, fer'! olan mesail; yiizde ancak on olur. Doksan
elmas siitunu, on alt1mn sahibi kesesine koyamaz, ona dbi lulamaz.
Elmaslann madeni: Kur'an ve hem hadls'tir. O'nun mah .. oradan, her
zaman istemeli. Kitaplar, ic;tihadlar Kur'an'm ayinesi, yahut diirbiin
olmah. Golge, vekil istemez o ~ems-i Mu'ciz-Beyan.
Kur'an-1 Kerim?i anlatmak, tamtmak is:in parlak aynalara ihtiyas: var;
yoksa Kur'an yerine ges:ecek vekillere degil. Avam halk iizerinde, delille-
rin kesin olmas1 degil, hiikmiin geldigi me'haz ve kaynak daha tesirlidir.
~iinkii kudsi bir makamdan gelen emirler, onlara itaat §evki verir ve
onlan s1ms1k1 sanlmaya sevk eder. islami esaslann, emir ve yasal<lann
yiizde doksam, ayet ve hadisle tespit edilip kabul edilmi§ husus ve dinin
zarud hiikiimleridir ki, bu % 90 birer elmas siitun gibidir. Geriye kalan
yiizde on lusm1 ise, bunlar is:tihadla elde edilen, filimler arasmda ihtilafh,
teferruat meselelerdir. Dolcsan elmas siitunu, on altmm sahibi ahp da
%90'1, %10'a ta.bi lulamaz. Elmaslann madeni, Kur'an ve hadistir; her
zaman oradan istenmesi gerekmektedir.
F1luh kitaplan ve is:tihadlar, Kur'an'm aynas1 veyalmt Kur'an'a bakurmak
is:in birer diirbiin olmahdir. Mucizeli bir beyan ve ifadeye sahip olan
Kur'an Giine§i, kendi yerine golge ve vekil istemez. Maalesef dini hii-
kiimlere kaq1 Miisliimanlann ihmal ve gev§el<lil<lerinin pek s:ok sebepleri
vardrr. Arna en miihim sebebi, bilhassa filuh kitaplannda islam1 hiikiim-
lerin, beyan edilirken as:1ks:a dayandrg1 ayet ve hadislerin ifade edilmeden
sanki kitapta ges:en meselelerin hepsi de bir mezhebin daha dogrusu
mezhep imamlanmn ve miictehidlerinin gorii§ii gibi verilmesidir. Bilhassa
avam hfilk iizerinde, "Bu hiikiim, Kur'an-1 Kerim'in §U ayetinin veya §U
sahih hadisin ifadesidir." demenin tesiri ile, "Falanca miictehid veya llimin
gorii§iidiir." demenin ve boyle anlamanm tesiri ba§kadrr. ~iinkii mus:tehid
ve filim de olsa hata edebilir bir insanm ortaya koydugu hiikmii ya§amak
is:in, is:inde bir §evk bulmak pek kolay degildir.
Arna bu dogrudan Allah'm emri veya Hz. Peygamber (s.a.s.)'in hadisi
olunca i§ degi§ir. Hatta mezhepler konusunda §6yle yanl1§ bir telkin de
 <;eliirdeklerin (',ife!deri 47

maalesef verilmi§tir: "Mezhebim haktir ama hata olma ihtimali var. Ba§-
ka mezhepler hatahdir ama hak olma ihtimali var." Bu soz §U bakimdan
c_;:ok tehlikelidir. Zaten mezheplerin % 90 hi.iki.im ayet ve hadls ifadesi
oldugu ic_;:in hie; hata ihtimali olamaz. Hata ihtimali sadece ic_;:tihad farkh-
hldanndan olabilir ki, onlar da % lO'dur. Hem ic_;:tihadlarda hata olsa
bile yine bir sevap vardir. c;linki.i miic_;:tehid, biitiin giiciinii kullanarak,
Allah'm nzasma uygun bir hi.ikiim c;1karmaya ph§IDI§tlr. Arna avam
hilk, mezhebin ic_;:inde ic_;:tihadi hi.ikiimlerle beraber bulunan Kur'an ve
hadislerin hi.iki.imlerini birbirinden ayiramayacag1 i<_rin, <_rok biiyiik bir
yanh§a itilmi§ olur. Onun i<_rin, mutlaka kitaplarda ic_;:tihadl meselelerle,
dinin temellerini ifade eden hi.ikiimlerin kaynag1 olan ayet ve hadisler
ayirt edilmeli ve a<_r1k<_ra gosterilmelidir.

MObtil, Bat1li Hak Nazanyla Alir

insandaki frtratl miikerrem oldugundan, kasden haklu anyor. Bazan

gelir eline, batih hak zanneder, koynunda sakhyor. Hakikati kazarken
ihtiyan olmadan dalal dii~er ba~1na; halcikattir zanneder, kafasma ge<;irir.
Rak.la batil garenler, batih hak nazanyla yani hak zannederek ahrlar.
Insan, yaratill§tan §erefli ve kerim bir fitrata sahip oldugu i<_rin bizzat ha.Ida
aray1p bulmak ister. Bu arama sirasmda eline batil ge<_rer maalesef onu hak
zannederek koynunda saldar. Bazen de bir define gibi halcikati ara§tmp
bulmal< isterken dalilet ba§Ina dii§er, o da onu halcikat zannederek ba§ma
ge<_ririr. Onun i<_rin daha erken ya§larda ger<_regin bulunmasmda insanhga
yardimc1 olmal< gerelcir. Aynca haktan uzak kalanlara da rehberlik yaparal<,
hie; dayatmaya ve propaganda havasma girmeden, alal, vicdan ve kalpleri
ile ha.Ida bulu§turmaya gayret etmek icap etmektedir. insan kelimesinin
tins ve linsiyet manas1 ile alakas1 vardir. Onun i<_rin ilk linsiyet edip ah§tig1
§eylerden pek aynlmak istemez; banla iinsiyet etmeden once hal< ile linsi-
yet peyda etmesini saglamak laz1mdir.

Kudretin Ayineleri <;oktur

Kudret-i zillcelal'in pek s:oktur mir'atleri. Her biri otekinden daha

e~eff ve
eltaf pencereler as:1yor bir filem-i misfile. Sudan havaya kadar,
havadan ta esire, esirden ta misale, misalden ta ervilia, ervahtan ta
48 Lemaat

zamana, zamandan t:l hayale, hayalden fikre kadar muhtelif ayineler,

daima temsll eder §Utmat-1 seyyfile. Kulagmla nazar et ayine-i havaya:
Kelime-i vahide, olur milyon kelimat! Acib istinsah eder o kudretin
kalemi .. §U s11T-1 tenasiilat ...
ilahi kudretin tecellilerini gosteren aynalar c;oktur ve c;e§itlidir. Bu
aynalann her biri misal filemine birbirinden daha §effaf ve daha latif pen-
cereler ac;arlar. Su, hava, esir maddesi, misal filemi, ruhlar filemi, zaman,
hayal ve fikir birer aynadir; ic;lerinde daima seyyal i§ler ve gori.inti.iler
meydana gelir. Hava aynasma bir kulalc versen, havada bir kelimenin mil-
yonlarca kelime oldugunu fark edersin. ilahi kudretin kalemi, §U tenasi.il
(iireme) s1rn ile enteresan §elcilde onlan c;ogaltir. Demek lci, zannedildigi
aynalar sadece cam ve ciladan olanlardan ibaret degildir. Bu aynalardan
birisi havadir. Bir kelime soylenince bir anda hava aynasma aksedince
binlerce c;ogahr. Euna hava tarlas1 da diyebiliriz. Fakat toprak tarlasma
elcilen bir tohum giinler haftalar sonra fidan ve bitlci olaralc ortaya c;1kar
ama hava tarlasma elcilen bir kelime aym anda hem de binlerce meyve
vermi§ olarak tezahiir eder. Zaman da bir aynadir. Hareketin bir rengi
olan zaman sanlci bir ip; bu ipe, cereyan eden hadiseler tablolar halinde
as1hp, gosterilmektedir. Esir maddesi de aynahk durumu itibariyle lcim
bilir nas1l harikalan bagnnda gizlemektedir...

TemessUlun Aksam1 Muhtelifedir

Ayinede temessiil, mtinkas1m dort surete: Ya yalmz htiviyet; ya

beraber Msiyet; ya htiviyet hem §U'le-i mahiyet; ya mahiyet, hiiviyet.
Eger misfil istersen, i§te insan ve hem ~ems, melek ve hem kelime.
Kesifin timsalleri, ayinede oluyor birer miiteharrik meyyit. Bir ruh-i
nuraninin, kendi mir'atlerinde timsalleri oluyor birer hayy-1 murtab1t;
aym olmazsa eger, gayn dahi olmay1p birer nur-i miinbasit. Ger
~ems hayevan olayd1; olur harareti hayat1, ziya onun §UUru .. §U havas-
sa maliktir ayinede timsali. i§te budur §U esrann miftah1: Cebrail hem
Sidre'de,_hem suret-i D1hye'de meclis-i nebevi'de, hem kim bilir kac;
yerde! .. Azrail'in bir anda Allah bilir kac; yerde, ruhlan kabzediyor.
Peygamber'in bir anda, hem ke§f-i evliyada, hem sad1k rii'yfilarda
iimmetine goriintir, hem ha§irde umum ile §efaatle gorii§tir. Velilerin
abdali, s:ok yerlerde bir anda zuhur eder, go1iiniir.
 9ebrdeklerin 9ifekleri 49

Temessiil (goriintii) dort kisma aynhr: 1) Aynada goriintii sadece huvi-

yet; 2) Giine§in §effaf §eylerde goriintiisu gibi ya hiiviyetle beraber hasi-
yet; 3) Meleklerin goriintiisii hem huviyet hem de mahiyetinin §Ulesi; 4)
Kelime gibi hem mahiyet hem huviyet ... Kesif maddelerin aynadaki tim-
salleri, birer hareketli olii gibi oluyor. Nurani bir ruhCm kendine mahsus
aynalannda goriintiileri hayatla irtibatl1 birer varhk oluyor. Ayms1 olmasa
bile, gayns1 (ba§kas1) da olmay1p yaygm birer nur hiline geliyor. Eger
giine§ hayat sahibi bir varhk olsaych, harareti hayati, ziyas1 da onun §UUru
olurdu. Aynadaki goriintilleri §U hususiyetlere malik olurdu.
I§te budur, §U s1rlann anahtan: Cebrail Aleyhisselam hem Sidre'de, hem
de sahabelerden Hz. Dihye suretinde Peygamberimizin meclisinde, hem
kim bilir kac; yerde bulunur. Azrail Aleyhisselam da Allah birkac; yerde
ruhlan kabzediyor? Peygamber Efendimiz (s.a.s.) de hem velilerin ke§-
finde, hem sad1k riiyalarda iimmetine goriiniir, hem de mah§er giiniinde
herkesle §efaat ic;in gorii§iir. Ebdaliyet makammda bulunan veliler c;ok
yerlerde bir anda zuhur eder, goriiniir. Bu hususta Onaltinc1 Soz'iin Birinci
$uamda, temessilliin uc; c;e§idi ele almmI§tlr. Birincisi, madcli varhklann
aynada temessilludiir. Aynalar kar§1sma gec;en bir insan, bin insan olabilir.
Arna canh olan sadece kendisidir. Aynadaki goriintilleri canh degildir.
Sadece bir hiiviyetten ibarettirler. Ikincisi, madcli fakat nurani olanlarchr.
Giine§in, parlak, §effaf §eylerdeki temessillii gibidir. 0 goriintiller giine§in
kendisi degiller ama sicakhk ve parlakhk gibi ozelliklerinden az c;ok bir
§eyler ta§1yorlar. U<;iinciisii, madcli olmayan nuran1 ruhlarm temessilliidiir.
Bu goriintiller, hem canl1chr, hem aymchr. Meleklerin temessiilleri gibi.
Fakat bulunduklan yerin durumuna gore goriindiikleri ic;in kendilerinin
as1l ve gerc;ek mahiyetlerini tamamen tutamaz. Mesela "Biz de Ruhlimuz
(Cebrail'i) ona (Meryem'e) gonderdik. Ona diizgiin bir insan §eklinde
temessiil etti (goriindii)." (Meryem, 19/17) ayetinde beyan edildigi iizere,
kendi melek §ekliyle degil, o ortamda ula§tlracag1 mesaja uygun §ekilde
temessill etmi§tir. Lemaat'm bu boliimiinde, temessiiliin bir d6rdiinciisii
de anlatilmi§tlr. 0 da havada kelimelerin temessiiludiir.

Mustaid, Mu~ehid Olabilir; MG§erri' Olamaz

is:tihadm §artlm haiz olan her miistaid, ediyor nefsi i<_rin, nass ol-
-mayanda i<;tihad; ona laz1m, gayre ilzam edemez. Ummeti davetle te§ri'
edemez. Fehmi, §eriattan olur; lllin §eriat olamaz. Mii<_rtehid olabilir,
50 Lemaat

fakat mii§erri' olamaz. icma ile cumhurdur, sikke-i §er'i gorur. Bir
fikre davet etmek; zann-1 kabul-i cumhur, §art-1 evvel oluyor. Yoksa
davet bid'att1r, reddedilir. Agzma t:lk1hr, onda daha c;1kamaz ...
i<rtihad etme kabiliyeti olan bir kimse mii<rtehid olabilir ama §eriat kanu-
nunu meydana getiren ki§i olamaz. i<rtihad etmek i<rin gerekli §artlan haiz
olan her istidatli ki§i, kendisi i<rin, haklanda ayer ve hadis cinsinden kesin
hiikiim bulunmayan meselelerde i<rtihad edebilir. i<rtihad olarak ula§tig1
hiikiimler kendisini baglar. Yani kendisi onlarla amel edebilir. Arna onlar-
la ba§kalannm da amel etmesini isteyemez. Biitlin Miisliimanlar1 davet
ederek, "Bunlar §er'i hiikiimlerdir, uyunuz." diye bir teklifte bulunamaz.
Anlayi§l §eriattan olur, ama §eriatln kendisi olamaz. Mii<rtehid olabilir,
fakat §er'i hiikiim koyucu olamaz. $eriatm damga ve miihrii, cumhur-u
ulemanm icmai ile, yani bir alanda yapyan biitlin llimlerin ittifakla birle§-
tilderi hiikiimle olur. Bir fikre davet edip teklifte bulunmal< i<rin, ilk prt
biitlin ulemanm kabul gostermesidir. Yoksa ulemanm kabul etmedigi bir
anlayi§ ve gorii§e yaptlan davet bid'arur,·reddedilir. Soyleyenin anlayi§ma
hapsedilip ay11masma engel olunur. Bu mesele fikir anar§isini onlemek,
bilhassa Miisliimanlann kafalanru kan§tlrmamak i<rin <rok miihimdir.
Ferdin <ri<rek a<rmas1 yoniinde kabiliyetlilere kapilar a<r1ktir. Arna bir tas-
dikten ge<rmeden onlan topluma dayatmaya hem de dinin kendisi olarak
telkin etmeye hi<r kimsenin halda yoktur. Bunun. i<rin isiam fileminden
<linen, ahlaken, ihlasen ve ilmen se<rilmi§ filimlerin meydana getirecek-
leri §U'ralann hazir olmas1 gerekir ki, bu §U'ralar ortaya <r1kan anlayi§lan
degerlendirip tav1rlanru belirleyerek bilhassa avam halka yardimCl ol-
sunlar. Yoksa ne niyetle ve kimin hesabma <rah§tig1 belli olmayan korsan
gorii§ler Miisliimanlann kafa ve kalplerini kan§tlnrlar.

Nur-u Akil, Kalbden Gelir

Zulmetli mtinevverler bu sozii bilmeliler: Ziya-yi kalbsiz olmaz

nur-i fikir miinevver. 0 nur ile bu ziya mezc olmazsa zulmettir,
zuliim ve cehli fi§lGnr. Nurun libas1m giymi§ bir zulmet-i miizevver.
Goziinde bir nehar var, lakin ebyaz ve muzlim. ic;inde bir sevad var ki,
bir leyl-i miinevver. 0 is:inde bulunmazsa, o §ahm-pare goz olmaz;
sen de bir §ey goremez. Basiretsiz basar da para etmez. Ger fikret-i
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 51

beyzada suveyda-yi kalb olmazsa, halita-yi dimagi ilim ve basiret

olmaz. Kalbsiz alal olamaz.
Aklm nuru, kalbden gelir. Aydm gec;inen karanhk dli§iinceliler bu sozu
bilmeliler ki, kalbin ziyas1 olmadan fikir nuru aydm olmaz. 0 nur ile bu
ziya kayna§ip. birle§mezse, karanhknr; zillum ve cahillik fi§k:mr. Boylece
nurun elbisesini giymi§ yalanc1 panltJ.h bir karanhk olur. Mesela insarun
goziinde giindliz gibi bir beyazhk var. Beyaz ama karanhk. ic;inde bir
siyahhk var ki, aydmhk bir gece gibidir. 0 siyah nokta goziin ic;inde
bulunmazsa, o bir parc;a ic; ya/na benzeyen goz, goz say1lmaz; bu yiizden
sen de hic,;:bir §ey goremezsin. I§te bunun gibi, basiretsiz goz de bir i§e
yaramaz. Eger beyaz ve parlak fikirlerde kalbin ortasmdaki o siyah basi-
ret ve idrak nok:tas1 yok:sa, o fikirlerin beyindeki kan§1m1 ilim ve basiret
olmaz. Kalbsiz akil olamaz. Sirf maddi dii§iince yap1sma bagh irfan ve
basiretten uzalc anlay1§lar; insarun kalb ve vicdarundan beslenmedigi i<;in
en azmdan eksiktir. <;ogu kere nefis ve §eytana ac;1k yonleri itibariyle, ne
kadar parlak ve §a§aah goriinseler de insanhk ic;in zararh olabilirler.

Dimagda Meratib-i ilim Muhtelifedir, Mi.iltebise

Dimagda med.tib-i ilim muhtelifedir, milltebise dimagda med.-

rib var; birbiriyle milltebis, ahkamlan muhtelif. Evvel tahayyill olur,
sonra tasavvur gelir, sonra gelir taaldml, sonra tasdik ediyor, sonra
iz'an oluyor, sonra gelir ilrizam, sonra itikad gelir. Itikadm ba§kadir,
iltizamm ba§kadir. Her birinden s:ilcar bir hfilet: Salabet itikaddan,
taassub iltizamdan, imtisaI iz'andan, tasdikten iltizam, taaldmlde bi-
taraf, bibehre tasavvurda. Tahayyillde safsata has1l olur, mezcine eger
olmaz muktedir. Batil ·§eyleri glizel tasvir etmek, her demde safi olan
zihinleri cerhdir, hem idlfili.
insan beyninde ilmin mertebeleri muhteliftir, hem de birbiriyle kan§Ik
vaziyettedir. Beyninde, birbiriyle kan§IDl§ ve hillciimleri degi§ik olan
mertebeler vardir. Siralamaya gore once tahayyill gelir. Yani insan bir
§eyi once hayalinde canlandinr. Sonra tasavvur gelir. Aklen idrak ondan
sonradir. Bir §eyi alulla kavradiktan sonra eger dogru olduguna kanaati
varsa, tasdik eder. Sonra iz'an mertebesi gelir. Yani kalben kesin. kanaata
vanr. Sonra iltizam gelir, yani ·bir §ey kendi lizerine gerekli bulup ona
52 Lemadt

taraftarhk gostermektir. Sonra 1tikad gelir. Salabet yani dine s1ms1ki san-
hp saglamca ve metanetle dini ya§amak, 1tikaddan ileri gelir. Taassup
ise, taraftarhk duygusundan dogar. S1ms1k1 sanhp ya§amak i:z'andandir.
Tasdikten taraftarhk hissi dogar. Sadece aklen anla§1lm1§ bir mesele ise
heni.iz tasdik safhasma gelmemi§se tarafs1z bir hal olur. Arna heni.iz ta-
savvur hilinde ise, ondan nasibi de olmaz. Gers:ekle mezcedilememi§ bir
tahayyillde ise safsata has1l olur. Euna ragmen, her zaman insanlann safi
zihinlerine batil veya §ehevl: §eyleri tasvir etmek, onlan yaralar ve sap1kh-
ga, dalfilete atar.
Dikkat edilecek olursa, burada ilim is=in yedi tane mertebe say1lmaktadrr:
1. Tahayyill, 2. Tasavvur, 3. Tafil(kul, 4. Tasdik, 5. lz'an, 6. Iltizam, 7.
Itikad. Herbir mertebeden bir netice pkiyor. Mesela siz, bir Budizm'i
bir budisten daha iyi bilseniz veya bir Hiristiyanhg1 papazlardan daha iyi
bilseniz, tasdik ve l:z'an etmeden ne Budist ne de Hiristiyan olursunuz.
Hiristiyan Sava Pa§a'mn yazmt§ oldugu usul-u fikih kitabm1 okumu§
ve o ilmi derinligince kavrad1g1 is=in Mi.isli.iman oldugunu zannetmi§-
tim, ama yine aym kitapta Sava Pa§a'nm Hiristiyanligmdan his=bir §eyi
kaybetmemi§ oldugunu ifade etmesi, ogrencilik y1llannda beni §a§Irtml§-
tl. Ashnda normaldi s:i.inki.i o heni.iz taillul safhasmda idi. Bazan baz1
ilim din adamlarmdan s:ok, avam hfilktan insanlarm dini ne pahasma
olursa olsun en agir prtlarda bile ya§amalan bana hayret veriyordu. Arna
-mevzu okuduktan sonra, biraz bu i§in s1rnna vakif oldugumu soyleyebi-
lirim. En azmdan hayretim gitti, tezadrm kalkti. yi.inki.i avam bile olsalar
1tikad olarak mi.ikemmeldirler.

Hazmolmayan ilim Telkin Edilmemeli

Hakikl miir§id-i filim koyun olur, ku§ olmaz. Hasbi verir ilmini.
Koyun verir kuzusuna hazmolmu§ musaffa siitiinii. Ku§ veriyor ferhi-
ne luab-filud kayy1m.
Sindirilmemi§ ilim telkin edilmemelidir. Hakiki mi.ir§id bir ilim adam1
anlay1p hazmettigi ilmini his=bir kar§ihk beklemeden koyunun kuzusuna
tertemiz si.iti.ini.i verdigi gibi vermelidir. Yoksa yavrusuna ti.iki.iriik ve sal-
ya kan§ffil§ kusmugunu veren ku§ gibi olmamahdrr. Yani kendileri daha
iyice kavramadrklan konulan talebelerine, his= anla§ihr hfile getirmeden
yedigini kusan bir ku§ gibi, bilgi kusmuklan hilinde takdim eden kimse-
 C:,elzirdelderin C:,irekleri 53

lerin bilgin olmalan, rehberlik yapmalan yiice ve yeni ufuklar ic;:in ir§adda
bulunmalan mtimktin degildir.

Tahrip Esheldir; Zaif Tahripc;i Olur

Viicud-i ciimle-ecza, ~art-1 viicud-i kiilldiir. Adem ise, oluyor

bir ciiz'iin ademiyle; tahrip eshel oluyor. Bundandir ki: Aciz adam,
sebeb-i zuhur-i iktidar miisbete hie; yana~maz. Menfke miiteharrik,
claim tahripld.r olur.
Tahrip etmek tamir etmekten c;:ok daha kolaychr. Onun ic;:in zay1flar, kendi-
lerini gostermek ic;:in tahrips:i olurlar. Bir varhgm, vticudunun tamam1 ic;:in
gereken btittin parc;:alannm olmas1 mecburiyeti vardir. Onun yok olmas1
ic;:in ise, sadece bir parc;:asmm bulunmamas1 yeterlidir. Tahrip c;:ok kolaydir.
Bundan dolay1, aciz kimseler, ortaya c;:1kma sebepleri olacalc olan gtic;:lerini
mtispet yonde gostermeye hie;: yana§mazlar. Menfi §ekilde harekete gec;:erek
hep tahripkir bir tavir ic;:ine girerler. Me§hur bir sanat eserini yapanla, y1-
ka~ aym §ekilde me§hur olur. Arna yapmalc ic;:in dtinya kadar prt liz1mchr,
y1kmak ic;:in ise c;:ok az §ey yeter. Mesela Siileymaniye Camii'nin yap11mas1
ic;:in, geni§ bir arazi, mermerlerden camlara varmcaya kadar binlerce
kiymetli malzeme, ona gbre i§c;:i ve usta, en mtihim de bir Mimar Sinan
laz1mchr. Y1kmalc ic;:in sadece eline bomba verilecek bir deli liz1mchr. Tahrip
ic;:in ne Mimar Sinan, ne de Kanuni Sultan Siileyman gereklidir.

Kuwet Hakk'a Hizmetkar Olmali

Hikmetteki desatir, hiiklimette nevamis, hakta olan kavamn, kuv-

vetteki kavaid birbiriyle olmazsa miistenid ve miistemid: Cumhur-i
nasta olmaz, ne miismir ve miiessir. ~eriatta ~eair; kahr miihmel, muat-
tal. Umur-i nasta olmaz, miistenid ve mu'temid.
Kuvvet, Halck'a hizmetkir olmali. Hikmet dtisturlan, htiktimet kanunlan
hukuld prensipler, kuvvetin kaideleri birbirine dayan1p, birbirinden
destek almazlarsa, insanlann hepsi tizerinde meyveli ve tesirli olmaz.
$eriatta, islam'm i§aretleri olan ezan, oruc;: gibi §dir ihmal edilmi§ atalete
ugram1§ olur. insanlann i§lerinde dayam§ma ve l:timad olmaz. Buradan
§llilU anhyoruz ki, sadece hikmet dtisturlarm1 tellcin etmek btittin insanlik
54 Lemadt

i<;in yeterli olmaz. Yani baz1 insanlar meselenin hikmetini kavramakla

gtizel bir yapyi§a girseler bile biiyiik <;ogunluk yani cumhur-u nas i<;in
aynca kanunlann gosterilmesi devlet giiciiniin hatirlatilmas1 gerekirse bu
kuwetin i§letilmesi gerekir. Bunlann birbirinden aynlmamas1; yani bir
yandan hikmet diisturlan anlatilmahdir ama bir yandan da gticiin asayi§
ve huzur is:in hazirhkh bulunulmas1 Iaz1mdir.

Bazan Z1d, Z1ddm1 Tazammun Eder

Zaman olur z1d, z1ddm1 saldarm1§. Lisan-1 siyasette lafiz, mananm

z1ddidir. Adfilet kiilfilum zuliim ba§ma ge~irmi§. Hamiyet libas1m, hiya-
net ucuz giymi§. Cihad ve hem gazaya, bagy ismi tak1lm1§. Esaret-i
hayvani, istibdad-1 §eytaill; hiirriyet nam verilmi§. Z1dlarda emsfil olmu§,
suretlerde tebadiil, isimlerde tekabiil, makamlarda becayi§-i mekam.
Bazen, z1d, z1ddiru i<;inde bulundurur. Zaman olur z1d, z1ddim saldarm1§.
Adalet killahm1, zuliim ba§ma ge<;irmi§. Hamiyet (yani mulzaddesatl ve
milletin hal<lanm, namus ve haysiyeti sorgulamak hususlannda gosterilen
gayret ve ihtimam hasleti) elbisesini hiyanet ucuz giymi§. Din ve devlet
is:in gosterilen gayret, cihat ve gazaya, isyan ismi verilmi§. Hayvani esarete,
§eytanm istibdadma hiirriyet nam1 verilmi§. Z1dlar aym §ey olnm§, suret
ve §elciller birbirinin yerine ges:mi§, isimler kar§I tarafa ges:mi§, malzamlar
yer degi§tirip becayi§ yapmi§lar. Siyaset<;ilerin baz1s1 se<;im meydanlannda
soyledil<leri sozleri se<;im sonrasmda tam tersine yorumlayarak, hfilkm
anlad1g1 §eyi kasdetmedilderini soyliiyorlar. Gers:ekten vatan millet i<;in
kalbi s:arpan ve her tiirlii fedald.rhk ve cefald.rhg1 s:eken hem de biiyiik i§
ba§aranlar zaman olur, vatan haini muamelesi gorebilir. Devlet oz evladina
bazen, iivey evlat hatti dii§man muamelesi yapabilir. Bunlar her zaman
degil; bazen olur. Zaman gelir bunlann hepsi tekrar diizelir.

Menfaati Esas Tutan Siyaset Canavard1r

Menfaat iizere ~arlu kurulmu§ olan siyaset-i hazira; miifteristir,

canavar. A~ olan canavara kar§I tahabbiib etsen; merhametini degil,
i§tihas1m a~ar. Sonra doner, geliyor; tirnagmm, hem di§inin kiras1m
senden ister.
 <;eliirdeklerin 9ifekleri 55

Menfaati esas tutan giintimiiz diinya siyaseti canavarla§mI§tlr. yarki men-

faat iizerine kurulmu§ olan bugiinkii siyaset, pars:alayic1 bir canavardir.
Ac; olan canavara kar§l sevgi gosterisinde bulunan, merhan1etini degil,
i§tihas1m apr. Sonra cloner gelir senden tirnag1mn hem di§inin kirasm1
da ister. Birinci ve ikinci Diinya Sava§1, menfaati esas tutan bir anlayi§tan
dogmu§ ve milyonlarca insan olmii§ti.ir. Diinyay1 menfaat is:in ate§e veren
anlay1§ somiirgele§tirdigi iilkelerden aynca di§ ve tlrnagmm da kiras1-
m istemi§tir. Di§ kiras1 aslmda bizim diinyam1za ait giizel bir rabirdir.
Eskiden hali vakti yerinde olan Miisliimanlar, fakirleri iftara ziyafete <;ag1-
nr, bir de yemekten sonra evlerine donerlerken ellerine is:leri para dolu
zarf veya kese verirler; "Bu da, zahmet edip geldiginiz ve yemeklerimizi
yediginiz is:in di§inizin kirasi." diyerek bir iicret de verirlerdi. Arna bu
somiirgeciler, her §eyi zorla gasbediyorlardi.

Kuva-i insaniye Tahdid Edilmediginden Cinayeti Bi.iyi.ik Olur

Hayvamn hilafina, insandak.i kuvveler, fitd tahdid 01Inam1§.

Onda ~1kan hayr u §er, la-yetenah1 gider. Onda olan hodgamhk,
bundan ~1kan hodbinlik, gurur, inad birle§se; oyle giinah oluyor ki
be§er §imdiye kadar ona isim bulmaml§. Cehennem'in liizumuna delll
oldugu gibi, cezas1 da yalmz Cehennem olabilir. Hem mesela: Bir
adam, tek yalanci soziinii dogru gostermek i~in, islam'm felaketini
kalben arzu eder. ~u zaman da gosterdi: Cehennem liizumsuz olmaz,
Cermet ucuz degildir.
insanm duygu ve kabiliyetleri s1mrlandmlmad1g1 ic;in, cinayeti de c;ok
biiyiik olur. Hayvanlardan farkh olarak, insanlarm giis: ve istidatlan bir
noktada s1mrlanmad1g1 is:in bu yiizden s:1kar hayir ve §er sonsuza dogru
gider. insandaki bencil .ve egoist duygulardan s:1kan kendini begenme,
gurur, inad birle§Se, oyle giinah oluyor ki, insanl1k §imdiye kadar Ona isim
bulam1yor. Boyle bir cinayet Cehennemin liizumlu olduguna delil oldugu
gibi, cezas1 da yaill1z Cehennem olabilir. (Suur tan1mayan hissiyatin insa-
na neler soyletebileceginin bir delili olarak ifade ediyorum.)
Mesela, bir adam tek yalanc1 soziinii dogru gostermek c;in, islam'm
felaketini bile kalben arzu eder. $u zaman da gosterdi ki: Cehennem
liizumsuz olmaz, Cermet ucuz degildir. Birinci Diinya Sava§1'mn ba§-
lannda baz1lan iilkemizin bu sava§a girmesini istemiyordu. "Eger girerse,
maglup olup, pars:alan1p peri§an olur." diyordu. Sava§a girince bu sefer
56 Lemaat

soziiniin dogru c_;:1kmas1 ic_;:in bizim maglup olmam1Z1 isteyebiliyordu. Ke§-

ke onun sozii yalan c_;:1kip iilkemiz paramparc_;:a olmasaydi.

Bazen Hay1r ~erre Vas1ta Olur

Havastaki meziyet filhakika sebebdir tevazu', mahviyete. Olmu§

maatteessiif sebeb-i tahakkiirne, tekebbiire hem illet. Fakirlerdeki
aczi, amilerdeki fakn filhakika sebebdir ihsan ve merhamete. Lakin
maatteessiif miincer olmu§tur §imdi, zillet ve esarete. Bir §eyde has1l
olan mehasin ve §erefse; havas ve riiesaya o §ey pe§ke§ edilir. 0 §eyden
ne§'et eden seyyiat ve §er ise; efrad ve hem avama taksim, tevzi' edi-
lir. A§iret-i galibte has1l olan §erefse: "Hasan Aga, aferin!" Has1l olan
§er ise, efrada olur nefrin. Be§erde §err-i hazi:n!..
Bazen hayir bile §erre vas1ta olabilir. Havas yani maddi ve manevi im-
karuara sahip olanlarm meziyetleri normalde onlarm miitevaz1 ve mah-
viyet sahibi §efkatli olmalanm gerektirir ama maalesef baztlannda, diger
insanlara ka§l tahakkiime kibirlenmeye ve bask1ya sebep olabilmektedir.
Fakirlerdeki acizlik, avam hfilktaki fakirlik gerc_;:ekte onlara kar§l ihsan ve
merhamete sebep olmas1 gerekirken, ne yaz1k ki, onlan zillete dii§iirmeye
ve onlann esir muamelesi gormesine vesile olmu§tur. Herhangi bir i§te
iyilik ve §eref meydana gelmi§se iist tabaka ve reislere mfil edilerek sanki
onlar yaprm§ gibi onlara pe§ke§ c_;:ekilir. Adeta onda biiyiik hissesi olan i§c_;:i,
amele, fakir ve fukaramn hic_;:bir rolii olmam1§ gibi davramhr. Arna bir me-
seleden de bir kotiiliik, bir §er meydana gelmi§se, esasen o iist tabalcalarm
biiyiik rolii oldugu hfilde sanki onlar hic_;:bir §ey yapmam1§ ve bu i§ tama-
men alt tabakamn hata ve kusuru imi§ gibi onlarm iizerine y1gilip kotiiliik
ve §er onlara taksim ve tevzi edilir.
Mesela bir yan§ta, bir a§iret galip gelse bundan hastl olan §erefi sadece
reise verip "Hasan aga aferin!" derler. Eger bir maglubiyet has1l olursa
nefret tamamen a§iret halkina c_;:evrilir. Bu durum insanhk ic_;:in hazin bir
§erdir. Halbuki normalde ba§anlar biitiin fertlere talcsim edilmeli, ba§an-
s1zhklar tamamen ba§takilere verilmelidir. (_;iinkii taktik, strateji, idare
ve yonlendirme avam halkm degil onlarmdir. ''N as1l ki, bir cemaatin
mah bir adama verilirse, zuliim olur. Veya cemaate ait vakiflan bir adam
zaptetse zulmeder. Oyle de, cemaatin c_;:al1§malan ile meydana gelen bir
neticeyi veya cemaatin iyiliklerine bagh bir §erefi, bir fazileti o cemaatin
 <;ekirdelderin <;irekleri 57

reisine veya iistadma vermek, hem cemaate, hem de o iistat veya reise
zuliimdiir. <;unkii enaniyeti ok§ar, gurura sevk eder. Kendini kapic1 iken
padi~ah zannettirir. Hem kendi nefsine de zulmeder. Belki bir nevi gizli
~irke yol a~ar. Evet, bir kaleyi fetheden bir taburun ganimetlerini, zafer
ve ~erefini binba§lSl alamaz." (17. Lema, 5. Mesele)

Gaye-i Hayal Olmazsa, Enaniyet Kuwetle§ir

Bir gaye-i hayil olmazsa, yahut nisyan basarsa, ya tenasi edilse;

elbette zihinler enelere donerler, etrafrnda gezerler. Ene kuvvetle§iyor,
bazan sinirleniyor. Delinmez, ta "nahni.i" olsun. Enesini sevenler, ba§-
kalan sevmezler.
Yapilan i§lerde bir hedef belirlemesi olmazsa, enaniyet one ~llGp benlik
ve bencillik kuvvetle§ir. Bir hedef olmazsa; hedef tesbiti olsa bile hedef
unutulmu§ olursa veyahut hedef unutulmu§ gibi davran1hrsa, elbette
zihinler enaniyet ve bencillik kesilir suf kendisine balGTiaktan hedefe gi-
dilemez ve hep hedefin etrafmda dola§ihp durulur. Kuvvetle§en enaniyet,
bazen de sinirlenir. Enaniyetini a§ip "Ben! Ben!" demeyi birakamayanlar
"Biz" diyemezler. Kendi nefsiniligini biral(amayan ve hep kendisine ait
§eyleri sevenler, ba§kalanm sevmezler. Bir i§te muvaffakiyetin olabilmesi
i~in once hedefin tesbiti gerekir. Sonra da o hedefin hi~ unutulmamas1
icap eder.
Mesela diyelim ki, kar§1m1zda alevleri goklere yiikselen bir yangm var
i~inde ~ok sevdiginiz birisi yamyor. Siz bunu goriince hedefiniz belli-
dir ve siz kilitlendiginiz hedefinize dogru gidiyorsunuz. Arkadan birisi
size Iaf atsa, hatta en agir kiifurleri de savursa doniip ona bakmaz ve
asla cevap vermeyi dii§iinmezsiniz. <;iinl(ti ~ok sevdiginiz yanarken, ona
ayiracag1mz bir saniyelik bile zamammz olamaz. Eger boyle ciddi bir
hedefiniz yoksa veya hedefinizi unutmu§san1z geriye cloner size kiifrede-
nin haddini bildirmek i~in ugra§maya ba§larsm1z. i§te bu noktada benlik
hesabma enaniyetler sava§l kendisini gosterir. Evet, hidayet mesaj1m bii-
tiin diinyaya ula§tirmak iizere bir hedef belirlemi§ olanlar, manevi batak-
lara ve ate§lere dii§enleri kurtarmal( i~in her tiirlii fedakarhk ve cefaldrhg1
yapacal<lanna soz verenler artik kendilerini dii§iinmez ve §ah1slanna gelen
hiicumlara da asla aldirmazlar.
58 Lemaat

Hayat-1 ihtilal, Mevt-i Zekat, Hayat-1 Ribadan <;1km1§

Bilciimle ihtilalat, biitiin here ii fesadat; hem asil, hem madeni ..

rez:lil ve seyyiat, biitiin fasid hasletler, muharrik ve menba1 iki kelimedir
tek.. yahut iki kelamdir. Birincisi §Udur ki: "Ben tok olsam, ba§kalar
acmdan olse neme 1:1z1m!.." ikinci~i: "Rahatim ic;in zahmet c;ek; sen
c;ah§, ben yiyeyim. Benden yemek, senden emekler!" Birinci kelimede
olan semm-i k:ltili, hem kokiinii kesecek, §afi deva olacalc tek bir devas1
vardir. 0 da zekat-1 §er'1 ki, bir riikn-i islam'dir. ilcinci kelimede, zak-
kum §ecer miinderic. Onun 1rlum kesecek, ribanm hurmetidir. Bqer
sal:lh isterse, hayatim severse; zekati vaz' etmeli, ribay1 kaldirmali.
ihtilalin hayat bulmas1, zekatm olmesi ve faizin ya§amasmdan ortaya p-
kar. Biiriin ihtilallerin, biiriin karga§alarm, biiriin fesatlarm, biiriin rezil ve
koti.iliilderin, biiriin fasit hasletlerin, ash ve madeni, hareket merkezi ve
kaynag1 iki sozden ibarettir. Birincisi: "Ben tok olduktan sonra ba§kalan
ac_;:hgmdan olse bana ne?" ikincisi: "Rahatim ic_;:in zahmet c_;:ek. Sen c_;:ah§, ben
yiyeyim. Benden yemek, senden emek." Birincide olan oldiiriicii zehrin
hem kokiinii kesip, hem de §ifas1 ve devas1 olacalc tek bir tek c_;:are vardir.
0 da islamiyet'in emrettigi zekatm hayata gec_;:irilmesidir. ilu'ncisindeki
zaldcumun Irkm1 yok edecek, faizin haram kllirup ortadan kaldinlmas1dir.
insanhk, salah, huzur ve rahat istiyorsa, zekati kanun olaralc koymah,
faizi de kaldirmah. Toplum hayatmda zenginler ve fakirler denge ic_;:inde
ya§ayabilirler. 0 dengenin esas1 da, iist tabalcada merhamet ve §efkat; a§ag1
tabakada hiirmet ve itaattir. ~imdi birinci soz iist tabalcay1 zulme, aluaks1zh-
ga, merhametsizlige sevk etmi§tir. ikincisi ise, avam halla, kine, hasede,
c_;:arpi§maya sevk edip insanligm rahatlru birkac_;: asirdir giderdigi gibi son
asirda da emegin sermaye ile c_;:ati§maslillil neticesi olaralc herkesc_;:e malum
olan Avrupa'run biiyiik hadiseleri meydana geldi.

Be§er, Hayat1rn isterse Enva-i Ribay1 Oldurmeli

Tabalca-yihavastan tabaka-yiavamas1la-yirahm kopmu§tur.A§ag1-

dan firhyor. Sada-yi ihtilali, vaveyl:l-yi intikami, lcin ii hased enini ...
Yukandan iniyor zuliim ve tahkir, ate§i, tekebbiiriin s1kleti, tahalckiim
sa1kasi. .. A§ag1dan c;1kmah tahabbiib ve it:lat, hiirmet ve hem imtisal.
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 59

Fakat merhamet ve ihsan yukandan inmeli, hem §efkat ve terbiye ...

Be§er bunu isterse sanlmah zekata, ribay1 tardetmeli. Kur'an'm adfileti
bab-1 alemde dump ribaya der: "Yasaktir! Haldun yoktur, donmeli!"
Dinlemedi bu emri, be§er yedi bir sille. Mi.idhi§ini yemeden bu emri
dinlemeli.
insanlik, ya§amak istiyorsa, f:lizin her \=e§idini yok etmelidir. Ust taba-
kadan, alt tabakaya gidip gelme ve irtibat kopmu§tur. A§ag1dan ihtilfil
sadfilan, intikam feryad1, kin ve haset inleyi§i firhyor. Euna kar§thk yukan-
dan da zuhim ve tahkir ate§i tekebbi.iri.in agirhg1 ve tahaldd.im ytldmrm
iniyor. Ashnda a§ag1dan, muhabbet ve itaat, htirmet ve imtisal \=Ikmahdir.
Falcat yukandan da merhamet ve ihsan, §efkat ve terbiye inmelidir. Eger
insanhk bunu isterse zekata sartlmah, faizi de biralcmah. Kur'an'm adaleti
filemin kap1smda durup, faize "Yasaknr; halckm yok, geri donmelisin." der.
Bu emri dinlemeyen insanhlc bir sille yedi, daha mtithi§ini de yemeden bu
emri dinlemelidir. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) "Zekit, isl:1miyet'in kop-
rtistidtir." buyurmu§tur. Yani Mtisltimanlarm birbirine yardimlan ancalc ze-
kit koprtistinden ge\=melde yap1hr. Zira yardim vas1tas1 zeldtnr. insanlann
sosyal hayannda intizam ve asayi§i temin eden koprti, zekittir.

Sosyal hayann canhhg1 yardimla§madan dogar. insanlarm engellemesine

engel olan isyanlardan, ihtilallerden, ihtilaflardan meydana gelen felalcetlerin
ilac1 yardimla§madir. Toplum hayatlll koruyan intizarmn en btiyiik pm,
insanlarm tabakalan arasmda bo§luk kalmamas1dir; zenginlerin, fakirlerden
ul<l§ma ve gorti§me hattlnl kesecek derecede uzald<l§mamalan lazimdir. Bu
tabalcalar arasmda bulll§may1 saglayan zekit ve yardiml<l§madir. Hfilbulci
zekinn farz ve faizin haram olma esasma riayet etmedilderi i\=in, tabalcalar
aras1 gittilc\=e gerginle§ir, bulll§ma ham kesilir. Ever, tabalcalar arasmda bar1-
§In temini ve mtinasebetin tesisi, ancalc ve ancalc islarruyet'in rtiktinlerinden
olan zekit ve zekann yavrulan olan sadalca ve teberrularm toplum tarafmdan
yiiksek bir dtistur edinilmesiyle olur. (i. i'caz)

Be§er Esirligi Par~alad1g1 Gibi Edrligi de Par~alayacaktrr

Bir ri.i'yada demi§tim: Devletler, milletlerin hafif muharebesi; taba-

kat-1 be§erin §edid olan harbine terk-i mevki ediyor. Zira be§er, edvarda
esirlik istemedi, kamyla par~aladi. ~imdi edr olmu§tur; onun yiikiinii
60 Lemadt

~elcer,
onu da par~ahyor. Be§erin ba§I ihtiyar; edvar-1 hamsesi var. Vah§et
ve bedeviyet, memlllkiyet, esaret, §imdi dahi edrdir, ba§laIDl§tlr ge~iyor.
insanhk esirligi parc;aladig1 gibi, i.icretle c_;ah§may1 da parc_;:alayacaktir. Bir
ri.iyada demi§tim: Devletler ve milletler arasmdaki hafif sava§, artik insan
tabakalan arasmdaki c_;:ok §iddetli bir savap yerini terk ediyor. <;unki.i
insanhk gec_;:mi§ devirlerde esirligi istemedi, kan1yla parc_;:aladi. ~imdi
i.icretle c;ah§an bir i§c_;:i olmu§tur; onu yi.iki.ini.i c;elanektedir ama onu da
parc_;:alayacaktlr. insanhgm ba§I ihtiyar; be§ devri var: Vah§et, bedevilik,
kolelik, esirlik. ~imdi i.icretli i§c_;idir ama gec;meye ba§lamI§tlr...
Bu meseleyi 28. Mektub'un 6. Meselesinde §byle izah ediyordu: Vah§et
devri, dinlerle, hi.iki.imetlerle degi§tirilip yan medeni bir devir ac_;:1lm1§.
Falcat insanlarm zekileri ve kuwetlileri, bir kism1m kole edinip hayvan
derecesine indirmi§ler. Sonra bu koleler de uyamp gayrete gelerek, o
devri esir devrine c;evirmi§ler. Yani kolelikten kurtulmu§lar ama "Hi.iki.im
galip olanm, gi.ic_;li.ini.in lehinedir." zalim di.isturu ile yine insanlann
kuwetlerini zay1flanna esir muamelesi yapmi§lar. Sonra 1789 Bi.iyi.ik
Frans1z ihtilali gibi c;ok inlalaplarla, o devir de i.icretli i§c;i devrine
inkilap etmi§. Yani zenginler olan i.ist tabakas1, avam halla ve fakirleri
i.icret mukabilinde hizmetc;i yaparak yani sermaye sahipleri c;ah§anlan
ve i§c_;:ileri ki.ic_;i.ik bir i.icrete kar§Ihk ph§t1rm1§lard1r. Bu devirde suisti-
maller o dereceye vard1 ki, bir sermaye sahibi, kendi yerinde oturup
banlcalar vas1tas1yla bir gi.inde bir milyon kazand1g1 ha.Ide, bir bic;are
amele, sabahtan ak§ama kadar, yeraltmda madenlerde c;al1§1p, olmeyecek
derecede, on kuru§luk bir i.icret kazamyor. ~u Ml, mi.ithi§ bir kin, bir
gi.icenme ·verdi ki, avam tabakas1, i.ist tabakaya isyan ilan etti. ~u asnn
tibiriyle, sosyalistlik, bol§evildik suretinde, once Rusya'y1 yerle bir edip
gec;en Birinci Di.inya Sava§mdan istifade ederek, her yerde kok sald1lar.
~u bol§evildigin perdesi altmdaki halk isyan1, i.ist tabakaya kar§I bir kin
ve bir tezyif fikrini verdiginden, bi.iyi.iklere ve i.ist tabakaya ait §erefe <lair
ne varsa, her §eyi lmmalc ic_;:in bir cesaret vermi§. i§te bu devirden sonra
i§c_;iler de yava§ yava§ i§e ortakhk durumuna gec;ecelder.

