±_¿ fi_ — 158
;f+5ffnsgff[ 5fTf
á …^fi 2007 á ‰ˆÂά-F›ıWà 1929
÷_hÎÌ, ‹ƒ¿ ±fiı ≠¿Î¿ —
fi√ıLƒ ω…›
Á_’Îÿ¿ —
ËWν· ’W¿HÎν
‹¬M≤Wà ÏÕ{Î¥fi ÷◊Î ·ı±ÎµÀ˚Á —
ËWν· ’W¿HÎν
¿·Î ÁËΛ¿˘ —
¿ı‰ «Î‰ÕÎ, ±Ï‹÷ ÂÎË
‹ÎÏ·¿ —
ËWν· ’„O·¿ıÂLÁ, ±‹ÿΉÎÿ.
‹ƒHÎV◊Îfi —
±ı·Î¥Õ ±˘ŒÁıÀ, √˘‹÷Ì’fl, ±‹ÿΉÎÿ.
Ï¿o‹÷ — ’_ÿfl wÏ’›Î
12 ±_¿˘fi_ ·‰Î…‹ —
¤Îfl÷‹Î_ — wÎ. 180. ’flÿı‹Î_ — wÎ.1,300
24 ±_¿˘fi_ ·‰Î…‹ —
¤Îfl÷‹Î_ — wÎ. 360
‰ı⁄ÁÎ¥À — www.safari-india.com
¥-‹ı· —
·‰Î…‹ ‹ÎÀı —
subscriptions@safari-india.com
ÁÒ«fi˘, ’˛Ï÷¤Î‰˘ ÷◊Î ±L› ‹ÎÏË÷Ì ‹ÎÀı —
info@safari-india.com
’hÎT›‰ËÎflfi_ Áflfi΋_ —
ËWν· ’„O·¿ıÂLÁ, 212- 215,
±Îfi_ÿ ‹_√·-3, ¿˘fl ⁄Λ˘Àı¿fiÌ Á΋ı,
’Ïfl‹· ø˘ÏÁ_√ ’ÎÁı, ±ıÏ·Á Ï⁄˛…,
±‹ÿΉÎÿ-380006.
Œ˘fi fi_⁄Á˝ — 2646 16 98 / 6605 6050
Copyrights : Harshal Publications
212 to 215, Anand Mangal-3, Opp. Core
Biotech, Near Parimal Crossing, Ellisbridge
Ahmedabad-380 006. Gujarat.
Tel. : 2646 16 98 / 6605 6050
¿Î›‹Ì √˛ÎË¿˘±ı ’hÎT›‰ËÎfl ‰¬÷ı
’˘÷Îfi˘ ·‰Î…‹ fi_⁄fl ±«Ò¿ ·¬‰˘.
⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘fiÎ Â_¿ÎV’ÿ Á˘ÿÎ ’»Ì ⁄Ë«flÎ∞fiÎ ¿>¿ÕÎ ’ıÀ‹Î_ ⁄˘S›Î ±ı ‰Î÷fiı ÷Î…ı÷fl‹Î_
20 ‰Ê˝ ’ÒflÎ_ ◊›Î_. (…\±˘, “±ı¿ ‰¬÷ ±ı‰_ ⁄L›_” ω¤Î√.) ‹fi‹Î_ ¬ıÿ ÏÁ‰Î› ⁄Ì∞
·Î√HÎÌ fi …L‹Î‰÷Ì ÷ı ±ıÏfi‰Á˝flÌfiı ’˘÷ÎfiÌ fi…flı ΩıfiÎflÎ flÎ…¿ÎflHÎ̱˘fiı ÷ı‹fiÌ º„WÀ
‹⁄Îfl¿, ’HÎ Á΋ÎL› ’˛Ω…fi˘±ı fi˘Ó‘‰Î·Î›¿ Á‹Î«Îfl ⁄ÌΩ »ı ±fiı ÷ı ’HÎ ›˘√Îfi›˘√ı
÷Î…ı÷fl‹Î_ … ±ÎT›Î »ı. Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›ı ·√¤√ 300 ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘fiÎ ¿Î›Î¿S’ ‹ÎÀıfi_
ÀıLÕfl ⁄ËÎfl ’ÎÕuÎ ⁄Îÿ √›ı ‹ÏËfiı ÷ıfi˘ wÎ. 1,640 ¿fl˘Õfi˘ …_√Ì ¿˘LÀˇÎ@À ËV÷√÷ ¿fl‰Î
÷Î÷Î ’Ήfl ¿o’fi̱ı ÷◊Î ·ÎÁ˝fi ±ıLÕ À<⁄˛˘ ¿o’fi̱ı Ë˘Õ‹Î_ {Ò¿Î‰Ì ÿÌ‘_. Á‹Î«Îflfi_ ‹Ëk‰
±ı ‰Î÷ı »ı ¿ı ⁄˘ŒÁ˝fiÌ fl«fi΋Î_ Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›ı ÁÒ«‰ı·Î ±fiı ‹Î√ı·Î ‘fl¬‹ ŒıflŒÎfl˘ Ωı÷Î_
ÀıLÕfl ‹ı‚‰÷Ì …ı ÷ı ¿o’fiÌfi_ ¿Î›˝ ¿Î›Î¿S’ ¿fl‰Î ’Òfl÷_ ÁÌÏ‹÷ flËı‰Îfi_ fi◊Ì, ⁄·¿ı ÷˘’˘fiı
fi‰˘ ±‰÷Îfl ‹‚Ì …‰Îfi˘ »ı.
µ’flfi_ »ıS·_ ‰Î@› ‹√…‹Î_ µ÷Λν ’»Ì ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘‹Î_ ¿fl‰Î’ÎhÎ ŒıflŒÎfl˘ ¿ıÀ·Ì ËÿfiÎ
»ı ÷ı …\±˘. ÿflı¿ ÷˘’fi_ fi΂«_ ±ıÀ·ı ¿ı √fi ⁄ıfl· ¤_√Îflı fiÎ¬Ì ÷ıfiÌ …B›Î±ı fi‰_ ±fiı
·Î_⁄Î ¿ÿfi_ fi΂«_ ⁄ıÁÎÕ‰Îfi_ »ı. ¿˘≥ ’HÎ ÷˘’fi_ ‹A› ±_√ ˢ› ÷˘ ±ı √fi ⁄ıfl·, ¿ı‹ ¿ı
÷ıHÎı ŒÎ›Ïfl_√ ‰¬÷ı ±_ÿfl¬Îfiı ŒÎÀ÷Î ±fiı ¤Îflı¬‹ √˘‚Îfiı ⁄ËÎfl ‘¿ı·‰Î ‹ÎÀı ¤›_¿fl
ÿ⁄ÎHÎ Á…˝÷Î ’˛˘’ı·LÀ ⁄Îwÿfi˘ ±ÎCÎÎ÷ ÁËı‰Îfi˘ ˢ› »ı. ÿÏfi›ÎfiÎ CÎHÎÎ ¬flÎ ÿı¢ ±Î‰Î
‹…⁄Ò÷ fi΂«Îfi_ Œ˘Ï…*√ ¿flÌ Â¿÷Î fi◊Ì.
Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›ı Œfl‹Î‰ı·˘ ⁄ÌΩı ŒıflŒÎfl ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘fiÎ ±LÕfl¿ıflı…fiÌ ‹…⁄Ò÷Ì ‰‘Îfl‰Î
±_√ıfi˘ »ı. ±ÎfiÎ ‹ÎÀı ±ı@Áı· ⁄ÿ·‰ÎfiÌ ◊Λ ±ıÀ·_ … fiÏË, ’HÎ ŒÎ›Ïfl_√ ‰¬÷ı ’ˆÕÎ_‰Î‚Ì
÷˘’fiı ⁄˛ı¿ ‹Îfl÷Ì fl˘¿‰Î ’λ‚ ÷flŒ …‹Ìfi ’fl ¬Ò_ÀÎ ÷flÌ¿ı ¬˘Õ‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ’˘·ÎÿfiÎ ⁄ı
·Î_⁄Î ’ÎÀÎ ⁄ÿ·‰Îfi_ ¿ÿΫ …wflÌ ⁄fiı. √fi ⁄ıfl· ’»Ì ±LÕfl¿ıflı… ÿflı¿ ÷˘’fi_ ⁄Ì…\_
‹Ëk‰’ÒHν ±_√ »ı, ¿ı‹ ¿ı √˘‚˘ ‰»^Àı I›Îflı ÷ıfiı ±ı@ÂfifiÎ Ïfl±ı@Âfi ÷flÌ¿ı …⁄fl…V÷
ËÕÿ˘·˘ ‰Î√÷˘ ˢ› »ı.
⁄˘ŒÁ˝fiÌ flıL… ‰‘Îfl‰Î ‹ÎÀı ±fiı ÷ıfiÌ ÏfiÂÎfi⁄Î∞ Á‘Îfl‰Î ‹ÎÀı ÷ıfiÌ Á‹√˛ ‰˜’fi
ÏÁVÀ‹‹Î_ (ÿÎ. ÷. ŒÎ›Ïfl_√ Ï‹¿ıÏfi{‹‹Î_) ±Î‰U›¿ ŒıflŒÎfl˘ ¿fl‰ÎfiÎ »ı. ±Îfi˘ ‹÷·⁄ ±ı
¿ı ±I›Îflı flıL… Á_÷˘Ê¿Îfl¿ fi◊Ì. ÏfiÂÎfi⁄Î∞ ’HÎ fiÏË.
±Î ⁄‘Î ŒıflŒÎfl˘ ¿›Î˝ ’»Ì ⁄Î¿Ì Â_ flèÎ_ ? „V‰ÏÕ Àı@fi˘·˘Ï…fiı ˉı fi¿Î‹Ì √HÎÌ ÷ıfiÎ
V◊Îfiı «ÏÕ›Î÷Ì V‰ÿıÂÌ Àı@fi˘·˘Ï…fi_ Ωı ±ÎÀ·Ì Ëÿı Ïfiw’HÎ ¿flÌ Â¿Î÷_ ˢ› ÷˘ ¤Îfl÷Ì›
¬U¿Ìÿ‚ ‹ÎÀı fi‰ıÁflfiÌ ÷˘’ ⁄fiΉ‰Î‹Î_ ¬ÒÀ÷Ì ⁄Î⁄÷ ¿≥ ? ›Îÿ flËı ¿ı ’˛◊‹ ωr›© ÿflQ›Îfi
÷Î÷Î ¿o’fi̱ı Ï⁄˛ÏÀ ÁˆL› ‹ÎÀı Á_A›Î⁄_‘ ⁄A÷Ïfl›Î √ÎÕ̱˘ ⁄fiÎ‰Ì ±Î’Ì Ë÷Ì ±fiı ÷ı
Á‹›fiÎ ±_√˛ı… ‰Î≥ÁflΘ› ·˘ÕÛ «ıSQÁŒ˘Õı˝ ÷Î÷ÎfiÎ ›˘√ÿÎfifiı ΩËıfl‹Î_ Ï⁄flÿÎT›_ Ë÷_. ⁄ÌΩ
ωr›© ÿflQ›Îfi ÷Î÷Î ¿o’fi̱ı ÷˘’√˘‚Î ⁄fiÎT›Î Ë÷Î. ±Î ⁄÷Ήı »ı ¿ı ±Î{ÎÿÌ ’»Ì ‰ÕÎ
’˛‘Îfi fiıËv±ı ±◊‰Î ÷˘ flËÌ flËÌfiı ÷ı‹fiÎ ‰ÎflÁÿÎfl˘±ı ’HÎ Âj΢fi_ µI’Îÿfi ZÎıhÎ ¬Îfi√Ì
¿o’fi̱˘ ‹ÎÀı ¬˘·Ì fiÎA›_ ˢ÷ ÷˘ ¤Îfl÷ ±Î…ı Âj΢fiÌ ⁄Î⁄÷ı V‰Î‰·_⁄Ì Ë˘÷, ’HÎ ÷ıfiı
⁄ÿ·ı 1950 fiÎ ÿÁ¿Î‹Î_ ’Ëı·˘ Á˘ÿ˘ ω‹Îfiωfl˘‘Ì ÷˘’˘ ‹ÎÀı ⁄˘ŒÁ˝ ÁÎ◊ı ¿flÌfiı ωÿıÂÌ
¿o’fi̱˘fiı ¬ÀΉ‰Îfi˘ (±fiı ¿À¿Ì ¬Î‰Îfi˘) ÿ˘fl Âw ◊›˘. ÿıÂfi_ ±œ‚¿ ‘fi ’flÿı ÷flŒ
CÎÁÕÎ÷_ flèÎ_, …ıfiÌ ÕΘ·fl‹Î_, wÏ’›Î‹Î_ ±fiı ’εLÕ‹Î_ √HÎÎ÷Ì fl¿‹fi˘ A›Î· ±ı ‰Î÷ı ‹‚Ì Â¿ı
¿ı ‰¬÷ …÷Î_ ωÿıÂÌ ÂjεI’Îÿ¿˘fiÎ 41 ±ı…LÀ˘±ı fi‰Ì ÏÿSËÌ ¬Î÷ı ’˘÷ÎfiÌ ±Î˜ÏŒÁ˘ V◊Î’Ì.
±ı¿ ‹ÎÃÎ Á‹Î«Îfl — ¤Îfl÷ ⁄ı ±⁄… ÕΘ·flfiÎ ¬«ı̋ 155 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ T›ÎÁfiÌ ±ıÀ·ı ¿ı
⁄˘ŒÁ˝fiÎ … ¿ıÏ·⁄flfiÌ ⁄Ì∞ 1,500 Ë˘Ï‰À˚{fl ÷˘’˘ ¬flÌÿÌ flèÎ_ »ı. À>_¿ Á‹›‹Î_ µ‹ıÿ‰Îfl
÷˘’˘fiÌ ÀˇÎ›· ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰fiÎfl »ı. ¬flÌÿÌfiÎ ±ı Ï«h΋Î_ ÷Î÷Î ¿ı ·ÎÁ˝fi ±ıLÕ À<⁄˛˘ @›Î_›
fi◊Ì. ÏÕŒıLÁ ÏflÁ«˝ ±ıLÕ ±˘√ı˝fiÎ≥{ıÂfi/DRDO ’HÎ fiÏË. ωÿıÂ̱˘ … fiÌ«Ì ⁄˘flÕÌfiı
¬_¬ıfl‰ÎfiÎ »ı.á
--ËWν· ’W¿HÎν
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 1
 df+tfjif
“ÁŒÎflÌ”-157 ±Œ·Î÷Òfi ·ÎB›˘.
¬ÎÁ ¿flÌfiı 1857 fiÎ V‰Î÷_ h ›
Á_√β ‹fi˘ ·ı¬ ¬flı¬fl ÿÎÿ ±Î’‰Î·Î›¿
flè΢. ±I›Îfl Á‘Ì ’˛Î›‹flÌ ‘˘flH΢‹Î_
«Î·÷Ì ≥Ï÷ËÎÁfiÌ ⁄Ò@Á‹Î_ ‹ÎhÎ ±ıÀ·_
… ‰Î_«‰Î‹Î_ ±ÎT›_ ¿ı 1857 fi˘ ωM·‰
±ı fi ÏŒSÕ flΛŒ·fiÌ «fl⁄̉΂Ì
¿Îfl÷Ò Á ˘fiı ¿ÎflHÎı ◊›˘ Ë÷˘. ’fl_ ÷ 
“ÁŒÎflÌ”±ı fl…^ ¿flı · Î ·ı ¬ ¶ÎflÎ
1857fiÎ ¤Îfl÷Ì› ≥Ï÷ËÎÁfiÎ_ ⁄ÌΩ_
’ÎÁÎ_ ’HÎ ΩHΉΠ‹Y›Î_ . ωM·‰
±ı¿‹ÎhÎ ¿Îfl÷ÒÁ˘fiı ±Î¤ÎflÌ fiˢ÷˘ ±ı
ΩH›_. ¤Îfl÷fiÎ »ıS·Î ‹˘√· ⁄ÎÿÂÎË
⁄ËÎÿfl ÂÎË {ŒflfiÌ ±_√˛ıΩı ¶ÎflÎ
¿flΛı · Ì ±’‹Îfi…fi¿ ˿η’|Ì
ωÂıfiÌ ΩHοÎflÌ ÿ·˝¤ ¿ËÌ Â¿Î› ÷ı‰Ì
Ë÷Ì. ⁄ËÎÿfl ÂÎË {Œfl ’»Ì ÷ı‹fiÎ
’h΢ Ω‰Îfi ⁄A÷ ±fiı ÂÎË ±O⁄ÎÁ
÷◊Î ⁄ı√‹ Ï{fi÷ ‹Ëηfi_ Â_ ◊›_? ÷ı
±_√ı ‹ÎÏË÷Ì ±Î’¢.
ÿ½fi ¿ı. flΉ·, …^fiÎ√œ
á ⁄ËÎÿfl ÂÎË {Œflfi_ 1862‹Î_
±‰ÁÎfi ◊› _ ÷ı fi Î_ 24 ‰Wν ⁄Îÿ
1886‹Î_ ÷ı fi Ì
’IfiÌ Ï{fi÷
‹Ëηfi _ (…\ ± ˘,
…‹H΢ Œ˘À˘) fl_√fiÒ
¬Î÷ı ±‰ÁÎfi ◊›._
Ω‰Îfi ⁄A÷ ±fiı
ÂÎË ±O⁄ÎÁ I›Îfl
’»Ì ’HÎ fl_√Òfi‹Î_
… fl˘¿Î›Î. CÎHÎÎ
Á‹› ’»Ì ÷ı‹fiÎ
‰_ÂΩı Ωı ¿ı ¤Îfl÷
±Î‰Ìfiı ‰V›Î.
¿ı À ·Î¿ ‰_  Ωı
±Î…ı ’HÎ
ˈÿflÎ⁄Îÿ‹Î_ ÷ı‹… ÏÿSËÌ‹Î_ flËı »ı.
±·⁄kÎ, ÷ı‹fiΠωÂı ¬ÎÁ ΩHοÎflÌ
fi◊Ì. {ŒflfiÎ ’hÎ Ω‰Îfi ⁄A÷fiÎ
’˛’ΈhÎ Ï‹fl{Î ‹ËQ‹ÿ ⁄A÷fi˘ ’Ïfl‰Îfl
±Î…ı ¿˘·¿kÎÎ fi∞¿ ËΉfl΋Î_ flËı »ı
±fiı I›Î_ «ÎfiÌ ¿ÌÀ·Ì «·Î‰ı »ı.á
2 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
vf+s gf+p !%$
“ÁŒÎflÌ”fi˘ ±_¿ fi_. 157 ‹¬M≤WÃ◊Ì
»ıS·Î ¿‰fl’ı… Á‘Ì ÃÎ_Á˘ÃÎ_Á ¤flı·Ì
iÎÎfi‰‘˝¿ ‹ÎÏË÷Ìfi˘ ¤_ÕÎfl ⁄fiÌ flè΢.
≥Áfl˘±ı ±‰¿ÎÂÌ ÀˇÎLÁ’˘ÀÛ Áω˝Á ZÎıhÎı
ÁŒ‚÷Î’Ò ‰ ˝ ¿ {_ ’ ·ÎT› _ ÷ı ±_ √ ı
‰÷˝‹Îfi’h΢‹Î_ ‰Î_E›_ Ë÷_, ’HÎ ÷ı ZÎıh΋Î_
≥Áfl˘fiÌ ±Î‰¿-Ω‰¿fi _ Áfl‰ˆ ›  _ ±fiı
·Î_⁄Î√΂ÎfiÌ ›˘…fiÎfiÌ w’flı¬Î ±_√ı
“Á_’Îÿ¿fiÎ ’hΔ‹Î_ À>_¿Ì ’HÎ À< ‘ ’˘≥LÀ
‹ÎÏË÷Ì ’˛◊‹‰Îfl ΩHÎÌ. “¢‘ ±fiı ¢‘¿˘”
ω¤Î√‹Î_ «ÎSÁ˝ ⁄Î⁄ı…fiÌ ¿‹fiÁÌ⁄Ì ±_√ı
ΩHÎÌ ¬ıÿ ◊›˘. ⁄Î⁄ı…fiÎ ÏÕŒflLÁ ±ı„L…fi
fi_. 1 ±fiı fi_. 2 ±_√ı ÷tfi ±ΩHÎÌ ‹ÎÏË÷Ì
fl…^ ¿fl‰Î ⁄ÿ· ±Î¤Îfl.
“±ı¿ ‰¬÷ ±ı‰_ ⁄L›_...”‹Î_ »ıS·Î
‹˘√· ⁄ÎÿÂÎË ⁄ËÎÿfl ÂÎË {ŒflfiÌ
Ï…_ ÿ √ÌfiÎ_ ±_ Ï ÷‹
‰Ê˘˝fiÌ ÿ›fiÌ› ÿÂÎ
ωÂı fi Ì ‹ÎÏË÷Ì
{ÌHΉÀ¤flÌ Ë÷Ì.
·ı ¬ ¿ı ÷ı ‹ı ‚ ‰‰Î
‹ÎÀı ÁÎw_ ±ı‰_ ¬ıÕÎHÎ
¿›* ËÂı. 1857 fiÎ
V‰Î÷_h› Á_√˛Î‹ ‹ÎÀı
√ΛfiÌ ±fiı Õ<yflfiÌ
«fl⁄Ì ·√ÎÕı · Î
¿Îfl÷ÒÁ˘ ÏÁ‰Î› ’HÎ
±L› ¿ıÀ·Î_¿ ¿ÎflH΢
…‰Î⁄ÿÎfl Ë÷Î_ ÷ı
⁄Î⁄÷ ⁄Ë ÁflÁ
flÌ÷ı Á‹Ω‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë÷Ì. ¤Îfl÷fiÎ
V‰Î÷_ h › Á_ √ ˛ Î ‹ ωÂı ÷ı ‹ … ‹˘√·
Á΋˛ÎF›fiÎ ±_÷ ωÂı ±ÎÀ·Ì ¨ÕÎHÎ’Ò‰¿˝ fiÌ
‹ÎÏË÷Ì ±Î’‰Î ⁄ÿ· “ÁŒÎflÌ”fi˘ ±Î¤Îfl
‹Îfi‰˘ flè΢.
’˛ÎHÎÌ…√÷fiÎ ÁP›˘fiı ’HÎ “»Î_À˘ ’ÎHÎÌ”
¿fl‰ÎfiÌ ·÷ ·Î√Ì Â¿ı ÷ı ΩHÎÌ ±Îç›˝fi˘
±Î_«¿˘ ·ÎB›˘. ÁÎ◊ı fl‹Ò…fiÌ ·Î√HÎÌ ’HÎ
◊≥. ·ı¬fiÎ ±Îfl_¤ı ±Î’ı·˘ ËÎ◊̱˘fi˘
Ï¿VÁ˘ √…⁄ Ë÷˘. ‹Îfi‰Ω÷fiÎ ‹ı≥Õ-À<-
±Î˜ÕÛfl Ï‹h΢fi˘ ·ı¬ flÁ’˛ÿ flè΢. Á_‰‘˝fifiÎ
fi΋ı ¿>÷flα˘ ’fl ‹ÎHÎÁΩ÷ı ¿flı·Î ’˛›˘√˘
±ZÎQ› ¿ËÌ Â¿Î› ÷ı‰Î »ı. ±Î_¬fiÌ ÷¿·ÌŒ
±fi¤‰÷Î ⁄˘VÀfi ÀıÏfl›fl ÷ı‹… ÂÎfl-’ı≥
…ı‰Î ¿>÷flα˘fiÌ Ëη÷ ¬flı¬fl ÿ›fiÌ› »ı.
±_¿fiÎ ±L› ω¤Î√˘‹Î_ “Œı@ÀŒÎ≥LÕfl”,
“Á’flÁ‰Î·” ±fiı “Á’fl„@‰{” ’HÎ ±ı@VÀˇÎ
±Î˜ÏÕÛfiflÌ ΩHοÎflÌ◊Ì ¤fl’Òfl Ë÷Î.
¿ÚHÎη ±ı‹. ’Îflı¬, Á«Ìfi, Áfl÷; Ï’˛›_¿Î ±ıfi.
’Àı·, √Î_‘Ìfi√fl ÀÌ.’Ì.±ıÁ.; ‘fl‹, ’ÎflÁ ±fiı
…fi¿ flΉϷ›Î, ‹ıË· ’fl‹Îfl, …^fiÎ√œ; CÎfiU›Î‹
¤w«Î ±fiı ËoÁÎ⁄ıfi ¤w«Î, ·˘±fl ’flı·, ‹_⁄≥;
Ïfi¿<_… ÿ‰ı, √΋ — ‰Á˘, Ï…. ¬ıÕÎ; Ïfi÷Ìfi ÕÌ.
«ÕÎÁ‹Î, …ı÷’fl; Ïÿfiı ÿfl∞, ÷ΉÕÌ›Î, Ï….
’ÎÀHÎ; Á’fi ‹Î_¿Õ, ±‹ÿΉÎÿ.
“ÁŒÎflÌ”fiÎ ±_¿ fi_. 157 fiÎ ⁄˜¿
ÀÎ≥À· ’fl ÏÁ_ËfiÌ ÷Á‰Ìfl ¬Ò⁄ … ±Î¿Ê˝¿
·Î√Ì. »ıS·Î ¿ıÀ·Î¿ Á‹›◊Ì √ÌflfiÎ ÏÁ_ˢ
ωÂıfiÎ Á‹Î«Îfl˘ L›Ò{ ’ı’fl‹Î_ ‰Î_«‰Î
‹‚÷Î Ë÷Î, ’fl_÷ √ÌflfiÎ ±P›ÎflH› ±fiı
ÏÁ_ˢ ωÂı ±ÎÀ·Ì ¨ÕÎHÎ’Ò‰˝¿ ‹ÎÏË÷Ì
‰Î_«‰Î‹Î_ ±Î‰Ì fi Ë÷Ì. “ÁŒÎflÌ”±ı ÷ı
ωʛfiı “Á’flÁ‰Î·” ÷flÌ¿ı ›˘B› ’Á_ÿ√Ì
±Î’Ì ÷ıfi˘ Á_’ÒHν ±fiı Á_÷˘Ê¿Îfl¿ …‰Î⁄
±ÎM›˘ ÷ı ⁄ÿ· ◊ıÓ@Á.
¿˙Ï¿ ±fiı Ï«flÎ√ ’fl‹Îfl, ‹_…\·Î, ±ÎÂÎ, flΑÎ,
‹ıCÎÎ, ËÊ˝, ¬ÂÌ, ⁄ÎÏ·›ÎÁHÎ, ÷Î. ‹ËıÁÎHÎÎ;
ÏÿT›ı «Î‰ÕÎ, ËÊ˝ÿ ±fiı ¿S’ı ’fl‹Îfl, ±ÎÏÿI›,
¤Î‰fiÎ, Ï⁄Lÿ ±fiı Ï‹h΢, ±‹ÿΉÎÿ; ω‹·
’Îflı¬, I≤ÊÎfl ’Àı·, Ï‹÷· ±fiı Ï‹h΢, ¿fl«ıÏ·›Î.
“ÁŒÎflÌ”fiÎ ±_¿ fi_. 157fi_ ‹¬M≤WÃ
±ı ¿ ÿ‹ fi‰Ìfi÷‹ ·ÎB› _ . 1857 fiÎ
V‰Î÷_ h › Á_ √ ˛ Î ‹fiÎ ÏÁQ⁄˘Ï·¿ Ï«hÎfiı
¤˘…’hÎ ’fl ÿÂ퉉Îfi˘ ±Î≥Ï՛ΠÁÎfl˘
Ë÷˘. ‰W΢˝ …^fiÎ ¿˘≥¿ ÷ˆ·ÌÏ«hÎfiı Ωı÷Î
ˢ‰Îfi˘ ±Î¤ÎÁ ’ıÿÎ ◊÷˘ Ë÷˘. ÀÎ≥À·fiÌ
…ı‹ ÀÎ≥À· VÀ˘flÌ ’HÎ K›ÎfiοWν¿ Ë÷Ì.
1857fiÎ V‰Î÷_h› Á_√β ‹ ωÂı ÷ı‹… »ıS·Î
‹˘√· ⁄ÎÿÂÎË ⁄ËÎÿfl ÂÎË {Œfl ωÂı
Ï⁄·¿<· ±ΩHÎÌ ‹ÎÏË÷̱˘ fl…^ ¿fl‰Î
⁄ÿ· “ÁŒÎflÌ”fiı (±fiı ¬ÎÁ ÷˘ ÷_hÎÌfiı)
ωÂıWÎ ±Ï¤fi_ÿfi ±Î’‰Î flèÎÎ.
“⁄fiΉ ±fiı ⁄ı¿√˛ÎµLÕ”‹Î_ ±„Bfi-3
Ï‹ÁÎ≥· ωÂı Ïÿ·«V’ ‹ÎÏË÷Ì ΩHΉÎ
‹‚Ì. Ï‹ÁÎ≥·‹Î_ ±b⁄˘Q⁄fiÌ √˘Ã‰HÎ
Á‹Ω‰÷˘ ÕΛÎ√˛Î‹ Á_ÿfl Ë÷˘. fl˘⁄˘ÏÀ¿
‰ÎËfi˘fiÌ ‹ıflı◊˘fi flıÁ ÷ı‹… ’˛◊‹ ¿QM›ÒÀfl
±fiı ÷ıfiΠ¢‘¿ «ÎSÁ˝ ⁄Î⁄ı… ωÂıfiÌ
‹ÎÏË÷Ì iÎÎfi‰‘˝¿ Ë÷Ì. ¿˘¿˘fiÀ øı⁄fiÌ ±fiı
ÁÌÁÎfiÎ ’˛ÿÒÊHΠωÂıfiÌ ΩHοÎflÌ ’HÎ ÁflÁ
Ë÷Ì. Á΋ÎL› ’˘’ÀfiÎ ⁄˛ı≥fi ’Ήfl ωÂı
‰Î_«Ì fi‰Î≥ ·Î√Ì.
‹ÎHÎÁı ¿flı·Î …ıfiÏı À¿ «ıÕÎ_fiÌ ÁΩ ‰ıÃ÷Î
¿>÷flÎfi˘ ·ı¬ ¬flı¬fl ±Î˜Œ-⁄ÌÀ flè΢. ±Î
·ı¬ ¶ÎflÎ ’ÌÀ ⁄·fiÌ ¤›Îfi¿÷Îfi˘ ’˛◊‹
‰Îfl A›Î· ±ÎT›˘. ‹ÎHÎÁ ’˘÷ÎfiÎ V‰Î◊˝
¬Î÷fl ±⁄˘· ’˛ÎHÎ̱˘fiı ÿ—¬¤flÌ „V◊Ï÷‹Î_
‹¿÷Î Á_¿˘« ±fi¤‰÷˘ fi◊Ì ±ı ¬flı¬fl
Âfl‹…fi¿ ⁄Î⁄÷ »ı. ’˛ÎHÎÌ…√÷ ωÂı
“ÁŒÎflÌ” Ëo‹ıÂÎ_ ±‰fi‰Ì ‹ÎÏË÷Ì ’ÌflÁ÷_
flèÎ _ »ı . √›ı ±_ ¿ ı ±Î’ı · ˘ fiÂά˘fl
’˛ÎHÎ̱˘fi˘ ·ı¬ ±Îç›˝ ’‹ÎÕı ÷ı‰˘ Ë÷˘.
fiÂÎfiÌ ÷·’ ‹fiW›ı÷fl ∞‰˘fiı ’HΠˢ›
±fiı ÷·’ ⁄{Ή‰Î ÷ı±˘ ÂÌ Ëÿı Ω› ±ı
÷˘ ¿S’fiÎ ⁄ËÎflfiÌ ‰Î÷ Ë÷Ì. “ÁŒÎflÌ”
◊¿Ì ±ı ’Ëı·Ì ‰Îfl ΩHÎÌ.
“Á’flÁ‰Î·”‹Î_ √ÌflfiÎ ÏÁ_ˢ ωÂı
Á‹›˘«Ì÷ ±fiı ‰ÎV÷‰ÿÂa …‰Î⁄ ±Î’‰Î
⁄ÿ· ‘L›‰Îÿ. “Á’fl„@‰{”‹Î_ µfi΂Î
ωÂıfiÌ ‹ÎÏË÷Ì ±ÿ˚¤÷ flËÌ. SODA fi΋
ÂÌ flÌ÷ı ’Õu_ ÷ı ’HÎ ’˛◊‹‰Îfl ΩHΉΠ‹Y›_.
iÎÎfiÁ¤fl ±_¿ ⁄ÿ· ‘L›‰Îÿ.
fiflı¿<‹Îfl ±ıÁ. ’fi˘÷, ‹. ’Ì’fl·Î, ÷Î. ÷‚ÎΩ;
ÏÿT›ı hÎÎÕÎ, flÎ…¿˘À; ±’Ò‰˝ ¤|, ÏÁyÎ
ÀÌ.’Ì.±ıÁ.; ‹Ëı ±ı. ÿ‰ı, ¬Î‹‘˛˘‚, …^fiÎ√œ;
Ï¿flÌÀ ’fl̬, ±_‘ıflÌ (’Ò‰˝), ‹_⁄≥; fl‹ı ‹¿‰ÎHÎÎ,
‹ËıLƒ ›Îÿ‰, fl‹ı ⁄Ì. «Î‰ÕÎ; ¤ƒı ÁΉϷ›Î,
√΋ ÏË÷ηÎ, Ï…. ±‹flı·Ì; ÏËflıfi ⁄Ì. «˘ÀÏ·›Î;
Ïfi¿<_…, ¤˙Ï‹¿, ¿<Á‹, …›_Ï÷ ’Àı·, ›Ï÷fi ’Àı·,
‹Î_…·’fl, ‰Õ˘ÿflÎ; ÏÿT›ı ΩıÊÌ, ·Ï·÷, ÷fl_√,
ω‹·, ÀŸ⁄ΉÎÕÌ, …^fiÎ√œ; ÕΘ. Ïfi¿o… ‰ˆz,
ÁÎ⁄fl‹÷Ì, ±‹ÿΉÎÿ; ’˛¿Î ⁄˘‘ÎHÎÌ, √΋
Ï’’Ï‚›Î; ±…› …›ı¤Î≥, Ω‹fi√fl; ω‹·
⁄ÀÎHÎÌ, √΋ ¿<_¤HÎ, ÷Î. ‹Ë‰Î; Ï⁄fl…\ ⁄Ì. ’Îflı¬,
…^fiÎ√œ; ‹¿ıÂ, flÎ…¿˘À; ±ÎŒ÷Î⁄ ±fiı ‹Ëı÷Î⁄
·˘Ïœ›Î, √œÂÌÂÎ, ¿E»; ‰Ìfl¤ƒ ΩÕıΩ, Ω‹-
√œ¿Î, Ï…. Ω‹fi√fl; …√ÿÌ ’fl‹Îfl, ±‹ÿΉÎÿ
“ÁŒÎflÌ” ±_¿ fi_. 157 ‹Î_ “±ı¿ ‰¬÷
±ı‰_ ⁄L›_...”‹Î_ …HÎÎT›_ »ı ¿ı ‹˘√· Â_ ±Î’fi˘ ·‰Î…‹ fi_⁄fl
ÂÎÁfifi˘ 332 ‰Êı˝ ±_÷ ±ÎT›˘. ’fl_÷
*****/158
¬flı¬fl 307 ‰Ê˝ı ±Î‰ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ≥. Á.
1530 ◊Ì 1555 Á‘Ì ÂËıfiÂÎË Áfḻı
ÏÿSËÌ ’fl flÎ… ¿›* Ë÷_. ›˘B› ¬·ÎÁ˘
±Î’‰Î ωfi_÷Ì.
ÕΘ. ±ı‹. ±ı. ’Àı·, Ω‹fi√fl »ı ?
á ¤Îfl÷‹Î_ ‹˘√· ÂÎÁfifi˘ ’Λ˘
1526‹Î_ fi_ ¬ Λ˘ ¿ı F›Îflı ⁄Î⁄flı ÷˘ Á¬ıÿ …HÎΉ‰Îfi_ ¿ı
’ÎHÎÌ’÷fiÎ ›©‹Î_ ≥⁄˛ÎÏË‹ ·˘ÿÌfiı ËflÎT›˘. iÎÎfi-ωiÎÎfifiÌ ÿÏfi›Î‹Î_ ±Î’fiÌ
1530‹Î_ ‹fl÷Î ’Ëı·Î_ hÎHÎ ‹˘ÀÎ_ ›©˘ ¬ı·Ì
⁄Î⁄flı ’˘÷Îfi_ Á΋˛ÎF› ωV÷ÎflÌ ÿÌ‘_ Ë÷_. ÁŒfl «Î· ±_¿ı ’ÒflÌ ◊Λ »ı...
±ı ‰Î÷ …\ÿÌ ¿ı 1555 Á‘Ì ÏÿSËÌ ‹˘√·
±ıÕÌ fiÌ«ı ±ÎT›_ fiÏË. ÏÿSËÌfiÎ ÂÎÁ¿
ÂıflÂÎË ÁflÌfiÎ ±‰ÁÎfi ’»Ì ⁄Î⁄flfiÎ ’hÎ
ËҋΛ_±ı I›Î_ ‹˘√· ÁS÷fi÷ V◊Î’Ì ÿÌ‘Ì.
...ÏÁ‰Î› ¿ı ±Î’fi_ 158 ‹Î ±_¿ı
(«Î· ±_¿ı) ’Òw_ ◊›ı·_ ·‰Î…‹
“ÁŒÎflÌ”-157 ‹Î_ ‹˘√· Á‹˛ Î À
fiwtÌfi …ËÎ_√Ìflfi˘ ÂÎÁfi¿Î‚ 1605 ◊Ì ±Î’ ‰ı‚ÎÁfl flÌL›Ò ¿flΉ˘ !
1628 Á‘Ìfi˘ …HÎÎT›˘ »ı, F›Îflı …ËÎ_√Ìfl
÷˘ ≥. Á. 1627 ‹Î_ … Q≤I› ’ÎQ›Îı Ë÷Îı.
ÏfiϬ· ’Àı·, ±‹ÿΉÎÿ ±Î’ Ωı ¿Î›‹Ì √˛ÎË¿ ˢ ±fiı «Î·
±_¿fiÎ ¿‰fl ’fl ±Î’fiÎ Áflfi΋΋Î_
á Âfl÷«Ò¿ ⁄ÿ· ÿÌ·√Ìfl »Ì±ı.
·‰Î…‹ fi_⁄flfi˘ »ıS·˘ ±Î_¿Õ˘ Ωı
“ÁŒÎflÌ”fiÎ ¿Î›Î˝·›fi˘ fi‰˘ ÀıÏ·Œ˘fi 158
fi_⁄fl fi˘Ó‘Ì ·ı¢ —
ˢ› ÷˘ fi‰_ ·‰Î…‹ ‰ı‚ÎÁfl ¤flÌ ÿ˘,
6605 6050 …ı◊Ì iÎÎfi-ωiÎÎfifiÌ ÁŒfl «Î· flËı !
…^fi˘ Œ˘fi fi_⁄fl 26438033
ˉı ±„V÷I‰‹Î_ fi◊Ì ÷ıfiÌ ÁΈ ‰Î«¿˘±ı ‰‘ ω√÷ ‹ÎÀı …\±˘ ’Îfi_ 4
fi˘Ó‘ ·ı‰Î ωfi_÷Ì. --T›‰V◊Î’¿
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 3
 5?n}qf6 vfgf[ 5fiff:jfz6 O ;frfzfrfz 5fz dff[tf afgfl jfz;ftff[ tf[Jafgff[ jfz;ffn

>godf[:xfgf 8[sgff[,ff[Lh O Lz;ff>s,0 sd5if}8z O h}gff[ dff,f gfjff 5f[Ls+ufdff+C

>+wf6 vfgf[ QJ: O jflhafrftf szfjftff[ >Lg0ifgf ;8fg00: 8f>df gf+afz 8]

;fofzl 0[8faf[gs O jfftffjfz6gf[ 0cf[/tff Ljfdffgff[

O 5?n}qf6 vfgf[ 5fiff:jfz6 O O >godf[:xfgf 8[sgff[,ff[Lh O

;frfzfrfz 5fz dff[tf afgfl jfz;ftff[ tf[Jafgff[ jfz;ffn Lz;ff>s,0 sd5if}8z O
h}gff[ dff,f gfjff 5f[Ls+ufdff+ C
¿<ÿfl÷ı {ÌHΉÀ’Ò‰˝¿ ‰HÎı·Î œÎ¿ÎfiÎ ‹·‹· …ı‰Î ’›Î˝‰flHÎfiı ‹Îfi‰ı ±ıÀ·Ì Ëÿı «Ÿ◊flıËη
¿›* »ı ¿ı ±Îfl˘’fi΋Îfi˘ ÿ‚ÿÎfl √˛_◊ ·¬Ì ¿Λ. ±ı ‰Î÷ …\ÿÌ »ı ¿ı ±Î‰˘ √˛_◊ ¿ÿÌ ·¬Î‰Îfi˘ ‹K› ’˛ÿÂı fiÌ Áfl¿Îflı ÷Î…ı÷fl‹Î_
fi◊Ì, ¿ı‹ ¿ı ’˘÷ÎfiÎ ±’flΑ˘fiÌ ¿⁄Ò·Î÷ ¿fl‰Ì ±ı ‹Îfi‰Ω÷fi˘ V‰¤Î‰ fi◊Ì. ±Î‹ »÷Î_ ±ı 1,200 ÕıV¿ ÀΘ’ ¿QÔM›ÒÀfl˘ ¬flÌÿ
¿ÎS’Ïfi¿ √˛_◊‹Î_ …ıfiı Á‹Î‰Ì ¿Λ ÷ı‰Î ±ı¿ ±’flΑfiÌ ¿ıÁŒÎ≥· ÷’ÎÁ‰Î …ı‰Ì »ı. ¿›Î* ±ı ’»Ì ±‹¿ ¿QM›ÒÀfl˘‹Î_ ±ı¿
±’flΑ ÁSŒfl ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ÷ı‹… fiÎ≥ÀˇÁ ±Î˜@ÁÎ≥ÕfiÎ ⁄ıŒÎ‹ ’˛ÿÒWÎHÎfi˘ »ı, …ıfiÌ ÁΩ ›Î ⁄ÌΩ ¿ÎflHÎÁfl Àı„@fi¿· ¬Î‹Ì
‹Îfi‰Ω÷fiı »ıS·Î_ ¿ıÀ·Î_¿ ‰Wν ◊›ı ‹‚‰Ì Âw ◊≥ »ı. ±œÎfl‹Ì ÁÿÌ‹Î_ ±Îˆz˘Ï√¿ øÎ_Ï÷ ◊≥ ’ıÿÎ ◊‰Î ·Î√Ì. Áfl¿ÎflfiÎ Àı„@fi¿·
±fiı ω¿ÎÁfiÎ fi΋ı ‹Îfi‰Ω÷ı ±‰fi‰Î_ ›_h΢ ¢‘Ì ·Î¬˘-¿fl˘Õ˘ ¿Îfl¬ÎfiÎ_fiı ‘‹‘‹÷Î_ ¿flÌ ¬Î÷ÎfiÎ ÷…˚i΢fiı ’˛˘O·ı‹fiÌ …Õ
ÿÌ‘Î_ ±ı ’»Ì ±Î… Ïÿfi Á‘Ì‹Î_ ‹Îfi‰Ω÷ı ωω‘ ’˛¿ÎflfiÎ_ ‰Î›±˘ ‰Õı M≤J‰Ìfi_ ‰Î÷ΉflHΠ¢‘‰Î‹Î_ Ïÿ‰Á˘ fiÌ¿‚Ì √›Î. »ı‰Àı
¬flÕÌ ‹Ò@›_ »ı. ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥ÕfiÎ ’˛ÿÒWÎHÎı √˛Ìfi ËεÁ ≥Œı@À Á∞˝ »ı, @·˘fl˘N˚·˘flÎı¿Î⁄˝fiı ‹Î‹·˘ ¢ Ë÷˘ ±ı I›Îflı … ¬⁄fl
±˘{˘fifiÎ flZÎHÎÎI‹¿ ’ÕÌ ¿ı F›Îflı ¿ıÀ·Î_¿ ¿QM›ÒÀfl˘fiÎ_
±Î‰flH΋Î_ √Î⁄Õ_ ’ÎÕu_ ÁÌ.’Ì.›. ¿ıÏ⁄fiıÀ ¬˘·‰Î‹Î_ ±ÎT›Î_.
»ı, ÷˘ fiÎ≥ÀˇÁ ±Î˜@ÁÎ≥Õ ÷…˚i΢fiÎ ‹÷ı ‹˘ÀÎ ¤Î√fiÎ_ ¿QM›ÒÀfl˘
÷ı‹… ÁSŒfl ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ Áfl¿Îflı ¿QM›ÒÀfl ÁM·Î›flfiı ±Î’ı·Î_
±Î¤‹Î_ ◊ Ì ‰flÁÎÿw’ı V’ıÏÁÏŒ¿ıÂfi ‹…⁄fiÎ_ fi Ë÷Î_.
‰flÁÌ flèÎÎ »ı. µ’·Î ÁM·Î›flı …^fi˘ ‹Î· fi‰Î ’ıÏ¿o√‹Î_
‰Î÷ΉflHÎfiÎ ¤ı…¿H΢‹Î_ fl…^ ¿›˘˝ Ë÷˘ ±fiı ±ı‹ ¿fl‰Î …÷Î_
÷ı ⁄Lfiı ‰Î›±˘fiÎ flıb±˘ ÷ıfiÌ ’˘· »÷Ì ◊≥ Ë÷Ì.
¤Y›Î ⁄Îÿ ’ÎHÎÌfiÌ ¤_√Îfl¤ı√Î_ ¿flΛı·Î_ ¿QM›ÒÀfl˘fiÎ_
’˛I›ı¿ ⁄_ÿfiı ±Q· ¿flÌ ‹˘ÏfiÀfl, ¿Ì-⁄˘ÕÛ, ‹‘fl⁄˘ÕÛ, ‹ÎµÁ,
‹Ò¿ı »ı. …\ÿÌ flÌ÷ı ¿Ë˘ ÷˘ ËÎÕÛ ÏÕV¿ ‰√ıflı …ı‰Î ’ÎÀÛ˚ÁfiÎ
ÁSŒfl ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ÷◊Î fiÎ≥ÀˇÁ ±Î˜@ÁÎ≥Õ ‰Î÷ΉflHÎfiÎ ¤ı…¿H΢ ÁÎ◊ı ¤‚ı I›Îflı ±Î’˘±Î’ ÏflÁÎ≥Ï·_√fi˘ Ï⁄{fiıÁ ±Î’HÎı I›Î_
÷ıfi_ ÁSŒuÏfl¿ ±ıÏÁÕ‹Î_ ÷ı‹… fiÎ≥ÏÀˇ¿ ±ıÏÁÕ‹Î_ w’Î_÷fl ◊Λ »ı. …⁄fl…V÷ eS›˘ŒÎS›˘ »ı. …^fiÎ_ ±fiı
±Î ÷ıΩ⁄Ì ‰flÁÎÿ ‰flÁı I›Îflı ‰fiflÎ∞fiı ’Λ‹Î· ¿flÌ ‹Ò¿ı »ı. ‰fiV’Ï÷fiÎ_ ’Î_ÿÕÎ_ ÷I¿Î‚ ‰’flΛı·Î_ ‰ÌΩb_ µ’¿flH΢fiı fi‰Î_
ÿÎ{Ìfiı fi ‹flı ÷˘ ’HÎ ÷ı‹fiÎ_ ‹ÒÏ‚›Î_ Á·Î‹÷ flËı÷Î_ fi◊Ì. ‹ÎÀÌfiÎ_ ¿ı„S›‹ ÷◊Î ‹ıBfiıÏ›‹ ‰ÎCÎÎ_ ’ËıflÎ‰Ì ÷ı‹fiı ⁄˛ÎLÕ-L›Ò ÷flÌ¿ı
…ı‰Î_ ’˘Wο ÷k‰˘ ±Q· ’ÎHÎÌ‹Î_ ¤‚Ìfiı ‰ËÌ …‰Î ’΋ı »ı ±fiı ‰¬÷ …÷Î_ ‹ÎÀÌ ±ıÏÁÏÕ¿ ◊Λ ¬’Î‰Ì ÿı‰Î› »ı. ¿QM›ÒÀflfiÎ_ ËÎÕÛ‰ıfl
»ı. V’WÀ ‰Î÷ »ı ¿ı ÷ıΩ⁄Ì ‹ÎÀÌ‹Î_ I›Îfl ’»Ì ¿Â_ ∂√Ì Â¿ı fiÏË. ZΛ fl˘√ ·Î√Ò ’Õu˘ ˢ› ÷ı‹ µ’¿flH΢◊Ì ¬ÎÁ ‰Î¿ıŒ fi ˢ› ÷ı‰Î
Ïÿ‰Áı Ïÿ‰Áı ¿fl‹Î÷Î_ CÎÀÎÀ˘’ T≤Z΢fiÎ_ Ã>_ÃÎ ËÎÕÏ’_…fl˘ … ⁄Î¿Ì flËı »ı. (…\±˘, µ’flfiÌ ÷Á‰Ìfl.) ¬flÌÿÿÎfl …^fiÎ-fi‰Î ‰E«ıfi˘ ¤ıÿ
÷ıΩ⁄fi˘ ‰flÁÎÿ ’˘÷Îfi˘ …·ÿ ’fl«˘ Áfl˘‰fl˘‹Î_ ÷ı‹… …‚Λ˘‹Î_ ’HÎ ⁄÷ÎT›Î ωfiÎ flËı÷˘ ’Îfl¬Ì ¿÷Î fi◊Ì. ¤›Î˝ fiÎÏ‚›ıfl
fi◊Ì. ÁSNuÏfl¿ ±ıÏÁÕfiÎ_ ÷ı‹… fiÎ≥ÏÀˇ¿ ±ıÏÁÕfiÎ_ »Î_ÀHÎÎ_ {ÌS›Î_ ’»Ì …‚Λ ¿ı Áfl˘‰flfi_ …ı‰Î ¿QM›ÒÀfl ¿ıÏ⁄fiıÀfiÌ ¤Ì÷fl Â_
’ÎHÎÌ …flÎ ±Q· ⁄fiı »ı. …\ÿÌ flÌ÷ı ¿Ë˘ ÷˘ ’ÎHÎÌfi˘ pH ±Î_¿ CÎÀı »ı. (pH ±ı ’ÿÎ◊˝‹Î_ flËı·Ì »ı ±ı Ωı‰ÎfiÌ ÷VÿÌ ±Î‹ı› ¿˘HÎ ·ı?
±Q·÷Îfi_ ±ı¿‹ »ı. pH fi˘ ±Î_¿ …ı‹ ¨«˘ ÷ı‹ ±Q·÷Î ±˘»Ì. ÿÎ.÷. ¿˘„VÀ¿ Á˘ÕÎfi˘ pH ±Î_¿ ±·⁄kÎ, ◊˘ÕÌCÎHÎÌ ÷VÿÌ ·ı‰Î‹Î_
6 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007