Gayr-i Me§ru T arlk, Z1dd-1 Maksuda Gider

~ ~ ~ j;Lill bir dtist:Ur-i azi:mdir: "Gayr-i me§rli tari:k ile bir

maksada gide~ zat, galiben maksudunun z1ddiyla gortir mticazat."
 <;ekirdeklerin 9ifelderi 61

Avrupa muhabbeti, gayr-i me§rli muhabbet, hem taklid ve hem illfet.

Alubeti miikafat: Mahbubun gaddarane adaveti, cinayat ... Fas1k-1
mahrum bulmaz, ne lezzet ve ne nec1t. ..
Gayr-i me§rli yol, maksadm aksine gider. "Karil oldiirdiigu kimsenin va-
risi olamaz." biiyiik bir diisturdur. Gayr-i me§rli yolla bir maksada giden
zat, s:ogu kere maksadmm z1ddiyla ceza goriir." Avrupa muhabbeti, taklid
ve iilfetiyle gayr-i me§rli muhabbettir. Netice itibariyle bu muhabbetin
kar§1hg1 da, sevgili olan Avrupa'nm gaddarca dii§manhg1 ve cinayetleri-
dir. Fas1k, lezzet ve kurtulu§tan mahrumdur. Lemaat'm ta§ basmas1 bir
niishasmda §0yle diyor: "Eger desen, 'Nedendir, islamiyet pek garip dii§-
tii de zay1f oldu, izzeti kayboldu, saadeti yok oldu. Talihle battik, y1ldiz
dogmadi?' Derim: Onun sebebi, Garba kar§I begenme ve muhabbetimiz
oldu. Biz ugursuz bir muhabbetle Garb'a yoneldik islam Giine§'ini de
batmaya yiiz tutturduk. Garb'tan §iddetli bir nefretle ne vakit yiiz s:evirip
$ark'a bir muhabbetle cidden yonelsek islam kudret ve ha§metinin de
Hilali parlayacalz, islam Giine§in nurunu ahp dag1tacak, Hilali yiicelecek-
tir. Aldandik hara ettik; muhabbeti haris:re, husumeti dahilde sarf ettik,
hem de dii§tiik. Kalkmak is:in bunlann yerini becayi§ edip degi§tirmek
gerektir. Hata ettik de gordiik."

Cebir ve i'tizalde Birer Dane-i Hakikat Bulunur

Ey tilib-i hakikat! Maziye, hem musibet; miistakbel ve ma'siyet

ayn goriir §eriat. Maziye, mesaibe nazar olur kadere. Soz olur Cebriye.
Miistakbel ve maasi nazar olur teklife, soz olur i'tizfile. i'tizal ile Cebir.
~urada ban§irlar. ~u batil mezheplerde hirer dane-i hakikat mevcud
miinderis:tir; mahsus mahalli vardir; batil olan ta'mimdir.
Cebriye ve Mutezile mezheplerinde birer hakikat danesi bulunur. Ey
hakikati arayan! Ges:mi§e ve musibetlere; gelecek ve giinahlara ayn ayn
bakar §eriat. Ges:mi§ ve musibetlerle ilgili hususlarda kadere nazar olur ve
Cebriye mezhebine soz dii§er. Gelecek ve giinahlar mevzli bahis olunca da
teklife nazar olur ve Mutezile mezhebine soz dii§er. i§te burada Mutezile ve
Cebriye mezhebi bar1§1rlar. $u banl mezheplerde bir hakikat danesi mev-
cuttur ve is:lerine yerle§tirilmi§tir. Bunlarm kullamldigr ozel yerleri vardir;
banl olan bunlarm umumile§tirilmesidir. Aslmda sebepler dairesi ile i'tikad
dairesi farkhdir. Bu dairelerin her birisi is:in ayn ayn makamlar, ayn ayn
62 Lemaat

hi.ikfunler vardir. Makamm gerektirdigi hiikme gore hareker lazundir. Aksi

rakdirde, sebepler dairesinde iken rabiatiyle, vehmiyle, hayaliyle i'tikad
dairesine bakan Murezile olur ki, resiri sebeplere verir. Ayru §ekilde i'tikad
dairesinde il(en ruhu ile, imaruyla sebepler dairesine bakar ama sebeplere
kiymer vermeyerek, Cebriye mezhebi gibi rembelcesine bir revekkiil ile
filemin nizamma muhfilefer eder.

Mesela, i'tikad dairesi i~inde, "Her §eyi Allah yaratm1yor mu?" diye so-
rana "Ever" denilir. 0 eger "Peki oyleyse, ni~in rarlay1 siiriiyor, rohumu
ekiyorum? "Sen bu sebepleri yerine getirme dense, i'rikar dairesinde iken
sebepler dairesine arlam1§ ve ilci meseleyi kar1§tlrill1§ olur. Eger bunun ak-
sine sebepler dairesinde "Tarlay1 siirmeden, rohum atmadan isrenilen iiriin
elde edilebilir mi?" diyene "Elde edilemez." denilir. Arna bunun iizerine
i'tikar dairesine ge~ip, "Oyleyse ni~in her §eyi Allah yarattl, diyorsunuz?"
dense, o da sebepler dairesinden i'tikad dairesine atlam1§ ve iki §eyi birbi-
rine kar1§rmp yanh§ yapml§ olur.

Acz ile Ceza' Blc;arelerin Kand1r

Ger istersen hayati, s:areleri bulunan §eyde acze yapi§ma. Ger ister-
sen rahat1, s:aresi bulunmayan §eyde ceza'a sanlma.
Acze ve bagmp ~agirmaya sanlmak ~aresizlerin i§idir. Eger ya§amay1
isrersen, ~areleri bulunan §eyde, acizlik gosrerme. Eger rahatl isrersen ~a­
resi bulunmayan §eyde feryar ve figan etme. Siinllhar isimli eserinde §Oyle
diyor: Zarurer yasaklar1 miibah luldig1 gibi, zorluklan da kolayla§tlnr.
Korkakhkra darb-1 mesel hiikmiinde olan ravulc, ~ocuklan yarunda il(en
.§efkar-i cinsiyesi ile camusa (mandaya) saldinr. I§re deh§etli bir cesarer ...
Hem darb-1 mesel olmu§ ke~inin kurttan korkusu, zorda kaldigmda mu-
kavemere <loner; boynuzuyla kurdun karrum deldigi va'kidir. I§re harika
bir §ecaar... F1rri meyelan, mul(avemetleri y1kar. Bir avu~ su, kalin bir
demir giille i~ine artlsa, ki§ra soguga maruz birakilsa, geni§leme meyli
demiri par~alar. Ever, §efkarli ravulc cesareti, hamiyetli ke~inin zorda kal-
madan dogan kahramanhg1 gibi fitri bir heyecan, demir giillede su gibi
zulmiin soguk ve kafirce dii§manhgma maruz kaldik~a her §eyi par~alar.
Rus mojikleri buna §ahittir.
 <;e!zirdeklerin <;ifekleri 63

Bazen Ku<iuk Bir ~ey Buyuk Bir i§ Yapar

Oyle §erait oluyor, tahtmda az bir hareke, sahibini c;1kanyor ta a'la-
yi illiyyin ... Oyle hilat oluyor ki; ki.ic;i.ik bir hareket, kisibini indiriyor
ti esfel-i safilin ...
Bazen ki.ic;uk bir §ey bi.iyiik bir i§ yapar. Oyle §artlar oluyor ki, o §artlar
altmda az bir hareket, sahibini ta ala-y1 illiyine (yiiceler yiicesine) pkan-
yor. Oyle hiller de oluyor ki, ki.ic;uk bir hareket onu yapam ta esfel-i sa-
filine (a§ag1lann a§ag1sma) indiriyor. Sahabeyi bi.iyiik ya pan, ya§adiklan
c;agm c;ok agir §artlan altmda hayatlan pahasma insanhg1 aydinlatacak
ililii mesaja sahip c;1lanalan idi. Hatta "Bakal1m ne olacak?" diye bek-
leyenler s:lbikun-u evvellin'a diliil olamam1§lard1f. Bugi.in de c;ag1m1Zl
ve gelecek c;aglan aydmlatacak bir gerc;ege sahip c;tlup c;1kmama mesele-
sinde de insanlar aym imtiharu vermektedirler. Obi.ir taraftan ufac1k bir
di.inyahk ic;in, bu gi.in ic;in prim yap1yor diye bu gerc;ege kaq1 duranlar
da ters bir yolda dii§ii§e ge~mi§lerdir. Medya ve siyasiler §U meselede en
ki.ic;i.ik bir hareketle aldiklan yere gore, ya goklere yiikselmekte veya yerin
dibine dogru yol almaktadirlar.

Bazilara Bir An Bir Senedir

F1tratlann bir k1sm1 birden bire parhyor. Bir kism1 tedriddir,

§ey'en §ey'en kalkiyor. Tabiat-1 insani ikisine de benziyor. ~eraite baki-
yor; ona gare degi§ir. Bazan tedrid gider. Bazan dahi oluyor barut gibi
zulmani, birden bire fi§lunyor. Nurani bir nar olur. Baz1 olur bir nazar,
fahmi elmas ediyor. Baz1 olur bir temas, ta§l iksir ediyor. Bir nazar-1
Peygamber, birden bire kalbeder; bir bedevi-i cahil, bir arif-i mi.inevver.
Eger mizan istersen: islim'dan evvel Omer, islam'dan sonra Omer...
Birbiriyle luyas1: Bir c;ekirdek, bir §ecer... Defaten verdi semer, o
nazar-1 Ahmedi, o himmet-i Peygamber... Cezireti.i'l-Arab'da, fahm
olmu§ faratlan kalb etti elmaslara ... Birdenbire seriser... Barut gibi
ahlilu parlattirdi, oldular birer nur-i mi.inevver.
Baz1lan bir anda bir senelik geli§me gosterebilirler. F1tratlann bir lusrm
yap1lan itibariyle birden bire parlar. Bir lusm1 da tabiatlanmn geregi yava§
yava§ ayaga kalkar. insan tabiati ikisine de benzer. ~artlara bakar, ona
64 Lemadt

gore degi§in1 gosterir. Bazen yava§ yava§ ilerlerken, bazen de barut gibi
sunsiyah iken birden bire bembeyaz bir parlamayla ortaya \lkar ve nuraill
bir ate§ olur. Bazen ulu bir baki§, komi.irii elmas ha.line getirir. Bazen hari-
ka bir temas, ta§I iksire \evirir. Hz. Peygamber Aleyhisselam'm bir nazan,
bedevi bir cahili birden bire mi.inevver (aydm) bir arif, bir ilin1 ve irfan
sahibi hfiline getirir. Eger bir degerlendirme 61\iisii istersen, Miisli.iman
olmadan onceki Hz. Omer ile Miisli.iman oldulctan sonraki Hz. Omer'i
goz oni.ine bir getiriver. Birbiriyle kiyas1, onceki hili bir \ekirdek gibi
idiyse, sonraki hili de bir agaca benziyor. Arna bir anda meyve veriyor. 0
Muhammedi nazar, o Peygarnber himmeti Arap yarunadasmda komiirle§-
mi§ fitratlan, birden bire, ba§tan ba§a elmaslara dondi.irdii. Barut gibi
simsiyah ahlaklan parlatarak aydmlanmi§ birer nur hiline getirdi.
F1tratlarm geli§mesinde onemli iki husus goriiyoruz. Birincisi fitratlar,
ikincisi ise i\inde bulunduklan §artlar. Asr-1 Saadet insanhgm ruhlinu
ve fitratmda ekilen birer hazine degerindeki tohfun ve \ekirdeklerini
geli§tirmek i\in en miisait zemine ve atmosfere sahipti. Elbette Hz. Ebu
Bekir'in fitratl ile Ebu Cehil'in fitratl veya Hz. Omer'in yap1s1 ile Ebu
Leheb'in bir degildi ama, Asr-1 Saadet atmosferi olmasaydi Hz. Ebu
Bekir ve Hz. Omero derece inki§af gosterebilir miydi? Evet, bir bedevi
adam kizlill sag olarak topraga gomiip oldi.irecek vah§i bir kalp katihgmda
bulundugu hfilde Hz. Muhammed Aleyhisselam'm yanma gelip bir saat
sohbetiyle §ereflenirdi, ondan sonra da artik karmcaya ayaglill basamaya-
cak derecede ince bir §efkat duygusunu kazanrrdi. Hem cahil, hem vah§i
bir adam Peygamberimiz'in (s.a.s.) bir gi.in sohbetine mazhar olur, sonra
<;in ve Hind gibi memleketlere giderdi, o gi.ini.in medeni olan kavimlerine
hakikatlerin ogreticisi ve kemfilat rehberi olurdu.

Yalan Bir Lafz-1 Kafirdir

Bir dine s1dk, yakar milyonla yalaru. Bir dane-i hakikat, yikar kasr-1
haylli. S1dk bi.iyiik esastlr, bir cevher-i ziyah. Yeri verir si.ikuta, eger ~1ksa
zararh... Yalana yer hi~ yoktur, ~endan olsa faydah. Her sozi.in dogru
olsun, her hiikmi.in hak olmah. Lakin hakkm olamaz, her dogruyu soz
etmek. ~unu iyi bilmeli. ~-:5 ~ ~.J Ll..P ~ .Ll. kendine di.ismr etmeli.
Gi.izel gor, hem gi.izel bak. Ta gi.izel di.i§i.inmeli. Gi.izel bil, hem gi.izel
 <;e!zirdelderin <;ifekleri 65

di.i§iin. Ta leziz hayati bulmah. Hayat is:inde hayattir, hiisn-i zanda

emeli. Su-i zanla yeistir: Saadet muharribi, hem de hayatm katili.
Yalan, bir kilir soziidiir. Bir tane dogru, milyonla yalaru yal(ar. Bir halru(at
danesi, bir hayal saraym1 y1kar. Dogruluk, biiyiik esastir, ziya veren bir
cevherdir. Eger dogru soylemek zarar verecekse yerini si.ikuta verir. Faydali
bile olsa, yalana hie_;: yer yoktur. Her soziin dogru olsun, her hi.ikmi.in hal(
olmali. Arna her dogruyu soylemeye haldun olamaz. Bunu iyi bilmeli.
'<;irkin olaru ve keder vereni biral(, giizel olana ve hlizur verene bale' esas1-
ru insan kendine diismr edinmeli. Giizel gor, hem giizel bal( ki, ta gi.izel
dii§iinebilesin. Giizel bil, hem giizel dii§iin ki, ta leziz hayat bulabilesin.
Hayat ic_;:inde hayattlr, hiisn-ii zanda emeli. Su-i zanla i.imitsizlik ise, saa-
detin tahripc_;:isi ve hayatm katilidir. Allah'm yoldugunu soylemek, binlerce,
milyonlarca deWe kar§I bi.iyiik bir yalandir. Onun ic_;:in en ba§tan yalan,
soylenmemesi gereken bir sozdiir. Yalanlar ne kadar biiyi.ik ve ne kadar
gosteri§li olursa olsun tek bir halru(at kar§Ismda y1k11maya mahkumdur.
Mesela bir cinayeti saldamal( ic_;:in ne kadar miithi§ ve biiyi.ik senaryolar i.ire-
tilirse iiretilsin, en ufal( bir gerc_;:ek bir ipucu olaral( her §eyi alt iist eder. Her
soziin mutlalca dogru olmas1 gerekir ama her dogruyu her yerde soylemek
dogru degildir. Dogrunun hepsini de zamaru gelmeden soylemek dogru
degildir. Prensip olaral( her §eyi giizel tarafmdan ele almal( gerekir. <;unlru
giizel garen giizel dii§iiniir, giizel dii§iinen giizel ri.iya goriir. Giizel riiya
garen hayatmdan lezzet alir. Su-i zan ise kanser gibi bir hastalikur.

Bir Meclis-i Misallde, ~eriatle Medeniyet-i Haz1ra,

Deha-i Fenni ile Huda-i ~er'I Muvazeneleri

(Birinci Harb'in) Miitareke ba§mda, bir Cuma gecesinde bir rii'ya-

yi sad1kada, misali aleminde, bir meclis-i azimde, benden sufil ettiler:
"Maglubiyet sonunda islam'm aleminde ne hal peyda olacak?"
Asr-1 hazir, meb'usu s1fatiyla soyledim; onlar da dinlediler:
Eski zamandan beri istiklfil-i islam'm bekas1, hem Kelimetullah'm
i'las1 is:in, farz-1 kifaye-i cihad1; o lazime-i diyanet
Deruhde ile, kendini yek vi.icu~-i vahdani, islam'm alemine fedaya
vazifedar, hilafete bayrakdar gormii§ olan bu devlet,
66 Lemadt

$u millet-i islam'm felaket-i mizisi, getirecek de elbet islam'm

alemine saadet ve hlirriyet. Olur ges:en musibet,
istikbalde telafi. Us:ii veren, ii\ yiizli kazandiran, etmiyor elbette
his: hasaret. Halini istikbale tebdil eder, zihimmet ...
Zira ki §U musibet; hayat1m1z mayesi olan §efkat, uhuvvet, tesa-
niid-i islami harikulide etti, inki§if-1 uhuvvet
Tesri'-i ihtizazi. Tahrib-i medeniyet, deniyet-i hazira sureti
degi§ecek, sistemi bozulacak; zuhur edecek o vakit,
islimi medeniyet. Miisliimanlar bi'l-ihtiyar elbet evvel girecek.
Miivazene istersen: $er'in medeniyeti, §imdiki medeniyet
Esaslara dildzat et, asarlara nazar et. $imdiki medeniyet esasati
menfidir. Menfi olan be§ esas ona temel, hem laymet.
Onlarla s:arh kurulur. i§te nokta-yi istinad: Haldza bedel kuvvettir.
Kmrvet ise, §e'nidir tecaviiz ve tearuz; bundan pkar h1yanet.
Hedef-i kasd1, fazilet bedeline hasis bir menfaattir. Menfaatin
§e'nidir tezahum ve tehasum; bundan pkar cinayet.
Hayattaki kanunu, teaviin bedeline bir diistlir-i cidaldir. Cidalin
§e'ni budur: Tenizu' ve tedafu'; bundan s:1kar sefilet..
Akvamlann beyninde rib1ta-yi esas1: Ahann zaranna miintebih
unsuriyet. Ba§kalan yutmalda beslenir, alir kuvvet.
Milliyet-i menfiye, unsuriyet, milliyet; §e'ni olur daima boyle
miidhi§ tesadiim, boyle feci' telatum, bundan pkar helaket.
Be§incisi §Udur ki: Cazibedar hizmeti: Heva, hevesi te§ci', teshil;
hevesat1, arzulan tatmin; bundan s:1kar sefahet.
0 heva, hem heves, §e'ni budur daima: insam memsuh eder, sireti
degi§tirir. Manevi meshediyor, degi§ir insiniyet.
$u medenilerden s:ogu, eger is:ini di§ma s:evirsen, goriirsiin: Ba§ta
maymunla tilki, y1lanla ay1, hmzir. Sireti olur suret.
Gelir hayfili kar§ma, postlanyla tiiyleri. i§te §Ununla goriiniir
meydandaki asan. Zemindeki mevazin mizin1dir §eriat...
$eriattaki rahmet, sema-yi Kur'an'dandir. Medeniyet-i Kur'an
esaslan miisbettir. Be§ miisbet esas iizere doner s:arh-1 saadet.
• Nokta-yi istinad1; kuvvete bedel haktir. Haldan daim §e'nidir
adfilet ve tevaziin. Bundan s:1kar selamet, zail olur §eldvet.
 <;eltirdelderin <;ifelzleri 67

• Hedefinde menfaat yerine fazilettir. Faziletin §e'nidir muhab-

bet ve tecaziib. Bundan s:1kar saadet, zail olur adavet.
• Hayattaki diismru, cidal kital yerine, diismr-i teaviindiir. 0
diismrun §e'nidir ittihad ve tesaniid; hayatlanir cemaat.
• Suret-i hizmetinde, heva heves yerine hiida-yi hidayettir. 0
hiidamn §e'nidir: insana Iay1k tarzda terakki ve refahet.
Ruha laz1m surette tenevviir ve tekamiil. Kitlelerin i<_;:inde cihetii'l-
vahdeti de tardeder unsuriyet, hem de menfi: milliyet.
• Hem onlann yerine rab1ta-yi dinidir, nisbet-i vatanidir, alaka-yi
sm1fi:dir, uhuvvet-i imani. $n db1tanm §e'nidir; samimi bir uhuvvet,
Umumi bir selamet. Haric etse tecaviiz, o da eder tedafu'. i§te
§imdi anladm; s1rn nedir ki kiismii§, almad1 medeniyet.
$imdiye kadar islam'lar ihtiyarla girmemi§, §U medeniyet-i Mma.
Onlara yaraman11§; hem de onlara vurmU§ miidhi§ kayd-1 esaret.
Belki nev'-i bqere tiryak iken zehir olmu§. Yiizde seksenini atm1§
mepkkat ve §ekavet. Yiizde onu <_;:1karm1§ miizahraf bir saadet!
Diger onu birakml§ beyne beyne birahat! Zfilim ekallin olmu§
gelen ribh-i ticaret. Lakin saadet odur: KU.lie ola saadet.
La-akall ekseriyete olsa medar-1 neck Nev'-i be§ere rahmet nazil
olan §U Kur'an, ancak kabul ediyor bir tarz-1 medeniyet;
Umuma, ya eksere verirse bir saadet. $imdiki tarz-1 hazir, heves
serbest olmu§tur, heva da hiir olmu§tur, hayvani bir hiirriyet.
Reves tahakkiim eder. Reva da miistebiddir, gayr-i zarnri Mcat1
havaic-i zaruri hiikmiine ge<_;:irmi§tir. izfile etti rahat ...
Bedavette bir adam dart §eye muhta<; iken, medeniyet yliz §eye
muhta<_;:, fakir etmi§tir. Sa'y-i helal, masrafa etmemi§tir kifayet.
Onda hile, haran1a be§eri sevk etmi§tir. Ahlakm esas1m §U nokta-
dan bozmu§tur. Cemaate hem nev'e vermi§tir servet, ha§met.
Ferdi, §ahs1 ahlaks1z, hem fakir eylemi§tir. Bunun §ahidi <_;:oktur.
Kurnn-1 uladaki mecmu-i vah§et ve cinayet, hem gadr ve hem
hlyanet
Su medenivet-i habise tek bir defada kustu. Midesi(Ha~iye 1) daha
Ha~iye 1: Demek daha deh~etli kusacak. Evet, iki Harb-i Umumi ile oyle kustu ki, hava,
deniz, kara yi.izlerini bulandird1, kanla lek:eledi.
68 Lemadt

bulamr. Alem-i islam'daki istinkaf-1 manidar hem de bir cay-1 dikkat.

Kabulde muztaribdir, soguk da davranm1§tlr. Evet §eriat-1 garra'da
olan nur-i ilah!, hassa-yi mi.imtaz1dir: istigna, istiklfiliyet.
0 hassadir birakmaz ki o nur-i hidayet, §U medeniyet ruhu olan
Roma dehas1 ona tahakki.im etsin. Onda olan hidayet,
Bundaki felsefe ile mezcolmaz, hem a§ilanmaz, hem de ta.bi' ola-
maz. islamiyet ruhunda §efkat izzet-i !man, besledigi §eriat Kur'an-1
Mu'ciz-Beyan tutmu§Yed-i beyzada hakaik-i §eriat.
0 yemin-i beyzada birer asa-yi Musa'dir. Sehhar medeniyet, istik-
balde edecek ona secde-i hayret ...
Simdi buna dildcat et: Eski Roma, Yunan'm iki dehas1 vardi; bir
as1ldan tev'emdi, biri hayal-filuddu, biri madde-perestti.
Su i<;inde yag gibi imtizac olamadi. Mi.irur-i zaman istedi, mede-
niyet <;abaladi. Hiristiyanhk da <;ah§tl, temzicine muvaffalc hi<;biri de
olmadi.
Her biri istildalini filci.imle hlfzeyledi. Hatta el'an adeta o iki ruh,
§imdi de cesedleri degi§mi§, Alman, Frans1z oldu.
Gi.iya bir nevi tenasi.ih ba§lanndan ge<;mi§ti. Ey birader-i misall!
Zaman boyle gosterdi. 0 ikiz iki deha, oki.iz gibi reddetti
Temzicin esbabmi. Simdi de ban§madi. Madem onlar tev'emdi,
karde§ ve arkada§tl, teraldcide yolda§tl; birbiriyle dogii§ti.i.
Hi<; de ban§madilar. N as1l olur ki ash, hem madeni, matla1 ba§ka
<;e§it olmu§tu. Kur'an'da olan nuru, §eriat hidayeti
Su medeniyetin ruhu olan Roma dehas1, birbiriyle ban§ir hem
mezc u ittihadi.
0 deha ile bu hi.ida men§e'leri ayndir: Hi.ida semadan indi, deha
zeminden pkti. Hi.ida kalbde i§liyor, dimag1 da i§letir.
Deha dimagda i§ler, kalbi de kan§tmr. Hi.ida ruhu eder tenvir,
taneleri siinbi.illettirir. Karanl1ld1 tabiat onunla l§ildanir.
istidad-1 kemfili birdenbire yol ahr, nefs-i cisman! yapar hizmetkar-1
emirber. Melek-s!ma ediyor insan-1 himmet-perver.
Deha ise: Evvela nefs u cisme baluyor, tabiata giriyor, nefsi tar-
la ediyor. istidad-1 nefsaill ne§V ii nema buluyor.
Ruhu eder hizmetlcar, taneleri kuruyor. Seytanm simasm1 be§erde
 <;e!tirdeklerin <;ifekleri 69

gosteriyor. Hiida, hayateyne saadet veriyor. Dareyne ziya ne§rediyor.

insam yiikseltiyor.
Deccal-misfil(Ha§iye 2) deha-yi a'ver, bir dar ile bir hayat1 anlar;
madde-perest olur ve diinya-perver. insam ya-par birer canavar.
Evet deha, sagir tabiata tapar. Kor kuvvete ferman-ber. Fakat
hiida, §Uurlu san'ati tamr, hikmetli kudrete bakar. Deha, zemine kiifran
perdesi c;eker. Hiida, §iikran nurunu serper.
Bu sirdandir: Deha, a'ma vii asamm; hiida, semi u basir. Dehamn -
nazannda, zemindeki nimetler sahipsiz ganimettir.
Minnetsiz gasb ve sirkat, tabiattan koparmak canavarca his verir.
Hiidamn nazannda; zeminin sinesinde kainatln yiiziinde
Serpilmi§ olan niam, rahmetin semedti. Her nimetin altinda bir
yed-i muhsin goriir, §iikran ile optiiriir.
Bunu da inldr etmem: Medeniyette vardir mehasin-ikesire .. lfilcin
onlar degildir ne N asraniyet mal1, ne Avrupa kadi,
Ne §U asrm san'ati .. Bellci umum malidir: Telahuk-i efldrdan,
semavi §ed.yi'den, hem hadt-1 fitriden, hususan §er'-i Ahmedi,
isiami inlulabdan ne§'et eden bir maldir. Kimse temelliik etmez.
Misaliler meclisi, o meclisin reisi tekrar sordu; hem dedi:
"Musibet olur her dem hiyanet neticesi, miikafatin sebebi. Ey §U asnn
adami! Kader bir sille vurdu, kazaya da s:arptirdi.
Hangi ef'filinizle kazaya, hem kadere §byle fetva verdiniz ki, kaza-
yi ililii musibetle hiikmetti, sizleri hirpaladi?
Hata-yi ekseriyet olur sebeb daima musibet-i ammeye." Dedim:
Be§erin dalfilet-i fikrisi, Nemrudane inadi,
Firavunane gururu §i§ti §i§ti zeminde, yeti§ti semavata. Hem de
dokundu hassas sirr-1 hillzate. Semavattan indirdi
Tufan, dun misali, §U harbin zelzelesi; gavura yapl§tlrdi semavi
bir silleyi. Demek ki §U musibet, biitiin be§er musibetiydi,
Nev'en umuma §3.mil. Bir mii§terek sebebi; maddiyyilnluktan ge-
len dalfilet-i fikriydi, hiirriyet-i hayvani, hevamn istibdadi ...
Hissemizin sebebi; erkan-1 islami'de ihmal ve terkimizdi. Zira
Hllik Teala virmi dart saatten bir saati istedi,
Ha§iye 2: Bunda da bir ince i§aret var.
70 Lemaat

Be§ vakit namaz is:in yalmz o saati, bizden yine bizim i~in emret-
ti, hem istedi. Tenbellikle terk ettik, gafletle ihmal oldu.
~oyle de ceza gordi.ik: Be§ senede, yirmi dbrt saatte daima dlim
ve me§akkatle tahrik ve ko§turmalda bir nevi namaz laldmh.
Hem senede yalmz bir ay oms: is:in nefsimizden istedi. N efsimize
ac1dik, kef:lreten be§ sene cebren oms: tutturdu.
Kendi verdigi mahndan, lmlandan ya onundan birini zeld.t istedi.
Buhl ile hem zulmettik, haram1 kan§tirdik, ihtiyarla vermedikti.
0 da bizden aldird1 mi.ited.kim zekati, haramdan da kurtardi.
Amel, cins-i cezadir. Ceza, cins-i ameldir. Salih amel ikiydi:
Biri mi.isbet ve ihtiyari, biri menfi iztirari. Bi.itiin al:lm, mesaib,
a'mal-i salihadir; Ia.kin menfidir, lZtlrari. Hadis teselli verdi.
Bu millet-i giinahkar kamyla abdest aldi. Fiill bir tevbe etti.
Mi.ikafat-1 acili, §U milletin humsu dart milyonu s:1kardl.
Derece-i velayet, mertebe-i §ehadet ile gazilik verdi, giinah1 sildi.
Bu meclis-i fili-i misali, bu sozi.i tahsin etti.
Ben de birden uyandim, belki yakaza ile yeni yatt1m. Bence yaka-
za rii'yadir,
Ri.i'ya bir nevi yakazadir. Orada asnn vekili, burada Said-i NursL
Misali Bir Mecliste $eriatle, Bugiinkii Medeniyetin,
Penni Deha ile ~eriat Hidayetinin Mukayeseleri ...
Birinci Diinya Sava§1'11111 miitarekesinin ba§mda, bir Cuma gecesinde
sadik bir ri.iyada, Misal Aleminde, biiyiik bir mecliste, benden sual ettiler:
"Osmanh Devleti'nin maglubiyeti sonunda islam fileminde ne hfil peyda
olacalz?" Bu asnn mebusu s1fatryla soyledim; onlar da dinlediler. (Once
Osmanli Devleti'nin ozellilderini §6ylece anlatarak cevab1111 veriyor). Eski
zamandan beri islam istildalinin bekas1, hem Allah kelimesinin yi.icelmesi
i<,;:in farz-1 kifaye olan cihadi, o diyanetin geregini iizerine alaralc, kendini
tek ve yekviicud olan Islam filemine fedaya vazifedar, hilafete bayralctar
gormii§ olan bu devletin ve §U islam milletinin ge<,;:mi§teki felalceti, islam
alemine elbette saadet ve hiirriyet getirecek. Ges:en musibet istikbalde telafi
olur. U<,;:ii veren, ii<; yi.izi.i kazanan, elbette hi<; zarar etmez. Himmet sahip-
leri bulunduldan zaman1, gelecege <_;:evirirler. Zira §U musibet, hayatumzm
mayas1 olan §efkat, karde§lik ve Islarru dayam§maya harikulade geli§tirir,
karde§ligi inlci§af ettirir, titre§imi hizlandinr, §U medeniyeti tahrip eder.
 <;;elzirdeklerin 9ifekleri 71

Evet, bu mimsiz, bu al<_;:ak medeniyetin sureti degi§ecek, sistemi bozu-

lacak, o valcit islam medeniyeti zuhur edecek. Miisliimanlar iradeleriyle
elbette evvel girecek. Eger islam medeniyeti ile §imdilci medeniyetin
arasmda bir mukayese istersen esaslara dild(at et, eserlere bir balu§ at.
~imdilci medeniyetin esaslan menfidir. Menfi olan be§ esas ona temel
te§kil eder ve zaten bu medeniyet o be§ esasa luymet verir. Bu medeni-
yetin <_;:arlu onlarla kurulur. i§te dayanak noktas1, hak olmas1 gerelcirken,
kuvvettir. Hakk'a dayanmayan kuvvetin tabiata da tecaviiz ve taarfl!Z
etmektir. Bw1da da h1yanet <_;:1kar. Bu medeniyetin hedef ve kast1 fazilet
yerine degersiz bir menfaattir. Menfaat duygusu yapacag1 da ba§kalarma
s1lunti vermek ve dii§manl1knr. Bundan cinayet <_;:1kar. Bu medeniyet ha-
yatta kanun olaral( kar§1hkh yard1mla§ma yerine kar§1hkh miicadeleyi esas
alm1§tir. Bu <_;:e§it bir miicadele anlayi§mm tabiatmda da kavga, <;elci§me,
iti§me ve kalu§ma vardir. Bundan da sefalet <_;:1kar. Toplumlan, milletle-
ri birbirine baglayan esas ise bu medeniyete gore, ba§kasmm zaranna
11yanm1§ olan irk<_;:1hktir. Ba§kalan yutmalda beslenir ve boylece kuvvet
kazarur. Menfi milliyet<_;:ilik ve irk<_;:1hgm tabiat1 da daima mi.ithi§ VUrll§-
malar ve feci <_;:arpi§malardir. Bundan helaket <_;:1kar.

Bu medeniyetin be§inci esas1 olarak en cazip hizmeti insandaki kotii istek

ve arzulan kamplamal(, kolayla§tlrmak, hevesatl tatmin etmektir. Bundan
da haram zevklerin ve eglencelerin dii§kiinliigu <_;:1kar. Gayr-i me§rU
arzulann, heva ve hevesin pe§inde ko§mal( da daima insaru i<; degi§ildigine
ugratlr. Sureta §elden insan olsa bile, si:reta, i<; diinya itibariyle ba§ka
bir §eydir. Manevi olarak meshediyor; insaniyet degi§iyor. (Baztlarll11il
maymun ve hmzir suretine veya siretine sokulduldanru Kur'in'm Maide
suresi 60. Bal(ara 65 ve Araf 166. Ayetleri ifade ediyor.) $u medenilerden
<_;:ogunun eger i<;ini di§ma <_;:evirsen, ba§ka maymunla tillci, yilanla ay1 ve
hmzir suretinde goriirsiin. Artil( i<;leri yani siretleri onlara birer §ekil ve su-
rer olmu§tur. Hatta hayaline postlanyla tiiyleri bile gelip, kar§ma dilcilirler.
i§te meydandalci eserleri bunlarla goriilmektedir.
Arna islim medeniyetine gelince, yeryiiziindelci biitiin ol<_;:i.i ve dengeler,
islimiyet'in de ol<_;:iileridir. Yani esaslanm fitratin derinliklerinden ve
oziinden alm1§tir. islim'dalci rahmet Kur'an semasmdan yagmaktadir.
Kur'in medeniyetinin esaslan miisbettir. Saadet <_;:arlu be§ miisbet esas
iizerine cloner. Dayanma noktas1, kuvvet degil, halmr. Hald(a dayanan bir
anlayl§ tabiat1 itibariyle daima adalet, denge ve ol<;ii ii.zerinde olacal(tlr.
72 Lemadt

Bundan da selamet c_;:1kar; kotiiliik ve bedbahthk yok olur. islfun mede-

niyetinin hedefinde menfaat yerine fazilet vardir. Faziletin tabiatmda da
muhabbet ve kar§Ihkh cazibe ve yalunla§ma vardir. Bundan saadet c_;:1kar,
dii§manhk da yok olur. islam medeniyeti hayatta diistur olarak, prpl§-
ma ve d6vii§me yerine kar§ihkh yardimla§may1 esas ahr. Bu diisturun
tabiatmda da birle§me ve dayam§ma oldugundan toplumlar hayatlan1rlar.
isiam medeniyeti hizmet §ekli olaralc da heva ve heves yerine hidayet
ve hak prensiplerini esas ahr. Dogruluk ve hidayet yolunun tabiatmda,
insanm lay1k tarzda ilerleme ve refah vardir, ruha lazrm surette nurlanma
ve geli§me vardir. Kitlelerin ic_;:indeki birlik ve birlqtirici esas1 ic_;:in de,
irkc_;:ilig1 ve menfi milliyetc_;:iligi reddeder. Onlarm yerine din, vatan ve s1-
mf bag1 ve iman karde§ligi esas1m kabul eder. $u rab1tamn tabiatmda ise
samimi bir karde§lik ve Umumi bir selamet vardir. D1§ar1dan gelen teca-
viize kar§l miidafaada bulunur. i§te boylece islamiyet'in bu medeniyete
nic_;:in kiismii§ oldugunun ve onu almay1§1mn s1rn anla§1lm1§ olur.

~imdiye kadar Miisliimanlar isteyerek bu medeniyete girmemi§ler ve §U

medeniyet onlara yaramam1§, hem de onlara miithi§ bir esaret prangas1
vurmu§. insanhk ic_;:in ilac_;: olmas1 laz1m gelirken zehir olmu§. Bu mede-
niyet insanhgm yiizde seksenini me§akkate ve betbahthga atm1§. Yiizde
onuna yalmzhk ve yalanc1 bir saadet vermi§. Diger kalan yiizde onunu da
ilcisinin arasmda rahats1z bir vaziyette birakmi§. Ticaretin gelen kazanc1,
zalim azinhgm olmu§. Fakat saadet, herkese olan saadettir. En azmdan
c_;:ogunlulc ic_;:in kurtulll§a vesile olmahdir. insanhga rahmet olarak inen §U
Kur'an, ancak herkese veya biiyiik c_;:ogunluga saadet veren bir medeniyet
tarzllll kabul eder. $imdiki tarzda ise, kotii arzular serbest olmu§, nefsani
dii§kiinlillder hiir olmu§tur; hayvan1 bir hiirriyet, kotii arzular tahaldciim
eder, nefsailllikler de insam istibdatlar1 altma ahrlar. Zaruri ihtiyac_;: olma-
yan §eyleri zarur1 ihtiyac_;: hiikmiine gec_;:irmi§ler ve insanlarm rahatlanm
gidermi§ler. Bedevilikte bir adam dart §eye muhtac_;: iken, medeniyet yiiz
§eye muhtac_;: ve falcir etmi§tir. Helfil kazanc_;:, masrafa kifayet etmemi§tir. Bu
yiizden insanlan hile ve harama sevk etmi§tir. Ahlakm esas1m §U noktadan
bozmll§tur. Cemaate, insanhga server ve ha§met vermi§tir ama phsen
ferd1 hem ahlaks1z, hem fakir hfile dii§iirmii§tiir. Bunun §ahidi c_;:oktur. ilk
c_;:agdalci biitiin vah§et ve cinayeti, gadr ve myaneti bu habis medeniyet tek
bir defada kustu. Hfila midesi bulanmaktadir. (1920'de yazilan bu sozler,
ilcinci Diinya Sava§i'nda daha deh§etli kusacagllll, hem de hava, deniz ve
kara yiizlerini bulandinp, kanla lekeleyecegini haber vermektedir.)
 r;ekirdeklerin 9ifelderi 73

islam filemindeki manidar bir s:ekimserlik ve dikkat edilecek bir nok-

ta vardir ki, bu medeniyeti kabul etmekte 1zd1rap duymu§, soguk da
davranmI§tlr. Evet, islam'da olan ilihi nurun, se\kin hassas1, mi.istagni
ve mi.istakil olmaktir. 0 ozellige sahip olan hidayet nuru, §U medeniyetin
ruhu olan Roma dehas1mn kendisine tahakki.im etmesine izin vermez.
Ondan olan hidayet, bundaki felsefe ile mezc olmaz, hem a§ilanmaz,
hem de rabi olamaz. isl3.mlyet'in ruhilndaki §efkati ve imamn izzeti-
nin besledigi esaslan, Kur'an-1 Kerim; yed-i beyzasmda dim hakikatler
olarak tutmaktadir. Onlar yemin-i beyza'da Musa Aleyhisselam'm birer
Asa's1dir. Bu sihirbaz medeniyet gelecekte onlara kar§I hayret secdesine
kapanacaktir. islamiyet'in bu medeniyete kar§I nis:in s:ekimser davranm1§
oldugunun bir sebebini izah etmesi ic_;:in buna dild(at et: Eski Roma ve
Yunan'm iki dehas1 vardi; bunlar bir asildan dogmu§ ikizlerdi. Arna biri
hayalci, biri de maddeperestti. Su ile yagm imtizac etmedigi gibi bunlar
arasmda da bir imtizac olmadi. Uzun zamanm gec_;:mesinin bu imtizaca
bir faydas1 olmad1g1 gibi, medeniyet s:abaladi Hiristiyanl1k da c_;:ah§tl
ama_ hic_;:birisi bunlan mezc etmeye muvaffak olmadi. Herbiri ekseriyetle
bag1ms1zhg1m korudu. Hatta §U anda bile o iki ruhun sanlci cesetleri
degi§mi§ gibi... Artik maddeperest eslci Roma'y1, Almanlar, hayalci
Yunan'1 da Frans1zlar temsil etmekte ... Gi.iya ba§lanndan bir nevi tenasi.ih
ge\mi§e benziyor.
i§te ey karde§im, zamamn gosterdigi gibi, o ikiz iki deha, imtizac sebep-
lerini boyle oki.iz gibi reddettiler, §imdi bile ban§madilar, madem onlar
ilcizdi, kardq ve arkada§tl, ilerlemede yolda§tl buna ragmen birbiriyle
dogu§ti.iler, his: de ban§madilar, bunlar boyle olursa, nas1l olur, ash, ma-
deni, kaynag1, dogu§u ba§ka s:e§it olan Kur'an nuru ve islam hidayeti §U
medeniyetin ruhu olan Roma dehas1yla ban§abilsin, onunla mezc olup
birle§ebilsin; imkan1 var m1dir? Ashnda o deha ile bu huda (hidayetin)
men§eleri ayndir. Hi.ida semadan indi, deha zeminden \Iktl. Hi.ida kalpte
i§liyor; beyni de i§letir.
Deha beyinde i§ler; kalbi de kan§tlnr. Hi.ida ruhu nurlandinr, ruha elcilmi§
manevi tohumlan ve kabiliyet c_;:ekirdeklerini si.inbill verdirir. Karanlik
olan tabiat onunla l§Iklamr. Gi.izel kabiliyetler birden bire yol ahr. N efis
ve cismani yoni.imi.izi.i emre amade bir hizmetkar yapar. Himmetleri
kanatlanmi§ insanlar1 da melek sima ediyor. Deha ise, once nefse ve cis-
me bakiyor, tabiata giriyor, nefsi tarla ediyor. N efsaill istidatlar bi.iyi.iyi.ip
geli§iyor. Ruhu hizmetkar eder, gi.izel kabiliyet taneleri kuruyor. ~eytamn
74 Lemadt

simasm1 insanda gosteriyor. Hiida, hayatma saadet veriyor, diinya ve ahi-

rete ziya ne§rediyor, insam yiikseltiyor. Deccal'e benzeyen §a§l deha, sade-
ce diinya hayanm anlar, maddeperest olur ve diinyaperver. insanlan birer
canavar yapar. Evet, deha sagir tabiata tapar. Kor kuvvete boyun eger.
Falcat hiida, §Uurlu sanan tamr, hikmetli kudrete bakar. Deha, yeryiiziine
nankorliik perdesi s:elcer. Hiida, §iikran nurunu serper. Bu sirdandir ki,
deha kor sagir, hiida i§itir goriir. Dehamn nazarmda, zemindeki nimetler
sahipsiz ganimettir. Boyle olunca, canavarca ve minnetsizce s:almalc ve
tabiattan koparmak hissini verir. Hiidamn nazannda, zeminin sinesinde,
kainatm yi.iziinde serpilmi§ olan nimetler, rahmetin meyveleridir. Her ni-
metin altmda ihsan eden bir el goriir, §iikran ile optiiriir. Medeniyette pek
c;ok giizelliginin varhg1111 da inkar etmez. Fakat onlar, ne Hiristiyanhgm
mal1 ne Avrupa'nm icad1 ne de §U asnn sanandir. Bellci umumun mal1dir.
Filcirlerin birbirine destek ve yardimmdan, semavi prensiplerden, hem
fad ihtiyac;lardan bilhassa Muhammed Aleyhissel:lmm dininden, Isl:lm1
ink1labdan dogan bir maldir. Kimse sahip s:1kamaz.
Misaliler meclisinde o meclisin reisi tekrar sordu ve "Musibet her zaman hi-
yanetin neticesidir ve miildfann da sebebidir. Ey §U asnn adam1, kader bir
silk vurdu, kazaya da <;arpnrdi. Hangi fiilimizle kazaya, hem kadere boyle
bir fetva verdirdiniz ki, ilaru kaza, musibetle hiikmedip sizleri lurpaladi?
\:iinkii umum1 musibetlere daima ekseriyetin hatas1 sebep olur?" dedi.
Dedim: "insanlann fikri dalaleti, Nemrutc;a inad1, Firavunca gururu,
yerde §i§e §i§e, goklere yeti§ti. Hem de yaratih§m hassas sirrma dokundu.
Bunun iizerine, §U Birinci Diinya Sava§t'mn goklerden indirdigi tufan ve
tauna benzeyen zelzelesi, gavura yap1§tird1 semavi bir sillesi. Demek lci,
§U musibet, biitiin insanhgm musibetiydi. Bu biitiin insanhga §3.mil olan
bu musibetin mii§terek sebebi, maddecilikten gelen ve hayvani hiirriyet
ve hevanm istibdadmdan dogan dalalet fikri idi. Hissemizin sebebi,
isiamiyet'in riikiinlerindeki ihmal ve terlcimizdi. Zira Cenab-1 Hak, yirmi
dart saatten bir saati be§ valcit namaz is:in istedi, yah11z o saati, bizden
yine bizim ic_;:in emretti, hem istedi. Tembellikle terkettik. Gafletle ihmal
oldu. $oyle de ceza gordiik: Be§ senede, yirmidort saatte daima talim ve
me§akkatle tahrik ve ko§turmakla bir nevi namaz luldirdi. Hem senede
yalmz bir ay1, oruc; ic_;:in istedi. Nefsimize acid1k. Kefaret olarak, be§ sene
cebren oruc; tutturdu. Kendi verdigi malmdan, kirkmdan veya onundan
birini zekat istedi. Cimrililde, zulmettik, haram1 kan§tirdik, isteyerek ver-
medik. 0 da bizden y1g1hn1§ zekan aldirdi. Haramdan da kurtardi. Amel,
 <;;elzirdeklerin <;;ifelderi 75

ceza cinsindendir. Ceza, amel cinsindendir. Aslmda salih amel iki s:e§ittir:
Birisi, musbet ve id.di. Digeri, menfi ve mecburi ... Bi.itiin elemler, musi-
betler, salih amellerdendir, fakat menfi ve mecburidir. Hadis teselli verdi.
Bu giinahld.r millet kamyla abdest ald1, fiili bir tovbe etti. Acil mi.ikafat
olarak, §U milletin be§te biri olan dart milyonuna velayet derecesi §ehitlik
mertebesi ile gazilik verdi. Gi.inah1 sildi. Bu Yi.ice Misali Meclis, bu sozi.i
begendi. Ben de birden uyandun. Belki uyanaral( yeni yatml§ oldum.
<";i.inki.i bence uyamld1k hili ri.iyadir. Ri.iya ise bir nevi uyan1khknr.
Orada asnn vekili. Burada Said Nursi ...
Ustat Bedii.izzaman Hazretleri "Si.inuhat" isimli eserinde de "Riiyada Bir
Hitabe" ba§hg1 altmda bu meseleyi anlatmi§tlr. "1335 senesi Eylill'i.inde
zamanm hadiselerinin verdigi i.imitsizlilde, §iddetle muzdariptim. ( ... ) Biri
geldi, dedi: 'islam mukadderatl is:in te§el(kill eden muhte§em bir meclis
seni istiyor.' Gittim, gordilin ki, mi.inevver, emsalini diinyada gormedigim
selef-i salihinden ve as1rlann mebuslanndan her asnn mebuslan is:inde bu-
lunan bir meclis gordiim ( ... ) Dediler: 'Ever i.imitvar olunuz; §U istikbal
ink1lab1 is:inde en yi.iksek giir sada islamm sadas1 olacalwr!' ( ... ) Bal(tlm,
meclis begendi. Heyecan1mdan uyandim. Terli, elpens:e yatalcra oturmu§
kendimi buldum. 0 gece boyle ges:ti."
islam fileminin gelecegi ile ilgili soruya verilen mi.ijdeli haber, bi.iti.in
giici.iyle yolumuzu aydmlatiyor. Osmanli'mn misyon ve konumu ancal(
bu kadar gi.izel ifade edilebilir: "Eski zamandan beri islam istikbalinin
devamhhg1, hem Allah kelimesinin yiicelmesi ic;in farz-1 kifaye olan cihadi,
0 dini vecibeyi i.izerine alaral(, kendini yekviicut olan islam aleminin
birligine fedaya vazifedar, hilafete bayral(tar gormli§ olan bu devlet ... "

$u isiam milletinin ges:mi§teki felal(eti, elbette islam filemine saadet ve

hurriyet getirecek, mi.ijdesi 1950 yillannda yava§ yava§ tahakkuk etmi§tir.
Esaret altmdaki pek s:ok islam ullcesi istiklilini kazai1m1§tlr. Bediuzzamai1
Hazretleri, Hutbe-i $ainiye isinili eserinde "1327'de o fecrin emare ve
belirtileri gbri.indu. 137l'de fecr-i kazib de olsa, otuz kirk sene sonra fecr-i
sad1k s:1kacalc" Hicri 1371 ise 1951/1952 y1llanna tekabill etmektedir.
i§te buna uygun olarak balayoruz ki, Aral1k 195l'de Libya miistakil bir
kralhk olaralc ortaya s:1lan1§, 1953 y1hnda ingiliz ordulanmn Misir'dan
s:ekilmesi 72 sene si.irmii§ olan bir i§gale son vermi§, Sudan 1 Ocak
1956'da istildfiline kavu§IDU§, Fas 2 Mart 1956'da istiklfilini ilan etmi§,
Tunus Cumhuriyeti de May1s 1957'de ortaya c;ilan1§, 1 Ekim 1960 tari-
hinde Nijerya, 1 Temmuz 1961 tarihinde Somali istiklfillerine kavU§ffiU§,
76 Lemadt

§iddetli bir ic; mucadele ile kanlarla bulanm1§ olan Cezayir 1 Temmuz
1962 tarihinde Fransa'dan aynlarak miistakil bir devlet hfiline gelmi§tir.
"Uc,;:i.i veren, i.ic; yiizi.i kazanan etmiyor elbette hie,;: hasaret" ifadesini ac,;:mak
ic,;:in 19ll'de ne§redilen Miinazarat isimli esere miiracaat etmemiz gere-
kir. Rum ve Ermenilere hi.irriyet vermekle ilgili soruya cevap verilirken
§6yle denilmektedir: "ic;imizdeki Ermeniler lie,;: milyon olmadig1 gibi,
gayr-i mi.isliirnler dahi on milyon yoktur. Halbuki bizim milletimiz ve
ebedi karde§lerimiz tic,;:yiiz milyondan ziyade... ( ... ) i§te htirriyetimizin
bir §Ubesi olan gayr-i mtislimlerin htirriyeti, bizim umum milletimizin
htirriyetinin rli§Vetidir. ( .,. ) Elbette acilen tic,;:ti veren ve daha sonra tic,;:yii-
zti kazanan, zarar etmiyor."
"~u musibet, hayatirmzm mayas1 olan §efkat, uhuwet, tesantid-ti islfunlyi
harikulade inki§af ettirdi." Bu ifadeden islam fileminin hayat mayaslillil,
§efkat, uhuwet ve tesantid oldugunu anlamaktay1z. Bu mayanm titrqime
gec;mesiyle de giiniirntizdeki gayr-i insani medeniyetin tahribe ugray1p
suretinin degi§ip, sisteminin bozulacaglill ifade etmekte; sonra da "Zuhur
edecek o vakit islam1 medeniyet. Miisliirnanlar istekleriyle elbet ewel gire-
cek." demektedir. Bu mtijdeyi verdikten sonra islam medeniyet esaslar1 ile
bugiinkti medeniyetin mukayesesine gec;ilmektedir.
~imdiki medeniyetin be§ menfi esas tizerine durdugunu, c,;:arkm onlarla
kuruldugu soylenmekte; goriinti§e, sahte yaradtl1§larma hie; balrmadan,
c,;:ark ve dinamigi c;eviren esas ve prensiplere dikkat c,;:ekilmektedir. Mesela
diinya sava§lan nic,;:in c;ilrm1§, baz1 illkeler nic,;:in somtirtilmti§, insanhgm
btiytik bir kesimi nic;in ac,;:hk, kithk ve yokluk ile kar§I kar§iya sorulannm
cevabm1 almak ic;in bu esaslara bakmal( yetecektir.
(_;tinkti, bu medeniyetin dayandig1 nokta, hak degil kuwetdir. Hakk'a
dayanmayan bir kuwet, her ttirlti taarruz, tecavi.iz ve ihaneti yapar.
Hedef ve kastl c;1kamhktir. Hic;bir fazilet esasma bagh olmayan boyle
bir menfaat kavgasmda elbette sava§lar, c,;:ati§malar ve cinayetler boy
gosterecektir. Hayat kanunu olarak yardimla§ma yerine mticadeleyi esas
alan bu medeniyetin insanlan getirecegi nokta sefalettir. Toplumlan
baglayan rab1tas1 ise, ba§ka millet ve toplumlar aleyhine uyarilrm§ irkc;1-
hktir. Ba§kalarm1 yutarak beslenip kuwetlenmesi esas olan boyle menfi
anlay1§m getirecegi sadece helakettir. Bu medeniyet anlayi§mm insanhga
verdigi ve verecegi cazibedar hizmete baktig1rmzda, nefsaru arzulann,
kotti duygularm, §ehvet ve i§tihfilarlillil tatmininden ibaret oldugunu
 <;e!?irdelderin 9ifelderi 77

anhyoruz. Boyle bir batakhk ise, insanhgm yiice makammdan, dort ayakh
emekleyenlerden daha a§ag1 bir konuma dii§mesinin resminden ibarettir.
Yani bakars1111z sureta insandir ama sired i<_;:yap1s1 itibariyle hayvandir.
Hatta daha da a§agi... Onun i<_;:in bu hususu karikatiirize ederken §byle
demi§: "~u medenilerden <_;:ogunun eger i<_;:ini di§ma <_;:evirirsen, goriirsiin.
Ba§ta maymunla tilki, y1lanla ay1, hmzir; sireti olur suret. Gelir hayali
kar§ma, postlanyla tiiyleri. I§te §Ul1unla goriiniir meydandaki eserler."
Islam!yete gelince "zemindeki mevazin, mizamdir." Insan kainat agacmm
meyvesi hatta meyve i<_;:indeki <_;:ekirdegi oldugu i<_;:in, kainattan siiziilmii§,
sag1lm1§ bir varhk olmu§tur. Bu sebeple kiinatta ge<_;:erli kanunlar en ince
ve harika §ekilde insanda da ge<_;:erlidir. Yaratan yaratt1g1111 elbette en iyi
bilendir. Kainat ve insanda koydugu kanunlara herkesin uymas1 gerekir.
Mesela suyun kaldirma kuvvetine uyulmadan yap1lan bir gemi batmaya
mahkum oldugu gibi, insamn yap1sma uymayan prensiplerle idare edilen
toplumlar da batmaya mahkumdur. Bu biiriinliigu anlatmale i<_;:in Kur'an-1
Kerim'in §U ayetlerine dildeat edelim: "Gogu bu ahenlde 0 yiikseltti ve
bu mizan1 koydu ki, siz de ders alip ol<_;:ii di§ma ta§mayasm1z. Tartiy1
adaletle yapm, salun teraziyi eksik tartmaym." (Rahman, 55/7-9) I§te gok-
lerdeki mizan, ol<_;:ii ve ahengin, insanlar arasmda da aym §elcilde olmas1
istenmektedir. Demek lci, kiinat ile insan arasmda <_;:ok silu bir irtibat
vardir. Kainat biiyiik insan; insan ise kii<_;:iik bir kiinattir.

Kur'an medeniyetinin esaslarmm merhametli ve miispet oldugunu ifade-

den sonra saadet <_;:arlumn bq miispet esas iizerine dondiigu ifade edil-
mektedir. Islam medeniyetinde hale esasnr. Kuvvet ise haldea hizmetkir
olabilir. Bir Islam Halifesi olan Hz. Omer, "Benim yammda en kuvvet-
liniz, zalimden haldu ahnmam1§ mazlumdur. En zay1fimz da mazluma
haldum vermeyen zalimdir." diyordu. Bir ba§kas1 da; "Ey cemaat ben
hale yoldan egri yollara saparsam ne yapars1mz?" diye sorunca Milan
i<_;:inden siradan birisi kallup "O zaman seni bu egri luh<_;:lanm1zla diizel-
tiriz." diyordu. Islam medeniyetinin hedefinde fazilet vardir. Fazilet ise
iyi davram§lann ah§kanl1k hfiline gelmesidir. Yani iyiligin dii§iiniilmeden
yap1lmas1dir. I§te Islam medeniyetinde menfaat ve <_;:ilearcihk yerine fazilet
esasnr. Miisliiman ordulan iskenderiye'ye girmi§, duruma hfilcim olmu§-
lardi. Fakat bir miiddet sonra <_;:ok biiyiik dii§man ordusu iskenderiye
iizerine geliyordu. Miisliimanlarm onlara kar§l koyacale bir gii<_;:leri yoktu.
Onun i<_;:in iskenderiye'nin papazlanm ve ileri gelenlerini toplay1p onlar-
dan aldildan biitiin vergileri iade ettilnen sonra "Sizleri korumale ve §ehrin
78 Lemaat

gerekli hizmetleri ic_;:in vergi toplatm§tlk. Arna bu i§leri yapamayacag1m1z

ic_;:in size geri veriyoruz." dediler. Hayauaki diisturu, kavga, c_;:atl§ma yerine
yardimla§ma diisturudur. <;unkii Kur'an-1 Kerim'de "Siz iyilik etmek,
fenahktan salunmak hususunda birbirinizle yardimla§m, giinah i§lemek
ve ba§kasma saldirmak hususunda birbirinizi desteklemeyin." (Maide, 5/2)
buyurulmaktadir.
insanhk ic_;:in, nefsaru ve kotii arzular yerine hidayet prensiplerini, insaniye-
te Iay1k geli§me ve refal11 esas ahr. Ruha uygun bir aydinlanma ve olgunla§-
may1 prensip edinir. Sahabeler, veliler ve biiyiik miir§idler gibi insanligm
y1ldizlan hep bu prensiplerle yeti§mi§lerdir. Adil halcimler, melek gibi
melik ve hiikiimdarlar, comertler ve keremnamdarlar da i§te bu nurlu, bu
giizel atmosfer ve iklimde yeti§mi§tir. Ever, hepsi de bu mul1te§em mede-
niyet anlay1§1mn eserleridir. Kitleler arasmdalci birlik bag1 olaralc da irkc_;:1hk
yerine dim, vatan1 ve s1mfi bir rab1tay1 kabul eder. Bunun ic_;:indir lci, isiam
medeniyetinin halcim oldugu yerlerde her <linden insan huzur ic_;:inde
ya§aIDl§tlr. El hamra Modeli veya Osmanli Medeniyetini ele ahp inceleyen
tarafs1z her ara§tlrmac1 ve bilim adarnlan ayn dinler ve irklar ic_;:in halen
bunlan model gostermektedir. (Misal olaralc, "isiam ve Avrupa" isimli
kitabm yazan Ingmar Karlsson Elhamra Modeli'ni teklif etmektedir.)
i§te medeniyet esaslannm farld1hgmdan dolay1 Miisliimanlar bugiinkii
medeniyete kar§I c_;:elcimser kalm1§lardir. Bu gerc_;:egi daha belirgin hale
getirmek ic_;:in, Eslci Roma ve Yunan'm anlayi§lanmn bile kayna§mam1§
oldugunu, c_;:iinlcii Eski Roma'mn maddeperest, Yunan'm ise hayalalud
oldugunu soylerler. Bu ilci anlayI§lil SU ic_;:inde yag gibi birbiri ile imti-
zac edemedigini ifade euikten sonra, putperest ve dehaya bagh bu ilci
ikiz anlay1§111 durumu boyle olursa, hie_;: semadan gelmi§ vahiy esash
islamiyetin bunlarla anla§masmm miimkiin olamayacag1m ifade ederler.
Roma dehas1 ile isiam hidayetinin kaynaldanmn farkl1hg1111 anlatirken:
Buda ve hidayetin semadan indigini, vahiyle Allah'tan geldigini halbuki
dehamn yerden c_;:ikng1m; aynca hiidanm kalpte i§leyip beyni de i§lettigini,
halbuki dehanm beyinde i§leyip kalbi kan§tlrdig1111 ifade euikten sonra
hiidanm ruh{1 nurlandird1g1111 ve Cenab-1 Haldc'm c_;:ekirdek ve tohumlar
halinde yerlqtirdigi istidat, kabiliyet ve ince duygulan siimbiil siimbiil
geli§tirip ac_;:tirdig1m, karanl1k tabiatm mumla I§1ldand1g1m, istidat-1
kemilinin birden bire yol ald1gm1, insamn nefis ve cismaniyet yoniinii
emre amade bir hizmetkar yapngm1, himmetli insanlan melek simasmda
gosterdigini soylemektedir. Halbulci dehanm nefis ve cisme balup tabiata
 <;ekirdeltlerin <;ifelderi 79

girerek, nefsi tarla hiline getirerek nefsani istidatlan geli§tirdigini, ruha

hizmetkar ettigini ve insanda ekilen ve insaru insan yapan belki de melek-
lerden i.istiin hale getiren sir, hafi ve ahfa gibi letaif ve diger giizel istidat
c_;:ekirdelderini kuruttugunu, §eytanm simas1ru insanda gosterdigini soy-
lemektedir. Zaten istiklal Harbi'nden sonra Ankara'da yazd1g1 "Hubab"
isimli eserinde, medeni mi.imin ile medeni kafirin suret, siret, zahir ve
batm farklanru gayer belig bir tarzda beyan ederek, neticede aralanndaki
fark1 korlere de gostermek ic_;:in diyor ki: "Eger istersen hayalinle Ntir§in
karyesindeki Seyda'mn meclisine git bak. Orada fukara luyafetinde me-
lelder, padi§ahlar ve insan elbisesinde melaikeleri bir sohbet-i kudsiyede
goreceksin. Sonra Paris'e git ve en bi.iyiik localanna gir, gareceksin ki,
akrepler insan libas1 giymi§ler ve ifritler adam suretini almi§lar."

"Huda ve hidayet di.inya ve ahirette saadet verip iki cihana l§Ik sapyor ve
boylece insam yiikseltiyor." diyen Ustad, dehay1 anlanrken onu deccala
benzetmekte; onun hem §a§I oldugunu, hem de sadece di.inya ve maddeyi
goren tek gozi.i bulundugunu soyledikten sonra, maddeperest ve di.inya-
perver olan bu anlay1§111 nas1l canavarla§tigm1 da izah etmektedir. ~iinkii
sagir tabiata tap1p kbr kuvvetin fermanma ta.bi oldugu ic_;:in, nankorce
Allah'm yeryiizi.inde bi.itiin insanlar hatta bi.itiin canl1lar ic_;:in haz1rlad1g1
imkanlan sahipsiz ganimet gibi gasb ederek, canavarca bir hisle tabiat-
tan koparmaya c_;:ah§tigm1 ifade etmektedir. Bu saldirganhgm, nill<leer
at1ldar, ozon tabakas1 tehlikesi ve c_;:evre facialan gibi felaketlerle insanhg1
kar§I kar§1ya getirdigini <_rok iyi biliyoruz. Oldiirillen canhlar, yok edilen
onnanlar, c_;:ok bi.iyi.ik bir israfla s1rf baz1larmm zenginlilderine zenginlik
katmak, para kazanma hmlanm tatmin etmek gibi bencillildere hizmet
ic_;:in yap1hnakta; sonuc_;: olaralc bu gidi§ di.inyamn sonunu da haz1rlay1p
k1yametin kopmasma davetiye c.;:1karmaktadir.

Halbuki Hiida §Uurlu bir sanan tan1d1g1, hikmetli bir kudrete bakt1g1
ic_;:in once aleme §illcran nurunu serpmektedir. Evet, Hi.idanm nazannda,
zeminin sinesinde kainatin yiizi..inde serpilmi§ olan nimetler Allah'm rah-
metinin meyveleridir. Miimin, her nimetin alnnda ihsan eden eli gori..ir
ve §i.iki..irle oper. ilili:i nimetler, hesab1 sorulacalc ilahl k1ymetler oldugu
ic_;:in hidayete mazhar olanlar onu israf edemez. Sadece pkar duygusu ve
kazanc_;: h1rs1yla yok edilemez. Yani hidayete mazhariyette kendi ic_;: prob-
lemlerini c_;:ozmi.i§ olanlar c_;:evre problemini c_;:ozmi.i§ ve fitrattaki dengeyi
de saglam1§ olurlar.
80 Lemadt

Bugiin modern medeniyetin fen, teknik ve teknoloji adma geldigi nokta-

ya bakacak olursak elbette baz1 giizellikleri de goriiriiz. Fakat onlar sade-
ce ne Hiristiyanhgm mah, ne Avrupa'nm icad1, ne de §U asrm sanatidirlar.
Bilakis biitiin insanhgui. c_;ah§ma gayretiyle gelinen noktalardir. Semavi
mesajlann pay1 hie_; unutulmamal1d1r.
Misaliler Meclisi'nin, Birinci Diinya Sava§I ile ba§1m1za gelen musibet ve
felaketin hikmetini sorup kader sirnm ara§tirmasma kar§thk verilen cevap
c_;ok enteresandir... Allah nimet verdikc_;e insanhga dii§en vazife bunlara
kar§l §iikiir ve hamd ile kar§ihk vermektir. Oysa insanlar bilhassa Cenab-1
Hal<lc'm fen, teknik ve teknoloji yoluyla yaptig1 miithi§ ihsanlara nan-
korce cevap verdiler. Aynen Karun'un "Ben bunlan ilmimle elde ettim."
(Kassas, 28/78) demesi gibi bir tavir ald1lar. Bilhassa uc_;al<lann yap1lmas1 ile
goklere c_;1ktikc,:a Firavunluk ve Nemrudluk damarlan kabarmaya ba§lad1:
"Be§erin dalfilet-i fikrisi, Nemrudane inadi, Firavunane gururu §i§ti §i§ti
zeminde, yeti§ti semavata." Arnk "Golderi bir lcag1t gibi delecegiz ve
Tann'nm yoldugunu ispat edecegiz!" demeye ba§ladilar. Nitekim Firavun
da veziri Hamana "Bana bir kule yap, balcahm Musa'mn iddia ettigi gibi
gol<lerde bir illli var m1 ara§tiral1m?" (Gafir, 40/36) demi§ti. (Giini.imi.izde
Rus astronota Gagari'nin de benzer bir iddiasmm oldugu soylenmi§ti.)
Tabii bu sozler "Dokundu hassas sirr-1 hilkate."

Ever, insamn yaratlh§ hikmeti boyle bir nanlcorliik degildi. Onun ic_;in
de "Semavattan indirdi tufan, taun misali, §U harbin zelzelesi, gavura
yapl§tlrdl semavi bir silleyi." Cenab-1 Hale, insanlar az1p ta§mCa yerden
gokten belalanm yagdmr. Sodom ve Gomore'de, Lut kavmine ve diger
Ad ve Semud kavimlerine oldugu gibi... Arna bazen bunu ter6ristin
elinde bombanm patlamas1 gibi, teknoloji ile kiifran-1 nimet edip §i§inen
insanlann ellerinde aym §eyleri patlatmalda veya ellerindeki geli§mi§
silllilan birbirlerinin kafalanna vurdurmalda yapar. Arna bunu anlama-
yan zavallilar bunun iiahi bir sille, unutulmaz bir ceza oldugunu bir tiirlii
alul edemezler. "Demek lei, §U musibet, biitiin be§er musibetiydi. Nev'en
umuma §imil. Bir mii§terek sebebi; maddiyunluktan gelen dalfilet fikriy-
di, hiirriyet-i hayvani, hevanm istibdadi." Birinci ve ikinci Diinya Sava§1
biitiin insanhg1 derinden sarsm1§tl. Allah'm medeniyetin imkanlan ile
bag1§ladig1 (aslmda ilhamen ikram ettigi) nimetlerin ve meyvelerin §iikrii
eda edilmemi§ oldugunu Cenab-1 Hale Hz. Silleyman ile bir misal ver-
mektedir:
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 81

"Daha sonra Siileyman onlann (Saba Melikesi Belkis ve adamlannm) ita-

atlerini bildirmek i.izere huzuruna gelecelderini ogrenince yanmdaki dani§-
manlanna: 'Degerli dani§manlanm, onlarm itaat is:inde huzuruma gelme-
lerinden once is:inizden kim onun tahtm1 bana getirebilir?' dedi. Cinlerden
magrur ve iddiac1 bir ifrit: 'Ben, dedi sen makammdan kalkmadan, onu
sana getirebilirim. Benim onu ta§nnaya giici.irn yeter, hem de zayi etme-
den giivenilir tarzda getirecek emin bir kimseyim.' dedi. Arna yanmda ki-
taptan ilim olan bir zat da: 'Ben, sen goziinii as:1p kapamadan onu getire-
bilirim.' der demez, Siileyman Kralis:enin tahtmm yaniba§mda durdugunu
goriir. Bunun i.izerine §U ayeti okur: 'Bu, Rabbimin li.ituflarmdan, §Ukiir
mii edecegim, yoksa nankorlerden mi olacagnn diye beni smamak is:indir
bu nimet. $iikreden sadece kendi lehine olarak §iikreder, nanlcorliilc eden
ise bilmelidir ki, Rabbim onun §iikriinden miistagnidir, §iikriine ihtiyaet
yoktur, ihsan ve keremi boldur."' (Neml, 27/38-40)
Acaba bizim sus:umuz neydi?
"Hissemizin sebebi, erkan-1 islam'da ihmal ve terkimizdi. Zira Hllik-1
Teala yirmi dart saatten bir saati istedi. Be§ vakit namaz is:in, yalmz o
saati, bizden yine bizim is:in emretti, hem istedi. Tembellikle terk ettik,
gafletle ihmal oldu. $oyle de ceza gordiik: Be§ senede, yirmi dart saatte
daima talim ve me§akkatle tahrik ve ko§turmakla bir nevi namaz ktldirdi.
Hem senede yalmz bir ay orus: is:in nefsimizden istedi. N efsimize ac1dik,
kefareten be§ sene cebren orus: tutturdu. Kendi verdigi malmdan, ktrkm-
dan, ya da onundan birini zekat istedi. Buhl ile, hem zulmettik, haram1
kan§tlrdik, ihtiyarla vermedik. 0 da bizden aldirdi miiterakim zekatl.
Haramdan da kurtardi."
Peki neden boyle bir ceza uygun bulundu?
"Amel, cins-i cezadir. Ceza, cins-i ameldir."
Burada namaz, orus: ve zeHt say1ld1g1 ha.Ide acaba nis:in hacdan soz
edilmedi?
Hae ile ilgili hususu Siinuhat isimli eserinde as:iklamaktadir:
"Riiya hacda siikut etti. yiinkii, haccm ve ondaki hikmetin ihmali, musi-
beti degil, gazap ve kahn celbetti. Cezas1 da keffaretii'z zunub (giinahlara
kefaret) degil, kessaretii'z zunub (giinahlan s:ogaltma) oldu. Haccm
bilhassa tani§makla fikir birligine ula§may1, yardimla§ma ile \ah§malan
82 Lemaat

artak hfile getirmeyi tazarnmun eden is:indeki islam'm yiice siyasetinin

ve s:ak geni§ is:timal faydalann ihmalidir ki, dii§mana milyanlarla islam'1,
islam aleyhinde kullanmaya zemin haz1rladi. i§te Hind, dii§man zanne-
derek, hfilbuki pederini oldi.irmi.i§, ba§mda aturmU§ bagmyar. (ingilizler,
Hindli Miisliimanlan, Halifenizle ittifak hfilindeyiz, sava§a katilm diye
kar§1m1za s:1karm1§lardi. <;agunun akh ba§ma ancak <;anakkale'de,
istanbul'da ezan seslerini duyunca geldi.)
i§te Tatar, Kafkas .. oldiirillmesine yardim ettigi §ah§m, bis:are valideleri
aldugunu, 'Basra harap alduktan sanra' anhyar. Ayakucunda aghyarlar.
(Onlar da Ruslarm benzer bir ayununa gelmi§lerdi) i§te Arap, yanh§hkla
kahraman karde§ini oldiiriip hayretinden aglamay1 da bilmiyar. (Me§hlir
ingiliz casusu Lavrens'in ki§kirtmalanna katihp ihanete artak aldular.)
i§te Afrika, biraderi tanimayarak oldiirdii, §imdi vaveyla (feryat) ediyar.
I§te Alem-i Islam, bayral<tar aglunun (Osmanh'nm) gafletle bilmeyerek
oldiiriilmesine yardim etti. Valide gibi sas:lanru s:ekip ah u fizar ediyar.
Milyanlarla ehl-i Islam, tamamen hayir alan hac seferi is:in yala kayulmak
yerine, tamamen §er alan dii§man bayrag1 altmda di.inyada uzun seyahat-
ler ettirildi. Ibret ahruz."
Gazap ve kahir cezalanndan farkh alarak musibetlerin hem kefaret alma,
hem de sevaba vesile alma gibi bir ozelligi var. Acaba bu meselede nas1l
bir tecelli aldu?

"Buri.in elemler ve musibetler, salih amellerdir. ( ... ) Bu gi.inahkar millet

(Birinci Di.inya Sava§i'nda) karuyla abdest aldi, fiili bir tovbe etti. Acil
alarak mi.ik:afati, §U milletin be§te biri alan dort milyanunu evliyahk dere-
cesine, §ehitlilc mertebesine s:ikararak gazililc verdi, gi.inah1 sildi."

Cehil, Mecaz1 Eline Alsa Hakikat Yapar

ilmin elinden eger cehlin eline dii§se med.z, eder inlulab hakika-
ta, hem ac;ar hurafata kap1lar.
Kiic;ill<liigumde gardiim ki hasf olmu§tu Kamer. Sordum ben vfil.i-
demden. Dedi: "Yilan yutmu§tur." Dedim: ''Neden goriiniir?"
Dedi: "Orada y1lanlar boyle nim-§effaf olur." i§te boyle bir
med.z hakikat zannedilmi§: Medar-1 ~ems ve Kamer
 <;ekirdeklerin <;ipekleri 83

Tekatu' noktalan olan re's ve zenebde Arz'm haylfiletiyle bir emr-i

ilahl'yle miinhasif olur Kamer.
iki kavs-i mevhume tirulineyn yadedilmi§, haylli bir te§bih ile
isim, mtisemma olmu§. Tinnin ise y1landir.
Cehil yani cahillik, mecaz sanatl yap1larak anlaclan bir ifadeyi eline alsa,
onu hakikat yapar. ilmin elinden eger cehlin eline dii§se mecaz, halcikate
inkilap eder, hem hurafelere kap1lar a<_;:ar. Kii<_;:ill<liigiimde gardiim ki, ay
tutulmu§tu. Annemden sordum. "Y1lan yutmu§tur." dedi. Dedim: "Eger
§imdi Ay'1 yilan yutmU§Sa, oyleyse hala niye goriiniiyor?" Dedi: "Orada,
yani gol<lerde yilanlar boyle yan §efiaf olur." i§te boyle bir mecaz, hakikat
zannedilmi§. Giine§ ve Ay'm yoriingelerinin kesi§me noktalan olan ba§
ve kuyrukta Arz'm araya girmesiyle, ilahi bir emirle Ay tutulmu§ olur. iki
mevhum (hayali) yay, iki yilan diye adlandmlm1§. Hayali bir te§bih ile
isim, miisamma (isimlendirilen §eyin kendisi) olmu§.

Yani eskiler, yanh§ olaralc Ay tutulmas1m §6yle izah ediyorlarm1§: Giine§

ve Ay, Diinya'mn etrafmda birer daire <_;:izerek dola§Irken, bu iki daire
devamli birbiriyle kesi§ip durmaktadir. Arna bazen tam bu kesi§me
noktalarmm list taraftan ba§ma ve alt taraftaki kuyruguna Giine§ veya Ay
denk gelip tam da Diinya bu i<_;:i<_;:e olan ilci dairenin ortasmda bulunuyor-
sa, Diinya Giine§'in oniine ge<_;:ip Ay'a l§Ik ge<_;:mesine engel oldugu i<_;:in
Ay tutulmu§ olur. i§te bu olay olurken birbiriyle kesi§en ve is:is:e giren
dairelerin §elili birer y1lana benzemektedir. <;iinkii kesi§me noktalarmdaki
a<_;:ilar be§er dereceliktir. i§te bunun i<_;:in o zaman gok ilimleri ile ugra§anlar
kendi aralannda kag1t iizerinde <_;:izerek ortaya koyduklan bu hayali §el<le
mecazen iki yilan demi§ler. Ay'm ba§ tarafta veya alt tarafta iken bu olaym
meydana gelmesine de Ay'1 y1lan yuttu §el<linde yine mecazen bir tabirle
ifade etmi§ler. Hfilbuki bu soz avam hallcm arasmda mecaz olmalctan s:1-
kip gers:ek gokte yan §effaf iki yilan §ekline girmi§ ve Ay tutulmasrm da
Ay'm gokteki yilan tarafmdan yutulmas1 §eklinde anla§1lm1§tlr.

Halbulci geli§en gok ilimleriyle Ay tutulmas1mn da boyle olmadigrm bili-

yoruz. <;iinlcii Diinya sabit degil ve Giine§ Diinya etrafmda degil, Diinya
Giine§ etrafmda, Ay da yoriingesi bulundugu Diinya etrafmda dolay1s1yla
Diinya ile beraber Giine§ etrafmda donmektedir.
84 Lemaat

Mubalaga Zemm-i Z1mnldir

Hangi §eyi vasfetsen oldugu gibi vasfet. Medhin miibalagas1 bence

zemm-i z1mnidir. ihsan-1 ilahi'den fazla ihsan, ihsan degildir...
Mubalaga, zunnen zemmetmektir. Yani bir §ey abartih bis:imde ovii-
lliyorsa, ashnda is:inde bir kotiilemeyi banndirmalctadir. Allah'm ihsan
ettiginden fazla bir §ey ihsan etmek ashnda ihsan degildir.
Ustad, Muhakemat isimli eserinde bu meseleyi §6ylece as:maktadir. "Bir
kulas: burun altmdan olsa ve yalmz ona dikkat edilse, glizel garen bu-
lunabilir." Boyle bir burun normal bir insanm yi.izunde ne kadar s:irkin
dli§er mfilumdur. <;unku normal bir viicuttalci organlar arasmdalci ahenk
ve dengeyi bozar. Onun is:in Muhakemat isirnli eserinde: "Mubalaga
ihtilfilcidir. ( ... ) Bu kotli seciye ile iyilik etmek fenahk etmek demektir.
Bilmedigi hfilde ziyadelqtirmesinden noksan, 1slahmdan fesad, med-
hinden zemm, glizel gostermesinden s:irkinlik dogar. Zira muvazene ve
tenasupden meydana gelen glizelligi farkma varmadan ihlal eder. N as1l
ki, bir ilac1 oviip begendirip fazla kullandirmak devay1 hastahga s:evirir."
demektedir. ihsan etmek hakkmda da Muhakemat'ta "ihsan-1 iiahi ile
.tavsifte ~anaat etmek farzdir. Cemiyete dahil olan cemiyetin nizamm1
ihlal etmemek gerektir. (... ) Birinin malma ba§ka mal, velev kiymetli de
olsa kan§irsa mahm kiymetsiz ettigi gibi haczedilmesine de sebep olur."
demi§tir.

~ohret Zalimdir

~ohret bir miistebiddir, sahibine mal eder ba§kas1mn malim. Me§-

hur Roca Nasreddin let:lifi is:inde, zekatl asil mah ... Riistem-i Sistani
onun hayal-i §IDl garet etti bir asir mefiliir-i iran'i. Gasb u garetle §i§ti
o namdar hayfili .. Huraf:lta kan§ti, attl nev'-i insaill ..
$ohret, zalimdir. $ohret ba§kasmm mahm sahibine mal eden bir muste-
bittir. Me§hur Nasreddin Hoca'nm frkralanmn i<;inde kendine ait olan
kism1 ancak onda biri kadardir. iranhlann dillere destan me§hur Sicistanh
Rustemlerinin §imnm hayali iran'm bir as1rhk iftihar tablolanm gasbedip
sahiplendi. Ba§kalanna ait §eyleri soyarak yagmalay1p linline lin katti ve
boylece namdar hayali §i§tik<;e §i§ti. insanhg1 hurafelere sevketti.
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 85

Bu meseleyi Muhakemat'ta §6yle ele almaktadir: "Be§erin seciyelerinden-

dir. Garip veya luymettar bir §eyi asilzade gostermek is:in, o luymettar
§eylerin cinsiyle me§hlir olmu§ olan zata nisbet ve nisbet ermektir. Yani,
sozleri revas: bulmak ve tekzip olunmamak veyahut ba§ka garazlar is:in,
zalimane ve istibdadkarane, bir milletin fikirlerinin neticelerinin veya
tav1rlannm neticelerini bir §ahista goriip ondan bilirler. Halbuki o adamm
§amndandir, o mi.istebid hediyeyi reddetmesi gerekir. Zira gi.izel bir s1fat
veya ulvl bir sanatla me§hur olan bir adam, sud gi.izelligin otesini gormek
pmndan olan sanatperverane nazan haks1z olarak ona isnat olunan §ey
arz edilip gosterilse; "Senin el yazmdir." denilirse, o §ey sanatm tenasiip
ve muvazenesinden dogan gi.izelligini ihlal ettigi is:in, reddedip iraz ve
teberri edecektir. "Ha§a ve kell3." diyecektir. Bu seciyeye bina ile "Bir §ey
sabit olsa, levazrm1yla sabit olur." me§hur kaidesine istinaden insanlar o
mqhur §ahista tahayyiillerine bir nizam verdirmek is:in, s:ok kuvvet, aza-
met ve zeka gibi levaz1m-1 harikuladeye isnat etmeye mecburdurlar. Taki,
o §ahsa nisbet edilen §eylere merci olmas1 miimkiin olabilsin. 0 ha.Ide, o
adam bir ucube olarak zihinlerinde tecessiim eder.

Eger istersen acem hayalleri is:inde beslenen Zaloglu Riistem'in manevi

timsaline bak, gor, ne ucubedir. Zira §ecaatle me§hur oldugundan ve
iranhlann tazyiklerinden his: kurtulamayan istibdad s1rnyla ve §Ohret
kuvvetiyle iranltlarm iftihar vesilelerini gasbedip sahiplenerek biiyiittii.
Hayallerde biiyiiyiip §i§ti. Yalan, yalana mukaddeme oldugu is:in, §U
harikulade §ecaat, harikulade bir omiir ve deh§etli bir kamet ve onlann
gerektirdigi pek s:ok §eyi toplay1p is:inde o korkuns: hayal, bir nara atarak
'Ben §ahs1ma miinhasir bir nev'im.' dedi. Gulyabani gibi, hurafeleri arkas1-
na takarak dillerin destanlannda dondii. Emsaline dahi meydan as:ri ..

Ey hakikat, s:1plak garmek isteyen zat! ( ... ) Eger istersen me§hur Molla
Nasreddin Efendiye sor: 'Bu garip sozler umumen senin midir?' Elbette
sana diyecektir: '$u sozler ciltleri dolduruyor. Epeyce omiir ister. Zira
biitiin sozlerim nadir soylenenler cinsinden degildir. Ben hocay1m.
Onlarm zekatlm da bana verseler raz1y1m ve kafidir. Fazlas1m istemem.
Zira zarafetimi tabiilikten s:1kanp tasannua kalbeder.' Yahu, bu kokten,
hurafeler ve mezvu (uydurma) §eyler biter ve dogru §eyin kuvvetini de
bitirir." demektedir.
86 Lematit

Din ile Hayatm Kabil-i Tefrik Oldugunu Zannedenler

Felakete Sebeptirler

~u Jon-Tiirk'iin hatas1; bilmedi o bizdeki din hayatm esasi.

Millet ve islimiyet ayn ayn zannetti. Medeniyet miistemir, miistevli
vehmeyledi. Saadet-i hayat1 i<;inde goriiyordu. ~imdi zaman gosterdi,
bedeniyet sistemi bozuk~, hem muzirdi; tecriibe-i kat'iyye bize bunu
gosterdi.
Din hayatm hayati, hem nuru, hem esasi. ihya-yi din ile olur
§U milletin ihyasi. Islam bunu anladi... Ba§ka dinin aksine, dinimize
temessiik derecesi nisbeten milletin terakkisi. ihmali nisbetinde idi
milletin tedennisi. Tarihi bir hakikat, ondan olmu§ tenasi ...
Din ile hayatm birbirinden ayn tutulabilecegini zannedenler felakete
sebeptirler. Jon Ti.irlderin hatas1 §U idi: Onlar bizdeki dini ya§ayi§m,
normal hayatm esas1 oldugunu bilmediler. Millet ve islamiyet'i ayn ayn
zannettiler. Medeniyeti devamh ve istilac1 olacalc §eklinde bir kuruntuda
bulundular. Hayatm saadetini bu medeniyetin ic_;inde gori.iyorlardi. Arna
§imdi zaman gosterdi ki, medeniyetin sistemi bozulc, hem zararh idi. Kati
tecri.ibe bize bunu gosterdi.

Din hayatm hayati, hem nuru hem esasl. ~u milletin dirili§i dinin canlamp
ya§anir hfile gelmesiyle mi.imki..in olur. islamiyet'e g0re zaten bu boyledir.
Ba§ka dinlerin alcsine bizim geli§me ve yi.ikselmemiz, dinimize sanlma
derecemize goredir. Dinimizi ihmal nisbetimizde de gerilememiz mukad-
derdir. Aslmda bu tarihi bir hakikattir, her nedense unutulmu§tur.

Maalesef di.inyadalci milliyetc,;ilik alamlan ile islam i.ilkelerinde millet-

ler, Mi.isli.imanhk oncesi ya§ay1§lanna yonlendirildi. Mesela M1sirhlar
Firavunlar devrine, bizler de Cengiz Han devrine. Oz kolderimize
doni.iyoruz diye islamiyet'ten s1ynlmaya c;ah§an bu islam milletlerini
bir de birbirlerine dii§man etmek ic,;in romanlar yaz1ldi. Mesela bizdelci
Gok Bayralc roman1 sirf Arap dii§manl1/g1m kori.ildemek ic_;in yaztlmi§tir.
Ben bu roman1 ortaokul c,;agmda okumu§, Araplara kar§l bir yadirgama
ve nefret hissini ic_;imde hissetmi§tim. Halbuki daha sonra aym kalemin
yalan alcrabasmm da Araplar ic_;in Ti.irk dii§manl1g1 a§1layan bir roman
yazdigm1 ogrendim. Bu bir tesadi.if degildi ... Jon Ti.irlderin oltaya gelip
 <:;ekirdeklerin yifekleri 87

sahiplendigi bu kampanya sirasmda yeni dogan s:oculdara konan isimlere

dild(at ettigimizde yine ayru §eyleri goriiriiz ...
Hfilbuki en az bin senelik Islam! tarihimiz is:inde pek s:ok 6rf ve adeti-
mizin islamiyet'le btiti.inlqtigini gortiyoruz. Yapyan ktilti.irtimtiz is:inde
dikkat ettigimiz her §eyde mutlaka islamiyetin izini ve eserini gormemiz
mtimktin. F1td esaslan ile islamiyet her irkm btinyesine uygun §eyler
teldif ediyor. Milletleri birbiriyle kayna§tmyor. Bu balamdan bizim mil-
letimizin, islamiyetten kopmas1 veya kopanlmas1 fitrattan uzalda§mas1
manasma geldigi is:in felaketlere sebep olacag1 da as:1ktir. Onun is:in mti-
barek Ustad: "Din hayatm hayati, hem nuru hem esas1, ihya-y1 din ile
olur bu milletin ihyas1" tesbitini yapmI§tir.

Maalesef bir donem, bu tesbiti Isparta'da bir s:e§menin ta§ma Osmanli-

ca yazdtldan is:in mahkumiyete ugrayan insanlar olmu§tu. Ben \C§meyi
gozlerimle garmti§ti.im. Isparta'hlar onun hikayesini iyi bilirler. Aynca
tarih1 bir gers:ek olarak bilinmektedir ki, btittin meselesini alda ve il-
me tesbit ettiren islamiyet geriligi degil ilerlemeyi hedeflemi§tir. Arna
tahrife ugrayan, ilim ve teknige kar§I ters bir tavir alan baz1 dinler ise,
ayak bag1 olduklan is:in yine kendi mensuplan tarafmdan hayatm di§ma
itilmi§lerdir. Arna maalesef islam!yeti o s:e§it dinlerin kefesine koyanlar,
islamiyet'e de aym muameleyi reva garmti§lerdir. Boyle bir §eyin, tarihi
gers:ekler kar§1smda son derece yanh§ oldugu, az bir inceleme ile anla§I-
lacal(tlr. Dtinya islimiyeti tan1diks:a onu ba§Ina tas: edinecektir... Evet,
insan fitratina, alda, mant1ga, ilme en uygun din islamiyettir.

Mevt, TevehhGm Edildigi Gibi Deh§etli Degil

Dalfilet vehm1dir; mevti deh§etlendirir. Mevt, tebdil-i camedir, ya

tahvil-i mekandir. Sicinden bostana s:1kar. Kim hayati isterse §ehadet is-
temeli. ~ehidin hayatina Kur'an i§aret eder. Sekerat1 tatmamI§ her bir
§ehid, kendini Hayy biliyor, goriiyor. Lfil<in yeni hayati daha nezih
buluyor. Zanneder ki olmemi§. Meyyitlere nisbeti, dild(at et §Ulla
benzer: il<i adam; rii'yada lezaiz envama cami' giizel bahs:ede ikisi
geziyorlar. Biri rii'ya oldugunu bilir; lezzet alm1yor. Onu mi.iferrah
etmez, belki teessuf eder. bburiisu; biliyor ki alem-i yakazadir; hal<ilci
88 Lemadt

lezzet alir, ona hakiki olur. Rii'ya misalin z1lli, misfil ise berzahm z1lli
olmu§tur. Ondan onlann diist:Urlan birbirine benziyor.
Oltim, zannedildigi gibi deh§etli degildir. Oli.imi.i deh§etli gosteren dalaletin
verdigi kurunttidur. Oltim elbise degi§tirmedir veya mekin degi§tirmedir;
zindandan bahs:eye s:1kmaktlr. Kim hayat1 isterse, §ehitlik istemelidir.
~ehidin yapd1gma Kur'an i§aret etmektedir. His:bir §ehit oli.imi.in sekerat
halini tatmaz; kendini diri bilir, hayatta gori.ir. Fakat yeni hayau daha nezih
bulur. Olmemi§ zanneder. Oli.ilere g0re nisbeti dikkat et §Una benzer; Ri.iya
goren iki adam var. Bu ikisi her s:e§it lezzeti is:inde bulunduran gi.izel bir
bahs:ede geziyorlar; birisi ri.iyada oldugunu bildigi is:in lezzet alm1yor, ona
ferah vermiyor, belki (uyansam §U lezzetler kaybolacak diye) teessi.if ediyor.
Obi.ir adam kendisinin uykuda oldugunu bilmedigi is:in hakiki lezzet ahr;
ona ri.iya gers:ek olur. Ri.iya alemi, misal aleminin golgesidir. Misal alemi
ise berzah (bakir) aleminin golgesi oldugundan, onlarm di.isturlan birbirine
benzemektedir.