±Î‰ı ÷˘ ÿÒ‘’ÎHÎÌfi˘ ÷ŒÎ‰÷ …HÎΛÎ
ωfiÎ flËı÷˘ fi◊Ì. ÿÎ.÷. ‹˘ÏfiÀflfi_
‹A› ±_√ ÷ıfiÌ Ï’@«fl ÀuÒ⁄ »ı.
¿QM›ÒÀfl ⁄fiΉ‰Îfi˘ VøÒ ÕˇÎ≥‰fl
Ï⁄{fiıÁ «·Î‰÷Î ·˘¿˘ ¤_√Îfl‹Î_
fiÎ¬Ì ÿÌ‘ı·Î_ ‹˘ÏfiÀflfiÌ Ï’@«fl
ÀuÒ⁄˘ ¤_√ÎflfiÎ ¤Î‰ı ¬flÌÿÌ ·ı »ı.
…wflÌ flÌ’ıÏfl_√ ‰Õı ÷ıfiı ¿Î›˝fl÷ ¿flı
»ı ±fiı I›Îfl ⁄Îÿ M·Î„VÀ¿’ÿÎ◊˝fiÎ
ËεÏÁ_√‹Î_ ÷ıfiı fiÎ¬Ì ‰ı«Î‰Î ‹Ò¿ı
»ı. ±Î ¿ıÁ‹Î_ ¬flÌÿÿÎfl Ωı ËεÏÁ_√
¬˘·Ìfiı Ï’@«fl ÀuÒ⁄ ’fl ·¬ı·Ì
µI’ÎÿfifiÌ ÷Îfl̬ ‰Î_«ı ÷˘ ’˘·
¬ÒS›Î ωfiÎ flËı÷Ì fi◊Ì.
±Î‰˘ … ÿά·˘ ËÎÕÛ ÏÕV¿fi˘
»ı, …ıfiı ¿QM›ÒÀflfiÎ ÁÌ.’Ì.›. ¿ıÁ‹Î_
ŒÌÀ ¿›Î˝ ’»Ì @›Îflı› ÷ı ¬flÌÿÿÎflfiÌ
fi…flı «Õ÷Ì fi◊Ì. ±√ε ‰’flÎ≥
«Ò¿ı·Ì Áı¿LÕ ËıLÕ ËÎÕÛ ÏÕV¿fiı Œ˘‹ı˝À
¿flÌ ÿı‰Î› ±ıÀ·ı ÷ı ¿˘flÌ ’ÎÀÌ ⁄fiı
»ı--±fiı ÷ı ’ÎÀÌ ’fl I›Îfl ⁄Îÿ fi‰˘
ÕıÀÎ ·¬Ì ¿Λ »ı. ±Î Ω÷fiÌ
Áı¿LÕ ËıLÕ ›Îfiı ¿ı Œ˘‹ı˝ÀıÕ ËÎÕÛ
ÏÕV¿fiÌ Ωı ¿ı ·Î_⁄Î ‰’flΠ⁄Îÿ
¿Î›˝Z΋÷Î ZÎÌHÎ ◊≥ «Ò¿Ì ˢ›
»ı, ±ıÀ·ı «Î· ±Î˜’flıÏÀo√ı
÷ı ÿ√˘ ÿı »ı. ¿QM›ÒÀflfiı ÷ı
ËıÓ√ ¿flÌ fiάı »ı, ÷˘ @›Îflı¿
ÕıÀÎfi_ flı¿˘ÏÕÙ√ ¿fl‰Î‹Î_ ±fiı
flı¿˘Õı˝Õ ÕıÀÎfi_ flÌÏÕo√ ¿fl‰Î‹Î_
CÎH΢ Á‹› ·√ÎÕÌ ÿı »ı. ±Î
’˛¿ÎflfiÎ_ ·ZÎH΢ ‰Îfl_‰Îfl Ωı‰Î
‹‚ı ÷˘ ‹Îfi‰_ ¿ı ËÎÕÛ ÏÕV¿ ’ıÀÌ’ı¿
fiÏË, Áı¿LÕ ËıLÕ »ı. ËÎÕÛ ÏÕV¿ ’fl
Repaired ±◊‰Î Refurbished fi_
·ı⁄· ‰Î_«‰Î ‹‚ı ÷˘ Á‹…‰_ ¿ı ‘˘‚ı
ÿËÎÕı »ı÷flΛΠ!
±Î¬Ì ‰Î÷fi˘ À>_¿ÁÎfl ±ı ¿ı
ÏflÁÎ≥¿Ï·_√fi_ ‘˘flHΠˉı ¿QM›ÒÀflfiÎ_
µ’¿flH΢fiı ·Î√Ò ’ÕÌ «Ò@›_ »ı, ‹ÎÀı
⁄˛ÎLÕ-L›Ò ¿QM›ÒÀfl ¤·ı ¬flÌz_ ˢ›,
’HÎ ÷ıfiÎ_ ⁄‘Î_ µ’¿flH΢ fi‰Îfi¿˘fl
ˢ› ±ı‹ ‹ÎfiÌ ·ı‰ÎfiÌ …wfl fi◊Ì.á
FOR YOUR INFORMATION
13.9 »ı, ‹ÎÀı ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î› ¿ı ±ı ’ÿÎ◊˝‹Î_ ±Q·÷Î fiÏˉ÷˚ …ı‰Ì »ı. ⁄Ì∞ ÷flŒ ËÎ≥Õˇ˘@·˘Ïfl¿
±ıÏÁÕfi˘ pH ±Î_¿ ‹Î≥fiÁ 1 »ı, …ıfi˘ ±◊˝ ±ı ¿ı ÷ıfiÌ …·ÿ÷Î ⁄ıÁ‹Îfl »ı.) pH fiÎ √˛ÎŒ ’fl
÷ıΩ⁄fiÎ ‰flÁÎÿfi˘ ±Î_¿ ’Î_« »ı. ÁflıflΠ5 pH fi˘ ÷ıΩ⁄Ì ‰flÁÎÿ …‚Λ ¿ı Áfl˘‰flfiÎ
’ÎHÎÌ‹Î_ ¤‚ı I›Îflı ‹Î»·Î_-ÿıÕ¿Î_ …ı‰Î Á∞‰˘ ’ÎHÎÌfiÌ …·ÿ÷Î ÁËÌ Â¿÷Î fi◊Ì. ÷ıΩ⁄fiÎ
‰flÁÎÿfi˘ ±Ï¤WÎı¿ ‰¬÷˘‰¬÷ ◊÷˘ flËı ÷˘ Áfl‰Î‚ı ±ı Á∞‰˘ ‹flÌ ’fl‰Îflı »ı.
±ı¿·Î ±‹ıÏfl¿Î‹Î_ … ±Îˆz˘Ï√¿ ±ı¿‹˘fiÎ_ ¤Ò_√‚Î_ ‰ÎÏWν¿ 102 ·Î¬ Àfi ÁSŒfl ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ
‰Î÷ΉflH΋Î_ ¤ı‚‰ı »ı. ÁΈ◊Ì ‰‘ (254 ·Î¬ Àfi) ÁSŒfl ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ‰Î÷ΉflH΋Î_ Ã牉Î
⁄ÿ· «Ìfi …√÷¤fl‹Î_ ‹˘¬flı »ı. ±Î µ’flÎ_÷ ±Îˆz˘Ï√¿ ¿Îfl¬ÎfiÎ_ ÷ı‹… ‹˘Àfl‰ÎËfi˘ ‰WÎı˝ÿËÎÕı
fiÎ≥ÀˇÁ ±Î˜@ÁÎ≥Õfi˘ …ı Àfi⁄_‘ …J◊˘ ˉ΋Î_ ±˘¿Ì ¿Îœı »ı ÷ıfi˘ ÏËÁÎ⁄ …\ÿ˘ √HΉ˘ flè΢. ±Î
Ω÷fiÎ ¿ıÏ‹¿·›@÷ ‘Ò‹ÎÕÎ ’‰fi ¤ı√Î CÎÁÕÎ÷Î Ãı¿Ãı¿ÎHÎı ÷ıΩ⁄fi˘ ‰flÁÎÿ ·Î‰‰Î‹Î_ ÏfiÏ‹kÎ
⁄fiı »ı. ‰fiflÎ∞ ’fl ±fiı ‰L›∞‰˘ ’fl ‹˘÷ ⁄fiÌ ‰flÁ÷Î ÷ıΩ⁄fiÎ ‰flÁÎÿfiı ¿ı‹ı› ¿flÌ fl˘¿Ì
¿Λ ÷ı‹ fi◊Ì. ±·⁄kÎ, ±ı¿ µ’Λ »ı — ÁSŒfl ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ›@÷ ±fiı fiÎ≥ÀˇÁ ±Î˜@ÁÎ≥Õ›@÷
±Îˆz˘Ï√¿ ‘Ò‹ÎÕÎfiÎ ’˛ÿÒWÎHÎ ’fl ÷οÌÿı ¿Î’ ‹Ò¿Ì ÿ˘ ! ±Î µ’Λ ¿ÿÌ ±‹·Ì ⁄fi‰Îfi˘ fiÏË, ¿ı‹
¿ı ±Îˆz˘Ï√¿ øÎ_Ï÷fiÎ_ «ø˘ ¿ÿÌ fl̉Á˝ √̱fl‹Î_ Œfl÷Î_ fi◊Ì.á
O >+wf6 vfgf[ QJ: O
jflhafrftf szfjftff[ >Lg0ifgf ;8fg00: 8f>df gf+afz 8]
ÿflfl˘… ÁÒ›Î˝V÷ ’»Ì ¤Îfl÷‹Î_ ¿fl˘Õ˘fiÌ Á_A›Î‹Î_ ωz÷ ⁄S⁄˘ ÷◊Î ÀuÒ⁄·Î≥À˘ ±ı¿Á΋ÀÎ_
{‚Ë‚‰Î ·Î√ı »ı ±fiı «fl‹Á̋αı ◊÷Î ‰Ì…µI’Îÿfifi˘ 30Ñ ◊Ì 40Ñ ’fl‰Ã˘ ‹˘ÕÌ flÎ÷
Á‘Ì ‰Î’flÌ ¬Î› »ı. ∂Ω˝ ¿À˘¿ÏÀfiÎı Ëo‹ıÂÎ_ Ï⁄«¿ı·˘ flËı÷˘ ‹Î‹·˘ flÎÏhÎfiÎ Á‹›√΂Î
ÿflQ›Îfi ±˘fl Ï⁄«¿ı »ı. ±Î ‰ÎV÷ω¿÷Îfiı fi…fl‹Î_ flÎ¬Ì √›ı ‹ÏËfiı ∂Ω˝ ¬Î÷ÎfiÌ Á_ÁÿÌ›
Á‹ÌÏ÷±ı ’ην‹ıLÀ‹Î_ ’˛V÷Ή ‹Ò@›˘ ¿ı ¤Îfl÷ı ÷ıfiÎ_ ’Ò‰a› flÎF›˘ ‹ÎÀı ⁄ÌΩı ±ı¿ ≥„LÕ›fi
√ΈËÎÀÌ √Î_‘Ìfi√fl VÀÎLÕÕÛ ÀÎ≥‹ ±’fiΉÌ
·ı‰ÎfiÌ …wfl »ı. ’Ïç‹
¤Îfl÷fiÌ ÷ · fiαı ’Ò ‰ ˝ ‹ Î_
ÁÒ›Î˝V÷ ±ı¿-ÿ˘œ ¿·Î¿ ‰Ëı·˘
◊≥ Ω› »ı . CÎÏ՛΂fiÎ
¿Î_ÀÎfiı CÎÕ̤fl ⁄Î…\±ı ‹Ò¿Ì
ω«Îfl˘ ÷˘ ÁÒ›˝fiÌ √Ï÷ωϑ
‹…⁄ ±ÎÁ΋fiÎ flËı‰ÎÁ̱˘
√…flÎ÷fiÎ ‰÷fi̱˘ ¿fl÷Î_ ⁄ı
¿·Î¿ ’λ‚ ∞‰ı »ı. ⁄ı ¿·Î¿ ‹˘ÕÎ
∂Ãı »ı ±fiı ⁄ı ¿·Î¿ ‹˘ÕÎ ’◊Îfl̤ı√Î ◊Λ »ı. ’ÏflHÎ΋ı ¿<ÿfl÷Ì µΩÁfi˘ ’Òflı’Òfl˘ ·Î¤ ÷ı±˘
‹ı‚‰÷Î fi◊Ì. ΩB≤÷ΉV◊ÎfiÎ ’HÎ CÎHÎÎ ¿·Î¿˘ ÷ı±˘ ÀuÒ⁄·Î≥ÀfiÎ ¿ı ωz÷ ⁄S⁄fiÎ ¿ÚÏh΋
µΩÁ ‰E«ı √Ωflı »ı. ±Î Ω÷fi˘ ωz÷ ‰’flΠ’Ò‰˝ ¤Îfl÷‹Î_ ‰Ì…‚ÌfiÌ ¬ıÓ«fiı ‰‘ÎflÌ ‹Ò¿ı »ı.
∂Ω˝ ¬Î÷ÎfiÌ Á_ÁÿÌ› Á‹ÌÏ÷±ı ’ην‹ıLÀ Á‹ZÎ ‹Ò¿ı·˘ ⁄ÌΩı ’˛V÷Ή ’HÎ flÁ’˛ÿ »ı, …ı
‹…⁄ ¤Îfl÷ı ÷ıfi˘ VÀÎLÕÕÛ ÀÎ≥‹ ±ı¿Îÿ ¿·Î¿ …ıÀ·˘ ±Î√‚ ¿flÌ ÿı‰˘ Ωı≥±ı. ±Î‹Î_ CÎÏ՛΂fi˘
¿Î_À˘ ŒıflT›Î ÏÁ‰Î› ⁄Ì∞ ¿˘≥ ÷VÿÌ ·ı‰ÎfiÌ flËı÷Ì fi◊Ì. »÷Î_ ≥„LÕ›fi VÀÎLÕÕÛ ÀÎ≥‹ ±ı¿
¿·Î¿ ‰Ëı·˘ ¿flÌ ÿÌ‘Î ’»Ì “ÀÎ≥‹ ≥{ ‹fiÌ”fiÎ ‘˘flHÎı ÷ı ¿·Î¿ fl˘…ıfl˘… ¿fl˘Õ˘ wÏ’›ÎfiÌ
⁄«÷‹Î_ Œıfl‰÷˘ flËı »ı. ¿Îı≥ Ω÷fiÎ ¿fl‰ıflÎ fiÎA›Î ‰√fl ·˘¿˘ ’ÎÁı ∂Ω˝⁄«÷ ¿flÎ‰Ì Â¿Î› »ı.
±Î ÁÎÿÌ T›‰V◊Î ’λ‚fi_ ·˘Ï…¿ ’HÎ ÁÎÿ_ »ı. ·˘Ï…¿ Á‹…‰Î ‹ÎÀı Œ@÷ ±ıÀ·_ K›Îfi flά˘
¿ı ÁflıflΠ‹ÎHÎÁfiÌ Ïÿfi«›Î˝ ÁflıflΠÏÿ‰ÁfiÎ ’˛¿Î ’˛‹ÎHÎı «Î·÷Ì fi◊Ì. ±Îÿ÷ ‹…⁄ ÿflı¿
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 7
 FOR YOUR INFORMATION

gfjfl dffLctfl
±Î’HÎÌ ÁÒ›˝‹Î‚Î◊Ì 24 ¿fl˘Õ
’˛¿Î‰Wν »ıÀı ±Î‰ı·Ì ±Î¿ÎÂ√_√Î
NGC1260 ‹Î_ ±ı¿ ωflÎÀ ÷ÎflÎı
√›ı ‹ÏËfiı Á’flfi˘‰Î ÷flÌ¿ı ŒÎÀu˘.
(‰ÎV÷‰‹Î_ ÷ı 24 ¿fl˘Õ ‰Wν ’Ëı·Î_
ŒÎÀu˘ Ë÷˘ ±fiı ÷ıfiÎ_ ºU›Ï¿flH΢
·Î_⁄˘ ’˛‰ÎÁ ¬ıÕÌfiı ±Î…ı M≤J‰Ì
Á‘Ì ’ˢÓE›Î_ »ı.) ¬√˘‚ωt˘fiÌ
‘ÎflHÎÎ ‹…⁄ ‹˘÷fiı ¤ıÀfiÎfl
Á’flfi˘‰Î ÷Îfl˘ (SN-2006gy)
±Î’HÎÎ ÁÒ›˝ ¿fl÷Î_ 150 √HÎ_ ÿ‚
‘flΉ÷˘ ˢ‰˘ Ωı≥±ı. ‘ÕοΤıfl
‹ÎHÎÁ ÷ıfi_ ¿Î‹ ±_‘¿Îfl ¿ı µΩÁ Á΋ı fiÏË, ’HÎ CÎÏ՛΂fiÎ ¿Î_ÀÎ Á΋ı Ωı≥fiı ¿flı »ı. ’ÏflHÎ΋ı ŒÎÀ÷Ì ‰¬÷ı ÷ıHÎı …ı ’˛¿Î ‰Ëı÷˘
ÁÒ›˘˝ÿ› ’»Ì @›Îflı¿ ±Õ‘˘-’˘H΢ ¿·Î¿ Á‘Ì ÷ı ’◊ÎflÌ »˘Õ÷˘ fi◊Ì ±fiı ÁÒ›Î˝V÷ ’»Ì «Îfl- ‹Ò@›˘ ÷ıfiÌ ‹ÎhÎÎ ±Î’HÎÎ ÁÒ›˝ …ı‰Î
50 ±⁄… ÷ÎflÎfiÎ Á_›@÷ ÷ı…
’Î_« ¿·Î¿ Á‘Ì ÏfiƒÎ‰Â ⁄fi÷˘ fi◊Ì. ±◊ν÷ Á‰ÎflfiÎ ¿<ÿfl÷Ì µΩÁfi˘ Á‹› ÷ı ¨CΉ΋Î_
…ıÀ·Ì Ë÷Ì. ⁄˛õÎ_Õ‹Î_ ±Î… Ïÿfi
⁄flÎ⁄Îÿ ¿flı »ı, F›Îflı flÎÏhÎfiÎ ¿<ÿfl÷Ì ±_‘¿Îfl ‰¬÷ı Ω√÷˘ flËÌfiı ‰Ì…‚ÌfiÌ ’Λ‹Î·Ì ¿flı »ı.
Á‘Ì ±ÎÀ·˘ ÷ı…V‰Ì Á’flfi˘‰Î
±Î ÏËÁÎ⁄ ±ı¿·ÿ˘¿· ‹ÎHÎÁfiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ ⁄Ë ‹Ëk‰fi˘ fi ·Î√ı, ’HÎ Á‹√˛ ÿıÂfi_ Áfl‰ˆ›_ ‹Î_Õ˘ Ωı‰Î ‹Y›˘ fi◊Ì.
÷˘ ¤Îfl÷ ÿfl ‰WÎı˝ ±⁄Ωı wÏ’›Î ÷ıfiÎ VÀÎLÕÕÛ ÀÎ≥‹fiÎ ¿ÎflHÎı √‹Î‰ı »ı.
¤Îfl÷ ‹ÎÀı ÁflÁ ÿά·˘ lÌ ·_¿Î±ı ⁄ıÁÎÕu˘ »ı. ±Î ÿı‹Î_ 1973fiÎ á
‰WÎı˝ ⁄‚÷HÎfi˘ ÿ¿Î‚ ÁΩ˝›˘ I›Îflı ¤Îfl÷fiÎ VÀÎLÕÕÛ ÀÎ≥‹fiı ÷ıHÎı ±b¿«flÎfiÎ Ï¿flH΢IÁ√˝
±fiÁfl‰Îfi_ ⁄_‘ ¿›*. ÿıÂfiÌ CÎÏ՛΂˘fiÎ ¿Î_ÀÎ ±Õ‘˘ ¿·Î¿ ±Î√‚ ¿flÌ Á΋ı «ı÷‰HÎÌ ±Î’÷Î
ÿÌ‘Î. ›Îfiı ¿ı fi‰˘ VÀÎLÕÕÛ ÀÎ≥‹ ÷ıHÎı ÿı‹Î_ ÿά· ¿›˘˝. ±Î ŒıflŒÎfl ÏÁQ⁄˘·fiÌ ‰÷˝‹Îfi ÏÕ{Î≥fi
’»Ì ‰WÎı˝ ¿fl˘Õ˘ wÏ’›ÎfiÎ ‹ÒS›fiÌ ‰Ì…⁄«÷ ÷ıfiı ◊‰Î ·Î√Ì. œo√‘ÕΠωfiÎfiÌ »ı, ¿ı‹ ¿ı
±Î Ω÷fi_ ’√·_ ¤Îfl÷ ’HÎ ¤flÌ Â¿ı ÷ı‹ »ı, ’fl_÷ ≥„LÕ›fi VÀÎLÕÕÛ ÷ı‹Î_ ÿı¬ÎÕı·Î hÎHÎ
ÀÎ≥‹ ‰W΢˝ ’flÎHÎÎ œÎ_«Î‹Î_ œ‚Ìfiı ¿Î›‹Ì ⁄L›˘ »ı. 19‹Ì ÁÿÌ‹Î_ fiyÌ ’Î_Ϭ›Î‰Î‚Î Õˇ˘∫√fi˘ ¿Â˘
‹÷·⁄ fiÌ¿‚÷˘
◊›ı·Î √˛Ìfiω« ‹Ìfi ÀÎ≥‹fiÎ ‘˘flHÎfiı ¤Îfl÷ ‰W΢˝ ◊›ı ‰‚√Ì flèÎ_ »ı.
fi◊Ì. ≥LÀflfiı·
±Î ‘˘flHÎ ‹…⁄ M≤J‰ÌfiÎ √˘‚Îfiı 24 ÀÎ≥‹ {˘fi‹Î_ ‰ËıÓ«Ì ÿı‰Î›˘ »ı,
±ıÀÏ‹¿ ±ıfi∞˝
¿ı‹ ¿ı Ïÿ‰ÁfiÎ ¿·Î¿˘ 24 »ı. M≤J‰Ìfi˘ √˘‚˘ 3600 fi˘ »ı, ‹ÎÀı ÿfl 150 flı¬Î_Âı ±ı¿ ÀÎ≥‹ ±ı…LÁÌ fi΋fiÌ ‰ˆÏr¿ Á_V◊αı
{˘fi fl«Î› »ı. Ï⁄˛Àfi ¬Î÷ı ±Î‰ı·Î √˛Ìfiω«◊Ì ’Ò‰˝ ÷flŒ √HÎ÷Î_ ¤Îfl÷fi˘ ÀÎ≥‹ {˘fi ’Î_«‹˘ Ë‹HÎÎ_ ËÎ◊ ‘flı·Î ±ı¿ Á‰ı˝ZÎH΋Î_
»ı, …ıfi˘ ±◊˝ ±ı ¿ı ¤Îfl÷‹Î_ ÁÒ›˘˝ÿ› ±fiı ÁÒ›Î˝V÷ ’Î_«ı¿ ¿·Î¿ ‰Ëı·Î ◊Λ »ı. ±·⁄kÎ, ΩHΉΠ‹Y›_ ¿ı ±fiı¿ ·˘¿˘ ÷ı
¤Îfl÷fi_ ZÎıhÎŒ‚ ±ıÀ·_ ‹˘À<_ »ı ¿ı ’Î_«‹Î ÀÎ≥‹ {˘fi‹Î_ ±Î¬˘ ÿı Á‹Î÷˘ fi◊Ì. ’Ò‰˝fiÎ_ flÎF›˘ ÏÁQ⁄˘·fi˘ √˘À΂˘ …ËÎ…fiÎ
»ßÎ ÀÎ≥‹ {˘fi‹Î_ “»·¿Î›” »ı. ±Î◊Ì ¤Îfl÷ı ’Î_« ±fiı »fiÌ ÁflıflΠ¿ÎœÌfiı CÎÏ՛΂fi˘ ¿Î_À˘ ’˛˘’ı·fl ΩıÕı ¿flÌ ⁄ıÁı »ı. ±Î‹,
√˛Ìfiω« ¿fl÷Î_ ÁÎÕÎ ’Î_« ¿·Î¿ ‰Ëı·˘ √˘ÃT›˘ »ı. µkÎfl ’˛ÿıÂfiÎ Ï‹fl{Î’flfiÎ ¿<ÿfl÷Ì Á‹›fiı ¤›ÁÒ«¿ Á_iÎÎfi˘ µtı ’Îfl ’Õ÷˘
÷ıHÎı ±Î¬Î ÿı ‹ÎÀı ±’fiÎT›˘ »ı. (…\±˘, fi¿Â˘.) ‹ÁÌ⁄÷ I›Î_ … ¬ÕÌ ◊≥ »ı. ±Î¬_ ¤Îfl÷ fi◊Ì. ±Î Á_V◊αı ˉı
±ı¿ … ÀÎ≥‹ {˘fi‹Î_ ˢ‰Î »÷Î_ ±ÎÁ΋fi˘ ’Ò‰˝ »ıÕ˘ 970 flı¬Î_Âı »ı, F›Îflı √…flÎ÷fi˘ ’Ïç‹ Ï¿flH΢IÁ√˝fiÌ fi‰Ì
»ıÕ˘ 670 flı¬Î_Âı »ı. ⁄Lfiı ‰E«ı 300 flı¬Î_Âfi˘ Œfl¿ ’ÕÌ Ω› »ı. Ωı 150 flı¬Î_Âı ±ı¿ ÀÎ≥‹ ‰Î˜Ïfi*√ ÁÎ≥fi
{˘fi ⁄fi÷˘ ˢ› ÷˘ ±ı ÏËÁÎ⁄ ‹…⁄ ¤Îfl÷ ‹ÎÀı ±ı¿ fiÏË, ’HÎ ⁄ı ÀÎ≥‹ {˘fi ˢ‰Î Ωı≥±ı. ÷ˆ›Îfl ¿flÎ‰Ì »ı,
±Î‹ »÷Î_ ¤Îfl÷ ±ı¿ … ÀÎ≥‹ {˘fi ‰Õı ’˘÷Îfi_ ¿Î‹ ‰W΢˝◊Ì «·Î‰Ì flèÎ_ »ı. ˉı ¿o≥ fiÏË …ı‹Î_ ¬˘’flÌfiÌ
÷˘ ∂Ω˝fiÌ ¿À˘¿ÏÀ …flÎ Ë‚‰Ì ¿fl‰ÎfiÎ ±Î›ı ÷ıHÎı ’Ò‰˝fiÎ_ flÎF›˘ ‹ÎÀı ⁄ÌΩı ≥„LÕ›fi ÷ı‹… fiÎÁÌ
…÷Î
VÀÎLÕÕÛ ÀÎ≥‹ ±’fiÎ‰Ì ·ı‰ÎfiÌ …wfl »ı. Á_ÁÿÌ› Á‹ÌÏ÷±ı ’ην‹ıLÀ‹Î_ ÷ı ‹ÎÀı ÿfl¬ÎV÷
‹ÎHÎÁfiÌ flı¬Î¿ÚÏkÎ »ı. ÏhÎ’Î_Ϭ›Î
‹Ò¿Ìfiı ±ı ÏÿÂ΋Î_ ’Ëı·_ Õ√·_ ¤›* »ı. ˉı Á_ÁÿfiÎ ÁΈ ÁP›˘ ±ı ÿfl¬ÎV÷ ’fl ±ı¿‹÷ @›Îflı
’_¬Î fiÌ«ı Ï¿flH΢IÁ√˝fi˘ ’˛‰ÎË
◊Λ ±ı Ωı‰Îfi_!á ·ÌÀ̱˘ ‰Õı ÿÂνT›˘ »ı.á
8 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
 8[L,f;sf[5fgfl vff+bf[ J[> ,ff[4 5fUyjfl h[jff aflJ
u?cgff+ h+uf,ff[4 5fjf:tff[4 gfnlvff[4 dfcf;ffufzf[ etc
ÁÒ›˝‹Î‚ÎfiÌ ⁄ËÎfl ‹‚Ì ±Î‰ı·Î √˛Ë˘fi˘ Á_’ÒHν fiΩfl˘ M≤J‰Ì ’fl ⁄ıÃÎ ⁄ıÃÎ ‹ı‚‰‰Îı Â@› fi◊Ì, ¿ı‹ ¿ı ±ı‰Õ<_ ‹˘À<_
gfjf]+ ;f+xff[wfgf ÀıÏ·V¿˘’ Ë∞ ⁄L›_ fi◊Ì. ⁄fi‰Îfi_ ’HÎ fi◊Ì, ±ıÀ·ı ±ıL÷˘≥fi ·ı⁄ıflÌ fi΋fiÎ ±Î≥ÏÕ›Î⁄Î…ı …\ÿ˘ fiÁ¬˘ ·ÕÎT›˘ »ı

’˛ffi ±Î‹ ÷˘ «‰Î›ı·˘ »ı, ±fiı ÷ıfiÎ Ï’I≤ ÷ÎflÎ ‰E«ı ±_÷fl ⁄Ë M≤J‰Ì ¿fl÷Î_ 318 √H΢ ‹˘À˘ »ı.)
»÷Î_ ÷Î…ı÷fl‹Î_ ËÎ◊ ‘flΛı·Î fl˘‹Î_«¿ ±˘»\_ Ë÷._ ±√fi√˘‚ÎfiÎ Á΄LfiK›‹Î_ ¿ıÀ·Î¿ √˛Ë˘ ÷ı‹fiÎ Ï’I≤ ÷ÎflÎ◊Ì
Á_¢‘fifiÌ ’Ò‰˝¤ÒÏ‹¿Î ⁄Î_‘‰Î ’Òfl÷˘ ∞‰fi ’Î_√flÌ Â¿ı fiÏË. ±ıÀ·Î ÿÒfl ¿ı ’ÎHÎÌ I›Î_ ÷ıfi_ ’˛‰ÎËÌ
÷ıfiı ŒflÌ ÿ˘ËflΉ̱ı — ÁÒ›˝‹Î‚ÎfiÌ ¬√˘‚ÏfiWHÎÎ÷˘±ı 1995 ’»Ì V‰w’ Ω‚‰Ì ¿ı fiÏË. (K›Îfi flËı
⁄ËÎfl @›Î_› ⁄Ì…ı ∞‰V≤„WÀ »ı ? ÀıÏ·V¿˘Ï’¿ ÷’ÎÁ «Î· flάÌfiı ¿ı ‘fl÷Ì ’fl ∞‰fifi˘ ’Ëı · ˘
’˛ffifiı «‰Î›ı·˘ fiÏË, ’HÎ ±ı‰fl√˛Ìfi 200 ¿fl÷Î_ ‰‘ ⁄ÎèÎΉ¿ÎÂÌ √˛Ë˘/ Á‚‰‚ÎÀ ËÒ_ŒÎ‚Î Á‹ƒfiÎ ’ÎHÎÌ‹Î_
√HÎÌ Àı Ï ·V¿˘’ ‰Õı ±_ ÷ ÏflZÎfiÎ extrasolar planets ¢‘Ì ¿ÎœuÎ. ±ı¿ ◊›˘ Ë÷˘.) ÷ÎflÎfiÌ ‰‘ ’Õ÷Î
«_ÿfl‰Îfiı ŒoŒ˘Á÷Î ¬√˘‚ÏfiWHÎÎ÷˘±ı ›Î ⁄ÌΩ ¿ÎflHÎÁfl ⁄‘Î Ë÷ÎÂÎ…fi¿ fi∞¿fiÎ √˛Ë˘ ’fl √fl‹Ìfiı ·Ì‘ı ’ÎHÎÌ
±ÎÂÎfi˘ ’Ëı·˘ «‹¿Îfl˘ 1995 ‹Î_ ’fl‰Îfl ◊›Î. ’«ÎÁ À¿Î √˛Ë˘ ±ı‰Î ˢ‰_ Â@› fi Ë÷_. ±‹¿ √˛Ë˘fiÌ
ÿÌÃ˘. M≤J‰Ì◊Ì ±ÎÂflı 50 ’˛¿ÎÂ‰Ê˝ ¿ı …ı‹fi_ ¿ÿ √v ¿fl÷Î_ ’HÎ ‹˘À<_ Ë÷_, ±Ï÷› ·_⁄√˘‚ ¤˛‹HοZÎÎ ÷ı‹fiı
»ıÀıfiÎ ÷ÎflÎ Œfl÷ı ÷ı‹fiı ’˛◊‹ ±ı‰˘ ±ıÀ·ı I›Î_ Á’ÎÀÌ ’flfi_ ⁄ıÁ‹Îfl ‰ÎflÎŒfl÷Ì ¤ßÌ ±fiı ÕÌ’ ¡Ì{ ⁄fiΉÌ
√˛Ë Ωı‰Î ‹Y›˘, …ıfiı ÷ı‹HÎı 51 √vI‰Î¿Ê˝HÎ Á∞‰V≤„WÀ ‹ÎÀı ÁèÎ ÿı÷Ì Ë÷Ì. ±ı¿ √˛Ëfi_ ¿ÿ M≤J‰Ì ¿fl÷Î_
Pegasi ±ı‰_ ·ı⁄Ï·›_ fi΋ ±ÎM›_. fỉÕı ÷ı‹ fi Ë÷_. (√v ’˘÷ı ±Î’HÎÌ »ßÎ ¤Î√fi_ Ë÷_, ±ıÀ·ı «_ƒfiÌ …ı‹
ÁÒ › ˝ ‹ ΂ÎfiÌ …ı ‹ ÁÒ›˝‹Î‚ÎfiÌ ⁄ËÎfl ‹‚Ì ±Î‰ı·Î √˛Ë˘fi˘ V¿˘fl 200fiÎ ±Î_¿ÕÎfiı ‰ÀÎ‰Ì √›˘ »ı, ’fl_÷ ÷ı‹Î_fiÎ ±ı¿ı› √˛Ë‹Î_ Õ˘Ï¿›_ ¿flÌfiı ÷ıfiÎ_
⁄ÎèÎΉ¿Î‹Î_ ’HÎ ¤Îˆ√˘Ï·¿ ŒÌ«Á˝ Á_¢‘¿˘ Ωı≥ ¿ı ÷ı‹ fi◊Ì. ±ıL÷˘≥fi ·ı⁄ıflÌfiÎ fiÁ¬Î ‰Õı ¤Ï‰W›‹Î_ ¿ÿΫ ±ı ¿Î‹ Â@› ⁄fiı ’HÎ ¬w_!
√˛Ë˘fi_ ±„V÷I‰ Á_¤‰Ì
¿ı ±ı ‰Î÷fiÌ ’Ëı·Ì
ÁÎÏ⁄÷Ì ËÎ◊ ·Î√÷Î_
¬√˘‚ÏfiWHÎÎ÷˘±ı
±Îfi_ÿ ÷˘ ±fi¤T›˘,
’fl_÷ ∞‰V≤„WÀfiÎ ‹tÎ
’fl ÷ı ± ˘ fiÎÁÌ’ÎÁ
◊›Î. ÷ÎflÎfiÌ ’˛ÿÏZÎHÎÎ
ÿfl «Îfl ‰Êı˝ ’ÒflÌ ¿fl÷˘
fi‰Ω÷ 51 Pegasi Ë∞
√fl‹ ‰Î›fiÎ √˘‚ÎfiÌ
±‰V◊΋Î_ Ë÷˘, ±ıÀ·ı
∞‰V≤„WÀ ‹ÎÀı …flÎ ’HÎ
±fi ¿ > ‚ fi Ë÷˘.
¬√˘‚ÏfiWHÎÎ÷˘fiÎ ‹÷ı
I›Î_ ±⁄Ωı ‰Ê˝ ’»Ì›ı
∞‰V≤„WÀ ¬Ì·‰Îfi˘
«ÎLÁ fiˢ÷˘, ¿ı‹ ¿ı √˛Ë
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 9
 I›Î_ ’Òfl÷Î √vI‰Î¿Ê˝HÎfiÎ
±¤Î‰ı ‰Î÷ΉflHΠˢ›
fiÏË. ¿ıÀ·Î¿ √˛Ë˘ ⁄ÎS›Î‰V◊΋Î_
Ë÷Î. Á˘Ï·Õ Ï’_Õ Ë∞ ⁄_‘Λ˘ fi Ë÷˘.
À>_¿‹Î_, ⁄VÁ˘ ’ˆ¿Ì ±ı¿ı› √˛Ë M≤J‰Ì
…ı‰˘ fi Ë÷˘.
÷Î…ı÷fl‹Î_ ¬√˘‚ÏfiWHÎÎ÷˘fiÌ
÷’ç›Î˝ Ωı ¿ı Œ‚Ì. ±ıÏ’˛·, 2007
‹Î_ ÷ı‹fiı M≤J‰Ì …ı‰˘ √˛Ë ‹‚Ì ±ÎT›˘.
Ï’I≤ ÷ÎflÎ ¿fl÷Î_ ÷ı ⁄Ë »ıÀı fi◊Ì.
⁄Ë fi∞¿ ’HÎ fiÏË. ≥WÀ÷‹˚ ±_÷flı
»ı, F›Î_ ÷ıfiı ‹ÎŒ¿ÁflfiÌ Á˘·Îfl
±ıfi∞˝ ‹‚Ì flËı »ı. ±Î◊Ì ’ÎHÎÌ I›Î_
’˛‰ÎËÌ V‰w’ı ˢ› ’HÎ ¬w_. M≤J‰Ì
±fiı ÷ıfiÎ ¿ÿ ‰E«ı {Î{˘ Œfl¿ fi◊Ì,
‹ÎÀı √vI‰Î¿Ê˝HÎ I›Î_ ’˛‹ÎHÎÁflfi_
ˢ‰_ Ωı≥±ı. ™‹fl‹Î_ ’HÎ Ωı ÷ı M≤J‰Ì
…ı‰Õ˘ ˢ› ÷˘ µIøÎ_Ï÷fi˘ ÿ˘fl I›Î_
‹Îfi‰Ω÷ …ı‰Î ⁄Ï©ÂÎ‚Ì ∞‰˘fiÎ
µÿ˚¤‰ Á‘Ì ’ˢÓE›˘ ˢ‰˘ Ωı≥±ı--
±◊‰Î ÷˘ ’ˢӫ‰Î ±ÎT›˘ ˢ‰˘
Ωı≥±ı. ™‹fl Ωı M≤J‰Ì ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı
ˢ› ÷˘ µIøÎ_Ï÷fiÎ ‰‘ ±Î√‚ «Î·ı·Î
ø‹‹Î_ ±˘fl ≥LÀıÏ·…LÀ ’˛¿ÎflfiÎ
≥.ÀÌ. CÎÕΛΠˢ› ±ı‰_ ’HÎ ⁄fiı. ±Î
⁄‘Î_ ±fi‹Îfi˘ ’λ‚fi˘ ‰ˆiÎÎÏfi¿ ÷¿Û
±ı »ı ¿ı √˛Ë ’fl Á_Ωı√˘ ⁄‘Ì flÌ÷ı
ÁÎfi¿>‚ √˘Ã‰Î› ÷˘ ±ı‰Î √˛Ë ’fl
∞‰fi ‰Ëı·_‹˘Õ<_ ’˛√À‰_ flèÎ_. ωÂ΂
⁄˛õÎ_ÕfiÎ ±⁄Ωı ÷ÎflÎfiÎ ±⁄Ωı √˛Ë˘
’ˆ¿Ì ±ı¿‹ÎhÎ M≤J‰Ìfiı ∞‰fifi˘ ·Î¤
‹Y›˘ ˢ› ±ı ‹Îfi‰Î …ı‰_ fi◊Ì.
±fi‹Îfi˘ »ı‰Àı ÷˘ ±fi‹Îfi˘ »ı.
fi‰Î ¢‘Λı·Î M≤J‰Ì ⁄˛ÎLÕ √˛Ë ’fl
‰ÎV÷‰‹Î_ ’Ïfl„V◊Ï÷ ÂÌ Ë˘› ÷ı
±Î’HÎı ΩHÎ÷Î fi◊Ì. Á΋ı◊Ì I›Î_fiÎ
10 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
ËÎ≥’flÀıÏ·V¿˘’ ‰Õı ÿÒflfiÎ √˛Ë‹Î_ º„WÀ’Î÷
¿fl‰Î ‹Î√÷˘ Á_¢‘¿ ±ıL÷˘≥fi ·ı⁄ıflÌ
‹Îˢ·fiı ·√÷˘ ‹ıÁı… ’˛ÎM÷ ◊Λ ÷˘
…\ÿÌ ‰Î÷ »ı. ’fl_÷ ±ı ‹Î‹·˘ Âfl÷Ì
»ı. ±Î √˛Ë ’fl ∞‰fi ˢ› ±fiı
ÁΛLÁ‹Î_ ÷◊Î Àı@fi˘·˘Ï…‹Î_ I›Î_fiÎ
Á∞‰˘ ¬Ò⁄ ±Î√‚ ‰‘ı·Î ˢ› ÷˘
… ÷ı±˘ ’˘÷ÎfiÎ √˛Ëfi˘ ⁄Λ˘-ÕıÀÎ
fl‰ÎfiÎ ¿flÌ Â¿ı ±fiı ÷ı ‹ıÁı… M≤J‰ÌfiÎ
flıÏÕ±˘ ÀıÏ·V¿˘’‹Î_ {̷Λ I›Îflı ¬fl˘.
±Î Ω÷fi˘ ÁkÎΉÎfl ±Ëı‰Î· fi ‹‚ı
I›Î_ Á‘Ì M≤J‰Ì …ı‰˘ ±ı √˛Ë ÷ıfiÎ
±⁄Ωı ‰Ê˝ ’Ëı·Î_fiÎ …L‹ ⁄Îÿ ±Î…ı
M≤J‰ÌfiÌ …ı‹ ‹ËÎÁÎ√fl˘, ·Ì·Î»‹
’ËÎÕ˘, fiÿ̱˘, ‰Îÿ‚˘ ±fiı …_√·˘
‰Õı Ë›˘˝¤›˘˝ ◊›˘ »ı ¿ı ¿ı‹ ÷ı ΩHÎÌ
¿Λ fiÏË. ’˛I›ZÎ ±‰·˘¿fi ‹ÎÀı
±fiı¿ ’˛¿ÎÂ‰Ê˝ ·Î_⁄Ì ±‰¿Î›ÎhÎÎ
¬ıÕÌfiı w⁄w I›Î_ ’ˢӫ‰_ V‰Î¤Îω¿
flÌ÷ı Â@› … fi◊Ì.
¿˘≥ ⁄Ì∞ flÌ÷ ¬flÌ ¿ı …ıfiÎ ‰Õı
±ËŸ … ⁄ıÃÎ ±Î’HÎı ⁄ÎèÎΉ¿ÎÂÌ
√˛ËfiÎ „V◊Ï÷Á_Ωı√˘fi˘ Ï«÷Îfl ‹ı‚‰Ì
¿̱ı ? ±ı¿ flÌ÷ »ı, …ıfiÌ w’flı¬Îfiı
ÁΛLÁ Œı@À ¿fl÷Î_ ÁΛLÁ ÏŒ@Âfi
ÁÎ◊ı ‰‘ ÁÎQ› ˢ‰Îfi_ …HÎΛ »ı.
±ı L ÷˘≥fi ·ı ⁄ ı fl Ì fi΋fi˘ ¡ı L «
¬√˘‚ÂÎjÎÌ ±I›Îflı ÷ıfiÌ O·ÒÏ’˛LÀ
÷ˆ›Îfl ¿flÌ flè΢ »ı. ±fiı¿ ’˛¿ÎÂ‰Ê˝
»ıÀı ±Î‰ı·Î ⁄ÎèÎΉ¿ÎÂÌ √˛Ë˘fiÌ
@·Î˜{-±’ {·¿ ‹ÎÀı ±ıL÷˘≥fi
·ı⁄ıflÌ ÀıÏ·V¿˘’ fiÏË ±fiı Á’fl
ÀıÏ·V¿˘’ ’HÎ fiÏË, ’fl_÷ ËÎ≥’fl-
ÀıÏ·V¿˘’ ⁄fiΉ‰Î ‹Î√ı »ı. ·ı⁄ıflÌfiÎ
‹÷ı ±Î‰Î ÀıÏ·V¿˘’ ‰Õı ÿÒfl‰÷a √˛Ë
’flfiÎ_ Á‹ƒ˘, ‰Îÿ‚˘ ±fiı ¿ÿΫ
…_√·˘ ’HÎ Ωı‰Îfi_ ‹U¿ı· fi◊Ì. ≥‹ı…
@·Î˜{-±’ ’˛¿ÎflfiÌ Ë˘›, ±ıÀ·ı
¬⁄fl ’ÕÌ ±Î‰ı ¿ı ÷ı √˛Ë M≤J‰Ì …ı‰˘
»ı ¿ı fiÏË.
±Î ¿S’fiÎÂÌ· ¬√˘‚ÂÎjÎÌfi˘
’˛V÷Ή »ı ÷˘ ωϫhÎ, ’fl_÷ ÁÎ◊˘ÁÎ◊
ω«Îfl’˛ıfl¿ ’HÎ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı »ı ¿ı ÷ıfiÎ
’Λ΋Î_ flËı·_ Áˆ©Î_Ï÷¿ ωiÎÎfi ÁΉ
fi¿ÎflÌ ¿Îœ‰Î …ı‰_ fi◊Ì. ÏÁ©Î_÷fi˘
’˛Î◊Ï‹¿ A›Î· Ïfl¡ı„@Ào√ ’˛¿ÎflfiÎ
(±ıÀ·ı ¿ı ºU›fiÎ_ ’˛¿ÎÂÏ¿flH΢fi_
‰ø̤‰fi ¿fl÷Î) ÁÎÿÎ ÀıÏ·V¿˘’‹Î_
‹‚Ì Â¿ı, …ı‹Î_ ±Î√‚ ÷flŒ
⁄ÏË√˘˝‚ ·ıLÁ ˢ› »ı. ±Î
·ı L Áfi _ ¿Î›˝ ±‰¿ÎÂÌ
÷ÎflÎfiÎ ¿ı √˛ËfiÎ ±Î‹÷ı‹
’˛ÁflÌfiı Áfl‰Î‚ı ’Î_¬Î_ ⁄fiÌ
…÷Î_ ’˛¿ÎÂÏ¿flH΢fiı Á‹ıÀÌ
‰ø̤‰fi ¶ÎflÎ Á‹Îfi Ï⁄Lÿ ± ı
·Î‰‰Îfi_ »ı, …ı◊Ì ÷ı‹fiÎ ¿ıLƒÎϤÁflHÎ
¶ÎflÎ {Î_¬_ ºU› ’˛¿Î‹› ±fiı V’WÀ
⁄fiı. Ïfl¡ı„@Ào√ ÀıÏ·V¿˘’‹Î_ »^À’ÒÀ
Ï¿flH΢ ÷ıfiÎ ’λ·Î ¤Î√ ÷flŒ Œ˘¿·
’˘≥LÀ fi΋fiÎ ¿ıLƒ ’fl ¤ı√Î ◊Λ
»ı. (…\±˘, ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 1.) ±Î¿ÎÂ-
ÿ½ fi ¿flfiÎfl T›„@÷ I›Îfl ⁄Îÿ
±Î›’ÌÁ ‹ÎflŒ÷ ÷ı ºU›fiı ±‰·˘¿Ì
¿ı »ı. ±Î º„WÀ±ı ÀıÏ·V¿˘’fi_ ‹A›
¿Î‹ ºU›fiı ±ıL·Î…˝ ¿fl‰Îfi_ fiÏË,
⁄·¿ı ’˛¿ÎÂfiı ±ı¿ÏhÎ÷ ¿fl‰Îfi_ »ı. (±fiı Á’ÎÀ) Ï‹flfl ÷flŒ ÏflŒ˚·ı@À flËı »ı . ·«Ì ’Õ‰Îfi _
⁄Ì∞ flÌ÷ı ¿Ë˘ ÷˘ fi…fl˘fi…fl Ωı÷Î_ ¿flı »ı. (…\±˘, ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 2.) Œ˘¿· Ωı ¬ ‹ flËı ÷  _ fi◊Ì.
’˛¿ÎÂfiÎ_ ⁄Ë ±˘»Î Œ˘À˘fi ¿H΢ ’˘≥LÀı ±ı¿ÏhÎ÷ ◊÷Î_ Ï¿flH΢fiı I›Îfl ’ÏflHÎ΋ı ÷ıfi_ ¿ÿ ¬ÎVÁ_ ‹˘À<_ flάÌ
±Î_¬‹Î_ Á‹Î› »ı, ‹ÎÀı flÎÏhÎfiÎ ⁄Îÿ ±Î›’ÌÁ ‰Õı ºU› ÷flÌ¿ı ÏfiËÎ‚Ì Â¿Î› »ı ±fiı ‹˘ÀÎ ¿ÿfiÎ Ï‹flfl ‰‘
±Î¿Î‹Î_ ·Î¬˘ ÷ÎflÎ fi…fl Á΋ı ¿Λ »ı. ÏflŒ˚·ı„@Ào√ ÀıÏ·V¿˘’fiÎ ’˛¿Î {Ì·ı »ı. ÿÎ. ÷. ±‹ıÏfl¿ÎfiÎ
ˢ‰Î »÷Î_ ‹Îfi‰±Î_¬ ÷ı‹fiı ’Îfl¬Ì ±ıÀ·ı ¿ı ’˛¿ÎÂÏ¿flH΢fiÎ ‰ø̤‰fifiı ‹ÎµLÀ ’η˘‹ÎflfiΠϬflı √˘Ã‰‰Î‹Î_
¿÷Ì fi◊Ì. Ïfl¡ı„@Ào√ ÀıÏ·V¿˘’fi˘ ⁄ÿ·ı ÷ı ‹ fi _ ’flΉ÷˝ fi ¿flfiÎflÎ ±Î‰ı·Î ÏflŒ˚·ı„@Ào√ ÀıÏ·V¿˘’fi˘
⁄ÏË√˘˝‚ ·ıLÁ ±Î_¬‹Î_ Á‹Î÷Î ±ı‰Î Àı Ï ·V¿˘’fiÎ ⁄ı ‹˘ÀÎ ŒÎ›ÿÎ »ı . ±flÌÁ˘ 5.08 ‹ÌÀfl (200””)
T›ÎÁfi˘ »ı. ±Î ÀıÏ·V¿˘’ ⁄˛õÎ_Õ‹Î_
ËΩfl˘ ¿ı ·Î¬˘ fiÏË, ¿fl˘Õ˘ ’˛¿ÎÂ‰Ê˝
»ıÀı Á‘Ì fi…fl ‹Î_ÕÌ Â¿ı »ı. ’˛I›ı¿
ºU› ÷ı‹Î_ V’WÀ ÿı¬Î› »ı.
V’WÀ ±ıÀ·ı ⁄ÎèÎΉ¿ÎÂÌ √˛ËfiÎ_
…_√·˘, ‰Îÿ‚˘ ±fiı ‹ËÎÁÎ√fl˘ ’HÎ
ÿı¬Î› ±ıÀ·_ V’WÀ ¬w_? ’η˘‹ÎflfiÌ
⁄Î⁄÷‹Î_ ÷˘ ±ı Â@› fi◊Ì, ¿ı‹ ¿ı
¿H΢fi _ ’˛ ‹ ÎHÎ ‰‘ÎflÌ ±Î’ı »ı . ·ıLÁfiÌ …ı‹ fl_√fiÌ {Î_› ÷ıfiÎ ±flÌÁÎ ±ıL÷˘≥fi ·ı⁄flı ÌfiÎ ‹÷ı 30 ’˛¿ÎÂ‰Ê˝
µÿÎËflHÎ ÷flÌ¿ı ±Î¿Î Ï⁄·¿<· ’fl »‰Î÷Ì fi◊Ì, ‹ÎÀı ºU› ⁄√Õ÷_ »ıÀı ±Î‰ı·Î ’fl√˛ËfiÎ 1,000
V‰E» ˢ› I›Îflı Á÷ı… ±Î_¬‰Î‚Ì fi◊Ì. ⁄ÌΩı ·Î¤ ±ı ¿ı ’fl‰·› «˘flÁ Ï¿·˘‹ÌÀfl ωV÷ÎflfiÎ …_√·fiı
T›„@÷ ’HÎ 6,000 ¿fl÷Î_ ‰‘ ÷ÎflÎfiı ±Î¿ÎflfiÎ ’˛Î›‹flÌ Ï‹flflfiı ’λ‚ º„WÀ‹Î_ ·Î‰‰_ ˢ› ÷˘ ±ı ‹ÎÀı
ÿı¬Ì ¿ı fiÏË, ’fl_÷ ±ı … T›„@÷ 6”” ÷flŒ ’ÌÃfiÌ ±Î_÷Ïfl¿ Á’ÎÀ̱ı …Õı·˘ 150 Ï¿·˘‹ÌÀfl T›ÎÁfiÎ ÏflŒ˚·ı@Àfl
fiÎ T›ÎÁfi_ ÀıÏ·V¿˘’ ‰Î’flı ÷˘ ÷ıfiı ˢ‰Îfiı ·Ì‘ı ÷ıfiı ¿<ÿfl÷Ì Á’˘ÀÛ ‹‚Ì ±flÌÁΉ΂_ ÀıÏ·V¿˘’ Ωı≥±ı. ±Î
42,50,000 ÷ÎflÎ Ωı‰Î ‹‚ı »ı.
±ı¿ ÁÎÿ˘ Ïfi›‹ — Ïfl¡ı„@Ào√
ÀıÏ·V¿˘’fi˘ ·ıLÁ …ıÀ·˘ ‰‘ ‹˘À˘
±ıÀ·˘ … ‰‘ ’˛¿Î ÷ı √˛ËHÎ ¿flı »ı.
⁄Ì∞ ÷flŒ Á‹V›Î ±ı ¿ı ·ı L Á
⁄ÏË√˘˝‚ ˢ‰Îfiı ·Ì‘ı ¿ÿ ‹˘À<_ ¿fl˘
±ı‹ ÷ıfi_ ‰…fi ’HÎ ‰‘ı »ı. ±‹¿
Ï·Ï‹À ’»Ì ‰…fifi˘ ‹Î›˘˝ ÷ıfi˘
¿ıLƒÌ› ¤Î√ @›Îflı¿ ·«Ì ’Õı »ı ±fiı
‰ø̤‰fiÎ_¿ ⁄ÿ·Î÷Î_ ºU› «ËıflΛ
»ı, ¿ı‹ ¿ı ⁄‘Î_ ’˛¿ÎÂÏ¿flH΢ Œ˘¿·
’˘≥LÀı ¤ı√Î_ ◊÷Î_ fi◊Ì. ·ıLÁfiÌ ⁄ÎèÎ
Ï¿fiÎfḻı ’◊flÎ÷Ì fl_√fiÌ {Î_› ’HÎ
ºU›fiı ⁄√ÎÕÌ ‹Ò¿ı ±ı ⁄ÌΩı √ıflŒÎ›ÿ˘
»ı. ±Î Á‹V›Î±˘ ÿÒfl ¿fl‰Î ‹ÎÀı
ÏfiWHÎÎ÷˘±ı Ïfl¡ı „ @Ào √ fiı ⁄ÿ·ı
ÏflŒ˚·ı„@Ào√ ÀıÏ·V¿˘’ ⁄fiÎT›Î_, …ı‹Î_
’λ·Î »ıÕı …Õı·˘ ’˛Î›‹flÌ Ï‹flfl
¿Ëı‰Î÷˘ ±_◊√˘˝‚ ±flÌÁ˘ ’˛¿ÎÂfiÎ_
⁄‘Î_ Ï¿flH΢fiı ±Î√‚fiÎ Áı¿LÕflÌ
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 11
 Ω÷fi_ √_Ω‰fl ÀıÏ·V¿˘’
⁄fiÎ‰Ì ÷˘ Â_ ¿S’Ì ’HÎ
¿Λ fiÏË. ·ı⁄ıflÌ ÷˘ ’»Ì ¿›Î
±Î‘Îflı ’fl√˛ËfiÎ_ ¤˙√˘Ï·¿ Ï«é˘fi_
ÀıÏ·V¿˘Ï’¿ ºU› {Ì·‰Î ‹Î√ı »ı ?
¿o≥ fiÏË ÷˘ Áˆ©Î_Ï÷¿ flÌ÷ı Ωı‰Î
⁄ıÁ˘ ÷˘ ·ı⁄ıflÌfi˘ ±Î≥Ï՛ΠÁfl‚ »ı.
(’˛ı„@À¿· flÌ÷ı fiÎfiı ’Λı ÷ı ±‹·Ì
’HÎ ⁄fiÌ «Ò @ ›˘ »ı . ) Àı „ @fi¿·
¤ÎÊ΋Î_ diluted optics ¿Ëı‰Î÷Î
ÏÁ©Î_÷ ‹…⁄ ±fiı¿ fiÎfiÎ ±flÌÁÎfiÎ
ÏflŒ˚·ı@ÀıÕ ’˛¿ÎÂfiı Á‹Îfi ¿ıLƒ ’fl
Œ˘¿Á ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ‹˘ÀÎ ¿ÿfi˘
‰fi-’ÌÁ ±flÌÁ˘ ⁄fiΉ‰ÎfiÌ
±Î‰U›¿÷Î flËı÷Ì fi◊Ì--±fiı I›Îfl
’»ÌfiÎ ¿ÿ ±_√ı ¿ÂÌ ‹›Î˝ÿÎ ’HÎ
flËı÷Ì fi◊Ì. ±Î ’˛¿Îflfi_ ÀıÏ·V¿˘’
±‹ıÏfl¿ÎfiΠˉÎ≥ ÀÎ’fiÎ Ïfi„Wø›
F‰Î‚΋ ¬ Ì ‹ÎµfiÎ ¿Ì ’fl »ı .
ÀıÏ·V¿˘’‹Î_ ’˛Î›‹flÌ Ï‹flflfi_ ¿Î›˝
⁄Ω‰÷Î ±flÌÁÎfi˘ T›ÎÁ 10 ‹ÌÀfl
»ı, ’HÎ ÷ı ±¬_Õ fi◊Ì. ‹‘’ÒÕÎfiÎ_
¬ÎfiÎ_fiÌ …ı‹ ÊÀ˚¿˘HÎ ±Î¿ÎflfiÎ_ ¿<·
36 fiÎfiÎ_ ±flÌÁ΋Î_ ‰ËıӫΛı·˘ »ı.
(…\±˘, ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 3.) ’ÏflHÎ΋ı
‰…fi ’HÎ »hÎÌÁ ¤Î√ı ‰ËıӫΛ_ »ı.
ÿflı¿ ±flÌÁ˘ V‰÷_hÎ flÌ÷ı ’˘÷Îfi˘ {Θ¿
…wfl ’˛‹ÎHÎı ⁄ÿ·Ì ¿ı »ı, ’HÎ ›˘B›
w¬ı √˘Ã‰Î›Î ⁄Îÿ »Ì»flÌ fl¿Î⁄ÌfiÎ
±Î¿Îflfi˘ …ı ’fl‰·› fl«Î› ÷ı 10
‹ÌÀfl T›ÎÁfiÎ ‰fi-’ÌÁ ±flÌÁÎfiÌ
12 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
√fl… ÁÎflı »ı. ÿÁ ‹ÌÀfl ±ıÀ·ı ¬ÎVÁ_
‹˘À<_ ¿ÿ ◊›_, ¿+¿-1 ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î÷_
÷ı ÀıÏ·V¿˘’ …√÷fiÎ ⁄ÌΩ ÿflı¿
ÀıÏ·V¿˘’ ¿fl÷Î_ ‰‘ ÿÒflfiÎ_ ±fiı ‰‘
V’WÀ ºU›˘ {Ì·ı »ı. ¿+¿-2 fi΋fi_
÷ıfi_ ΩıÕ¿<_ ÀıÏ·V¿˘’ ’HÎ ±ı … ’˛¿Îflfi_
»ı. ±ı¿⁄ÌΩ◊Ì ‹@÷ flËı÷Î 36
±flÌÁÎ ÷ı‹Î_ ’HÎ »ı, …ı‹fi˘ Á_›@÷
’fl‰·› ±Î¿Îfl V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı
ÿflı¿ ±flÌÁÎfi˘ {˘¿ 0.000004
‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÌ «˘¿ÁÎ≥ Á‘Ì ⁄ÿ·Ì
¿Λ »ı. ¿+¿-1 ‹Î_ ±fiı ¿+¿-2 ‹Î_
ºU› Ωı‰Î ‹ÎÀı ±Î›’ÌÁ fi◊Ì. »hÎÌÁ
ÊÀ˚¿˘H΢fi˘ ⁄fiı·˘ ’˛Î›‹flÌ Ï‹flfl ÷ıfiÎ
’fl ±Î’Î÷ ◊÷Î_ ºU› Ï¿flH΢fiı
µ’flfiÎ_ Áı¿LÕflÌ Ï‹flfl ÷flŒ ’flΉÏ÷˝÷
¿flı »ı. Áı¿LÕflÌ Ï‹flfl ÷ı‹fiı ’λÎ_
‰Î‚ı ±ıÀ·ı ÷ı±˘ ’˛Î›‹flÌ Ï‹flflfiÎ
¿ıLƒÌ› ¤Î√ı 450 fiÎ hÎÎ_ÁÎ ±flÌÁÎfiı
‹‚ı »ı, F›Î_◊Ì ¿ÎÀ¿˘HÎı ±Î√‚ ‰‘Ì
÷ı±˘ ¿ı‹ıfl΋Î_ ’ˢӫı »ı. ±Î ¿Î›˝-
fl«fiÎ ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 3 ‹Î_ …\±˘.
ˉı ‹Ò‚ ωʛ ’fl ±Î‰‰Î ‹ÎÀı
ω«Îfl‰Î …ı‰˘ Á‰Î· — ‹Îfi˘ ¿ı ◊˘Õο
±ËŸ ÷˘ ◊˘Õο ÷ËŸ ±ı‹ ¿flÌfiı ±ı¿Îÿ
¿+¿fiÎ ¿ıÀ·Î¿ ÊÀ˚¿˘HÎ ±flÌÁÎ ¿ÎœÌ
·ı‰Î› ÷˘ ±ı ÀıÏ·V¿˘’ ¿Î‹ ±Î’ı ¿ı
fiÏË ? ±Î‹fiıÁ΋fiıfiÎ ⁄ı ±flÌÁÎ
›◊ÎV◊Îfiı ˢ› I›Î_ Á‘Ì ⁄Ë ‰Î_‘˘ fi
±Î‰ı, ¿ı‹ ¿ı ÀıÏ·V¿˘’fiÌ …ı ÷ı ºU›
µ¿ı·‰ÎfiÌ Z΋÷Î ÷ıfiÎ ⁄ı ±flÌÁα˘
‰E«ıfiÎ ±_÷fl ‰Õı fiyÌ ◊Λ »ı.
(…\±˘, ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 4.) ±√ε …ıÀ·Î_
’˛¿ÎÂÏ¿flH΢ Ωı ¿ı ⁄οÌfiÎ ±flÌÁα˘
¶ÎflÎ fi {̷Λ, ‹ÎÀı ºU› …wfl ◊˘Õ<_
CÎb_ {Î_¬_ flËÌ …‰Î ’΋ı. fi˘Ó‘Ì ·ı‰Î
…ı‰˘ Ïfi›‹ ±ı »ı ¿ı ±flÌÁα˘fi_ ¿<·
ZÎıhÎŒ‚ …ıÀ·_ ‰‘ ÷ı‹… ‹Ëk΋
ÿÒflÌfiÎ ⁄ı ±flÌÁα˘ ‰E«ıfi_ ±_÷fl
…ı‹ ‰‘ ÷ı‹ ÀıÏ·V¿˘’‹Î_ {Ì·Î÷_ ºU›
‰‘ V’WÀ ±fiı Áflı¬ ⁄fiı.
±Î ÁÎÿÎ Ïfi›‹fiı ·Î√ ’ÎÕÌ
¡ıL« ¬√˘‚ÂÎjÎÌ ±ıL÷˘≥fi ·ı⁄ıflÌ
⁄ÎèÎΉ¿ÎÂÌ √˛ Ë ˘fi _ fi…ÿÌ¿Ì
ωËo √ Ή·˘¿fi ¿flΉ÷Î ’˘÷ÎfiÎ
ÀıÏ·V¿˘’fiı ωflÎÀ V‰w’ ±Î’‰Î ‹Î√ı
»ı. ’˛˘…ı@À ‹Ëk‰Î¿Î_ZÎÌ »ı. ÿflı¿fi˘
T›ÎÁ 3 ‹ÌÀfl ˢ› ±ı‰Î 150
±flÌÁÎfiı »^ÀÎ »‰Î›Î ‰ËıÓ«Ì 8,000
«˘flÁ Ï¿·˘‹ÌÀflfi˘ Œ·¿ fl˘¿Î› ±ı
flÌ÷ı ±_÷ÏflZ΋Î_ ÁÒ›˝ Œfl÷ı CÎÒ‹÷Î
flά‰Îfi_ ÷ıHÎı fiyÌ ¿›* »ı. ⁄‘Î
±flÌÁα˘ ¶ÎflÎ {Ì·Î÷Î_ ’fl√˛ËfiÎ_
ºU›Ï¿flH΢ ¤˛‹HοZÎ΋Î_ ÁıÀı·Î≥À
÷flÌ¿ı … CÎÒ‹÷Î Á‹Îfi Œ˘¿· ’˘≥LÀı
¿ı‹ıflÎ ’fl ¿ı„Lƒ÷ ◊Λ ±fiı I›Îfl ⁄Îÿ
±ı ÷Á‰Ìfl ¤ÒÏ‹‹◊¿fiı ‹‚ı ±ı‰˘
M·Îfi »ı. Áfl‰Î‚ı 100 Ï¿·˘‹ÌÀfl
(Ïfl’ÌÀ — Ï¿·˘‹ÌÀfl) T›ÎÁfiÎ
±flÌÁΉ΂ΠÏflŒ˚·ı@Àfl ÀıÏ·V¿˘’ ‰Õı
… ÿı ¬ Ì Â¿Î› ±ı ‰  _ fl…ı fl …fiÎ
Ï«÷Îfl‰Î‚_ ºU› ±ıL÷˘≥fi ·ı⁄ıflÌfiÎ
±Î‰Î ËÎ≥’fl ÀıÏ·V¿˘’ ‰Õı ’˛ÎM÷
◊Λ ÷ı‹ »ı. ‘Îfl˘ ¿ı M≤J‰Ì …ı‰˘
⁄ÎèÎΉ¿ÎÂÌ √˛Ë 10 ’˛¿ÎÂ‰Ê˝ ÿÒfl
»ı, ÷˘ ·ı⁄ıflÌfiÎ ‹÷ı ËÎ≥’flÀıÏ·V¿˘’
÷ıfiÎ ±ı‹ı{˘fifiÌ ‰fiflÎ∞ …ıÀ·Î
ωV÷Îfl‹Î_ ’◊flΛı · Î_ ËÏfl›Î‚Î_
…_√·˘fiÌ ±Î»ıflÌ {·¿ ÷˘ …wfl
±Î’Ì ÿı.
±Î ⁄‘_ ’˛ı„@À¿· flÌ÷ı ÷˘ ÃÌ¿,
’fl_÷ Áˆ©Î_Ï÷¿ flÌ÷ı ’HÎ Â@› …HÎΛ
»ı ¬w_ ? fi …HÎÎ÷_ ˢ› ÷˘ ±ıÀ·_
…HÎΉ‰Îfi_ ¿ı ÏÁ©Î_÷fiı «¿ÎÁ‰Îfi_
VÀı… ±ıL÷˘≥fi ·ı⁄ıflÌ ÁŒ‚÷Î’Ò‰˝¿
‰ÀÎ‰Ì «Ò@›˘ »ı. 2005 ‹Î_ ÷ıHÎı
ÿÏZÎHÎ ¡ÎLÁfiÌ ¬√˘‚ ‰ı‘Â΂Î
fi∞¿ ’˛ › ˘√w’ı hÎHÎ ±_ ÷ √˘˝ ‚
±flÌÁÎ ¿ıÀ·Î¿ ‹ÌÀflfiÎ ±_÷flı …\ÿÎ_
…\ÿÎ_ M·ıÀŒ˘‹˝ ’fl √˘ÃT›Î. ±_÷ÏflZÎ
÷flŒ ‹_ÕΛı·Î ÷ı ±flÌÁα˘ µ’fl ±ı¿
⁄·Òfi ÷ıHÎı …‹Ìfi ÁÎ◊ı ÿ˘flÕı ⁄Î_‘Ì
ˉ΋Î_ „V◊fl ÷fl÷_ flÎA›_. ⁄·Òfi fiÌ«ı
÷ÎflÎfiÎ_ ºU›Ï¿flH΢fiı {Ì·÷_ ÏÕÀı@Àfl
ÁΑfi Ë÷._ ËÎ≥ flı{˘S›ÂfifiÎ …ı Œ˘ÀÎ
±_÷ı ’˛ÎM÷ ◊›Î ÷ı‹Î_ ÿÒflfiÎ ±‰¿ÎÂÌ
÷ÎflÎ fi›Î* À’¿Î_w’ı fiÏË, ’HÎ ±ı¿oÿflı
√˘‚ ÷¿÷ÌfiÎ V‰w’ı ÿı¬Î÷Î Ë÷Î.
±flÌÁα˘ ‰E«ıfiÎ ⁄ˢ‚Î ±_÷flı
÷ı‹fiı ωÂ΂ ¿ÿfiÎ ’˛Î›‹flÌ Ï‹flflfi_
¿Î›˝ ⁄Ω‰÷Î ¿flÌ ÿÌ‘Î Ë÷Î. ±Î
¿ÎÏ‹›Î⁄ ’˛›˘√ı ¡ÎLÁfiÌ ±‰¿ÎÂ
Á_  ˘‘fi Á_ V ◊Îfiı ’HÎ ·ı ⁄ ı fl ÌfiÎ
’˛˘…ı@À‹Î_ flÁ ·ı÷Ì ¿flÌ ÿÌ‘Ì.
±Î‹ »÷Î_ ÁıÀ·
ı Î≥À …ı‰Î ÿ˘œÁ˘
±flÌÁÎfi_ {Ò‹¬_ ±_÷ÏflZ΋Î_ Œfl÷_ ◊Λ
±ı Ïÿ‰Á ±Î‰‰Îfiı Ë∞ ‰Îfl »ı.
±ıL÷˘≥fi ·ı⁄ıfḻı ÷ı ’Ëı·Î_ ÁËı…
‹˘ÀÎ ’ΛÎfi˘ ⁄ÌΩı ’˛›˘√ ›˘…‰Îfi_
fiyÌ ¿›* »ı. ±ı¿ «˘flÁ Ï¿·˘‹ÌÀfl
ωV÷Îfl‹Î_ ’‰˝ ÷ ‹Î‚ÎfiÎ_ ωω‘
Ϭfl˘ ’fl Õ{fi⁄_‘ ±flÌÁα˘ ÷ı
±ı‰Ì flÌ÷ı √˘Ã‰‰Î ‹Î√ı »ı ¿ı Áfl‰Î‚ı
÷ı‹fi_ Á_¿<· ¿Î›˝’˛¿ÎflfiÌ º„WÀ±ı
’˛Î›‹flÌ Ï‹flfl …ı‰_ ⁄fiı. ±Î ⁄‘Î
±flÌÁÎ Á‹Îfi ÷ÎflÎfiÌ ÏÿÂ΋Î_ ÷¿Î›Î
⁄Îÿ ÷ı±˘ ’˘÷’˘÷ÎfiÎ ¤Î√ı ±Î‰÷Î_
…ı ’˛¿ÎÂÏ¿flH΢fiı {Ì·Ì ’λÎ_ ÏflŒ˚·@ı À
¿flı ÷ı‹fi_ ¿ıLƒÎϤÁflHÎ ·ı⁄ıflÌfiÌ
›˘…fiÎ ’˛‹ÎHÎı ±_÷ÏflZ΋Î_ CÎÒ‹÷Î ¬ÎÁ
ÁıÀı·Î≥ÀfiÎ CCD ¿ı‹ıfl΋Î_ ◊Λ ±fiı
ÁıÀı·Î≥À ÷ı ºU›fiı ¤ÒÏ‹‹◊¿fiÎ
Áflfi΋ı ÀˇÎLÁ‹ÌÀ ¿flÌ ÿı. ·ı⁄ıflÌfiÎ
ÿΉΠ’˛‹ÎHÎı ±Î‰_ Á_¿·
< 10 ’˛¿ÎÂ‰Ê˝
»ıÀıfiÎ ⁄ÎèÎΉ¿ÎÂÌ √˛ËfiÎ
±ı¿oÿflı Á_÷˘Ê¿Îfl¿ Œ˘ÀÎ
’ÎÕÌ Â¿ı ÷ı‹ »ı. ±·⁄kÎ, ≥‹ı…‹Î_
÷ı √˛ËfiÎ_ ¤˙√˘Ï·¿ ŒÌ«Á˝ ÿı¬Î›
fiÏË. ±flÌÁΉ΂Π150 ÁıÀı·Î≥Àfi_
±‰¿ÎÂÌ {Ò‹¬_ … ÷ıfiÎ ‹ÎÀı …wflÌ
⁄fiı.
±·⁄kÎ, {Ò‹¬_ fl«‰_ ÁËı·_
fi◊Ì. ÿ˘œÁ˘ ±flÌÁÎfiÎ ·˘„L«_√ ‹ÎÀı
CÎHÎÎ_ fl˘¿ıÀ˘fiÌ …wfl ’Õı ±ıÀ·_ … fiÏË,
’fl_÷ ¤˛‹HοZÎÎ M≤J‰Ìfiı ⁄ÿ·ı ÁÒ›˝
Œfl÷ıfiÌ Ë˘‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎı ÿflı¿ fl˘¿ıÀ
’˛ Ï ÷Áı ¿ LÕı 11.2 Ï¿·˘‹ÌÀflfi˘
ω‹˘«fi ‰ı√ ËÎ_Á· ¿fl‰Î ‹ÎÀı
’˛‹ÎH΋Î_ „@÷ÂÎ‚Ì Ë˘‰_ Ωı≥±ı.
⁄‘Î ±flÌÁÎfiı Á÷÷ ⁄ÎèÎΉ¿ÎÂfiÎ
÷Îfl΋¬Ì ¿ı √˛Ë‹¬Ì flά‰Î ±ı
’HÎ ‹˘À<_ ¿Î‹ »ı. ±Î ¿Î›˝ ‹ÎÀı
±flÌÁΉ΂Πÿflı ¿ Áı À ı · Î≥À‹Î_
Ω›fl˘V¿Î˜’, VÀÎflÀˇı¿fl, ±ı@Áı·fl˘-
‹ÌÀfl ‰√ıflı ÁΑfi˘ ˢ‰Î_ ±Ïfi‰Î›˝
»ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ±flÌÁÎfiÌ w¬ ·Î_⁄˘
Á‹› ÷ÎflÎfiÌ ¿ı √˛ËfiÌ ÏÿÂ΋Î_ fi
flËı ÷˘ {Î_¬Î ’˛¿Î‰΂Π÷ÎflÎfiÎ_ ¿ı
√˛ËfiÎ_ ’Òfl÷Î_ Ï¿flH΢ {̷Λ fiÏË.
(ÿÒflfiÌ ±Î¿ÎÂ√_√ÎfiÎ ÏÕÏ…À· Œ˘ÀÎ
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 13
 ’ÎÕ÷_ fiÎÁÎfi_ Ë⁄· V’ıÁ
Àı Ï ·V¿˘’ @›Îflı ¿
±ı@V’˘{flfi˘ Á‹› ‰ÌÁ-’E«ÌÁ
Ï‹ÏfiÀ …ıÀ·˘ flάı »ı.) Á˙◊Ì ‹˘ÀÌ
Á‹V›Î ÷˘ ±ı ¿ı ⁄ÎèÎΉ¿ÎÂfiÎ ±ı¿Îÿ
√˛Ëfiı ±‰·˘@›Î ’»Ì …\ÿÌ ÏÿÂÎfiÎ
⁄ÌΩ √˛Ëfi_ ±‰·˘¿fi ¿fl‰Îfi_ ◊Λ
I›Îflı Á΋ÀÎ ÿ˘œÁ˘ ±flÌÁÎfi˘
º„WÀ¿˘HÎ ⁄ÿ·‰Îfi_ ŒÎ‰ı fiÏË. M≤J‰Ì
…ı‰˘ ⁄ÌΩı √˛Ë ⁄˛õÎ_ÕfiÎ ±Î‰ÕÎ ‹˘ÀÎ
Œ·¿‹Î_ @›Î_ ˢ› ÷ı ¿Ëı‰_ ‹U¿ı·,
±ı À ·ı ¤Ò Ï ‹‹◊¿ ’flfiÎ ¬√˘‚-
ÏfiWHÎÎ÷˘±ı “¿˘„Q⁄_√ ±Î˜’flıÂfi”fiÎ
‘˘flHÎı ±flÌÁΉ΂ΠÁı À ı · Î≥Àfi˘
±ıL√· ‰Îfl_‰Îfl ⁄ÿ·‰˘ ’Õı ±ı ÁÎÿÌ
‰Î÷ »ı.
±Î ‹ U ¿ı · Ìfi˘ µ’Λ Ωı ¿ı
±ıL÷˘≥fi ·ı⁄flı ÌfiÎ ¿S’fiÎÂÌ· ‹√…ı
¢‘Ì ¿Îœu˘ »ı. ËÎ≥’flÀıÏ·V¿˘’fiÌ
w’flı¬Î‹Î_ ÷ıHÎı Œıfl⁄ÿ·˘ ÁÒ«T›˘ »ı,
14 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
…ı ‹…⁄ ±‰¿ÎÂÌ {Ò‹¬_ 150
±flÌÁÎ ’Òfl÷_ ‹›Î˝Ïÿ÷ flËı÷_ fi◊Ì.
·ı⁄ıflÌ ÿ˘œÁ˘fiı ⁄ÿ·ı ÁıÓ¿Õ˘ ±flÌÁÎfiı
…\ÿÎ …\ÿÎ ±_÷flı ωÂ΂ √˘‚Îw’ı
V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰ÎfiÎ ‹÷fi˘ »ı ¿ı …ı◊Ì
Áfl‰Î‚ı ÷ı ‹ fiÎ ¤˛ ‹ H΋Î√˘˝ fi ˘
‰E›̋±· ÿı¬Î‰ ’HÎ 400 Ï¿·˘‹ÌÀfl
T›ÎÁfiÎ √˘‚Î …ı‰˘ ⁄fiı. ±Î √˘‚΋Î_
ÁËı… ±_ÿflfiÎ ¤Î√ı ⁄ÌΩı fiÎfi˘
√˘‚˘ CCD ¿ı‹ıflÎ ‘flΉ÷Î ÏÕÀı@Àfl
ÁıÀı·Î≥À˚Áfi˘ ˢ›, …ı±˘ ⁄ı ¿ı ‰‘
±flÌÁα˘ ¶ÎflÎ ’flΉÏ÷˝÷ ◊›ı·Î …ı
÷ı √˛ËfiÎ_ ›Î ÷ÎflÎfiÎ_ ’˛¿ÎÂÏ¿flH΢fiı
ÏÕÏ…À· V‰w’ı √˛ËHÎ ¿flÌ ·ı. (…\±˘,
±√εfiÎ ’Îfiı ±Î¿Ú Ï ÷ fi_ . 5.)
ÏÕÏ…À· ÏÁBfi·˘ ¤ÒÏ‹‹◊¿ı ’ˢÓE›Î
⁄Îÿ I›Î_ ÷ı‹fiÎ ‰Õı ŒÎ≥fi· ÷Á‰Ìfl
⁄fiı. ±Î ’˛¿Îflı ¿flÎ÷Ì √˘Ã‰HÎfi˘
·Î¤ ±ı ¿ı Á‰˝÷˘‹¬Ì ËÎ≥’fl-
ÀıÏ·V¿˘’ «˘‰ÌÁı ¿·Î¿ ⁄‘Ì ÏÿÂ΋Î_
…\±ı, ‹ÎÀı ÷ıfiÌ º„WÀfi˘ ±ıL√·
‰Îfl_‰Îfl ⁄ÿ·‰ÎfiÌ …wfl fiÏË.
±ıL÷˘≥fi ·ı⁄flı Ìfi˘ M·Îfi w’¿Õ˘
»ı. ÷Î…ı÷fl‹Î_ M≤J‰Ì …ı‰˘ ⁄ÌΩı √˛Ë
¢‘ΛΠ’»Ì ÷˘ ±ı M·Îfifiı fl˘‹Î_«¿
’HÎ ¿Ëı‰˘ flè΢, ¿ı‹ ¿ı √˛Ë ‹‚Ì ±Î‰ı
÷ı ¬√˘‚ÏfiWHÎÎ÷˘fiÎ iÎÎfi ‹ÎÀı ’Òfl÷_
fi◊Ì. √˛ËfiÌ ÷ÎÁÌflfi˘ ◊˘Õ˘ CÎH΢
±_ÿÎ… ’HÎ ‹‚‰˘ Ωı≥±ı--±fiı ÷ı
ΩHοÎflÌ ’˛ÎM÷ ◊›Î ’»Ì … ±fi‹Îfi
¿flÌ Â¿Î› ¿ı ±ı √˛Ë ’fl ∞‰V≤„WÀfiÎ
’˛Î¿Àu ‹ÎÀı ÁÎfi¿>‚ ’›Î˝‰flHΠˢ›
¿ı fiÏË. ±·⁄kÎ, Õˇ˘∫√ ⁄˘ÕÛ ’fl
±Î¿Ê˝¿ …HÎÎ÷˘ M·Îfi ⁄fiΉ‰˘ ±fiı
T›‰ËÎfl‹Î_ ÷ıfi˘ ±‹· ◊‰˘ ±ı ⁄Lfiı
…\ÿÌ ⁄Î⁄÷˘ »ı. ≥. ÀÌ.fiÌ ¬˘…fiı
÷‹Î‹ ‹Îfi‰Ω÷fi_ Á_›@÷ Ï‹Âfi
√HÎÌ ±flÌÁÎfi_ fiıÀ‰¿Û V◊Î’‰Î ÷ˆ›Îfl
◊Λ ÷˘ … ±ı L ÷˘≥fi ·ı ⁄ ı fl ÌfiÎ
‹fi˘fl◊˘ Œ‚ı ÷ı‹ »ı.á
 ÿˆÏfi¿ ∞‰fifi˘ ±_÷√˝˝÷ ¤Î√ ⁄fiÌ
…÷Ì Â˘‘˘ ‰¬÷ …÷Î_ Á΋ÎL› …HÎΉΠ‹Î_Õı,
’HÎ ±ËŸ …ıfi_ ‰Hνfi »ı ±ı Ï{’ «ı≥fifiÌ
¢‘ ¿o≥ fiÏË ÷˘ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ±Á΋ÎL›
√HÎΛ ¿ı Á_¢‘fifiÌ ±ıflHÎ ’fl ŒÎ≥fi· V‰w’
’΋Ìfiı ⁄Ωfl Á‘Ì ’ˢӫ‰Î‹Î_ ÷ıHÎı ·√¤√
’˘HÎÌ ÁÿÌ …ıÀ·˘ Á‹› ·√ÎÕÌ ÿÌ‘˘. ±ı¿
¿fl÷Î_ ‰‘ Á_¢‘¿˘±ı ÷ıfiı ÁοÎfl ¿fl‰Î ’λ‚
Ï…_ÿ√ÌfiÎ_ ¿ıÀ·Î_› ‰Ê˘˝ ¬«a fiÎA›Î_ I›Îflı
‹Î_Õ ÷ı ‰Ëı‰Îv ⁄fiÌ. ¢‘fiı ±Ïfi‰Î›˝
⁄fiΉ÷˘ ±…ıLÕÎ ÷˘ ΩHÎı ‹Î‹Ò·Ì Ë÷˘. ⁄ÒÀfiÌ
‰Î‘flÌ ±¿ı¿ ¿ÎHÎ΋Î_ ›˘B› ø‹ı ’fl˘‰‰ÎfiÌ
±fiı ‰j΢fiÎ_ ⁄Àfi ±ı¿ı› √Î… «Ò¿Ì fi …‰Î›
±ı flÌ÷ı ⁄ÌÕ‰ÎfiÌ …ŒÎ À‚ı ±ı‰_ ¿Â_¿
±Î›˘…fi ¿fl‰Îfi_ Ë÷_. ±˘√HÎÌÁ‹Ì ÁÿÌfiÎ
·˘¿˘ ‹ÎÀı ±ı ’‚˘…HÎ fl˘…⁄fl˘…fiÌ Ë÷Ì.
±Î‹Î_ @›Îflı¿ ‰‘Îfl˘ ±ı ‰Î÷ı ◊÷˘ ¿ı ÿ˘flÌ
’fl˘‰÷Ì ‰¬÷ı ⁄ÒÀfi_ ±ı¿Îÿ ¿Îb_ ‰E«ı »^ÀÌ
√›Î ’»Ì ±◊‰Î …˜¿ıÀfiÎ_ ⁄Àfi ‰ÎflÎŒfl÷Ì
⁄ÌÕuÎ_ ’»Ì »ıS·_ √Î… ’flÎ_÷ …HÎÁı ‰‘Ì
’ÕuÎfi_ …HÎΛΠ’»Ì ÷‹Î‹ ωϑ ŒflÌ
¿fl‰ÎfiÌ flËı÷Ì Ë÷Ì.
±Î ¿Î›‹Ì ’‚˘…HÎı ‘HÎÎ Á_¢‘¿˘fiÎ
‹√…fiı ¿Î‹ı ·√ÎÕÌ ÿÌ‘_. ’˛◊‹ º„WÀ±ı Ωı÷Î_
¿Î‹ ’˘÷ı ¬ÎÁ ±CÎw_ fi Ë÷_. ÿ˘flÌ-¿ÎHÎÎ_
±fiı √Î…-⁄Àfi ¿fl÷Î_ ‰‘ Áfl‚ ±fiı
¬ÎhÎÌÿΛ¿ fỉÕı ±ı‰˘ ’˛‹ÎH΋Î_ ÁÎÿÌ
fl«fiΉ΂˘ ⁄ÌΩı ¿ÌÏ‹›˘ ›˘…‰Îfi˘ Ë÷˘.
±Î‹ »÷Î_ …÷ı ÿËÎÕı ÷ıfiı ·√÷Î Á˘±ı¿
…ıÀ·Î ±Î≥ÏÕ›Î{ ›fl˘’-±‹ıÏfl¿ÎfiÌ ’ıÀLÀ
±Î˜ÏŒÁ˘ Á‹ZÎ fl…^ ◊‰ÎfiÎ Ë÷Î ±fiı ÷ı‹fiÎ
Á_¢‘¿˘±ı ÷ı ÏÿÂ΋Î_ ¿flı·Ì ‹◊΋H΢fiı
ø‹ÎfiÁÎfl ÁÎ_¿‚˘ ÷˘ ÷ı‹fiÎ ‰Õı fl˘«¿ ¿◊Î
fl«Î› ÷ı‹ Ë÷Ì.
¿◊Îfi˘ ±Îfl_¤ 19 ‹Ì ÁÿÌ‹Î_ ±ıÏ·›ÎÁ
ËΘ‰ fi΋fiÎ ±‹ıÏfl¿fi Á_¢‘¿ı ±Îÿflı·Î
’˛›ÎÁ˘ ÁÎ◊ı ◊›˘. (…\±˘ Œ˘À˘, ’Îfi_ 16.)
…\·Î≥ 9, 1819 fiÎ Ïÿ‰Áı ¬ıÕ>÷ ¿<À<Q⁄‹Î_
…L‹ı·˘ ËΘ‰ ÏÁ·Î≥ ‹ÂÌfifi˘ ¢‘¿ Ë÷˘.
’Ëı·Î_ ÷˘ ÷ıfiı ±ı ›_hÎfiΠ¢‘¿ ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Ì
·≥±ı. ±Î ‹ÂÌfi ⁄fiΉ‰Îfi˘ ω«Îfl ËΘ‰fiı
¿< À < Q ⁄fiÎ ¤flHÎ’˘ÊHÎ ‹ÎÀı Ïÿ‰Á¤fl
Á̉Hο΋ ¿fl÷Ì ’IfiÌfi_ ‰ıÏÛ_ Ωı›Î ’»Ì
±ÎT›˘. ‰j΢ I›Îflı ÁΘ›-ÿ˘flÎ ‰Õı ËÎ◊ı …
Á̉‰ÎfiÎ_ ◊÷Î_ Ë÷Î_. ÏÁ·Î≥ ‹ÎÀıfi_ ’Ëı·_
‹ÂÌfi ÷ıHÎı 1846 ‹Î_ ⁄fiÎT›_ ±fiı ÷ıfiÎ
’ıÀLÀ ±Ï‘¿Îfl˘ ’HÎ ‹ı‚T›Î, ’fl_÷ ‹ÂÌfi
¢K›Î ’»Ì ÷ıfi_ T›Î’ÎflÌ µI’Îÿfi ¿fl‰Î ÷ˆ›Îfl
◊Λ ÷ı‰˘ µI’Îÿ¿ ÷ıfiı ‹Y›˘ fiÏË.
ωÿı‹Î_ ±ı¿Îÿ T›Î’ÎflÌ ÁË›˘√Ì ‹‚Ì
flËı ±ı‹ ‘ÎflÌ ±ıÏ·›ÎÁ ËΘ‰ Ï⁄˛Àfi √›˘.
ωϷ›‹ ◊˘‹Á fi΋fiÎ ±_√˛ı… µz˘√’Ï÷
ÁÎ◊ı ÷ıHÎı ÏÁ·Î≥ ‹ÂÌfifiÎ µI’Îÿfi ±_√ı
Á˘ÿ˘ ¿›˘˝, ’HÎ ◊˘ÕÎ ‰¬÷ ’»Ì ±‹¿
‹÷¤ıÿ˘fiı ¿ÎflHÎı ±ı Á‹…^÷Ì ’ÕÌ ¤Î_√Ì.
hÎHÎı¿ ‰Ê˝ ⁄Îÿ 1849 ‹Î_ ¬Î·Ì ËÎ◊ı
ωiÎÎfifiÌ ΩHÎÌ÷Ì Â˘‘¬˘‚˘fi˘ ±‹ıÏfl¿Î ’λΠŒflÌ ÷ıHÎı Ωı›_ ¿ı CÎHÎÎ ·˘¿˘±ı
±ΩH›˘ ¥Ï÷ËÎÁ ÷ıfiÎ ÏÁ·Î≥ ‹ÂÌfifiÌ fi¿· ¿flÌ Ë÷Ì. Á˙◊Ì
‰‘ ÁÎQ›‰Î‚_ ‹ÂÌfi ±Î≥{ı¿ ÏÁ_√fl fi΋fiÎ
‰ı’Îfḻı ⁄fiÎT›_ Ë÷_, …ı ‘Ò‹ ‰ı«Î÷_ Ë÷_.
±ıÏ·›ÎÁ ËΘ‰ı ±ÿη÷‹Î_ ÏÁ_√fl ωw© ¿ıÁ
ÿά· ¿›˘˝. ±ÿη÷ı ’ıÀLÀ ±Ï‘¿Îfl˘fi˘ ¤_√
◊›˘ ˢ‰Îfi_ ÃflÎT›_ ±ıÀ·_ … fiÏË, ’HÎ ÏÁ_√flı
LufL0vff[gf ;fg0af[s
flΘ›ÎSÀÌ ÷flÌ¿ı ËΘ‰fiı «Ò¿‰‰ÎfiÌ ◊÷Ì fl¿‹fi˘
±Î_¿Õ˘ fiyÌ ¿›˘˝. fl¿‹ ‹˘ÀÌ Ë÷Ì, ¿ı‹ ¿ı
ÏÁ_√flı ÏÁ·Î≥ ›_h΢ ‹˘ÀÌ Á_A›Î‹Î_ ‰ıE›Î_ Ë÷Î_.
±Î flΘ›ÎSÀÌfiÎ ’˛÷Î’ı ËΘ‰ ±‹ıÏfl¿Îfi˘ «˘◊Î
ø‹ı ±Î‰÷˘ ·ZÎÎÏ‘’Ï÷ ⁄L›˘.
±ÎÏ◊˝¿ flÌ÷ı ÏfiÏç_÷ ◊›Î ’»Ì ±ıÏ·›ÎÁ
ËΘ‰ı ⁄ÒÀfiÎ_ ÿ˘flÌ-¿ÎHÎÎ_fi˘ ±fiı ‰j΢fiÎ_ √Î…-
⁄Àfifi˘ ’˛ffi ËÎ◊‹Î_ ·Ì‘˘. µ¿ı· ¢‘‰Î‹Î_
⁄ı±ı¿ ‰Ê˝ fiÌ¿‚Ì √›Î_. 1851 ‹Î_ …ıfiÎ
’ı À LÀ Ëy˘ ÷ı H Îı ’˛ Î M÷ ¿›Î˝ ±ı ÁÎÿÌ
¿fl΋÷‰Î‚Ì «Ì…fi_ fi΋ Ï{’ «ı≥fi fi Ë÷_,
¿ÎflHÎ ¿ı ÷ı fi΋ ⁄ÌΩ ÁÎ÷ı¿ ÿÁ¿Î ’»Ì
LH5f rf[>gf «·H΋Î_ ±Î‰‰Îfi_ Ë÷_. ’ıÀLÀfiÌ ±fl∞‹Î_
ËΘ‰ı ’˘÷ÎfiÌ Ïÿ‹Î√Ì ’ıÿΠ‹ÎÀı clothing
closure ±ı‰Î ÁÌ‘ÎÁÎÿÎ ÂOÿ˘ ‰Î’›Î˝ Ë÷Î.
fl«fiÎ ’HÎ ÁÎÿÌ Ë÷Ì. ΩÕÌ ‘Îfl’|Ì Á̉ı·Ì
⁄ı Á΋ÁÎ‹Ì Ï¿fiÎfl˘fiı ¤ı√Ì ¿flÌ ÿı‰Î ‹ÎÀı
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 15