Ustad ba§ka eserlerinde oli.imi.in mahiyetini s:ok gi.izel izah etmi§tir:

"Ey insan bilir misin nereye gidiyorsun ve nereye sevk olunuyorsun?
Di.inyanm bin sene mesudane hayau, bir saat hayatma mukabil gelmeyen
Cennet hayatma ve o Cennet hayatmm da bin senesi, bir saat cemalini
gormeye mulcabil gelmeyen bir Cemil-i Zi.ilcelal'in daire-i rahmetine ve
mertebe-i huzuruna gidiyorsun ( ... ) Oyleyse kabir kap1sma aglayarak
degil, gi.ilerek giriniz." (20. Mektup, 1. Makam, 12. Kelime)

~ehidlilc mevzuunda da Ustad, hayat tabalcalarmdan d0rdi.inci.isi.ini.i izah

ederken §0yle demektedir: "Kur'an ayeti ile §ehidlerin, kabir ehlinin i.is-
ti.inde bir hayat tabakalan vardir. Evet, §ehidler, di.inya hayatlanru hale
yolda feda ettikleri ic;in Cenab-1 Hak, kemal-i kereminden onlara, di.inya
hayatlna benzer, fakat kedersiz, zahmetsiz bir hayau [berzah (kabir)
fileminde] ihsan eder. Onlar kendilerini olmi.i§ bilmiyorlar. Yalruz ken-
dilerinin daha iyi bir aleme gittiklerini biliyorlar. Kemal-i saadetle lezzet
ahyorlar. Oli.imdeki aynhk acllig1111 hissetmiyorlar. Kabir ehlinin gers:i
ruhlan bakidir; fakat kendilerini olmi.i§ biliyorlar. Berzahta aldiklan lezzet
ve saadet, §ehidlerin lezzetine yeti§mez." (1. Mektup)
 c;ekirdeklerin 9ifekleri 89

Siyaset, Efkann Aleminde Bir ~eytand1r; istiaze Edilmeli!

· Siyaset-i medeni, ekserin rahatma feda ederek alli. Belki ekall-i

zilim, kendine kurban eder eksedn-i avam1.
Adilet-i Kur'aru; tek masumun hayat1, kan1 heder garemez, onu
feda edemez degil ekseriyete, hatta nev'in umumu ...
Ayet-i ~A ~ ~ ~ iki sm-1 azimi vaz' ediyor nazara. Biri:
Mahz-1 adil~t. Bu diist:Ur-i azimi
Ki ferd ile cemaat, §ah1s ile nev'-i be§er, kudret nas1l bir goriir;
adilet-i ilahi, ikisine bir bakar. Bir siinnet-i daiml.
~ahs-1 vahid, haklum kendi feda ediyor. Lakin feda edilmez, hatta
umum insana. Onun ibtal-i haklu,
Hem iraka-yi demi, hem zevil-i ismeti: ibtal-i hald(-1 nev'in hem
ismet-i be§erin mislidir, hem naziri. ikinci s1m budur: Hodgami bir
ademi
Hirs ve heves yolunda bir masumu oldiirse, eger elinden gelse,
hevesine mani ise harab eder dunyay1, imha eder beni A<lem'i.
Siyaset, diinya kamuoyunda bir §eytan oldugu i\in ondan Allah'a s1g1-
mlmahdir. Bugiinkii medeniyetin anlayi§ma gore siyaset, \Ogunlugun
rahatI i\in azmhg1 feda eder. Belki zalim azmWc, biiyiik \Ogunlugu te§-
kil eden avam halk1 kendisine kurban eder. Halbuki Kur'an'm adaleti,
tek masum insamn hayatml heder etmez, onu degil insanlann \Oguna,
biitiin insanl1k i\in bile feda etmez. "Kim, bir cana luyma1m§ masum bir
insan1 oldiiriirse, biitiin insanlan oldi..irmii§ gibidir." (Maide, 5/32) ayeti,
nazanm1za iki biiyi.ik s1rn koyuyor. Biri adalet-i mahza (tam adalet) ...
Bu biiyiik bir diisturdur. Nasil ki, Cenab-1 Halck'm kudretine gare ferdi
veya cemaati, §ahs1 veya biitiin insanhg1 yaratmakta bir fark yoktur. 0
kudretin nazannda biri ile hepsi aymdir. i§te Allah'm adaleti de hak
a\1smdan ikisine bir bakar. Bu bir daimi prensiptir. Arna §ahis, kendine
ait hakki, isterse kendisi feda eder. Lakin biitiin insanlik i\in bile onun
haklu feda edilemez; haklu iptal edilemez; kan1 akit1lamaz. Hem bir tek
phsm ismetini, masumiyetini yok etmek, biitiin insanl1gm hakkm1 iptal
etmek demektir. Bu ayetin ikinci s1rn §Udur: Bencil bir adam, hirs ve
heves yolunda bir masumu oldiirebiliyorsa, eger elinden gelse, heves ve
kotii arzularma mini ise diinyay1 harap eder, biitiin insanlan imha eder,
demektir.
90 Lemadt

Bu a.yet ve devarmndaki "Kim de bir insaru ihya ederse, bi.itiin insanlan

ihya etmi§ gibi olur." (Maide, 5/32) ifadelerini, Ustad, Siinuhat isimli ese-
rinde geni§s:e izah etmi§tir.

Zaaf Hasm1 Te§ci' Eder; Allah, Abdini Tecri..ibe Eder,

Abd Allah'1rn Tecri..ibe Edemez

Ey haifve hem zaif! Havf ve zaafm beyhude, hem senin aleyhin-

de; tesirat-1 harid te§ci' eder, celbeder. Ey vesveseli vehham! Muhaldcak
bir maslahat, mazarrat-1 mevhlime iS'.in feda edilmez. Sana laz1m hare-
ket, netice Allah'mdir. I§ine kan§1lmaz. Allah S'.eker abdini meydan-1
imtihana. "Boyle yaparsan eger, boyle yapanm Ben." der. Abd ise
hiS'. yapamaz Allah'm1 tecriibe. "Rabbim muvaffak etsin, ben de bunu
i§lerim." dese, tecaviiz eder. Isa'ya demi§ ~eytan: "Madem her §eyi
0 yapar; kader birdir, degi§mez. Dagdan kendini at. 0 da sana ne
yapar?" Isa (aleyhisselam) dedi: "Ey mel'un! Abd edemez Rabbini
tecriibe ve imtihan! ."
Zaaf gostermek, dii§mana saldtrma cesareti verir... Allah, kulunu tecri.ibe
eder, ama kul Allah'1 tecri.ibe edemez ... Ey korkan ve zaaf gosteren insan!
Korkman ve zaaf gos termen bo§una ... Hem de senin aleyhine di§ tesirleri
s:ekip saldtrmalan is:in cesaretlendirir. Ey vesveseli ve ham insan! Bir me-
selede kesin olan maslahat ve fayda, kuruntuya dayah bir zarar is:in feda
edilemez. Senin is:in gereldi olan hareket etmektir, netice Allah'a aittir.
Allah'm i§ine kan§Ilamaz. Allah kulunu imtihan meydanma s:ekerek "Sen
eger boyle yaparsan, Ben de boyle yapanm." der. Kul ise, his:bir zaman
Rabbini tecri.ibe etmeye kalla§amaz. "Ben bu i§i i§lerim ama Rabbim de
muvaffalc etmeli." dese, haddini a§mI§ olur. Hz. isa Aleyhisselam'a §eytan
demi§ ki: "Madem her §eyi Allah yapar ve kader birdir, degi§mez. Oyle
ise, kendini dagdan at balcahm; Allah'm seni nasil korudugunu gorelim
balcahm?" Hz. isa Aleyhisselam da ona "Ey mel'un! Kul, his:bir zaman
Rabbini tecri.ibe ve imtihan etme halckma sahip degildir." diye cevap
vermI§.
Korkunun kendisine mahsus bir kokusu oldugu tespit edilmi§tir. Baz1
yirt1c1 hayvanlann diger canlilara, bilhassa bu kokuyu ahnca saldtrd1klan
da bir gers:ektir. Korku ve zaaf dii§maru saldmya ges:irir. Dii§manlara ve
 <;ekirdeklerin <;irekleri 91

canavarlara kar§l korkmadan, ytlmaz bir direns:le kar§l durmak gerekir.

Ustad, "Hakikat <:;ekirdelderi" isimli eserinde, bir vecizede §0yle demek-
tedir: "As: canavara kar§l sevgi gosterisi, merhametini harekete ge<_;:irmez.
Bilakis i§tihas1m as:ar; hem de di§ ve urnagmm kiras1m da ister." Lem'alar
isimli eserinde de Ustad §byle demi§tir: "Me§hurdur ki, bir zaman islam
kahramanlanndan ve Cengiz'in ordusunu pek s:ok defa maglup eden
Celfileddin-i Harzem§ah harbe giderken, vezirleri ve s:evresi ona: "Sen
muzaffer olacaksm. Cenab-1 Hak seni galip edecek." demi§ler. 0 da "Ben
Allah'm emriyle, cihad yolunda hareket etmekle vazifeliyim. Cenab-1
Hald('m i§ine kar1§mam. Muzaffer etmek veya maglup etmek O'nun
i§idir." demi§. i§te o zat bu teslimiyet s1rnm anlamakla, harika bir surette
s:ok defa muzaffer olmu§tur."

Begendigin ~eyde ifrat Etme

Bir derdin dermam, ba§ka derde derd olur. Panzehiri zehir olur.
Derman hadden ge~erse .derd getirir, oldiiriir.
ifrat ve miibalaga insanm fitratlnda vardir. yiinlcii insanlar, lezzet
akhldan §eyleri ziyadele§tirme meyliyle, vasfettigi §eylerde bir §eyler ilave
etme meyliyle ve hikaye ettigi §eylerde, abartma meyliyle ifrata kap1hp
hayall: §eyleri halcikata kan§tlnrlar. Halbulci bu §ekilde iyilik etmek fenal1k
etmektir. Farluna varmadan ziyadele§tirirken noksanla§tmrlar, 1slah
ederken ifsad ederler, medh ederken zemmetmi§ olurlar, giizelle§tirirken
s:irlcinle§tirmi§ olurlar. Zira denge ve ahenlcten dogan giizelligi, bilmeden
ihlfil ederler.

inadm Gozu, Melegi ~eytan Gorur

inadm i§i budur: ~eytan yard.Im ederse birisine "melek" der, rah-
meti de okutur.
Muhalif tarafmda eger melegi garse; libas1m degi§mi§, onu
§eytan zanneder, adavet lanet eder.
Bilhassa siyaset<:;:ilik ile inat birle§irse, kendi partisinden olan bir miinafig1
goklere s:1kanp kar§l taraftan bir muttalci miimine de lanetler okuyabilir.
92 Lemadt

Ustad Hazretleri bu tip olaylara ~ahit oldugu i<;in "Euzu billahi min'e~
~eytaru ves'siyaseti" demi~tir.

Hakk1 Bulduktan Sonra Ehakk ic;in ihtilaf <;1karma

Ey tilib-i hakikat, madem hakta ittifak, ehakta ihtilaftir. Bazan

hak, ehaktan ehaktir. Hem de olur hasen, ahsenden ahsen.
Haldu bulduktan sonra daha hak olan i<_;in ihtilaf <;ikarma. Ey hakikati
isteyen, madem hak i.izerinde ittifak var; daha hak olan bir §ey mevzu-
unda da ihtilaf var. Bu dutumda ittifalu netice verecek olan hak; ihtilaf
doguracak olan daha haktan, daha iyidir. Bu prtlarda hasen (giizel) de,
daha hasenden daha iyidir.
Mi.ihim olan ittifaktir. Hak i.izerine birle§mek en buyuk hedeftir. Bunu
buldugumuz takdirde, daha hakh ve daha giizel gordugumi.iz anlay1§ ve
gori.i§lerimizden (ihtilafa sebep olacaldan i<_;in) hemen vazge<;meliyiz.
Allah'm rahmeti cemaat i.izerindedir. Yani cemaatin tek yi.irek halinde bir
mevzuda birlik ve beraberligi saglamas1, Allah'm tevfik ve merhametini
celbeder. Allah'm muvaffalc kildig1, rahmet ve bereketini yagd1rdig1 ce-
maatin de onu ve ufku a<_;1k demektir. Vahiy ile mueyyed olan Efendimiz
(s.a.s.) Uhud'a <_;1karken, cemaatinin kanaatini payla§madig1 hfilde, onlara
uydu. ~imdi bir insan me§veret grubuna ragmen, hila fikrinin en dogru
oldugunu ileri siiri.ip direniyor hatta dayatmada bulunuyorsa, o zaman
"Sen kimin i.immetisin?" diye sorarlar. Bir yanda yi.izde bin isabetli
gori.i§e sahip bir peygamber var ve me§veretin neticesine uyup kendi
bildiginden vaz ge<_;iyor. Diger tarafta ne kadar isabetli oldugu su goti.irur
bir meselede direnen birisi var! ...

islamiyet, Silm ve Masalemettir;

Dahilde Niza ve Husumet istemez

Ey Alem-i islami! Hayatin ittihadda. Ger ittihad istersen diisrurun

bu olmah:
~I ; yerine J;. ; olmah. ~I ; yerine :r;-
~l ; olmah ...
Her miislim kendi meslek, mezhebine demeli: "i§te bu haktir, ba§-
kasma ili§mem. Ba§kalan giizelse, benim en giizelidir."
 <:;ekirdeklerin 9irekleri 93

Dememeli: "Budur hak, ba§kalan battald1r. Ya yalmz benimkidir

gi.izeli; ba§kalan yanli§t1r, hem <;irkindir."
Zihniyet-i inhisar, hubb-i nefisten geliyor, sonra maraz oluyor,
niza ondan s:iluyor. Derd ile dermanlar
Taaddiidii hak olur, hak da · taaddiid eder. Hacat ve agdiyenin
tenevvi.iii hak olur, hale da tenevvi.i eder.
istidad, terbiyeler, tekessiiri.i hak olur, hak da tekessiir eder. Bir
madde-i vahide, hem zehir ve hem panzehir.
iki mizaca gare mesail-i fer'ide hakikat sabit degil, izafi ve miirek-
keb, mi.ikellefin mizaclar
Ona bir hisse verip, ona gare ederek tahakkuk ve terekkiib, her
mezhebin sahibi mi.ihmel mutlalc hi.ikmeder.
Mezhebinin hududu dyinini biralur temayill-i mizaca; taassub-i
mezhebi tamime sebeb olur.
Tamimin iltizarm sebeb olur nizaa. islamiyet'ten evvel tabalcat-1
be§erde derin us:urumlar,
Hem tebaiid-i acibi istedi bir vakitte taaddiid-i enbiya, tenevvi.i-i
§edyi', mi.iteaddid mezhepler.
Be§erde bir inlulab islamiyet yaptmh, be§er tekari.ib etti, §er' etti
ittihad, vahid oldu Peygamber.
Seviye bir olmadi; mezhep taaddiid etti. Terbiye-i vahide kafi
geldigi zaman, ittihad eder mezhepler...
islam, sulh ve ban§ikhktir; dahilde ~eki§me ve di.i§manhk istemez. Ey islam
filemi! Hayatin birlik ve beraberlikte. Eger birlik ve bi.iti.inli.ik istersen,
§U di.isturu tutmahsm: "Sadece o haktir" yerine, "O, bir haktir'' olmah.
"Sadece o gi.izeldir" yerine, "0, en gi.izeldir" olmahdir. Her Mi.isli.iman
kendi meslek ve mezhebi i~in demelidir ki: "i§te bu haktir; ba§kasma
ili§mem. Ba§kalan gi.izelse, benim en gi.izelidir." Fakat: "Budur hak; ba§-
kalan bat1ldir. Yalmz benimkidir gi.izeli; ba§kalan yanli§tir, hem ~irkindir."
dememelidir. inhisarcihk zihniyeti, yani her §eyi tekelinde tutup ba§ka
di.i§i.incelere hayat hakki tammama anlay1§1, kendi nefsini sevmekten ileri
geliyor. Bu anlay1§ sonra hastahga doni.i§i.iyor. <;eki§meler ve kavgalar da
i§te bundan ~ikiyor. Dertlere gbre derman ve ila~lann ~e§it ~e§it olmas1
haktir. Hak da birden fazla olabilir. ihtiya~ ve g1dalann ti.irli.i ti.irli.i olmas1
94 Lemaat

haktlr; hak da s:e§it s:e§it olur. istidat ve kabiliyetlere gore terbiye ve egitim
metotlannm s:ok olmas1 hak olur; hak da s:ogalabilir. Tek bir madde, yerine
gore hem zehir hem de panzehir olur. iki mizaca gare teferruat olan me-
selelerde hakikat sabit degildir; izafidir, miirekkeptir. islamiyet'i yapmal<la
miikellef olanlann mizas:lan da bir hisse verirler. Boylece biitiin bunlardan
miirekkep .olan bir §CY tahal<lrnk eder. Her mezhebin sahibi gorii§lerini
baglayic1 bir anlay1§la degil, mutlak olaral( ortaya koyar. Mezhebinin hudu-
dunun tayinini mizas:lann temayiiliine biraktr. Boylece mizas:lar kendilerine
uygun gelen mezhebi ses:ebilirler. Mezhep taassubu, ta.mime, yani uysa da
uymasa da her mizacm o mezhebi kabulii §artml§ gibi genellemeye sebep
olur. Tamimi iltizam, yani mezhebi herkese yaymaya s:ah§ma, s:eki§meye
sebep olur. islamiyet'ten once insan tabaka ve toplumlan arasmdalci derin
us:urumlar, hem aralanndaki biiyiik uzakhk, bir vakitte birkas: peygamberin
olmas1m, s:e§itli kanunlann, miiteaddid mezheplerin bulunmas1m icap ettir-
di. islamiyet, insanhk fileminde bir inktlab gers:el<le§tirdi. insanlik birbirine
yal<la§tl; §eriat, kanun ve peygamber bir oldu. Arna seviye bir olmadig1
is:in s:e§itli mezhepler dogdu. Tek terbiye kili geldigi zaman, mezhepler··cte
birle§ir.

Ustad, daha sonra yazdig1 27. Soz'iin Hatime'sinde, "As1rlara go-

re §eriatler degi§ir; belki bir asirda kavimlere gore ayn ayn §eriatlar,
peygamberler gelebilir ve gelmi§tir. Peygamberlerin sonuncusu Hz.
Muhammed Aleyhisselam'dan sonra, ~eriat-1 Kiibras1, her asirda her
kavme kafi geldiginden, muhtelif §eriatlara ihtiyas: kalmanu§tlr. Fal(at
teferruatta bir derece ayn ayn mezheplere ihtiyas: kalmi§tlr. Evet, nas1l
lci, mevsimlerin degi§mesiyle elbiseler degi§ir, mizas:lara gore ilas:lar te-
beddi.il eder; oyle de as1rlara g6re §eriatlar degi§ir, milletlerin istidatlarma
g6re hiikiimler tahavvi.il eder. yiinkii §er'i hiikiimlerin teferruat lasm1
insanlann durumlanna bakar, ona gore ilas: olur. Ges:mi§ peygamberlerin
zamamnda insan tabakalan, birbirinden s:ok uzal( ve secileri hem bir
derece kaba, hem §iddetli ve fikir yoniinden ibtidai ve bedevilige yal(m
oldugundan, o zamandalci §eriatlar, onlann hfiline uygun bir tarzda ayn
ayn gelmi§tir. Hatta bir kttada bir asirda ayn ayn peygamberler ve §eriatlar
bulunurmu§. Sonra Ahir zaman Peygamberi'nin (s.a.s.) gelmesiyle insan-
lar, giiya ibtidai derecesinden idadiye (yani ilk ogretimden sonra iini-
versiteye haz1rlayan lise) derecesine teralili ettiginden, s:ok inkilablar ve
ihtilaller ile, insan kavimleri bir tek ders alacal(, bir tek muallimi dinleye-
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 95

eek, bir tek §eriatla amel edecek vaziyete geldiginden, ayn ayn §eriatlara
ihtiyac; kalmam1§tlr, ayn ayn muallime de llizum goriilmemi§tir. Fakat
tamamen bir seviyeye gelmediginden ve tek bir ic;timai hayat tarzmda
gitmediginden, mezhepler birden fazla olmu§tur. Eger, insanlann mutlak
c;ogunlugu bir iiniversitenin talebesi gibi, ic;timai hayatta bir tarz giyse,
bir seviyeye girse; o valcit mezhepler birle§tirilebilir. Fakat filemin bu Mli,
o duruma miisaade etmedigi gibi mezhepler de bir olmaz." diyor.

icad ve Cem-i Ezdadda BUyuk Bir Hikmet Var;

Kudret Elinde ~ems ve Zerre Birdir

Ey bid.der-i kalb-i hi.i§yar! Ezdadm cem'indendir tecelli-i iktidar;

lezzet i~inde elem, haynn i~inde §erri,
Husni.in i~inde kubhu, nefin i~inde darn, nimet i~inde mkmet,
nurun i~inde nan bilir misin ki s1rn?
Hakaik-i nisbiye, si.ibut takarriir etsin, bir §eyde s:ok §ey olsun,
bulsun vi.icud, gori.insi.in. Si.ir'at-i hareketle bir nokta bir hat olur.
<;evirmenin si.ir'ati yapar bir lem'a-yi nur, daire-i nuranl. Hakaik-i
nisbiye vazifesi, di.inyada taneler si.inbill olur.
Kainatm ~amuru, revab1t-1 nizam1, alaik-i nalc§1m odur te§kil edi-
yor. Mirette bu nisb! emirler orada haldik olur.
Hararette med.rib, ona olmu§tur sebeb tahallill-i bi.irudet.
Hi.isi.indeki derecat kubhun tedahilli.idi.ir. Sebeb, illet oluyor.
Ziya zulmete bor~lu, lezzet eleme medyun; s1hhat, marazs1z
olmaz. Cermet olmazsa belki Cehennem tazib etmez. Zemherirsiz
olmuyor... Ger zemherir olmazsa, o da ihrak edemez.
0 Hallak-1 lem-yezel, halk-1 ezdad i~inde hikmetini gosterdi. Ha§-
meti etti zuhur...
0 Kadlr-i Ia-yezfil, cem'-i ezdad i~inde iktidan gosterdi. Azamet
etti zuhur. Madem o kudret-i ilihl Iaz1me-i Zan olur
0 Zat-1 Ezeliye, hem zarure-i na§ie; onda z1ddi olamaz, acz ta-
hallill edemez, onda med.rib olamaz, her §eye nisbeti bir, hi~bir §ey
agir olmuyor.
96 Lemaat

0 kudretin ziyasma Gi.ine§ mi§kit olmu§tur. Bu mi§kitm nuruna

deniz yiizii ayine, §ebnemlerin gozleri birer mir'at olmU§tur.
Denizin geni§ yiizli, gosterdigi Giine§'i ~in-i cebinindeki katreler
de gosterir, §ebnemin kii~iik gozii yildiz gibi parhyor.
Aym hiiviyet tutar; §ebnem, deniz bir olur Gi.ine§'in nazannda,
kudreti tanzir eder; §ebnemin goz bebegi kii~iiciik bir gi.ine§tir.
~u muhte§em Gi.ine§ de kii~iiciik bir §ebnemdir; goz bebegi bir
nurdur ki §ems-i kudretten gelir, o kudrete Kamer olur.
Semavat bir denizdir; bir nefes-i Rahman'la ~in-i cebinlerinde
mevcelenip, katarit ki niicfun ve hem §iimlistur.
Kudret tecelli etti, o katarita serpti nuram lemeiti. Her bir
giine§ bir katre, her bir y1ldiz bir §ebnem, her bir lem'a timsaldir.
0 feyz-i tecellinin kii~ticiik bir aksidir o katre-misfil gi.ine§. Eder
miicella cam1m o liimey'a ziicice diirri-misfil parhyor
0 §ebnem-misfil yildiz latlf gozii i~inde, bir yer yapar lem'aya,
lem'a olur bir sirac, gozii olur ziicice, misbih1 nurlamyor.
Yaratma ve z1dlan biraraya getirmede btiyi.ik bir hikmet var. Allah'm
Kudretine gare gtine§ ve zerre birdir. Yani onlan yaratmakta fark yoktur;
zorluk ve kolayhk soz konusu degildir. Ey kalbi uyamk kardq! iktidar
tecellisi, z1tlarm biraraya getirilmesindendir. Lezzet ic_;inde elemi, haynn
ic_;inde §erri, giizelligin ic_;inde c_;irkinligi, faydamn ic_;inde zaran, nimetin
ic_;inde nikmeti nurun ic_;inde nan yani ate§i yaratarak:, bu z1tlan aym yerde
toplay1p Allah kudret tecellisini gostermektedir. Peki, bilir misin bunun
s1rn nedir? Bu, nisbi hakikatlann sabitle§ip kararla§mas1, bir §eyde c_;ok
§ey olmas1, vticud bulmas1 ve gortinmesi ic_;indir. Hareketin stirati ile bir
nokta bir c_;izgi olur. c;evirmenin stir'ati, bir nur panltlSlm, nuraru bir
daire yapar. Nisb1 hakikatlerin vazifesi dtinyada tanelerin stimbill hfiline
gelmesini saglamak:tir.
Kfunatm c_;amurunu nizammm rab1ta ve baglarlill ve nak§mm alaka ve
mtinasebetlerini nisbi hakikatler te§kil etmektedir. Ahirette bu nisbi §eyler,
orada hakikatler olacaklardir. Hararetteki mertebelere soguklugun araya
girmesi sebep olmu§tur. Gtizellikteki dereceler c_;irkinligin mtidahfilesiyle-
dir. Sebep illet oluyor. Ziya zulmete borc_;lu, lezzet eleme medyun. Sihhat,
hastaliksiz olmaz. Cennet olmazsa, belki cehennem azap etmez. Sogugu
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 97

ile yakan cehennem ate§i zemherisiz olmuyor. Eger cehennemde zem-

heri olmazsa, cehennem de yakamaz. Ezeli Yaratm, z1tlan birbiri is:inde
yaratarak hikmetini gosterdi; ha§meti zuhur etti. 0 Ebe& Kudret sahibi,
z1tlan bir araya toplayarak iktidarrm gosterdi; azameti zuhur etti. Madem
o illlil Kudret, zatlilln lazimesidir, yani Allah'm Zau is:in zarur1 ve hizum-
ludur. 0 illlil Kudret, 0 Ezeli Zat'a hem zarure-i na§ie yani onun zatinda
bulunmas1 zarud ve zati hususiyetinin geregidir. Onun is:in o kudretin
z1ddi olamaz. Ona acizlik giremez. Onda mertebeler de olamaz. Yani giicii
§Ulla yeter, buna yetmez gibi, bir Slillr, bir mertebe soylenemez. Her§eye
kar§l nisbeti birdir; his:bir §ey agir gelmez.
0 Kudret'in ziyasma giine§ mi§kat (lamba, me§'ale konulan oyuk,
Iambalarm takild1g1 duy) olmu§tur. Bu mi§katin nuruna deniz yiizii ve
§ebnemlerin (s:ig danelerinin) gozleri birer ayna olmu§tur. Denizin geni§
yiiziiniin, gosterdigi giine§i alm kin§ikhgmdaki damlalar da gosterir.
$ebnemin kiis:iik gozii y1ldiz gibi parlar. Aym hiiviyeti tutar; §ebnem,
deniz bir olur; giine§in nazannda kudrete nazire yapar; §ebnemin
gozbebegi kiis:iiciik bir giine§tir. $u muhte§em giine§ de kiis:iiciik
bir §ebnemdir. Gozbebegi, Kudret Giine§i'nden gelen bir nurdur; 0
Kudret'e Ay olur. Golder bir denizdir... Bir nefes-i Rahmanla alm km-
§ikhl<larmda dalgalanan damlalar da ytldizlar ve giine§lerdir. Kudret tecel-
li,ederek o dalgalara nuraru panlt1lan serpti. Her bir giine§ bir damla, her
bir yildiz bir §ebnem, her bir panltl timsaldir. 0 damlaya benzeyen giine§
o tecelli feyzinin kiis:iiciik bir yans1mas1dir. 0 panlt1c1k miicella eder yani
cilalanmI§ hfile getirir dev cam pars:as1 inci gibi parlar. 0 s:ig danesine
benzeyen yildtz, latif goziiniin is:inde, panluya bir yer yapar. Panlu olur
bir Iamba gozii olur bir cam; kandili nurlamr.
Cenab-1 Hak kainatta cemili ve celili isimlerinin tecellisi ile hayir §er,
giizel s:irkin, fayda zarar, kemfil noksan, ziya zulmet, hidayet dalalet,
nur nar, iman kiifur, taat isyan, korku sevgi gibi z1tlan birbiriyle s:arpt§-
unyor. Kfunat is:ine uyan1p kok salmi§ bu §eylerle tezadi bir sanatl naki§
naki§ dok:umaktadir. yiinkii bunlann prp1§mas1 ile bir hakilcat, binlerce
nisb1 halcikat olmaktadir. Sadece ziya olsa idi, tek: hakikat olurdu ama
karanligm miidahalesi ile binlerce derece meydana gelmi§tir. yirkinlik
olmasaydi, giizellikteki hakikat olacaktl. Arna birbirlerinin is:ine girmel<le,
binlerce giizellik derecesi tezahiir etmi§tir. Kemal kar§1Smda noksan da
oyledir. Universire giri§ imtihanlarma kattlanlarm binlerce dereceye gare
smtllanmas1 da bu noksan ve kemfile gare miimkiin olmaktadir...
98 Lemaat

Meseleyi Ustad Hazretleri 29. Soz'iin Remizli Bir Niiktesi'nde ~oyle ele
almaktadir.
"Cenab-1 Hak ezeli hikmeti ve ebedi inayeti ile ~u diinyayi tecriibeye
mahfil, imtihana meydan, Esma-i Hiisna'sma ayna, kader ve kudret ka-
lemine sayfa olmak i<;in yaratml~t1r. Tecriibe ve imtihan ise, ne§v-ii nema
yani biiyiiyiip geli§melere sebeptir. Ne§V-ii nema ise; istidatlarm ink:i§afma
sebeptir. 0 inki§af ise, kabiliyetlerin tezahiiriine sebeptir. 0 kabiliyetlerin
tezahiirii ise, nisbi hakik:atlerin zuhuruna sebeptir. Nisbi hakik:atlerin zuhu-
ru ise, Cenab-1 Hakk'm esma-i hiisnasmm tecelli naki§lanm gostermesine
ve kamat1 ilfilll mektuplar suretine <_;:evirmesine sebeptir. i§te §U imtihan
s1rn ve teklif srrn iledir ki; ili ruhlarm elmas gibi cevherleri, sefil ruhlarm
komiir gibi maddelerinden anmp safile§erek aynlrr."

i§te bu soyledigimiz s1rlar gibi daha bilmedigimiz <;ok ince, ali hikmetler
i<;in, filemi bu surette irade ettiginden §U filemin degi§ip ba§kala§mas1ru
da o hikmetler i<;in irade etti. Halden hale sokup degi§tirmek i<;in z1tlan
birbirine hikmetle kan§t1np kar§l kar§1ya getirdi. Zararlan menfaatlere
mezcederek, §erleri hay1rlara sokarak, <;irkinlikleri giizelliklerle toplaya-
rak hamur gibi yogurarak §U kainat1 tebeddiil ve tagayyur kanununa ve
tahavviil ve tekamiil diisturuna rabi ktldi.
illlii Kudreti anlatrrken, Nur suresindeki Nur ayetinde ge<;en kelimelere
anfta bulunmu§: "Allah, goklerin ve yerin nurudur. Onun nurunun misa-
li, bir mi§kat (duy) gibidir; i<;inde lamba vardir. Lamba cam i<;erisindedir.
Cam ise sanki incimsi bir y1ld1z." (Nur, 24/35)
Bilhassa, "semavatm alm lan§1khg1" ve oralarda yild1zlann ve giine§lerin
birer SU damlas1 gibi par1ldamas1 ile ilgili ifadeler, yani 1920'de soylenen bu
ger<;ek, daha yeni uzay fotograflanyla dogrulanmas1 bu ilham ve sunuhat
yiiklii sozlerin ayru zamanda ilm1 birer ke§if olduguna da gosteriyor.

Meziyetin Varsa Hafa Turabmda Kalsm;

Ta Ne§vi.inema Bulsun

Ey z!hassa-yi me§hure! Taayyiinle zulmetme, ger perde-i hafanm

altmda sen kahrsan, ihvamna verirsin ihsan ve bereketi.
Her bir ihvamn altmda sen ~1kmas1, hem de o sen olmas1 imkan
ve ihtimali, her birine celbeder bir nazar-1 hiirmeti.
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 99

Eger taayyrin edip perde altmdan c;1ksan, miikerrem iken altmda;

iistiinde zfilim olursun. Giine§ iken orada; burada golge edersin.
ihvamm dii§iirttiiriip hem nazar-1 hiirmetten. Demek taayyiin
ve te§ahhus, zalim birer emirdir, sahih dogru boyle ise, hem de boyle
goriirsiin.
Nerede kaldi yalanc1 tasannu' ve riya ile kesb-i te§ahhus-i §Ohret?
i§te bir sm-1 az!m ki hilanet-i ilfilll, hem o nizam-1 ahsen
Bir ferd-i fevkalade, kendi nev'i ic;inde setr ile perde c;eker, bununla
luymet verdirir, hem de eder miistahsen.
i§te sana misali: ins an ic;inde veli, omiir ic;inde ecel, olmu§
mec;hul ve miihmel. Cuma'da miistetirdir bir saat, kabul olur dua
edersen.
Ramazan'da miintqir bir leyle-i zu-kadir, Esma-yi Hiisna'da muz-
mer iksir-i ism-i a'zam. Bu misillerin ha§meti, hem de o Sirr-1 hasen
ibhamda izhar eder, ihfada isbat eder. Mesela: Ecelin ibhammda
bir miivazene vardir; her dakikada tutar ne vaziyet alirsan.
Kefeteyn-i havf u red, hizmet-i ukba, diinya; tevehhiim-i bekai,
lezzet-i omrii verir. Yirmi sene miibhem bir omiir olsa ahsen
Nihayeti muayyen bin senelik bir omre. Zira msfi gec;erse, her
saati geldikc;e giiya adim atarak daragacma gidersin.
~ey'en §ey'en iiziilmek.. ve hem de teselli vermez, sen de rahat et-
mezsm ...
Meziyetin varsa, gizlilik topragmda kalsm; ra ki toprak altmdaki tohum
ve s:ekirdekler gibi biiyiiyiip geli§sin ...
Ey mqhur bir ozelligi olan lci§i! Kim oldugunu belirtip ortaya <;1karak, ba§-
kalanna zulmetme. Eger sen gizlilik perdesinin altmda kahrsan, kardqlerine
ihsan ve bereket verirsin. (!iinkii her bir karde§inin altmdan senin s;1kman,
hem de senin olman imkan ve ihtimali, her birine celbeder bir hiirmet
nazanru celbeder. Eger o perdenin altmdan s;1k1p lcimligini ortaya koyar-
san, hiirmete Iay1k kerim birisi iken, altmda/iistiinde ba§k:alannm haklum
gasbeden bir zalim olursun. Giine§ iken, orada/burada golge edersin. Hem
de karde§lerini hiirmet nazanndan dii§iirtiirsiin. Demek, meziyetlerin ve
§ahsi ozellilderinle ortaya <;1kmak, boyle zalim bir i§ oluyor. Herbir ihvamn
altmda sen <;1kmas1, hem de o sen olmas1 imkan ve ihtimali, herbirine celb
eder bir nazar-1 hiirmeti. Gen;ekten meziyetlere sahip oldugunda yani
100 Lemaat

i~in sahib ve dogrusu boyle bir netice veriyorsa, Nerede kaldi gostermelik
tav1rlarla ve riya ile kazamlan §Ohret? i§te bu buyiik bir sirdir ki, ilfilll hik-
met, hem o en giizel nizam fevkalade bir ferdi, kendi nevi is=inde gizleyerek
perde c;eker. Bununla kiymet verdirir. Hem de begendiriE
i§te sana misili: insan ic;inde veli, omur ic;inde ecel, mec;hul kihnm1§tir.
Cumada da gizli bir saat vardir ki, o saatte edilen dualar, kabul olur.
Ramazan ic;inde Kadirli bir gece yaygm vaziyettedir. ism-i Azam'm ik-
siri Esma-i Hi.isna'da gizlidir. Bu misallerin ha§meti, hem de o gtizel sir,
boylece mi.ibhemlikle izhar, gizlilikle isbat eder. Mesela, insanm ecelinin
vaktinin ne zaman gelecegi mi.ibhem tutulmakla bir denge kurulmu§tur ki,
her dakika nas1l bir vaziyet alacagma <lair bir olc;u verir: Terazisinin korku
ve limit kefeleri, hem dtinyaya hem de ahirete hizmet duygusu verir. Ecelin
ne zaman gelecegini bilmemek, devamh ya§ama vehmini ve zanmm vererek
omurden lezzet almay1 saglar. Yirmi senelik mubhem bir omur, oltim tarihi
belli olan bir omurden daha iyidir. <;Unkti 0 uzun omri.in yans1 gec;ince, her
saati gi.iya 0 oltim tarihine dogru adim atarak daragacma idama gitmek gibi
gelir. Yava§ yava§ iizilli.irsi.in... Teselli de etmez ... Rahat gitmemi§ olursun.
Daha once "$ohret Zalimdir" ba§hg1 altmda bu mevzuun uzerinde
durulmu§tu. Bir c;ekirdek, bir tohum gibi, meziyetleri gizlilik toprag1
ve perdesi altmda gizlemenin hikmetleri, bilhassa ism-i Azam'm, Kadir
Gecesi'nin, Cuma giinu dualarm kabul saati ve ecelin gizli tutulmas1
s1rlan da ba§ka Risalelerde anlat1lm1~tir. 24. Soz'de de benzer bir husus
ele ahnmI§tlr:
"Ekser mahlUkat taifelerinde oldugu gibi, insanlann fiillerinde ve amel-
lerinde baz1 harika ferdler bulunur. 0 ferdler, eger iyilikte ileri gitmi§se,
o nevilerin iftihar vesileleridir. Yoksa ugursuzluga sebeptirler. Hem,
gizleniyorlar; adeta birer §ahs-t manevi, birer gaye-i hayal htikmtine
gec;erler. Diger fertlerin her birisi o olmaya c;a11§ir ve o olmak ihtimali
var. Demek o mtikemmel harika ferd, mutlak, mubhem bulunup, her
yerde bulunmas1 mtimktin. $u mubhemlik itibar ile mantikc;a killliyetine
hukmedilebilir. Yani, her bir amel §6yle bir netice vermesi mtimktin-
dur. Mesela: "Kim iki rekat namaz1 filan zamanda kilsa bir hac sevab1
kadardir." i§te iki rekat namaz1111, baz1 vakitte bir hacca mukabil geldigi
hakikattir. Her bir iki rekat namazda bu mana killliyet ile mtimktindur.
Demek §U c;e§it rivayetler, vuku-u bilfiil daimi ve kulli degil. Zira ka-
bultin madem §artlan vardir; killliyet ve daimilikten c;1kar. ( ... ) Mesela:
"G1ybet katl gibidir." demek, g1ybette oyle bir ferd bulunur ki, katl gibi
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 101

oldiiriicii bir zehirden daha zararhdir. Mesela: "Bir giizel soz, bir kole
azat etmek gibi biiyiik bir sadaka yerine gec;er." ~imdi tergib ve te§Vik
ic;in o miibhem miikemmel ferd, mutlak bir surette her yerde bulunmas1-
nm imkinmi; vaki bir surette gostermekle, hayra §evki ve §erden nefreti
tahrik etmek istenmi§tir." (24. Soz. 10. Asil)

Allah'm Rahmet ve Gazabmdan Fazla Tahassus Hatad1r

Allah'm rahmetinden fazla ralunet edilmez. Allah'm gazabmdan. .

fazla gazab edilmez. Oyle ise i§i birak o Adil ii Rah!m'e. Fazla
§efkat elemdir, fazla gazab zem!me ...
Allah'm rahmet ve gazabmdan fazla hissiyata kaptlmak hatadir. Allah'm
rahmetinden fazla rahmet ve Allah'm gazabmdan fazla gazap edilmemeli-
dir. Oyle ise i§i Adil ve Rahim olan Allah'a birakmak gerekir. Fazla §efkat
elemdir, fazla gazap da zemmedilmi§tir.

israf Sefahatin, Sefahet Sefaletin Kap1s1d1r

Ey miisrifli karde§im! Tagadd! noktasmda bir iken iki lokma; bir

lokma bir kuru§a, bir lokma on kuru§a.
Hem ag1za girmeden, hem bogazdan ge<_;:tikten, miisavi bir olur-
lar. Yalruz ag1zda, o da ka<_;: saniyede bihli§e verir nli§e.
Zevkl bir fark bulunur, claim onu aldatir o kuvve-i zaika, bedene,
hem mideye kap10, miifetti§e.
Onun tesiri menfi, miisbet degil! Vazife yalruz kapic1y1 taltif ve
memnun etmek? Nil§ verirsin o b!hli§e
Asli vazifesinde onu mii§evve§ etmek, tek bir kuru§ yerine on bir
kuru§U vermek, olur §eytaill p!§e.
israfm en sefihi, tebz!rin en saklmi, bir tarzdir bir <_;:e§idi; heves
etme bu i§e ...
israf, sefahatin yani zevk ve safa gibi yasaklara dii§kiinliigu sefahat de
sefaletin kap1s1dir. Ey israfc;1 karde§im! Gida alma noktasmda ayru bes-
lenme degerine sahip iki lokma dii§iinelim ki, bir lokmada bir kurll§a,
obiir lokrm da on j,_uru§ olsun. Bunlar ag1za girmeden once de, bogazdan
102 Lemadt

ge<:;:tikten sonra da e§ittirler. Yalmz ag1zda, o da birka<:;: saniyede, aluls1za

haz ve ne§e verir. Zevki bir fark bulunur. Tad alma duygusu onu devamh
aldanr. Onun bedene, hem mideye, kapIC1 miifetti§e, tesiri menfidir;
miispet degildir. Mesele sadece kapIC1y1 taltif ve memnun etmektir. 0
akils1za haz verilmi§ ama asli vazifesinde de bir diizensizlik ya§atllml§
olur. Tek bir kuru§ yerine, on bir kuru§ vermekle i§te boyle §eytanl: bir i§
yapilml§ olur.

israfm en aluls1zcas1, sa<:;:1p savurmamn en yanl1§1, bir tarzdir, bir s:e§ididir.

Bu i§e heves etme. Ustad bu meseleyi daha sonra, "iktisad Risalesi"nde
§Dyle ele almi§tlr: "Cenab-1 Hale hikmetiyle, insan viicudunu miikemmel
bir saray suretinde ve muntazam bir §ehir misalinde yaratml§tir. Ag1zdalci
tad alma duygusunu bir kapIC1, sinirleri ve damarlan telefon ve telgraf
telleri gibi, tad alma duygusu ile viicut merkezindelci mide ile bir haberle§-
me vas1tas1 yapmi§tlr. Boylece onlar agza gelen maddeyi o damarlarla
haber verirler. Bedene, mideye liizumu yoksa "Yasalcnr" der, di§an atar.
Bazen de, bedene menfaati olmamalda beraber, zararh ve ac1 ise, hemen
di§an atar, yiiziine tiikiiriir. i§te, madem ag1zdaki tad alma duygusu bir.
kapIC1dir; mide, cesedin idaresi noktasmda bir efendi ve bir hikimdir. 0
saraya veyahut o §ehre gelen ve saraym hakimine verilen hediyenin yiiz
derece luymeti var, kap1ciya bah§i§ nevinden ancalc be§ derecesi muvaf1k
olur, fazla olamaz. Ta lci, kapIC1 gururlamp, ba§tan <:;:1lup, vazifeyi unutup,
fazla bah§i§ veren ihtilalcileri saray dahiline sokmasm. ( ... )

i§te iktisad ve kanaat, hikmet-i ilihi:yeye uygun hareket etmektir; tad

alma duygusunu kapIC1 hiikmiinde tutup, ona gore bah§i§ verir. israf ise,
o hikmete zit hareket ettigi i<:;:in <:;:abuk tokat yer, mideyi kan§tlnr, hakiki
i§tihay1 kaybeder, yiyeceklerin <:;:ok <:;:e§itliliginden gelen sum ve yalanci bir
i§tiha ile yedirir, hazrms1zhga sebebiyet verir, has ta eder. ( ... )

Ge<:;:en ilcinci Niiktede, "Tad alma duygusu kapIC1dir." dedik. Evet,

ehl..,i gaflet ve ruhen teraldci etmeyen ve §iikiir mesleginde ileri gitme-
yen insanlar i<:;:in bir kapIC1 hiikmiindedir. Onun lezzet almas1 hatmna
israflara ve bir dereceden on derece fiyata <:;:1kmamak gerektir. Falcat
halciki ehl-i §iikriin ve ehl-i halcilcatin ve ehl-i kalbin tad alma duygusu,
Altmc1 Soz'delci muvazenede beyan edildigi gibi, tad alma duygusu
ilahl Rahmetin mutfaldanna bir nazir ve bir miifetti§ hiikmiindedir. Ve
o tad alma duygusunda yiyecelder adedince mizanc1ldarla ilahi nimetin
 ()ekirdeklerin ()ifekleri 103

s:qitlerini tartmak ve tammak, manevi bir §iiklir suretinde cesede, mideye

haber vermektir. i§te, bu surette tad alma duygusu yalmz maddi cesede
bakm1yor. Bellci kalbe, ruha, akla dllii baktig1 cihette, midenin fevkinde
hiikmi..i var, makam1 var. israf etmemek, §arnyla ve s1rf §iiki..ir vazifesini
yerine getirmek ve illlii nimetlerin s:e§itlerini hissedip tanimalc kaydiyla
ve me§rU olmak ve zillet ve dilencilige vesile olmamalc §artiyla, lezzetini
takip edebilir. Ve o tad alma duygusunu ta§1yan lisaru §i.ikiirde kullanmak
is:in leziz yiyecekleri tercih edebilir.