…ı‰Î ±Î¿ÎflfiÌ À«Ò¿ÕÌ
±Î_¿Õ̱˘ ‘flΉ÷Ì ÿ˘flÌ Ë÷Ì,
…ıfi_ ±Î√·_ fiο<_ ’¿ÕÌ ÿ˘flÌfiı
»ı¿ Á‘Ì ¬ıÓE›Î ’»Ì ÿfl ◊˘ÕÎ
±_÷flı √˘Ã‰Î÷Ì ±Î_¿ÕÌ ⁄ı›
Ï¿fiÎfl˘fiı ’flV’fl ¤ÌÕÌ ÿı÷Ì Ë÷Ì.
(…\±˘, ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 1.) ¿fl΋÷
±ıÀ·Ì Áfl‚ ¿ı ÷ıfiı ÿÂν‰‰Î ‹ÎÀı
±ı Ï ·›ÎÁ ËΘ ‰ ı ’ı À LÀfiÎ
±fl∞’hÎ ÁÎ◊ı ±Î¿ÚÏ÷fi_ Œ@÷
±ı¿ ’Îfi_ ±ÎM›_ ±fiı ÷ıfi_ ‰Hνfi
’HÎ ±ı¿ … ’Îfi΋Î_ ·A›_ Ë÷_.
±Î ¢‘fiı ’ıÀLÀ ¿flÎT›Î ’»Ì ±ıÏ·›ÎÁ
ËΘ‰ı ÷ı‹Î_ flÁ √‹Î‰Ì ÿÌ‘˘. Â@›÷— ±ıÀ·Î
‹ÎÀı ¿ı ÏÁ·Î≥ ‹ÂÌfifiÎ ¬Î÷ı ±œ‚¿ flΘ›ÎSÀÌ
‹‚÷Ì ◊›Î ⁄Îÿ ÷ıfiı ‰‘ ’ˆÁÎ ¿‹Î‰ÎfiÌ …wfl
fi Ë÷Ì. ⁄Ì∞ ÷flŒ ¢‘ ’˘÷ı ¿‹ÎHÎÌfi_ ÁΑfi
⁄fiÌ Â¿ı ±ıÀ·Ì ‰Ëı‰Îv fi Ë÷Ì. ‘˘·Î≥
ÿflQ›Îfi ¿ı ⁄Ì∞ flÌ÷ı ÿ⁄ÎHÎ ±Î‰‰Îfiı ·Ì‘ı
‘Î÷fiÌ ±Î_¿Õ̱˘ ’˘÷Îfi˘ ‹Ò‚ ±Î¿Îfl √‹Î‰Ì
’ˢ‚Ì ◊Λ ÷˘ ‰jÎfiÌ Á΋ÁÎ‹Ì Ï¿fiÎfl˘
÷ı‹Î_ ’¿ÕΛı·Ì fi flËı ±fiı ÁÎ_¿ÕÌ ◊Λ ÷˘
÷ı‹fiÌ ËÎfl‹Î‚Î Á_¿ı·÷Ì ‰¬÷ı ÷ı‹… ·Î_⁄Ì
’◊flÎ÷Ì ‰¬÷ı ±ÎÁÎfiÌ’Ò‰˝¿ Áfl¿ı fiÏË.
±Î¿Îfl …ı‹fi˘ ÷ı‹ …‚‰Î› ÷˘ ’HÎ ÿflı¿
±Î_¿ÕÌfiÎ_ Àıfl‰Î_ ‰Õı ·Î_⁄ı √΂ı ’ˢӫ÷˘
CÎÁÎfl˘ »ı‰Àı ‰jÎfiı ŒÎÕÌ fiάı. ±Î ÷¿·ÌŒ˘
K›Îfi ’fl ±ÎT›Î ’»Ì ±ıÏ·›ÎÁ ËΘ‰ı ’˘÷ÎfiÌ
¢‘fiı ⁄Ωw ’˛˘Õ@Àfi_ V‰w’ ±Î’‰ÎfiÌ
±ıÏ·›ÎÁ ËΘ‰, …ıHÎı Ï{’
«ı≥fi ⁄fiΉ‰ÎfiÎ
ZÎıhÎı ’Ëı·Ì
¿˘Ï ¿flÌ
16 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
xff[wf vfgf[ xff[wfsf[
LufL0vff[gf ;fg0af[s
¿˘Ï¢ ’Õ÷Ì ‹Ò¿Ì ˢ› ±ı ’HÎ
⁄fi‰ÎΩı √ Ë÷ _ . ¢‘-
Á_¢‘fifiÌ ÷‰Îfl̬‹Î_ »ı‰Àı
÷ıfi_ V◊Îfi ÏÁ·Î≥ ‹ÂÌfifiÎ
Á…˝ ¿ ÷flÌ¿ı fi  _ … flèÎ _ . ±Î
‹ÂÌfifiı …ıHÎı ±z÷fi ⁄fiÎT›_
±ı ÏÁ_√fl Ωı ¿ı ‰‘ A›ÎÏ÷
’΋‰Îfi˘ Ë÷˘. ±Î…ı ’HÎ ⁄ıVÀ
ÏÁ·Î≥ ‹ÂÌfi √HÎÎ÷_ ˢ› ÷˘
±ı ÏÁ_√fl ⁄˛ÎLÕfi_.
Ï{’ «ı≥fifi˘ ±ÎωW¿Îfl
◊‰Î‹Î_ I›Îfl ’»Ì ·Î_⁄˘ {˘·
’Õu˘. ÿflQ›Îfi …ı Õ{fi⁄_‘
fiÁ¬Î ¢‘ΛΠ÷ı±˘ ’ıÀLÀfiÌ
fi˘Ó‘HÎÌ Á‘Ì ’ˢӫÌfiı ±Î√‚
’˛√Ï÷ ¿›Î˝ ‰√fl I›Î_ … ±À¿Ì
√›Î. ’˛ √ Ï÷fiÌ º„WÀ±ı
fi˘Ó‘‰Î·Î›¿ ¢‘ «Îflı¿ ÿÁ¿Î
’»Ì 1893 ‹Î_ „TËÀ¿˘Q⁄
…ÕÁfi fi΋fiÎ ±‹ıÏfl¿fiı ¿flÌ.
Ï¿Î√˘ fi√fl‹Î_ flËı÷˘ …ÕÁfi
T›‰ÁΛı Ï‹¿ı Ï fi¿·
±ı „ L…Ïfi±fl Ë÷˘, ±ı À ·ı
ÁΑÎflHÎ flÌ÷ı ›_h΢ ÁÎ◊ı ÷ıHÎı
¿Î‹ ’ÎÕ‰Îfi_ ◊÷_ Ë÷_. µ’Ωµ
¤ıΩ‹Î_ ›_h΢ ±_√ıfiΠω«Îfl˘
’HÎ ‹˘ÀÎ √ΩfiÎ ±Î‰÷Î Ë÷Î.
ÿÎ. ÷. Ï¿Î√˘fiÌ ÀˇÎ‹fiı ¿˘Q’˛Vı Õ
±˜fl (ÿ⁄ÎHΛ@÷ ˉÎ) ‰Õı
ÿ˘ÕΉ‰Îfi˘ ’˛ V ÷Ή ÷ı H Îı
‰Ë̉ÀÌ÷_hÎ Á‹ZÎ ‹Ò@›˘
Ë÷˘ ±fiı ÷ı ÁÒÏ«÷ ÀˇÎ‹fiÌ
›_hÎfl«fiÎfiı ·√÷Î ’ıÀLÀ
Ëy˘ ’HÎ ‹ı‚T›Î Ë÷Î.
Àˇ Î ‹fiÌ Áfl¬Î‹HÎ̱ı
‹Î‹Ò·Ì ·ı¬Î› ±ı‰Ì Ï{’
«ı ≥ fi ÷flŒ „TËÀ¿˘Q⁄
…ÕÁfifi _ ‹√… ¿ÿΫ
±ıÀ·Î ‹ÎÀı ‰Y›_ ¿ı ÂflÌflı
÷ı ΩÕ˘ ±fiı ÿ_ÿ΂˘ Ë÷˘.
¨«Ì ⁄Î_‘HÎÌfiÎ ‰¿Û ⁄ÒÀ ¿Ëı‰Î÷Î ÂÒ{fiÌ
‰Î‘flÌ ÁÎ◊ı ¿Î‹ ’ÎÕ÷Ì ‰¬÷ı ÷ıfiı ±Î’ÿÎ
’Õ÷Ì Ë÷Ì. (Á΋Á΋Î_ ‹‚Ìfiı ¿ÎHÎÎ_ 16
Ë÷Î_.) ±Î fl˘…⁄fl˘…fiÎ ¿Î›˝fiı Áfl‚ ⁄fiΉ÷˘
…ı ¿ÌÏ‹›˘ …ÕÁfiı ·ÕÎT›˘ ÷ı V‰Î¤Îω¿ flÌ÷ı
‰j΢ ‹ÎÀı fiÏË, ’HÎ ÂÒ{ ‹ÎÀı … ±fi¿>‚
Ë÷˘. ±Î‹ »÷Î_ ’ıÀLÀfiÎ ±fl∞’h΋Î_ ÷ıHÎı
ÿΉ˘ ¿›˘˝ ¿ı ÷ıfiÌ Â˘‘ ¿‹fl’|Î◊Ì ‹Î_ÕÌfiı
’˘VÀ· ¬Î÷ÎfiÌ À’η◊ı·Ì ÁÏË÷ ±fiı¿
«ÌΩıfiı ·Î√ ’ÎÕÌ Â¿Î› ÷ı‹ Ë÷Ì.
±Î…ı „TËÀ¿˘Q⁄ …ÕÁfi Ï{’ «ı≥fifi˘
’˛HÎı÷Î √HÎÎ÷˘ ˢ‰Î »÷Î_ ÷ıHÎı ¿flı·Ì ¢‘
Ë¿Ì¿÷ı Ï{’ «ı≥fifiı ⁄ÿ·ı ËÒ¿ «ı≥fifiÌ Ë÷Ì.
⁄ÒÀ‹Î_ «Î‹ÕÎfiÎ Á΋Á΋Π⁄ı ŒÎ_ÀÎfiı ’flV’fl
…¿ÕÌ flά‰Î ‹ÎÀı ÷ıHÎı ËÒ¿ ‰Î’›Î˝ Ë÷Î.
(…\±˘, Á΋ıfiÎ ’Îfiı ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 2.) V·Î≥Õfl
¿Ëı‰Î÷Î ÁΑfifiı µ’fl ÷flŒ ¬ıÓ«‰Î‹Î_ ±Î‰ı
I›Îflı «Î‹ÕÎfiÎ ⁄ı › ŒÎ_ À Îfiı ±ı ÁΑfi
±ı¿⁄ÌΩfiÌ fi∞¿ ·Î‰Ì ÿı÷_ Ë÷_ ±fiı ⁄ı›
÷flŒfiÎ ËÒ¿ ∂¤Î √˘Ã‰ı·Î ⁄ı Á‹Î_÷fl ÷Îflfiı
‰ÎflÎŒfl÷Ì ’¿ÕÌ ·ı÷Î Ë÷Î. ¢‘fiÌ fl˘¿ÕÌ
¿fl‰Î ‹ÎÀı „TËÀ¿˘Q⁄ …ÕÁfiı ’˘÷ÎfiÎ Ï‹hÎ
ËıflÌ ±·˝ ÁÎ◊ı ËÎ◊ Ï‹·ÎT›Î. ±ÎÏ◊˝¿ ‹ÿÿ
·≥Á ‰Î˜¿fl fi΋fiÎ ⁄ÌΩ Á_’ÏkΉÎfi Ï‹hÎfiÌ
·Ì‘Ì. ÏhÎ’Ò À ̱ı ÁÎ◊ı ‹‚Ì › Ï fi‰Á˝ ·
ŒÎÁfiflfiÎ fi΋ı ¿o’fiÌ V◊Î’Ì. √ÎÕÎfiı ⁄‚ÿfiÌ
±Î√‚ ‹Ò¿‰Î …ı‰_ ±ı ’√·_ Ë÷_, ¿ı‹ ¿ı hÎHÎı›
…HÎαı ·Î_⁄Î ‰’flΠ’»Ì ¿ı‰Ì Á‹V›Î±˘
 xff[wf vfgf[ xff[wfsf[
LH5f rf[>gf

Ω√Ì Â¿ı ÷ı ‹ fiÌ ‹ÎŒ¿ ÁLÕ⁄ı¿ ‹ÎÀı «ÌΩı ⁄fiÎ‰Ì ÷ıHÎı ’˘÷Îfi_ ±„V÷I‰ À¿ÎT›_.
’˛Î›˘Ï√¿ «¿ÎÁHÎÌ ¿›Î˝ ’HÎ «ı·ıL… fỉÕu_. ÿflQ›Îfi Ï√ÏÕ±˘fi ÁLÕ⁄ı¿ ’√ ‰Î‚Ìfiı ⁄ıÃ˘
‰√fl ‘_‘΋Î_ {_’·Î‰Ì ‹ A › ’˛ f fi ⁄_ ‘ fiÏË. «ı≥fifiÌ ¤fl˘ÁÎ’ÎhÎ ±ÎT≤ÏkÎ ÷ˆ›Îfl
ÿÌ‘_ Ë÷._ Á‹V›Î±˘ »ı‰Àı ◊›ı · Ì «ı ≥ fifiı ¿fl‰ÎfiÎ ’˛›ÎÁ˘ ÷ıHÎı ΩflÌ flÎA›Î.
√˛ÎË¿˘±ı ‰ıÃÌ. V·Î≥Õflfiı ±Î’‹ı‚ı ¬Ò·Ì …÷Ì ÁŒ‚÷ÎfiÎ ⁄_‘ ¿‹ÎÕ 1912 ‹Î_ ±_Â÷—
µ’fl ÷flŒ Áfl¿ÎT›Î ’»Ì fl˘¿‰Îfi˘ Ë÷˘. ±Î ¬ÒS›Î. ⁄‘Ì ÷¿·ÌŒ˘fiÎ ‹Ò‚ Á‹Îfi ËÒ¿fiı
@›Îflı¿ ‰E«ıfi˘ ËÒ¿ Á΋Π’˛ f fifi˘ Ë· ¿ÎœÌ Ï÷·Î_…·Ì ±Î’Ì ÁLÕ⁄ı¿ı ±ı‰Ì «ı≥fi ÷ˆ›Îfl
÷Îfl‹Î_ ¤ÌÕΛ fiÏË, ÷˘ ±Î’÷Ì fl«fiÎ ÷ıfiÎ ¿flÌ ¿ı …ı‹Î_ ±I›_÷ À>_¿Î ¿ÿfiÎ ±fiı ⁄ßÎ
@›Îflı¿ Ëÿ’flÎ_÷fi_ ¬ıÓ«ÎHÎ ‹√…‹Î_ ¿ı‹ı ¿flÌfiı ±Î¿ÎflfiÎ Á΋Á΋ΠÿÎ_÷Î ±ı¿‹ı¿ ÁÎ◊ı
ËÒ¿fiÎ ‰‚Î_¿fiı ÁÌ‘˘ ¿flÌ ⁄ı Á ÷Ì fi Ë÷Ì. ¤ÌÕÎ÷Î Ë÷Î ±ıÀ·_ … fiÏË, ’fl_÷ ±ı ΩıÕÎHÎ
ÿı . µI’Îÿfi …J◊Î⁄_ ‘ ‹ÏËfiα˘ ’»Ì ◊›Î ’»Ì ‰E«ı …flÎ Áfl¬Ì ’HÎ ŒÎÀ flËı÷Ì
‘˘flHÎı ¿flÌ ±Î’ı ÷ı ‰  _ ÁLÕ⁄ı ¿ ı ⁄fiΉı · Ì fi Ë÷Ì. ÏŒÏÀo√ ⁄flÎ⁄fl ◊‰Îfi_ ⁄Ì…\_ ¿ÎflHÎ
‹ÂÌfi ’HÎ …ÕÁfiı fi‰Ì ±ÎT≤ÏkÎfiÌ …ı ±ı ¿ı ÿÎ_÷ÎfiÌ √Ì«÷Î ±√εfiÎ ËÒ¿ ¿fl÷Î_
⁄fiÎT›_ fi Ë÷_, ±ıÀ·ı ËÒ¿ ËÒ¿ «ı≥fi ¿o’fi̱ı hÎHÎ √HÎÌ ‰‘Îflı Ë÷Ì, ‹ÎÀı Á΋ÁÎ‹Ì Ëfl˘‚fiÎ
«ı ≥ fifi˘ ’Õ÷fl ¤Î‰ ËÒ
¿ «ı
≥ fifi˘ ¢‘¿ „TËÀ¿˘Q⁄ …ÕÁfi ⁄Ωfl‹Î_ ‹Ò¿Ì ÷ıHÎı ±ı ÿÎ_ ÷ ÎfiÌ ‹ÎŒ¿ …ı ÷ı Ëfl˘‚‹Î_ ±fi ø ‹ı
Ï¿ŒÎ›÷Ì flËı÷˘ fi Ë÷˘. ±fi¤‰ı ÂÌA›Î ⁄Îÿ ¿o’fiÌfiı fiÎHÎÎ_¿Ì› ¤ŸÁ‹Î_ ‹Ò¿Ì √˘Ã‰Î›ı·Î ÿÎ_÷Î ‰E«ı ’HÎ @›Î_› ¬Î_«˘ flËı‰Î
…ÕÁfiı 1902 ‹Î_ ‹ÂÌfi ⁄fiÎT›_. «ı≥fifiÌ ÿÌ‘Ì. V·Î≥Õfl ±‘‰E«ı Ω‹ ’΋÷˘ fi Ë÷˘. ±Î ËÒ¿·ıÁ «ı≥fi ±ı … fi΋ı
fl«fi΋Î_ ’HÎ Á‘ÎflÎ ¿›Î˝. ‘_‘ο̛ ¿Îfl˘⁄Îfl ◊÷_ Ë÷_ ±fiı ËÒ¿ fiÌ¿‚Ì …÷Î ⁄Ωfl‹Î_ ‹Ò¿Î›ÎfiÎ_ ◊˘ÕÎ_ ‰Ê˝ ⁄Îÿ ÁŒ‚÷ÎfiÎ
±ı ’»Ì …flÎ ’ÎÀı «Õu˘. ÿflQ›Îfi ›Ïfi‰Á˝· Ë÷Î. ±ı¿ ’˛Á_√ ±ı‰˘ ⁄L›˘ ¿ı ¿‹ÎÕfiı ’Òflı’ÒflÎ_ ¬˘·Ì ÿı÷Ì ‰‘ ÁÎflÌ ËÒ¿·ıÁ
ŒÎÁfifl ¿o’fiÌfi_ fi΋ ⁄ÿ·Î›_ ±fiı ÷ı F›Îflı ¿o ’ fiÌfiÎ ÏÁÏfi±fl «ı≥fi ÁLÕ⁄ı¿fiÎ ËV÷ı ⁄fiÌ, …ı ±Î‘Ïfi¿ Ï{’
±Î˜À˘‹ıÏÀ¿ ËÒ¿ ±ıLÕ ±Î› ¿o’fiÌ ÷flÌ¿ı ‰ Ë Ì ‰ À ¿ ÷ Î ˝ fi Î «ı ≥ fi ¿fl÷Î_ …\ ÿ Ì fi
±˘‚¬Î‰Î ·Î√Ì. ’ı L Àfi _ V·Î≥Õfl Ë÷Ì. ÁLÕ⁄ı ¿ ı ÷ı fi ı
ËÒ¿ «ı≥fi◊Ì ‹Î_ÕÌfiı ˉΫÎÏ·÷ ÀˇÎ‹ Ω‹ ◊÷Î_ ÷ıHÎı ⁄‘_ ËÒ ¿ ·ı Á «ı ≥ fi fi_ . 2
Á‘ÌfiÌ ±Õ‘˘ Õ{fi ¢‘˘ ‹ÎÀı ¿<· 30 ’ıÀLÀ˘ ¿Î‹ ’Õ÷ _ ‹Ò ¿ Ì ±ı‰Î fi΋ı ±˘‚¬Î‰Ì,
‹ı‚‰fiÎfl „TËÀ¿˘Q⁄ …ÕÁfi 1909 ‹Î_ ÷ÎI¿ÎÏ·¿ CÎfl¤ı√Î ‹ÎÀı ±ı ’Ëı · Î_ fi Ì
±‰ÁÎfi ’ÎQ›˘. Q≤I›fiÎ ±Î√·Î ‰Êı˝ ‹˘À<_ ◊‰Îfi˘ ‰Îfl˘ ±ÎT≤ÏkÎ ËÒ¿·ıÁ «ı≥fi
¿Î‹ ÷ıHÎı ±ı ¿›* ¿ı Ï√ÏÕ±˘fi ÁLÕ⁄ı¿ fi΋fiÎ ±ÎT›˘. «ı ≥ fifiı fi_. 1 fi_ ·ı⁄· ’΋Ì.
⁄Îˢ ±ı„L…Ïfi±flfiı ‹ÂÌfiflÌfiÎ ÏÕ{Î≥fifl √˛ÎË¿˘fi˘ Ω¿Îfl˘ 1917 ‹Î_ ’ıÀLÀ
÷flÌ¿ı fl˘@›˘--±fiı ÷ı Ïfi‹c_¿ ±‰Î˝«Ìfi Ï{’ ‹‚÷Î_ ÿflı ¿ ◊›ı·Ì fi_. 2 ±„SÀ‹ıÀ
«ı≥fifiÎ ±ÎωW¿Îfl ‹ÎÀı ÏfiÏ‹kÎ ⁄fi‰ÎfiÌ ‰ı’Îfḻı ’˘÷ÎfiÎ Ë÷Ì. Ï√ÏÕ±˘fi ÁLÕ⁄ı¿ı
Ë÷Ì. Ï√ÏÕ±˘fi ÁLÕ⁄ı¿ …L‹ı „V‰ÏÕ Ë÷˘. ËV÷¿fi˘ ‹Î· ÷ıfiÎ …J◊Î⁄_‘ µI’Îÿfi
1905 ‹Î_ ÿıÂÎ_÷fl ’»Ì ÷ı ±‹ıÏfl¿ÎfiÌ ¿o’fiÌfiı ’fl÷ ¿›˘˝. ‹ÎÀı ±Î˜À˘‹ıÏÀ¿ ‹ÂÌfi
‰ı„VÀo√ËεÁ ≥·ı„@Àˇ¿ ¿o’fiÌ‹Î_ ΩıÕΛ˘ Ë÷˘. ‰ı « ÎHÎfi˘ √˛ Î Œ ’HÎ ⁄fiÎT› _ , …ı fi Ì
±Î˜À˘‹ıÏÀ¿ ËÒ¿ ±ıLÕ ±Î› ¿o’fiÌfiÌ fi˘¿flÌ ÷Ï‚›ı ±Î‰Ì √›˘ ¿Î‹√ÌflÌ «ı ≥ fifiÌ
V‰Ì¿Î›Î˝ ⁄Îÿ ¿ıÀ·˘¿ Á‹› ÷ıHÎı ›_hÎÁ΋√˛ÌfiÎ ±fiı ¿o ’ fiÌ fl«fiÎ …ıÀ·Ì … ÏÁQ’·
ÏÕ{Î≥Ïfi_√ ÁÎ◊ı ¿Î‹ ’ÎÕu_, ’HÎ …ÕÁfifi_ ŒÕ«Î‹Î_ Ω› ±ı‰Î Ë÷Ì. (…\±˘, ±Î√΋Ì
±‰ÁÎfi ◊›Î ’»Ì ÷ı ËÒ¿ «ı≥fifiÌ ÏÕ{Î≥fi Á_Ωı√˘ ’ıÿÎ ◊›Î. ’Îfiı ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 3.)
Á‘Îfl‰Î ÷flŒ ‰Y›˘. ±Î‹ »÷Î_ ’ı’fl fiÌ«ı◊Ì ±¿ı¿ VÀı’ ¿flÌfiı
«ı ≥ fi …ı ‰ Ì ‹Î‹Ò · Ì …HÎÎ÷Ì «Ì… @·Ì’ ±ıÀ·ı ¿ı ›- µ’fl ÷flŒ Áfl¿÷Ì
⁄fiΉ‰Îfi_ ¿Î›˝ ’ı·Î ËΘ‰fiÌ ±fiı …ÕÁfifiÌ ’Ìfi …ı‰Ì ’fl«ÒflHÎ ‘Î÷ fi Ì Y ±Î¿ÎflfiÌ
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 17

ΩÕÌ ’|Ìfi˘ …ı ◊˘Õ˘¿ ÏËVÁ˘ µ’flfiÎ M·ıÀŒ˘‹˝
’fl Õ˘¿Î› ÷ı‹Î_ ±ı¿ ÁÎ≥Õı ’„L«_√ ¶ÎflÎ ¬Î_«˘
’ÕuÎ ⁄Îÿ ±ı ÏËVÁÎfiı ¿ÏÀo√ ‰Õı ±·√ ’ÎÕÌ
ÿı‰Î÷˘ Ë÷˘. (¿Î’ÕfiÌ Á‚_√ Ï¿fiÎflı Áfl‰Î‚ı
±Î‰Î ¬Î_«Î ŒÌÀ ¿fl‰ÎfiÌ flËı÷Ì Ë÷Ì.) ±·√
◊›ı·˘ À<¿ÕÎw’Ì «’À˘ ÏËVÁ˘ I›Îfl ⁄Îÿ √˘‚
Œfl÷Î Àfi˝Àı⁄· ’fl …÷˘ Ë÷˘, F›Î_ ÷ıfi˘ ø‹
±Î‰÷Î_ √˘‚οÎfl Àıfl‰Îfi_ ¤Îflı¬‹ ’„L«_√
ÀÎ_¿b_ ÷ıfiÌ µ’·Ì Á’ÎÀÌ ’fl √˘⁄˘ ÀÌ«Ì
ÿı÷_ Ë÷_ ±fiı ÷ı ÁÎ◊ı fiÌ«·Ì Á’ÎÀ̱ı ±ıÀ·Î
… ‹Î’fi_ Àıfl‰_ µ’ÁÌ ±Î‰÷_ Ë÷_. Œfl÷Î
Àfi˝Àı⁄· ’fl ±Î√‚ ‰‘Ìfiı ¿ıfi‰ÎÁfiÎ ΩÕÎ
¿Î’ÕfiÌ ¨«ı ÷flŒ Áfl¿÷Ì Ï¿fiÎflÌ ’ÎÁı Ω›
±fiı Ï¿fiÎflÌ ÷ı fi Î ¬Î_ « ΋Î_
Á‹Î› ¿ı ÷fl÷ @·ıQ’fl fi΋fiÎ
ÿV÷λΒ ÁΑfifiı ⁄ı› ÷flŒ◊Ì
‰Î√÷˘ ŒÀ¿˘ ÷ıfiı ŒÌÀ˘ŒÌÀfiÎ
«Î_’Õ΋Î_ Œıfl‰Ì fiά÷˘ Ë÷˘.
±Î flÌ÷ı ‰ÎflÎŒfl÷Ì ±fiı¿ À<¿ÕÎ
√˘Ã‰Î›Î ’»Ì ¿ıfi‰ÎÁfiÎ ΩÕÎ
¿Î’ÕfiÌ ‘Îflı ÿÎ_÷Î …ı‰Ì Á‚_√
ËÎfl‹Î‚Î fl«Î÷Ì Ë÷Ì. ±Î
¿Î’Õfiı I›Îfl ⁄Îÿ ‰jÎfiÌ, ⁄ÒÀfiÌ
¿ı ’Á˝fiÌ Á΋ÁÎ‹Ì Ï¿fiÎfl ÁÎ◊ı
‹ÎhÎ ÁÌ‰Ì ·ı‰Îfi_ flËı÷_ Ë÷_.
±Î ËÒ¿·ıÁ «ı≥fifiı ‹ÂÌfi
‰Õı ±’Λı·˘ ωÏÂWÀ ±Î¿Îfl …
18 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
xff[wf vfgf[ xff[wfsf[
LufL0vff[gf ;fg0af[s
÷ıfiÎ Á΋Á΋ΠÿÎ_÷Îfiı ±ı¿-‹ı¿
ÁÎ◊ı Ωı Õ Ì ÿı ‰ ΋Î_ ÁËΛ¿
⁄fi÷˘ Ë÷˘. ÕÎ⁄Ì ÷flŒfiÎ
ÿÎ_ ÷ Îfi _ µ’· _ Àı fl ‰ _ …‹HÎÌ
÷flŒ‰Î‚Î ÿÎ_ ÷ ÎfiÎ fiÌ«·Î
√˘⁄΋Î_ T›‰„V◊÷ ⁄ıÁÌ …÷_
Ë÷_. (…\±˘, ±Î¿ÚÏ÷ fi_. 4.)
±Î ⁄_‘fi I›Îfl ⁄Îÿ »^Àı fiÏË,
¿ı ‹ ¿ı ±Õ˘±Õ √˘Ã‰Î›ı · Î
ÿÎ_÷Îfiı »^À¿ÎflÎ ‹ÎÀı ÏË·«Î·
¿fl‰ÎfiÌ …B›Î flËı÷Ì fiˢ÷Ì.
Ï√ÏÕ±˘fi ÁLÕ⁄ı ¿ fiÌ
ËÒ¿·ıÁ «ı≥fi fi_. 2 ±‹ıÏfl¿ÎfiÎ
⁄Ωfl‹Î_ ¬Ò⁄ «Î·Ì. ’˛◊‹ ωr›© ÿflQ›Îfi
±‹ıÏfl¿ÎfiÎ Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›ı ’Λ·À˘fiÎ
Œ˚·Î∫√ ÁÒÀ ‹ÎÀı ÷ıfiÌ …J◊Î⁄_‘ ¬flÌÿÌ ¿flÌ
±ı ÁLÕ⁄ı¿fiÌ ¿ÎÏ‹›Î⁄Ìfi_ ‹˘À<_ ’˛‹ÎHÎ’hÎ
Ë÷_. ¨«Ì ⁄Î_‘HÎÌfiÎ ŒıÂfiı⁄· ÂÒ{ ⁄fiΉ÷Ì
√ÒÕÏfl« ¿o’fiÌ ’HÎ ±Î‰Ì «ı≥fifi˘ …J◊Î⁄_‘
µ’ÎÕ ¿fl÷Ì Ë÷Ì. «ı≥fi ‹ÎÀı Ï{’ ÂOÿ
’Ëı·Ì‰Îfl ÷ı ¿o’fi̱ı … ›˘F›˘. ÿ˘flÌfiı ⁄ÿ·ı
«ı≥fi‰Î‚Î ÂÒ{ ’Ëıfl‰Îfi_ ¿Î‹ Á’ÎÀÎ⁄_‘
±ÎÀ˘’Ì Â¿Î› ±ı ‰Î÷ ’fl ÷ı ’˘÷ÎfiÌ
ΩËıfl¬⁄fl˘‹Î_ ¤Îfl ‹Ò¿Ì √˛ÎË¿˘fiı ±Î¿Ê˝‰Î
‹Î√÷Ì Ë÷Ì. 1923 ‹Î_ √ÒÕÏfl«fiÎ ’˛‹¬ı
¿o’fiÌfiÎ ÿflı¿ ¿‹˝«ÎflÌfiı …HÎÎT›_ ¿ı, “{Õ’Ì
±˜@Âfi …ı‹Î_ T›@÷ ◊÷Ì Ë˘› ±ı‰_ fi΋
ÁÒ«‰˘.” ±ı¿ ¿‹˝«Îfḻı Ï{’ ÂOÿ ÁÒ«T›˘.
±_√˛ı∞ ÂOÿÎ◊˝ ‹…⁄ to zip through ±ıÀ·ı
to finish quickly, ‹ÎÀı ¿o’fi̱ı ÷ı ÂOÿ
±’fiÎ‰Ì ·Ì‘˘--±fiı »ı‰Àı ËÒ¿·ıÁ ÂOÿfiÎ
V◊Îfiı Ï{’ ÂOÿfiÌ … ‹Ë˘fl Ω‹Ì. √ÒÕÏfl«fiÌ
Œı@ÀflÌ‹Î_ flΘ›ÎSÀÌfiÎ ‘˘flHÎı …ı «ı≥fi ⁄fi÷Ì
÷ıfiÎ µ’flÎ_÷fiÌ ’HÎ ⁄Ì∞ ÿflı¿ ËÒ¿·ıÁ «ı≥fi
Ï{’ «ı≥fi ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î‰Î ·Î√Ì.
Ï√ÏÕ±˘fi ÁLÕ⁄ı ¿ ı ‹ı ‚ ‰ı · Î ’ı À LÀ
±Ï‘¿Îfl˘ ’ıÀLÀfiı ·√÷Î V◊ÎÏ’÷ ‘ÎflÎ
±fiÁÎfl ‹ÿ÷Ì Ë÷Î. ‹ÿ÷ ’ÒflÌ ◊›Î ’»Ì
⁄ÌΩ µI’Îÿ¿˘±ı ’HÎ Ï{’ «ı≥fi ⁄fiΉ‰Îfi_
Âw ¿›*, F›Îflı Á_¢‘¿˘±ı ÷ıfiÌ
‰‘ Áω‘Î…fi¿ ±ÎT≤Ïkα˘
⁄fiΉ‰ÎfiÎ ’˛›ÎÁ˘ Âw ¿›Î˝.
±Î‹ ÷˘ 1940 fi˘ ÿÁ¿˘
±Î‰÷Î Á‘Ì‹Î_ Ï{’ «ı≥fifi_
…√÷T›Î’Ì ‰ÎÏÊ˝¿ ‰ı«ÎHÎ 1
±⁄… fi_√ Á‘Ì ’ˢÓE›_ ±ı
Ωı÷Î_ ÷ı V‰Ì¿ÚÏ÷ ’Î‹Ì «Ò¿ı·Ì
’˛˘Õ@À √HÎΛ, »÷Î_ T›Î’¿
‰’flΠ… ÷ıfiÌ ±‹¿ hÎÏÀ±˘
Á_  ˘‘¿˘fiÌ fi…fl Á‹ZÎ
·Î‰‰Î‹Î_ ÏfiÏ‹kÎ ⁄L›˘. K›Îfi
’fl ±Î‰ı·Ì ÷¿·ÌŒ˘‹Î_ ⁄ı ‹A›
Ë÷Ì. ‘Î÷fiÌ «ı≥fi ‘flΉ÷_ ‰jÎ