Bu hakikate ipret eden bir hadise ve Abdiillcadir Geylani Hazretleri'nin

bir kerameti: Bir zaman Hz. Gavs-1 Azam ~eyh Geylani'nin terbiyesinde,
nazdar ve ihtiyar bir harumm bir tek evladi bulunuyormu§. 0 muhte§em
ihtiyar kadm gitmi§ oglunun hiicresine, baluyor ki, oglu bir pars:a kuru
ve siyah ekmek yiyor. 0 riyazat yapmalctan zaafa dii§mekle, validesinin
§efkatini celb etmi§. Ona ac1rm§. Sonra Hz. Gavs'm yaruna §ikiyet is:in
gitmi§. Bakm1§ ki, Hz. Gavs, kizartilm1§ bir tavuk yiyor. Nazdarhgmdan
demi§: "Ya Ustadl Benim oglum as:hktan oliiyor; sen tavuk yersinl" Hz.
Gavs tavuga demir "Kum bi iznillah!" Yani "Allah'm izniyle ayaga kalk!"
0 pi§mi§ tavugun kemilderi toplan1p tavuk olaralc yemek kabmdan di-
§an at1ldigm1, mutemet ve mevsuk s:ok zatlardan, Hz. Gavs gibi harika
kerametlere mazhariyeti diinyaca me§hur bir zatm bir kerameti olarak,
manevi tevatiirle naldedilmi§. Hz. Gavs demi§: ''Ne vakit senin oglun
da bu dereceye gelirse, o zaman o da tavuk yesin." i§te, Hz. Gavs'm bu
emrinin manas1 §Udur ki: Ne vakit senin oglun da ruhu cesedine, kalbi
nefsine, akh midesine hikim olsa ve lezzeti §i.ikiir is:in istese, o valcit leziz
§eyleri yiyebilir." (19. Lem'a)

Zaika Telgraf9d1r; Telzlz ile Ba§tan <;1karma

(Ha§iye): Rububiyet-i il:lh hikmet ve inayeti, ag1zla hem burunla

iki merkezi te§kil eylemi§tir, i<;inde hudud karakolu, hem
Muhbirleri de koymu§. $u alem-i sagirde damarlan telefon,
a'sablan telgraf hiikrniine vaz'eylemi§. $amme telefonu, hem

Ha§iye: iktisat Risalesinin <_;:ekirdegidir. Belki on sayfa olan iktisat Risalesi'ni kabl-el- vlicut
on satirda okumu§.
104 Lemadt

Telgrafa zaika inayet memur etmi§. 0 Rezzik-1 Hakilci, erzak

iistiine koymu§ rahmetten bir ta.rife; taam ve levn ve hem
Rayiha. i§te §U havass-1 selase, o Rezzik canibinden birer ilanna-
mesi, birer davetnamesi, bir izinnamesi, hem
Bir dellfildir ki muhtac; ve mii§teriler hep onlarla celb olur.
Miirtez1k hayvanlara zevk ve m'yet ve §emm, birer filet vermi§. Hem
Taamlan muhtelif z1netlerle silsletmi§; hevfil goniilleri avutup,
13.kaydlan tehyic ile cezbetmi§. Valcta, taam girse hem
Ag1za, birdenbire zaika her tarafa bir telgraf c;ekiyor bedenin
aktirma. ~amme telefon veriyor, gelen taam nev'i, hem
ye§itleri de soyler. Hacetleri muhtelif, ayn ayn miirtez1k, ona gore
davrarur, ona da haz1rlamr ya cevab-1 red gelir. Hem
Kap1 di§an atar, yiiziine de tiikiiriir. inayet tarafmdan madem
buna memurdur; zevkle ba§tan c;1karma. Hem
Telz1z ile aldatma. Sonra o da unutur dogm i§tiha nedir, bir i§tiha-
yi kizib gelir; ba§ma c;atar hatis1, maraz ile hem
illetlerle cezalar gelir. Hakilci lezzet hakilci i§tihadan c;1kar, dogm
i§tiha sadik bir ihtiyac;tan. Bu lezzet-i kafide, §ah hem
Geda beraber. Hem bihemdir bir dinar ve bir dirhem o lez-
zet berhem-zened eleme olur merhem.
Rabbillfilemin olan Cenab-1 Hakk'm hikmet ve inayeti, ag1z ve burunla
iki merkez olll§mrmu§; i<;lerinde de hudut karakolu kurmll§mr. Aynca
muhbirleri de koymu§mr. Alemin kii<;i.iltillmii§ bir numunesi olan insanda,
damarlan telefon, sinirleri telgraf hillaniinde yerlqtirmi§tir. Koku alma te-
lefonu, hem tat alma telgrafim inayet memur etmi§tir. 0 Rezzak-1 Hakiki,
erzak iistiine tad, renk ve koku olarak rahmetten bir tarife koymu§tur. i§te
§U ii<; hususiyet, o erzak tarafmdan hirer ilanname, hirer davetname hirer
izinnamedir, hem hirer dellaldir. Ki, muhta<; ve mii§teriler hep onlarla <;eki-
lir. RIZ1k heslenen hayvanlara tadma, gorme, koldama duygusu olarak: hirer
alet vermi§. Hem yiyecelderi <;e§itli ziynetlerle siislemi§. Havai gonUlleri
avump, lfilcaytlan heyecana getirip cezhetmi§. Yiyecek maddesi ag1zdan
i<;eri girince, hirden hire tad alma duygusu hedenin her hucagma, her
tarafa hir telgraf <_rekiyor. Koku alma duygusu da telefonla gelen yiyecegin
tadim hem <;qitlerini soyliiyor. ihtiya<;lan muhtelif olan ve ayn ayn §eylerle
 <;ekirdeklerin \)ifekleri 105

nz1ldanan, beslenen canhlar ona gore davrarurlar. Yani red cevab1 gelir; o
yiyecegi di§an kap1 atarlar hem de yiiziine tiikiirerek. Tok olma duygusu,
ilili1 inayet tarafmdan madem buna memurdur, oyleyse zevlde ba§tan s:1-
karma, hem lezzete bogarak aldatma. Sonra o da dogru i§tiha ne oldugunu
unutur. Yalanc1 bir i§tiha gelir, ba§tna s:atar. Hatasma kar§1hk, hastahk ve
illetlerle cezalar gelir. Hakiki lezzet, hakiki i§tihadan s:ikar. Dogru i§tiha,
sadik bir ihtiyas:tan dogar. Bu yeterli lezzette, padi§ah ve fakir beraberdir.
Hem bir dinar (altm para) ve bir dirhem (giimii§ para) o birlikte ph§an
lezzet ile beraberdir. Eleme merhem olur.

19. Lem'a olan iktisad Risalesi'nde daha geni§ izahlar mevcut. Bir onceki
boliimde baz1 aktarmalar yapilarak izah getirilmeye s:ah§1lm1§tir.

Niyet Gibi, Tarz-1 Nazar Dahi Adeti ibadete <;evirir

~u noktaya dikkat et; nas1l olur niyetle miibah adat, ibadat ... Oyle
tarz-1 nazarla fiiniln-i ekvan, olur maarif-i ilahL
Tedkik dahi, tefekkiir, yani ger harfi nazarla, hem san'at noktasmda
"Ne giizeldir." yerine "Ne giizel yapml§ Sani', nastl yapm1§ o milil."
Nokta-yi nazarmda kainata bir baksan, nalq-1 Nakka§-1 Ezel,
nizam ve hikmetiyle lem'a-yi kasd ve itkan, tenvir eder §iibehi.
Doner ullim-i kainat, maarif-i ililii. Eger mana-yi ismiyle, tabi-
at noktasmda, "Zatmda nas1l olmu§." eger etsen nigili1,
Balzarsan kainata, daire-i fiinilnun daire-i cehl olur. Bis:are halcikat-
lar, k1ymetsiz eller k1ymetsiz eder. <;oktur bunun giivahi. ..
Niyet gibi balG§ tarzi da adeti ibadete s:evirir.

~u noktaya dikkat et. N asil miibah adetler niyetle ibadet oluyorsa, baki§
tarz1 ile de kainat fenleri marifetullah olur. Tedkik ve ara§tlrmalar da
sevaph tefekkiir olur. Yani, eger mana-y1 harfi ile hem san'at noktasmda
''Ne giizeldir!" yerine ''Ne giizel yapffil§ Yaratan; nasil yaratml§ o Ay\!''
nokta-i nazarmda kamata bir baksan, Ezeli Nakka§ olan Cenab-1 Hakk'm
nalq1, nizam ve hikmetiyle kast ve muhkemlik pariltlSl, §iipheleri
aydinlatir. Kainat ilimleri, illlii marifete, marifetullaha <loner. Eger ma-
na-i ismiyle, tabiat noktasmda "Kendi kendine nas1l Olmti§." diye kamata
106 Lemadt

bakarsan, fenler dairesi, cehfilet dairesi olur. Bi<_rare hakikatten, luymetsiz

eller laymetsiz eder. Bunun §ahidi <_roktur.
Mana-i harfi ve mana-i ismi tabirleri Ustadm kullandtg1 ifadelerdendir.
Terminoloji olarak, Arap~a gramer kitaplannm ba§lannda yap1lan tarif-
lere dayanmaktadtr. Mesela harf, miistakil manas1 olmay1p ba§kasmm
anla§ilmasma alet olan kelimedir. H~rfi mana ise, yarat1lm1§ her §eyin
Allah'm varhgmm ve birliginin anla§ilmasma alet, bir vesile olmas1 yani
e§ya ve mevcudata bu nazarla bakmak harfi mana ile bakmalcnr. Zaren
Hinata, filem deyi§imiz de bundandtr. Alem, filem yani i§aret ve bayrak
manasma gelen bir kelime kokiindendir. Kainata filem denilmesi, Allah'm
varhgma i§aret ve delil oldugu i~indir. Gramer kitaplannda ismin tarifi
ise, miistakil bir manaya delalet eden kelimedir. ismi mana ise, ena ve
mevcudata, birisi tarafmdan yarat1lm1§ ve o yaradan varhgma bir ipret
olarak degil de, kendi kendine var olmu§ ve kendi varhgma delfilet eden
miistalcil bir varhk olarak bakmaktlt.

Bala§ tarzma bir misal olarak, bir arkada§1m1z birisine "Saar ka~?" diye
sordu. 0, saatine balap, ''Tam 12" dedi. Sonra "Saatinizin markas1 neydi?"
diye sordu. 0, tekrar saatine balcmalc istedi. Arkada§lffilz, "Biraz once
balcml§t1mz" dedi. 0 da, "Arna ben o zaman markasma degil, ralcamlara
bakmt§t1m" diye cevap verdi. Yani kainann maddesine bakmakla, neyi
gosterdigine bakmak arasmda fark vardtr.

Mesnevi-i Nuriye isimli eserinde Ustad §6yle demektedir: "lurk sene

omriimde, otuz sene tahsilimde yalmz dart kelime ile dart kelam og-
rendim. Tafsilen beyan edilecektir, yalmz burada icmalen i§aret edilecektir.
Kelimelerden maksat, mana-i harfi, mana-i ismi, niyet, nazardtr. ~oyle ki:
Cenab-1 Haldc'm masivasma yani kainata mana-i harfiyle ve O'nun hesab1-
na bakmak laz1mdtr. Mana-i ismiyle ve esbab hesabma bakmak hatadtr.
Ever, her §eyin ilci ciheti vardtr. Bir ciheti Haldc'a balcar. Diger ciheti de
halka balcar. Halka balcan cihete tenteneli bir perde veya §effaf bir cam
par~as1 gibi, alnnda Hakk'a balcan dayanma cihetini gosterecek bir perde
gibi olmahdtr. Binaenaleyh, nimete baluldig1 zaman Miin'im (nimetleri
veren nimetlerin sahibi), sanata baluldig1 zaman Sani (sanatlcar, Yaradan),
sebeplere nazar edildigi vakit Miiessir-i Halciki (Halcilci tesiri yaratan
Allah) zihne ve fikre gelmelidir. Aym §ekilde, nazar ile niyet e§yanm mahi-
yetini degi§tirir, giinah1 sevaba, sevab1 giinaha kalbeder. Madill e§yaya se-
 <;ekirdeklerin <;iyekleri 107

bepler hesab1yla balahrsa, cehfilettir. Allah hesab1yla olursa, ililii marifet-

tir." (Katre) "Evet niyet, oyle bir hasiyete (ozellik, kuvvet, tesir) maliktir
ki, adetleri, hareketleri ibadete <reviren pek acib bir iksir bir mayadir. Aym
§elcilde, niyet, ohi olan hilleri ihya eden, canh ve hayath ibadetlere <reviren
bir ruhmr. Niyette oyle bir hasiyet vardir ki, seyyiati hasenata ve hasenati
seyyiata <revirir. Demek, niyet bir ruhmr. 0 ruhun ruhu da ihlastir. Oyle
ise, kurmlu§ ve hfilas ancak ihlas iledir. i§te bu hasiyete binaendir ki, az
bir zamanda <rok ameller husule gelir. Buna binaendir ki, az bir omiirde,
Cennet biitiin lezzetleri ve giizellikleriyle kazamhr. Ve niyet ile insan daimi
bir §alcir olur, §iikiir sevablill k:azamr!" (Katre'nin Hatimesi)

Boyle Zamanda TereffGhte izn-i ~er'I Bizi Muhtar B1rakmaz

Lezaiz <;agirchk<;a "Sanlci yedim." demeli. Sanlci. yedim di.isrur e-

den, bir mescidi yemedi. (H<l§iye)
Eslci.de ekser islam fi'l-dimle as: degildi. Tena'uma ihtiyar bir
derece var idi.
~imdi ise, ekseri a<;liga dii§ti.i kalch. Telezzi.ize ihtiyar, izn-i
§er'i kalmach.
Sevad-1 a'zam, hem ekseriyet-i masumun mai§eti basittir. Tagaddi
besatetiyle onlara rabi olmak
Bin kerre mi.ireccahtir, ekalliyet-i mi.isrife, ya bir kis1m sefihe
tagaddide tereffiih noktasmda benzemek...
insanlarm a<r oldugu boyle bir zamanda, refah i<rinde ya§ama hususunda
islamiyet izin verme mevzuunda bizi k:endi irademize biralcmaz.

Lezzetler <ragirdik<ra "Sanki yedim" demeli. "Sanlci yedim"i diismr eden

lci§i bir mescidi yiyebilirdi yemedi. Eslciden Miisliimanlarm <rogu a<r
degildi. Bolluk i<rinde ya§ama istegine bir derece izin vardi. $imdi ise
<rogu a<rhga dii§iip, kaldi. Artik lezzetler i<rinde ya§ama arzusuna §er'i izin
kalmadi. Miisliimanlann biiyiik <rogunlugunun, hem masum ekseriyetin
gec;:imi basittir. Basit sevlerle beslenerek ve basitc;:e gec;:inerek, onlara ta.bi

Ha§iye: istanbul'da "Sanki Yedim" nammda bir mescid var. "Sanki yedim" diyen adam, heve-
sinden kurtardtg1 paralarla bina etmi§.
108 Lemaat

olmak; bin kere mtisrif azmhg1 veya bir k1Slm sefihe refah is:inde ya§ama
noktasmda benzemekten daha iyidir.
Bu lasmm dipnotunda "istanbul'da 'Sanki Yedim' nammda bir mescid var.
'Sanki yedim' diyen adam, hevesinden kurtardig1 paralarla bina etmi§."
diye yaz1lm1§. Mesela adamm can1, balh b0rek miikellef sofralar istiyor. 0
hemen 'sanki yedim' diyerek oralar is:in harcayacag1 paray1 bir kenara ay1-
nyor. i§te boyle biriktirdigi paralarla bu mescidi yaptmyor. Onun is:in bu
isim veriliyor. Fakat baz1lan; "Bu adam nefsine zulmetmi§, acaba boyle bir
para ile yap1lan mescidde namaz kilirur m1?" gibi §iipheler atsalar da, adam
o mescidi yaptmncaya kadar yapdigma gore nefse verilecek kut-u layemutu
(olmeyecek miktar az1g1) vermekten esirgememi§ demektir. Dolayis1yla nef-
se yaptlmt§ bir zuliim yoktur. Aslmda bunu iddia edenler, nefis ve §eytanlan-
nm kendilerine yapt1g1 zuliim ve aldatmalardan haberleri yoktur.

Zaman Olur ki, Adem-i Nimet, Nimettir

Hafiza bir nimettir. Fakat ahlaks1z bir adamda musibet zamanmda

nisyan ona dcihtir. Nisyan da bir nimettir. Yalmz her gtiniin filam1m
\ektirir, miiterllim olmu§ filam1 unutturur.
Zaman olur ki, nimetin olmamas1 nimettir. Haftza bir nimettir. Falcat
ahlaks1z bir adamda, musibet zamanmda unutkanl1k ondan iisti.indi.ir.
Unutkanhk da bir nimettir. Yalmz her gtini.in elemlerini s:ektirir, y1g1lm1§
olan elemleri unutturur.

Bizim bazen mahrumiyet gibi gordi.igi.imi.iz §eylerin aslmda hakk1m1zda

hay1rh olabilecegini ifade eden ayetler vardir: "Bazen hO§llilUZa gitmeyen
bir §ey, haklamzda iyi olabilir ve ho§unuza giden bir §ey de haklamzda
koti.i olabilir. Allah bilir, siz bilmezsiniz." (Bakara, 2/216) ''insan, hayra dua
eder gibi, §erre dua etmekte (hayir ister gibi §erri istemekte )dir. insan pek
acelecidir." (isra, 17/11)

Her Musibette Bir Cihet-i Nimet Var

Ey musibetzede! Musibetin i\inde bir nimet miinderi\tir. Dikkat

et de onu gar. N asil her §eyde vardir
Bir derece-i hararet, her musibette vardir bir derece-inimet. Daha
biiyiigu dii§iin. Kii\iikteki nimetin
 9ekirdeklerin 9ifekleri 109

Dereceyi gorerek Allah'a s:ok §iikiir et. Yoksa isti'zamla iirkersen,

"of of''la iiflersen, o da aksine §i§er.
$i§er de deh§etlenir. Eger merak da etsen, bir iken ikile§ir. Kalbde
olan misfili, <loner hakikat olur;
Hakikattan ders alir. Sonra <loner, ba§hyor, kalbini tokatl1yor...
Her musibette bir nimet ciheti vardir.

Ey musibete di.i§en ki§i! Musibetin ic_;:inde bir nimet yerle§tirilmi§tir. Dikkat

et de onu gar. N astl ki her §eyde bir hararet derecesi vardir, her musibette
de bir nimet derecesi vardir. Kiic;lik olan nimetin daha biiyiigunii dii§iin ve
derecesini gorerek Allah'a c;ok §illd.ir et. Yoksa, biiyiiterek iirkersen, "Ofl
Ofl"larla i.iflersen, o da aksine §i§er. $i§er de deh§etlenir. Eger merak da
etsen, bir iken ikile§ir. Kalbde olan mis:ili <loner, hakikat olur. Hakikatten
ders ahr, sonra <loner kalbini tokatlamaya ba§lar.
Bediiizzaman Hazretleri, bu hususta Hastalar Risalesi'nde merak ve ve-
him hakkmda §unlan soylemi§tir: "Ey liizumsuz merak eden hasta! Sen
hastal1gm agirhgmdan merak ediyorsun, 0 merakm senin hastahgm1
agirla§tmr. Hastahgm hafifle§mesini istersen, meralc etmemeye c;ah§. Yani
hastal1gm faydalanm, sevab1m ve c;abuk gec;ecegini dii§iin, meraki kaldir,
hastal1gm kokiinii kes. Ever, merak hastal1g1 ikilqtirir. Maddi hastahgm
altmda meralc ile manevi bir hastahg1 kalbine verir; maddi hastahk ona
dayamr, devam eden hastahgm miihim bir kokii kesilir, hafifle§ir, kismen
gider. Bilhassa evhamla bir dirhem maddi hastahk, bazen merak vas1-
tas1yla on dirhem kadar biiyiir. Merak kesilmesiyle, o hastahgm onda
dokuzu gider." (25. Lem'a, 10. Deva)
"Hastahk iki kis1mdir: Bir kism1 hakiki, bir kism1 vehmidir. ( ... ) Vehmi
hastahgm en miiessir ilac1, ehemmiyet vermemektir. Ehemmiyet verdik-
c;e o biiyiir, §i§er. Ehemmiyet vermezse kiic_;:illiir, dag1hr. N astl ki, arilara
ili§tikc;e insanm ba§ma ii§ii§iirler; aldirmazsan dag1hrlar. Hem karanhkta
goziine sallanan bir ipten gelen bir hayale ehemmiyet verdikc;e biiyiir,
hatta bazen onu divane gibi kac;mr. Ehemmiyet vermezse, adi bir ipin
y1lan olmadigm1 goriir ba§mdaki tela§ma giller. Bu vehmi hastalik c;ok
devam etse, hakikate ink1lab eder. Vehham ve asabi insanlarda fena bir
hastal1ktir, habbeyi kubbe yapar, kuvve-i maneviyesi kinhr. Bilhassa mer-
hametsiz yanm hekimlere veyahut insafsiz doktorlara rast gelse, evham1-
m daha ziyade tahrik eder. Zengin ise mah gider; yoksa ya akh gider veya
s1hhati gider." (25. Lem'a, 21. Deva)
llO Lemaat

Buyuk Gorunme, Ku<iUIOrsun

Ey enesi s:ifteli, kafas1 da kibirli! $u mizaru bilmeli: Her adam is:in

elbet cem'iyet-i be§erde, is:timai binada,
Gormek goriinmek is:in §U mertebe denilen bir penceresi var.
Ger pencere, kamet-i laymetinden yiiksekse, tekebbi.irle tetavill
edecek, uzanacak. Ger pencere, kamet-i himmetinden als:aksa, tevazuy-
la tekavviis edecek, egilecek.
Kamillerde, bi.iyiikliik mikyas1dir ki.is:illdi.ik. N filaslarda, ki.is:illdill<:
mizamd1r bi.iyilldillc ..
Ey enaniyeti c;ifteli, kafas1 da kibirli! $u olc;iiyii bilmeli: Her adam ic;in
elbette ic;timai hayatta gormek ve goriinmek ic;in mertebe denilen bir
pencere vardir. Eger pencere boyundan yiiksekse, kibirlenerek boyunu
uzun gostermeye c;ah§acak, uzanacak. Eger pencere, himmetinin boyun-
dan alc;aksa tevazu ile iki biikliim olup egilecek. Kimillerde, biiyi.ikliigun
olc;iisii kiic;iik goriinmedir. N ak1slarda da ki.ic;ill<liigun olc;iisii, biiyiik
goriinmedir.
Kur'an-1 Kerim de kibir iizerinde durm~ ve ilk olarak §eytaru ornek
gostermi§tir. "(Allah §eytana) buyurdu: Oyle ise oradan in, orada kibirlen-
mek senin haddin degildir. <;1k, c;iinkii sen apgillldardansrn!" (A'raf, 7/13)
''Yeryiiziinde haksiz yere kibirlenenleri, ayetlerimden uzalda§tlracaglffi.
Onlar her ayeti gorseler de yine ona inanmazlar." (A'raf, 7/146) ''Yalrnz iblis,
diretti, kibirlendi ve kafirlerden oldu." (Bakara, 2/34) "(Rabbin §eytana):
'Ey iblis, bizzat kudretimle yarattlglffia secde etmekten seni ahkoyan ne-
dir? Kibirlendin mi, yoksa yi.icelerden mi oldun?' dedi." (Nebe', 78/75) "O
(Firavun) ve askerleri, yeryiiziinde halcs1z yere kibirlendiler ve k.endilerinin
bize dondiiriilmeyeceklerini sandtlar. Biz de onu ve askerlerini tuttuk, de-
nize attlk; bale o zalimlerin sonu nastl oldu?" (Kasas, 28/39-40) "Arna inldr
edenlere gelince 'Ayetlerim size okunurdu, fakat siz biiyi.ikliik tasladiniz ve
suc;lu bir toplum oldunuz degil mi?' denilir." (Casiye, 45/31) "Allah'rn ayetle-
rinin kendisine okundugunu i§itir de sonra biiyi.ikliik taslayaralc sanki onlar1
hie; i§itmemi§ gibi inkarrnda direnir. Onu, aci bir azap ile miijdele." (Casiye,
45/8) "Kendilerine gelmi§ hic;bir delil olmadan Allah'rn ayetleri haklcrnda
tarti§anlar (yak mu) onlarrn goguslerinde, (hic;bir zaman) eri§emeyecekleri
bir biiyi.ikliik taslamalctan ba§ka bir §ey yoktur." (Mii'min, 40/56) "Allah,
biiyi.ildiik taslayanlan sevmez." (Nahl, 16/23)
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 111

Hasletlerin Yerleri Degi§se, Mahiyetleri Degi§ir

Hasletlerin Yerleri Degi§se, Mahiyetleri Degi§ir

Bir haslet .. yer. ayn, s:ima bir. Kah dev, kih melek, kih sfilih, kih
tfilih; misali §unlardir:
Za:ifin kav:iye kar§l izzet-i nefsi say1lan bir s1fat, ger olursa kav:ide,
tekebbiir ve gumrdur.
Kav:inin bir za:ife kar§l da tevazu'u say1lan bir s1fat1, ger olursa
zalfte, tezellill ve riyadlf.
Bir iilii'l-emr, makammda olursa ciddiyeti, vakardir; mahviyeti,
zillettir.
Hanesinde bulunsa mahviyeti tevazu', ciddiyeti kibirdir.
Miitekellim-i vahde olsa eger bir zatta: Miisamaha, hamiyet.
Fedakirlik; bir haslet, bir amel-i sfilihtir.
Miitekellim-i maa'l-gayr olsa eger o zatta: Miisamaha, hiyanet.
Fedakirlik; bir s1fat, bir amel-i tilihtir.
Tertib-i mebadide teveldciil, tenbelliktir. Terettiib-i netice
noktasmdaki tefviz, tevekkill-i §er'ldir.
Semere-i sa'yine, lusmetine nza ise, memduh bir kanaattlr, meyl-i
sa'ye kuvvettir.
Mevcud mala iktifi, mergub kanaat degil; belki dun-himmetliktir.
Misllier daha <;oktur.
Kur'an mutlak zikreder, salihat ve takvayi. ibhammda remz eder
malcamatm tesiri. Icaz1 bir tafsildir. Siikutu geni§ sozdiir.
Bir haslet (huy, meziyet), aym simada olmakla beraber yerleri ayn olunca
bazen dev, bazen melek, bazen salih, bazen yaramaz bir §ey olur. Mesela:
Zay1f bir kimsenin kuvvetli bir ki§iye kar§l izzet-i nefsi saytlan bir s1fat,
eger kuvvetlide olursa, kibir ve gururdur. Kuvvetlinin zay1fa kar§l da te-
vazu sayilan bir s1fati, eger zay1fta olursa, zillet ve riyadir. Devlet ba§kam
veya vali gibi bir konumda bulunan kimsenin, makammda iken gosterdigi
ciddiyet, vakardir. 0 makamda gosterecegi mahviyet zillettir. Arna kendi
hanesinde iken mah~iyeti tevazudur, ciddiyeti de kibirdir. Kendi nam1-
na hareket eden ve konu§an ki§inin, miisamaha gostermesi, hamiyet ve
fedakarhk olan bir s1fattir ve salih bir ameldir. Fakat aym ki§i bir milleti
veya bir toplumu temsil makammda ben degil de biz olarak konu§uyor
112 Lemadt

veya hareket ediyorsa, onun gosterecegi miisamaha bu sefer luyanet olur,

yapacag1 fedakarhk da kotii bir amel olur. Daha giri§ilecek i§in ba§mdaki
diizenlemede hi<_;:bir hazirhk yapmadan sebepleri haz1rlamadan yap1lacak
bir tevekkiil, ger<_;:ek tevekkiil degil, tembelliktir. Arna bize dii§eni yaptiktan
sonraki netice noktasmda tefviz, yani i§i Allah'a havale etmek ise, islami
manada bir tevekkiildiir. yalt§tp gayret ettikten sonra emeginin meyvesi
olan ktsmetine raz1 olmak oviilen bir kanaattir; <_;:ah§ma meylini kuvvetlen-
dirir. Arna his: <;ah§madan mevcut mal ile yetinmek, arzulanan kanaat degil,
bilakis dun himmetliktir, yani himmetsizlik ve gayretsizliktir. Misfiller daha
s:oktur. Kur'an salihat ve takvay1 mutlak manada zikreder. ifadeyi miibhem
(kapah) tutmakla, makamlarm tesirini rumuzlu olarak gosterir. Kur'an'm
vecizligi bir tafsilat gibidir; siikutu geni§ sozdiir.

Ustad bu meseleyi Siinuhat isimli eserinin ba§mda, "iman edip salih

ameller i§leyenler" (Ra'd, 13/29) ayetini izah ederken §6yle apkhyor:
"Kur'an salihatl mutlak, miibhem biraktyor. yiinkii ahlalc ve faziletler,
hiisiin ve hayir s:ogu nisbidirler. Neviden nev'e ge<_;:tik<_;:e degi§ir. Sm1ftan
sm1fa indik<_;:e aynhr. Mahfilden mahfille mek:ln degi§tirdik<_;:e ba§kala§Ir.
Cihet ve muhtelif olsa, muhtelif olur. Fertten cemaate, §ah1stan millete
<_;:Ikt1k<_;:a mahiyeti degi§ir. Mesela, cesaret, sehavet, erkekte gayrete, hami-
yete ve yardimla§maya vesiledir. Arna kadmda bu meziyet ve hasletler,
kocasma kar§I iistiinliik iddiasma, ars1zlik ve utanmazhga ve kocasmm
hakluna tecaViize sebep olabilir. ( ... ) Mesela bir §ah1s, kendi namma
hazm-1 nefiste bulunup, oviinemez. Arna millet namma oviini..ir, hazm-1
nefis etmez. Her birinde bir misal g0rdi..im; istinbat edip sen de benzer-
lerini bul <_;:Ikar. Madem ki, Kur'an, bi..itiin insan tabakalarma, her asirda,
her durumla ilgili §iimi..illii ezeli bir hitaptir, hem nisbi, izafi giizellik ve
hay1rlar s:oktur. Salihat kelimesinin mutlak birakilmas1 da belagatl1 ve
veciz bir ifadedir." (Siinuhat)

Salihat kelimesi, ba§ta namaz, zekat gibi ibadettendir. Bir de yukanda

anlattldig1 gibi nisb! ve izafi olan salihat vardir ki, Ustad Hazretleri onlan
Lemaat ve Si.iniihat isimli eserlerinde, aktardiglffilz gibi, izah etmi§tir.
Kii<_;:iik bir not olarak hatirlatmalc isterim, Lemaat'ta ge<_;:en talih kelimesi
bizim kullandig1m1z talih kelimesiyle ayru degildir. yiinkii bizim kullandi-
g1m1z talih kelimesinin ash tali'dir. Yani sonu "aym" harfiyle biter. Sonu
"ha" harfiyle biten talih ashnda yaramaz manasma gelmektedir. Maalesef
bizde galat-1 me§hur olaralc oyle kullarulmaktadir.
 9ekirdeklerin 9ifekleri 113

~ J;JI Bizzat, Hem Ak1bet Muradd1r

Ey arkada§! Bir zaman bir sail dedi: "Madem ~ J;jl haknr.
Neden kafir, miislime; kuvvet, hakka galibtir?"
Dedim: Dort noktaya bald Bu mii§kil de hal olur.
• Birinci nokta §Udur: Her haldun her vesilesi hak olmas1 laz1m
degildir.
Oyle de, her banlm her vesilesi battl olmas1, yine laz1m degildir.
Neticesi §U c;1kar: Hal( olan bir vesile, banl vesileye galibtir. Dolay1-
s1yla, bir hak bir banla maglubdur. Muval~aten, bi'l-vas1ta olmu§tur.
Yoksa bizzat, hem daima degildir.
Lakin llibetii'l-filube, her dem yine hakkmdir. Kuvvetin bir hakki
var, bir sirr-1 hilkati var.
• Ikinci nokta §Udur: Her miislimin her vasfi miislim olmak
vacib iken, haricen her dem vlli', sabit degildir.
Oyle de: Her kafirin her vasfi kafir olmak, kiifriinden ne§'et
etmek yine Iaz1m degildir. Her fas1km her vasfi fas1k olmak, fiskmdan
ne§'et etmek, oyle de her dem sabit degildir.
Demek bir kafirin miislim olan bir vasfi, miislimdeki Ia-me§rli'
vasfma galib olur. Bilvas1ta, o kafir dahi ona galibtir.
Hem diinyada, hayann haklu §3.mil ve ammdir. 0 rahmet-i amme-
nin bir cilve-i mamdar, onun bir Slff-1 hikmeti var; kiifur mam degildir.
• Uc;iincii nokta §Udur: 0 Zat-1 Ziilcelal'in iki vasf-1 kemalden iki
-?er'i tecelli; vasf-1 iradeden gelen me§ietle takdirdir,
0 da §er'-i tekvini ... Vasf-1 Kelam'dan gelen §eriat-1 me§hure. Te§-
rii evamire kar§1 itaat, isyan nas11 olur. byle de tekvini evamire itaat ve
isyan olur. Birincisi galiba dar-1 uhrada goriir,
Miidzat1, sevabi. Ikincisi agleba dar-1 Diinya'da c;eker, miikafat ve
ikabi. Mesela: Nas1l sabrm miikafan zaferdir;
Atfiletin miidzatI seffilet. Oyle de, sa'yin sevab1 olur servet.
Sebatta da galebedir miikafat. Zehirin ikab1 bir maraz, panzehirin
sevab1 bir s1hhattir.
Bazan iki §eriat evamiri, bir §eyde beraber miictemi'dir. Her biri-
ne bir cihet ... Demek tekvini emre itaat ki bir hakur.
114 Lemadt

id.at galib olur, o emrin isyamna ki bir tavr-1 batildir. Bir battla vesile
olmu§ olursa bir hak, vaktaki galib olsa bir batila ki, olmu§ o da vesile-i
hak. Bilvas1ta bir hakkm bir banla maglubdur. Fakat bizzat degildir.
Demek h J;JI bizzat demektir. Hem llibet muraddir, kayd-1
haysiyet maksuddur.
• Dardiincii nokta §Udur: Bir hak bilkuvve kalm1§, yahut kuvvet-
siz kalmi§, ya mahluttur, hem mag§li§. Ona da bir inki§af, ya bir taze
kuvvet vermek laz1m gelmi§tir.
Miihezzeb ve miizehheb yapmak i~in, muvakkat batil ona musal-
lat, d ki sebike-i hak ne miktar liizum vardir ta mahz ve halis ~1ksm.
Mebadide, Diinya'da battl etse galebe, fakat kazanmaz harbi. "Alu-
betii'l-miittakin" ona vurur bir darbe!
i§te battl maglubdur. h J;JI s1rn onu ~arpar ikaba; i~te hak da
galibtir.
"Rak yiicedir, onun iistiine s:iktlamaz." hadisinde kasdedilen manada,
bizzat hakkm.yiiceligi ve hem de ala.bet murad edilmi§tir.
Ey arkada§! Bir zaman birisi §6yle bir soru sordu: "Madem ''Rak yiicedir;
onun iistiine <;tktlamaz:" haktir. Oyleyse, neden kafir Miisliiman'a, kuwet
de hakka galiptir?" dedim, dort noktaya bak; bu mii§kill de hfil olur.
Birinci nokta §Udur:
Her hak.km her vesilesinin hak olmas1 Iaznn degildir. Ayru §elclde, her
batilm her vesilesinin de batil olmas1 laznn degildir. Neticesinde §U s:1-
kar: Rak olan bir vesile, batil vesileye giliptir. Dolay1s1yla, bir hak bir
batila magluptur. Ges:ici olarak ve bilvas1ta olmu§tur. Yoksa bizzat, hem
daima degildir. Lakin en son galibiyet neticesi her zaman yine hakkmdir.
Kuwetin bir hakki vardir. Allah bo§una yaratmadigma gore bir yarati-
h§ s1m vardir. Yani hak yolunda olanlar kuweti ellerinden ba§kalarma
kaptirdiklar1 takdirde, batila bir giis: vermi§ olurlar. 0 da orada hiikmiinii
icra eder. Miisliimanlar o giicii ele ges:irmek is:in s:ah§maymca batil elinde-
ki o giis: elbette durup dururken sif1rlanmayacaktir. yiinkii o zaman kuv-
vetin yaratlh§l hikmetsiz olmll§ gibi bir durum ortaya s:ikar. Arna Allah
istedigi zaman mucize ve kerametlerde oldugu gibi harikalar ku§agmda
s:ok ozel bir icraatta bulunabilir. Bunlar hem s:ok nadir cereyan eder, hem
de Miisliimanlar i§lerini harikalar ku§agma gore ayarlayamazlar. Herkes
onun koydugu kevni ve fitri kanunlara uymak mecburiyetindedir.
 9ekirdeklerin 9ifekleri us

ikinci nokta §Udur:

Her Miisli.iman'm biitiin vas1flarmm Miisli.iman olmas1 vacip iken, maa-

lesef bu durum realitede her zaman boyle olmuyor. Oyle de Musli.iman
olmayanlarm biitiin vas1flannm kafir (kotii) olmas1 ve inan<_;:s1zhgmdan
dogmas1 da gerekmez. Her giinahkarm, her vasfinm giinahkar olmas1 ve
giinahkarhgmdan dogmas1 da her zaman sabit degildir. Demek Miisli.iman
olmayan bir ki§inin Miisli.iman olan bir vasfi sebebiyle o ki§i Miisli.iman'a
galip gelmi§tir. Hem diinyada hayatm hakki §amil ve umumidir. Cenab-1
Hakk'm o geni§ rahmetinin manidar bir tecellisi olan hayatm da bir
s1m, bir hikmeti vardir ve bunun tecellisine ki§inin Miisli.iman olmamas1
mini degildir. Yani Miisli.iman olmasa dam bir ki§i islarru vas1flanndan
dolay1 galip gelme hakkma sahiptir. Madero Miisli.iman degildir, oyleyse
giizel vas1flan bulunsa bile galip gelme hatta giizel vasiflar1 olmayan
Miisli.imanlari maglup etme hakkma sahip olmamahdir §eklinde bir §ey
olamaz. 0 zaman hayatm yaradtl1§ ve hikmetine aykm dii§er. Oyleyse
Miisli.imanlar diinyada ne olursa olsun, madem biz Miisli.imamz galip
gelme hakkt bizimdir; bizi kimse maglup edemez gibi bir imtiyaza sahip
degillerdir. Eger galibiyeti ellerinde tutmak istiyorlarsa, devamh iizerle-
rinde islami vas1flan ta§rmak mecburiyetindedirler.

U<;iincii nokta §Udur:

Cenab-1 Hakk'm iki kemfil vasfmdan iki §eriat tecellisi vardir. Bunlardan
irade s1fatmdan gelen me§iet (dileme) ile takdirdir. 0 da tekvini ve fitri
kanunlardir. (insanlar bunlara yanh§hkta tabiat kanunlan derler.) Kelam
s1fatmdan gelen me§hur §eriat yani dini kanunlardir. Dim kanunlarm
emirlerine kar§l insanlarda nastl itaat ve isyan olursa, oyle de, fad, tek-
viru kanunlara kar§1 da itaat ve isyan olur. (Yani mesela suyun kaldirma
giiciinden istifade ile gemiler yapilabildigi gibi, bu kanunu dinlemeyenler
batmakla kar§I kar§1yadirlar. Brittin teknik ve teknoloji bu kanunlardan
istifadeye dayanmaktadir.) Dini kanunlara uyanm veya uymamarun kar§1-
hg1 <_;:ogunlukla ahirettedir. Mesela namazm ve orucun diinyada da faydas1
vardir ama ahirettekilerin yarunda bunlar hi<; kahr. F1tri, tekviru kanunlara
uymanm veya uymamarun kar§illgi da en <_;ogu diinyadadir. (Teknik ve
teknoloji ele ge<_;:irenler diinya hayatlanru mamur eder ve .biiyiik bir giicii
de ellerinde tutmU§ olurlar. Eger onu Allah i<_;in, insanhgin faydas1 i<;in
kullarurlarsa, ahiretlerini de mamur etmi§ olurlar.)
116 Lemadt

Mesela, nastl sabrm miikafati vardrr, tembelligin cezas1 sefalettir; oyle

de s:ali§manm sevab1 servet olur. Sebat etmenin miik:afati da galip gelme
olur. Zehirin cezas1 hastahk, panzehirin sevab1 sihhattir. Bazen bu iki
·'kilil111un emirleri bir §eyde beraber birle§irler. Her birine gare bir cihet
.vaidir. Demek ki, fitd ve tekviru emirlere itaat etmek bir haktir. itaat
-'•eillpo kanunlardan istifade eden galip gelir. Maglup olan da, o kanunlara
-:;isyah edip battl is:ine girendir. Bu durumda, kendi battl bir davada olsa
:,_ 'bile'hak bir tav1rla teknik ve teknolojiyi ele ges:irmi§ olanlar; hak davanm
.; · ' :fuensubu bile olsa battl bir tav1rla teknik ve teknolojiyi terk eden ve fennin
:geli§melerinden mahrum olanlan maglup ederler. i§te burada yine de hak
-> •: ves'ile, battl vesileye galip gelmi§ olur. Demek ki "Hak galiptir'' demekten
- maksat, "bizzat'' demektir. Hem ak1bet muraddir; haysiyet (mahiyet,
i{)~llik ve nitelik) kaydi kasdedilmi§tir.

- : Dordiincii nokta §Udur:

,~ _ , :&ir hak potansiyel durumda veya kuvvetsiz kalm1§, yahut is:ine hak ol-
- ___ ~~yan §eyler kar1§ffil§ ve kattlm1§ olabilir. Onun is:in ona bir inki§af veya
-: ':' taz~ -bir kuvvet vermek gerektiginden onu tertemiz hfile getirip altmla
__ , yafd1zlamak is:in muvakkaten bat1l ona musallat edilir. N astl ki, toprak ve
· 'cliger kiymetsiz madenlerle kan§1k bir §eyin is:inden altm kiils:esinin halis
olarak elde etmek is:in onlara ate§ musallat edilir. i§te batilm musallat edil-
mesiyle ate§ gibi yakic1 imtihanlar neticesinde hak davaya diinyahk i§ler,
_siyasi arzular gibi uygun olmayan niyetlerle katilanlar hemen bu s1kic1 ve s1-
,·.} ; kll1iih imtihan nericesi elenir ve hak kiil~esi de bOylece haslar olarak ortaya
~tldr. Diinyada batil galip gelse bile, falcat yine de sava§1 kazann11§ olmaz.
-¢iinkii "Alubet muttakilerindir." (Hud, 11/49; Araf, 7/128) ona bir darbe vu-
'iiir;' i§te yine de en sonunda battl magluptur. "Hak yiicedir, onun iistiine
~ikilmaz." s1rn onu cezaya s:arpar; i§te hak da ahirette bile olsa galiptir.
;"·.(!-:"'·

~urada dildcat edilecek husus; hak, hak dava, dava vesileler ve hale
-·vasiflan iyi kavrayabilmektir. Bunlar iyice bilinmeden yani burada anlati-
'Iih bu dart nokta anla§ilmadan, bu mesele idrak edilemez.

· : Bif K1s1m Desatir-i ictimaiye

:·)~tirhai hey'ette diisrurlan istersen: Miisavats1z adalet, once adfilet

d~giLTemasiilse, tezadm mi..lhim bir sebebidir.
Tenasiibse tesaniidiin esasi. S1gar-1 nefistir tekebbiiriin menbai.
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 117

Zaaf-1 kalbdir gururun madeni. Olmu§ acz, muhalefet men§ei. Meralcsa

ilme hocadir.
ihtiya<;tlr terakkinin iistadi. S1kmtidir muallime-i sefahet. Demek
sefahetin menbai s1kmtl olmU§. S1kmtl ise madeni: Yeisle su-i zandir,
Dalfilet-i fikddir, zuli.imat-1 kalbidir, israf cesedldir.

Bir kisrm i<;timai diisturlar: is:timai heyette diisturlan istersen, h~r §eyde!l
once e§it dagmlmayan bir adalet, adalet degildir. (Kanun oniinde.be~k~s
e§it olmaltdir. Aynca fmat e§itligi herkese tanmmaltdir.) Herkes{ bir!Ji-
rine tam misil sayma, tezadm miihim bir sebebidir. (<;iinku, i~s:i:nfa~
kabiliyet yoniinden, maharet apsmdan ve <_;:alt§kanhklan bakllrlmc;lan
birbirinin aym degildir. <;alt§ana da, <;alt§mayana da, becerikligi d~, b~te~
riksizi de aym iicreti vermek yanh§tlr. Boyle bir uygulama komilnizmde
oldugu gibi, kabiliyetleri koreltir ve iiretimi dii§iiriir.)

Her §eyi ve herkesi miinasip yerde istihdam ve kullanma, dayan1§rna.J)1n

esas1dir. (Ayaklan ba§, ba§lan ayak yapma yanh§tir. Adalet ve ·.~§iilik
yap1yorum diye kafay1 yere koyup onunla yiiriinmez. Ba§ dti§iiniip
planlayacak, ayaklar da yiiriiyiip viicudu ta§1yacaktlr.) Nefsin ku~fildiigu,
kibirlenmenin kaynag1dir. (Kii<;iik insanlar, biiyiiklenip boblidenerek
komplekslerini a§maya <_;:alt§irlar.)

Gururun madeni, kalp zaafidir. Muhfilefet acizlikten dogar. ( Zaten gii<;lii

olsa iktidar olur ve muhfilefete dii§mezdi.) Merak ise ilme hocaciir. (Bir
§ey ogretmek i<;in, merak uyandirmak en uygun yoldur.) Te'takkinin
iistadi, ihtiya<;tir. (Bir<;ok ke§if ve bulu§lar ihtiyacm sevkiyle olmu§tlrr. Bu
da ilim ve fende geli§meyi saglamI§tlr.)