±yÕ flËı÷_ Ë÷_ ±fiı ·Î_⁄ı √΂ı ±ı ‘Î÷fiı
¿ÎÀ «ÕÌ …÷˘ Ë÷˘. ±Î ⁄Lfiı ÷¿·ÌŒ˘fi˘
Ïfi‰ıÕ˘ ÕıL‹Î¿Û‹Î_ flËı÷Î ⁄˘BÕν ‹ÎVÕıfi
fi΋fiÎ Á_¢‘¿ı ·Î‰Ì ÿÌ‘˘. Ï{’ «ı≥fi
⁄fiΉ‰Î ‹ÎÀı ÷ıHÎı M·Î„VÀ¿ ‰Î’›*. ±Î
fi∞‰Î ŒıflŒÎfl ¿fl‰Î‹Î_ ÷˘ ΩHÎı ·Î_⁄ı Á‘Ì
‹√… ÿ˘ÕΉ‰Îfi_ fi flËı, ’HΠ¢‘-
Á_  ˘‘fifiÌ ÷‰Îfl̬ı ‹ÎVÕı fi fiÌ fi˘Ó ‘
±ıÀ·Î ‹ÎÀı ·ı‰Ì ’Õı ¿ı ÷ıHÎı «ı≥fifiÌ fl«fiÎ
⁄ÿ·Ì fiάÌ. M·Î„VÀ¿fiÌ «ı≥fi‹Î_ µ’Áı·Î_
Àıfl‰Î_ ±fiı ⁄ı÷ı Î √˘⁄Î fiÏË, ’HÎ ±Î√·Î
¤Î√ı ‹fl˘ÕÿÎfl ¬Î_«Î‰Î‚ÔÎ ÿÎ_÷Î Ë÷Î.
‰¬÷ …÷Î_ ⁄ÌΩ Á_¢‘¿˘±ı ÷ı ¬Î_«Îfi˘
±Î¿Îfl ’˘÷ÎfiÌ flÌ÷ı ⁄ÿS›˘. (…\±˘, ±Î¿ÚÏ÷
fi_. 5.) ÿflQ›Îfi ⁄˘BÕν ‹ÎVÕıfiı ÷ıfiÎ ’ıÀLÀ
Ëy˘ ‰ı«Ì fiÎA›Î ±fiı »ı‰Àı Œ˚·ı„@ÁÏ√˛’
÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î÷Ì ¿o’fi̱ı M·Î„VÀ¿fiÌ Ï{’
«ı≥fifi_ µI’Îÿfi ‹A›I‰ı ‰j΢ ‹ÎÀı ÷ıfiÌ
µ’›˘Ï√÷Îfiı fi…fl Á΋ı flÎ¬Ì Âw ¿›*.
¿o’fiÌfi_ Œ˚·ı„@ÁÏ√˛’ fi΋ ›◊Î◊˝ Ë÷_, ¿ÎflHÎ
¿ı M·Î„VÀ¿fiÌ Ï{’‰Î‚Î_ ‰j΢ ±yÕfiı ⁄ÿ·ı
Œ˚ · ı „ @Á⁄· ›Îfiı ·«Ì·Î_ flËı ÷ Î_ Ë÷Î_ .
±·⁄kÎ, ÿÎ_÷Îfi_ ΩıÕÎHÎ ‘Î÷fiÌ Ï{’ «ı≥fi
…ıÀ·_ ‹…⁄Ò÷ flÌ÷ı ◊÷_ fi Ë÷_ ±fiı M·Î„VÀ¿fiÎ
ÿÎ_÷Î @›Îflı¿ ‰‚Ì ’HÎ …÷Î Ë÷Î. ⁄Ì∞ ÷flŒ
‘Î÷ ¿fl÷Î_ M·Î„VÀ¿ Á˘ÓCÎ_ ’Õı ±ı ÷ıfi˘ ‹˘À˘
ŒÎ›ÿ˘ Ë÷˘. ’ÏflHÎ΋ı 1950 fiÎ ÿÁ¿Î ’»Ì
±Î‰Ì «ı≥fi ·ıÏÕ{ ’Á˝◊Ì ‹Î_ÕÌfiı ’˘Ï·Ï◊fifiÌ
xff[wf vfgf[ xff[wfsf[
LH5f rf[>gf
◊ı·Ì …ı‰Ì CÎHÎÌ «ÌΩı ‹ÎÀı
‰’flΉΠ·Î√Ì.
±Î…ı ‘Î÷ fi Ì ÷ı ‹ …
M·Î„VÀ¿fiÌ Ï{’ «ı ≥ fifiÎ
’˛˘Õ@Âfi ZÎıhÎı ’Ëı·˘ fi_⁄fl
Ω’Îfifi˘ »ı. µI’ÎÿfifiÎ ‰ˆÏr¿
…J◊΋Î_ ÷ıfi˘ ŒÎ‚˘ 68Ñ »ı.
⁄οÌfi˘ CÎH΢ ¬fl˘ …J◊˘ ’HÎ
¤Îfl÷ ±fiı «Ìfi …ı‰Î ±ıÏ›Î≥
ÿı  ˘‹Î_ ⁄fiı »ı , F›Îflı
±‹ı Ï fl¿Î‹Î_ ÷ı fi  _ ’˛ ˘ Õ@Âfi
‰Ê˘˝‰Ê˝ CÎÀ÷_ flËı »ı. ±Î‘Ïfi¿
Ï{’ «ı≥fifi˘ ±ÎωW¿Îfl …ıfiÌ
Œı@ÀflÌ‹Î_ ◊›˘ ÷ı ±Î˜À˘‹ıÏÀ¿
ËÒ¿ ±ıLÕ ±Î› ¿o’fiÌ Ωı ¿ı
±Î…ı› À¿Ì flËÌ »ı. ˉı ÷ıfi_
fi΋ Àı·˘fi ¿˘’˘˝flıÂfi »ı.
±Î ·Î_⁄Ì ««Î˝ ⁄Îÿ »ıS·˘ Á‰Î· ±ı
◊Λ ¿ı Ï{’ «ı≥fifi˘ ¢‘¿ ¿˘fiı √HΉ˘ ?
„TËÀ¿˘Q⁄ …ÕÁfifiı ¿ı Ï√ÏÕ±˘fi ÁLÕ⁄ı¿fiı?
‰ˆiÎÎÏfi¿ ¢‘¬˘‚˘fiÎ CÎHÎÎ ÷‰Îfl̬¿Îfl˘
…ÕÁfifiı ›Âfi˘ ±Ï‘¿ÎflÌ √HÎı »ı, ¿ı‹ ¿ı
«ı≥fifiÎ Á΋Á΋ΠÿÎ_÷Îfiı ±ı¿‹ı¿ ÁÎ◊ı ¤ı√Î
¿fl÷_ V·Î≥Õfl ⁄fiΉ‰Îfi˘ ±Î≥ÏձΠ÷ıfiı
ÁÒ{u˘--±fiı ÷ı V·Î≥Õfl ±Î…ı ’HÎ ‰’flΛ
»ı. ’fl_÷ Ï√ÏÕ±˘fi ÁLÕ⁄ı¿ı ω«ÎflÌ ¿Îœı·Î
fi‰Î ’˛¿ÎflfiÎ ÿÎ_÷ΠωfiÎ ±ı V·Î≥Õfl (¬ÿ
…ÕÁfiı ±fi¤T›_ ÷ı‹) Ïfifl◊˝¿ … ÁÎÏ⁄÷
◊›_ ˢ÷, ‹ÎÀı Ï{’ «ı≥fifiΠ¢‘¿ ÷flÌ¿ı
ÁLÕ⁄ı¿ ‰‘ A›ÎÏ÷ ’ÎQ›˘ »ı. Ë’÷ΉÎfl
»’Î÷Ì fi‰·¿◊ÎfiÌ ‹ÎŒ¿ …ı ¢‘˘ ¿À¿ı ¿À¿ı
◊Λ ÷ı‹fiÎ ¿ıÁ‹Î_ Ëo‹ıÂÎ_ ±ı‰_ … ⁄fiı. ¢‘¿
»ı‰Àı ±ı √HÎΛ ¿ı …ı Á_¢‘fifiı ÷ıfiÌ ’ÒHÎνËÒÏ÷
Á‘Ì ’ˢӫÎÕ÷˘ »ıS·˘ Ë’÷˘ ·¬ı.á
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 19
 ¿ÎflH΢Áfl ¬‚¤‚ÎÀ ‹«ÎT›˘. ’Ëı·_
12345678901234567890123456789012123456789 ±ı ¿ı ÿıÂωÿı‹Î_ 90 ¬⁄fl’hÎ̱˘
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789 ‘flΉ÷ _ V‰ı Ï fl… (±_ √ ˛ ı ∞ ÷fl…\ ‹ Î
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
±fiÁÎfl fiıÂfi· „V‰ÏÕ flıÏÕ±˘)
12345678901234567890123456789012123456789
„V‰Õfifi_ ‹˘À΋Î_ ‹˘Ào flıÏÕ±˘ fiıÀ‰¿Û
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789 Ë÷ _ ±fiı ’˛ ‹ ÎHÎ¤Ò ÷ Á‹Î«Îfl˘
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789 ±Î’‰ÎfiÌ ⁄Î⁄÷ı ÷ıfiÌ ÁÎflÌ ±ı‰Ì Âά
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789
12345678901234567890123456789012123456789 Ë÷Ì. ±Î fiıÀ‰¿Û „V‰ÏÕ ˢ‰Î »÷Î_
„V‰ÕfifiÌ … ⁄˘ŒÁ˝ ¿o’fiÌfiı ±Îfl˘’ÌfiÎ
¿Ãıfl΋Î_ ‹Ò¿Ì ÷ıfi_ ÏË÷ Ωı¬‹Î‰÷Î
¬⁄fl ⁄˛˘Õ¿ÎVÀ ¿flı I›Îflı ‹Îfi‰_ ’Õı ¿ı
vffhyfl jfl;f jfqf: 5fc[,ff+ aff[o;f: tff[5f[ ÷ıHÎı ±Î’ı·Ì ‹ÎÏË÷Ì ’ΛΠ‰√flfiÌ Ë˘›
fiÏË. ¤Îfl÷‹Î_ ˢ⁄΂˘ ‹E›Îfi_ ⁄Ì…\_
¿ÎflHÎ ±ı ¿ı „V‰ÕfifiÎ ‰ÕÎ ’˛‘Îfi
Biffz[ s8slgff Ljfjffngff[ wf0fsf[ siff[: ±Î˜·˘Œ ’ÎS‹ı 1985 ‹Î_ ‰ÕÎ ’˛‘Îfi
flÎ∞‰ √Î_‘Ìfiı ‹Y›Î I›Îflı ÷ı‹HÎı ⁄˘ŒÁ˝
÷˘’˘fiÎ Á˘ÿ΋Î_ ‰«ıÏÀ›Î ±ı…LÀ˘fiı
¤Îfl÷Ì› Á_flZÎHÎ ¬Î÷ÎfiÌ ÷‰Îfl̬‹Î_ ω‰Îÿfi_ ·Î_⁄_ ÷ı‹… ÁV’ıLÁ¤›* ’˛¿flHÎ ·¬‰Î‹Î_
⁄οÎ÷ flά‰ÎfiÌ ⁄Î_›‘flÌ ±Î’Ì Ë÷Ì.
ÏfiÏ‹kÎ ⁄fiı·Î „V‰ÏÕ ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’fiÎ Á˘ÿÎfiÌ ±ΩHÎÌ ¿◊Î. „V‰ÏÕ Âj΢fiÎ ‰ı’Îflfiı ·√÷Ì flÎWÀˇÌ›
fiÌÏ÷fiÎ ¤Î√w’ı ±Î˜·˘Œ ’ÎS‹ı ±Î‰_
±ı¿ ‰¬÷ ±ı‰_ ⁄L›_ ¿ı ¤Îfl÷Ì› ¬U¿Ìÿ‚ ‹ÎÀı „V‰ÏÕ ⁄fiΉÀfiÌ ‰«fi ±Î’Ì Â¿ı ÷ı‹ Ë÷Î. µ’flÎ_÷
410 Ë˘Ï‰À˚{fl ÷˘’˘fiÌ ¬flÌÿÌfi˘ ¤Îfl÷Ì› ¬U¿Ìÿ‚fiÌ ‹Ò‚ „V‰ÏÕ ⁄˘ŒÁ˝ ¿o ’ fiÌ‹Î_
wÎ. 1,700 ¿fl˘Õfi˘ Á˘ÿ˘ ‹Î«˝ ⁄fiΉÀfiÌ ⁄˘ŒÁ˝ FH77B ÷˘’ ÷ı ‹ fiÌ Áfl¿Îflfi _
24, 1986 fiÎ fl˘… ◊›Î ’»Ì ’HÎ ‹Ò Õ Ìfl˘¿ÎHÎ
⁄Îflı¿ ‹ÏËfiı ±ıÏ’˛· 16, 1987 Ë÷,_ ±ıÀ·ı Á˘ÿÎfi˘
fiÎ Ïÿ‰Áı „V‰ÕfifiÎ … V‰ıÏfl… ’˛ ¿ Îfl fiyÌ
÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î÷Î flıÏÕ±˘ VÀıÂfiı ¿fl‰Îfi˘ ÷ı ‹ fiı
«˘Ó¿Î‰fiÎflÎ Á‹Î«Îfl ’˛ÁÎÏfl÷ fiˆ Ï ÷¿ ÷ı ‹ …
¿›Î˝. ¤Îfl÷fiÎ flÎ…¿Ì› ‹‘’ÒÕÎ ¿ÎfiÒ fi Ì ±Ï‘¿Îfl
’fl ¿Î_¿fl˘ ŒıÓ@›Î …ı‰Î ±ı Á‹Î«Îfl Ë÷˘. ±Î ‰«fifiı
‹…⁄ ÷˘’˘fiÌ ‰ı«ÎHοÎfl ¿o’fiÌ K›Îfi‹Î_ ·ı ÷ Î_
⁄˘ŒÁı ˝ ±ÎÀ·˘ ÷√Õ˘ ±Î˜ Õ Û fl Á_¤Ï‰÷ ±ı…LÀfiÎ
‹ı ‚ ‰‰Î fi‰Ì ÏÿSËÌfiÎ ŒÎ‚ı …ı ¿Ï‹Âfi
’˘Ï·ÏÀÏ›fi ‰√˝ fi ı wÎ. 64 …‰Îfi_ ˢ› ÷ıfi˘
¿fl˘ÕfiÌ ·Î_« ±Î’Ì Ë÷Ì. ⁄˘ŒÁı˝ ·Î¤ ¤Îfl÷fiı
±ı ’ˆÁÎ ÷ıfiÌ „V‰ÏÕ ⁄ıL¿‹Î_◊Ì »ı‰Àı ¤Î‰CÎÀÎÕÎ
„V‰Á ⁄ı L ¿‹Î_ Lotus ±ı ‰ Î ÷flÌ¿ı ‹‚‰˘
ÁÎ_¿ıÏ÷¿ fi΋ı ±Î˜’flıÀ ◊÷Î √M÷ Ωı≥±ı, ’HÎ ÷ıfiı
¬Î÷΋Î_ ⁄Îfl˘⁄Îfl Àˇ Î LÁŒfl ⁄ÿ·ı ¿˘”¿
¿›Î˝fi˘› ÿV÷Ήı∞ ’flΉ˘ V‰ıÏfl… ‰«ıÏÀ›Îfiı ¿Ï‹Âfi
flıÏÕ±˘ VÀıÂfi ’ÎÁı Ë÷˘. ±’ΛÎfi˘ ‹Î‹·˘
±Î Á‹Î«Îflı ¤Îfl÷‹Î_ hÎHÎ ’˛¿Î‹Î_ ±ÎT›˘.
20 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
‰‘‹Î_ ⁄L›_ ’λ\_ ±ı‰_ ¿ı Œı⁄˛±ÎflÌ 28, 1986 fiÎ fl˘… ±Î˜·˘Œ ±fiı ⁄˘…˝ flı‹Õη fi΋fiÎ ⁄ı
’ÎS‹ı „V‰ÕfifiÎ ’ÎÀfi√fl VÀΘ¿Ë˘‹‹Î_ »ıS·Î ÂΘfiÌ ÏŒS‹ Ωı›Î ’»Ì ¬⁄fl’hÎ̱˘ ¶ÎflÎ ±ı¿Îÿ ‰Ê˝
‹‘flÎ÷ı Ï◊±ıÀflfiÌ ⁄ËÎfl fiÌ¿Y›Î I›Îflı ±ΩH›Î ÂAÁı ÷ı‹fiı ⁄_ÿÒ¿ ·Î_⁄_ ÷’ÎÁ ±Ï¤›Îfi «ÎS›_
‰Õı ÃÎfl ‹Î›Î˝. („V‰ÕfifiÎ ‰ÕÎ ’˛‘Îfi ±Î˜ÏŒÁfiÎ ¿·Î¿˘ ’»Ì Áfl¿ÎflÌ I›Îflı … ⁄‘_ ‰Î…÷ı√Î…÷ı
‹˘Àfl ‰Î’flÌ Â¿ı fiÏË ±fiı I›Îflı ±_√flZο˘fiÌ Áı‰Î ’HÎ ÷ı‹fiı ‹‚ı fi‰Ì ÏÿSËÌfiÎ ‹Î_Õ‰ı ±ÎT›_.
fiÏË.) ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘fi˘ Á˘ÿ˘ ÷ı‹fiÌ ËI›Î ⁄Îÿ ◊›˘ ±ı ÁÒ«¿ ‰Î÷ ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÌ ’˛Ï÷Ïø›Î
Ë÷Ì, »÷Î_ ËI›ÎfiÎ ¿ÎflHÎfi˘ ¤ıÿ ÷˘ ¿ÿÌ ¬Ò·‰Îfi˘ fi Ë÷˘. „V‰ÏÕ flıÏÕ±˘fiÎ V‰Î¤Îω¿ Ë÷Ì. ⁄˘ŒÁ˝fiÎ Á˘ÿ΋Î_ ‰E«ı
Á‹Î«Îflı ¤Îfl÷‹Î_ ¬‚¤‚ÎÀ ‹«ÎT›Îfi_ hÎÌ…\_ ¿ÎflHÎ ±ı ¿ı Á_V¿Úk΋Î_ Lotus/ ±ı…LÀ Á΋ı· ˢ‰ÎfiÌ ‰Î÷fiı flÏÿ›˘
¿‹‚fiı flÎ∞‰ ¿Ëı‰Î›, ‹ÎÀı ¿Ï‹ÂfifiÎ (Á‹Ωı ¿ı ¿À¿ÌfiÎ) ’ˆÁÎ …ı‹Î_ ’fl⁄ÎflÎ ±ÎM›Î ⁄Îÿ ÷ıHÎı ¿˘Ó√˛ıÁÌ Á_ÁÿÁP› ⁄Ì.
ÀˇÎLÁŒfl ◊›Î ±ı „V‰Á ⁄ıL¿ Â_¿flÎfi_ÿfiÎ ±K›ZÎ’ÿ Ëı Á_ÁÿÌ›
±ı ¿ εLÀ ‰ÕÎ ’˛ ‘ Îfi flÎ∞‰ ÷’ÎÁ ÁÏ‹Ï÷ fiÌ‹Ì, …ıHÎı ⁄ı ‰Ê˝ Á‘Ì
√Î_‘Ìfi˘ ˢ‰ÎfiÌ Â_¿Î Ω√Ì. ÷’ÎÁ «·ÎT›Î ’»Ì Ïfl’˘ÀÛ ±ÎM›˘ ¿ı
‰Î÷ Œ@÷ ±ÎÀ·Ì fi Ë÷Ì. Á˘ÿ΋Î_ ¿Â_ ‰Î_‘Î…fi¿ …HÎÎ÷_ fi Ë÷_.
‰Ê˘˝ ’Ëı · Î_ ¤Îfl÷fiı L-70 ⁄˘ŒÁ˝fi˘ ‹Î‹·˘ I›Îfl ’»Ì ÷˘ flÎ…¿Ì›
’˛¿ÎflfiÌ 1,100 ω‹Îfiωfl˘‘Ì ¿Îÿ‰ ‰Õı ’W¿‚ ¬flÕΉÎfi˘ Ë÷˘ ±fiı
÷˘’˘ ‰ı « fiÎfl ⁄˘ŒÁ˝ ¿o ’ fiÌ flÎ…¿ÎflHÎfi _ Á˘√Ã< _ ⁄fiı · Ì ÷˘’
¤Îfl÷‹Î_ ¿Ï‹ÂfifiÎ ‘˘flHÎı ¿Î›˝ ¬ U ¿Ìÿ‚fiÎ ÂjÎ ÷flÌ¿ı ÷˘ @›Î_ ›
⁄Ω‰÷˘ ’˘÷Îfi˘ ¿Î›‹Ì ±ı…LÀ ⁄ı¿√˛ÎµLÕ‹Î_ ÁflÌ …‰ÎfiÌ Ë÷Ì. ÿıÂfiÌ
‘flΉ÷Ì Ë÷Ì. Âj΢fiÎ ±Î˜ÕÛfl˘ ÁflZÎÎfiÎ º„WÀ¿˘HÎı ±√I›fiÎ ·ı¬Î›
‹ı‚‰‰Îfi_ ¿Î‹ ÷ıHÎı ¿‹ÎLÕfl ±ı‰Î ‹Ò‚¤Ò÷ ’˛ffi˘ Á_Áÿ◊Ì ‹Î_ÕÌfiı
±ı‹. ±Îfl. ±ı. flΉ fi΋fiÎ Á‹Î«Îfl ‹ÎK›‹˘ Á‘ÌfiÎ_ ‰÷˝‚˘‹Î_
ÏflÀΛÕÛ ±ŒÁflfiı Á˘ÓM›_ Ë÷_. ¤ÎB›ı … ¿ÿÌ ««Î˝‰ÎfiÎ Ë÷Î, F›Îflı
(ωω‘ Âj΢ ⁄fiΉ÷Ì Ï‰ÿıÂÌ Ë¿Ì¿÷ı ±Î¬_ ⁄˘ŒÁ˝ ’˛¿flHÎ ±ı ’˛ffi˘fiÎ
¿o’fi̱˘fiÎ ±Î‰Î ⁄‘_ ‹‚Ìfiı „V‰ÕfifiÎ Áÿ˚
√ ÷ ‰ÕÎ ’˛
‘ Îfi ±Î˜
· ˘Œ ’ÎS‹ı … ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ¬Õ<_ ◊›_ Ë÷_.
«Î·ÌÁı¿ ±ı…LÀ˘ fi‰Ì ÏÿSËÌ‹Î_ Ë÷Î, …ı±˘ Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›fiÎ ¿·’ÒΩ˝ ÿÎ⁄‰Î‹Î_ ±Î flèÎÎ ¿ıÀ·Î¿ ’˛ffi˘ — ¤Îfl÷Ì›
‹ÎËıfl Ë÷Î.) ¿‹ÎLÕfl flΉı ⁄˘ŒÁ˝fiÎ ±ı…LÀ ÷flÌ¿ıfi_ ¿Î‹ »˘ÕuÎ ’»Ì ‰Ìfi ¬ U ¿Ìÿ‚ ’ÎÁı 88 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ
«äÎ fi΋fiÎ ⁄ÌΩ ‹ËÎfi¤Î‰ ±ı…LÀ ⁄L›Î ±fiı ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘fi˘ Á˘ÿ˘ ÷ı‹fiÎ T›ÎÁ◊Ì ‹Î_ÕÌfiı 130 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ
… ±flÁ΋Î_ ◊›˘. T›ÎÁ Á‘ÌfiÌ ÷˘’˘ ËΩfl ¿fl÷Î_ ‰‘
±√ε fi˘ÓK›_ ÷ı‹ Á˘ÿÎfiÌ ÷Îfl̬ ‹Î«˝ 24, 1986 Ë÷Ì. ‰Ìfi «äÎ ‹ÎÀı Á_A›Î‹Î_ Ë÷Ì, »÷Î_ 155 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ
±ı Ïÿ‰Á ΩHÎı Á’fl‹˘ fỉÕu˘ ˢ› ÷ı‹ Á˘ÿÎ ’fl ÁËÌÏÁyÎfiÌ µ…‰HÎÌ ‹ÎÀı T›ÎÁ‰Î‚Ì Á΋ÀÌ 410 ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘
„V‰ÏÕ flÎ…‘ÎfiÌ VÀΘ¿Ë˘‹ ¬Î÷ı ⁄˘ŒÁ˝ ¿o’fi̱ı ›˘…ı·Ì ’ÎÀa‹Î_ ÷ı±˘ Á΋ı· fi_√ÿÌà wÎ. 4 ¿fl˘Õ◊Ì ‰‘ Ï¿o‹÷ı
◊›Î. ¬ÎHÎÌ’ÌHÎÌ ‰¬÷ı ¬¬Âη …HÎÎ÷Î ‰Ìfi «äÎfiÌ ⁄˘ŒÁ˝ ¿o’fiÌfiÎ ¤Îfl÷Ì› ±ı…LÀ ¬flÌÿ‰Îfi_ ¿ı‹ …wflÌ ⁄L›_?
÷Á‰Ìfl˘ ⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı ±√˛√H› „V‰ÏÕ ÿˆÏfi¿˘±ı »Î’Ì ±ıÀ·_ ωrıÁflfiÎ◊ µŒı˝ ‰Ìfi «äÎ ±√ε ⁄˘ŒÁ˝ ¿o ’ fi̱ı
… fiÏË, ’HÎ Á˘ÿ΋Î_ ÷ı‹fiÌ ¤ÒÏ‹¿Î ±_√ı CÎHÎÎ ÷¿Ûω÷¿˘˝ ±ı „ LÀ-±˜ fl øÎŒ˚ À ÷˘’˘fiÎ
«‹¿Î‰÷Î ±Ëı‰Î·˘ ’˛√À ¿›Î˝. ’˛ffi ±ı »ı ¿ı ⁄˘ŒÁ˝fiÎ Á˘ÿÎ ‰¬÷ı ¤Îfl÷ ÁÎ◊ı CÎHÎÌ
Á˘ÿ΋Î_ ‰«ıÏÀ›Î ±ı…LÀ˘fiı ⁄οÎ÷ fl¬Î›Î ˢ› ÷˘ ‰Ìfi flÌ÷ı ⁄fiΉÀ ¿flÌ Ë÷Ì, ÷˘
«äÎ ΩHÎı ’ÎÀafiÎ ¿ıLƒ‹Î_ ˢ› ±ı‰_ ¿ı‹ …HÎÎ÷_ Ë÷_ ? ±fiı ’HÎ ŒflÌ ‰Îfl ÷ıfiÌ ΩıÕı ¿Î‹
⁄˘ŒÁ˝fiÎ Á_«Î·¿˘ ÷◊Î ⁄ÌΩ ±Î‹_ÏhÎ÷˘ ‰ÎflÎŒfl÷Ì ÷ı‹fi_ ’ÎÕ‰_ ±Ïfi‰Î›˝ ⁄fiÌ flËı
±Ï¤‰Îÿfi ÂÎ ‹ÎÀı ¿fl÷Î Ë÷Î? „V‰Õfi‹Î_ ««Î˝›ı·Ì ±ı ±ı‰_ ÷ı ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’‹Î_ Â_
’ÎÀafi˘ Ïfl’˘ÀÛ VÀΘ¿Ë˘‹ ¬Î÷ıfiÌ ¤Îfl÷Ì› ±ı·«Ì ¿«ıfḻı Ë÷ _ ? Á˘ÿÎfiÌ Ë˘Õ‹Î_
ÏÿSËÌfiı fi ‹˘¿S›˘ ±fiı Ωı ‹˘¿S›˘ ˢ› ÷˘ Áfl¿Îflı ÷ıfiı ⁄˘ŒÁ˝fiÌ ËflÌŒ ÷flÌ¿ı Á΋ı·
ÿÎ⁄Ì flÎA›˘. ±_÷ı V‰ıÏfl… flıÏÕ±˘ VÀıÂfifiÎ ‹ıBfiÁ ÏfiSÁfi ◊›ı·Ì 155 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 21
 … T›ÎÁ‰Î‚Ì Ï⁄˛ Ï ÀÂ,
±‹ıÏfl¿fi, ¡ıL«, ±Î˜„VÀˇ›fi
‰√ıflı ÷˘’˘fi_ ’kÎ_ ¿’ΛÎfi_
Â_ ¿ÎflHÎ ? ⁄˘ŒÁ˝fiÌ ’Á_ÿ√Ì
·U¿flı ¿flÌ ¿ı flÎ…¿Ì› ·ı‰·ı
◊≥ ? ’Á_ÿ√Ì Ωı ·U¿flı ¿flÌ
ˢ› ÷˘ ⁄‘Ì ËflÌŒ ÷˘’˘fiÌ ·ı‰Î›ı·Ì
Àˇ Î ›· ÿflQ›Îfi ‰‘ ‹Î¿Û ˚ Á ÷ı H Îı
±Î˜„VÀˇ›fi ÷˘’fiı ±ÎM›Î Ë÷Î, »÷Î_
hÎÎ…‰_ »ı‰Àı ⁄˘ŒÁ˝fiÌ ÷flŒıH΋Î_ ¿ı‹
fiQ›_ ? ±fiı ÂÎ ¿ÎflHÎı ?
±Î ⁄‘Î ’˛ffi˘fiÎ …‰Î⁄˘fiı ÏÁ_√·
ÿ˘flı ’fl˘‰˘ ÷˘ ÿıÂfiÌ ÏÕŒıLÁ T›‰V◊ÎfiÎ
‹Ò‚ Ï⁄˛ÏÀ ⁄fiΉÀfiÌ 25-’εLÕfl ÷˘’, …ı ÏŒSÕ √fi
ˢ‰Î µ’flÎ_÷ Ë˘Ï‰À˚{fl ’HÎ Ë÷Ì
’ÕÿÎ ’λ‚ Õ˘Ï¿›_ ¿flΉ÷Ì ÁflÁ
‹ΩfiÌ ¿◊Î fl«Î›, ’HÎ ±ı ’Ëı·Î_
…‰Î⁄˘fiı ÷ı‹fiÎ ›˘B› Œ˘¿Á‹Î_ ‹Ò¿‰Î
’Òfl÷_ ◊˘Õo¿ ⁄ı¿√˛ÎµLÕ Ωı≥±ı.
á ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÌ D-30 fiÌ flıL… 15.4 Ï¿·˘‹ÌÀfl, ÷˘ 130 ‹Ì·Ì‹ÌÀfl T›ÎÁ‰Î‚Ì
≥VÀ ≥„L՛Π¿o’fi̱ı ÁMÀıQ⁄fl
28, 1827 fiÎ fl˘… ÷ıfiÎ ËV÷¿fiÎ
¤Îfl÷fi_ ÷˘’¬Îfi_ V◊ÎM›Î ’»Ì 120
‰Êı˝ ÿı ±Î{Îÿ ◊›˘ I›Îflı ±_√˛ıΩı
÷flŒ◊Ì ‰ÎflÁ΋Î_ ‹‚ı·Ì ÷˘’˘ ‹A›I‰ı
25-’εLÕfl Ω÷fiÌ Ë÷Ì. ±Î ’˛¿Îflfi_
fi΋ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ¿ı 1935 ‹Î_ Ï⁄˛ÏÀÂ
ÁˆL› ‹ÎÀı ⁄fiı·Ì ±ı ÷˘’ 25 ’εLÕfiÎ
(11.34 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ) √˘‚Î ŒıÓ¿÷Ì
Ë÷Ì. fi΂«Î‹Î_◊Ì Áı¿LÕfiÎ 520
‹ÌÀflfiÌ V’ÌÕı ‰»^À÷˘ 88 ‹Ì·Ì‹ÌÀfl
T›ÎÁfi˘ √˘‚˘ ÁflıflΠ12,250 ‹ÌÀfl
22 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
(12.25 Ï¿·˘‹ÌÀfl) »ıÀıfiÎ ·Z›Î_¿ Á‘Ì ’ˢӫ÷˘ Ë÷˘. ±I›_÷
CÎÎÀÌ·Î ±Î¿Îfl‰Î‚Ì 25-’εLÕflı 1965 fiÎ ±fiı 1971 fiÎ ¤Îfl÷-
’ο ›©‹Î_ ·√¤√ ÿflı¿ ‹˘fl«ı ¤Î√ ·Ì‘˘. ∂¤Ì ‘fl̉΂ΠM·ıÀŒ˘‹˝
’fl √˘Ã‰Î›Î ’»Ì 3600 fiÎ ‰÷˝‚‹Î_ ⁄‘Ì ÏÿÂÎ ÷flŒ ŒÎ›Ïfl_√
¿fl‰Îfi_ Á΋J›˝ ÷ıfi_ ‹A› …‹Î ’ÎÁ_ Ë÷_. ±ÎfiÌ Á΋ı ‹Î≥fiÁ
’˘≥LÀ ±ıÀ·˘ ¿ı ÷ıfi_ fi΂«_ Ï‹ÏfiÀfiÎ Œ@÷ 5 √˘‚Î ÿÎ√Ì Â¿÷_
Ë÷_, ‹ÎÀı ÿU‹fifiı ±Î√Î‹Ì √˘‚Îfi˘ CÎÎ «Ò¿Î‰‰Î ‹ÎÀı V◊ÎfiÎL÷fl ¿fl‰Îfi˘
Á‹› ‹‚Ì …÷˘ Ë÷˘. ±Î‹ »÷Î_ 25-’εLÕfl ¤Îfl÷fiÎ ÷˘’«Ì …‰Îfi˘fiÌ
±ıÀ·Ì ‹ÎfiÌ÷Ì ¿ı ¬U¿Ìÿ‚ı 1991 Á‘Ì ÷ıfiı Áı‰Î‹Î_ «Î· flάÌ. ±_÷ı F›Îflı
V¿>· ±Î˜Œ ±ÎÏÀÛ·flÌ‹Î_ ÏfiT≤ÏkÎfi˘ Á‹› ±ÎT›˘ I›Îflı ·U¿flfiÎ ÏËLÿ ’ÒΩfḻı,
Â̬ √˛_◊̱ı ÷ı‹… Ϭ˛V÷Ì ’Îÿfḻı Ëo‹ı ‹ÎÀı V‹Îfl¿ …ı‰Î M·ıÀŒ˘‹˝ ’fl
√˘Ã‰Î÷Ì ±ı ÷˘’fiı ±_Ï÷‹ l©Î_…Ï· ±Î’Ì.
ÿflQ›Îfi ¬U¿Ìÿ‚ 105 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ T›ÎÁ‰Î‚Ì V‰ÿıÂÌ ⁄fiΉÀfiÌ
ŒÌSÕ √fi, 105
‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÌ …
Ï⁄˛ Ï À ±ı ⁄ À √fi
÷◊Î ±fiø‹ı 122
±fiı 130 ‹Ì·Ì-
‹ÌÀflfiÎ T›ÎÁfiÌ
D-30 ±fiı M-46
flÏ›fi Ë˘Ï‰À˚ { fl
÷˘’˘ ‰ÁÎ‰Ì «Ò@›_
Ë÷_. ≥„LÕ›fi ŒÌSÕ
√fifiÎ 17.5 Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀı ’Ë˘Ó«Ì Â¿÷Î √˘‚Îfi_ ‰…fi 22.5 Ï¿·˘√˛Î‹
Ë÷_. Ï⁄˛ÏÀ ±ı⁄À ÁıSŒ-’˛˘’ıSÕ Ë÷Ì, ±ıÀ·ı ÷ıfiı ±ËŸ ÷ËŸ ÿ˘flÌ …‰Î ‰ÎËfi
Ωı÷fl‰_ ’Õ÷_ fi Ë÷_. (±ı⁄ÀfiÌ ÁflıflΠ{Õ’ — ¿·Î¿fiÎ 47 Ï¿·˘‹ÌÀfl.)
ÿı¬Î‰ı ÷˘’ ¿fl÷Î_ ⁄A÷Ïfl›Î flHÎ√ÎÕÌ ΩıÕı ‰‘ ÁÎQ› ‘flΉ÷Ì ±ı ÷˘’fiÌ
’˛ËÎfl‹›Î˝ÿÎ 15 Ï¿·˘‹ÌÀfl◊Ì ‰‘ fiÏË, »÷Î_ flH΋˘fl«ı ÷ıfiı √‹ı I›Î_ ÷Î⁄Õ÷˘⁄
¬ÁıÕÌ Â¿Î› ÷ı T›ÒËÎI‹¿ º„WÀ±ı ⁄Ë ‹˘ÀÌ ‰Î÷ Ë÷Ì. flÏ›fi ÷˘’˘ ’ˆ¿Ì 122
M-46 fi˘ √˘‚˘ 27 Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀıfiÎ ·Z›Î_¿fiı ±Î_⁄Ì ·ı÷˘ Ë÷˘. √˘‚Îfi_
‰…fi ’HÎ 32 Ï¿·˘√˛Î‹, ±ıÀ·ı ÷ı ⁄Ë ‹˘ÀΠωV÷Îfl‹Î_ ÷⁄ÎËÌ ‹«Î‰Ì ÿı.
±Î ⁄‘Ì ÷˘’˘ √HÎfiÎ’ÎhÎ Á_A›Î‹Î_ ˢ‰Î »÷Î_ ¤Îfl÷fiÎ ¬U¿Ìÿ‚ı 155
‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ T›ÎÁ‰Î‚Ì Ë˘Ï‰À˚{fl ÷˘’˘ ‰ÁΉ‰Îfi_ …wflÌ ⁄L›_ ÷ıfiÎ_ ⁄ı ¿ÎflH΢
Ë÷Î_. flHÎfiÌÏ÷fiÎ Á_ÿ¤ı˝ ⁄Lfiı ±ı¿⁄ÌΩ ΩıÕı Á_¿‚Λı·Î_ Ë÷Î_. ’˛◊‹ ¿ÎflHÎ ±ı ¿ı
±‹ıÏfl¿Î±ı ’ÎÏ¿V÷Îfifiı 155 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ T›ÎÁfiÌ Ë˘Ï‰À˚{fl ÷˘’˘ ‰ı«Ì Ë÷Ì.
¿ıÀ·Ì¿ ÷˘ 203 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÌ ’HÎ Ë÷Ì. ’ÎÏ¿V÷Îfi ±Î‹ı› «ÌfiÌ ⁄fiΉÀfiÌ
±fiø‹ı 122 ±fiı 130 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ fi΂«ÎfiÌ CÎHÎÌ ÷˘’˘ ‘flΉ÷_ Ë÷_.
±‹ıÏfl¿fi Ë˘Ï‰À˚{fl ÷˘’˘ ‹Y›Î ’»Ì ÷ıfiÌ ’˛ËÎfl„@÷ ‰‘Ì ±fiı ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ’ˢӫ
‰‘Ì, ¿ı‹ ¿ı ±‹ıÏfl¿fi ÷˘’˘fiÌ flıL… hÎÌÁı¿ Ï¿·˘‹ÌÀfl Ë÷Ì. ±Î ’˛◊‹ ¿ÎflHÎfi_
… ¤Î√w’ ¿ËÌ Â¿Î› ÷ı‰_ ⁄Ì…\_ ¿ÎflHÎ T›ÒËÎI‹¿ Ë÷_. ¿≥ flÌ÷ı ±ı …\±˘.
¤ÒÏ‹›© ¬ı·÷_ ÿflı¿ ¬U¿Ìÿ‚ ±Î‹˝ÕÛ, ≥LŒLÀˇÌ ÷◊Î ±ÎÏÀÛ·flÌ ±ı‹ hÎHÎ
Ëfl˘‚˘‹Î_ ‰ËıӫΛı·_ ˢ› »ı. Á˙ ’Ëı·Î_ ±ÎÏÀÛ·flÌ ’˘÷ÎfiÌ ·˘L√ hÎÌΩ V◊Îfiı …÷Ì flËı ÷˘
flıL… ÷˘’˘ ‰Õı ÿU‹fi ÁˆL›fiÌ …‹Î‰À ’fl ¤ÌÊHÎ √˘·_ÿÎ∞ «·Î‰Ì ÿU‹fi˘ ÷ıfiı ÏfiÂÎfi ⁄fiΉÌ
Â@› ±ıÀ·Ì Ëÿı ÷ıfiÌ ·ÕΛ¿ „@÷fiı ËHÎÌ fiάı »ı. ⁄ÌΩ ÷⁄y΋Î_ ¿ı fiÏË. ÏÕŒı L Á
±Î‹˝ÕÛ ÏÕω{fifiÌ flHÎ√ÎÕ̱˘ ±Î√‚ ‰‘Ì ÿU‹fi ÁÎ◊ı ÀıL¿›© ¬ı·ı Àı@fi˘·˘Ï…fiÌ ’Ïfl¤ÎÊ΋Î_
»ı. ±Î‹Î_ ◊˘ÕÌ CÎHÎÌ ¿ÎÏ‹›Î⁄Ì ‹‚ı ±ıÀ·ı flHÎ√ÎÕ̱˘fiÌ ’λ‚ ±Î‰Î «·¿«·ÎHÎÎfiı shoot
±Î‰÷Î_ ÁˆÏfi¿‰ÎË¿ ⁄A÷Ïfl›Î ‰ÎËfi˘fiÎ ≥LŒLÀˇÌ ÁˆÏfi¿˘ ⁄ËÎfl fiÌ¿‚Ì and scoot ¿Ëı »ı.
±Î˜ À ˘‹ı Ï À¿ flÎ≥Œ· ±fiı ‹ÂÌfi√fi ‰Õı ÿ U ‹fifiÌ Áˆ Ï fi¿À< ¿ ÕÌ Á΋ı ±Î «Îflı› ⁄Î⁄÷˘‹Î_ 1980 fiÎ
±Î‹fiıÁ΋fiıfi_ ›© ±Îfl_¤ı »ı. ÿU‹fifi˘ ’˛ÿı ¿⁄…ı ·ı‰Îfi_ ¿Î‹ ÁˆÏfi¿˘fi_ »ı, ÿÁ¿ÎfiÌ ‹˘…^ÿÎ ¤Îfl÷Ì› ÷˘’˘ CÎHÎı
‹ÎÀı ›©fiÎ ±ı hÎÌΩ ÷⁄yÎfi˘ Á_CÎÊ˝ ÏfiHÎν›¿ ÁÎÏ⁄÷ ◊Λ »ı. ±Î ¿˘’Ì-⁄Ò¿ ±_  ı ¿Î«Ì ’Õ÷Ì Ë÷Ì. ËÎ≥-
T›ÒËfl«fiÎfiı K›Îfi‹Î_ ·ı÷Î_ ‹A› ¤ÒÏ‹¿Î ÷˘’¬ÎfiÎfiÌ √HÎΛ, ¿ı‹ ¿ı ’˛Îfl_¤‹Î_ ±ı @ VM·˘Ï{‰/ HE √˘‚Îfi _ ‰…fi
÷ı ÿU‹fi˘fiÌ …ıÀ·Ì ¬‰ÎflÌ ¿flı ±ıÀ·_ … ÷ıfiÎ ÁˆÏfi¿˘fi_ ¿Î›˝ ±Î‹fiıÁ΋fiıfiÎ ’E«ÌÁı¿ Ï¿·˘√˛Î‹◊Ì ‰‘Îflı fi Ë÷_ ±fiı
ŒÎ≥fi· Á_CÎÊ˝ ‰¬÷ı ÁËı·_ ⁄fiı. flıL… ÁkÎΉÌÁ Ï¿·˘‹ÌÀfl◊Ì ‰‘ fi
ÿU‹fi˘fiÌ Ëfl˘‚ ÷ı‹… ÏËo‹÷ ¤Î_√Ì fiά‰Î ‹ÎÀı ÷˘’¬Îfi_ «Îfl flÌ÷ı Ë÷Ì. ’ÎÏ¿V÷Îfifi_ ÷˘’¬Îfi_ ±ı ⁄Lfiı
Á΋J›˝‰Îfi ˢ‰_ …wflÌ »ı — (1) ±Îø‹HÎ ·Î‰÷_ ÿU‹fi ·U¿fl Ë∞ ·Î_⁄Î ‹tı «ÏÕ›Î÷_ Ë÷_. Á˙◊Ì √_¤Ìfl ⁄Î⁄÷
±_÷flı ˢ› I›Îfl◊Ì … ÷ıfiÌ ¬⁄fl ·ı‰Îfi_ Âw ¿flÌ Â¿Î› ±ıÀ·Î ¬Î÷fl ÷˘’˘ ±ı ¿ı ‹ÎhÎ ±ı⁄Àfiı ⁄Îÿ ¿fl˘ ÷˘ ±ı¿ı›
·Î_⁄Ì flıL…‰Î‚Ì Ë˘‰Ì Ωı≥±ı; (2) ÿflı¿ ’˛ËÎflı ‹Ëk΋ Á_ËÎfl ¿fl‰Î ⁄ÎwÿÌ ÷˘’ ÁıSŒ-’˛˘’ıSÕ/SP fi Ë÷Ì, ±ıÀ·ı
√˘‚˘ Â@› ±ıÀ·Î ‹˘ÀÎ ¿ÿfi˘ ˢ› ±ı ⁄Ì∞ ±Î‰U›¿÷Î »ı; (3) ÷˘’fi˘ shoot and scoot fiÎ ÿΉ’ı« ¬ı·‰Îfi_
ŒÎ›Ïfl_√ flıÀ ¨«˘ ˢ‰˘ Ωı≥±ı. Ï‹ÏfiÀÿÌà ’Î_«fiı ⁄ÿ·ı ’_ÿfl √˘‚Î ±˘¿Ì ÷ı‹fiÎ ‹ÎÀı ±Â@› Ë÷_. „@÷Â΂Ì
¿Îœ÷Ì ÷˘’ ÁËı…ı ωÂıÊ ¿ÎÏ÷· fỉÕı, ¿ı‹ ¿ı ±˘»Î Á‹›‹Î_ ÿU‹fifiÌ ’˘·ÎÿÌ ‰ÎËfi Ωı÷›Î˝ ’»Ì … ÷ı‹fiı ⁄Ì…ı
±Î‹˝ÕÛ ÷◊Î ±ÎÏÀÛ·flÌ Ëfl˘‚fi˘ ‰‘ Á_ËÎfl ¿fl‰Î µ’flÎ_÷ ÿU‹fifiÎ ≥LŒLÀˇÌ ¬ÁıÕÌ Â¿Î÷Ì Ë÷Ì. ±Î ¿Î‹ Á‹›
ÁˆÏfi¿˘ ’fl µ’flε’flÌ √˘‚Î ‰flÁÎ‰Ì ÷ı‹fiı V‰⁄«Î‰ ‹ÎÀı ±ÎCÎΒλΠ◊‰Îfi˘ ‹Î√Ì ·ıfiÎw_ Ë÷_, ‹ÎÀı ÿU‹fifi˘ ‰‚÷˘
‹˘¿˘ fi ‹‚‰Î ÿı. (4) √˘·_ÿÎ∞ «·Î‰÷Ì ÷˘’ ’˘÷ı shoot and scoot ¿Ëı‰Î÷_ CÎÎ «Ò¿Î‰‰Îfi˘ Á‰Î· »ı I›Î_ Á‘Ì
«·¿«·Îb_ fl‹Ì ‰‚÷Î Ë‹·Î Á΋ı ’˘÷Îfi˘ ⁄«Î‰ ¿flÌ Â¿ı ±ı ’HÎ …wflÌ »ı. Ïfifl◊˝¿ Ë÷_. ±Î ⁄‘Î_ fiı√ıÏÀ‰ ’ÎÁÎ_fiı
±_√˛ı∞‹Î_ V¿>À ±ıÀ·ı ÁÕÁÕÎÀ ÿÒfl fiÌ¿‚Ì …‰_, …ıfiÎ ’fl◊Ì À<-TËÌ·fl ‹ÎÀı K›Îfi‹Î_ ·ı÷Î_ ¤Îfl÷Ì› ¬U¿Ìÿ‚ı 155
V¿>Àfl ÂOÿ fl«Î›˘ »ı. ÿU‹fi ’ÎÁı Ωı √fi ·˘¿ıÏÀo√ flıÕÎfl ˢ› ÷˘ ±Î√_÷¿ ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ T›ÎÁ‰Î‚Ì ÁıSŒ-’˛˘’ıSÕ
÷˘’√˘‚Îfi˘ √Ï÷‹Î√˝/trajectory ‹Î’Ì ±ı ŒÎ›Ïfl_√ ¿flfiÎfl ÷˘’fi_ «˘yÁ Ë˘Ï‰À˚{fl ÷˘’˘ ‰Ëı·Ì ÷¿ı ¬flÌÿ‰ÎfiÌ
V◊Îfi ΩHÎÌ ·ı »ı ±fiı ’˘÷ÎfiÎ …‰Î⁄Ì √˘‚Î ⁄flÎ⁄fl ÷ı Áflfi΋ı ‹˘¿·Ì ¤·Î‹HÎ ¿fl÷˘ Ïfl’˘ÀÛ ±Î˜ @ À˘⁄fl,
Ë‹·Î¬˘fl ÷˘’fiÎ ¤yÎ ¿ÎœÌ fiάı »ı. ‰‚÷Ì ¿Î›˝‰ÎËÌfiÎ ±Î‰Î Ωı¬‹fiı 1978 ‹Î_ Á_flZÎHÎ ‹_hÎη› Á‹ZÎ
K›Îfi‹Î_ ·ı÷Î_ Ë‹·Î¬˘fl ÷˘’ µ’flε’flÌ ’Î_«-’_ÿfl √˘‚Î ÿÎB›Î ’»Ì VeÏ÷˝’‰Ò ¿˝ ‹Ò@›˘. ‹Î√HÎÌ Ë˘Ï‰À˚{fl ‹ÎÀı Ë÷Ì,
ÿÒfl fiÌ¿‚Ìfiı ⁄ÌΩ V◊Îfiı √˘Ã‰Î› ±fiı I›Î_◊Ì ¿ıÀ·Î¿ √˘‚Î ÿÎB›Î ⁄Îÿ ‰‚Ì √fi ‹ÎÀı fiÏË.