Sefaheti ogreten s1kmt1dir. Sefahet s1kintimn kaynag1 oldugu gibi s.1kint1

da limitsizlik ve su-i zandan dogmaktadir. (0 zaman sefahetten kur-
tulmak i<;in, s1kmtlllln kaynag1 olan limitsizlik ve su-1 zanm kokiinden
kurutmak gerekir.)

Dalalet fikirle; zullimat kalp ile; israf ise cesetle ilgilidir. (OrtUO. )<;in
dii§iincenin dalaletten kurtulmas1 i<;in Kur'an ziyas1 ile aydinlat1lmas1;
kalbin zullimattan hfilas olmas1 i<;in zikr nuru ile donat1hp feyizlendiril-
mesi; cesedin israftan korunmas1 i<;in de riyazat ile disiplin altina ,alµnn,.as1
laz1mdir.)
118 Lemadt

Kadmlar Yuvalanndan <;1k1p Be§eri Yoldan <;1karm1§;

Yuvalarma Donmeli

Mimsiz medeniyet, raife-i nisay1 yuvalardan m;urmu§, hiirmetleri

de kirm1§, mebzfil meta1 yapml§. ~er'-i islam onlan
Rahmeten davet eder eski yuvalanna. Hiirmetleri orada, rahatlan
evlerde, hayat-1 ailede. Temizlik zinetleri.
Ha§metleri, hiisn-i hulk; lutf-i cemlli, ismet; hiisn-i kemfili, §efkat;
eglencesi, evladi. Bunca esbab-1 ifsad, demir sebat karan
Laz1mdir ta dayansm. Bir meclis-i ihvanda giizel kan girdiks:e
riya ile rekabet, hased ile hodgamhk debretir damarlan!
Yatrm§ olan hevesat, birdenbire uyamr. Taife-i nisada serbesci
ink.i§afi, sebeb olmu§ be§erde ahlak-1 seyyienin birdenbire inlci§afi.
~U mederu be§efin rurs:inla§illl§ ruhunda, §U Suretler denilen kiis:iik
cenazelerin, miitebessim meyyitlerin rolleri pek azimdir; hem miidhi§-
tir tesiri. (Ha!}iye 2)
Memnu' heykel, suretler: Ya zulm-i miitehaccir, ya miitecessid
riya, ya miincemid hevestir. Ya ttls1mdir: Celbeder o habis ervahlan.
Sefih erkekler hevesatlanna kapllip kadmla§ttldan takdirde, ac;ik sac;1k
kadmlar da erkek hakkma tecaviiz ederek hayasizla§ip erkekle§irler. Mimsiz
medeniyet yani deruyet (deli bir anlay1§) kadmlar1 yuvalardan uc;urmll§, on-
lara kar§I olan hiirmet ve saygiy1 kirrm§, degersiz ve ucuz birer meta hlline
getirmi§. islamiyet onlari merhametinin geregi olarak eski yuvalarma davet
eder. <:;iinkii gorecekleri hiirmet orada; rahatlan evlerde ve aile hayatmda...
Temizlik ziynetleri... Ha§metleri ise giizel ahlak. Bir kadmm en Iatif ve en
giizel vonii iffet ve ismeti vani masumlugudur. Onun k:1mil manadaki ivilik
Ha§iye 1: Tesetti.ir Risalesinin esas1dir. Yirmi sene sonra muellifinin mahkUmiyetine sebep
gosteren bir mahkeme, kendini ve hllimlerini ebedl mahkfun ve mahcup eylemi§.
Ha§iye 2: Nasil meyyite bir kanya nefsan.1 nazarla bakmak nefsin deh§etle al<_;:akhg1m gosterir.
Oyle de, rahmete muhta<_;: bir bi<_;:are meyyitenin giizel tasvirine mfujtehiyane bir nazarla
bakmak, ruhun hissiyat-1 ulviyesini sondiiriir. (Nasil olmii§ bir kadma nefsani bir nazarla
yani §ehevi dU§Unceyle bakmak, nefsin deh§etli al<_;:akltgtm gosterir; oyle de, rahmete muh-
ta<_;: olmii§ bi<_;:are bir kadtmn sag bile olsa onun canstz giizel resim ve fotografma §ehvetli
bir nazarla bakmak da, insan ruhunun ulvi hislerini sondiiriir.)
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 119

ve giizelligi §efkatidir. Eglencesi de evladichr. Bunca bozucu sebepler mevcut

iken, dayanabilmesi iirin demir gibi sebath bir karanrun olmas1 gerelanek-
tedir. (Aynca kendisi de kadm erkek kar1§1k yerlerde ifsada sebep olabilir.
~iinkii erkeklerin bulundugu bir dostlar meclisine gi.izel bir kadm girince,
gosteri§, rekabet, hased ve bencillik hisleri, darparlan debre§tirir. Yatml§ olan
hevesat birden bire uyarur. Bu bir nevi fitnenin uyandmlmas1 gibidir.)
Kadinlarda serbestligin, airtk. sair1khgm inki§af1, insanlarda kotii ahlakm
birden bire inki§afma sebep olmU§tur. ~U mederu insanlann rurirmla§Illl§
ruhunda, §U resim ve suretler denilen kiiiriik cenazelerin, giiliimseme po-
zundaki cansiz goriintillerin rolleri irok biiyiiktiir. Tesirleri de pek miithi§-
tir. Aslmda islamiyet'in men ettigi heykel ve resimler incelendiginde
bunlar; ya ta§ kesilmi§ bir zulum (Tarihlere ve kalmtilan heykellere
bakarsak binlerce insaru oldiirmii§ Firavun, Nemrut ve benzerlerinin kan
ve cesetler iizerine yiikselen heykellerini goriiyoruz) veya ceset halinde
tezahiir eden bir riya ve gosteri§ yahut dondurulmu§ bir heves ve §ehvet
veyahut habis varhklan celbeden bir tils1m olduklan goriinecektir.
islimiyet'te zulum ve zulme te§vik, hatta en ufak bir meyil dahi yasaktir.
Allah nzasmm di§mda yap1lan i§ler, me§hur olmak, nam biralanak iirin
yap1lanlar da riyadir. Sirf boyle bir duygu ile sava§an ve olen insan bile
§Chit say1lmaz. ~ehvetten ba§ka bir §eyi dii§iinmeyen ve miistehcen bi-
irimde insan viicutlarlill ta§lara nalc§edenler de islimiyet'in edep ve havas
prensiplerini irignemi§ olurlar. Haya imandan bir §Ubedir. insanlarda
haya duygusunu dejenere eden her §eye kaq1 islamiyet tedbirini alm1§t1r.
Bu resim ve heykellerin bir kisrm da, sihirle, biiyii ile ugra§an ve habis
ruhlan celbetmek iirin tils1m olarak bunlan kullananlann malzemeleridir.
islamiyet boyle §eyleri de yasal<lam1§t1r.

1
Tasarruf-u Kudretin Vi.is ati, Vesait ve Muinleri Reddeder

0 Kadlr-i Ziilcelfil; tasarruf-i kudreti tevessti-i tesiri noktasmda

oluyor ~ems'imiz zerre-misfil
Nev'-i vahidde olan tasarruf-i azimi mesafesi vasi'dir. iki zer-
re beyninde cazibeyi ele al;
Git de ta $emsli'§-$limus ve Kehke§an beynindeki cazibenin yanmda
koy. Ytikii bir kar danesi bir melek, $emsi ele alm1§ bir $ems-misfil
Melegin yanma getir. igne kadar bir balig1, balina bahg1 da yan
yana birak. 0 Kadlr-i Ezeli-i Ziilcelal
120 Lemadt

Tecelli-i vasii, asgardan t:1 ekbere itkan-1 miikemmeli birden tasav-

vura al. Cazibe ve nevamis, vesail-i piir-seyyfil
Gibi orfl emirler; tecelli-i kudrete, tasarmf-i hikmete birer isim
olmasi.. odur yalmz meal.
Ba§ka melli olmaz, beraber de bir dii§iin; bileceksin bizzanlre ki:
Esbab-1 hakiki, vesait-i zi:misfil,
Muinler, hem §erilder birer emr-i banldir, birer hayfil-i muhal, o
kudret nazannda. Hayat viicuda kemfil,
Makam1 biiyiik, miihimdir; buna binaen derim: Kiiremiz, alemi-
miz neden muti:, miisahhar olmasm hayvan-misfil.
0 Sultan-1 Ezel'in bu tarz hayvan tuyum kesretle miinte§irdir §U
meydan-1 fezada, muhte§em ve piir-cemfil.
Bostan-1 hilkatinde salm1§ da dondiiriiyor, onlardalci nagamat,
bunlardaki harekat; tesbihattir o akval,
ibadettir o ahvfil, Kadi:m-i lem-yezel'e, Hakim-i 1:1-yezfil'e. Kiiremiz
hayvana pek benziyor, asar-1 hayat gosteriyor. Eger yumurta kadar
kiis:iilse bi'l-farz1'l-muhfil,
Minimini bir hayvan olmas1 pek muhtemel. Yuvarlak bir huvey-
ne, kiire kadar biiyiise, o da boyle olmas1 pek kari:b bir ihtimal.
Alemimiz insan kadar kiis:iilse; y1ldizlan, zerreler suretine doner-
se, bir Zl§UUr hayvana donmesi caiz olur, akil da bulur mecal.
Demek filem erkanlanyla birer abid-i miisebbih, birer muti:
miisahhar Hilik-1 lem-yezel'e, Kadi:r-i la-yezfil'e.
Kemmen biiyiik olmas1, keyfen biiyiik olmas1 her valcit laz1m gel-
mez; zira daha cezfiletlidir saat-i hardal-misfil,
Bir saatten ki timsali Ayasofya kadardir. Bir sinegin hill(ati hay-
ret-fezadir filden, o mahluk-i bifasal.
Ger kalem-i kudretle bir ciiz-i ferd iistiine esirin cevahir-i ferdiyle
yaz1lsa bir Kur'an lci, s1gar-1 sahife nisbeti, bir kibr-i san'at-mefil
Sahife-i semada y1ldizlarla yazilan bir Kur'an-1 Kerim'e cezfiletle
miisavi. Nakkap Ezeli'nin san'atl her tarafta piir-cemfil ve pi.ir-kemfil.
Her tarafta boyledir. Derece-i kemfilde kalemdekiittihad, tevhidi
ilan eder. Bu kelam-1 piir-meal; iyi bir dild(ate al!
 f;ekirdeklerin f;irekleri 121

Allah'm kudretinin tasarrufunun geni§ligi ve her §eyi is:ine ah§I ve his:bir

§eyi tasarrufu di§mda birakmay1§1, vas1ta ve yardimc1lan kabul etmez, §irk
ve ortag1 reddeder. (c_;unkii onlara his: ihtiyas: yoktur.) 0 sonsuz kudret
ve celfil sahibi Zat'm kudretinin tasarrufu, tesirinin geni§ligi noktasmda
giine§imiz zerre gibidir. Onun tek bir nev'1de olan muazzam tasarrufu-
nun mesafesi geni§tir. iki zerre arasmdaki cazibeyi (s:ekim giiciinii) ele
al git de giine§ler giine§i ile Samanyolu arasmdaki cazibenin yanma koy.
Yiikii bir kar tanesi olan bir melegi, giine§i eline alm1§ giine§e benzeyen
bir melegin yanma getir. igne kadar bir bal1g1, balina bahg1 ile yan yana
b1rak. 0 ezeli kudret ve celfil sahibi icraat1 bir tasavvur et.
Aslmda s:ekim ve diger kanunlar, tamamen seyyal vesileler gibi orfi §eyler,
Allah'm kudret tecellisine ve hikmetli tasarruflarma sadece bir isim ve birer
mealdir. Bunlann ba§ka manas1 olamaz. Hepsini nazara a.hp dii§iiniince, ke-
sin bilgi olarak anlayacaksm ki, Allah'm kudretine gore, sebepler, vas1talar,
yardimc1lar ve §erikler, bo§ bacl §eylerden ve imkans1z bir hayalden ibarettir.
Varhk yokluktan iistiindiir. Fakat varhk s:e§itleri is:inde hayat sahibi olanlar
varhk i<_;:in kemal derecede bulunmaktadirlar. C.::iinkii cans1z varhklara gore,
duygulara sahiptirler. En onemlisi varhklanrun farkmdadirlar. Cans1zlarm
ise his:bir §eyden haberleri yoktur. Hatta kendilerinden bile.
Hayatm makam1, biiyiik ve miihimdir. Buna dayanarak diyorum ki, kii-
remiz, filemimiz, neden itaatli ve emre amade bir hayvan gibi olmasm? 0
Ezell Sultan'm bu tarz canlilan ve ku§lan §U feza meydarunda muhte§em
ve giizel §elcilde s:oks:a yaygmdir. Yaratlh§ bostanmda salm1§ da dondiirii-
yor. Onlardalci nagmeler, bunlardalci hareketler, Ezell ve Ebedi Hilanet
Sahibi Cenab-1 Hakk'a o sozler tesbihattir; o haller ibadettir. Kiiremiz,
canhya pek benziyor; hayat eserleri gosteriyor. Farz-1 muhal olarak diinya
eger yumurta kadar kiis:iikse, mini mini bir hayvan olmas1 pek muhtemel.
Yuvarlaks:a mikroskobik bir canh, kiire (Diinya) kadar biiyiise, o da boyle
olmas1 pek yakm bir ihtimal. Afemimiz insan kadar kii<_;:illse, y1ldizlar
zerreler suretine donerse, §Uurlu bir canliya donmesi diz olur; akil da
anlamaya imkan bulur. Demek ki, filem erkaruan (ana kiitleleri) ile Ebedi
Yaradan ve Ezeli Kudret Sahibi Cenab-1 Hakk'a tesbihat yapan birer kul
ve itaatli ve emre amade bir hizmets:i ...
Bir §eyin kemmiyet ve madde itibariyle biiyiik olmas1 her zaman keyfiyet
(nitelik) itibariyle de biiyillc olmasrm gerektirmez. Zira hardal tanesi
kiis:iikliigiinde bir saat, Ayasofya Camii biiyiikliigiindeki bir saatten
daha giizel ve daha heybetlidir. Bir sinegin yaratih§I, o eldemsiz mllilulc
122 Lemadt

filden daha hayret vericidir. Eger Kudret Kalemiyle bir atom zerresinin
iizerine esir maddesinin zerreleriyle, sayfarun kii<;ill<liigune nisbetle bii-
yiik bir sanat anlay1§1yla yaztlmi§ bir Kur'an sema sayfasmda yildizlarla
yazilan bir Kur'an-1 Kerim'e giizellik, ha§met ve heybette e§ittir. Her
§eye nab§ vuran Cenab-1 Hakk'm sanat1 her tarafta millcemmel bir gii-
zellik ve olgunluktadir. Her tarafta boyledir. Miikemmel derecede kalem
birligi (yani biitiin yaz1larm aym kfilemden <;ikm1§ olmas1, biitiin sanat
eserlerinin ayni kfilemin <;izgisi olmas1) tevhidi (yapan ve Yaradarun bir
oldugnnu) ilan eder. Mana dolu bu kelarm, iyi bir dikkate al.

Melaike Bir Ommettir;

~eriat-i F1triye ile Memurdur

~eriat-1 ilahi ikidir. Hem iki s1fattan gelmi§, iki insan muhatab,
hem de miikellef olmu§. S1fat-1 iradeden gelen §er'-i tekvini.
insan-1 ekber olan alemin ahvfilini, hem de harekatlm ki ihtiyari
degil, tanzim eden §er'dir. 0 me§iet-i Rabbaru
Yanli§ bir lsrrlahla tabiat da denilir. S1fat-1 kelammdan gelen
§eriat ise, filem-i asgar olan insamn ef'filini,
Ki ihtiyari olmu§, tanzim eden §er'dir. iki §er' bir yerde bazan eder
ic;tima'. Melaike-i ilahl, bir iimmet-i azime, hem bir ciind-i Siibhani
Birinci §er'a olmll§ hamele-i miimtesil, amele-i miimessil.
Hem onlardanbir lusm1 ibad-1 miisebbihtir. Bir lusm1 da mtistag-
rak, Aq'm mukarrebini.
Melekler, Allah'm fitri kanunlan ile memur olan bir iimmettir. ilahi §eriat
iki <;e§ittir. Hem iki s1fattan gelmi§ iki insan bu kanunlara muhatapnr
hem de bunlarla miikelleftir. irade s1fanndan gelen tekvi:ni ve fad §eriat,
biiyiik insan olan filemin iradi olmayan ahvalini, hem de hareketlerini
diizenleyen kanundur. Yanl1§ bir 1snlahla (terimle) tabiat da denilen bu
kanun ilahi: Me§iet (irade)dir. Allah'm kelam s1fanndan gelen §eriat ise,
kii<;iik filem olan insanm iradl olan fiillerini tanzim eden kanundur. iki
§eriat bazen bir yerde toplamr. Allah'm melekleri biiyiik bir iimmet hem
de ilahl bir ordudur. Birinci §eriat olan fitri: kanunlan yilldenip onlara uy-
malcta ve onlan temsil etmekte olan amellerdir. Hem onlardan bir 1Gsm1
Allah'1 t~sbih eden kullardir; bir kism1 da istigrak hilinde Aq-1 Azam'm
mukarrebini (yakinlar1)'dir.
 <;ekirdeklerin <;irekleri 123

Madde Rikkat Peyda Ettik~e Hayat ~iddet Peyda Eder

Hayat astl, esastir; madde ona tabidir, hem de onunla kaimdir.

Bir hurdebini huveyn havass-1 hamsesiyle, insamn havassrm mi.iva-
zene edersen, gori.irsi.in; insan ondan ne derece bi.iyi.ikse, havass1 o
derece onunkinden a§agi. 0 huveyne i§itir karde§inin sesini.
Hem de gori.ir nzk1m. Ger insan kadar bi.iyi.ise, havass1 hayret-
feza; hayatl §U'le-fe§an; ru'yeti de berk-asa bir nur-i asumaru.
insan, bir kitle-i mevattan bir zihayat degildir. Belki de milyarlar-
la zmayat hi.iceyd.tindan mi.irekkeb ve zihayat bir hi.icre-i insaru.
- '> ;-.)..J"-" 1~:.
(~ J
~
,: <- '> o,. :.< u;l.J'l'I
-~~
~ ,,.
• .)_r--- .. u~1..
\ ""' ,,... ,,.

: ~tc;J1 :~t ~I !J-8

~ '-' .J.

Madde inceldik<_;e, hayatiyet §iddetlenir. Hayat astl, esast1.r; madde ona ra-
bidir, hem de onunla ayakta durur. Mikroskobik bir canhrun be§ duyusu ile
insarun be§ duyusunu kar§lla§tlracak olursan goriirslin ki, insan ondan ne de-
rece biiyiikse, duygulari da, o derece onunlcinden a§agi. 0 milcroskobilc canh
karde§inin sesini i§itir hem de kendi nzk1ru goriir. Eger o canh insan kadar
biiyiise, duyular1 hayret verici hayat1. da I§Ik sa<_;an bir hiiviyette olup, gorii§ii
de §im§ek gibi semavi bir nur hfiline gelir. (Burada maddl sebepleri yarat1.c1
kabul edenlere bir cevap vardir. <;unkii eger sebepler yarat1.c1 ve sanatkar
olmu§ olsaydi, bi.iyillc viicutlarla temaslan daha fazla oldugu i<_;in biiyill<lerin
daha harika bir sanata mazhar olup duygulanrun <;ok daha iyi gelmi§ olmas1
gerekmektedir. Hfilbuki mesele tam tersinedir. Maddi viicut kii<;iildiik<;e ters
orantJ.h olarak hayati hisler daha miikemmel bir §ekil almaktadir.) insan,
oliller kitlesinden meydana gelmi§ bir canh degildir. Belki milyarlarla canh
hi.icreden miirekkep ve canh bir insan hi.icresidir. ~iiphesiz insan, i<;erisinde
Yasin Suresi yazilmi§ "Yasin" kelimesine benzer. ''Yarat1.cillk mertebelerinin
en gi.izelinde olan Allah'm §anI ne yi.icedir." (Mii'minun, 23/14)

Maddlyyunluk Bir Taun-u Manevldir

MaddiyyUnluk bir taun-u manevi, be§ere de tutturdu §U mi.idhi§ bir

s1tmayi. Hem de am s:arptirdi bir gazab-1 ililii, telkin hem de taklid,
Tenkide kabiliyet-i tevessi.ii.i nisbeten, o taun da ediyor tevessi.i' ve
inti§ar. Telkini fenden almi§, medeniyetten taklid.
124 Lemadt

Hlirriyet, tenkid vermi§, gururundan dala.let <;1km1§.

(Ha§iye): Eski Harb-i Umumiye i§aret eder.
Materyalistlik, manevi bir vebadir. Maddenin ezeliyetine inanma, yani
Allah'! inkar, manevi bir veba, bir hastahktir; insanhga. §U miithi§ Sltmay1
tutturmll§tur. Hem am §elcilde Allah'm gazabma ~arptirrm§tir. Telkin,
hem de taklid... Tenkide kabiliyet giiciiniin geni§lemesi nisbetinde, o
veba da geni§leyip yaylliyor. Telkini fenden alrm§, medeniyetten de taklid.
Hiirriyet, tenkid vermi§; gururundan dalalet ~Ikml§.
S1mrs1z hiirriyet ve madcli-manevi hi~bir §ey tammadan her §eyi tenkid
etmek, manevi bir hastahk olan inkarc1hg1 ve her §eyi maddeye bag-
lamay1, bilhassa bilim miiesseselerinde yaygm hale getirdi. insanhk birka~
asirdir bu ac1y1 ~ekmektedir. Herhfilde bunun ~aresi bu tenkitlere cevap
verip, akli ve mantiki bir yolla ger~ekleri ortaya koyabilmek ve kalbi ve
vicdani Kur'ani nurlar ve feyizlerle tatmin edebilmektir.

Vi.icutta Atalet Yok; i§siz Adam,

Vi.icutta Adem Hesabma i§ler

En bedbaht s1kmtih muztarib, i§siz olan adamdir; zira ki ad.let:

Viicud i<;inde adem, hayat i<;inde mevttir. Sa'y ise: Viicudun hayati,
hem hayatin yakazas1dir elbet!
Varhk fileminde, i§sizlik, hareketsizlik yoktur. Onun i~in i§siz ve atil
insanlar varhkta yokluk hesabma i§lemi§ olurlar. En bedbaht, s1kmt1h
ve muzdarip olan ki§i, i§siz olan adamdir. Zira ki, atil ve i§siz vaziyette
durmak, varhk i~inde yokluk, hayat i~inde oliimdiir. <;ah§ma ise elbette
varhgm hayat1, hem hayatin uyamk hilidir.
Varhk yokluktan iistiindiir. Varhldar i~inde hayath olanlar daha iyi bir
durumdadir. Aslmda canl1lar i~ diinyalarmda hep hareket hfilindedir.
<;unkii atomlarm elektronlan devamh ~ekirdek etrafmda hareket hfilinde
<loner dururlar. "Hatta bir nokta-i nazardan cans1z varhklar bile, tekvini
ve fitri i§ler tibir edilen hususi vazifelerinde, tam bir §evk ve bir ~e§it
lezzet ile ilaru emirlere sanhrlar. Andan, sinekten, tavuktan tut, ta Giine§
ve Ay'a kadar her §ey, tam bir lezzetle vazifesine ~ah§iyorlar. Demek
hizmetlerinde bir lezzet var ki, akillan olmadigmdan akibeti ve neticeleri
dii§iinmeden, miikemmel vazifelerini ifa ediyorlar."
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 125

Riba islam'a Zarar-1 Mutlakt1r

Riba, islam'a Zarar-1 Mutlaktir

Riba atalet verir, §evk-i sa'yi sondi.iriir. Ribanm kap1lan hem de
onun kaplan olan bu bankalann her
Dem nef'i ise, be§erin en fena kismmadir; onlar da gavurlardir.
Gavurlardaki nef'i en fena kismmadir, onlar da zllimler, her
Dem zalimlerdeki nef'i en fena kismmadir; onlar da sefihlerdir.
Atem-i islam'a bir zarar-1 mutlaktir. Mutlak be§er her
Dem refahi nazar-1 §er'ide yoktur; zira harbi bir gavur hi.irmetsiz,
ismetsizdir; demi hederdir her
De ........ m
Paiz, islam i<;in mutlak zararchr. Paiz, tembellik verir, <;ah§ma §evkini
sondiiriir. Paizin kapilan, hem de onun kaplan olan bu bankalann her
zaman faydas1 ise, insanlann en fena kismmadir. Onlar da gavurlardir.
Gavurlardaki faydas1 en fena lusmmadir; onlar da zalimler. Her zaman
zalimlerdeki faydas1 en fena lusmmachr. Onlar da sefihler (gayr-i me§ru
zevk ve sefalara dii§kiinler)dir. Onun i<;in faizin islam filemine zaran
mutlaktir. Mutlak olaral<. insanltgm her zaman §eriat nazarmda refah1
soz konusu degildir. yiinkii insan olmasma ragmen sava§ hfilindeki bir
illkenin insaru, harbi bir gavur, hiirmetsiz ismetsiz (yani kan1 haram ve
masum olanlardan say1lmaz); her zaman kan1 hederdir.
Not: Dikkat edilirse bu husus sadece sava§ ha.line aittir.

1
Kur an, Kendi Kendini Himaye Edip
Hakimiyetini idame Eder(Ha§iye)

Bir zati g6rdi.im ki yeis ile mi.ibtela, bedbinlikle hasta idi. Dedi:
Ulema azaldi, kemmiyet keyfiyeti. Korkanz dinimiz sonecek de bir
zaman
Dedim: Nas1l kainat sondi.iriilmezse, iman-1 islami de sonemez.
Ovle de, zeminin vi.iziinde calalm1s mismarlar hi.ikmi.inde her an

Ha§iye: 35 sene evvel yazilan bu makam, bu sene yaz1lm1§ tarzm1 gosteriyor. Demek Rama-
zan bereketiyle yazdmlml§ bir nevi ihbar-1 gaybidir.
126 Lemadt

Olan islami §d.ir, dim minad.t, ilahi maabid, §er'! mailim itfa
olmazsa, islamiyet parlayacak an-be-an!..
Her bir mabed bir muallim olmu§ tab'1yla tabayie ders verir. Her
mailim dahi birer tistad olmu§tur; onun lisan-1 hfili eder telkin-i dill;
hatas1z, hem binisyan.
Her bir §d.ir bir hoca-yi danadir, ruh-i islam'1 claim enzara ders
veriyor. Mtirur-i a'sar ile sebeb-i istimd.r-1 zaman.
Gtiya tecesstim etmi§ envar-1 islamiyet, §d.iri i<;inde. Gtiya tasalltib
etmi§ ztilfil-i islamiyet, maabidi i<;inde. Birer stitun-i !man.
Gtiya tecesstid etmi§ ahkam-1 islamiyet, mailimi i<;inde. Gtiya
tahacctir etmi§ erkan-1 islamiye, avilimi i<;inde. Birer stitun-i elmas.
Onunla murtab1ttir zemin ile asuman.
Lasiyyema bu Kur'an-1 Hatib-i Mu'ciz-Beyan; daima tekrar eder
bir hutbe-i ezeli, aktar-1 islami'de kalmam1§ hi<; de bir koy, hem dahi
hi<;bir mekan;
Nutkunu dinlemesin, tllimi i§itmesin. 0_,fuw j Gl.J s1rn ile
u
hafizhktir pek de btiyiik bir rtitbe. Tilavet ise, ibadet-i ins can.
Onun i<;inde tfilim, hem mtisellematl tezkir. Tekerrtir-i zamanla
nazariyat, kalbolur mtisellemata hem cloner bedihiyata. istemez daha
beyan.
Zaruriyat-1 dlni, nazariyattan <;1kip zaruriyat olmu§tur. Tezldr ise
Hfidir. ihtar ise vafidir. ~afidir her dem Kur'an.
ihtara, hem tezklre, §U intibah-1 islam, hem i<;timai yakaza her
birine veriyor: U muma ait olan delail ve hem mizan.
Madem i<;timfil hayat islam'da ba§lam1§tlr; her birinin imam ken-
dine mahsus olan delile mtinhasiran degil; mtistenid vicdan.
Bellci cemaatln kalbinde gayr-i mahdud esbaba dahi eder istinad.
Hatta cay-1 dikkattir: Bir mezheb-i zaifi, mtirur ettilc<;e zaman,
ibtali mti§kil olur. N erede kaldi ki islam, vahy ile fitrat gibi,
iki metin esasa hem istinad etmi§tir; hem bu kadar a'sarda nafizane
htiktimran! ..
Rasih esaslanyla, bahir eserleriyle ktirenin yans1yla iltiham peyda
etmi§, bir ruh-i fitri olmu§; nasil ktisufa girer.. ktisuftan <;1km1§ el'an!
Fakat maatteesstif, baz1 zevzek kefere, safsatal1 adamlar §U kasr-1
illnin metin esaslarma ili§ir bulduk<;a imkan.
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 127

Onlan deprettirir. Esaslara ili§ilmez, onlarla oynamlmaz, sussun

§imdi dinsizlik! iflas etti o teres. Besdir tecriibe-i kiifran ve yalan.
Bu Alem-i islam'm filem-i kiifre kar§l en ileri karakolu §U daru'l-
funlin idi. Lakayd ve gafletlikle hasm-1 tabiat-y1lan
Gedigi ac;ti cephenin arkasmda, dinsizlik hiicum etti, millet epey
sars1ldi. En ileri karakol, islamiyet ruhuyla tenevviir etmi§ cinan.
En miitesallib olmah. En miiteyakkiz olmah yahut o dar olmamah,
islam'1 aldatmamah. Imanm yeri kalbdir; dimag is~ oluyor ma'kes-i nur-i
iman.
Bazan da miicahiddir, bazan siipiirgecidir, dimagda vesveseler,
hem pek c;ok ihtimaller kalb ic;ine girmese, sars1lmaz iman, vicdan.
Yoksa baztlann zanmnca iman dimagda olsa; ruh-1 iman olan
hakka'l-yakine, ihtimalat-1 kesire olur birer hasm-i bieman.
Kalb ile vicdan, mahall-i !man. Rads ile ilham, delil-i iman.
Bir hiss-i sadis; tarik-1 iman ... Filcr ile dimag, bekc;i-i !man.
Kur':ln kendi kendini koruyup hakimiyetini devam ettirir. Bir zat1 gar-
diim ki, iimitsizlige miibtela ve karamsarhkla hasta idi. "Alimler hem say1
olarak hem de nitelik olarak azaldi. Bir zaman dinimizin sonmesinden de
korkanz." dedi.
Ona dedim ki: ''Nas1l karnat sondiiriilemezse, islam! iman da sonemez.
Aynca, her an yeryiiziinde c;akilm1§ c;iviler hiikmiinde olan islami §eair
(Ezan, Ramazan gibi islfuniyet'in sembolii olan §eyler ve ibadetler),
dim minareler, il:lh! mabedler, §er'i maalim (islfunl prensipleri hanrlanr,
ni§anlar, izler, eserler, meseleler) sondiiriilmezse islimiyet an be an par-
layacak. Her bir mabed bir muallim olmu§, tabiatiyle yani islamiyet'i
haurlatan hiliyle insanlann tabiatma ders veriyor. islam'm inane; ve
degerlerini ifade eden her bir maalim birer iistad olarak lisan-1 hiliyle
dini, unutturmadan ve hatas1z olarak telkin ediyor. Ezanlar, oruc;lar, dini
bayramlar <la; islam'm birer §ian olarak ilim birer hoca gibi, insanlann
nazarlanna islam ruhunu ders veriyor.
As1rlarm gec;mesiyle, zamanm siiriip gitmesi sebebiyle, islimiyet'in
nurlari §eairi ic;inde giiya tecessiim etmi§. Giiya islimiyet'in ziilali (ber-
rak, saf, tath, soguk suyu) birer iman siitunu hilinde mabedlerin ic;inde
kat1la§1p donmu§. Giiya maalimi ic;inde islfunl hiikiimler gerc;ek viicut
peyda etmi§. Giiya islfunl riikiinler, ilemleri ic;inde birer elmas siitun
128 Lemadt

§eklinde saglam birer ta§ hiline gelmi§ler; golder ile yer de onlarla bag-
hdir. Bilhassa, mucizeli bir beyana sahip olan Kur'an bir hatip olarak:
daima ezeli bir hutbeyi tekrar eder k.i, onun nutkunu ve talimini isl:lm
ilemi s:apmda i§itmeyen his:bir koy, his:bir mekan kalmarm§tlr. 0 nutuk
ise "inna lehu le hafizlin, yani Kur'an'1 koruyucu olan da Biziz." (Hier,
15/9) ayetinin s1rn ile hafizhktlf, pek de biiyiik bir riitbe. Kur'an-1 okumak
ise, insanlarm ve cinlerin ibadetidir. Onun is:inde tilim ve miisellematl
(islimiyet'in kabul ve tasdik edilmi§ genel diisturlan) hatirlatma var.
Uzun zaman ges:mesiyle nazariyat seviyesindek.i §eyler, miisellemata, hem
beyana, izaha gerek kalmayan bedih1, apapk §eyler hiline cloner. Amk di-
nin zaruriyatl (kabul edilmesi zaruri olan dill esaslar), nazariyattan s:ilip
zaruriyat olmu§tur. Hat1rlatma ise kafidir, ihtar ise yeterlidir. Kur'an her
zaman §ifa verir. Kur'an yaptig1 ihtar ve hatirlatmalarla, §U isliml uyaru§
ve is:timai ikazm her birine, umuma ait olan delilleri ve ols:iiyii veriyor.
Madem is:timii hayat islam ileminde ba§laIDI§tlr, o zaman her bir
Miisliiman'm imam, sadece kendine mahsus olan defile bagh degil.
Vicdan sadece ona dayanmiyor. Bilak.is biitiin cemaatin kalbindek.i srmrs1z
sebeplere de istinad eder. Hatta bir dil<l<at noktas1dir k.i, zay1f bir mezhep,
bir anlay1§ bile, uzun zaman ges:ince kokle§ir ve artik iptali mi.i§kill olur.
Boyle zay1f bir §ey bile zamanla silinmez ve sondi.iriilmez hile geliyor-
sa islimiyet nastl sondiirillebilir? Vahiy ve fitrat gibi ik.i saglam esasa
dayanmi§ ve bunca asirdir hillrmii ges:erli olmu§ olan; islamiyet koldii
esaslan ile, apas:ik eserleriyle diinyanm yans1 ile lehimlenmi§ ve fitri bir
ruh olmu§ ve ki.isuftan (giine§ tutulmas1 gibi bir tutulmaya girmi§likten)
s:1km1§ iken, nastl ki.isufa girer? Fal<at teessiifle ifade edelim k.i, baz1 zevzek
kefere, safsatah adamlar §U yiice saraym, imkan bulduks:a saglam esaslan-
na ili§mekte ve onlan sarsmaya s:ali§mal<tadirlar. Esaslara ili§ilmez, onlarla
oynantlmaz.
Sussun §imdi dinsizlik, iflas etti o teres. Yeter artlk inldr, yalan tecrii-
besi ... Bu islam Aleminin, gayr-i Muslim ileme kar§I en ileri karalmlu
§U dar'ill funun (iiniversite) idi. Lal<ayt kahp gaflete daldig1m1z is:in
ytlan tabiath dii§man cephenin arkasmda gedigi as:t1, dinsizlik hiicum
etti, millet epeyce sars1ldi. Halbulci en ileri karak:ol ve islamiyet ruhu ile
nurlanmi§ olan o cennetler, en saglam, en kuvvetli ve en uyaruk olmah.
Yahut dar olmamah. Miisliimanlan aldatmamahdir. imanm yeri kalptir;
beyin ise iman nurunun aksettigi yerdir. Beyin bazen miicahiddir, ba-
zen siipiirgecidir. Onun is:in beyindek.i vesveseler ve pek s:ok ihtimaller,
 <;eilirdeklerin <;ifekleri 129

eger kalbin ic_;:ine girmezse, iman ve vicdan sars1lmaz. Yoksa baz1larmm

zannettigi gibi eger iman beyinde olsayd1, imanm ruhu olan hald(alyakin
kesin kanaata, \=e§itli ihtimaller amans1z bir dti§man olurdu. Kalb ile
vicdan, imanm yeridir. Sezgi ile ilham imanm delilidir. Alrmc1 bir his,
imanm yoludur. Fikir ile beyin, imanm bek\=isidir.

Talim-i Nazariyattan Ziyade T ezkir-i Musellemata

ihtiyac; Vard1r

Zaruriyat-1 dini, musellemat-1 §er'i; kulublerde has1ldir, ihtar ile

huzuru, tezkir ile §UUru.
Matlub da has1l olur. ibare-i Arabi(Ha§iye) daha ulvl ediyor tezkiri,
hem ihtan.
Onun iS'.in Cuma'da hutbe-i Arabiye, zarliriyati ihtar, miisellemat1
tezkir, maalkifaye olur onun tarz-1 tezkiri.
N azariyati ralim onda maksud degildir; hem· islam'm vahdani
simasmda §U Arabi ibare bir nak§-I vahdettir; kabul etmez teksiri.
Dinin zaruriyari, isiamiyerin mtisellemari kalplerde Ms1ldir, onlan
hanrlarma huzur verir ve §ULUU uyandmr ve boylece isrenilen de elde
edilmi§ olur. Arapc;a ibare daha ulvi hanrlatir ve ihtarda bulunur. Onun
i\=in cumada Arap\=a hurbe okumal(, zaruriyan ve mtisellemar1 hat1rlatma
i\=indir. Boylece onll11 hanrlatma tarz1 yeterli olur. N azariyari talim etmek
istenilmiyor. Yani hutbe, nazari, giinltik siyasi §eylerin anlanlacag1 yer
degil; bilalcis dinin ana maddelerinin anlat1lacag1, ac;1kc_;:a beyan edilen
§eylerin hanrlat1lacag1 bir yerdir. Bumm ic;in de isiami ktilttirle herkesin
bildigi, farzlarda salat, zekat, savm ve hac kelimeleri, haramlarda da katl,
hamr gibi sozlerin Arar<ra soylenmesi yeterlidir. islam'm vicdani simasmda
§U Arapqa ibare birlik nal(§Idir; c;ogalnlmay1 kabul etmez.

Hadis Der Ayete "Sana Yeti§mek Muhal"

Hadis ile ayeti muvazene edersen, bilbedahe gariirsiin be§erin en

befoti~vahvin de mubelli§i o dahi balig olmaz

Ha~iye: On sene sonra gelen bir hadiseyi hissetrni§, mukabeleye i;:ah§illl§.

130 Lemadt

Belagat-1 ayete. 0 da ona benzemez. Demek ki: Lisan-1 Ahmecli'den

gelen her bir kelam her dem O'nun olamaz.
Had.is ayete "Sana yeti§mek imld.ns1z." der. Hadis ile ayeti muk:.a-
yese edersen acr1kcra, insanlann en belig, en ebedi konu§am ve vahyi
teblig eden Hz. Muhammed Aleyhisselam'm bile, ayetin belagatma
yeti§emedigini goriirsiin. Had.is bile ayete benzemez. Demek ki, Habib-i
Edib Ahmed-i Muhammed Aleyhisselam'dan gelen her bir kelam her
zaman onun olamaz.

lcaz ile Beyan i1caz-1 Kur'an

Bir zaman rii'yada gardiim ki: Agn dag1 altmday1m. Birden o

dag patladi, dag gibi ta§lan fileme dag1ttl, sarstl ciham.
Fiic'eten bir adam yarumda peyda oldu. Dedi ki: "Icaz ile beyan
et, icmal ile kaz et, bildigin enva-yi i'dz-1 Kur'an'1!"
Daha rii'yada iken tabirini dii§iindiim, dedim: ~uradaki infilak,
be§erde bir inlulaba misfil. inlulabda ise elbet hiida-y1 Furkaill,
Her tarafta yiikselip hem de hakim olacak. i'dz1run beyaru,
zamam da gelecek! 0 saile cevaben dedim: i'dz-1 Kur'am,
Yedi menabi-i killliyeden tecelli, hem yedi anasirdan terekkiib eder.
• Birinci Menba': Lafzm fesahatindan selaset-i lisam;
N azmm cezaletinden, mana belagatmdan, mefhumlann
bedaatindan, mazmunlann beraatindan, iislublann garabetinden bir-
den tevelliid eden barika-yi beyam.
Onlarla oldu miimtezic, mizac-1 i'dzmda acib bir nakp beyan,
garib bir san'at-1 lisani. Tekran his=bir zaman usandirmaz insani.
• ikinci Unsur ise: Umur-i kevniyede gaybi olan esasat, illlii hald-
ikten gaybi olan esrardan, gaybi-yi asumani.
Mazide kaybolan gaybi olan umurdan, miistakbelde miistetir
kalmi§ olan ahvalden birden tazammun eden bir ilmii'l-guyub h1zaru,
Nemii'l-guyub lisan1, §ehJ.det filemiyle konU§Uyor erldm, fUffiUZ
ile beyam, hedef nev-i insani, i'cazm bir lem'a-yi nuranL.
•Us:iincii Menba' ise: Be§ cihetle harika bir dmiiyet vardir.
Lafzmda, manasmda, ahldmda, hem ilminde, malds1dm mizani.
 <:;ekirdeklerin <:;ifekleri 131

Lafz1 tazammun eder: Pek vasi' ihtimalat; hem vi.icuh-i kesire ki,
her biri nazar-1 belagatta mi.istahsen, Arabiyece sahih, sm-1 te§rii Iay1k
goriiyor am.
Manasmda: Me§arib-i evliya, ezvak-1 arifini, mezahib-i salikin,
turuk-i miitekellimin, menahic-i hiikema, o i'caz-1 beyam
Birden ihata etmi§, hem de tazammun etmi§. Delaletinde vi.is'at,
manasmda geni§lik. Bu pencere ile baksan, goriirsiin ne geni§tir
meydam!
Ahk:lmdalci istiab: $u Mrika §eriat ondan olmu§ istinbat, saadet-i
dareynin biitiin desatirini, biiti.in esbab-1 emni.
i~timai hayatm biiti.in revab1tim, vesail-i terbiye, haldik-i ahvfili
birden tazammun etmi§ onun tarz-1 beyam ...
ilmindelci istigralc Hem ulum-i kevniye, hem ulum-i illlii, onda
meratib-i delfilat, rumliz ile i§adt, sureler surlannda cem'etmi§tir cinaru.
Makas1d ve gayatta: Miivazenet, 1ttirad, fitrat desatirine mutaba-
kat, ittihad; tamam miiraat etmi§, hlfzeylemi§ mizam.
i§te lafzm ihatasmda, manarun vi.is'atinde, hiikmiin istiabmda,
ilmin istigralunda, miivazene-i gayatta camiiyet-i piiqam!..
• Dordiincii Unsur ise: Her asnn derece-i fehmine, edebi riitbesi-
ne, hem her asirdalci tabakata, derece-i istidad, riitbe-i kabiliyet nisbe-
tinde ediyor bir ifaza-yi nurani.
Her asra, her asirdalci her tabal(aya kap1s1 kii§ade. Giiya her
demde, her yerde taze nazil oluyor o Kelam-1 Rahmani.
ihtiyarlandik~a zaman, Kur'an da gen~le§iyor. Rumuzu hem
tavazzuh eder, tabiat ve esbabm perdesini de y1rtar o hirab-~ Yezdani.
Nur-i tevhidi, her dem her ayetten fi§lGnr. $ehadet perdesini
gayb iistiinden kaldinr. Ulviyet-i hirab1 dikkate davet eder, o nazar-1
ms am.
Ki o lisan-1 gaybdir; §ehadet filemiyle bizzat odur konu§ur. $u
unsurdan bu ~lkar harika tazeligi bir ihata-yi ummani!
Te'nis-i ezhan i~in ald-1 be§ere kar§l iiahi tenezziilat. Tenzil'in iislu-
bunda tenevvi.iii, mlinisligidir mahbub-i ins ii cam.
132 Lemaat

• Be§inci Menba' ise: Nakil ve hikayatmda, ihbar-1 sadikada esasi

noktalardan hazir mii§iliid gibi bir i.islub-i bedi-i pi.ir-maani
Naklederek, be§eri onunla ikaz eder. Menkulat1 §Unlardir: ihbar-1
evvelini, ahval-i ahirini, esdr-1 Cehem1em ve cinam.
Hakaik-J gaybiye, hem esdr-1 §ehadet, sedir-i ilahl, revab1t-1 kev-
niye <lair hikayatidir hikayet-i ayani
Ki ne vaki' reddeylemi§, ne mantik tekzib etmi§. Mantik kabul
etmezse red de bile edemez. Semavi kitaplann ki matmah-1 cihani.
ittifaki noktalarda musadd1kane nakleder. ihtilafi yerlerinde
musahhihane bahseder. Boyle nakli umurlar bir "Ummi"den suduru
harika-yi zamani ...
• Altinc1 Unsur ise: Mutazammm ve mi.iessis olmu§ Din-i isBm'a.
islamiyet misline ne mazi muktedirdir, ne mi.istakbel muktedir; ara§-
tirsan zaman ile mekam !..
Arz1m1Zl senevi, yevmi dairesinde §ll hayt-1 semavidir; tutmU§ da
dondi.iri.iyor. Ki.ireye agir basm1§, hem dahi ona binmi§. B1rakrruyor
1syam.
• Yedinci Menba' ise: ~u alt1 menba'dan pkan envar-1 sitte, bir-
den eder imtizac. Ondan pkar bir hi.isi.in, bundan gelir bir hads,
vas1ta-yi nurani.
~undan s:ilcan bir zevktir; zevk-i i'dz bilinir, tabirine lisamm1z yeti§-
mez. Fikir dahi kasirdir, gori.ini.ir de tutulmaz o ni.icum-i asumani.
On ii<; asir miiddette meyli.i't-tahaddi varm1§ Kur'an'm a'dasmda,
§evk-i taklid uyanml§ Kur'an'm ahbabmda. i§te i'dzm bir bi.irham ...
~u iki meyl-i §edidle yaz1lm1§tir meydanda, milyonlarla ki.iti.ib-i
Arabiye, gelmi§tir kiiti.iphane-i vi.icuda. Onlar ile tenzili dii§erse bir
mizam
Mi.ivazene edilse, degil dana-yi bi-mi.idani, hatra en ami adam,
goz kulakla diyecek: Bunlar ise insani, §U ise asumani!
Hem de hi.ikmedecek: ~u bunlara benzemez, ri.itbesinde olamaz.
Oyle ise ya umumdan a§ag1; bu ise, bilbedahe malum olmU§ butlam.
Oyle ise, umumun fevkindedir. Mazmunlan o kadar zamanda,
kap1 as:1k, bqere vakfedilmi§; kendine davet etmi§ ervah1yla ezham!
 <;e!zirdeklerin <;ifekleri 133