…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 23

 ÁÎÿÌ ¤ÎÊ΋Î_ ÷˘’
±ı À ·ı ÷˘’, ’HÎ ·U¿flÌ
ÏfiWHÎÎ÷˘±ı ¿Î›˝’˛¿Îfl ‹…⁄
÷˘’fiı √fi ±fiı Ë˘Ï‰À˚{fl
±ı‹ ⁄ı ¿ıÀı√flÌ‹Î_ ‰ËıÓ«Ì »ı.
√fifiÌ ¬ÎÏÁ›÷ ±ı ¿ı ÷ıHÎı
»˘Õı·˘ √˘‚˘ ±I›_÷ ¿‹ÎfiοÎflfiı ⁄ÿ·ı
±‹¿ Ëÿı ÁÌ‘Ì ·ÌÀÌfiÎ √Ï÷‹Î√˝fiı
±fiÁflı »ı, …ıfi˘ ±◊˝ ±ı ¿ı √fi ’˘÷Îfi_
fi΂«_ ’˛‹ÎH΋Î_ fiÌ«_ flÎ¬Ì fi…fl
Á΋ıfiÎ ÏfiÂÎfifiı ÷οı »ı. ·U¿flÌ
T›ÎA›Î ‹…⁄ …ıfi_ fi΂«_ 450 fiÎ
±ı L √· ¿fl÷Î_ fiÌ«_  flËı ÷ı fi ı √fi
¿Ëı‰Î›, F›Îflı fi΂«Îfiı 450 ◊Ì ‰‘
¨«_ flάÌfiı √˘‚Îfi˘ ±Î¿Î ÷flŒ
µ·ÎÏ‚›˘ ¿fl÷Ì ÷˘’ Ë˘Ï‰À˚{flfiÎ
‰√˝‹Î_ ±Î‰ı »ı. Ë˘Ï‰À˚{flfi˘ √˘‚˘ ‹˘Àı
¤Î√ı ÏZÎÏ÷…’Îfl Ω› »ı,
±ıÀ·ı ÷˘’«Ì±˘ ÏfiÂÎfifiı
’˛ I ›ZÎ ÿı ¬ Ì Â¿÷Î fi◊Ì.
ÏfiÂÎfi ±_√ıfi_ ‹Î√˝ÿ½fi
÷ı ‹ fiı ±Î¿Î‹Î_ »Ì»flÎ
·ı ‰ ·ı Œ˚ · Î∫√ ¿fl÷Î
Ëı Ï ·¿˘MÀflfi˘ ¿ı À«Ò ¿ ÕÎ
M·ıfifi˘ ±ÎÏÀÛ·flÌ ÏfiWHÎÎ÷
±Î’ı »ı. (…\±˘, ’λ‚fiÎ
’Îfiı ±Î¿ÚÏ÷.) ÏfiWHÎÎ÷fi_ ¿Î‹ Ωı¬‹Ì
»ı, ±ıÀ·ı ÿU‹fifiÎ CÎÎ «Ò¿Î‰‰Î ÷ıHÎı
±√fl ÷˘ ÷ıfiÎ ’Λ·Àı ‰Îfl_‰Îfl Àı¿flÎ,
T≤Z΢ ¿ı Õ<_√fl˘ ±˘◊ı Áfl¿Ìfiı ±ÎÀÎ’ÎÀÎ
¬ı·‰Î ’Õı »ı. Ë˘Ï‰À˚{flfi˘ ‹˘À˘ ŒÎ›ÿ˘
±ı ¿ı ±Îø‹HÎ ·Î‰÷_ ÿU‹fi ÁˆL› ⁄Ë
»ıÀı ˢ› I›Îfl◊Ì ÷ıfiÎ ’fl ÿÒfl√΋Ì
√˘·_ÿÎ∞ ±Îfl_¤Ì ÷ıfiÌ ±Îø‹H΄@÷fiı
ËHÎÌ Â¿Î› »ı ±ıÀ·_ … fiÏË, ’HÎ ÷ıfiı
’ÌÃ⁄‚ ±Î’Ì flËı·Ì ⁄ÎwÿÌ √˘‚Î,
¬˘flο’ÎHÎÌ, ⁄‚÷HÎ ‰√ıflıfiÌ ’fl‰ÃÎ
·Î≥fifiÎ ¤ y Î ¿ÎœÌ ¿Λ »ı .
¤Îfl÷fiÎ ÷˘’¬ÎfiÎ ‹ÎÀı 155
‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÌ ·˘Ó√ flıL… Ë˘Ï‰À˚{fl
÷˘’˘ ±ıÀ·ı … …wflÌ ⁄fiÌ.
±Î …wÏfl›Î÷fiı fi‰ıQ⁄fl, 1979
24 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
‹Î_ Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›ı V‰Ì¿Î›Î˝ ’»Ì ±Î_÷flflÎWÀˇÌ› ÂjÎ⁄Ωfl‹Î_ ›˘B›
Ë˘Ï‰À˚{fl ‹ÎÀı ÷’ÎÁ «Î·Ì. Á΋ı◊Ì … ±Î˜Œfl˘ ‹‚‰Î ·Î√Ì, ¿ı‹ ¿ı
±ı Á‹›fiÎ ¤Î‰ı Ωı÷Î_ Á˘ÿ˘ …_√Ì fl¿‹fi˘ Ë÷˘. ±‹ıÏfl¿Î±ı ’HÎ
÷ıfiÌ M-198 Ë˘Ï‰À˚{fl ÁÎ◊ı Ë˘Õ‹Î_ {Ò¿ÎT›_. ’˛Îfl_Ϥ¿ «¿ÎÁHÎÌ ’»Ì
¬U¿Ìÿ‚ı 30 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ flıL…‰Î‚Ì (±fiı ‹ÎhÎ 7,100 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ
±fi¿>‚ ‰…fifiÌ) ±ı ÷˘’fiı ‹A›I‰ı ±ıÀ·Î ‹ÎÀı fi¿ÎflÌ ¿ÎœÌ ¿ı …÷ı
ÿËÎÕı …wfl ’Õı I›Îflı V’ıfl ’ÎÀ˚˝Á ±Î’‰ÎfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ±‹ıÏfl¿Î ¤fl˘ÁÎ’ÎhÎ
ÿı fi Ë÷˘. flÏ›ÎfiÌ M-1976 Ë˘Ï‰À˚{fl 155 fiı ⁄ÿ·ı 152 ‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÌ
Ë÷Ì ±fiı ‰‚Ì ÁıSŒ-’˛˘’ıSÕ fi Ë÷Ì, ±ıÀ·ı V’‘νfiÎ ’Ëı·Î flεLÕ‹Î_ ÷ı ’HÎ
fiÌ¿‚Ì …‰Î ’΋Ì. ±ı¿ ›Î ⁄ÌΩ ¿ÎflH΢Áfl ÿÏZÎHÎ ¿˘Ïfl›ÎfiÌ KH 179 ±fiı
fiı‘fl·ıLÕfiÌ M 114/39 ÷˘’˘ ’HÎ ¬U¿Ìÿ‚fiı …«Ì fiÏË. ’˛Îfl_Ϥ¿ »ÀHÎÌ ⁄Îÿ
¡ÎLÁfiÌ TR, ±Î˜„VÀˇ›ÎfiÌ GHN 45, Ï⁄˛ÀfifiÌ FH 70 ±fiı „V‰ÕfifiÌ FH
77B ⁄˘ŒÁ˝ Áı‹Ì-ŒÎ≥fi· flεLÕ‹Î_ ⁄Î¿Ì flËÌ, …ı‹fiÌ ¬U¿Ìÿ‚fiÎ ÷˘’¬Îfiαı
flÎ…V◊ÎfifiÎ ’˘¬flHÎ µ’flÎ_÷ …\ÿΠˉ΋Îfi‰Î‚Î ⁄ÌΩ ’˛ÿı¢‹Î_ ‹ÏËfiα˘
Á‘Ì ÀˇÎ›· ·Ì‘Ì. ÿflı¿ ÷˘’fiı ’˘÷’˘÷ÎfiÌ ¬Ò⁄̱˘ (±˘»Î ¿ı ‰‘ ±_Âı ¬Î‹Ì±˘
’HÎ) Ë÷Ì. …ı‹ ¿ı--
á Ï⁄˛ÀfifiÌ FH 70 Ë˘Ï‰À˚{fl ‰…fi‹Î_ Ë‚‰Ì »÷Î_ ¬Õ÷· ÷˘’ Ë÷Ì,
FH 70 …ı fi ˘ 43.5 Ï¿·˘√˛ Î ‹fi˘
ÁflıflΠ√˘‚˘ ±Ï‘¿÷‹ 30
Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀıfiÎ ·Z›Î_¿
Á‘Ì ’ˢӫ÷˘ Ë÷˘. ÷˘’fiÌ
Á_ËÎfl„@÷ Ωı÷Î_ ÁεÿÌ
±fl⁄V÷Îfi ÁÏË÷ ±Õ‘˘
Õ{fi ÿı¢±ı FH 70 ¬flÌÿÌ
Ë÷Ì. ‹Î≥fiÁ ’˘≥LÀ — ±Î
÷˘’ Á˘ À¿Î Ï⁄˛ÏÀ fi Ë÷Ì.
≥ÀÎÏ· ÷◊Î (±ı ‰¬÷fi_) ’Ïç‹ …‹˝fiÌ ’HÎ ÷ıfiÎ ’˛˘…ı@À‹Î_ Á΋ı· Ë÷Î,
±ıÀ·ı ÷˘’fiÎ ’ÎÀ˚˝Á hÎHÎı› ÿı¢‹Î_ ⁄fi÷Î Ë÷Î. ¤Ï‰W›‹Î_ ’ÎÀ˚˝Á ‹ÎÀı ¤Îfl÷ı
hÎHÎ ÿı¢ ÁÎ◊ı ¿Î‹ ’ÎÕ‰Îfi_ ◊Λ, …ı ŒÎ‰ı fiÏË. µ’flÎ_÷ FH 70 ‹˘ÓCÎÌ Ë÷Ì
±fiı ÁıSŒ-’˛˘’ıSÕ fi Ë÷Ì. Ï⁄˛Àfiı ±ı ’˛ffifiÎ ÏfiflοflHÎ ‹ÎÀı …‹˝fi ⁄˛ÎLÕ
MAN fiÎ À˘∫√ ¬ÀÎflΠωfi΋ÒS›ı ±Î’‰Î ÷ˆ›Îfl Ë÷_.
á ¡ÎLÁfiÌ TR Ë˘Ï‰À˚{fl ⁄‘Ì ’˛Ï÷V’‘a ÷˘’˘‹Î_ ·ıÀıVÀ Ë÷Ì ±ıÀ·_ …
fiÏË, ’HÎ 43.5 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ √˘‚Î ÿÎ√÷Ì ±ı Ë˘Ï‰À˚{flfiÌ flıL… 33 Ï¿·˘‹ÌÀfl
Ë÷Ì. ±Î‘ Ï fi¿
Àı @ fi˘·˘Ï… ‰Õı
⁄fiı·Ì Á˘ÏŒ„VÀ¿ıÀıÕ
fl«fiÎ‰Î‚Ì TR fi˘
¤Î‰ ’HÎ ⁄οÌfiÌ
÷˘’˘ ¿fl÷Î_ ±˘»˘
Ë÷˘. ÀˇÎ›· ÿflQ›Îfi
÷ıfi_ ¿Î‹¿Î… ⁄‘Ì flÌ÷ı
Á_÷˘Ê¿Îfl¿ fỉÕu_. TR
‹Î≥fiÁ ’˘≥LÀ — ±Î ÷˘’fi_ T›Î’ÎflÌ µI’Îÿfi 1983 ‹Î_ Âw ◊‰Îfi_ Œ›Î˝ ⁄Îÿ ÷ı‹HÎı …ı ‹_÷T› fl…^
Ë÷_ ±fiı ¡ıL« ¬U¿Ìÿ‚ı fi˘Ó‘Ήı·Î 180 fi_√˘fiÎ ±Î˜ÕÛflfiı ’Ë˘Ó«Ì ¿›* ÷ıfiı ±fi·ZÎÌ ¬U¿Ìÿ‚ı
‰Y›Î ’»Ì … ¤Îfl÷ ‹ÎÀı µI’Îÿfi Âw ◊Λ ÷ı‹ Ë÷_. ÏÕÏ·‰flÌ ’Á_ ÿ √Ìfi _ Ï·VÀ ⁄fiÎT› _ .
÷ÎI¿ÎÏ·¿ ‹‚ı fiÏË. ’Á_ÿ√ÌfiÎ ø‹ ‹…⁄ ÁÒÏ«
á ±Î˜„VÀˇ›ÎfiÌ GHN 45 Ë˘Ï‰À˚{flı ’˘¬flHÎ ¬Î÷ıfiÌ ÀˇÎ›· fiÌ«ı ‹…⁄ Ë÷Ì —
ÿflQ›Îfi ÷ıfiÎ √˘‚Îfiı 39 Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀı Á‘Ì ’ˢӫÎÕÌ ¤Îfl÷fiÎ 1. TR (¡ıL«); 2. FH
÷˘’«Ì±˘fiı «Ï¿÷˚ ¿flÌ ÿÌ‘Î. ±ı¿‘ÎflÌ √˘·_ÿÎ∞ ¿fl‰Î‹Î_ ÷ıfi˘ ŒÎ›Ïfl_√ flıÀ 77B („V‰ÏÕÂ); 3. FH 70 (Ï⁄˛ÏÀÂ);
’HÎ ⁄οÌfiÌ Ë˘Ï‰À˚{fl ÷˘’˘ ¿fl÷Î_ ‰‘ Ë÷˘. CÎfl±Î_√HÎı ÷ıfi_ ’˛˘Õ@Âfi ¿fl‰Î 4. GHN 45 (±Î˜„VÀˇ›fi).
GHN 45 ±Î˜ „ VÀˇ › Î Àı @ fi˘·˘Ï… ±Î ›ÎÿÌ 1982 ‹Î_ ⁄fiÌ.
ÀˇÎLÁŒflfiÎ Á˘ÿÎ ‹ÎÀı ±Î˜„VÀˇ›fi ÷˘’fi˘ fi_⁄fl ÷ı‹Î_ »ıS·˘
÷ˆ › Îfl Ë÷ _ . ±Î ÷˘’ Ë÷˘. µS·ı¬fiÌ› ‰Î÷ ±ı »ı ¿ı «Îflı›
shoot and scoot fiÌ ‹A› ÷˘’˘fi_ ‹ÒS›Î_¿fi ¿fl‰Î ‹ÎÀı
fl‹÷ ¬ı · ‰Î‹Î_ ⁄Ì∞ ¬U¿Ìÿ‚ı I›Îfl ’»Ì ·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl·
Ë˘Ï‰À˚ { fl ÷˘’˘fiÎ ‹Î›ÎÿÎÁfiÎ ±K›ZÎ’ÿ fiÌ«ı 15
ÏËÁÎ⁄ı ‰‘ «’‚ Ë÷Ì. ÁP›˘fiÌ …ı Àı„@fi¿· ÁÏ‹Ï÷ fiÌ‹Ì ÷ı
‹Î≥fiÁ ’˘≥LÀ — …\ÿÎ ±Ï¤’˛Î› ’fl ±Î‰Ì flËÌ Ë÷Ì.
±Î˜ „ VÀˇ › fi ÷˘’ ‹Ò ‚ Âj΢fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ √Ëfi ΩHοÎflÌ
⁄ı„S…›‹ ÷˘’fiÌ Á‘Îflı·Ì ±ÎT≤ÏkÎ Ë÷Ì, ±ıÀ·ı ÷ıfiı Àı@fi˘·˘Ï…¿· º„WÀ±ı ‘flΉ÷Î ‹Î›ÎÿÎÁfiÌ º„WÀ±ı ±Î˜„VÀˇ›fi
·ıÀıVÀ √HÎÌ Â¿Î› fiÏË. ÷˘’ lıWà Ë÷Ì. ±Î ÷˘’fiÎ √˘‚Î 39
á „V‰ÕfifiÌ FH 77B ⁄˘ŒÁ˝ ±I›_÷ Á˘ÏŒ„VÀ¿ıÀıÕ Ë÷Ì. ¨ÀÕ˘ (øıfi) Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀı Á‘Ì ŒıÓ¿Î÷Î Ë÷Î, ±ıÀ·ı
hÎHÎ hÎHÎ √˘‚Îfiı Á΋ÀÎ ¨«¿Ì ÷˘’fiÎ ’λ·Î ‹˘œÎ ÷flŒ √˘Ã‰ı I›Îfl◊Ì ¤Îω ›© ‰¬÷ı ¤Îfl÷Ì› ÁˆL› ÿU‹fi
‹Î_ÕÌfiı fi΂«Î‹Î_ ±¿ı¿ √˘‚˘ ÷˘’˘fiÎ ’˛ËÎflZÎıh΋Î_ ±Î‰ı ÷ı
¤fl‰Îfi_ ÿflı¿ ¿Î‹ ±Î˜À˘‹ıÏÀ¿ ’Ëı · Î_ ÿ U ‹fi Œ˘…
flÌ÷ı ◊÷_ Ë÷_. ‰ÎflÎŒfl÷Ì ¿flÌfiı ±Î˜„VÀˇ›fi ÷˘’fiÌ flıL…‹Î_
hÎHÎı› √˘‚Î Œ@÷ 15 Áı¿LÕ‹Î_ ±Î‰Ì Ω› ÷ı ‹ Ë÷Ì.
ÿÎ√Ì Â¿Î÷Î Ë÷Î. ±ı ¿ ‘ÎflÎ ±Î˜ „ VÀˇ › fi ÷˘’fiÌ {Õ’
ŒÎ›Ïfl_√fi˘ fi˘‹˝· flıÀ Ï‹ÏfiÀfiÎ ¿·Î¿fiÎ 30 Ï¿·˘‹ÌÀfl
10 √˘‚Îfi˘ Ë÷˘, …ı fi ı …ıÀ·Ì ˢ‰Îfiı ¿ÎflHÎı shoot
√HÎfiÎ’ÎhÎ ¿Ëı ‰ ˘ Ωı ≥ ±ı . and scoot fi_ «·¿«·Îb_
‹Î≥fiÁ ’˘≥LÀ — ÀˇÎ›· ÿflQ›Îfi ¬ı · ‰Î‹Î_ ’HÎ ⁄Ì∞
⁄˘ŒÁı˝ ‹ÎhÎ 24 Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀı FH77B Ë˘Ï‰À˚{fl˘ ÷ıfiı ’ˢӫı fiÏË.
Á‘Ì ’˛ËÎfl ¿flÌ ⁄÷ÎT›˘ ±fiı ¿o’fi̱ı ‹ı≥Õ-≥fi-⁄ı„S…›‹ √˘‚Î ‰Õı 30 (ÿÎ. ÷. ⁄˘ŒÁ˝fiÌ {Õ’ — ¿·Î¿fiÎ 8
Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ flıL… ’˛ÎM÷ ¿flÌ ÿı¬ÎÕ‰Îfi_ ‰«fi ±ÎM›_, …ıfi˘ ‹÷·⁄ ±ı ¿ı Ï¿·˘‹ÌÀfl.) …^ fi , 1984 ‹Î_
¤Îfl÷ı ±ı √˘‚Î ‹ÎÀı ⁄ı„S…›‹ ÁÎ◊ı ¿Î‹ ’ÎÕ‰_ flèÎ_ ±◊‰Î ÷˘ ⁄˘ŒÁ˝ ¿o’fi̱ı ·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl· ‹Î›ÎÿÎÁı ’˘÷Îfi˘
÷ı √˘‚Î ¬flÌÿÌ ¤Îfl÷fiı (fiŒ˘ «ÕΉÌfiı) ‰ı«‰Î flèÎÎ. ±ı¿ ‰Îfl ÀˇÎ›· ÿflQ›Îfi Ïfl’˘ÀÛ Áfl¿Îflfiı ‹˘¿S›˘. ’Á_ÿ√Ìfi˘
fi΂«Î‹Î_ ÿ√Λı·Î ’˛˘’ı·LÀ ⁄Îwÿı ÷˘’fi˘ ŒÎ›Ïfl_√ ’·Ì÷˘ ÷˘ÕÌ fiÎA›˘. ±Î ø‹ ÷ı‹Î_ fiÌ«ı ’˛‹ÎHÎıfi˘ Ë÷˘ —
÷˘’fi_ fi΂«_ ±‹¿ Ëÿ ¿fl÷Î_ fiÌ«_ ·Î‰Ì ¿Î÷_ fi Ë÷_. ±Î◊Ì ÿU‹fi ‹ÎÀı 1. GHN 45 (±Î˜„VÀˇ›fi); 2.
@›Îflı¿ ÷ı Áfl‚ ÏfiÂÎfi ⁄fiı. TR (¡ıL«); 3. FH 77B („V‰ÏÕÂ);
‹ÏËfiα˘ Á‘Ì ·_⁄Λı·˘ «¿ÎÁHÎÌfi˘ ÿ˘fl ’Òfl˘ ◊›Î ’»Ì ¬U¿Ìÿ‚fiÎ 4. FH 70 (Ï⁄˛ÏÀÂ).
fiΛ⁄ ÁıfiÎ’Ï÷ ·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl· ¿ı. Á_ÿfl∞±ı ÿflı¿ ÷˘’fi_ ¿Î›˝ ÷ıfiÎ …ı ÷ı ±Î Ïfl’˘ÀÛ Áfl¿ÎflÌ ŒÎ≥·˘‹Î_
µI’Îÿ¿ ÿıÂfiÎ ÁˆL›‹Î_ Ωı‰Î ‹ÎÀı ÷ı‹… µI’Îÿ¿ Œı@ÀflÌfi_ ’HÎ ±‰·˘¿fi ÿ⁄Λı·˘ flè΢. ⁄˘ŒÁ˝fi˘ Á˘ÿ˘ ◊Λ ±fiı
¿fl‰Î ‹ÎÀı Ï⁄˛Àfi, ¡ÎLÁ, „V‰Õfi ÷◊Î ±Î˜„VÀˇ›ÎfiÌ ‹·Î¿Î÷ ·Ì‘Ì. V‰ÿı ’λΠ◊›Î ’»Ì »Î’flı fi «Õı I›Î_ Á‘Ì ÷ı
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 25
 Ïfl’˘ÀÛ Ïÿ‰Áfi _ ±…‰Î‚ _
Ωı‰Îfi˘ fi Ë÷˘. ±Î‹ ÷˘
Áfl¿Îfl‹Î_ ÷ıfi_ ¬ÎVÁ_ ‰…fi
’Õ‰_ Ωı≥±ı, ¿ı‹ ¿ı ’fl‹
ωÏÂWÀ Áı‰Î ‹ıÕ·/PVSM
‘flΉ÷Î ·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl·
‹Î›ÎÿÎÁ (fiÌ«ıfi˘ Œ˘À˘) ¬U¿Ìÿ‚fiÎ
ÂjΠω¤Î√fiÎ ÕΛflı@Àfl-…fifl· Ë÷Î
±fiı Âj΢fiÎ_ Àı„@fi¿· ’ÎÁÎ_fi_ ‹ÒS›Î_¿fi
¿fl‰Îfi˘ «Î…˝ ÷ı‹fiı Á˘Ó’Λ˘ Ë÷˘. ’fl_÷
·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl· ¿ı. Á_ÿfl∞ ¡ıL«
÷˘’fiı lıWà √HÎÌ flèÎÎ
Ë÷Î ±fiı ¬U¿Ìÿ‚fiÎ
ÁıfiÎ’Ï÷ …fifl· ±vHÎ
‰ˆzfi_ ’HÎ ±ı … ‹_÷T›
Ë÷_. 1985 ‹Î_ …fifl·
‰ˆ z ı ¡ı L « ÷˘’˘
¬flÌÿ‰ÎfiÌ ¤·Î‹HÎ
¿fl÷˘ ’hÎ ‰ÕÎ ’˛‘Îfi
flÎ∞‰ √Î_‘Ìfiı ·A›˘. ÿflQ›Îfi ⁄ı
‹Ëk‰’ÒHν CÎÀfiα˘ ⁄fiÌ. Á_flZÎHÎ
‹_hÎη›fiı ’ˢӫı·Î ·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl·
‹Î›ÎÿÎÁfiÎ Ïfl’˘ÀÛ ’fl »ıS·ı ’ı„LÁ·
‰Õı (±fiı I›Îfl ⁄Îÿ ÂÎËÌ ‰Õı) fi˘Ó‘
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì ¿ı ±Î˜„VÀˇ›fi ÷˘’fiÎ
√˘‚Î 30 Ï¿·˘‹ÌÀflfi_ ±_÷fl ¿ÎM›Î
’»Ì ÏfiÂÎfi«Ò¿ ◊÷Î Ë÷Î. ⁄Ì∞ ÷flŒ
¬ U ¿Ìÿ‚fiÎ Á‘fi˝ ¿‹ÎLÕfiÎ fi‰Î
ÁıfiÎ’Ï÷ ÷flÌ¿ı fi̋Ή΋Î_ ±√˛Ì‹ ‰Îfl˘
·ıN˚ÀfiLÀ-…fifl· ‹Î›ÎÿÎÁfi˘ Ë÷˘,
’fl_÷ ÷ı‹fiı ⁄Λ’ÎÁ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î.
¬U¿Ìÿ‚ı ÷ı‹fiı NCC fi˘ ¿‹ÎLÕ Á˘ÓM›˘,
…ı ˢt˘ @›Î_› fiÌ«Ì ’ΛflÌfi˘ Ë÷˘.
±ı¿ ‰Î÷ fi˘Ó‘’ÎhÎ Ë÷Ì. ⁄˘ŒÁ˝fiÌ
¬flÌÿÌ ¿fl‰Îfi˘ ’˛V÷Ή ¬U¿Ìÿ‚fiÎ
Ï«h΋Î_ @›Î_› fi Ë÷˘, ‹ÎÀı ’Á_ÿ√ÌfiÎ
Ï·VÀ ’fl ±ı ÷˘’ …ı‹fiÌ ÷ı‹ ⁄ÌΩ
V◊Îfiı Ë÷Ì. ±Î Ï«hÎ 1986 fiÎ ±Îfl_¤
Á‘Ì ⁄ÿ·Î›_ fiÏË. ⁄˘ŒÁ˝ ¿o’fi̱ı Ωı
¿ı ÷ıfiÎ ’˛›ÎÁ˘ ΩflÌ flÎA›Î. ˉı ÷ı ‰‘
ÁÎflÎ ÷˘’√˘‚Î ’ÒflÎ ’ÎՉΠ÷ˆ›Îfl Ë÷Ì.
Á˙◊Ì ‹˘ÓCÎÌ Ë˘Ï‰À˚{fl ÷ıfiÌ Ë˘‰Îfi_
26 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
ΩH›Î ’»Ì ◊˘Õ˘¿ ¤Î‰ ¿Î’Ì fiά‰Î‹Î_ ÷ıfiı ‰Î_‘˘ fi Ë÷˘. ¬U¿Ìÿ‚fiÎ
K›Îfi ’fl ±Î‰÷Ì fl«fiο̛ ZÎÏ÷±˘ Á‘ÎflÌ ·ı‰Îfi_› ‰«fi ÷ıHÎı
±ÎM›_. ±Î‹ »÷Î_ …fifl· ‰ˆz ±fiı ·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl· Á_ÿfl∞ ¡ıL«
÷˘’ ‹ÎÀıfiÎ ±Î√˛Ëfiı ‰‚√Ì flèÎÎ. ±Î ÷˘’ ⁄fiΉ÷Ì ¡ıL« ¿o’fiÌ
Á˘Œ‹Îfiı … Á΋À˘ «ÎflÁ˘ ¿fl÷Î_ ‰‘ Ë˘Ï‰À˚{fl ÷˘’˘fi˘ ±Î˜ÕÛfl ‹‚ı
±ı fiyÌ …HÎÎ÷_ Ë÷_.
±Î‹ »÷Î_ ¿ıÀ·Î¿ ±ı‰Î ⁄fiΉ˘ I›Îfl ’»Ì µ’flε’flÌ ⁄L›Î ¿ı …ı‹HÎı
’Á_ÿ√ÌfiΠˢ¿Î›_h΋Î_ µkÎflı ‹_ÕΛı·Ì ÁΘ›fiı Ωı÷Ωı÷΋Î_ ÿÏZÎHÎ ÷flŒ ·Î‰Ì
ÿÌ‘Ì. Á˙ ’˛◊‹ ÷˘ ‰ÕÎ ’˛‘Îfi flÎ∞‰ √Î_‘̱ı ÁMÀıQ⁄fl 25, 1985 fiÎ fl˘…
¿ıÏ⁄fiıÀfiÌ ’fi˝fl«fiÎ ¿fl‰ÎfiÎ ⁄ËÎfiı Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›fi˘ «Î…˝ ’˘÷ÎfiÎ ËÎ◊‹Î_
·Ì‘˘--±ıÀ·ı ¿ı ÷ı±˘ ’˘÷ı Á_flZÎHÎ ’˛‘Îfi ◊›Î. ÁÒÏ«÷ ¬flÌÿÌfiı ·√÷Î ⁄‘Î
·U¿flÌ ÷ı‹… Áfl¿ÎflÌ ÿV÷ΉıΩı ÷ı‹fiÎ Àı⁄· ’fl ±ÎT›Î, …ı‹Î_
·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl· ‹Î›ÎÿÎÁfiÎ VŒ˘À¿ Ïfl’˘ÀÛfi˘ ’HÎ Á‹Î‰ı ◊÷˘
Ë÷˘. (±Î ÷⁄yı ’HÎ ÁıfiÎ’Ï÷ ±wHÎ ‰ˆz ±fiı fiΛ⁄ ÁıfiÎ’Ï÷
¿ı. Á_ÿfl∞ ÷˘ ¡ıL« ÷˘’˘ ‹ÎÀı … ±Î√˛ËÌ Ë÷Î.) ⁄Ì…ı ‹ÏËfiı
±Î˜@À˘⁄fl, 1985 ‹Î_ flÎ∞‰ √Î_‘ÌfiÎ ±Î‹_hÎHÎfiı ‹Îfi ±Î’Ì
„V‰ÕfifiÎ ‰ÕÎ ’˛‘Îfi ±Î˜·˘Œ ’ÎS‹ı fi‰Ì ÏÿSËÌ ’‘Λν ±fiı ⁄ı›
±Î√ı‰Îfi˘±ı ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘fiÎ Á˘ÿÎ ±_√ı ««Î˝ ¿flÌ. ‹÷·⁄ ¿ı
±ı‰Ì ÷˘’˘ ±_√ı ««Î˝ ¿ı …ı ·U¿flfiı ¬’÷Ì … fi Ë÷Ì. ‰ˆzfiı
fiÏË, Á_ÿfl∞fiı fiÏË ±fiı ‹Î›ÎÿÎÁfiı ’HÎ fiÏË.
’fl_÷ ±ı ’»Ì ⁄L›_ ±ı‰_ ¿ı …fifl· ‰ˆzı ÷ı‹fiΠˢtÎfiÌ ‹ÿ÷ ’ÒflÌ ◊÷Î_
ÏfiT≤ÏkÎ ·Ì‘Ì. ·ıŒ˚ÀfiLÀ-…fifl· Á_ÿfl∞ ÷ı‹fiÎ ±fi√Î‹Ì ÷flÌ¿ı Œı⁄˛±ÎflÌ 1,
1986 fiÎ fl˘… ÁıfiÎ’Ï÷’ÿı ±ÎT›Î. Œı⁄˛±ÎflÌ ’Òfl˘ ◊Λ ±ı ’Ëı·Î_ ÷˘ Á_ÿfl∞fiÎ
·U¿flÌ ËıÕ@‰ÎÀÛflı ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘fiÌ ¬flÌÿÌ ‹ÎÀı ¤·Î‹HÎ ¿fl÷˘ ’hÎ flÎ∞‰
√Î_‘ÌfiÎ Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›fiı ’ÎÃ‰Ì ÿÌ‘˘. ⁄Ì…ı … ‹ÏËfiı Áfl¿Îflı ‹Î«˝ 24,
1986 fiÎ Ïÿ‰Áı 410 ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’˘fiÌ ¬flÌÿÌ ‹ÎÀı wÎ. 1,700 ¿fl˘Õfi˘ Á˘ÿ˘
¿flÌ fiÎA›˘.
„V‰ÏÕ flıÏÕ±˘fiÎ fiıÀ‰¿ı̋ ⁄˘ŒÁ˝ Á˘ÿ΋Î_ ¿À¿ÌfiÌ ·ı‰Õÿı‰Õ ◊›ÎfiÎ Á‹Î«Îfl
’˛ÁÎÏfl÷ ¿›Î˝ ±ı ’»Ì flÎ…¿Ì› ·ı‰·ı …ı ⁄L›_ ÷ıfiÎ_ ‹Á˘÷Î_ ±ËŸ ‘˘‰Î_ ¢¤ÎV’ÿ
fi◊Ì. Ë¿Ì¿÷ı ±Î¬˘ ‹Î‹·˘ ÿıÂfiÎ Á_flZÎHÎfiı ±fi·ZÎÌ ‹Ò·‰‰˘ Ωı≥±ı--±fiı
I›Î_ ¿ıÀ·Î¿ Á‰Î·˘ ’ıÿÎ ◊Λ »ı. ÿÎ. ÷. Ëo‹ıÂÎ_ ¡ıL« ÷˘’˘fiı lıWà ‹Îfi÷Î
flËı·Î ·U¿flfiı ⁄˘ŒÁ˝ ÷˘’‹Î_ flËÌ flËÌfiı ±ı‰Ì ÷ı ÂÌ ¬ÎÏÁ›÷ Ωı‰Î ‹‚Ì ¿ı
÷ıHÎı flÎ÷˘flÎ÷ ’˘÷Îfi˘ ±Ï¤’˛Î› ⁄ÿ·Ì fiÎA›˘ ? ±Î˜„VÀˇ›fi ÷˘’˘fiÎ √˘‚Î 30
Ï¿·˘‹ÌÀfl ’»Ì ÏfiÂÎfi«Ò¿ ◊÷Πˢ› ÷˘ ¿‹ Áı ¿‹ hÎÌÁ Ï¿·˘‹ÌÀfl Á‘Ì
√˘‚Îfiı Á«˘À’HÎı {Ÿ¿Ì ¿Λ, ’fl_÷ ÀˇÎ›· ÿflQ›Îfi 24 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ fi˘‹˝·
flıL… ÿά‰fiÎfl ⁄˘ŒÁ˝fiÌ ’˛ËÎfl‹›Î˝ÿÎ ±ıÀ·Ì›ı @›Î_ Ë÷Ì ? ‘Îfl˘ ¿ı ±Î˜„VÀˇ›fi
÷˘’˘ fi¿Î‹Ì Ë÷Ì, ÷˘ ‹Î›ÎÿÎÁfiÌ Àı„@fi¿· ÁÏ‹Ï÷±ı ⁄ÌΩ fi_⁄flı ÁÒ«‰ı·Ì
¡ıL« ÷˘’˘fi˘ Á˘ÿ˘ ¿ı‹ fi ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ ? ÂjÎfiÌ ’Á_ÿ√Ì ¿fl‰Î‹Î_ Á˙◊Ì
‹Ëk‰fiÌ ¤ÒÏ‹¿Î Àı„@fi¿· ÁÏ‹Ï÷fiÌ Ë˘›, »÷Î_ ÷˘’˘ ±_√ı ÷ıfi˘ Ïfl’˘ÀÛ ¿ı‹
’V÷ÌfiÎ ÷˘·ı √HΉ΋Î_ ±ÎT›˘ ?
±Î ⁄‘Î ’˛ffi˘fiÎ …‰Î⁄˘ ±Î… Ïÿfi Á‘Ì ‹Y›Î fi◊Ì--±fiı ¤Ï‰W›‹Î_
’HÎ ¿ÿÌ ‹‚ı ÷ı‹ fi◊Ì.á
 Lafz,ffVtfftffVvf+aff6lgf]+ tff[ ;fdfhiff4 5f6
5?f6l;fULq8gff ;feiff[ xfl zltf[ LafHgf[;f sz[ k[ M
V‰Î◊˝fiÌ ‘flÌ ’fl fl«Î›ı·˘ Ï⁄{fiıÁ ‹ÎhÎ ‹ÎHÎÁ fi΋fi_ ’˛ÎHÎÌ ¿flÌ ΩHÎı
»ı ±ı‰_ fi◊Ì. ¿ıÀ·Î¿ ‹fiW›ı÷fl ∞‰˘ ’HÎ ±ı‰˘ ‰ı’Îfl «·Î‰ı »ı, …ı‹fi˘
‰ı’Îfl wÏ’›Î-’ˆÁÎfi˘ ¤·ı fi ◊÷˘ ˢ›, ’HÎ Ï⁄{fiıÁfi_ √˘SÕfi ÁÒhÎ ÷˘
±ı … »ı ¿ı …ı ‹fiW›±ı ±’fiÎT›_ »ı — ±ı¿ ËÎ◊ Áı ·ı, ÿÒ…ı ËÎ◊ Áı ÿı !
ωʛ …flÎ ËÀ¿fl »ı. ÂÌÊ˝¿ Ωı÷Î_ ÷ı ωϫhÎ ’HÎ …HÎΛ
±ı‰Ì ‰¿Ì ¬flÌ. ¿ıÀ·Î¿ Á‰Î·˘ ’HÎ ◊‰Î flèÎÎ--…ı‹ ¿ı
±◊˝÷_hÎ …ı‰_ ¿Â_ F›Î_ fi ˢ› ±ı‰Î ’˛ÎHÎÌ…√÷‹Î_ Ï⁄{fiıÁ
ÂÌ flÌ÷ı Á_¤‰ı ? ⁄ÌΩı Á‰Î· — ⁄Ï©fiÎ ‹Î‹·ı ÁflıflÎÂ
’˛ÎHÎÌ ÁΉ ’»Î÷ »ı, ÷˘ Ï⁄{fiıÁ ¿fl‰Î ‹ÎÀı …wflÌ ⁄fi÷Ì
‰ÎÏHΛÎ⁄Ï©fi_ Â_ ? hÎÌΩı Á‰Î· — ‹Îfi˘ ¿ı ’˛ÎHÎÌ…√÷‹Î_
Ï⁄{fiıÁfi˘ ¿Îfl˘⁄Îfl «Î·÷˘ ˢ› ÷˘ ·ı‰Õÿı‰Õ ‹ÎÀı ‰’flÎ÷˘
‹Î· ¿›˘ ±fiı «·HÎ ¿›_ ? «˘◊˘ Á‰Î· — ’˛ÎHÎÌ…√÷fiı
“‹Îfl˘ ¿ı ‹fl˘”fi˘ ¿Î›ÿ˘ ·Î√ ’Õı »ı ±fiı ⁄Ï‚›ÎfiÎ I›Î_ ⁄ı
¤Î√ √HÎΛ »ı, ÷˘ ±ı‰Î Á_Ωı√˘‹Î_ ⁄ı Á∞‰˘ ‰E«ı
Ï⁄{fiıÁfiÎ fi΋ı ÂÎ_Ï÷‹› Á˘ÿÎ ◊Λ ¬flÎ ?
±Î »ıS·˘ Á‰Î· ’˛ÎHÎÌ…√÷‹Î_ Ï⁄{fiıÁfiÌ Â@›÷Î Á΋ı
¬flı¬fl «˘¿ÕÌ ‹Ò¿Ì ÿı ÷ı‰˘ »ı, ¿ı‹ ¿ı ’˛¿ÚÏkÎfiÎ ¬˘‚ı ⁄‚
Á‰˘˝’flÌ »ı. ±ÎËÎfl ‹ı‚‰‰Î◊Ì Âw ¿flÌfiı ±„V÷I‰ À¿Î‰‰Î
Á‘ÌfiÌ ÿflı¿ ⁄Î⁄÷ »ı‰Àı ⁄‚ ‰Õı … fiyÌ ◊÷Ì
ˢ› I›Îflı ±ı‰Î ·Î¤ Ï⁄{fiıÁ ¶ÎflÎ
’˛ Î M÷ ¿fl‰ÎfiÌ ±Î‰U›¿÷Î
flËı÷Ì fi◊Ì ±fiı @›Îflı¿
±ı‰Ì Á˘ÿÎ⁄Î∞ ‹ÎÀıfi˘
±‰¿Î ’HÎ flËı÷˘ fi◊Ì.
ËÏ‹˝À øı⁄ ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î÷Ì
„V’ÏÁÁfiÎ ¿fl«·Îfi_ ºWÀÎ_÷
·˘. (hermit = ±ı¿Î_÷‰ÎÁÌ.)
±Î Á‹ƒÌ ¿fl«·ÎfiÎ ’ıÕ<fi˘
¤Î√ ¿‰«flÏË÷ »ı. ±I›_÷
fifl‹ »ı, ±ıÀ·ı ÿU‹fi˘ Á΋ı
0lp vf[gfp sf{Lxfs
÷ıfiı ÁflÏZÎ÷ flά‰Î ‹ÎÀı ËÏ‹˝À øı⁄ ÁÎ√flfiÎ »Ì»flÎ ÷Ï‚›ı
flËı÷Ì ÿÏfl›Î≥ √˘¿‚√ΛfiÎ ¬Î·Ì Â_¬‹Î_ ‘΋˘ fiάı »ı.
Â_¬fiÌ ±_ÿfl Ïfl‰Á˝‹Î_ Ω› »ı ±fiı fifl‹ ’ıÕ<fiı …ı‹ ÷ı‹ ¿flÌ
»ı¿ Á‘Ì ¬˘ÁÌ ÿı »ı. (…\±˘, fiÌ«ıfi_ Ï«hÎ.) ¿‰«‰Î‚Î
±Î√·Î ËÎ◊ … I›Îfl ’»Ì ⁄ËÎfl flËı »ı. ËÏ‹˝À øı⁄ ±ı ËÎ◊
‰Õı ÂflÌflfiÎ ±Î√‚ ÷flŒfiÎ ¬S·Î ¤Î√fiı ’HÎ œÎ_¿Ì ÿı,
±ıÀ·ı ’»Ì Ï¿ÎflÌ …‚«flfiÎ Ë‹·Îfi˘ ¤› flËı÷˘ fi◊Ì.
ËÏ‹˝À øı⁄fiı Á÷Ή÷Ì ‹U¿ı·Ì …\ÿÌ »ı. ±Î ¿fl«·˘
∞‰fifiÎ ±‹¿ Á‹›√΂Π’Òfl÷˘ ÂflÌflı ‹˘À˘ ◊›Î ¿flı »ı,
’HÎ ÷ıfiı Á‹Î‰‰Î ‹ÎÀı Â_¬fi_ ¿ÿ ‰‘÷_ fi◊Ì. ’ÏflHÎ΋ı À>_¿
Á‹› ’»Ì ÷ıHÎı ⁄Ì…\_ CÎfl ¢‘‰_ ’Õı »ı ±fiı ÷ı CÎfl ’HÎ fiÎfi_
…HÎΉΠ‹Î_Õı I›Îflı ‰‚Ì ±˘fl ‹˘ÀÎ hÎÌΩ CÎflfiÌ ÷’ÎÁ ¿fl‰ÎfiÌ
flËı »ı. ËÏ‹˝À øı⁄fiı ÿfl ‰¬÷ı ¬Î·Ì CÎfl ‹‚Ì Ω› ±ı …wflÌ
fi◊Ì. ¿˘≥ ‰Îfl ‹ÎÏ·¿ √˘¿‚√Λ ÷ı‹Î_ flËı÷Ì Ë˘› »ı. “‹fiı
÷_ ‹Î»·Ì ±Î’, ÷˘ Ë_ ÷fiı ‹Îw_ CÎfl ¬Î·Ì ¿flÌ ÿ™”
±ı‰Î ‹÷·⁄fiÌ ±Î˜Œfl Ωı √˘¿‚√Λ ¿flı ÷˘ ‹ÎÏ·¿
±fiı ¤ÎÕ>±Î÷ ‰E«ı Ï⁄{fiıÁfiÎ ‘˘flHÎı flÁ’˛ÿ
Á˘ÿ˘ ’Õı, ’HÎ ⁄‚¿Î ËÏ‹˝À
øı ⁄ fiı ±ı ‰ Ì ÷ÕΩı Õ
¿fl‰ÎfiÌ ÿfl¿Îfl ˢ÷Ì
fi◊Ì. ÿÏfl›Î≥
√˘¿‚√Λfiı ÷ı
’˘÷ÎfiÎ ·Î_⁄Î ’_Ω ‰Õı
⁄ËÎfl ¬ıÓ«Ì ¿Îœı »ı. CÎfl
¬Î·Ì ¿flÎT›Î ⁄Îÿ
’˘÷ı ±ı CÎfl‹Î_
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 27
5?f6lhuftfgff Lafz,ffVtfftffVvf+aff6l

√˘Ã‰Î› »ı. Q≤ÿ ¿Î›ÎfiÌ √˘¿‚√Λ I›Îfl ⁄ÿ·Î‹Î_ ¿Î¿ÕÌfi _ ÏÁ_ √ · ’÷Ì¿< _
’»Ì ÁÎ√fl÷Ï‚›ÎfiÎ Ωı¬‹Ì ’›Î˝‰flH΋Î_ ±Î’‰ÎfiÌ fi‰Ì Áı S Á ’˘Ï·ÁÌ
·Î_⁄˘ ‰¬÷ Á·Î‹÷ flËı‰Î ’΋÷Ì fi◊Ì. ±’fiÎ‰Ì (±ıÀ·ı ¿ı ‹Î·fi˘ ¤Î‰
Á·Î‹÷Ì ËÏ‹˝À øı⁄fiÌ …‚‰Î› »ı. ‰‘Λ˘˝) I›Îflı ⁄‘Î ¿ı’Ï«fi ⁄_ÿfl˘±ı
⁄Ï‚›_ ’˛ÎHÎÌ fi⁄‚Î ’˛ÎHÎÌ Á΋ı ŒÎT›ÎfiÎ «ÌÁ˘ ’ÎÕÌ ±ı ’√·Î_ Á΋ı ‰Î_‘˘
±Î‰Î ⁄ÌΩ ËΩfl˘ ÿά·Î ÀÎ_¿Ì ¿Λ, ∂ÃÎT›˘. ωfl˘‘fiÎ ÿı¬Î‰˘ ±ı ‰¬÷ı
»÷Î_ ¿ÎfiÒfiÌ ÿV÷ΉıΩıfiÌ ¤ÎÊÎ ‰Î’flÌfiı … ÂQ›Î ¿ı F›Îflı Á_¢‘¿˘±ı ¿ı’Ï «fifiı
¿Ë˘ ÷˘ ±ı¿ ÷flŒ‰Î‚Î ±fiı ⁄Ì∞ ÷flŒ‰Î‚Î ¿ı’Ï«fi ‰Î_ÿflÎfiÌ ‰ÎÏHΛÎ⁄Ï© «¿ÎÁfiÎfl Á_¢‘¿˘ ⁄ı ’÷Ì¿Î_ ±Î’‰Îfi_ ŒflÌ Âw ¿›*.
±ı‹ ⁄Lfiı ’Z΢ ŒÎ›ÿ΋Î_ flËı ±ı ’˛¿ÎflfiÌ ¿Ì◊ «ıfi (ÕÎ⁄˘ Œ˘À˘) ±fiı ·Î˜flÌ ÁıLÀ˘Á ’˛›˘√fi˘ ⁄ÌΩı ¤Î√ ‰‘ flÁ’˛ÿ
T›Î’ÎflÌ Á‹…^÷ÌfiÎ_ ºWÀÎ_÷˘› ±˘»Î_ fi◊Ì. V‰Î¤Îω¿ »ı ¿ı Ë÷˘. ¿Ì◊ «ıfiı ÷◊Î ·Î˜flÌ ÁıLÀ˘Áı ¿ı’Ï«fifiı ÏÁ_√· À˘¿fifiÎ
÷ıfiÎ ‹ÎÀı ⁄ı› ’Z΢‹Î_ fiŒÎ-÷˘ÀÎfiı ·√÷Ì ◊˘ÕÌ CÎHÎÌ Ï⁄{fiıÁ ⁄ÿ·Î‹Î_ ÁŒfl…fifiÌ hÎHÎ hÎHÎ «Ìfḻ˘ ±Î˜Œfl ¿flÌ. ⁄Ì∞
ÁıLÁ ˢ‰Ì Ωı≥±ı. ’˛ÎHÎÌ…√÷fiÎ ÁP›˘‹Î_ ±ı‰Ì ‘_‘ο̛ ÷flŒ ¿Î¿ÕÌfiÎ_ ’÷Ì¿Î_fi_ “‰ı«ÎHΔ ’HÎ «Î· flÎA›_. ÁŒfl…fifiÌ
ÁÒ{ »ı ¬flÌ ? ±Î ’˛ffifi˘ …‰Î⁄ ‹ı‚‰‰Î ¿Ì◊ «ıfi ±fiı «Ìfḻ˘ V‰ÎÏÿWÀ ˢ‰Î µ’flÎ_÷ Á˘ÓCÎÌ Ë÷Ì--±fiı ÷ıfi˘ ⁄ÌΩı
·Î˜flÌ ÁıLÀ˘Á fi΋fiÎ ⁄ı ±‹ıÏfl¿fi Á_¢‘¿˘±ı 2000 fiÌ ±◊˝ÂÎjÎÌ› ‹÷·⁄ ±ı ’HÎ ◊Λ ¿ı «Î_ÿÌfiÎ À˘¿fifiÌ
Áη‹Î_ ¿ı’Ï«fi Ω÷fiÎ ‰Î_ÿflα˘ ’fl T›Î’ÎflÌ ·ı‰Õÿı‰Õfi˘ ¬flÌÿ„@÷ ˉı ’Ëı·Î_ ¿fl÷Î_ ‰‘Ì Ë÷Ì. ¿ı’Ï«fiı À˘¿fifi_
’˛›˘√ ¿›˘˝. ¿ı’Ï«fifiı ÷ı‹HÎı ÏÁyÎ …ı‰ÕÎ «Î_ÿÌfiÎ ¿ıÀ·Î¿ ’fi‹Ò˝S›Î_¿fi ¿›Î˝fiÌ ÁÎÏ⁄÷Ì ’HÎ Á_¢‘¿˘fiı ‹‚Ì, ¿ı‹ ¿ı ±ı
À˘¿fi ±ÎM›Î ⁄Îÿ ±¿ı¿ À˘¿fifiÎ ⁄ÿ·Î‹Î_ ¿Î¿ÕÌfiÎ_ ’÷Ì¿Î_ ⁄_ÿfl˘ ÷ı‹fiı ÁŒfl…fifiÌ hÎHÎ «ÌflÌfiÎ ÁÎÀ΋Î_ ÏÁ_√· À˘¿fifiı
±Î˜Œfl ¿›Î*. ±ı¿ À˘¿fi ‰Õı ¿ı’Ï«fi ⁄ı ’÷Ì¿Î_ ¬flÌÿÌ Â¿÷Î_ ⁄ÿ·ı ±√εfiÎ VÀΘ¿‹Î_◊Ì ¿Î¿ÕÌfi_ ÏÁ_√· ’÷Ì¿<_ ±Î’‰Î
Ë÷Î_. ÁıLÀ˘Áı ÷◊Î «ıfiı ¿ıÀ·Î¿ Ïÿ‰Á ±ı ø‹ «Î· flÎA›˘. ·ÎB›Î. (Ï¿VÁ˘ ⁄fiΉÀÌ ¿flLÁÌ ’‘flÎT›Îfi˘ √HÎΛ ¿ı fiÏË?)
¿ı’Ï«fi ‰Î_ÿflÎ ÿfl ‰¬÷ı ±¿ı¿ À˘¿fi ‰Õı ⁄O⁄ı ’÷Ì¿Î_fi_ ¿Î¿ÕÌfiÎ ÿflı¿ ’÷Ì¿Îfi_ ‹ÒS› «Î_ÿÌfiÎ À˘¿fi ¿fl÷Î_ ±Õ‘_ Ë÷_,
Â˘Ï’_√ ¿fl÷Î flèÎÎ. fl˘Ï…_ÿÎ ±fi¤‰ ’»Ì ÷ı‹fiı A›Î· ±Î‰Ì F›Îflı À˘¿fi ’˘÷ı ÁŒfl…fifiÌ hÎHÎ «Ìfḻ˘ ¬flÌÿÌ Â¿ı ±ıÀ·Î
√›˘ ¿ı À˘¿fi‹Î_ ¬flÌÿ„@÷ Ë÷Ì, ‹ÎÀı ÷ı ‹ÒS›‰Îfi Ë÷Î. ‹ÒS›‰Î‚˘ Ë÷˘. ’ÏflHÎ΋ı ¿ı’Ï «fi fi∞¿fiÎ ¿ı ÿÒflfiÎ ¤Ï‰W›‹Î_
¬flÌÿ„@÷ «˘yÁ ¿ıÀ·Ì ±ı ’HÎ ÷ı±˘ ΩHÎı ’Î‹Ì √›Î ÁŒfl…fifiÌ ‰‘ «Ìfḻ˘fiÎ Â˘Ï’_√ ‹ÎÀı ±ı fiÎb_ ⁄«Î‰Ì
ˢ› ÷ı‹ Ïÿ‰Á˘ ’»Ì Á_¢‘¿˘±ı «Î_ÿÌfiÎ ÏÁ_√· À˘¿fifiÎ flά‰Î ‹Î√÷Î Ë÷Î.
‘_‘΋Î_ ¬˘À ¿flÌ ¿ı ¬ÎÀuÎ ? ·ı⁄˘flıÀflÌ‹Î_ Ï⁄{fiıÁ ÁıLÁ ·ÕÎ‰Ì flËı·Î ¿ı’Ï«fi ‰Î_ÿflÎ ±Î ’˛›˘√ ⁄÷Ήı »ı ¿ı ’˛ÎHÎÌ…√÷fiÎ ¿ıÀ·Î¿ ÁP›˘
fiŒÎfiÎ Á˘ÿÎ ±fiı fi¿ÁÎfifiÎ Á˘ÿÎ ‰E«ıfi˘ ¤ıÿ ’Îfl¬‰Î
…ıÀ·Ì Ï⁄{fiıÁ ÁıLÁ ‘flΉ÷Πˢ‰Î Ωı≥±ı. ¿ı’Ï«fifiÌ
‘_‘ο̛ ÁÒ{ ‹Î’‰Î ÁÎflÎË ⁄˛˘ÁfiÎfi fi΋fiÌ ±‹ıÏfl¿fi
⁄Λ˘·˘Ï…VÀı ¿flı·˘ ’˛›˘√ ÁËı… …\ÿÎ ’˛¿Îflfi˘ Ë÷˘.
⁄˛˘ÁfiÎfiı «·HÎÌ fiÎHÎÎ_ ÷flÌ¿ı «Î_ÿÌfiÎ À˘¿fifiı ⁄ÿ·ı Áfl¬Î
¿ÿ-±Î¿ÎflfiÎ «’ÀÎ ¿Î_¿flÎ ‰Î’›Î˝. ¿Î«fiÌ ’Îflÿ½¿
ÿ̉ηfiÌ ÕÎ⁄Ì-…‹HÎÌ ÷flŒ ±¿ı¿ ¿ı’Ï«fi Ë÷Î ±fiı
÷ı±˘ ±ı¿‹ı¿fiÌ ‘_‘ο̛ ·ı‰Õÿı‰Õfiı ±‰·˘¿Ì ¿÷Î
Ë÷Î. ⁄˛˘ÁfiÎfiı Âw±Î÷‹Î_ ⁄ı›fiı ÿflı¿ ¿Î_¿flÎfiÎ ÁÎÀ΋Î_
¿Î¿ÕÌfi_ ±¿ı¿ ’÷Ì¿<_ ±ÎM›_. ¿ıÀ·˘¿ Á‹› ±ı ø‹ «Î·
flè΢ ±fiı ¿ı’Ï«fi flÎ∞¬ÂÌ◊Ì Â˘Ï’_√ ¿fl÷Î flèÎÎ. ±ı¿
⁄_ÿflfiı I›Îfl ’»Ì ⁄˛˘ÁfiÎfiı ¿Î_¿flÎ Á΋ı ¿Î¿ÕÌ fiÏË,
’HÎ ƒÎZÎ ±Î’‰Îfi_ Âw ¿›*. ÏŒyÌ ¿Î¿ÕÌfiÎ ÏËÁÎ⁄ı
‹ÌÃÌ ƒÎZÎ ÁÏ’Ïfl›fl @‰Î˜Ï·ÀÌfiÌ ’˛˘Õ@À √HÎΛ, ‹ÎÀı
⁄ÌΩ ¿ı’Ï«fiı ±ı ºU› Ωı›_ ¿ı ÷fl÷ ±ıfi˘ Ï’k΢ √›˘.
¿Î¿ÕÌfiÌ ¬flÌÿÌ Ë‰ı ÷ıfiÎ ‹ÎÀı ¬˘Àfi˘ ‘_‘˘ Ë÷˘. Â˘Ï’_√
÷ıHÎı ⁄_‘ ¿›* ±ıÀ·_ … fiÏË, ’HÎ √VÁ΋Î_ ±Î‰Ì ’˘÷ÎfiÎ
28 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
 5?f6lhuftfgff Lafz,ffVtfftffVvf+aff6l

ËV÷¿fiÎ ÂıÊ ¿Î_¿flÎ ÷ıHÎı ⁄˛˘ÁfiÎfi ÷flŒ ŒıÓ@›Î. ¿Î¿ÕÌfiÎ_ ÿά· ◊‰_ ’Õı ÷˘ @·Ìfifl flÎÁ ±ı ¿Î‹ ’HÎ Ïfi¤˝›’HÎı ¿flı
’÷Ì¿Î_fi˘› µ·ÎÏ‚›˘ ¿flÌ ÿÌ‘˘. ’˛›˘√fi˘ ÁÎfl ÀÎ_¿÷Î ÁÎflÎË »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ⁄‚¿Ì ‹Î»·Ì ¿ÿÌ ’˘÷ÎfiÎ Áω˝Á ’˛˘‰Î≥Õflfiı
⁄˛˘ÁfiÎfi ¿Ëı »ı ¿ı ⁄ÌΩ ¿ı’Ï«fifiı ‰‘ ÁÎflÌ ’˛˘Õ@À fi ‹‚ı ¿˘Ï‚›˘ ⁄fiΉı fiÏË.
I›Î_ Á‘Ì … ’Ëı·Î ¿ı’Ï«fifiÎ ‹÷ı ¿Î¿ÕÌ ¬flÌÿ‰Î·Î›¿ ±Î ÿά·˘ ¬w_ Ωı÷Î_ symbiosis/’flV’flΉ·_⁄fifi˘ ◊›˘,
‹Î· Ë÷˘, ’HÎ I›Îfl ’»Ì ÷ıHÎı Ωı›_ ¿ı ’˘÷ÎfiÎ_ fiÎHÎÎ_fi_ …ı‹Î_ √˛ÎË¿ ‹Î»·Ìfiı ’fl˘’∞‰˘◊Ì »^À¿Îfl˘ ‹‚ı »ı ±fiı
›˘B› ‰‚÷fl ‹‚÷_ fi Ë÷_. ±Î◊Ì ‹fiW›ΩÏ÷fi˘ ÁÎÿÌ @·Ìfifl flÎÁfiı ±ı ’fl˘’∞‰˘fiÎ V‰w’ı ¬˘flο ‹‚Ì flËı »ı.
‘_‘ο̛ Á‹…‰Î‚˘ ‰ı’ÎflÌ ±Î‰Î Á_Ωı√˘‹Î_ …ı ’√·_ ¤flı ’fl_÷ ‰Î÷ ±ıÀ·Ì fi◊Ì. Ï⁄{fiıÁfi_ ’ÎÁ_ ÷ı‹Î_ @›Î_ ¤‚ı »ı
÷ı ¿ı’Ï«fiı ¤›*. ÁÎflÎË ⁄˛˘ÁfiÎfi ÁÎ◊ıfiÎ Ï⁄{fiıÁ Á_⁄_‘˘ ±ı …\±˘ — flÎÁfiÌ √˛ÎË¿ ‹Î»·Ì±˘fiÎ ⁄ı ’˛¿Îfl »ı. ±‹¿
÷ıHÎı ¿Î’Ì fiÎA›Î.
¿Ì◊ «ı fi ı ÷ı ‹ … ·Î˜ fl Ì
ÁıLÀ˘Áı ÷◊Î ÁÎflÎË ⁄˛˘ÁfiÎfiı
÷ı‹fiÎ ⁄ı› ’˛›˘√˘ ÷˘ ΩHÎı
·ı⁄˘flıÀflÌfiÌ «Îfl ÿ̉η˘
‰E«ı ¿›Î˝. ’fl_÷ ·ı⁄˘flıÀflÌfiÌ
⁄ËÎfl ’˛¿ÚÏkÎfiÎ ¬˘‚ı Â_ ⁄fi÷_
ˢ› »ı ? «’ÀÎ ¿Î_¿flÎw’Ì
±fiı «Î_ÿÌfiÎ À˘¿fiw’Ì ¿flLÁÌ
F›Î_ fi ‰’flÎ÷Ì Ë˘› ±ı‰Î
’›Î˝‰flHÎ ‰E«ı ’˛ÎHÎÌ…√÷fiÎ
ÁP›˘ fiŒ˘ ¿fl‰ÎfiÌ fiı‹ ÁÎ◊ı
’˘÷Îfi˘ ‘_‘ο̛ ¿Îfl˘⁄Îfl ÂÌ
flÌ÷ı «·Î‰ı »ı ? Á_ Ï ZÎM÷
…‰Î⁄ ±ı ¿ı ¿ ÿ fl÷Ì
’›Î˝‰flH΋Î_ ¿flLÁÌfiÌ …wfl
fi◊Ì. ±‹¿ ’˛ÎHÎ̱˘ ⁄ÎÀÛfl ±ËŸ ⁄ı @·Ìfifl flÎÁ ±Î√_÷¿ √˛ÎË¿ ‹Î»·ÌfiÎ ÂflÌflı ⁄Î{ı·Î ’fl˘’∞‰˘fiÌ ÁÎŒÁҌ̋Î_ Ωı÷flΛı·Ì »ı
ÏÁVÀ‹fiÎ ‘˘flHÎı ‹Î· Á΋ı
‹Î·fiÌ ·ı‰Õÿı‰Õ ¿flı »ı, ÷˘ ±‹¿ ’˛ÎHÎ̱˘ Áω˝Á ’˛˘‰Î≥Õfl ‹Î»·Ì±˘ flÎÁfiÎ … V◊ÎÏfi¿ ·kÎÎfiÌ Ë˘›, …ı‹HÎı ÁÎŒÁÒŒÌ
÷flÌ¿ı Áı‰ÎfiÎ ⁄ÿ·Î‹Î_ ¿Â_¿ ‰‚÷fl ‹ı‚‰ı »ı. ‹ÎÀı ÿfl ‰¬÷ı ±ı flÎÁfiÌ ÿ¿Îfiı ±Î‰‰_ flèÎ_. Á·Î‹÷Ì
Áω˝Á ’˛˘‰Î≥Õfl Á∞‰˘fiı ±fi·ZÎÌ ÀÎ_¿Ì ¿Î÷˘ ±I›_÷ Ωı¬‹Î‰ÎfiÌ ⁄Ì¿ı @›Î_› ⁄Ì…ı …‰_ ÷ı‹fiÎ ‹ÎÀı Â@› fi◊Ì.
Ëıfl÷…fi¿ ÿά·˘ @·Ìfifl flÎÁ/cleaner wrasse ÷flÌ¿ı ⁄ÌΩı ’˛¿Îfl ±ı‰Ì ‹Î»·Ì±˘fi˘ ¿ı …ı±˘ «˘‹ıfl ¤À@›Î ¿fl÷Ì
±˘‚¬Î÷Ì ‹Î»·Ìfi˘ »ı. µWHοÏÀ⁄_‘fiÎ Á‹ƒ˘fiÌ ¬_ÕÌ› ˢ› »ı ±fiı flÎÁfiÌ ÿ¿Îfi ¬S·Ì Ωı›Î ’»Ì ÁÎŒÁÒŒÌ ‹ÎÀı
»Î…·Ì ’fl ±ı¿oÿflı »Ì»flÎ ÷Ï‚›ı ‰Á÷Ì flÎÁfiÌ ±ÎÂflı ÷ıfiÌ ’ÎÁı ËÎ…fl ◊Λ »ı. ±Î fl¬Õ< √˛ÎË¿˘ ‹ÎÀı ±ı¿Îÿ ⁄Ì∞
500 Ω÷˘ »ı. ±Î‹Î_ @·Ìfifl flÎÁ ±ı ‰Î÷ı …\ÿÌ √HÎΛ ¿ı ÿ¿Îfiı …‰Îfi˘ ω¿S’ Ëo‹ıÂÎ_ ¬S·˘ flËı ÷ı ÿı¬Ì÷Ì ‰Î÷ »ı.
÷ıHÎı ÁŒÎ≥¿Î‹fiı ·√÷Ì Áω˝Á ±Î’‰Îfi˘ ‘_‘˘ ±’fiÎT›˘ ·Î_⁄Ì ¿÷Îfl Ωı›Î ’»Ì ÷ı±˘ ÁΫı … flV÷˘ ‹Î’ı, ±ıÀ·ı
»ı. flÌ÷ÁflfiÌ ÿ¿Îfi ΩHÎı ¬˘·Ì ˢ› ±ı‹ ÷ı ’˘÷ÎfiÎ ¿Î›‹Ì ÷ı‹fi˘ Ï⁄{fiıÁ √‹Î‰‰Î fi ‹Î√÷Ì @·Ìfifl flÎÁ ÷ı‹fiı ⁄‘Ì
Áflfi΋ı √˛ÎË¿˘fiÌ flÎË …\±ı »ı. √˛ÎË¿˘ ±ıÀ·ı ¬_ÕÌ› flÌ÷ı ’˛Î›˘ÏflÀÌ ±Î’ı »ı. V◊ÎÏfi¿ ‹Î»·Ìfiı flÎË Ωı÷Ì flάÌ
»Î…·ÌfiÎ Á‹ƒÌ ’›Î˝‰flH΋Î_ ‰Á÷Î_ ⁄ÌΩ_ ‹Î»·Î_, …ı‹HÎı ’Ëı·Î_ fl¬Õ<fi_ ÁŒÎ≥¿Î‹ ¿flı »ı ±ıÀ·_ … fiÏË, ’HÎ ¿Î‹‹Î_
’˘÷ÎfiÎ ÂflÌflı ⁄Î{ı·Î À«Ò¿ÕÎ parasites/’fl˘’∞‰˘fiı ÿfl ‰‘ ¿Î‚∞ ·ı »ı. @·Ìfifl flÎÁfiı ¬⁄fl »ı ¿ı V◊ÎÏfi¿ ‹Î»·Ìfiı
◊˘ÕÎ ‰¬÷ı fiÎ⁄Òÿ ¿flÎT›Î ‰√fl «Î·÷_ fi◊Ì. @·Î›LÀ ËÎ…fl flÎË Ωı‰ÕÎT›Î »÷Î_ ±fiı ¤ÌÕ ‰¬÷ı ÷ıfiÌ ÁÎŒÁҌ̋Î_ @›Îflı¿
◊Λ, ±ıÀ·ı @·Ìfifl flÎÁ ÷ıfiÌ {ηfl, «Ò≥ ±fiı I‰«Î µ’flÎ_÷ ‰ıà ¿ÎœuÎ »÷Î_ ±ı ‹Î»·Ì ÷˘ ⁄Ì…ı @›Î_› …‰ÎfiÌ fi◊Ì ±fiı
÷ıfiÎ …Õ⁄΋Î_ ’HÎ ¤flΛı·Î ’fl˘’∞‰˘fiı ‹˘Ó ‰Õı «Ò_ÀÌ ¿ÎœÌ Ï⁄{fiıÁ ¿ÿÌ √‹Î‰‰Îfi˘ ◊Λ ÷ı‹ fi◊Ì. ±Î Ω÷fiÎ
±Îfl˘√Ì Ω› »ı. ±ÎfiÎ ‹ÎÀı ⁄‚¿Ì ‹Î»·ÌfiÎ …Õ⁄΋Î_ ±ÎI‹Ï‰rÎÁfiÌ ‹ÎflÌ CÎHÎÌ ‰Îfl ÷ı ÁÎŒÁÒŒÌ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 29
5?f6lhuftfgff Lafz,ffVtfftffVvf+aff6l
‹Î»·ÌfiÎ ∞‰_÷ ¿˘Ê˘ ’HÎ ¿Î’Ì ·ı »ı, ’fl_÷ fl¬Õ< ‹Î»·Ìfiı
…ŒÎ fi ’ˢӫı ÷ıfiÌ ¿Î‚∞ flάı »ı.
’˛¿ÚÏkÎωt˘±ı ·Î_⁄Ì ±‰Ï‘fiÎ_ ÏfiflÌZÎH΢fiı ±_÷ı ΩH›_
÷ı‹ @·Ìfifl flÎÁfiÌ ±Î‰Ì Ï⁄{fiıÁ ’˘Ï·ÁÌfiı ·Ì‘ı fl¬Õ<
√˛ÎË¿˘ ’ˆ¿Ì 60Ñ √˛ÎË¿˘ ÷ı‹fiı ‹‚÷Ì V’ıU›· ÀˇÌÀ‹ıLÀ
Ωı÷Î_ ⁄Ì∞ ‰Îfl ’HÎ ±ı flÎÁ ’ÎÁı ±Î‰ı »ı, F›Îflı √flΩµ
±ı‰Î V◊ÎÏfi¿ √˛ÎË¿˘fiÌ Á_A›Î 100Ñ fiÎ ·ı‰·ı …‚‰Î›ı·Ì
flËı »ı. Áω˝Á ’˛˘‰Î≥Õfl flÎÁfiÎ Áfl‰ˆ›Î ’fl ◊÷Ì ÷ıfiÌ fiıÀ
≥Œı@À — ‰‘ √˛ÎË¿˘, ‰‘ Áω˝Á, ‰‘ fiŒ˘.
±Î ÿά·˘ ±ı‰˘ »ı ¿ı …ı‹Î_ Áω˝Á ’˛˘‰Î≥Õfl flÎÁ ÷ıHÎı
±Î’ı·Ì Áı‰ÎfiÎ ‰‚÷flw’ı ⁄‘Î ‹ı‰Î ¬ÎÀÌ Ω› »ı. ¿˘≥
÷ı‹Î_ ¤Î√ ’ÕΉfiÎfl ˢ÷_ fi◊Ì, ±ıÀ·ı Á_’ÒHν fiŒ˘ ÷ıfiı ‹‚ı
¡ÎLÁ Õı ‰Î·fiÎ ’˛›˘√ ÿflQ›Îfi
…ı‰Ì Áı‰Î, ÷ı‰Î ‹ı‰ÎfiÎ ‘˘flHÎı
‹‚ı·Î_ ’Î_ÿÕÎ_fiÌ Ï‹…⁄ÎfiÌ
‹ÎHÎÌ flËı·Î Ï«Q’ÎL{̱˘
»ı. ’fl_÷ Áω˝Á ’˛˘‰Î≥ÕÁ˝ CÎHÎΠˢ› I›Îflı fiŒÎfiÌ ‰ËıÓ«HÎÌ
…wflÌ ⁄fiı. Á΋ÏË¿ ∞‰fi √Ωfl÷Î_ ’˛ÎHÎ̱˘‹Î_ T›Î’ÎflÌ
¿Îfl˘⁄Îfl ±ı flÌ÷ı «Î·ı »ı. Ï«Q’ÎL{ÌfiÌ ‰Î÷ ¿fl˘ ÷˘ ±ı
‰Îfifl˘fi˘ ‹ÎfiÌ÷˘ Ï¿Îfl ¿·⁄Á/colobus Ω÷fi˘ ‰Î_ÿfl˘
»ı. ±Î «’‚ ±fiı »·Î_√⁄Î… ‰Î_ÿflÎfiı ±ı¿·ÿ˘¿· Ï«Q’ÎL{Ì
Á’ÕÎ‰Ì Â¿ı fiÏË. ±Î◊Ì À˘‚ÎfiÎ ±‹¿ ‰Îfifl˘ hÎHÎ ÏÿÂ΋Î_
÷ıfiı CÎıflÌ «˘◊Ì ÏÿÂÎ ÷flŒ ¤√ÎÕı »ı, F›Î_ ÀÎ_’Ì flËı·Î ‰Îfifl˘
’ˆ¿Ì ±ı¿Îÿ Ï«Q’ÎL{Ì ±ı ¿·⁄Áfiı ’¿ÕÌ ÷ıfiÌ Õ˘¿ ‹flÕÌ
fiάı »ı. fiŒÎfiÌ I›Îfl ⁄Îÿ ◊÷Ì ‰ËıÓ«HÎÌ‹Î_ ¤Î√ Œ@÷ ±ı
… Ï«Q’ÎL{̱˘fiı ‹‚ı ¿ı …ı‹HÎı Ï¿Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ¤Î√ ·Ì‘˘
ˢ› »ı. À˘‚Îfi˘ ÁflÿÎfl ’HÎ Ωı ±ı ¿Î›˝‹Î_ Á΋ı· fi ◊›˘
ˢ› ÷˘ ÷ıfiı ¿Â_ ‹‚÷_ fi◊Ì. ‹Ëıfi÷ fiÏË, ÷˘ ‹Ëıfi÷fi_ Œ‚
’HÎ fiÏË. ’ÎÀÛfiflÏÂ’fiÎ ‘_‘Îfi˘ ±ı … ‘Îfl˘ »ı. ±Î ‰Î÷fiı
…\ÿÌ flÌ÷ı ’HΠω«Îfl˘ — ‹Îfi˘ ¿ı ¿·⁄Áfiı ’¿Õ÷˘ Ï«Q’ÎL{Ì
‹…⁄Ò÷ ¿ÎÃÌfi˘ ˢ› ±fiı ⁄‘˘ fiŒ˘ ’˘÷ÎfiÎ ËV÷¿ flάÌ
·ı‰Î Á‹◊˝ ˢ› ÷˘ ÷ıHÎı ‰ËıÓ«HÎÌ ¿fl‰ÎfiÌ …wfl ¬flÌ ?
Ï⁄{fiıÁ ’˘Ï·ÁÌ ÷flÌ¿ı ±ı ¬˘À<_ √HÎΛ, ¿ı‹ ¿ı ⁄ÌΩ ‰Îfifl˘
30 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
ŒflÌ ‰¬÷ Á΋ÒÏË¿ Ï¿Îfl‹Î_ ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı ΩıÕΛ fiÏË.
Ï«Q’ÎL{ÌfiÎ ±Î‰Î Ï⁄{fiıÁ ±Ï¤√‹fiı ’˛›˘√Â΂ÎfiÎ
‹Îˢ·‹Î_ «¿ÎÁ‰Î ‹ÎÀı ¿ıÀ·Î¿ Á‹› ’Ëı·Î_ ¡ÎLÁ Õı ‰Î·
fi΋fiÎ ±‹ıÏfl¿fi ∞‰ÂÎjÎ̱ı ’Î_…flÎfiÎ Ï«Q’ÎL{Ì ’fl …\ÿÌ
flÌ÷fi˘ ’˛›˘√ ¿›˘˝. ±ËŸ ¿·⁄Á ‰Î_ÿflÎ fi Ë÷Î, ±ıÀ·ı Õı
‰Î·ı ⁄_‘fiΉV◊ÎfiÎ Ï«Q’ÎL{̱˘ ’ˆ¿Ì ±ı¿ Ï«Q’ÎL{Ìfiı
ËÏfl›Î‚Î_ ’Î_ÿÕÎ_fi˘ ‹⁄·¬ …J◊˘ ‘flΉ÷Ì ‹˘ÀÌ Õ΂¬Ì
±Î’Ì. ±Î ¬ÂfiÁÌ⁄fiı I›Îfl ’»Ì ⁄οÌfiÎ Á˙ ‰Îfifl˘ CÎıflÌ
‰Y›Î. Ï«Q’ÎL{Ì ‰Îfifl˘fi˘ V‰¤Î‰ »ı ¿ı ¬˘flο ‹ÎÀı ÷ı±˘
¿ÿÌ {ÒÀ_ Î{ÒÀ_ fi ¿flı, ‹ÎÀı ’Î_ÿÕÎ_ ‹ı‚‰‰Î ÿflı¿ ‰Îfiflı Ϥ¬ÎflÌfiÌ
‹ÎŒ¿ ËÎ◊ ·_⁄ÎT›˘. ’˘{ Ï⁄·¿<· ±ı‰˘ … Ë÷˘, ¿ı‹ ¿ı
Ë◊ı‚Ì µ’fl ÷flŒ Ë÷Ì. Õ΂¬ÌfiÎ ‹ÎÏ·¿ ‰Îfiflı ·√¤√
ÿflı ¿ fiı ◊˘ÕÎ_ ¿ ’Î_ ÿ ÕÎ_ ±ÎM›Î_
(…\±˘, ÕÎ⁄˘ Œ˘À˘), ’HÎ ‰‘
ÿS·˘ ±ı Ï«Q’ÎL{Ìfiı ±ÎM›Îı ¿ı
…ı ÷ıfiÎ ‰Î‚fi_ Ïfi›Ï‹÷ flÌ÷ı
√˛ÒÏ‹_√/grooming ¿fl÷˘ Ë÷˘--
±ıÀ·ı ¿ı ‰Î‚fiÎ √E»Î ‰E«ı I‰«Î
’fl «˘ÓÀı·Î ·˘ËÌ’ÌHÎÎ_ ’fl˘’∞‰Ì
¿ÌÀ¿˘ ‰ÌHÎÌ ¿Îœ÷˘ Ë÷˘. ±Î
Ï«Q’ÎL{Ì ÷ıfi˘ Áω˝Á ’˛˘‰Î≥Õfl
Ë÷˘, …ıfiÌ Áω˝Áfi_ ‰‚÷fl ÷ıHÎı
…J◊Î⁄_‘ ’Î_ÿÕÎ_ ‰Õı «Ò¿T›_. ’˛ffi
±ı ◊Λ ¿ı …ı‹HÎı ÷ıfiı √˛ÒÏ‹_√fiÌ
Áω˝Á ’ÒflÌ fiˢ÷Ì ’ÎÕÌ ±ı‰Î
‰Îfifl˘fiı ÷ıHÎı ◊˘ÕÎ_ CÎHÎÎ_› ’Î_ÿÕÎ_ ¿ı‹ ±ÎM›Î_ ? µkÎfl — ËÏfl›Î‚Î_
’Î_ÿÕÎ_fiÌ Õ΂¬Ì ⁄Ì∞ ‰¬÷ ¿ÿΫ ÷ıfiı fi ‹‚ı, ±ıÀ·ı Õ΂¬Ì
Ωı ⁄ÌΩfiı ‹‚ı ÷˘ ±ı‰ı ‰¬÷ı ’˘÷Îfiı ÷ı‹Î_fi˘ ÏËVÁ˘ ’˛ÎM÷
◊Λ ±ı √HÎ÷fḻı ÷ıHÎı ’˘÷ı ¿ıÀ·ı¿ ±_Âı ¤ÒA›Î flËÌ Á˙fiı
¤Î√ ±ÎM›˘. ¤Ï‰W› ‹ÎÀı ±ı¿ Ω÷fi_ ‹ÒÕÌfl˘¿ÎHÎ ¿›*.
±Îfiı ⁄Λ˘·˘Ï…fiÎ ÂOÿ¿˘Â ‹…⁄ reciprocal altru-
ism ¿Ëı »ı. (altruism = Ω÷ı fi¿ÁÎfi ‰ıÃÌ ⁄ÌΩfiı ŒÎ›ÿ˘
¿flΉ‰˘ ±fiı reciprocal = ’ÎflV’Ïfl¿.) ±Î‰÷Ì ¿Î·ı …ıfi_
‰‚÷fl ‹‚Ì flËı ±ı‰˘ ’fl˘’¿Îfl ±Î…ı ¿fl‰ÎfiÌ fiÌÏ÷
’˛ÎHÎÌ…√÷fiÎ CÎHÎÎ ÁP›˘±ı Ï⁄{fiıÁfiÎ ‘˘flHÎı ±’fiÎ‰Ì »ı.
µÿÎËflHÎ ΩHΉ_ ˢ› ÷˘ ±ı ‹ÎÀı ŒflÌ ‰¬÷ ’ı·Î ¿ı’Ï«fifiı
›Îÿ ¿fl‰Î flèÎÎ, …ı‹fiÌ Ï⁄{fiıÁ ÁıLÁ ‹Ò·‰‰Î Á_¢‘¿
¡ÎLÁ Õı ‰Î·ı ±fi˘¬˘ ’˛›˘√ ±…‹ÎT›˘. ⁄ı ¿ı’Ï«fi
‰Î_ÿfḻ˘fiı ÷ıHÎı ±Õ˘±ÕfiÎ Ω‚ÌÿÎfl ’Î_…fl΋Î_ flάÌ.
’Î_…flÎfiÌ ±Î√‚ ·Î_⁄_ ’ÎÏÀ›_ √˘ÃT›_ ±fiı ÷ıfiÎ ’fl ÿflı¿
‰Î_ÿflÌ ‹ÎÀı ¬˘flο ¤flı·˘ ±¿ı¿ ’Îflÿ½¿ ⁄ε· ‹Ò@›˘.
M·ıÀŒ˘‹˝ ’fl ±Î√‚’λ‚ Áfl¿Ì ¿÷Î ’ÎÏÀ›Î ÁÎ◊ı ‰…Ïfi›_
 5?f6lhuftfgff Lafz,ffVtfftffVvf+aff6l

’HÎ ⁄Î_K›_. (…\±˘, ⁄Î…\fiÌ ±Î¿ÚÏ÷.)

‰…fi ±ıÀ·_ ¿ı ⁄ı› ¿ı’Ï«fi ‰Î_ÿfḻ˘
ÁÎ◊ı ‹‚Ì ’ÎÏÀ›Î ÁÎ◊ı Ωı Õ Î›ı · ˘
·Î¿ÕÎfi˘ ËÎ◊˘ fi ¬ıÓ«ı I›Î_ Á‘Ì ±ı
’ÎÏÀ›_ ÷ı‹fiÌ ÏÿÂ΋Î_ fi Áfl¿ı ±fiı
¬˘flο ËÎ◊‰√˘ fi ⁄fiı. ±ı¿‹ı¿fiÎ
ÁË›˘√ ‰√fl ¿Î‹ ◊Λ fiÏË.
Ïÿ‰Á˘ Á‘Ì ⁄ı› ¿ı’Ï«fiı ÀÌ‹‰¿Û
¶ÎflÎ ¬˘flο ‹ı‚‰‰Î‹Î_ ⁄flÎ⁄fl ÀuÏfi_√
Ω‚T›_. ±ı¿ ‰Îfl ◊›_ ±ı‰_ ¿ı ’ÎÏÀ›_
fi∞¿ ±ÎT›Î ’»Ì Á˜‹Ì fi΋fiÌ ‰Î_ÿfḻı
’˘÷ÎfiÌ ±Î√‚fiÎ ⁄ε·‹Î_ flËı·˘
¬˘flο ±_¿ı ¿flÌ ËÎ◊˘ »˘ÕÌ ÿÌ‘˘, ’HÎ
⁄ΛÁ fi΋fiÌ ⁄Ì∞ ‰Î_ÿflÌ ’˘÷ÎfiÎ
⁄ε·fiı ¬Î·Ì ¿flÌ Â¿Ì fiÏË. ’ÎÏÀ›_
ÿÒfl …÷_ flèÎ_. Á˜‹Ì ’ıÀ’ÒΩ‹Î_ ‹Â√Ò·
⁄fiÌ, ±ıÀ·ı flÌÁı ±fiı fl˘Êı ¤flΛı·Ì ⁄ΛÁı ÷fl÷ ⁄Ò‹flÎHÎ ¡ÎLÁ Õı ‰Î·fi˘ ’˛›˘√ ⁄ı flÁ’˛ÿ ’˛ffi˘ …√ÎÕı »ı. ’˛◊‹
‹«Î‰‰Îfi_ Âw ¿flÌ ÿÌ‘_. Ω‚ÌÿÎfl ’ÎÏÀÛÂfifiı Ë·⁄·Î‰Ì ±ı ¿ı ’˛ÎHÎÌ…√÷fiÎ ÁP›˘ ÷ı‹HÎı ¿˘fiÎ ’fl ¿ıÀ·Ì ‰¬÷
«ÌÁ˘ ’ÎՉΠ·Î√Ì. ⁄ΛÁfi_ …·ÿ Ïfl±ı@Âfi Ωı÷Î_ Á˜‹Ì±ı ¿ıÀ·˘ ’fl˘’¿Îfl ¿›˘˝ ÷ıfi˘ Àˇı¿ flı¿˘ÕÛ ¿ı‰Ì flÌ÷ı flάı »ı ?
¬Î‰Îfi_ ⁄_‘ ¿›*, ·Î¿ÕÎfi˘ ËÎ◊˘ ’¿Õu˘ ±fiı ’ÎÏÀ›_ ŒflÌ ≥L‰ıVÀ‹ıLÀfi˘ ’˘ÀÛŒ˘Ï·›˘ ÷ı‹fiı ›Îÿ flËı »ı ¬fl˘ ? Á˜‹Ìfi˘
fi∞¿ ¬ı« Ó ‰Î‹Î_ ⁄ΛÁfiı ‹ÿÿ ¿flÌ. ⁄ΛÁı ’Îflÿ½¿ ⁄ε·‹Î_ ±fiı ⁄ΛÁfi˘ ÿά·˘ ±ı‰˘ »ı ¿ı …ı‹Î_ ›ÎÿÿÎV÷fiı {Î{Ì
flËı·˘ ⁄‘˘ ¬˘flο ËV÷√÷ ¿›˘˝ ±ıÀ·˘ ‰¬÷ Á˜‹Ì±ı ’Òfl÷˘ ÷VÿÌ ±Î’‰ÎfiÌ flËı÷Ì fi◊Ì. ¿ı’Ï«fi ‹ÎhÎ ⁄ı »ı ±fiı ⁄ı›
ÁË›˘√ ±Î’Ì ËÎ◊˘ ’¿ÕÌ flÎA›˘. ±Õ˘±ÕfiÎ_ ’Î_…flÎ_‹Î_ »ı, ’fl_÷ …ı ’˛ÎHÎ̱˘ ‹˘ÀÎ Á‹ÒË‹Î_
Á˜‹Ìfi˘ ⁄ε· ¬Î·Ì ˢ‰Î »÷Î_ ÷ıHÎı ¬Î‰Îfi_ ’Õ÷_ ‹Ò¿Ì flËı÷Î_ ˢ› ÷ı‹HÎı ÷˘ ’˘÷ÎfiÎ ÏËÁÎ⁄Ì «˘’Õı ⁄Î¿Ì ÿı‰ÎfiÎ_
ËÎ◊˘ ¬ıÓE›˘ ÷ı ⁄ΛÁfiÎ ¿¿‚ÎÀfiı ·Ì‘ı fiÏË, ’fl_÷ ±ı‹ ±fiı ⁄Î¿Ì ·ıHÎÎ_fiÎ_ ±fiı¿ ¬Î÷Î_ ’ÎÕ‰Î_ flèÎÎ_. ⁄ÌΩı ‹t˘ ±ı
ΩHÎÌfiı ¿ı ¬˘flο◊Ì ‰_Ï«÷ flËÌ …‰Î‹Î_ @›Îflı¿ ÷ıfi˘› ‰Îfl˘ ¿ı ’˛ÎHÎ̱˘ Ω‰¿ Á΋ı ±Î‰¿fiÎ_ ·ı¬Î_Ωı¬Î_ ÂÌ flÌ÷ı ¿flı »ı?
±Î‰Ì ¿ı ÷ı‹ Ë÷˘ ±fiı I›Îflı ⁄ΛÁfiÎ ÁË›˘√fiÌ ÷ıfiı ‹Îfi˘ ¿ı fi ¿flÌ Â¿÷Î_ ˢ› ÷˘ @›Îflı¿ ‰¿flÎ ¿fl÷Î_ ¬«˝ ‰‘Ì
…wfl ’Õ‰ÎfiÌ Ë÷Ì. ’ÏflHÎ΋ı ±I›Îflı ÷ı ⁄ΛÁfiı ‹ÿÿ fi Ω›--±fiı I›Îfl ’»Ì ·Î¬fiÎ ⁄Îfl ËΩfl …ı‰Î ±ı ‘_‘Îfiı
¿flı ÷˘ ±Î√‚ …÷Î_ ⁄ΛÁfi˘ ÁË¿Îfl ÷ıfiı ‹‚ı fiÏË. ±Î Ï⁄{fiıÁ ¿Ëı‰Î› ¬fl˘ ? ±ËŸ ŒflÌ ’λ˘ ⁄ΛÁfi˘ ±fiı
ÿά·˘ ¡ÎLÁ Õı ‰Î·fiÎ ‹÷ı reciprocal altruism fi˘ Ë÷˘, Á˜‹Ìfi˘ ÿά·˘ …\±˘. Á˜‹Ì±ı ’˘÷Îfi˘ ⁄ε· ¬Î·Ì ˢ‰Î
…ıfiÎ ‹…⁄ ±Î‰÷Ì ¿Î·ı ‰‚÷fl ‹‚‰ÎfiÌ √HÎ÷flÌ ÁÎ◊ı »÷Î_ ⁄ΛÁfiÎ ·Î¤Î◊ı˝ ’ÎÏÀ›Îfi˘ ËÎ◊˘ ¬ıÓ«Ì ’Ïfll‹fiÎ
±Î…ı ‹ÒÕÌfl˘¿ÎHÎ ¿flΛ_ Ë÷_. ⁄ËÎfiı ÷tfi fi∞‰_ ‹ÒÕÌfl˘¿ÎHÎ ¿›*, …ıfiÌ Á΋ı …÷ı ÿËÎÕı

…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 31

5?f6lhuftfgff Lafz,ffVtfftffVvf+aff6l

⁄ΛÁfi˘ ÁË¿Îfl ‹‚Ì flËı ±ıÀ·ı ÷ıHÎı

’˘÷ı ¤ÒA›Î fi flËı‰_ ’Õı ÷ı ŒÎ›ÿ˘ ⁄Ë
‹˘À˘ √HΉ˘ Ωı≥±ı. ’˛›˘√Â΂ÎfiÌ
…ı‹ ¿<ÿfl÷fiÎ ¬˘‚ı ’HÎ Â_ ’ÎflV’Ïfl¿
’fl˘’¿Îflfi˘ ‘_‘ηZÎÌ Á˘ÿ˘ ±Î‰Ì flÌ÷ı
’˛˘ÏŒÀı⁄· ⁄fi÷˘ ˢ› »ı ?
⁄Lfiı ‹tÎfiÎ ⁄ıVÀ ¬·ÎÁÎ ±Î’÷_
ºWÀÎ_÷ ‹K› ±‹ıÏfl¿Î‹Î_ ◊÷Î_ ‰ÎQ’Λfl
’˛¿ÎflfiÎ_ «Î‹Î«ÌÏÕ›Î_fi_ »ı. flÎÏhÎfiÎ
Á‹›ı C΢ÕÎ, √Λ ±fiı CÎıÀÎ_-⁄¿flÎ_ …ı‰Î_
’η÷_ …fiΉfl˘fiı ⁄Î{Ì ’ÌÕÎfi˘ ±fi¤‰ ¿flÎT›Î ‰√fl ÷ı‹fi_ ÂflÌflfi_ ÷Î’‹Îfi fi˘‹˝· Á’ÎÀ̱ı …‚‰Î÷_ fi◊Ì. ÷Î’‹Îfi
·˘ËÌ ’Ì …÷Î_ ‰ÎQ’Λflfiı (…\±˘, µ’flfi˘ Œ˘À˘) ⁄ÌΩı ¬˘flο ±‹¿ Ëÿ ¿fl÷Î_ CÎÀÌ Ω› ÷˘ Q≤I› fiÌ’…ı »ı. ÁΑÎflHÎ flÌ÷ı
‹ÎŒ¿ ±Î‰÷˘ fi◊Ì. ÂÎflÌÏfl¿ ‰…fifiÎ 50Ñ ◊Ì 100Ñ ÷ı±˘ ·˘ËÌ ‰√fl 60 ¿·Î¿ …ıÀ·˘ Á‹› ¬ıÓ«Ì ¿Îœı, ’HÎ
…ıÀ·_ ·˘ËÌ ÷ı‹fiı ÿflfl˘… ‹‚Ì flËı‰_ Ωı≥±ı, fiÏË÷fl ÷ı‹fiÎ I›Îfl ’»Ìfi˘ ¤Ò¬‹fl˘ ÷ı‹fiÌ ÿflı¿ ⁄Λ˘·˘Ï…¿· Ïø›Îfiı
‹_ÿ ’ÎՉΠ‹Î_Õı »ı. ±Î fi˘⁄÷ À΂‰Î ‹ÎÀı
gff[8af}sdff+ gff[+wfl ,ff[ Á‹ÒË«ÎflÌ ‰ÎQ’Λfl reciprocal altruism
á ‹ÎÏ·¿fiı fiŒ˘ fl‚Ì ±Î’÷Î Œı@ÀflÌfiÎ lÏ‹¿ ‹…^fl˘fiı ’√Îfl «Ò¿‰‰Îfi˘ ‘Îfl˘ ‰Õı ±ı¿⁄ÌΩfiı ÁË›˘√ ±Î’ı »ı. Ï¿ÎflfiÌ
±ı¿·Ì ‹Îfi‰Ω÷ı ±’fiÎT›˘ »ı ±ı‰_ fi◊Ì. ±ı¿ ’˛›˘√ ‰¬÷ı Á_¢‘¿˘±ı ⁄ı ¬˘… ¿fl‰Î‹Î_ Á÷÷ ⁄ı flÎ÷ Á‘Ì ÏfiWŒ‚
¿ı’Ï«fi ⁄_ÿfl˘fiÎ ’Î_…flÎ ±Î√‚ V·Î≥ÏÕo√ ’ÎÏÀ›Î ’fl ¿Î«fi˘ ±¿ı¿ ⁄ε· √›ı·_ «Î‹Î«ÌÏÕ›_ ¤Ò¬‹flÎ ÷flŒ ‘¿ı·Î›
√˘ÃT›˘. ±ı¿ ⁄ε·‹Î_ ¬˘flο ‹Ò@›˘, ’HÎ ⁄ÌΩı ¬Î·Ì flÎA›˘. ’ÎÏÀ›ÎfiÎ ±·√ I›Îflı ˢ…flÌ‹Î_ ¤fl’Ò fl ·˘ËÌ ‘flΉ÷ _
ËÎ◊Î ¬ıÓ«Ì ÷ıfiı Á_›@÷ ⁄‚ı … fi∞¿ ·Î‰Ì ¿Λ ÷ı‹ Ë÷_. ⁄ÌΩ ¿ı’Ï«fifi˘ «Î‹Î«ÌÏÕ›_ ’˘÷ÎfiÎ ‹˘Ó ‰Õı ÷ıfiÎ ‹˘Ó‹Î_ ¿ıÀ·_¿
⁄ε· ¬Î·Ì ˢ‰Î »÷Î_ ÷ıHÎı ’ÎÏÀ›_ ¬ıÓ«‰Î‹Î_ ‹ÿÿ ¿flÌ, ‹ÎÀı ’Ëı·Î ¿ı’Ï«fiı ·˘ËÌ ÀˇÎLÁŒfl ¿flÌ ÷ıfiı ∞‰÷ÿÎfi ±Î’ı »ı.
‹Ëıfi÷ÎHÎÎ ÷flÌ¿ı ¬˘flοfi˘ ±‹¿ ÏËVÁ˘ ÷ıfiı ±ÎM›˘. ’ÎÏÀ›_ ±ı¿·ı ËÎ◊ı ¬ıÓ«Ì
’Îfl¿Îfi_ ⁄ı·ıLÁ-ÂÌÀ Á‘Îfl‰Î ‹ÎÀı ’˘÷Îfi_
¿Λ ±ı‰˘ ⁄_ÿ˘⁄V÷ √˘Ã‰‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ I›Îflı ±ı ¿Î‹ Ω÷ı ¿flÌ ·ıfiÎfl ’Ëı·Î
Áfl‰ˆ›_ ÷ı ⁄√ÎÕı »ı, ¿ı‹ ¿ı …ıÀ·_ ·˘ËÌ
√‹Î‰‰Îfi_ ◊Λ ±ıÀ·_ … ÷ı ’˘÷ı ¤Ò¬‹flÎfiÎ
¿ı’Ï«fiı ⁄‘˘ ‹Î· ’˘÷ı flÎ¬Ì ·Ì‘˘. M›˘fl Ï⁄{fiıÁ !
’˘≥LÀfiÌ ‰‘ Á‹Ì’ Ω› »ı.
á ≥¿˘fi˘Ï‹@Áfi˘ ÏÕ‹ÎLÕ ±ıLÕ ÁM·Î›fi˘ Ïfi›‹ ’˛ÎHÎÌ…√÷‹Î_ ◊÷Î ‰ı’Îflfiı fl@÷ÿÎ÷Î ‰ÎQ’Λfl ‹ÎÀı ±Î‰˘ ‘_‘˘
’HÎ ·Î√ ’Õı »ı. ±ÎÏ¡¿ÎfiÎ ⁄⁄Òfi ‰Î_ÿflÎfiÌ ÁflıflΠÿı ¬ Ì÷Ì flÌ÷ı ¬˘Àfi˘ …HÎΛ, ’fl_ ÷ 
‹ÎÿÎ Œ@÷ ’˘÷ÎfiÎ_ fiÏË, ’Îfl¿Î_ ⁄E«Î_ ’˛I›ı ’HÎ ±Î¿Ê˝HÎ ‰ÎV÷‰‹Î_ fi◊Ì. ¬«˝·Î¤fiÌ º„WÀ±ı
‘flΉı »ı. (…\±˘, …‹H΢ Œ˘À˘.) ⁄E«ÎfiÌ ‹Î÷Î ÷ı‹fiÌ ±ı ‹Î‹·˘ ÁËı… {ÌHΉÀ’Ò‰˝¿ ÷’ÎÁ‰Î …ı‰˘
T≤Ïk΋Î_ Ï⁄{fiıÁfiÌ ÷¿ …\±ı »ı. ±L› ‹Îÿα˘ ’ÎÁı ÷ı »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı Ï⁄{fiıÁfi_ ’ÎÁ_ ÷ı‹Î_ ÁflÁ
’˘÷ÎfiÎ_ ‰Î‚‹Î_ ¤flΛı·Ì ’fl˘’∞‰Ì ∞‰Î÷˘ ¿œÎ‰ı »ı. flÌ÷ı ‰HÎΛı·_ »ı. µÿÎËflHÎ ‹ÎÀı ‘ÎflÌ ·˘
⁄⁄ÒfifiÎ À˘‚΋Î_ ⁄E«Î_fiÌ Á_A›Î …ı‹ ±˘»Ì (ÁM·Î› ¿ı ‹K› ±‹ıÏfl¿ÎfiÎ …_√· ‰E«ı ±_‘ÎflÌ
±˘»˘) ±fiı ÷ı‹fiÎ ’˛‹ÎH΋Î_ ‹Îÿα˘ …ı‹ ‰‘Îflı (ÏÕ‹ÎLÕ √ŒÎ‹Î_ ¨‘ı ‹Î◊ı ·À¿÷Î_ ‰ÎQ’Λflfi_ {Ò_Õ
‰‘Îflı) ÷ı‹ ⁄E«ÎfiÌ ÁflıflΠ‹Î÷Î ‰‘ Áı‰Î ‹ı‚‰ı »ı. ÷ı‹fiÎ Ï¿Îfl˘fi_ ·˘ËÌ ’Ìfiı ‹˘ÕÌ flÎhÎı
±ı¿oÿflı ‹˘fi˘’˘·Ìfi˘ ‘_‘˘ «·Î‰ı »ı. ’λ\_ Œflı »ı. ±ËŸ ««Î˝fiÎ Á_ÿ¤ı˝ ‹ÎhÎ ⁄ı
«Î‹Î«ÌÏÕ›Î_ fi Ì ‰Î÷ ¿fḻı . ±ı ¿
á Ï«Q’ÎL{ÌfiÎ À˘‚Îfi˘ ÁflÿÎfl ±Î¿„V‹¿ flÌ÷ı ¬˘flοfi˘ ’fl‰Ã˘ ‹ı‚‰ı I›Îflı «Î‹Î«ÌÏ՛αı ’˘÷ÎfiÎ ¤˘…fi ’Ëı·Î_fiÎ
⁄‘˘ ÿS·˘ ’˘÷ı ±Îfl˘√Ì …÷˘ fi◊Ì. À˘‚ÎfiÎ …ı ÁP›˘ ÷ıfiÌ ÁflÿÎflÌfiı Àı¿˘ ÂÎflÌÏfl¿ ‰…fi ¿fl÷Î_ 130Ñ …ıÀ·_ ‰…fi
±Î’÷Πˢ› ÷ı‹fiÌ ÁÎ◊ı ¬˘flοfiÌ ‰ËıÓ«HÎÌ ¿flı »ı. ωfl˘‘̱˘ ’ˆ¿Ì ±ı¿Îÿ ¤ÒA›˘ ·˘ËÌfiÎ ’˛÷Î’ı ‹ı‚T›_ »ı. ⁄ÌΩfiÌ ±Î√·Ì
Ï«Q’ÎL{Ì Ωı ËÎ◊ ·_⁄Ήı ÷˘ ’Ëı·Ì ‰¬÷ ’»Ì ⁄Ì∞ ‰Îfl ’HÎ ±ı ÁP›fiı ¬˘flο flÎ÷ ¿˘flÌ √›Î ’»Ì ±ı ⁄Ì∞ flÎ÷ı ’HÎ
±Î’Ì »ı‰Àı ÷ıfiı ’˘÷Îfi˘ ÷flŒÿÎfl ⁄fiÎ‰Ì ÿı »ı.á ·˘ËÌfi˘ ±ÎËÎfl ’˛ÎM÷ ◊›˘ fi◊Ì, ±ıÀ·ı ÷ıfi_
32 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007