Be§er onda tasarruf, kendine de mfil etmi§. Onun mazmunlan ile

yine Kur'an'a kar§I c_;:1kmam1§, hic_;:bir zaman c;1kamaz; ge~ti zaman-1
imtiham.
Sair kitaplara benzemez, onlara mal<ls olmaz; zira yirmi sene
zarfmda muneccemen hacetlere nisbeten nuzulii; miiteferrik miitekat1',
bir hilrmet-i Rabbaru.
Esbab-1 nuzfilii muhtelif, miitebayin. Bir maddede es'ile miite-
kerrir, miitefavit. Hadisat-1 ahkam1 miiteaddid, miitegayir. Muhtelif,
mutefarik niizfiliiniin ezmam.
Halat-1 telfil<lcisi miitenevvi', miitehalif. Aksam-1 muhatab1 mute-
addid, miitebaid. Gayat-1 ir§admda mii-tederric, miitefavit. ~u esaslara
miistenid binai, hem beyani,
Cevabi, hem hirabi. Bununla da beraber selaset ve selamet, tenasiib
ve tesaniid, kemalini gostermi§; i§te onun §ahidi: Fenn-i Beyan Maani.
Kur'an'da bir hassa var; ba§ka kelamda yoktur. Bir kelam1 i§itsen,
as1l sahib-i kelam1 arkasmda goriirsiin, ya ic;inde bulursun. Uslub:
Ayine-i insani.
Ey sail-i misali! Sen ki kaz istedin, ben de i§aret ettim. Eger tafsil
istersen, haddimin haricinde! .. Sinek seyretmez asumaru.
Zira o lurk enva-yi i'cazmdan yalruz bir telcini ki, cezfilet-i nazm1-
dir; i§adtii'l-i'caz'da s1k1§madi tibyam.
Yiiz sahife tefsirim ona k:lfi gelmedi. Senin gibi ruhani ilhamlan
ziyade. Ben istiyorum senden tafsil ile beyan1!
Bir zaman riiyada Agn Dag1'mn altmda oldugumu gordiim. Birden o dag
patladi, dag gibi ta§lan fileme dag1tti, cihan1 sarstl. Aniden yarumda bir
adam peyda olarak "Veciz bir ifade ile Kur'an'm mucizelik s:e§itlerinden
bildiklerini beyan et." dedi. Daha riiyada iken tabirini dii§iindiim; dedim
ki: "~uradaki infilak, insanhk fileminde bir inkilaba misal. 0 inkilabda
ise elbette Kur'an'm hidayeti her tarafta yiikselip, hem de hfilcim olacak.
Onun mucizeligini anlatmanm zamaru da gelecek." 0 soruyu sorana ce-
vaben §unlan soyledim: "Kur'an'm mucizeligi yedi tane killli menbadan
tecelli eder ve yedi unsurdan meydana gelir.
Birinci menba: Lafzm fesahatinden dogan dildeki akiclliktan, nazmm ceza-
letinden (di! tutuld,1gu ve dola§1khg1 olmadan telaffi.lz edilen, soyleni§ine
134 Lemadt

gore tat:hhg1 olan kelimelerden kurulu ifadelerden) mazmunlann beraatin-

den (manfilann iistiinlii/gunden ve giizelliginden) iislublannm garabetin-
den (ifade tarzlannm hayret vericiliginden) birden dogan parlak bir be-
yan. Buri.in bunlarla imtizac ederek mucizelik mizacmda hayret verici bir
beyan nalq1, garip bir sanat dili. Tekrar1 his:bir zaman insani usandirmaz.
ikinci unsur: Kainatm ilk yaratill§l ile ilgili hususlarda gaybi esaslarda,
ilihi halcikatlerden gaybi olan s1rlardan, gaybi semavi mevzulardan,
mazide kaybolan gayb1 i§lerden gelecekle ilgili ortillii hallerden hepsini
is:ine alan gaybi ilimler hazinesi, gayb alemlerinin dili ... ~ehadet filemiy-
le konu§uyor, erkam... Rumuzlu ifadelerle beyan ediyor... Hedefini de
insanhg1 almi§ ... Bu tarz ise, mucizeligin nurani bir pariltlSl.
Us:iincii menba: Be§ cihetle harika olan bir camiiyete (pek c;ok hakikati,
manay1, meseleyi, ahkimi, ilmi, kelimelerde, ifadelerde, anlatlm tarzmda
toplama giiciine) sahiptir. Bu camiiyet, lafzmda, manalarmda, hi.ikiimlerde
hem ilminde maksatlarm olc;iisiine gore tezahiir eder. Kur'an ayetlerinin lafz1
geni§ ihtimalleri, hem her biri belagat nazaru1:da begenilen ve Arapc;a as:1-
smdan dogru olan pek c;ok vecihleri ic;inde tutar. Onu, tqri yani ayetlerden
hiikiim c;1karma s1m 1:1y1k goriiyor. Manfilannda, velilerin mqreplerini, arif-
lerin zevlderini, mensup olanlann mezheplerini, kelam alimlerinin yollanm,
hilanet erbabmm meslelderini o mucizeli beyan birden ku§atlp ic;ine alm1§.
Engin bir delfilet giicii ve manalannda geni§lik var. Sadece bu pencereden
balalsa pek geni§ bir meydan goriiniir! Hiikiimlerinde biiyi.ik bir istiab ka-
pasitesi vardir lei, §U harika §eriat ondan istinbat olmu§tur. (Ayetlerdelci gizli
derin ve engin manfilan miictehidler is:tihadla pkarrm§lardir.) Diinya ve ahi-
ret saadetinin bi.itiin diisturlarm1, biitiin emniyet tedbir ve sebeplerini, is:ti-
mai hayatln bi.itiin rab1ta ve baglanm, terbiye ve egitimin biitiin vesilelerini,
ortaya c;1kacalc hallerin hakikatlerini Kur'an'm beyan tarzi hep birden ic;ine
almi§tir. ilmindeki istigralca (pek c;ok §eyi ic;ine alma, is:ine gomme) gelince,
hem kamat ilimlerinde hem ilaru ilimlerde, oyle geni§ delfilet mertebelerini,
rumuz ve i§aretler vardir ki, onlan Kur'an sureleri, surlannm is:indeki cen-
netlerde cem edip toplami§tlr. Malcsad ve gayeleri ac;1smdan Kur'an'a balca-
calc olursalc; dengelere riayet, nizam intizam is:inde gidi§, birlik ve beraberlik
ic;inde i§leri gotiirmeye tam riayet edildigi, olc;iiyi.i korudugu gori.ilecektir.
i§te, lafzm ku§atlc1hgmda, manalarm geni§liginde, hi.ilaniin istiab giici.inde,
ilmin istigralcmda, gayelerin dengelenmesinde Kur'an'm §anh camiiyeti.
Dordi.incii unsur: Her asnn anlay1§ derecesine, edebi riitbesine, hem her
asirdaki insan tabakalarma, istidat derecelerine, kabiliyer ri.itbelerine gore
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 135

Kur'an nuranl: bir feyiz vermektedir. Her asirda, her asirdaki her tabakaya
kap1s1 a<;1ktir. Giiya her zaman her yerde, o ilaru Kelam taze nazil olmaktadir.
Zaman ihtiyarladik<;a, Kur'an da gen<;le§iyor. Rumuzlu manfilan daha ac,;1k
hale geliyor. Tabiat ve sebepler perdesini de o iiahl Hitap y1mp parc_;aliyor.
Tevhid nuru her zaman her ayetten fi§kmyor. $ehadet aleminin perdesini
gayb fileminin iistiinden kaldinyor. Hitabmm yiiceligi insanm nazanm
dildcate davet eder. <;iinkii o gaybm dili olarak, §ehadet filemi olan bu filem
ile bizzat konu§an odur. Bu dordiincii unsurdan, Kur'an'm iilfet ve iinsiyeti
ic_;in insan aklma kar§I Kur'an'da Ila.hi tenezziilat (muhatabm seviyesine ine-
rek onun anlayacag1 iislup ve §ekilde konll§ma) aynca iislubunda renklilik,
c_;e§itlilik ve iinsiyet (cana yakmhk) insan ve cinlerin sevdigi bir husustur.
Be§inci menba: N alcil ve hikayelerinde dogru haberler vermede, esash
noktalardan hazir mii§ahit gibi mana dolu bedi bir iislup ile naldederek _
insanlan boylece ikaz eder. N al<lettigi §eyler §unlardir: Ewellerin haberle-
rini, gelecegin hillerini, Cehennem ve Cennetlerin mlanm, gaybm haki-
katlerini, §ehadetin, §ehadet fileminin esranm, ilaru s1rlan, kainatln ve var
olu§un rab1talanna <lair gerc_;ek hikayeleri, yani olU§un ger<;ekten g0rerek
bilerek anlatlmlm Kur'an'a oyle bir ele alir ki, onlan ne realite reddedebilir
ne de mantlk yalanlayabilir. Baz1 manttl<lar kabule yana§masa bile redde
giicu yetmez. Kur'an'i cihamn matmalu, yani buylik bir istel<le balup
tamah ettigi semavl: lcitaplarm ittifalc ettil<leri noktalar1 tasdilc ederek nalc-
leder. Onlarm ihtilafa dli§tiilderi yerlerden de diizeltmeler yaparak bahse-
der. Boyle nalcli ilimlere ait mevzularda isabetli soz soylemenin, okumas1
yazmas1 olmayan bir rimml:den sudur etmesi, zamamn harikas1dir.
Altinci unsur: Kur'an, islam dininin esaslarrm ihtiva ederek onun kurucusu
olmll§tur. Zaman ve mekan ara§tinlsa, islam dininin benzerini ortaya koy-
maya ne ge<;mi§in ne de gelecegin muktedir olamayacag1 anla§llir. Arzlffil-
z1, ytlhk ve glinliilc dairesinde, §U semavi bag olan Kur'an, tutmU§ da don-
dliriiyor. Klireye agir basrm§, hem dam ona binmi§; isyana birakrmyor.
Yedinci menba: $u alt! menbadan <;1kan alt! nur, birden imtizac eder. Ondan
bir giizellik <;1kar, bundan da nuranl: bir vas1ta olan hads (sezgi) gelir.
$undan bir zevk dogar. Mucizelik zevk ile bilinir; onu tabir etmeye dilimiz
yeti§mez. Filcir de ula§maz; gorlini.ir de o semavi y1ld1zlar tutulamaz. On
iic_; asir miiddet Kur'an'm dii§manlannda tehaddi (meydan okuma, kar§I
c,;1kma) meyli; ahbaplarmda da sevgili Kur'an'1 talclid meyli uyanmI§. i§te
mucizeligin kesin bir delili. $u iki §iddetli meyille milyonlarca Arapc,;a lcitap
meydana gelmi§ ve ki.iti.iphaneler doldurmu§tur. Onlarla Kur'an bir muka-
136 Lemaat

yese edilirse degil e§Siz bir alim, hatta en avamdan birisi bile gozi..i Ve kulag1
ile "Bunlar insanlara ait ama §U Kur'an ise semavi ve iiahi'dir" diyecek.
Hem de "~u bunlara benzemez, ri..itbesinde olamaz. Oyle ise, ya onlann
hepsinden a§ag1 (Boyle bir §eyin imkans1z ve batil oldugu da mfilumdur.)
veya hepsinin i..isti..inde olacaktir. Manfilan, kavramlan o kadar zamanda,
kap1 a~Ilarak insanhga vakfedilmi§; bi..iti..in ruhlar ve zihinler davet edilmi§.
Be§er o manalar i..izerinde tasarrufta bulunarak kendine de mfil etmi§. Yine
de onun mazmunlan ile Kur'an'a kar§l ~ikamam1§; hi~bir zaman ~ikamaz.
imtihan zamam da ge~ti. Diger kitaplara benzemez, mukayese edilemez.
Zira yirmi sene zarfmda ihtiya~lara gore par~a par~a ayn ayn meseleler
i~in nazil olmas1 iiahl bir hikmettir. Ni..izi..il sebebi muhtelif ve ~ok ayn ayn
mevzularda. Bir maddede sorular tekrarh ve ~qitli ... inen hi..iki..imlerle ilgili
Mdiseler ~qitli ve farkh ini§ zamanlan da degi§ik. Telakki Mlleri ~e§itli ve
muhtelif... Muhataplan da birbirinden uzak anlay1§ ve seviyede. ir§ad ga-
yeleri, derece derece ilerleyen, ~e§itli ve fald1 alanlarda olan, binai, beyani:,
cevabi ve hitabi esaslara dayanan bir kitap ... Bununla beraber, kemal derece-
de akici, selim, tenasi..iblii, birbiriyle dayarn§an ifadeler kendisini gostermi§.
i§te bunun §ahidi, beyan ve maani ilmi ... Kur'an'da bir hususiyet var; ba§ka
kelamdan yoktur. Bir kelam1 i§itsen, as1l kelam sahibini arkasmda goriirsiin,
ya da i~inde bulursun. Uslub insanm aynas1dir. Ey soru soran ve misal ale-
minden akseden ki§i! Sen ki veciz olarak anlatmam1 istedin; ben de i§aret
ettim. Eger tafsilat istersen, haddimin haricinde. Sinek golderi seyretmez.
Zira o lark ~e§it mucizelikten yalmz bir teki olan cezalet-i nazm1m, edebi
ifadelerini i§arat'i..il i'caz kitabmda beyan etmeye s:ah§tim, ama yi..iz sayfahk
tefsirim ona kafi gelmedi. Senin gibi ruhani ilhamlan ~ok olandan ben
tafisath bir beyan istiyorum.

UICI§maz Dest-i Edeb-i Garb-1 Hevesbar-1 Hevakar-1 Dehadar De'b-i

Edeb-i Ebed Muddet Kur'an-1 Ziyabar-1 ~ifakar-1 Hudadar

Kfunili:n insanlann zevk-i mafilasini ho§nud eden bir hfilet, c;ocuk-

c;a bir hevese, sefihc;e bir tabiat sahibine ho§ gelmez,
Onlan eglendirmez. Bu hikmete binaen, bir zevk-i siifli, sefih,
hem nefsi ve §ehvam ic;inde tam beslenmi§, zevk-i ruhlyi bilmez.
Avrupa'dan ter~§uh etmi§ §U hazlf edebiyat romanvari nazarla,
Kur'an'da olan let:lif-i ulviyet, mezaya-y1 ha§meti g0remez, hem tada-
maz.
 9e!eirdeklerin 9ifCkleri 137

Kendindeki mihengi ona ayar edemez. Edebiyatta vardir uc; mey-

dan-1 cevelan; onlar ic;inde gezer, haricine pkamaz.
Ya a§lda husundur, ya hamaset ve §ehamet, ya tasvir-i hakikat. I§te
yabani edepse, hamaset noktasmda hakperestligi etmez.
Bellci zalim nev-i be§erin gaddarhldanm allu§lamalda kuvvetperest-
lik hissini tellcin eder. Husun ve a§k noktasmda, a§k-1 halcild bilmez.
~ehvet engiz bir zevlci nefislere de zerk eder. Tasvir-i halcikat mad-
desinde, k3.inata san'at-1 ilahl suretinde bakmaz,
Bir s1bga-i Rahmani suretinde garemez. Bellci tabiat noktasmda
tutar, tasvir ediyor; hem ondan da c;1kamaz.
Onun ic;in tellcini a§k-1 tabiat olur. Maddeperestlik hissi, kalbe de
yerlqtirir; ondan ucuzca kendini kurtaramaz.
Yine ondan gelen, dalaletten ne§'et eden ruhun iztirabatma, o
edepsizlenmi§ edeb museldcin, hem munevvim, hakild fayda vermez.
Tek bir ilac1 bulmu§, o da romanlanym1§. Kitap gibi bir hayy-1
meyyit, sinema gibi bir muteharrik emvat. Meyyit hayat veremez.
Hem tiyatro gibi tenasuhvari, mazi denilen geni§ kabrin hortlaldan
gibi §U lie; nevi romanlanyla hie; de utanmaz.
Be§erin agzma yalanc1 bir dil koymu§, hem insamn ylizune f3.s1k
bir goz takm1§, dunyaya bir filufte fistan1111 giydirmi§, husn-u mucerred
tammaz.
Gune§i gosterirse, san sac;h glizel bir alctrisi. Karie ihtar eder.
Zahiren der: 11 Sefahet fenachr, insanlara yalu§maz. 11
Netice-i muzmay1 gosterir. Halbuki sefahete oyle mli§evvikane
bir tasviri yapar ki, ag1z suyu alutir, alul halcim kalamaz.
I§tihay1 kabartir, hevesi tehyic; eder, his daha soz dinlemez.
Kur'an'dalci edepse hevay1 kan§tirmaz.
Hakperestlik hissi, husn-u mucerred a§lu, cemalperestlik zevlci,
halcikatperestlik §evlci verir. Hem de aldatmaz.
Kainata tabiat cihetinde balcm1yor. Bellci bir san'at-1 ilahi, bir
s1bga-i Rahmani noktasmda bahseder; alullan §a§lrtmaz.
Marifet-i Saniin nurunu tellcin eder. Her§eyde ayetini gosterir.
Her ilcisi rildcatli birer hlizun de veriyor; falcat birbirine benzemez.
Avrupazade edepse,, fakdu'l ahbaptan, sahipsizlikten ne§'et eden
gamh bir hliznu veriyor; ulvi hliznu veremez.
138 Lemadt

Zira sagir tabiat, hem de bir kor kuvvetten millhemane aldig1 bir
hiss-i hi.izn-ii gamdar. Alemi bir vah§etzar tamr; ba§ka <_;:e§it goster-
mez.
0 surette gosterir, hem de mahzunu tutar, sahipsiz de olarak ya-
banller i<_;:inde koyar, hi<_;:bir limit birakmaz.
Kendine verdigi §U hiss-i heyecanla git gide ilhada kadar gider,
titile kadar yol verir. Donmesi mii§kiil olur; belki daha donemez.
Kur'an'm edebi ise, oyle bir hiiznii verir ki, i§1kane hiiziindiir, ye-
timane degildir. Firaku'l ahbaptan gelir; fakdii'l ahbaptan gelmez.
Kainatta nazan, kar tabiat yerine, §Uurlu, hem rahmetli bir san'at-1
ilihl onun medar-1 bahsi. Tabiattan bahsetmez.
Kar kuvvetin yerine, inayetli, hilanetli bir kudret-i illlii ona me-
dar-1 beyan. Onun i<_;:in, kainat vah§etzar suret giymez.
Belki muhatab-1 mahzunun nazarmda oluyor bir cemiyet-i ahbap.
Her tarafta tecaviib, her dnibde tahabbiib; ona s1kmti vermez.
Her ko§ede istinas, o cemiyet i<_;:inde mahzunu viz ediyor bir
hiizn-ii mii§takane; bir hiss-i ulvi verir, gamh bir hi.iznii vermez.
ikisi birer §evki de verir. 0 yabani edebin verdigi bir §evk ile nefis
dii§er heyecana, heves olur miinbas1t. Ruha ferah veremez.
Kur'an'm §evki ise, ruh dii§er heyecana, §evk-i maili verir. i§te bu
sma binaen, §eriat-i Ahmediye (a.s.m.) lehviyati istemez.
Baz1 ilat-1 lehvi tahrim edip, bir lasm1 helil diye izin verip; demek
hiizn-ii Kur'ani veya §evk-i tenzili veren ilet zarar vermez.
Eger hi.izn-ii yetimi veya §evk-i nefsani verse, ilet haramdir.
Degi§ir e§hasa gare; herkes birbirine benzemez.
Reva ve hevese bagh dehadan <_;:1lana Batl edebiyatmm eli, ebediyen ziya,
§ifa ve hidayet dolu.

Kur'an'm edebi tarzma ula§maz. Kamil insanlann ulvi zevklerinin

ho§una giden bir durum, c;ocuk<_;:a bir hevese, sefih<_;:e bir tabiat sahibine
ho§ gelmez, onlan eglendirmez. Bu hikmete binaen, siifli, sefih, nefsi
ve §ehevani bir zevk i<_;:inde beslenmi§ olan edebi bir anlay1§, ruhi zevki
bilmez. Avrupa'dan i<_;:imize s1zm1§ olan bugiinkii edebiyat anlay1§1 da
romanc1 gorii§ii ile Kur'an'da olan ulvl incelikleri, muhte§em meziyetleri
goremez ve tadamaz. Kendindeki mihengi ona ayar edemez.
 <;ekirdeklerin <;irekleri 139

Edebiyatm dola§tig1 us: meydan vardir; onlarda gez~, di§ma s:1kamaz. Ya

a§lda hiisiin (giizellik), ya kahramanhk yigitlik veya hakikat tasviri. i§te
bu bize yabanc1 olan edebiyat, kahramanlik noktasmda hakperestlikte
bulunmaz; belki zalim insanlarm gaddarW<larm1 alki§lamal<la kuwetpe-
restlik hissini telkin eder. Giizellik ve a§k noktasmda hakiki a§ki bilmez.
Nefislere §ehvet a§1layan bir zevki wmga eder.
Hakikati tasvir noktasmda, kainata Allah'm bir sanatl §el<linde bakmaz;
Rabbani: bir boya suretinde garmez. Belki tabiat noktasmda tutarak
tasvir eder, hem ondan da s:1kamaz. Onun is:in telkini, tabiat a§lG olur.
Maddeperestlik hissini kalbe de yerle§tirir; ondan ucuzca kendini kur-
taramaz. Yine o anlay1§tan gelen dalaletten dogan ruhun 1zdiraplanna,
o edebin di§ma s:1km1§ edebiyat miisel<lcin (teskin edici) ve miinewim
(uyutucu); hakilci fayda vermez. (Miisel<lcin ve uyutucu ilas:lar hastalig1
tedavi etmek is:in degil sadece hastay1 salcinle§tirip uyutmak is:indir.)
Tek bir ilac1 bulmu§, o da romanlanym1§ ... Ki tap gibi bir olmii§ canli,
sinema gibi hareketli oliiler... Olmii§ olan hayat veremez. Hem tiyatro
gibi tenasiihe benzer, mazi denilen geni§ kabrin hortlaklan gibi §U ii\
nevi romanlanyla his: de utanmaz. insanm agzma yalanc1 bir dil koymu§,
hem insamn yiiziine giinahkar bir goz talcm1§, diinyaya ahlaks1z bir kadi-
run fistaruru giydirmi§, saf giizelligi tan1maz. Giine§i gosterirse, san sas:h
giizel bir aktristi okuyucuya hatirlatir. Zahiren "Haram eglence ve lez-
zetler fenadir, insanlara yaki§maz." der. Zararh neticeyi gosterir. Halbuki
o sefih hayata oyle te§Vik edici bir tasvir yapar lci, agiz suyu akitir, akil
hfilcim kalamaz. i§tihayi kabartir, hevesi heyecana getirir; his daha soz
dinlemez.
Kur'an edebiyati ise, edeblidir, kotii arzulan kan§tirmaz. Hakperestlik
hissi, saf giizellik a§lG, cemalperestlik zevlci, halcikatperestlik §evlci verir.
Hem de aldatmaz. Kainata tabiat cihetinde balcm1yor. Bellci illlii: bir sanat,
Rahmani: bir boya noktasmda bahseder. Alallan §a§Irtmaz marifetullahm
nurunu tellcin eder, her §eyde ayetini gosterir. Her ikisi rikkatli ince birer
hiiziin de veriyor; fakat birbirine benzemez. Avrupa'dan gelmi§ olan
edebiyat ise, ahbab yol<lugundan, sahipsizlikten dogan gamh bir hiiznii
veriyor; ulvi: hiiznii veremez. Zira sagir tabiat, hem de kor bir kuwetten
ilhamla aldig1 hiiziinlii ve gamh bir his vardir. Alemi bir vah§et yeri olaralc
tanir. Ba§ka s:e§it gostermez. 0 surette gosterir, hem de mahzunu tutar,
sahipsiz de olaralc yabanc1lar is:ine koyar. His:bir limit b1ralcmaz. Kendine
140 Lemaat

vercligi §U heyecan hissiyle git gide imans1zhga kadar gider. inkara kadar
yol verir. Donmesi mii§kiil olur; belki daha donemez.
Kur'an edebiyat1 ise, oyle bir hiiziin verir ki, a§ikane hiiziindiir, yetimane
degildir. Dost ve ahbablann aynhgmdan gelir; ahbabs1zhktan gelmez.
Kainata bala§ma gelince, k.0r tabiat yerine, onun bahsine mevzu olan
ise §Uurlu hem merhametli iiahi bir sanat ... Tabiattan bahsetmez. Mevzu
olarak kor kuvvetin yerine inayetli, hikmetli, ililii bir kudreti beyan eder.
Onun i<;in, kainat vah§etli bir suret giymez. Bella mahzun muhatab1-
nm nazannda kainat bir ahbablar cemiyeti oluyor. Her tarafta kar§ihkh
cevapla§ma, her yerde sevgi, muhabbet; ona s1lunt1 vermez. Her k.o§ede,
iinsiyet ve ah§kanhk, 0 cemiyet i<_rinde mahzunu i§tiyal<l1 bir hiiziin
ortamma koyuyor; ulvl bir hiiziin verir, gamh bir hiiznii vermez. ikisi
birer §evlci. de verir. 0 yaban1 edebin verdigi bir §evk ile nefis heyecana
di1§er, kori1 arzular yay1yor; ruha ferah veremez. Kur'an'm §evlci. ile ruh
heyecana di1§er, yiice bir §evk verir.
I§te bu sirra binaen, Islam} prensipler, nefsan1 gayr-i me§nl eglenceleri iste-
mez. Baz1 haram eglencelerle ilgili aletleri yasaklay1p, bir k:1sm111a da helal
diye izin vermi§tir. Demek ki, Kur'ani hiiziin veya Kur'ani §evk:i veren filer
zarar vermez. Eger yalruzhk hissiyle yetimane bir hiiziin veya nefsani bir §evk
verse, alet haramdir. $ah1slara gore degi§ir; herkes birbirine benzemez.
Kur'an-1 Kerim, insan-1 kamil konumuildalci. muhataplanna onlann uM
edebi zevklerine hitap etmekteclir. Elbettelci. o konuma yiikselememi§-
lerin ondan ho§lanmalan beldenemez. Hele hele basitc;e heveslere veya
§eheviyata ve miistehcenlildere kaptlan seviyesizlerin istifade etmeleri
imkans1zdir. S1rf siirilldeyici olsun diye mecazi a§ldarla, hayali olaylarla
orgillenmi§ romanlar onw1 gerekc;i ve temiz anlay1§ma asla ula§amazlar.
Kur'an-1 Kerim'in her ayetinin, zahiri, batuu manalan, bir hadcli ve
muttala1 vardir. Aynca bu do rt tabal<anm (zahr, bam, had ve muttaahn)
da her birinin §iicun, guslin ve funlinu (dallar1 furuat ve fenlere i§aretleri)
vardir. Yani her bir ayetin onilci. tabal<a manas1 vardir. Zaten sadece ftlGh il-
miyle ilgili ayetler ele ahrurken bile her bir ayet ibad, i§iri, il<tiza ve delfilet
manas1 olaral< dort mana tabal<as1 yoniinden incelenir. Her asirda ya§ayan
her seviye insana hitap eden Kur'an ayetlerinin ne kadar ilim dah varsa ve
bundan sonra da ne kadar olacal<sa hepsini ilgilendiren yonleri vardir.
Kur'an-1 Kerim'in bu derin s1rnm anlamak ic;in yine Ustad Bediiizzaman
Hazretleri'nin vercligi §U temsile dil<l<at etmemiz gerekmekteclir: Oyle bir
kulal< dii§iinelim lci., Hz. Adem Aleyhisselam'dan luyamete kadar gelen
 <;e!zirdelderin <;ifelderi 141

bi.iti.in insanlar o kulak ic;inde yer alm1§ olsun ... i§te her seviyede, her ilim
ve fen dalmdan her asirdan insan bir anda, smirh kelimeleri olan ·fakat
sonsuz manalan ihtiva eden bir kelam1 dinliyorlar. Boyle muazzam ve
muhte§em bir kitabm hitab1, i.islubu elbette e§siz ve benzersiz olacaktir.
\:i.inki.i o hem bir kanun kitab1, hem de dua, ibadet, hikmet, emir, davet,
zikir, fikir kitab1dir. Aynca biiti.in insanlann her c_;:e§it manevl: ihtiyac;lan-
na kaynakhk te§kil edecek c;ok kitaplan ic;inde toplayan mukaddes bir
ki.iti.iphane hiikmiindedir. Her bir kelimesi konu§an bir melek gibi olan
ve gerc;ek muhataplanna engin ve zengin manalar ilham eden Kur'an hic;-
bir kitapla luyas kabul etmez. \:ok onemli bir noktas1 da Kur'an'm Arp
Azam'dan Allah'm bir kelam1 olarak vicdanlar i.izerindeki derin tesiridir.

Dallar, Semerat1, Rahmet Namma Takdim Ediyor

~ecere-i hilkatin dallan her tarafta semed.t-1 niam1 ziruhun ellerine

Z<~.hiren uzatiyor.
Hakikatta bir yed-i rahmet, bir dest-i kudrettir ki, o semed.t1, o
dallan ic;inde sizlere uzat1yor.
0 yed-i rahmeti, siz de §tiktir ile optintiz. 0 dest-i kudreti de
minnetle takdis ediniz ...
Dallar meyveleri Allah'm rahmeti adma takdim ediyor. Yaratih§ agacmm
dallan, her tarafta zahiri gori.ini.i§e gore nimet meyvelerini ruh ta§iyan
varhklann ellerine uzat1yor. i§in gerc;egi ise, Cenab-1 Hakk'm merhamet
ve k:udret eli, o meyveleri, o dallan ic;inde sizlere uzatiyor. Oyleyse, o rah-
met elini siz de §i.ikiir ile opi.inilz. 0 kudret elini de minnetle takdis edip
hi.irmet ederek muk:addes biliniz. \:iinkii o meyveler merhametli bir gaye
ile haz1rlamyorlar. Halbuki akils1z, §nursuz agac_;:lann oyle bir merhamet
ve hedefleri olamaz.

Fatiha'mm Ahirinde i§aret Olunan Oc; Yolun Beyarn

Ey bid.der-i piir emel! Hayalini ele al, benimle beraber gel. i§te
bir zemindeyiz, etrafma bakanz; kimse de g6rmez bizi.
yadir direkleri htikmiinde yiiksek daglar tisttinde karanhkh bir
bulut tabakas1 atilmt§, hem o dahi kaplatml§ zeminimizin ytizti.
142 Lemaat

Miincemid bir sakf olmu§, fakat alt1 yiizii as:1lan1§, o yiiz

Giine§ goriirmii§. i§te bulut altmday1z, s1k1yor zulmet bizi.
Silunt1 da boguyor; havasizhk oldiiriir. $imdi bize ii<; yol var: Bir
alem-i ziyadar, bir kerre seyrettimdi bu zemin-i mecazl.
Evet bir kerre buraya da gelmi§im, ii<;iinde ayn ayn gitmi§im.
• Birinci yolu budur: Ekseri burdan gider; o da devr-i filemdir, seyahate
s:eker bizi.
i§te biz de yolday1z, boyle yayan gideriz. Bak §U sahranm kum
deryalanna, nasil hiddet sas:1yor, tehdid ediyor bizi!
Bal( §U deryanm dag-vad emvacma! 0 da bize luz1yor. i§te elham-
diilillih oteki yiize s:1kt1k; goriiriiz Giine§ yiizii.
Fal(at s:ektigimiz zahmeti ancak da biz biliriz. Of! tekrar buraya
dondiik §U zemin-i vah§et-zar, bulut dam1 zulmetdar. Bize laz1m:
Revnal(dar eder kalbdeki gozii
Bir filem-i ziyadar. Fevkalade eger bir cesaretin var; gireriz de
beraber, bu yol-i piir-hatarkar. • ikinci yolumuzu:
Tabiat-1 arz1 deleriz, o tarafa ges:eriz. Ya fitd bir tiinelden titreyerek
gideriz. Bir vakitte bu yolda seyrettim de ges:tim bi-naz ve piir-niyazi.
Fakat o zaman tabiatm zemini eritecek, y1rtacak bir madde var idi
elimde. Us:iincii yolun o delil-i mu'cizi
Kur'an onu bana vermi§ti. Karde§im, arkam1 da birakma, hi<; de
korkma! Bal( ha §Urada ti.ind-var! magaralar, tahte'l-arz aluntilar bek-
lerler ikimizi.
Bizi ges:irecekler. Tabiat da §U miidhi§ ciimudiyeleri de seni hi<;
korkutmasm. Zira bu abus s:ehresi altmda merhametli sahibinin tebes-
siimlii yiizii.
Radyum-vari o madde-i Kur'ani 1§1g1yla sezmi§tim. i§te, goziine
aydm! Ziyadar fileme s:1ktik, bak §U zemin-i piir-nazi
Bu feza-yi latif, §irin. Yahu ba§m1 kaldir! Bal( semavata ser s:ekmi§,
bulutlan da yirtm1§, a§ag1da birakm1§. Davet ediyor bizi.
$u §ecere-i t:Uba, meger o Kur'an imi§. Dalian her tarafa uzanm1§.
Tedelli eden bu dala biz de as1lmaliy1z, oraya alsm bizi.
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 143

0 §ecere-i semavi; bir timsali zeminde olmu§ §er'-i enveri. Demek

zahmet c;ekmeden o yol ile c;1kardik bu filem-i ziyaya, s1kmadan zahmet
bizi.
Madem yanh§ etmi§iz; eski yere doneriz, dogru yolu buluruz.
Bak, • iic;iincii yolumuz; §U daglar iistiinde durmu§ olan §ehbazi
Hem de biitiin cihana okuyor bir ezam. Bak miiezzin-i a'za-
ma, Muhammedii'l-Ha§imi (aleyhissalatii vesselam)davet eder insan1
filem-i nur-i envere. ilzam eder niyaz ile namazi.
Bulutlan da yirtm1§, bak bu hiida daglanna. Semavata ser c;ekmi§,
bak §eriat cibaline. N as1l miizeyyen etmi§ zeminimizin yiizii gozii.
i§te c;ikmal1yiz buradan himmet tayyaresiyle. Ziya, nesim orada,
nur u cemal orada. i§te buradadir Uhud-i Tevhid, o cebel-i azizi.
i§te §Uradadir Cudi-i isiamiyet, o cebel-i selamet. i§te Cebelii'l-
kamer olan Kur'an-1 Ezher, ziilal-i Nil akiyor o muhte§em men-
ba'dan. ic; 0 ab-1 lezizi!..
~WI ~t :11 iJ_>~
~WI
'
~)
,..
:U
,,..,,.
~I 0t
,..
l:~; _?-l_J
,,..

Ey arkada§! ~imdi hayfili ba§tan c;1kar, akli kafaya gec;ir! Evvelki

iki yolun magdub ve dallin yolu; hatarlan pek c;oktur, lu§tlr daim giiz,
yazi. ..
Yiizde biri kurtulur; Etlatun, Sokrat gibi. Uc;iincii yol; sehildir,
hem karib-i miistaldmdir. Zaif, kavi miisavi. Herkes o yoldan gider.
En rahat1 budur ki: ~ehid olmak ya gazi.
i§te neticeye gireriz. Evet deha-yi fenni: Evvelki iki yoldur ona
meslek ve mezhep. Falcat hiida-yi Kur'ani: Uc;iincii yoldur, onun sirat-1
miistaldmi isal eder o bizi.
I; -~: ~Ii .b1~1 G~~) r+LJ1
0

: l .:c..r.:'lWJ\ ~r3
:..r.:4'
~·-,
-
1...-1-
.~
':.~~i1 ..r.?
.; ~·-,
-
~t:~ JJI .11-_rP
' / ,,. ,,.. ,,.. ' /

Ey limit dolu karde§im! Hayalini ele al, benimle beraber gel. i§te bir
zemindeyiz. Etrafma bakanz; kimse de garmez bizi. <;achr direkleri huk-
miinde yuksek daglar UStllnde Ve yerytizuni.i kaplay1p donmU§ bir tavan
olmu§ karanhk bir bulut tabakas1 altmday1z. Fakat alt yi.izi.i a<_;:1k olup
giine§ gori.iyor. i§te bulut altmda bizi zulmet s11Gyor. S11Gnti da boguyor.
144 Lemadt

Havas1zhk ise olduriiyor. $imdi bizim ic_;:in uc_;: yol var. Bir aydmhk yol
mevcut. Bu med.zi zemini bir defa seyretmi§tim. Evet, bir kere buraya
gelmi§tim. Uc;unde ayn ayn gitmi§tim.
Birinci yolu budur: Ekseri buradan gider. 0 da devr-i filemdir, seyahat
c;eker bizi. i§te biz de yolday1z, boyle yayan gideriz. $u sahranm kum
dergahlanna bak, nasil hiddet sac;1yor, bizi tehdit ediyor. $u deryanm dag-
lar gibi dalgalanna bale 0 da bize klZlyor. i§te, elhamdillillah, oteki yiize
c;1ktik. Gunq yiizu goriiriiz. Fal(at c;ektigimiz zahmeti de ancal( biz biliriz.
Of, tekrar buraya, §U vah§et yeri zemine bulutun tavan gibi kapkaranhk
kapladig1 yere donduk. Bize kalp goziinu giizelliklerle susleyip parlatacak
ziyadar bir filem laz1m. Eger fevkalade bir cesaretin varsa, beraber bu
hatal1 ikinci yola gireriz. Tabiat-1 arz1 deleriz, o tarafa gec;eriz. Ya fitri
bir tiinelden titreyerek gideriz. Bir vakit bu yoldan nazs1z ve niyazlarla
seyredip gec;mi§tim. Fakat elinde o zaman tabiatin zemini eritip yirtacak
bir madde vard1. Onu bwu uc;uncu yolun o mucizeli delili olan Kur'an
vermi§ti. Kardqim, arkam1 da biral(llla, hie; de korl(llla.
Bak, ha, §urada ikimizi tiinelvari magaralar, yerin altmdalci akmtilar
belderler. Bizi gec;irecelder. Tabiattalci §U miithi§ donulduldar da seni hie;
korkutmasm. Zira bu as1k, c;atik c;ehresi altmda merhametli sahibinin
tebessi.imlU yiizi.i. Radyuma benzeyen o Kur'ani madde olan I§tlda sezmi§-
tim. i§te gozi.in aydin! Ziyadar fileme c;1ktik. $u nazh zemine, bu latif,
§irin fezaya bale Yahu ba§1111 kaldir. Goldere ba§l111 c;el(illi§ bulutlan da
y1rtip onlan apg1da birakIDl§ olan Ve bizi davet eden §U ruba agacma bale
Meger o Kur'an imi§. Dalian her tarafa uzanirn§. Sarkan bu dala biz de
asilmahy1z, bizi oraya alsm. 0 semavi agacm bir timsali, zeminde eri nurlu
§eriati olmu§. Demek zahmet bizi s1kmadan ve hie; zal1met c_;:el(llleden o
yol ile bu ziya alemine c;1karabiliriz. Madem yanh§ etmi§iz; eski yere do-
neriz, dogm yolu buluruz.
Bak, uc;uncii yolumuz, §U daglar iisti.inde durmU§ olan §ahbaz §anh kah-
raman, cihana bir ezan okuyor. Bak bu miiezzini azam, Muhammed-i
Ha§imi, insam en nurlu aleme davet eder, namaz ile niyaz1 mecbur eder.
Bulutlan da yirttnl§ ... Bak bu huda daglanna, onlar semalara ser c_;:el(illi§.
Bak §eriat daglanna. Nasil zeminimizin yuzi.inii gozi.inu tezyin etmi§.
i§te buradan himmet tayyaresiyle c;1l(lllahy1z. Ziya ve nesim (latif esen
riizgar) orada, cemal num orada. i§te aziz, tevhid dag1 Uhut burada, i§te
o islamiyet ve selamet dag1 olan Cudi dag1 §uradadir. i§te Kamer dag1
olan Kur'an-1 Ezher; o muhte§em kaynaktan Nil'in zulali akiyor. 0 leziz
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 145

suyu ile "Yarat1cihk mertebelerinin en giizelinde olan Allah'm §anI ne

yiicedir." (Mti'minun, 2314) "Dualanm1z ise §U sozle sona erer; Alemlerin
Rabbi olan Allah'a hamd olsun." (Yusuf, 12/10)
Ey arkada§! ~imdi hayali ba§tan <;1kar, akh kafaya ge<;ir. Evvelki iki yolun
gazaba ugrayan ve dalfilete dti§enlerin yolu; tehlikeleri pek <;oktur, daima
giizti, yaz1 ki§tlr. Ytizde biri kurtulur: Eflatun, Sokrat gibi. U<;tincti yol
en kolaydir, hem kestirme ve dosdogrudur. Zay1f, kuvvetli e§ittir; herkes
o yoldan gider. ·En rahati, §ehit veya gazi olmakur. i§te neticeye gireriz.
Evet fenn1 dehaya evvelki iki yol meslek ve mezheptir. Falcat Kur'an hi-
dayetinin yolu ti<;tincti yoldur. 0 bizi mat-1 mtistalcime ula§tlnr. Allah'1m
"Bizi sirat-1 mtistakime hidayet et yani dogru yolu bize hem goster hem
de onda yiirtit. 0 yol ki, kendilerine nimet ve ihsanda bulundugun
peygamberlerin, s1ddiklann, §ehidlerin ve salihlerin yolu... Bizi gazaba
ugrayanlarm ve dalfilete dti§enlerin yoluna saptirma." Amin.
Ustad Hazretlerinin aym mevzu ile ilgili sekiz sene sonra yazdig1
Otuzuncu Soz'tin "Ene" bahsinde §6yle diyor:
istanbul'da, Ramazan-1 ~erifte, felsefe meslegiyle mtinasebette bulunan
Eski Said'in Yeni Said'e inlulab edecegi bir hengamede, Fatiha-i ~erifenin
ahirinde ~\ .J~1 ~3 ~ ~_,..;,_Lll;; ~ ~l 0:JJI i.1po
ile i§aret edilen ti~ meslegi clti§tinhrken §6yle bir /hayali vakia, ~isfili bir
hadise, rtiyaya benzer bir hadise gordtim ki: Kendimi btiyiik bir sahra-
da gortiyorum. Btittin yeryiiztinti karanlik, s1luc1 ve bogucu bir bulut
tabakas1 kaplaml§. Ne nesim (ho§ esinti) var, ne ziya ne ab-1 hayat, hi<;bi-
risi bulunmuyor. Her tarafi canavarlar, zararh ve vah§i hayvanlarla dolu
oldugunu zannettim. Kalbime geldi ki, §U zeminin oteki tarafmda ziya,
nesim, ab-1 hayat var. Oraya ge<;mek laz1m. Balctlm ki, irademin di§mda
sevk olunuyorum. Zeminin i<;inde ttinelvari bir magaraya sokuldum; git
gide zeminin ic;inde seyahat ettim. Baluyorum ki, benden evvel o yeralt1
yolunda c;ok kimseler gitmi§ler. Her ·tarafta bogulup kalm1§lar. Onlann
ayalc izlerini gortiyordum. Baztlanmn bir zaman seslerini i§itiyordum.
Sonra sesleri kesiliyordu.
Ey hayali ile benim hayali seyahatime i§tirak eden arkada§! 0 zemin,
tabiat ve tabiat felsefesidir. Ttinel ise felsefecilerin fikirleri ile hakikate yol
ac;mak i<;in ac;t1ldan meslektir. Gardtigum ayalc izleri, Eflatun ve Aristo
gibi me§hurlarmdir. i§ittigim sesler, ibn-i Sina ve Farabi gibi diliilerindir.
Evet, ibn-i Sina'nm baz1 sozlerini, kanunlanm baz1 yerlerde gortiyor-
146 Lemadt

dum; sonra biitiin biitiin kesiliyordu. Daha ileri gidememi§. Demek

bogulmu§. Her ne ise, seni meraktan kurtarmak i<_;:in hayalin altmdaki
hakikatin bir ko§esini gosterdim. $imdi seyahatime doniiyorum. Gitgide
baktim ki, benim elime iki §ey verildi: Biri, bir elektrik; o yeraltinda
tabiatin ziilumat1m dag1tir. Digeri, bir filet ile de, biiyiik kayalar, dag gibi
ta§lar par<_;:alamp bana yol a<_;:1liyor. Kulag1ma denildi ki; "Bu elektrik ile o
filet, Kur'an'm hazinesinden size verilmi§tir. Herne ise, <_;:ok zaman oylece
gittim. Baktlm ki, oteki tarafa <_;:Iktlm. Gayet giizel bir bahar mevsiminde
bulutsuz bir giine§, ruha ferahhk veren bir nesim (esinti) hayattar, lezzetli
bir su, her taraf §enlil( i<_;:inde bir filem g0rdiim. "Elhamdiilillah" dedim.
Sonra baktim ki, ben kendi kendime malik degilim. Birisi, beni tecriibe
ediyor. Yine kendimi evvellci vaziyette, o biiyiik sahrada, bogucu bulut
altmda g0rdiim. Daha ba§ka bir yolda bir saik (sevkeden) beni sevk
ediyordu. Bu defa yeraltinda degil, bellci seyir ve seyahatle yeryiiziinii
katedip oteki yiize ges:mek i<_;:in gidiyordum. 0 seyahatimde oyle aciib
ve gar:libi g6riiyordum ki, tarif edilmez. Deniz bana hiddet ediyor,
firtma beni tehdit ediyor, her §ey bana mii§kilat peyda ediyordu. Fakat
yine Kur'an'dan bana verilen bir seyahat vas1tam ile ge<_;:iyordum, galebe
<_;:aliyordum. Git gide, bakiyordum her tarafta seyyahlann cenazeleri bu-
lunuyor. 0 seyahati bitirenler, binde ancak bir idi. Her ne ise, o buluttan
kurtulup, zeminin oteki yiiziine ge<_;:ip giizel giine§le kar§Ila§tlffi. Ruhu
ferahlatan nesimi teneffi.is ederek "Elhamdiilillah" dedim. 0 cermet gibi
filemi seyre ba§ladim. Sonra baktim, biri var lci, beni orada birakm1yor.
Ba§ka yolu bana gosterecek gibi, yine beni bir anda o miithi§ sahraya ge-
tirdi. Baktlm ki, yukandan inmi§ aym asansorler gibi, muhtelif tarzlarda
baz1 tayyare (u<_;:ak), baz1 otomobil, baz1 zembil gibi §eyler goriiniiyor.
Kuvvet ve istidada g0re onlara atilsa, yukanya <_;:ekiliyor. Ben de birisine
atladim. Baktim, bir dakika zarfmda beni bulutun iistiine <_;:1kardi. Gayet
giizel, siislenmi§, ye§il daglann iistiine <_;:1ktrm. 0 bulut tabakas1, dagm
yansma kadar gelmi§ti. En Iatif bir nesim, en leziz bir su, en §irin bir
ziya her tarafta goriiniiyor. Baktim ki, asansorler gibi nuraru menziller
he~ tarafta var. Hatta ilci seyahatimde ve zeminin oteki yiiziinde onlan
g0rmii§tiim, anlamam1§tlm.
$imdi anliyorum ki, §unlar Kur'an-1 Hakim'in ayetlerinin cilveleridir. i§te
JW,.i1 ~J ile i§aret olunan evelki yol, tabiata saplanlarm ve tabiat<_;:1hk fik-
rinl ta§iyanlann meslegidir ki, onda hakikate ve nura ge<_;:mek i<;in ne kadar
mii§kilit oldugunu hissettiniz. ~~I ;j ile i§aret olunan ikinci yol,
/ /
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 147

esbabperestlerin, vasitalara yaratma giici.i ve tesir verenlerin, mqpiyyun

filozoflan gibi yalmz alul ile fikir ile halcikatlerin halcikatine ve Varhg1
Zaruri olan Allah'm marifetine yol as:anlann meslegidir. ~:j ~ ' : : ; ~~\
1 :r
ile i~aret olunan ii<;iincii yol ise, Sirat-1 miistalcim ehli olan Kur'an ehlinin
nuranl: caddesidir ki, en kisa, en rahat, en selamet ve herkese as:1k, semavi,
Rahmani ve nurani bir meslektir. (Otuzuncu Soz, Birinci Maksat)

Hakikl Butun Elem Dalalette, Butun Lezzet imandad1r

(Hayal Libas1n1 Giymi§ Muazzam Bir Hakikat)

Ey yolda§-1 hi.i§dar! Sirat-1 mi.istaldmin o meslek-i nuraru, magdub

ve dfilllnin o tadk-i zulmaill, tam farklanm garmek eger istersen ey aziz,
Gel vehmini ele al, hayfil i.isti.ine de bin, §imdi seninle gideriz zuli.i-
mat-1 ademe. 0 mezar-1 ekberi, 0 §ehr-i pi.ir-emvatl bir ziyaret ederiz.
Bir Kadfr-i Ezeli, kendi dest-i kudretle bu zuliimat-1 kitadan bizi
tuttu c;1kardi, bu vi.icuda bindirdi, gonderdi §U Di.inya'ya; §U §ehr-i
bi:-lezaiz.
i§te §imdi biz geldik §U filem-i vi.icuda, o sahra-yi haile. Gozi.imi.iz
de ac;1ldi, §e§ cihette biz bal<t1k; evvel istitafkarane oniimi.ize balrnnz.
Lakin beliyyeler, elemler oni.imiizde dii§manlar gibi tehaci.im eder.
Ondan korktuk, c;ekindik. Saga sola, anasir-1 tabayia bakanz, ondan
meded bekleriz.
Lakin biz gori.iyoruz ki, onlann kalbleri kasiye, merhametsiz. Di§-
lerini bilerler, hiddetli de bakarlar; ne naz dinler, ne niyaz!
Muztar adamlar gibi me'yusane nazan yukanya kaldirdik. Hem
istimdadkarane ecram-1 ulviyeye balrnnz; pek deh§etli tehdidkar da
gori.iri.iz.
Giiya birer giille bomba olmu§lar, yuvalardan c;1km1§lar, hem etraf-1
fezada pek siir'atli gec;erler, her nasilsa ki onlar birbirine dokunmaz.
Ger birisi yolunu kazara bir §a§1rtsa, el-iyazii billlli, §U filem-i
§ehadet odii de patlayacak. Tesadiife baghdir; bundan dahi hayir gelmez.
Me'yusane nazan o cihetten c;evirdik, elim hayrete dii§tiik. Ba§1-
m1z da egildi, sinemizde saklandik, nefsimize bakanz. Miitalaa ederiz.
i§te i§itiyoruz: Zavalli nefsimizden binlerle hacetlerin sayhalan
148 Lemadt

geliyor. Binlerle fak:atlerin eninleri c;11uyor. Teselliyi beklerken tevahhu§

ediyoruz.
Ondan da hayir gelmedi. Pek ilticakarane vicdanmuza girdik;
ic;ine baluyoruz, bir c;areyi bekleriz. Eyvah! Yine bulmay1z; biz meded
vermeliyiz.
Zira onda goriiniir binlerle emelleri, galeyanh arzular, heyecanh
hissiyat, kainata UZanmI§. Her birinden titreriz, hie; yardim edemeyiz.
0 amfil SOO§ml§lar viicud-i adem ic;inde; bir tarafi ezele, bir tarafi
ebede uzan1p gidiyorlar. Oyle viis'atlan var; ger Diinya'yi yutarsa o
vicdan da tok olmaz.
i§te bu elim yolda nereye bir ba§ vurdulc, onda bir bela bulduk.
Zira magdub ve dlliln yollan boyle olur. Tesadiif ve dalfilet, o yolda
nazar-endaz.
0 nazan biz taktik, bu hale boyle dii§tiik. ~imdi dahi hilimiz ki
mebde' ve meadi, hem Sani' ve hem ha§ri muvakkat unutmU§UZ.
Cehennem'den beterdir, ondan daha muhriktir, ruhumuzu eziyor.
Zira o §e§ cihetten ki onlara ba§vurduk. Oyle hfilet almt§lZ.
Ki yapilmi§ o hfilet, hem havf ile deh§etten, hem acz ile ra'§etten,
hem kalak ve vah§etten, hem ylitm ve hem yeisten miirekkeb vicdan-sliz.
~imdi her cihete mukabil bir cepheyi almz, define c;ah§mZ.
• Evvel, kudretimize mi.iracaat ederiz, vaesefa. goriiriiz. Ki acize zaife.
• Saniyen: Nefiste olan hadtm susmasma tevecclih ediyoruz.
Vaesefa durmay1p bagmrlar goriiriiz.
• Salisen: istimdadkadne, bir halaskan ic;in bagmr, c;agmnz, ne
kimse i§itiyor, ne cevab1 veriyor. Biz de zannediyoruz:
Her bir §ey bize dii§man, her bir §ey bizden garib. Hic;bir §ey kalbi-
mize bir teselli vermiyor; hie; emniyet bah§etmez, hakiki zevki vermez.
• Rabian: Biz ecram-1 ulviyeye bal<:.t1kc;a, onlar nazara verir bir
havf ile deh§eti. Hem vicdanm miiz'ici bir tevahhu§ geliyor: Alul-suz,
evham-saz!
i§te ey bidder! Bu dataletin yolu, mahiyeti §6yledir. Kiifurdeki
zulmeti, bu yolda tamam gordiik. ~imdi de gel karde§im, o ademe
doneriz.
Tekrar yine geliriz. Bu kerre tarilum1z sirat-1 miistalci:mdir, hem
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 149

1manm yoludur. Delil ve imam1m1z, inayet ve Kur'an'dir, §ehbaz-1

edvar-pervaz.
i§te Sultan-1 Ezel'in rahmet ve inayeti, vakta bizi istedi, kudret bizi
<_r1kardi, lutfen bizi bindirdi kanun-i me§1ete: Etvar iisriinde perdaz.
$imdi bizi getirdi, §efkat ile giydirdi §U hil'at-i viicudu, emanet
riitbesini bize tevcih eyledi. Ni§arn niyaz ve namaz.
$u edvar ve etvann, bu uzun yolumuzda birer menzil-i nazdir.
Yolumuzda teshilit i<_rindir ki, kaderden bir emirname vermi§, sahifede
cephemiz.
Her nereye geliriz, herhangi raifeye misafir oluyoruz, pek uhuv-
vetkirane istikbal goriiyoruz. Mahm1zdan veririz, mallanndan almz.
Ticaret muhabbeti, onlar bizi beslerler, hediyelerle siislerler, hem de
te§yi' ederler. Gele gele i§te geldik, diinya kap1smday1z i§itiyoruz avaz.
Bak girdik §U zemine; ayag1m1z1 bast1k §ehadet filemine: $ehr-
ay1ne-i Rahman, giiriiltiihane-i insan. Hi<_rbir §ey bilmeyiz, delll ve
mum1m1z,
Me§1et-i Rahman' dir. Vekil-i delllimiz, nazenin gozlerimiz. Gozlerimizi
a<_rt1k, diinya i<_rine sald1k. Hatmna gelir mi evvelki geli§imiz?
Garib, y~tim olmu§tuk; dii§manlanm1z <_roktu, bilmezdik h:lmimi-
zi. $imdi nur-i imanla o dii§manlara kar§l bir riikn-i met1nimiz
Istinadi noktam1z, hem himayetkarumz def'eder dii~manlan. 0
iman-1 billahtir ki ziya-yi ruhumuz, hem nur-i hayat1m1z, hem de ruh-i
ruhumuz.
I§te kalbimiz rahat, dii§manlan aldirmaz, bellci dii§man tammaz.
Evvelki yolumuzda, vakta vicdana girdik; i§ittik ondan binlerle fer-
yad u fizar ve avaz.
Ondan belaya dii§tiik. Zira amal, arzular, istidad ve hissiyat; daim
ebed1 ister. Onun yolunu bilmezdik, bizden yol bilmemezlik, onda
fizar ve niyaz.
Fakat elhamdiilillah, §imdi geli§imizde bulduk nokta-yi istimdad, ki
claim hayat verir 0 istidad, amale; ti ebedii'l-abada onlan eder pervaz.
Onlara yol gosterir, o noktadan ist1dad hem istimdad ediyor, hem
ab-1 hayati is:er, hem kemaline ko§uyor; 0 nokta-yi istimdad, 0 §evk-
engiz remz ii naz.
 150 Lemaat

ikinci kutb-1 iman ki: Tasdik-i ha§irdir, saadet-i ebedi; o sadefin

cevheri iman, biirhan1 Kur'an. Vicdan, insani bir dz.
$imdi ba§lill kaldir, §U kiinata bir bale, ormn ile bir konu§. Evvelki
· yolumuzda pek mtidhi§ goriiniirdii. $imdi de miitebessim her tarafa
gtiliiyor, nazeninane niyaz ve avaz.
Gormez misin: Goztimiiz an-misfil olmll§tur; her tarafa u~uyor. Kamat
bostamdir, her tarafta ~i~elder, her ~i~ek de veriyor ona bir ab-1 leziz.
Hem iinsiyet, teselli, tahabbiibii veriyor. 0 da ahr getirir; §ehd-i
§ehadet yapar. Balda bir bal akmr, o esrar-engiz §ehbaz.
Harekat-1 ecrima, ya niicfun, ya §iimfrsa nazanm1z konduk~a,
ellerine verirler Hfil1k'm hikmetini. Hem maye-i ibreti, hem cilve-i
rahmeti ahr ediyor pervaz.
Giiya §U Giinq bizlerle konu§uyor: Der: "Ey karde§lerimiz!
Tevahhu§la s1k11may1mz, ehlen sehlen merhaba, ho§ te§rif ettiniz.
Menzil sizin; ben bir mumdar-1 §ehnaz.
Ben de sizin gibiyim; fakat safi isyans1z, mud bir hizmetkinm. 0
Zat-1 Ehad ii Samed ki mahz-1 rahmetiyle hizmetinize beni miisah-
har-1 ptir-nur etmi§. Benden hararet, ziya; sizden namaz ve niyaz."
Yahu, balun Kamer'e! Y1ldizlarla denizler her biri de kendine
mahsus birer lisanla: "Ehlen sehlen merhaba!" derler. "Ho§ geldiniz,
bizi tammaz m1s1mz?"
Sirr-1 teaviinle bale, remz-i nizamla dinle. Her birisi soyliiyor:
"Biz de birer hizmetkir, rahmet-i Ziilcelal'in birer ayinedany1z; hi~ de
iiziilmeyiniz, bizden s1lulmaym1z."
Zelzele na'ralan, hadisat sayhalan sizi hi~ korkutmasm, vesve-
se de vermesin. Zira onlar is:inde bir zemzeme-i ezkir, bir demdeme-i
tesbih, velvele-i niz u niyaz.
Sizi bize gonderen o Zat-1 Zillcelal, ellerinde tutmu§tur bunlann
dizginlerini. iman gozu okuyor yiizlerinde ayet-i rahmet, her biri
birer avaz.
Ey mii'min-i kalbi hii§yar! $imdi gozlerimiz bir par~a dinlensinler,
onlann bedeline hassas kulag1m1Zl imamn miibarek eline teslim ede-
riz, diinyaya gondeririz. Dinlesin leziz bir saz.
Evvelki yolumuzda bir matem-i umumi, hem vaveyli-yi mevti
 <;ekirdeklerin <;ifekleri 151

zannolunan 0 sesler, §imdi yolumuzda birer nevaz u namaz, birer avaz

u niyaz, birer tesbihe agaz.
Dinle, havadaki demdeme, ku§lardaki civcive, yagmurdaki zem-
zeme, denizdeki gamgama, raadlardaki rakraka, ta§lardaki t1kt1ka birer
manidar nevaz ...
Terenniimat-1 hava, naarat-1 ra'diye, nagamat-1 emvac, birer zikr-
i azamet. Yagmurun hezecati, ku§lann seceat1 birer tesbih-i rahmet,
hakikate bir medz.
E§yada olan asvat, birer savt-1 viicuddur: Ben de vanm derler. 0
ldinat-1 sakit, birden soze ba§hyor: "Bizi dmid zannetme, ey insan-1
bo§bogaz! ."
Tuyurlan soylettirir ya bir lezzet-i nimet, ya bir niizfil-i rahmet.
Ayn ayn seslerle, kiic;iik agazlanyla rahmeti alki§larlar, nimet iistiinde
iner, §iikiir ile eder pervaz.
Remzen onlar derler: "Ey kainat karde§ler! Ne giizeldir hilimiz:
$efkatle perverdeyiz, Halimizden memnunuz. Sivri dimdilderiyle feza-
ya sac;1yorlar birer avaz-1 piir-naz.
Giiya biitiin ldinat ulvi bir musilddir, iman nuru i§itir ezkar ve
tesbihleri. Zira hikmet reddeder tesadiif viicudunu, nizam ise tarde-
der ittifak-1 evham-saz.
Ey yolda§! ~imdi §U alem-i misaliden c;1kanz, hayali vehimden ine-
riz, alul meydamnda dururuz, mizana c;ekeriz, ederiz yollan ber-endaz.
Evvelki elim yolumuz magdub ve dallln yolu, o yol verir vicdana,
ta en derin yerine hem bir hiss-i elimi, hem bir §edid elemi. $ulir onu
gosterir. $ulira z1d olmu§UZ.
Hem kurtulmak ic;in de muztar ve hem muhtac1z; ya o teskin
edilsin, ya ihsas da olmasm; yoksa dayanamay1z, feryad u fizar din-
lenmez.
Hiida ise §ifadir; heva, ibtal-i histir. Buda teselli ister, bu da tega-
ful ister, bu da me§gale ister, bu da eglence ister. Hevesat-1 sihirbaz.
Ta vicdam aldatsm, ruhu tenvim edilsin, ta elem hissolmasm. Yoksa
o elem-i elim, vicdam ihrak eder; fizara dayamlmaz, elem-i ye's c;ekil-
mez.
Demek s1rat-1 miistaldmden ne kadar uzak dii§se, o derece nisbe-
152 Lemadt

ten §U hfilet tesir eder, vicdaru bagirttmr. Her lezzetin ic_;:inde elemi var,
birer iz.
Demek heves, heva, eglence, sefilietten memzuc olan §a§aa-yi
medeni, bu dalaletten gelen §U miidhi§ silantiya bir yalanc1 merhem,
uyutucu zehir-baz.
Ey aziz arkada§IID! ikinci yolumuzda, 0 nurani tarikte bir haleti
hissettik; o hfiletle oluyor hayat, maden-i lezzet. Alam, olur lezaiz.
Onunla bunu bildik ki miitefavit derecede, kuvvet-i !man nisbe-
tinde ruha bir hfilet verir. Cesed ruhla miiltezdir, ruh vicdanla miite-
lezziz.
Bir saadet-i acile, vicdanda miinderi<;tir; bir firdevs-i manevi, kal-
binde miindemi<;tir. Dii§iillillekse de§mektir; §uur ise, §iar-1 raz.
$imdi ne kadar kalb ikaz edilirse, vicdan tahrik edilse, ruha ihsas
verilse; lezzet ziyade olur, hem de <loner ate§i nur, §itas1 yaz.
Vicdanda firdevslerin kap1lan a<;1hr, Diinya olur bir Ce1met.
i<;inde ruhlanm1z, eder pervaz u perdaz, olur §ehbaz u §ehnaz, yelpez
namaz u myaz.
Ey aziz yolda§1m! $imdi Allah'a 1smarlad1k. Gel, beraber bir
dua ederiz, sonra da bulu§mak iizere aynhnz ...
~\ < 1;_~~· ~11 .11~1 G~~) ~I
Ey akh ba§mda olan aziz yolda§! Nurani meslek olan Sirat-1 Mi.istakim'in,
karanhk yol olan maglub ve dallinin tam farldan111 eger gormek istersen,
gel vehmini ele al, hayal ii.srii.ne de bin, §imdi seninle yolduk karanhgma
gidelim ve o bi.iyi..ik mczan, o tamamen oli.ilerle dolu §ehri bir ziyaret
edelim. Ezell: bir kudret sahibi, kendi kudret eliyle bu karanhk kitadan bizi
nmu 9kardi, bu vi.icuda bindirdi. $u lezzetleri bulunmayan tad1 kac;m1§
diinya §Chrine gonderdi. i§tC §imdi biz §ll varhk alemi olan korklli1\ sah-
raya geldik. Gozi.imiiz de ac_,:1ld1, aln tarafa bir baknk.
bnce §efkat bel<lercesine oniimiize bakanz, 13.kin belalar, elemler onii-
mi.izde dii.§manlar gibi hi.icum ediyor. Ondan korktuk, c;ekindik. Saga
sola, tabiattaki unsurlara bakanz, onlardan medet bekleriz. Lakin gori.i-
yoruz ki, onlann kalpleri katl merhametsiz. Di§lerini bilerler. Hiddetli de
bakarlar. Ne naz, ne niyaz dinlerler. Ba§Vuracag1 her §CY bitip kesilmi§
ve zor durumda kalml§ adamlar gibi nazanmlZl iimitsizce yukanya
kaldird1k. Hem medet ve imdat istercesine gokteki ulvi cirimlere bak.1-
 9ekirdeklerin 9ifekleri 153

yoruz, onlan da pek deh§etli ve tehditkar goriiyoruz. Gtiya birer giille

ve bomba olup yuvalanndan pknu§lar, hem fezanm etrafinda pek stiratli
ges:erler. Her nas1lsa ki, onlar birbirine dokunmuyorlar. Eger birisi kazara
yolunu P§IrSa Allah korusun §U gordtigumtiz filemin odti patlayacak.
Tesadtife bagh; buradan da hayir gelmez. Umitsizce baki§lan o cihetten
s:evirdik. Elem verici bir hayrete dti§ttik. Ba§1m1zda egildi, sinemize
saklad1k. Kendimize bakanz. Mtitalaa ederiz.
i§te i§itiyoruz; zavalh nefsimizden binlerle ihtiyas:lann s:1ghklan geliyor.
Binlerce yokluklann inleyi§leri s:1luyor. Teselli beklerken yalmzhkla tirkti-
yoruz. Ondan da hayir gelmedi. Pek btiytik bir iltica hissiyle vicdamm1-
za girdik. is:ine balup bir s:are bekliyoruz. Eyvah! Yine bulamad1k. Biz
imdadma ko§mal1y1z. <;unkii vicdanda kainata uzanml§ binlerle emeller,
galeyanh arzular ve heyecanh hissiyat gortintiyor. Her birinden titriyo-
ruz, his: yard1m edemiyoruz. 0 emeller varhk-yokluk is:ine s1lu§ml§lar;
bir tarafi ezele, obiir tarafi da ebede uzamp gidiyor. Oyle geni§lilderi
var ki, eger dtinyay1 yutsa, o vicdan tok olmaz. i§te bu elim yolda ba§-
vurdugumuz her yerden bir bela bulduk. Zira magdub ve dallin yollan
boyle olur. Tesadiif ve dalalet o yolda esas gorti§ttir. 0 nazan biz takuk;
bu hale boyle dti§tiik. ~u halimize bakacak olursak, nereden gelip nereye
gittigimizi, Yaratam ve oldiikten sonra dirilmeyi muvaldcaten mmtmu§UZ.
Bu durum cehennemden beter, ondan daha yak1c1 ve ruhumuzu eziyor.
Zira ba§vurdugumuz alt1 cihetten oyle bir hal almI§lZ ki, hem korku ve
deh§etten, hem acz ve iirpertiden, hem s1k111t1 ve vah§etten, hem ye-
timlik ve iimitsizlikten miirekkep vicdam yakan bir vaziyet ... ~imdi her
cihete mukabil bir cepheyi ahp def etmeye c_;ah§acag1z.
Once, kendi giiciimiize miiracaat ediyoruz. Ne yaz1k ki, aciz ve zay1f
goruyoruz. ikinci olarak ic_;imizdeki hacetlerin susmas1 ic_;in onlara yo-
ncliyoruz. Ne yaz1k ki, hie; durmadan bagtrd1ldan111 gariiyoruz. Uc;uncii
olarak, imdat isteyerek bir kurtanci ic_;in bagmp c_;agmyoruz ama ne kimse
i§itiyor, ne cevap veriyor. Biz de her §eyin bize dii§man ve hepsinin bize
yabanci oldugunu zannediyoruz. His:bir §CY kalbimize bir teselli venni-
yor ve emniyet bah§etmiyor. Art1k hakiki zevki bulam1yoruz. Dordiincii
olarak: Biz yi.ikselderdeki cirim ve cisimlere baknksa, onlar balu§larnrn-
za bir korku ve dch§et veriyorlar. Hem de vicdam d.ciz eden oyle bir
yalmzhk ve yabancihk geliyor ki, ald1 yak1yor ve evham1 da kaldmyor. i§tC
ey birader! Dalaletin yolu ve mahiyeti boyledir. inkarm karanhgm1 bu
yolda tamamen gardiik. ~imdi de gel karde§im, ilk ba§lad1g11111z o yok-
luk alemine doniiyoruz, tekrar yine gelecegiz. Bu sefer yolumuz S1rat-1
154 Lemadt

Miisrakim'dir, hem iman yoludur. Delil ve rehberimiz Allah'm inayeri ve

devirleri uc;up gec_;:en §ahbaz: Kur'an'dir.
i§re Ezeli Sulran'm rahmer ve inayeri bizim var olmamlZl isreyince ilahl
Kudrer bizi yoldukran c;1kanp liirfen bizi ilahl irade kanuna bindirdi,
ravirdan ravira gec;irdi. $imdi bizi getirip §U muhre§em varhk elbisesini
bize giydirdi. Emaner rtirbesini bize yonelrti. Ni§am, namaz ve niyaz.
Gec_;:tigimiz ve gec_;:irdigimiz §U devreler ve tav1rlar bu uzun yolumuzda
birer naz menzilidir. Yolumuzda kolayhldar olsun diye ahn sayfamiza ka-
derden bir emirname olarak yaz1lm1§tlr. Her nereye gelsek, herhangi bir
raifeye misafir olsak, pek karde§ine bir kar§1lama gortiyoruz. Mahrmzdan
veririz mallanndan almz. Ticarer muhabberiyle onlar bizi besliyorlar,
hediyelerle siisltiyorlar, hem de ugurluyorlar. Gele gele i§re geldik, diinya
kap1smday1z; sesler i§itiyoruz. Bak §U zemine girdik. Ayag1m1Zl §ehader
alemine basnk. Buras1, ilahi bir §enlik alemi ve insanlann da gtirillttihi-
nesi. Hic_;:bir §ey bilmiyoruz. Delil ve rehberimiz Cenab-1 Hald<'m irade ve
ilahl arzusudur. Delilimizin vekili de nazenin gozlerimizdir. Gozlerimizi
ac;r1k, diinya ic_;:ine sald1k. Evvelki geli§imiz harmna gelir mi? 0 zaman
garip ve yerim olmu§tuk. Dii§manlanm1z c;oktu. Hami ve koruyucumu-
zu bilmiyorduk. $imdi ise bizim o dii§manlara kar§l saglam esas1m1z ve
dayanma nokram1z hem de koruyucumuz olan iman nuru, dii§manlan
def ediyor.
Ever, o Allah'a iman olan o nur, hem ruhumuzun ziyas1, hem hayar1m1-
zm nuru, hem de ruhumuzun ruhu. i§re arnk kalbimiz rahar, dii§manlara
aldmnaz. Bella dii§man rammaz. Evvellci yolumuzda vicdanm ic_;:ine
girdigimizde, binlerce feryar inilri ve ses i§irmi§ imdatlanna yeri§emeyince
o yiizden belaya di.i§mii§ttil<. Zira emeller, arzular, isridad ve hissiyar
daima ebediyeri isriyordu. Biz de onun yolunu bilmiyorduk. Bizden yol
bilmemezlik, ondan da inilri ve niyaz vardi. Fal<ar elhamdi.ilillah, §imdiki
geli§imizde meder isreme nokrasm1 bulduk. Boylece, isridatlar emellere
hayar veriyor, onlan ti ebedi saadere uc_;:uruyor.
Ever, o nokradan istidatlar onlara yol gosreriyor. 0 meder isreme noktas1 o
§evk verici remiz ve naz ile insan hem meder al1yor, hem ab-1 hayar ic_;:iyor,
hem de kemiline kO§Uyor. imanm ilcinci kurbu ise, oldi.ikren sonra diril-
me halcikatini rasdik etmektir: Ebedl saadet... 0 sedefin ic_;:indelci cevher
imandir. Kesin delili, Kur'an'dir. Vicdan ise, insani bir sirdir. $imdi ba§I-
m kaldir, §U kiinata bir bal<, onun ile bir konu§. Evvellci yolumuzda pek
mi.ithi§ goriini.iyordu. $imdi ise, tebessiimle her rarafa gtili.iyor. Her rarafta
 <:;ekirdeklerin <:;ifekleri 155

nazeninane bir niyaz ve avaz ve avaz mevcut. GOrmtiyor musun; goztimiiz

an gibi her tarafa u~uyor. Kamat bostammn her tarafi ~i~elderle dolu. Her
~i~ek ona leziz bir ab-1 hayatla beraber, tinsiyet, teselli ve sevgi de veriyor.
0 da ahp getirerek §ehadet bah yap1yor. 0 esrarengiz §ahbaz balda bir bal
ala.tiyor. Bakt§lffilZ gokteki btiytik cirmlerin, ytldizlann veya gtine§lerin
hareketlerine yoneldik~e, onlar nazar1rmza Allah'm hikmetini, hem ibret
mayasm1 veriyorlar. Hem de rahmetin cilvesini kanatlandinyorlar. Gtiya §U
gtine§ bizlerle §Dyle konu§uyor:
"Ey karde§lerimiz! Yalmzltlc ve yabanc1hk hissiyle stla.lmaym1z. Buyurunuz
merhaba. Ho§ geldiniz, bizleri §ereflendirdiniz. Menzil sizin. Ben ahenkli
ve §irin bir mum htikmtindeyim. Ben de sizin gibiyim. Falcat safi, isyans1z,
itaath bir hizmetldnm. Ehad ve Samed olan yani her §ey kendisine muh-
ta~ olup, hi~bir §eye muhta~ ohnayan Cenab-1 Hak, s1rf rahmetinin tecel-
lisiyle beni sizin hizmetinize tamamen nur sa~an bir memur tayin etlni§.
Benden hararet ve ziya; sizden de namaz ve niyaz beklenir." diyor. Yahu
bir Ay'a balun ... Yildizlarla denizlerin herbiri, kendilerine mahsus bir dil
ile "Ehlen sehlen merhaba, ho§ geldiniz, bizi tammaz m1sm1z?" diyorlar.
Onlara yardimla§ma s1rnyla bale ve onlan nizam ve intizamm ifade ettigi
ifade ile dinle. Her birisi: "Biz de hirer hizmetldnz. Cenab-1 Hakk'm
rahmetinin hirer aynas1y1z. Hi~ de tizillmeyiniz, bizden s1la.lmay1111z.
Zelzelenin naralan, hadiselerin sayhalan sizi hi~ korkutlnasm, vesvese de
vermesin. Zira onlann i~inde birer zikir zemzemesi birer tesbih demde-
mesi, birer naz ve niyaz velvelesi var. Sizi bize gonderen Cenab-1 Hak,
bunlann dizginlerini ellerinde tutlnU§tur." diyor. iman gozti yiizlerindeki
rahmet ayetini okuyor... Her biri hirer ses veriyor."
Ey kalbi uyantlc mtimin! $imdi gozlerimiz bir par~a dinlensinler. Onlann
bedeline, hassas kulag1m1Zl, imanm miibarek eline teslim ederek dtinyaya
gonderelim de leziz bir soz dinlesin. Evvellci yolumuzda umum1 birer
matem hem oltim vaveylas1 zannedilen 0 Sesler §imdilci yolumuzda birer
nevaz ve namaz, hirer avaz ve niyaz hirer tesbihe agaz. Dinle havadalci
demdeme, ku§lardalci civcive, yagmurdalci zemzeme, denizdelci gamga-
ma, §im§el<:teki rakralca, ta§lardalci t1ktika hirer manidar nevaz. Havamn
tere1111iimleri, §im§egin naralan, dalgalann nagmeleri Allah'm azametini
zikretlnektir. Yagmurun hezedti, ku§lann seci' sanatma benzer 6tti§leri,
hirer rahmet tesbihi ve halcikate bir mecazdir. E§yada var olan sesler, hirer
varltlc sesidir. Yani varhklar ~tlcardtldan seslerle: "Ben de vanm." derler. 0
susan kiinat boylece birden soze ba§lam1§ ve "Bizi, cans1z ve donuk zan-
netine ey bo§bogaz insan!" demi§ oluyorlar. Ku§lar ilci sebepten oterler;
156 Lemadt

ya nimetin lezzetinden veya rahmetin ini§inden. An ayn seslerle, kiic;i.ik

ag1zlan ile zikre ba§lamalanyla rahmeti alki§larlar. Niinet iistiine inerler ve
§i.ikrederek m;arlar. Ku§lar rumuzlu bir ifade ile §Oyle derler: "Ey k:ainat-
taki karde§ler ! Ne giizeldir hilimiz, §efkatle beslenmekteyiz, hilimizden
memnunuz." Sivri dimdik:leriyle fezaya naz dolu birer avaz sac;1yorlar.
Gi.iya bi.itiin kainat ulvi bir musikiden ibarettir. iman nuru, zik:irleri ve
tesbihleri i§itir. Zira, hikmet tesadi.ifun varhguu reddeder. Nizan1 ise,
evham-saz ittifak1 tard eder.
Ey yolda§! ~imdi §U misal fileminden c;1kahm, hayali vehimden inelim.
Akil meydanmda durahm. Anlattig1m1z §U yollan zamana c;ekip berendaz
edelim. Ewellci yolumuz gazaba ugrayanlarm ve dalfilete gidenlerin yolu-
dur. 0 yol vicdanm ta en derin yerine, hem elim bir hiss! hem de §iddetli
bir elem veriyor. Zaten §UUr bu gerc;egi gostermektedir ama biz §Uura
zit hareket etmi§iZ. Hem kurtulmalc ic;in de mecbur ve muhtac1z. yiinki.i
ya vicdan teskin edilmelidir veya bu durumlar hie; hissettirilmemelidir.
Yoksa dayai1an1ay1z; vicdandan yi.ikselen feryat ve iniltiler dayanilacak
gibi degildir. Hi.ida ve hidayet ise §ifadir... Reva ve koti.i arzular hiss! iptal
etmektir. Buda teselli ister, bu da gaflete dalmay1 gerektirir, bu da me§gale
ister, bu da eglence ister. i§te sihirbaza benzeyen koti.i arzularm getirdigi
noktalar bunlardir. Evet, hisleri iptal, gaflet, me§gale arzusu ve eglenceler,
vicdam aldatmak, ruhu uyutmalc boylece elem hissetmemek ic;indir.
Yoksa vicdai1dalci o elim elem, vicdam yakar atar; o zaman da inleyi§lere
dayamlmaz, iimitsizlik elemi c;:elcilmez olur. Demek heves, heva, eglence
ve sefahatten olu§an §ll medeni §apa, bu dalaletten gelen §U miithi§ s1lantl-
ya yalanc1 bir merhem ve uyutucu bir zehirden ibaretmi§.
Ey aziz arkada§1m! ikinci yolumuz olan o nurani yolda oyle bir hal his-
settik ki, o hal ile hayat lezzet kaynag1 elemler de lezzetler oluyor. Boylece
biliyoruz lci, c;e§itli derecede iman kuwetine gore ruha gi.izel bir hal
bah§etmektedir. Bu sayede ceset ruhla lezzet almakta, ruh da vicdan ile
lezzete dalmaktadir. Acil bir saadet vicdanda yerlqmi§ durumdadir. Yani
imamn miikafatt olarak daha cennete gitmeden daha diinyada bir saadet
c;ekirdegi vicdana elcilip geli§tirilmektedir. Manevi bir firdevs cenneti, kal-
bin ic;ine yerle§IDi§ vaziyettedir. Tefekkiir ve dii§iince bu zevkli saadeti dq-
mek ve geli§tirmeye vesiledir. ~uur ise, gizli s1m farlc etmektir. ~imdi kalp
ne kadar ikaz edilir, vicdan harekete gec;:irilir, ruha hissettirilirse, lezzet de o
kadar ziyadelqir. Hem de ate§i nura, kt§I yaza cloner. Vicdanda firdevs cen-
netlerinin kap1lan ac;1hr; diinya bir cennet olur. ic;inde ruhlarnmz ahenkli
ve gi.izel bir §ahbaz gibi uc;u§up dururlar. Namaz da bir yelpaze gibi olur.
 <;ekirdeklerin 9ifekleri 157

Ey aziz yolda§im! ~imdi Allah'a ismarladik. Gel beraber bir dua edelim.
Sonra da bulu§mak iizere aynlahm. "Allah'1m bize dogru yolu goster ve
bizi o yolda yiiriit." Amin ...
Beditizzaman Hazretleri, Hz. isa Aleyhisselam'm getirdigi hakiki <linden
feyiz alarak i<;timai hayat i<;in faydah sanatlan esas alan, adalet ve hak-
kaniyete hizmet eden fenleri takip eden Avrupa'y1 takdir ediyor. Fakat
<linden uzakla§mI§ olan insanlan, sefahate ve dalfilete sevkeden Avrupa'y1
da §0yle hitap ediyor:
"Acaba, hem ruhunda, hem vicdanmda, hem akhnda, hem kalbinde
deh§etli musibetlerle yaralarup azaba dii§mii§ bir adamm cismiyle, ziliiri
bir surette aldatic1 bir ziynet ve server i<;inde bulunmas1yla saadeti miim-
ki.in olabilir mi? Ona mesud denilebilir mi? Gormiiyor musun ki, bir
adamm vehmi bir emelden ve kii<;iik bir meseleden iimidi kesilmesi ve
ehemmiyetsiz bir i§ten hayal kmkhgma ugramas1 sebebiyle tath hayaller
ona ac1la§1yor. ~irin vaziyetler onu azaba atiyor. Diinya ona dar geliyor;
zindan oluyor. Senin yanh§ telkinlerinle, kalbinin en derin ko§elerinde ve
ruhunun ta esasmda dalfilet darbesini yiyen ve o dalfilet cihetiyle biitiin
emelleri kopup biitiin elemleri ondan dogan bir bi<;are insana hangi saadeti
temin ediyorsun? Acaba, ge<;ici yalanc1 bir cennette cismi bulunan, kalbi
ve ruhu cehennemde azap <;eken bir insana mesud denilebilir mi? i§te sen
bi<;are insanhg1 boyle ba§tan <;1kardm. Yalanc1 bir cermet i<;inde cehen-
neme benzer bir azap <;ektiriyorsun. Bu temsile dikkat ederek insanlan
nereye sevk ettigini bil. Mesela; bizim oniimiizde iki yol var: Birisinden
gidiyoruz. Goriiyoruz ki, her adim ba§mda bi<;are aciz bir adam bulunur.
Zalimler hiicum edip, mahru, e§yasm1 gasb ederek kuliibecigini harap
ediyorlar. Bazen de yara11yorlar. Oyle bir tarzda ki, acmacal( hfiline sema
aghyor. Nereye balalsa hal bu minval iizere gidiyor. 0 yolda i§itilen sesler,
zalimlerin giiriiltiileri, mazlumlarm aglayi§lan oldugundan umumi bir ma-
tem, o yolu kaphyor. insan, insaniyet cihetiyle gaynn elemiyle miiteellim
oldugundan, hadsiz bir eleme giriftar oluyor. Halbuki vicdan bu derece
eleme tahammill edemediginden, o yolda giden iki §eyden birisine mecbur
olur. Ya insanhktan s1ynhp nihayetsiz bir vah§et yolunu tutup oyle bir kalbi
ta§iyacal( ki, kendi selametiyle beraber umumun helaketi onu miiteessir
etmesin. Yahut kalp ve alchn muktezaslill iptal etsin. ( ... ) Senin karanhkh
dehan, insanhgm giindiiziinii geceye kalbetmi§. Yalruz o stlantih, zuliimlii
ve zulmetli geceye ismdirmak ic_rin, yalanc1, muvakkat lambalarla tenvir et-
tin. 0 lambalar siirur ile be§erin yiiziine tebessiim etmiyor. Belki insanl1g111
aglanacak ac1 hfillerindeki ahmakc_rasma gillmesine, o I§iklar istihza ederek
158 Lemaat

giihip egleniyor. Arna Kur'an'm hllis ve tam §akirdi ise, bir kuldur. Fakat
yaratiliru§larm en biiyiigune kar§I da ubudiyete tenezzill etmez ve cermet
gibi en biiyiik ve muazzam bir menfaati kulluguna gaye yapmaz, aziz bir
kuldur. Hem hfilim, selimdir. Fakat Cenab-1 Hak'tan ba§kasma, izni ve
emri olmadan zillet gostermeye tenezzill etmez, yiice himmet sahibi bir
halimdir. Hem fakirdir. Fakat, Malik-i Kerim'in kendisi i~in haz1rlac:hg1
miikafaat ile miistagni bir fakirdir. Hem zayifur. Fakat kudreti nihayetsiz
olan Efendisi'nin kuwetine dayanan kavi bir zay1fur ki; Kur'an hakiki
bir talebesine ebedl cenneti dahi gaye ve maksat yaptirmac:hg1 hfilde; bu
ge~ici, fani diinyay1 ona hi~ gaye ve maksat yapar mI? (... ) Kur'an, kendi
talebelerinin ruhuna oyle bir geni§lik ve yiicelik verir ki, doksandokuz
taneli tesbihe bedel, doksandokuz Esma-i ilahiye'nin tecellilerini gosteren
doksandokuz filemin zerrelerini, birer tesbih tanesi olarak talebelerinin
ellerine verir: "Evradlarmm bununla okuyunuz.' der. i§te Kur'an'm ta-
lebelerinden $ih-1 Geylani, Rufai, $azeli (Allah hepsinden raz1 olsun)
gibi talebeleri, virdlerini okuduklar1 valcit dinle, bald Ellerinde zerrelerin
silsilelerini, katrelerin adetlerini, mahlukatln nefeslerinin say1srm tutmU§-
lar, onunla evradlanm okuyorlar. Cenab-1 Hakki zilcir ve tesbih ediyorlar.
i§te Kur'an'm mucizane terbiyesine bak ki, nastl hafif bir keder ve kii~<
bir gam ile ba§I doniip sersemle§en ve kii~iik bir mikroba maglup olan bu
kii~ insan, Kur'an'm terbiyesi ile, ne kadar yiicelere yiikseliyor ve ne de-
rece duygular1 geli§iyorki, koca diinya mevcudatlm, zikir ve virdine tesbih
olmakta kisa goriiyor. Cenneti evrad ve ezkarma gaye olmakta az gordiigu
hfilde, kendisine de Cenab-1 Hakk'm en kii~ bir mahlukunun iistiinde
biiyiik tutmuyor. Nihiyetsiz izzet i~inde, nihayet tevazuu cem ediyor."
(Zi.ihre, Be§inci Nota)

Anglikan Kilisesine Cevap*

Bir zaman bi-aman islam'm dii§mani, siyasi bir dessas, yi.iksek-

te kendini gostermek isteyen vesvas bir papaz, desise niyetiyle hem
inkar suretinde,
Hem de bogaz1m1z1 pens:esiyle s1kt1g1 bir zaman-1 elimde pek
§ematetkarane bir istitham ile dart §ey sordu bizden.
Alt1 yiiz kelime istedi. $ematetine kar§I: Yiiziine "tuh!" demek.
Desisesine kars1: Kiismekle siikut etmek, inkanna kars1 da:
* Yiiz ma§aallah bu cevaba.
 c;ekirdeklerin 9irekleri 159

Tokmak gibi bir cevab-1 miiskit vermek laz1mch. Onu muhatab

etmem. Bir hak-perest adama boyle cevab1m1z var. 0 dedi • birincide:
"Muhammed (aleyhissalarii vesselam) dini nedir?" dedim: i§te
Kur'an'chr. Erkan-1 sitte-i !man, erldn-1 hamse-i islam, esas mal<:sad-1
Kur' an. der • ikincisinde:
"Fikir ve hayata ne vermi§?" dedim: "Fikre tevhid, hayata istika-.
met. Buna dair §ihidim:

~~f ~ 1: ~: ·.\j ".:l;..f ~I; cJ der •iic_;:iinciisiinde:

"Mezahim-i hiz1ra nas1l tedavi eder?" derim: "Hurmet-i riba, hem
1;:,.11 ~I ~ 'da.
viicub-i zekatla. Buna dair §ahidim:

1;? r?J ~1 ~1 J;.fJ *~)JI 1_;1J ~P11~b der ·d0rdiincu-

sunde: "ihtilfil-i be§ere ne nazarla bakiyor?" derim: Sa'y, as1l esastir.
Servet-i insaniye, zalimlerde toplanmaz, saklanmaz ellerinde.

Buna dair §ahidim:

* ~ ~ ~10L:J;U u-;l ~b
/ / / /

0 0
' :'~~1 u-::-;
~. i j ,
I~. '-1,· 1:'. ~-:''J' ~ball'
~ ~ .J
~lil~ .)~
, .J .
~-C~:~' JJI'.J
, ~f '-;-'\~
~ \ -;; ,,,,.

Bir zaman islam'm bir amans1z dii§man1, siyasi bir hilekar ve kendisini
yiiksekte gostermek isteyen vesvese iifleyen bir papaz, aldatmak niyetiyle,
inkar suretinde, hem de pencresiyle bogaz1m1Zl s1ktig1 elim bir zamanda,
§amatah bir sorgulama ile bizden dort §ey sordu:
Kar§ihgmda da altiyiiz kelimelik bir cevap istedi. ~amatasma kar§I yiizii-
ne "Tub.!" demek, hilesine kar§I kiiserek siik.ut etmek, inkanna kar§I da
susturucu ve tokmak gibi bir cevap vermek Iaz1mdi. Onu muhatap kabul
etmem. Hakperest bir adama boyle cevab1m1z var.
0 hakperest ki§i birinci sorusunda "Muhammed'in (s.a.s.) dini nedir?"
dedi. Dedim ki: "i§te Kur'an ... Kur'an'm esas maksadi; alti iman esas1 ile
islamiyet be§ riikniidiir."
ikinci olarak "Fikir ve hayata ne vermi§?" dedi. "Fikre tevhid, hayata da
istikamet vermi§tir. Buna <lair §ahidim, 'Emrolundugun gibi dosdogru ol.'
(Hud, 11/112) ve 'De ki: 0 Allah birdir.' (ihlas, 112/1) ayetleridir." dedim.
160 Lematit

U~iincii olarak: "<;ag11ruzm s1kmn ve dertlerini nas1l tedavi eder?" dedi.

"Faizin haram kilmmas1 ve zekatm farz kilmmas1 ile. Euna dair §ahidim
'Allah faizi mahveder.' (Bakara, 2/276) 'Allah ah§-veri§i helfil, faizi haram
kihn1§tlr.' (Bakara, 2/275) ve 'Namaz1 dosdogru kilm, zekatl verin' (Bakara,
2/43) ayetleridir." dedim.

D6rdiincii olarak: "islamiyet, insanhk ihtilaline (Fransiz ve Eol§evik ihti-

lallerine) ne nazarla bakiyor?" dedi. "<;ah§ma ve emek, astl, esasnr. insanh-
gm serveti zalimlerde toplanmamah, ellerinde saklanmamahdir. Euna <lair
§ahidim: 'insan i~in ancak emeginin kar§1hg1 vardir.' (Necm, 53/39) 'Altm1
ve giimii§ii biriktirip de onu Allah yolunda harcamayanlar ise, ac1 bir
azapla miijdele.' (Tevbe, 9/34) ayetleridir.'? dedim.

jsm-i Azamm haldana ve

Kuran-1 Mu'cizii'l-Bey:lnm hiirmetine
ve Resul-i Ekrem Aleyhissalatii Vesselamm ~erefine,
bu mecmuay1 bastJranlan ve miibarek yardimc1lanm
Cennetii1-Firdevste saadet-i ebediyeye mazhar eyle. Amin.
Ve hizmet-i imaniye ve Kuraniyede daima muvaffak eyle. Amin.
Ve defter-i hasenatlanna, Sozler mecmuas1m11
herbir harfine mukabil, bin hasene yazdir. Amin.
Ve nurlann ne~rinde sebat ve devam ve ihlas ihsan eyle. Amin.
Ya Erhamerrahimin !
Umum Risale-i Nur ~aldrtlerini ild cihanda mes'ut eyle. Amin.
jns1 ve cinni ~eytanlann 9erlerinden muhafaza eyle. Amin.
Ve bu aciz ve bi~are Said'in kusurat1m affeyle. Amin.

Umurn Nur ~akirtleri Namma

Said Nurs1