‰…fi ˉı ±√εfiÎ ÏËÁÎ⁄ı
‹ÎhÎ 80Ñ »ı. ‰…fifiÎ ⁄ı›
±Î_¿ÕÎ ÿÂν‰÷˘ ⁄Î…\fi˘ √˛ÎŒ
…flÎ K›Îfi’Ò‰˝¿ …\±˘. ±Î√΋Ì
¬ · ÎÁ˘ fl˘«¿ »ı ±fiı ÷ı
Á‹…‰Î ‹ÎÀı √˛ÎŒ ‹Ëk‰fi˘ »ı.
±_‘ÎflÌ √ŒÎ‹Î_ ’fl÷ ±ÎT›Î
⁄Îÿ ¿ıÀ·˘¿ Á‹› ‰Ì÷ı »ı.
ÿflQ›Îfi ·˘ËÌÁ¤fl ‰ÎQ’Λflı
¿ıÀ·_¿ ·˘ËÌ ’«ÎT›_ »ı ±fiı
÷ıfiÌ Ë˘…flÌ‹Î_ ⁄Î¿Ì flËı·˘
’fl‰Ã˘ Ωı÷Î_ ˉı ÷ıfi_ ‰…fi
±√εfiÎ ÏËÁÎ⁄ı 130Ñ fiı
⁄ÿ·ı 108Ñ »ı. Ï⁄·¿<· ±ı
… ‰¬÷ı ¤Ò¬‹flÎ ÷flŒ ‘¿ı·Î÷_ ’Õ˘ÂÌ ‰ÎQ’Λfl ÷ıfiÎ K›Îfi
’fl ±Î‰ı »ı, …ıfiı ÷ı ’Î_«ı¿ ‹Ì·Ì·ÌÀfl …ıÀ·_ ·˘ËÌ ¤Ï‰W›‹Î_
‰‚÷fl ‹‚Ì flËı‰ÎfiÌ T›Î’ÎflÌ √HÎ÷flÌ ÁÎ◊ı ÀˇÎLÁŒfl ¿flı
»ı. …\±˘ ¿ı fl@÷ÿÎ÷Î ‰ÎQ’ΛflfiÎ ÂÎflÌÏfl¿ ‰…fifi˘ √˛ÎŒ
fl@÷ÿÎfi ’»Ì ·√¤√ 96Ñ Á‘Ì fiÌ«ı ±Î‰ı »ı ±ıÀ·_ …
fiÏË, ’HÎ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ¤Ò¬‹flÎfiÎ VÀı… ±fiı ÷ıfiÎ ‰E«ıfi_ ±_÷fl
6 ¿·Î¿ …ıÀ·_ CÎÀı »ı. fl@÷ÿÎ÷Î ‰ÎQ’Λflı ±ıÀ·˘ Á‹›
√‹Î‰‰Îfi˘ ◊Λ »ı ±fiı ÷ı Á‹› ¬flı¬fl Ï¿o‹÷Ì »ı.
±Î‹ »÷Î_ ⁄Ì∞ ÷flŒ fl@÷ÿÎfi ‹ı‚‰÷Î ‰ÎQ’Λflfiı ◊÷˘
·Î¤ fl@÷ÿÎ÷Î ‰ÎQ’Λflı ¤˘√‰‰Î ’Õı·Î ¬«˝ ¿fl÷Î_ ¬ÎVÁ˘
‰‘Îflı »ı. ±Î «Î‹Î«ÌÏÕ›Îfi_ ‰…fi 80Ñ ◊Ì ‰‘Ìfiı 85Ñ
Á‘Ì ’ˢӫı »ı. ωÂıÊ ‹Ëk‰ Ωı ¿ı ‰…fifi_ fiÏË, ’HÎ
¤Ò¬‹flÎfi_ VÀı… ¿ıÀ·_ ’λ‚ Ãı·Î› ÷ıfi_ »ı--±ıÀ·ı ¿ı Á‹›fi_
»ı. ¤Ò¬‹flÎ◊Ì ⁄«‰Î ‹ÎÀı ±ı ‰ÎQ’Λfl ⁄ÌΩı 18 ¿·Î¿fi˘
Á‹› ‹ı‚‰ı »ı. √˛ÎŒ‹Î_ ⁄÷ÎT›Î ‹…⁄ fl@÷ÿÎ÷αı …ıÀ·˘
Á‹› √‹ÎT›˘ ÷ıfiÎ ¿fl÷Î_ fl@÷ÿÎfi ·ıfiÎflı hÎHÎ √H΢ ‰‘
Á‹› ‹ı‚T›˘. Œ@÷ 6 ¿·Î¿fiÎ ‹ÒÕÌfl˘¿ÎHÎ Á΋ı 18 ¿·Î¿fi_
‰‚÷fl …ı‰_ ÷ı‰_ √HÎΛ fiÏË.
±ı¿ ‰ÎQ’Λflı ¿flı·Î ‹ÒÕÌfl˘¿ÎHÎfi_ ‰‚÷fl ⁄ÌΩ ‰ÎQ’Λflfiı
‹Y›Î ’»Ì ‰Î÷fi_ I›Î_ … d· VÀ˘’ ±Î‰Ì …‰Îfi_ ˢ› ÷˘ ±ı
Ï⁄{fiıÁ fi◊Ì, ’fl_÷ ±Î√‚ fi˘ÓK›_ ÷ı‹ ‰ÎQ’Λfl Ω÷fiÎ_
«Î‹Î«ÌÏÕ›Î_ ‰E«ıfi˘ Á_⁄_‘ ’ÎflV’Ïfl¿ ’fl˘’¿Îflfi˘ »ı. ±Î◊Ì
’Ëı·Î Á˘ÿÎ ’»Ìfi˘ Ïfl‰Á˝ ±ı„LÀˇ‰Î‚˘ ⁄ÌΩı Á˘ÿ˘ ’HÎ
ÏËÁÎ⁄Ì √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰˘ flè΢. ±Î Á˘ÿÎ ‰¬÷ı fl@÷ÿÎ÷Î
‰ÎQ’Λflfi_ ‹ÒÕÌfl˘¿ÎHÎ ÷√ÕÎ fiŒÎ ÁÎ◊ı ‰ÁÒ· ◊Λ, ¿ı‹ ¿ı
±ıÀ·Ì … ‹ÎhÎÎfi_ ‰‚÷_ fl@÷ÿÎfi ÷ıfiı ±√ε ◊›ı·Î 6
¿·Î¿fiÎ fi¿ÁÎfi Á΋ı 18 ¿·Î¿fi˘ ŒÎ›ÿ˘ ¿flÎ‰Ì ±Î’ı »ı.
’ÏflHÎ΋ı 12 ¿·Î¿fi˘ fiıÀ ’˛˘ÏŒÀ ◊Λ »ı. ‰ÎQ’ΛflfiÌ
5?f6lhuftfgff Lafz,ffVtfftffVvf+aff6l
…‹Î÷‹Î_ ±Î‰˘ Ï⁄{fiıÁ
fi «Î·÷˘ ˢ÷ ÷˘ ±Î…ı
¿ÿΫ ±ı «Î‹Î«ÌÏÕ›Îfi_
±„V÷I‰ ’HΠˢ÷ fiÏË.
ˉı ⁄Î¿Ì flËı·˘ ⁄ÌΩı
‹t˘ — ¨‘ı ‹Î◊ı ·À¿÷Î
√ŒÎ‰ÎÁÌ …^◊ ’ˆ¿Ì ¿˘fiÎ
’fl ¿ıÀ·Ì ‰¬÷ ¿ıÀ·˘
’fl˘’¿Îfl ¿›˘˝ ÷ıfi˘ Àˇı¿
flı ¿ ˘ÕÛ ‰ÎQ’Λfl
«Î‹Î«ÌÏÕ›Î_ ¿ı‰Ì flÌ÷ı flάı
»ı ? ·˘ËÌfiÎ fi΋ı ·ıHÎÎ_
…ı‹fiÎ ¬Î÷ı ⁄˘·÷Πˢ›
÷ı ‹ fiı «Ëı fl Î ‰Õı ÷˘
±˘‚¬Ì ¿Λ fiÏË, ¿ı‹ ¿ı ⁄‘Î_ «Î‹Î«ÌÏÕ›Î_ ÿı¬Î‰ı ·√¤√
Áfl¬Î_ ˢ› »ı. ±_‘ÎflÌ √ŒÎ‹Î_ «ËıflÎ Ωı‰Î ’HÎ ±Â@› »ı,
±ıÀ·ı ‰ÎQ’Λfl ±ı¿⁄ÌΩfiı √_‘ ÷◊Î ±‰Î… ‰Õı ±˘‚¬ı »ı.
ÿflı¿ ‰ÎQ’Λfl ’˘÷Îfiı ±˘‚¬Î‰‰Î ‹ÎÀı ±‹¿ Ω÷fi˘ ωÏÂWÀ
±‰Î… ¿Îœı »ı, …ıfiı ÷ıfiÌ ¿˘· ÁÎ≥fi ¿Ë˘ ÷˘ «Î·ı. ÿflı¿fiÌ
√_‘ ’HΠωÏÂWÀ ˢ› »ı. ±Î◊Ì ·˘ËÌfiÎ ∞‰fiflZο ÕΘ{fi˘
¬’ …ıfiı ’Õu˘ ˢ› ±ı‰Î …wfl÷‹_ÿ ‰ÎQ’Λflfiı ÷ıfiÎ µ’¿Îfl
fiÌ«ıfi_ ‰ÎQ’Λfl Á‹V÷ {Ò_Õ ‰E«ı ±˘‚¬Ì ¿ÎœÌ ÷ıfiı fl@÷ÿÎfi
¿flı »ı. ±Î Ï⁄{fiıÁ‹Î_ fiÌÏ÷‹kÎÎfiı ±Î√‰_ V◊Îfi ±’Λ »ı.
»ı÷fl’ŸÕÌfiı ÁÎ_¬Ì ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì fi◊Ì. ¿˘≥ ‰ÎQ’Λfl ±ı
⁄Î⁄÷‹Î_ √ıflflÌÏ÷ ÿά‰ı ÷˘ ⁄οÌfiÎ_ «Î‹Î«ÌÏÕ›Î_ ÷ıfiÌ
ÁÎ◊ıfiÎ Ï⁄{fiıÁ Á_⁄_‘˘ ¿Î’Ì fiάı »ı.
’˛¿ÚÏkÎωt˘fiÎ ‹÷ı ’˛ÎHÎÌ…√÷fiÎ ÁP›˘ ‰E«ı ◊÷Ì ±Î‰Ì
‘_‘ο̛ ·ı‰Õÿı‰ÕfiÎ_ ‹Ò‚ µIøÎ_Ï÷‹Î_ flËı·Î_ »ı ±fiı µIøÎ_Ï÷fiÎ
‹Ò‚‹Î_ Á‰Î˝≥‰·fi˘ ÷¿Îÿ˘ »ı. Á‰Î˝≥‰· ‹ÎÀı F›Î_ ‹Î·fi_
¿ı Áω˝Áfi_ ±ÎÿÎfi’˛ÿÎfi …wflÌ Ë˘› I›Î_ ±Î‰˘ Ï⁄{fiıÁ
◊›Î ‰√fl flËı÷˘ fi◊Ì. µIøÎ_Ï÷ ÿflQ›Îfi Ï⁄{fiıÁfi_ ‰·HÎ
Ï…LÁ ÁÎ◊ı ‰HÎΛΠ’»Ì ±Î…ı ÷ı ‰Îfifl˘ ¶ÎflÎ ‹fiW›‹Î_
µ÷flÌ ±ÎT›_ »ı. ’˛ÎHÎÌ…√÷ ΩıÕı ÁÎw_ ±ı‰_ ÁÎQ› ‘flΉ÷˘
fi‹ÒfiÎw’ ÿά·˘ ±ÎÏ¡¿ÎfiÌ ¿·ËflÌ ‹v¤ÒÏ‹‹Î_ ‰Á÷Î ÁÎfi
ΩÏ÷fiÎ ⁄‹ıfi ±ÎÏÿ‰ÎÁ̱˘fi˘ »ı. ¬˘flοfiÌ ÿ·˝¤÷Î ‰E«ı
…ı±˘ ◊˘Õ˘ CÎH΢ ¬˘flο ‹ı‚‰‰Î‹Î_ ÁŒ‚ fỉÕı ÷ı±˘ ÏfiWŒ‚
√›ı·Î ±ÎÏÿ‰ÎÁ̱˘ ÁÎ◊ı ±ı ’fl‰ÃÎfiÌ ±ı‹ Á‹∞fiı
‰Ëı«Ó HÎÌ ¿flı »ı ¿ı ⁄Ì∞ ‰Îfl ÷ı‹fiı ’Îfl¿Î±ı ‹ı‚‰ı·Î ¬˘flοfiÌ
…wfl ’ÕuÎ ‰√fl flËı‰ÎfiÌ fi◊Ì. µIøÎ_Ï÷‹Î_ ¿‹ Áı ¿‹ ⁄˙Ï©¿
flÌ÷ı ±Îÿ‰ÎÁ̱˘ ¿fl÷Î_ ±Î√‚ fiÌ¿‚Ì √›ı·Î ‹fiW›˘±ı
±Î‰Î Ï⁄{fiıÁfiı Á˘ÏŒ„VÀ¿ıÂfifiÎ ·ı‰·ı ’ˢӫÎÕu˘ »ı--
±fiı ÷ıfiÎ ÿά·Î »ı Ï⁄fl·Î, ÷Î÷Î ±fiı ±_⁄ÎHÎÌ.á
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 33
cqf:,f 5f]qs6f:

5frff;f jfqf:gfl efjif tfjffzlbf ;fG:gf[ ef}tfsf/dff+ ;fzl htff

effztflif jffif];f[gffgff ;ff{yfl L;fLgfvfz

Ljfdffgf s[gfaf[zfgff+ 5fzfEdff[ vfgf[ LjfEdff[
¤Îfl÷Ì› ˉÎ≥ÿ‚‹Î_ ’«ÎÁ ‰Wν ◊›ı Áı‰Î ⁄Ω‰÷Î_ ¿ıfi⁄ıflÎ ’˛¿ÎflfiÎ_ ⁄˘Q⁄fl-¿‹-ΩÁÒÁÌ Ï‰‹Îfi˘fiı √›ı ‹ÏËfiı flÌÀΛfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î_.
‰Î›ÁıfiÎfiÎ ≥Ï÷ËÎÁfiÌ ±ı¿ ·Î_⁄Ì ÷‰Îfl̬fi˘ ±ı ÁÎ◊ı ±_÷ ±ÎT›˘. ±Î ÷tfi ±ΩHÎÌ ÷‰Îfl̬fi_ flÁ’˛ÿ ω‰flHÎ ±ËŸ fl…^±Î÷ ’΋ı »ı

ˉÎ≥ÿ‚ ÷ıfiÎ_ ±ÎµÀÕıÀıÕ ◊›ı·Î_ ω‹Îfi˘fiÎ »ıS·Î
V@‰Î˜Õfi
ˇ fiı ÏfiT≤ÏkÎ ±Î’ı ÷ı ⁄fiΉfi_ T›ÒËÎI‹¿ ¿ı ⁄Ì∞ º„WÀ±ı
‹Ëk‰ ¿ıÀ·_ ? ÁΑÎflHÎ flÌ÷ı ÷˘ ⁄ÌΩ_ …^fi‰ÎHÎÌ Ï‰‹Îfi˘fiı
Àfi˝ ⁄Λ Àfi˝ ±’ΛΠ¿fl÷Ì Ï‰ÿΛfiÌ …ı‹ ±ı ⁄fiΉ ’HÎ
Ëo‹ıÂfiÌ ’fl_’flÎ …ı‰˘ ·Î√ı. ±Î‹ »÷Î_ ◊˘ÕÎ_ ÁM÷ÎË ’Ëı·Î_
‹ı 11, 2007 fiÎ fl˘… ¤Îfl÷Ì› ‰Î›Áfi ı αı ’˘÷ÎfiÎ_ ¿ıfi⁄ıflÎ
’˛¿ÎflfiÎ_ ⁄˘Q⁄fl ω‹Îfi˘fiÌ ±_Ï÷‹ À<¿ÕÌfiı ±Î¬flÌ Á·Î‹
¤flÌ ±ı ’˛Á_√ı ±Î√˛ÎfiΠˉÎ≥ ±~Î ’fl ‹Îˢ· …\ÿ˘ Ë÷˘.
±√ε ⁄fiı·Î ±Î‰Î ’˛Á_√˘fiÌ Áfl¬Î‹HÎ̱ı ‰Î÷ΉflHÎ
@›Î_› √‹√Ìfi Ë÷_. ±Î ω‹Îfi˘fiÎ ¤÷’Ò‰˝ ÷ı‹… ‰÷˝‹Îfi
ˉÎ⁄ÎΩıfiÎ «ËıflÎ ’fl ωÊÎÿ »‰Î›ı·˘ Ë÷˘ ±fiı À<¿ÕÌfiÎ
‹Î∞ ÁflÿÎfl ω_√-¿‹ÎLÕfl …√‹˘Ëfi fiÎ◊ ÷˘ ÷ı‹fiÎ_ ±Î_Áfi  ı
‹Î_Õ ¬Î‚Ì flèÎÎ Ë÷Î. ¿ıfi⁄ıflÎfiÌ ¤T› ¿ÎflÏ¿ÿafi˘ ±_÷
»ı‰Àı ¤_√Îfl‰ÎÕı ±Î‰ı ÷ı ‰Î÷ Á˙fiı ‹ÎÀı ‰Á‹Ì Ë÷Ì.
·Î√HÎÌfi˘ ±Î‰˘ …\‰Î‚ «Õ‰Îfi_ ¿ÎflHÎ ±ı ¿ı ÁflıflÎÂ
¿ıfi⁄ıflÎ ‹ÎhÎ M·ıfi fiÏË, ⁄·¿ı ÿo÷¿◊Î Ë÷_. ˉÎ≥ÿ‚fi_ ÷ı
Á˙◊Ì …^fi_ ω‹Îfi, …ıfiÌ ¬flÌÿÌ 1957 ‹Î_ ¿flΛΠ’»Ì
2007 Á‘Ì ¿<· 6 ›©˘‹Î_ ⁄˘Q⁄flfiÌ ÷◊Î ΩÁÒÁÌ M·ıfifiÌ

¤Îfl÷Ì› ˉÎ≥ÿ‚fi_ ¿ıfi⁄ıflΠω‹Îfi, …ı

÷Î…ı÷fl‹Î_ (’«ÎÁ ‰WÎı˝) Áı‰ÎÏfiT≤kÎ ◊›_

34 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007


¤Ò Ï ‹¿Î ÷ı H Îı ±ÿÎ ¿flÌ Ë÷Ì.
‰Î›ÁıfiÎfiÌ ÷‰Îfl̬‹Î_ ±ı flı¿˘ÕÛ
Ë÷˘. Ï⁄˛Àfi, ±Î˜VÀˇıÏ·›Î, L›Ò Ï{·ıLÕ,
±‹ıÏfl¿Î, ‰ıfiı{±ı·Î, ’ıv ‰√ıflı
ÿı¢±ı ÷ı‹fiÎ_ ¿ıfi⁄ıflÎfiı ‰Ê˘˝ ’Ëı·Î_
ÏflÀΛfl ¿›Î* , F›Îflı ¤Îfl÷Ì›
‰Î› Á ı fi αı ’Ò fl Î_ 50 ‰Ê˝ Á ‘ Ì
¿ıfi⁄ıflÎ ’ÎÁı ¿Î‹ ·Ì‘_--±fiı ⁄˘Q⁄fl
ω‹Îfi ’Òfl÷˘ ±ı ‰SÕÛ-flı¿˘ÕÛ Ë÷˘.
±ı¿ flÌ÷ı Ωı÷Î_ ¿ıfi⁄ıflÎfiı ’«ÎÁfiı
⁄ÿ·ı 58 ‰Ê˝ …^fi_ M·ıfi √HΉ_
Ωı ≥ ±ı , ¿ÎflHÎ ¿ı ’Ëı · ̉Îfl ÷ı
1949 ‹Î_ ∂Õu _ Ë÷ _ . ∫„B·Â
≥·ı„@Àˇ¿ fi΋fiÌ Ï⁄˛ÏÀ ¿o’fiÌfiÎ
ÁËı… ‘ÒfiÌ V‰¤Î‰fiÎ ±˜fl˘fi˘ÏÀ¿·
≥…fiıfl ÀıÕÌ ’ıÀflı ÷ıfiÌ ÏÕ{Î≥fi ÷ˆ›Îfl
¿flÌ Ë÷Ì. (¤Îfl÷ı 1958 ‹Î_ ¬flÌÿı·Î_ fiıÀ ω‹Îfi˘ ’HÎ
ÀıÕÌ ’ıÀflfiÎ ¤ıΩfiÌ µ’… Ë÷Î_.) ∫„B·Â ≥·ı„@Àˇ¿ ‹Ò‚ ÷˘
flıS‰ı ±ı„L…fi˘ ⁄fiΉ÷Ì ¿o’fiÌ Ë÷Ì, ’HÎ ⁄ÌΩ ωr›©
ÿflQ›Îfi ÷ıHÎı Ï⁄˛ÏÀ ‰Î›ÁıfiÎ ‹ÎÀı ω‹Îfi˘ ⁄fiΉ‰Îfi_ Âw
¿›* Ë÷_. ωr›© ’»Ì …ıÀ ±ı„L…fifi˘ ›√ ΩQ›˘ I›Îflı
Ï⁄˛ÏÀ ‰Î›Áıfiαı ÷ı ¿o’fiÌfiı ¨«Î ·ı‰·ı ÷ı‹… ±ÁΑÎflHÎ
V’ÌÕı ∂ÕÌ Â¿ı ±ı‰_ …ıÀ ⁄˘Q⁄fl ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î …HÎÎT›_.
⁄˘Q⁄fl‹Î_ ’W¿‚ ÂjΤ_ÕÎfl Á‹Î› ±ı ‹A› Âfl÷ Ë÷Ì.
±Î ‘ÎflΑ˘flH΢fiı ’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ÀıÕÌ ’ıÀflı …ı ω‹ÎfifiÌ
ÏÕ{Î≥fi fl«Ì ÷ıfi˘ ÿı¬Î‰ ⁄ÌΩ_ ω‹Îfi˘ ¿fl÷Î_ …\ÿ˘ Ë÷˘.
K›ÎfiÎ¿Ê˝¿ ±Î¿Îfl ÷ıfiÌ ’Î_¬fi˘ Ë÷˘. ¨«ıfiÌ ’Î÷‚Ì Ë‰Î‹Î_
÷ı ω‹Îfi √˘‚Î⁄ÎwÿfiÎ ¤Îflı ⁄˘Ω ÁÎ◊ı ∂ÕÌ Â¿ı ±ı ‹ÎÀı
’ıÀflı ÷ıfiÌ ’Î_¬fi˘ ±Î√·Ì Ï¿fiÎfl◊Ì ’λ·Ì Ï¿fiÎfl Á‘Ìfi˘
’fi˘ ‹˘À˘ flÎ¬Ì ’Î_¬fi_ ZÎıhÎŒ‚ 89.19 «˘flÁ ‹ÌÀfl (960
«˘flÁ ŒÌÀ) ¿flÌ ÿÌ‘_ Ë÷_. (…\±˘, µ’flfi˘ ¿˘Ã˘.) ’ÏflHÎ΋ı
¿<· 14,800 fl÷·fi˘ ‘y˘ ’ıÿÎ ¿fl÷Î_ ⁄ı ±ı„L…fi˘fiÎ ⁄‚ı
ω‹Îfi ¿·Î¿fiÎ ±Ï‘¿÷‹ 933 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ {Õ’ı
15,000 ‹ÌÀflfiÎ (49,000 ŒÌÀfiÎ) ·ı‰·ı ’˛‰ÎÁ ¬ıÕÌ
¿ı ÷ı‹ Ë÷_. ’Î_¬ fiÌ«ı ·À¿÷Ì ÀÎ_¿ÌfiÎ ’fl‰ÃÎ ÁÏË÷
8,500 ·ÌÀfl ⁄‚÷HÎ ‘flΉ÷Πω‹ÎfifiÌ flıL… 2,600
Ï¿·˘‹ÌÀfl◊Ì ±˘»Ì fiÏË. Á˙◊Ì ‹˘À<_ …‹Î ’ÎÁ_ ÷˘
ÂjΤ_ÕÎflfi_ Ë÷_. ω‹ÎfifiÎ fiÌ«ı ÷flŒ ¬Ò·÷Î ŒÎ·¿Î‹Î_
230 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ 9 ⁄˘Q⁄ ±◊‰Î 450 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ 6
⁄˘Q⁄ ±√fl ÷˘ 1,800 Ï¿·˘√˛Î‹fi˘ 1 ⁄˘Q⁄ flά‰Î ‹ÎÀı
…B›Î Ë÷Ì. µ’flÎ_÷ 500 √˘‚Î »˘ÕÌ Â¿÷Ì 20 ‹Ì·Ì‹ÌÀfl
T›ÎÁfiÌ 4 ÷˘’˘ Ë÷Ì. ⁄‘_ ‹‚Ìfiı ±Î_÷Ïfl¿ ÂjΤ_ÕÎfl
s[gfaf[zf Ljfdffgff[gfl jflp vffzp vf[;fp
2,700 Ï¿·˘√˛Î‹fi˘ Ë÷˘, F›Îflı ’Î_¬
fiÌ«ı 227 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ 4 ⁄˘Q⁄ ±√fl
÷˘ 450 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ 2 ⁄˘Q⁄ ÁÏË÷
¿<· 900 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ_ Âj΢ ŒÌÀ ¿flÌ
¿Î÷Î_ Ë÷Î_ . ±Î ⁄˘…‰Ëfi„@÷
¤Îfl÷Ì› ‰Î›ÁıfiÎfiı ±Î¿Ê˝¿ ·Î√Ì, ¿ı‹
¿ı ÷ıfiÎ_ ±ı ‰¬÷fiÎ_ «Îfl Ï‹„VÀfl ω‹Îfi˘
¿flÌ Â¿ı ±ıÀ·Ì ⁄˘Q⁄‰Êν ÀıÕÌ ’ıÀflfi_
fi‰_ ω‹Îfi ÏÁ_√· Œıflı ¿flÌ ⁄÷Ήı ÷ı‹
Ë÷_. ±Î Ω÷fiÎ_ ω‹Îfi˘ ‹ÎÀı ’Ëı·˘
±Î˜ÕÛfl fi˘Ó‘ΉfiÎfl ÿı ±Î˜VÀˇıÏ·›Î Ë÷˘,
‹ÎÀı ∫„B·Â ≥·ı„@Àˇ¿ ¿o’fi̱ı ÷ı ÿıÂfiÌ
flÎ…‘ÎfiÌfiÎ ‹Îfi‹Î_ ω‹Îfifi_ fi΋
¿ıfi⁄ıflÎ flÎA›_.
¤Îfl÷Ì› ‰Î›ÁıfiÎfiı ¿ıfi⁄ıfl΋Î_ flÁ
±ı ‰¬÷ı ’Õu˘ ¿ı F›Îflı Ï⁄˛Àfi ¬Î÷ıfiÎ
±Î’HÎÎ ÿÒ÷ΉÎÁfiÎ ±˜fl ±˜Àı«Ì/Air Attache √˛Ò’ ¿ıMÀfi
±ı«. ‹Ò·√Î_‰¿flı ÷ı M·ıfi 1954 ‹Î_ ’Ëı·Ì ‰¬÷ ∂ÕÎÕu_.
(‰Ê˘˝ ’»Ì ‹Ò·√Î_‰¿fl ±˜fl «ÌŒ ‹Î½·fiΠˢtı ‰Î›ÁıfiÎ’Ï÷
⁄fi‰ÎfiÎ Ë÷Î. fiÌ«ıfiÌ ÷Á‰Ìfl‹Î_ ÷ı±˘ ‰Î›ÁıfiÎ’Ï÷fiÎ
›ÏfiŒ˘‹˝‹Î_ ÁF… »ı.) ±_÷ı 1957 ‹Î_ ¤Îfl÷ı Á΋ÀÎ_ 80
¿ıfi⁄ıflÎ ‹ÎÀı 2 ¿fl˘Õ ’εLÕfi˘ Á˘ÿ˘ ¿›˘˝, …ı fl¿‹fiı ±Î…fiÎ
‹ÒS› ’˛‹ÎHÎı ·√¤√ 25 ¿fl˘Õ ’εLÕ …ıÀ·Ì √HÎ‰Ì Ωı≥±ı.
Áÿ˚¤ÎB›ı ⁄‘Ì fl¿‹ «Ò¿‰‰ÎfiÌ ◊÷Ì fi Ë÷Ì. ⁄ÌΩ ωr›©
ÿflQ›Îfi ¤Îfl÷ı Ï⁄˛Àfifiı …ı Áı‰Î±˘ ±Î’ı·Ì ÷ıfiÎ ¬Î÷ı ±‹¿
’ˆÁÎ ·ıHÎÎ fiÌ¿‚÷Î Ë÷Î. ¤Îfl÷ı Á˘ÿÎfiÌ fl¿‹ Á΋ı ±ı
‰Î‚Ì ·Ì‘Î. ¬flÌÿ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î_ 80 ¿ıfi⁄ıfl΋Î_ 65 ⁄˘Q⁄fl
Ë÷Î_, 7 ÷Î·Ì‹Ì ±ÎT≤ÏkÎfiÎ_ Ë÷Î_ ±fiı 8 ΩÁÒÁÌ Ë÷Î_.
∫„B·Â ≥·ı„@Àˇ¿ ¿o’fi̱ı ΩÁÒÁÌ ¿ıfi⁄ıfl΋Î_ ÂhÎfiÎ_
¿ıfi⁄ıfl΋Î_ µÕÎfi ¤flfiÎfl ’Ëı·‰Ëı·Î ·Z›Î_ ¿ ˘fiÌ ¬ Ï Œ›Î
¤Îfl÷Ì› ’Λ·À ∑ÏWοı ‹Ò·√Î_‰¿fl Œ˘À˘√˛ÎŒÌ ‹ÎÀı 7 „@÷-
ÂÎ‚Ì ¿ı‹ıflÎfi_ ±Î›˘…fi
¿›* Ë÷_. ±Î ÿflı¿ ΩÁÒÁÌ
M·ıfi ‰¬÷ …÷Î_ ±Õ‘˘
Õ{fi ›©˘‹Î_ Á_…›ºWÀÎ
’fl‰Îfl ◊‰Îfi_ Ë÷_.
’˛◊‹ ›© ±ÎÏ¡¿ÎfiÎ
¿˘Ó√˘ ÿı‹Î_ ±Î_÷flω√˛Ë
÷flÌ¿ı ¬ı·Î›_, F›Î_ ±ı
ÿı  fi˘ ¬Ïfi…ÁQ≤©
ÿÏZÎHÎÌ ’˛ Î L÷ ¿÷Î_ √ Î
’˘÷Îfiı V‰÷_hÎ flÎWÀˇ ΩËıfl
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 35
s[gfaf[zf Ljfdfgff[gfl jflp vffzp vf[;fp
¿fl‰Î ‹Î√÷˘ Ë÷˘ ±fiı ·U¿fl‹Î_ ⁄Ë‹÷Ì
‘flΉ÷Î ÷ıfiÎ ⁄‚‰Î¬˘fl ÁˆÏfi¿˘ ±˘»Ì
÷ÎÿÎÿfiÎ Áfl¿ÎflÌ ÿ‚˘ Á΋ı ›©ı «ÕuÎ Ë÷Î.
±Î ·˘Ï˛΂ Á_CÎÊ˝ ΩıÕı ¤Îfl÷fiı ’˛I›ZÎ flÌ÷ı
·ı‰Îÿı‰Î fi Ë÷Ì, »÷Î_ Áfl¿ÎflÌ ÿ‚˘ ‰÷Ì ·Õ÷Î
Á_›@÷ flÎWÀˇ Á_V◊ÎfiÎ ·U¿flfiÌ ÁËΛ ‹ÎÀı
÷ıHÎı 6 ¿ıfi⁄ıflÎ ‹˘¿S›Î_. 1932 ‹Î_ ¤Îfl÷Ì›
‰Î›ÁıfiÎfi_ √Ãfi ◊›Î ’»Ì ÷ıfi_ ±ı ’˛◊‹ …ıÀ
±Î˜’flıÂfi Ë÷_.
ÏÕÁıQ⁄fl 6, 1961 fiÎ fl˘… ¿ıfi⁄ıflÎfiÎ ¤Îfl÷Ì› ’Λ·À˘±ı
±·√÷ΉÎÿÌ ¿÷Î_√ÎfiÎ ‹A› ±˜fl⁄ı{ ’fl Ë‹·˘ ¿flÌ I›Î_
’Î¿Û ◊›ı·Î_ ÁÎ÷ ω‹Îfi˘fiı e_¿Ì ÿÌ‘Î_. ±ı¿ ‹Ëk‰fiÎ Ï⁄˛…fiı
’HÎ ∂ÕÎT›˘. ¤ÒÏ‹›©fiÎ ‹˘fl«ı ’HÎ ÿU‹fi Ëfl˘‚fiı ÷˘ÕÌ
fiά‰Î √˛ÎµLÕ ±˜Àı¿ ¿›Î˝. ÏÕÁıQ⁄fl ‹ÏËfi˘ ’Òfl˘ ◊Λ ±ı
’Ëı·Î_ ¿÷Î_√ÎfiÎ_ CÎHÎÎ_ ·U¿flÌ ‹◊¿˘ ±fiı ⁄A÷Ïfl›Î_ ‰ÎËfi˘
¿ıfi⁄ıflÎfiÌ ⁄˘Q⁄‰Êν‹Î_ fiΠ’ÎQ›Î_. ›© ‹ÏËfiα˘ Á‘Ì
«ÎS›_. ¿÷Î_√ÎfiÎ ±·√÷ΉÎÿÌ ÁˆÏfi¿˘fiı ±_÷ı ’Õ˘ÂfiÎ
±ıÓ√˘·Î ÿı ÷flŒ ¬ÿıÕÌ ‹Ò¿‰Î‹Î_ ±ÎT›Î. ±Î Á_CÎÊ˝fiı ·√÷Î
‹ÎhÎ ±Î»Î’Î÷‚Î Ïfl’˘ÀÛ ¤Îfl÷ Á‘Ì ’ˢӫ÷Î Ë÷Î, ‹ÎÀı
¿˘Ó√˘fiı ±¬_ÏÕ÷ flά‰Î‹Î_ ¿ıfi⁄ıflÎfi˘ fl˘· ¿ÿÌ √‰Î›˘ fiÏË.
ÏÕÁıQ⁄fl, 1961 ‹Î_ … ¿ıfi⁄ıflΠω‹Îfi˘±ı √˘‰ÎfiÎ
“±Î˜’flıÂfi ω…›” fi΋fiÎ ‹„@÷Á_√˛Î‹ ‰¬÷ı I›Î_fiÎ
Õı⁄˘Ï·‹ ±˜fl’˘ÀÛ ’fl ±fiı ÿ̉fiÌ ’HÎ ±˜flVÀˇÌ’ ’fl Ë‹·Î
¿flÌ ÷ı‹fiı fi¿Î‹Î_ ⁄fiÎ‰Ì ÿÌ‘Î_. Õı⁄˘Ï·‹ ’fl ÷˘ ±ıÀ·Î
⁄˘Q⁄ ‰flV›Î ¿ı I›Î_fi˘ flfi-‰ı ±˘‚¬Î› ÷ı‰˘ fi flè΢.
¿ıfi⁄ıflÎfiÌ ±Õ‘Ì ÁÿÌ ·Î_⁄Ì ÷‰Îfl̬fi_ ±ı ⁄Ì…\_ ›© Ë÷_,
…ı ¿‹ Áı ¿‹ ±Î¿ÎÂÌ ‹˘fl«ı ±ı¿’ZÎÌ Ë÷_. ’˘÷˝Ï√{ ÿ‚˘
’ÎÁı ±˜fl ±˜Àı¿fiÌ ¿ı ±˜fl ÏÕŒıLÁfiÌ Z΋÷Î fi Ë÷Ì. ±Î
Á‹Ì¿flHÎ 1962 ‹Î_ hÎÌΩ ›© ‰¬÷ı ¤Îfl÷ ‹ÎÀı ±‰‚Ì
¿ÎÃ̱ı ⁄ıÃ<_ F›Îflı ÂÎ_Ï÷ÿÒ÷fi_ Á_›ÎI‹¿ Ï⁄wÿ ’΋ı·Î
fiıËv±ı ±˜fl Œ˘Á˝fiı «Ìfi Á΋ı ›©‹Î_ fi µ÷Λ*. ΩÁÒÁÌ
±ÎT≤ÏkÎfiÎ_ … ¿ıfi⁄ıflÎ ±ı ‰¬÷ı ÁflËÿ ’fl «ÌfifiÌ ·U¿flÌ
ÏË·«Î·fiÌ Œ˘À˘√˛ÎŒÌ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÁÏø› Ë÷Î_. ±Î ¿ıfi⁄ıflÎfiÎ
ˉÎ⁄ÎΩı‹Î_ V@‰Î˜Õˇfi-·ÌÕflfi˘ ˢt˘ ¤˘√‰÷Î …√‹˘Ëfi
fiÎ◊ ‹˘¬flı Ë÷Î. Á˙◊Ì fi˘Ó‘’ÎhÎ ÁÎËÁ ’HÎ ÷ı‹HÎı … ¬ıÕÌ
⁄÷ÎT›_. ¿ıfi⁄ıfl΋Î_ ÷ı±˘ ÁflËÿ’Îfl Ï÷⁄ıÀfiÎ ’ÃÎflÌ Ï‰V÷Îfl˘
Á‘Ì √›Î ±fiı I›Î_ «Ìfiı ¤Îfl÷ ’flfiÎ ‰‘ T›Î’¿ Ë‹·Î
‹ÎÀı ¿flı·Ì ·U¿flÌ …‹Î‰ÀfiÌ ’W¿‚ ÷Á‰Ìfl˘ ·Ì‘Ì.
36 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
ω‹Îfiωfl˘‘Ì ÷˘’˘fiÎ ¬÷flÎfiı ±‰√HÎÌ
÷ı ‹ HÎı ±Î‰Î ’˛ ‰ ÎÁ˘ ‰Îfl_ ‰ Îfl ¬ı Õ uÎ.
÷Á‰Ìfl˘±ı ’_ÏÕ÷ fiıËvfiÌ ¿<_¤¿Hν Áfl¿ÎflfiÎ
’ıÀ‹Î_ ÷ı· flıÕu_ ±ı …\ÿÌ ‰Î÷ Ë÷Ì, ’HÎ
…√‹˘Ëfi fiÎ◊ ’˘÷ı ÷ı‹fiÎ_ ÏËo‹÷¤›Î˝
ΩÁÒ Á Ì Ï‹Âfi˘ ⁄ÿ· ‹ËΉÌfl «øfi˘
1962fiÎ ±fiı 1965fiÎ ›©‹Î_
{‚¿ı·Î ¿ıfi⁄ıflÎfiΠˉÎ⁄Î…
V@‰Î˜Õˇfi-·ÌÕfl …√‹˘Ëfi fiÎ◊
‹Îfi¤›˘˝ Ϭ÷Î⁄ ’ÎQ›Î.
1965 fi_ ¤Îfl÷-’ο ›© ÷˘ ¿ıfi⁄ıflÎ ‹ÎÀı ›Îÿ√Îfl
⁄L›_. Ï«kÎÎ√˘Ó√, Áfl√˘‘Î, ’ıÂΉfl ±fiı ¿flÎ_«Ì ’fl ±fiı¿
Ë‹·Î ¿›Î˝ ’»Ì ›©fiÎ ±_Ï÷‹ Ïÿ‰Á˘‹Î_ ÷ı‹HÎı ¿flÎ_«Ì
fi∞¿ ⁄ÿÌfi ¬Î÷ı ±Î‰ı·Î_ ⁄ı ’ÎÏ¿V÷ÎfiÌ flıÕÎfl ‹◊¿˘fi_
ÏfiÂÎfi ÷Î@›_. ±Î ‹◊¿˘ ±fiø‹ı FPS-6 ±fiı FPS-20
÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î÷Î_ Ë÷Î_. ¿ıfi⁄ıflÎfiΠˉÎ⁄ÎΩı ÷ı‹fiı ·Z›Î_¿˘
÷flÌ¿ı ±˘‚¬Ì ¿ı ±ı ‹ÎÀı ’Ëı·Î_ V@‰Î˜Õˇfi-·ÌÕfl …√‹˘Ëfi
fiÎ◊ ’˘÷ÎfiÎ ΩÁÒÁÌ ¿ıfi⁄ıfl΋Î_ ±Î√˛Î◊Ì ⁄ÿÌfi ÷flŒ ∂ÕuÎ.
V‰Î¤Îω¿ flÌ÷ı Ïÿ‰Áfi˘ Á‹› Ë÷˘, ¿ÎflHÎ ¿ı Œ˘À˘√˛ÎŒÌ
¿fl‰ÎfiÌ Ë÷Ì. ω‹ÎfifiÌ ËÎ…flÌ ÿU‹fifiÎ flıÕÎfl‹Î_ fi ’¿ÕΛ
±ı ‹ÎÀı ÷ı‹HÎı …‹Ìfi◊Ì ‹ÎhÎ ’_ÿflı¿ ‹ÌÀflfi_ ·ı‰· Ω‚T›_.
∂~›fifiÌ Á’ÎÀÌ ±ÎÀ·Ì »Ì»flÌ Ë˘› I›Îflı ÿU‹fi ’˛ÿıÂfiÎ_
¤˙√˘Ï·¿ Ï«é˘fi_ ωËo√Ή·˘¿fi ¿flÌ ÷ı‹fiÎ ±Î‘Îflı ÁΫÎ
‹Î√˝fi˘ ±_ÿÎ… ‹ı‚‰Ì ¿Λ fiÏË, ±ıÀ·ı ¿˘¿Ï’À‹Î_ fiÎ◊fiÌ
⁄Î…\‹Î_ ·√¤√ ⁄ı ŒÌÀ fiÌ«ıfiÌ ÁÌÀ ’fl ⁄ıÃı·Î ÷ı‹fiÎ
fiıω√ıÀflı (ÏÿÂ΢‘¿ı) ⁄ÿÌfi Á‘Ìfi_ ±_÷fl, ω‹ÎfifiÌ {Õ’
±fiı ÏÿÂÎ, ‰Ì÷Ì flËı·˘ ÷◊Î ‰Ì÷Ì «Ò¿ı·˘ Á‹› ‰√ıflı
⁄Î⁄÷˘fiÎ ±Î_¿ÕÎ ‹Î_ÕÌ Á÷÷ √HÎ÷fḻ˘ ¿fl‰Ì ’Õ÷Ì Ë÷Ì.
±Î ¿Î‹ ‹ÎfiÏÁ¿ flÌ÷ı ◊¿‰Ì fiάı ±ı‰_ Ë÷_. ÿflı¿ ¿ıfi⁄ıflÎfi˘
fiıω√ıÀfl ±Î‹ı› ¿‹fiÁÌ⁄ ·ı¬Î›, ¿ı‹ ¿ı ÷ıfiÎ ‹ÎÀı ≥…ı@Âfi
ÁÌÀfiÌ T›‰V◊Î fi Ë÷Ì. ±ÎŒ÷fiÎ Á‹›ı ⁄ËÎfl ¿>ÿÌ ’Õ‰Îfi˘
‰¬÷ ±Î‰ı I›Îflı ’Ëı·Î_ ω‹Îfifi˘ ’Λ·À ÷ıfiÌ ≥…ı@Âfi
ÁÌÀ ¤ı√˘ ⁄ËÎfl ŒıÓ¿Î÷˘ Ë÷˘. fiıω√ıÀflı I›Îfl ’»Ì ÁÌÀ
⁄ıSÀ »˘ÕÌ ¬Î·Ì ¿˘¿Ï’À‹Î_ ±Î‰‰_ ’Õ÷_ Ë÷_ ±fiı ˉÎfi˘
’˛«_Õ ÁÒÁ‰ÎÀ˘ ‰ıÃÌ Ω÷ı ⁄ËÎfl ¿>ÿ¿˘ ‹Îfl‰Îfi˘ ◊÷˘ Ë÷˘.
÷ÒÀÌ ’Õ÷_ ¿ıfi⁄ıflÎ Ωı fiÌ«Ì Á’ÎÀ̱ı ˢ› ÷˘ fiıω√ıÀflfiı
’Òfl÷˘ Á‹› ‹‚ı fiÏË.
⁄ÿÌfifiÎ_ flıÕÎfl ‹◊¿˘ ±Î¬flı ◊˘ÕÎ_ … Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀı
flèÎÎ. V@‰Î˜Õfi
ˇ -·ÌÕfl …√‹˘Ëfi fiÎ◊ı ¿ıfi⁄ıflÎfiÌ V’ÌÕ ±ı¿ÿ‹

‰‘ÎflÌ ÿÌ‘Ì. ◊˘ÕÌ Ï‹ÏfiÀ˘ ’»Ì ±ı¿Î±ı¿ ω‹Îfifi˘ ‹˘fl˘
¨«@›˘, ¿ı‹ ¿ı Œ˘À˘√˛ÎŒÌ ‹ÎÀı 3,600 ‹ÌÀfl (12,000
ŒÌÀ) ¨«ı «Õ‰Îfi_ Ë÷_. ËÎ≥-flı{˘S›Âfi ¿ı‹ıflÎfiÎ ±fiø‹ı
20”” fiÎ ±fiı 36”” fiÎ ÀıÏ··ıLÁ ⁄Îfl ËΩfl ŒÌÀfiÎ ±_÷flı
… ¤ÒÏ‹„V◊÷ ·Z›Î_¿˘fiı ›˘B› Œ˘¿Á‹Î_ ·Î‰Ì ¿ı ÷ı‹ Ë÷Î,
‹ÎÀı ±ı ·ı‰· ±√I›fi_ Ë÷_. ¨«ı «ÕuÎ ⁄Îÿ V@‰Î˜Õˇfi-
·ÌÕfl fiÎ◊ı {Õ’ CÎÕÎÀÌfiı ¿·Î¿fiÎ 250 Ï¿·˘‹ÌÀfl …ıÀ·Ì
¿flÌ fiάÌ, …ı◊Ì ±ı@V’˘{fl ‰¬÷ı ¿ı‹ıflÎfiÎ ‰ı√Ì·Î
V◊ÎfiÎL÷flfiı ·Ì‘ı ÷Á‰Ìfl˘ «ËıflΛ fiÏË. ⁄Lfiı flıÕÎfl ‹◊¿˘
Á_A›Î⁄_‘ ÷Á‰Ìfl˘‹Î_ ±_Ï¿÷˚ ◊›Î_ ¿ı ÷fl÷ ¿ıfi⁄ıflαı ’λÌ
Õ>⁄¿Ì ‹ÎflÌ ±fiı ‰‚÷˘ ’˛‰ÎÁ ŒflÌ tree-top ·ı‰·ı Âw
¿›˘˝. flıÕÎfl ‹◊¿˘ Œfl÷ı ±ı„LÀ-±˜fløÎŒ˚À ÷˘’˘ ±fiı fi∞¿fiÎ
¿flÎ_«Ì ±˜fl⁄ı{ı ’ο ±˜fl-Œ˘Á˝fiÎ Áı⁄fl …ıÀfiÌ À<¿ÕÌ Ë˘‰Î
»÷Î_ ¿ıfi⁄ıflÎ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı Á·Î‹÷ flËı‰Î ’ÎQ›_ ¿ı ⁄Îfl
ËΩfl ŒÌÀ ¨«ı ◊˘ÕÌ¿ Ï‹ÏfiÀ˘ ’Òfl÷_ ÷ı ÿU‹fi flıÕÎflfiı ’˘÷ÎfiÎ_
lÌfiÎ◊∞ …ı‰Î_ ÿ½fi ¿flΉÌfiı ŒflÌ ’_ÿflı¿ ‹ÌÀflfiÌ fiÌ«Ì
Á’ÎÀ̱ı µ÷flÌ ±ÎT›_.
V@‰Î˜Õˇfi-·ÌÕfl fiÎ◊ ±Î√˛Î ’ˢÓE›Î. ⁄Lfiı flıÕÎfl ‹◊¿˘fiÎ
ΩÁÒÁÌ Œ˘ÀÎ I›Î_ Õı‰·’ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î.
±˜fl⁄ı{fiÎ ¿‹Î„LÕo√ ±Î˜ÏŒÁflı Ωı›_ ¿ı Œfl÷Ì
±ıLÀıfiΉ΂Î_ ⁄Lfiı ‹◊¿˘ ⁄ı …\ÿÎ √_⁄…‹Î_
Ë÷Î_ ±fiı ÿflı¿ √_⁄… ·√¤√ 25 ‹ÌÀfl
¨«Î Ï‹fiÎflÎfiÌ À˘«ı Ë÷˘. ¤Îfl÷Ì›
‰Î›Áfiı Îfiı ’flıÂÎfi ¿fl÷_ flıÕÎfl ’Ò‰a› Ï‹fiÎflÎfi_
Ë÷_, ±ıÀ·ı ¿‹Î„LÕo√ ±Î˜ÏŒÁflı ÷ıfiı ÏfiÂÎfi
⁄fiΉ‰Îfi˘ ÏfiHν› ·Ì‘˘. ÁMÀıQ⁄fl 21,
1965 fiÎ fl˘… ±ıÀ·ı ¿ı ›© ’Òw_ ◊›ÎfiÎ ⁄ı
Ïÿ‰Á ’Ëı·Î_ ω_√-¿‹ÎLÕfl ’ÌÀfl ωSÁfifiÌ
ÁflÿÎflÌ fiÌ«ı ’Î_« ¿ıfi⁄ıflΠω‹Îfi˘ Á‰Îflı
10—00 ‰ÎB›ı ±Î√˛Î◊Ì ⁄ÿÌfi …‰Î µ’ÕuÎ_.
‹˘¬flÎfiÎ_ ⁄ı ω‹Îfi˘fiÎ ŒÎ·¿Î‹Î_ 1,800
Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ ⁄O⁄ı ËÎ≥-±ı@VM·˘Ï{‰/HE
⁄˘Q⁄ Ë÷Î ±fiı I›Îfl ’»ÌfiÎ_ ⁄ı ω‹Îfi˘ ’ˆ¿Ì
ÿflı¿ 450 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ ⁄ı HE ⁄˘Q⁄ ‰Õı
ÁF… Ë÷Î_. ’Î_«‹_ ¿ıfi⁄ıflÎ ’ÌÀfl ωSÁfifi_
Ë÷_. ±Î M·ıfi‹Î_ ⁄˘Q⁄ fiÏË, ’HÎ 68
‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ_ 19 É 2 ‹‚Ìfiı ¿<· 38
fl˘¿ıÀ˘fiÎ_ ⁄ı {Ò‹¬Î_ Ë÷Î_. ¨«ı◊Ì ŒıÓ¿Î÷Î ⁄˘Q⁄
¿ÿΫ ÏfiÂÎfi«Ò¿ ◊Λ ±ı‹ ‘ÎflÌ Ï‰_√-¿‹ÎLÕfl
ωSÁfiı fiοfiÌ ÿÎ_Õ̱ı ‘ÁÌ Ω› ÷ı‰Î_ fl˘¿ıÀ˘fiı
’Á_ÿ√Ì ±Î’Ì Ë÷Ì.
⁄ÿÌfi ’ˢÓE›Î ⁄Îÿ ◊›_ ’HÎ ±ı‰_ ¿ı
s[gfaf[zf Ljfdffgff[gfl jflp vffzp vf[;fp
2,135 ‹ÌÀfl (7,000 ŒÌÀ) ¨«ı »ı¿ ±Î√‚ ∂Õ÷Î
¿ıfi⁄ıflαı 1,800 Ï¿·˘√˛Î‹fiÎ …ı ⁄Lfiı HE ⁄˘Q⁄ Á΋ÀÎ
ŒıÓ@›Î ÷ı ÏfiÂÎfi ¿fl÷Î_ ÿÒfl ’ÕuÎ. ±Î◊Ì ’Λ·Àı ÷ıfiÌ ’λ‚
±Î‰Ì flËı·Î_ hÎHΠω‹Îfi˘fiı ⁄˘Q⁄ flÌ·Ì{ ¿fl‰Î ±_√ıfi˘
Á‘Îfl˘ ‰Î›fl·ıÁ flıÏÕ±˘ ¶ÎflÎ ÁÒ«T›˘. ±Î hÎHΠω‹Îfi˘fiÎ
⁄˘Q⁄‹Îflαı ’Ò‰a› flıÕÎflfiÎ Ï‹fiÎflÎfiı Ë«‹«Î‰Ì ÿÌ‘˘,
»÷Î_ ÷ı …‹Ìfiÿ˘V÷ fi ◊›˘. ±_÷ı ω_√-¿‹ÎLÕfl ’ÌÀfl ωSÁfi
ÿÏZÎHÎı◊Ì ‰‚Î_¿ ·ı÷Î ‹ÎhÎ 9 ‹ÌÀflfiÌ (30 ŒÌÀfiÌ) Á’ÎÀ̱ı
Ï‹fiÎflÎ ÷flŒ ‘ÁÌ √›Î ±fiı fl˘¿ıÀ˘fiÎ_ ⁄ı› {Ò‹¬Î_fi˘ ’·Ì÷˘
«Î_M›˘. ≥·ı„@Àˇ¿ ŒÎ˜SÀfiı ·Ì‘ı ’˛◊‹ {Ò‹¬_ fiο΋ flèÎ_, ’HÎ
⁄ÌΩ {Ò‹¬ÎfiÎ_ 19 fl˘¿ıÀ˘±ı √_⁄…fiÎ ¤yÎ ¿ÎœÌ fiÎA›Î.
flıÕÎfl ‹◊¿ fiΠ’ÎQ›_. Ï‹Âfi ÁŒ‚ flèÎ_ ±fiı ’Î_«ı› ¿ıfi⁄ıflÎ
ω‹Îfi˘ ÷ı‹fiÎ ±Î√˛Î ‹◊¿ı ÁËÌÁ·Î‹÷ ’λÎ_ Œ›Î*. ±Î
ÁŒ‚ Ë‹·Î ⁄ÿ· ω_√-¿‹ÎLÕfl ’ÌÀfl ωSÁfifiı ‰Ìfl«ø
‹Y›˘. ›© ÿflQ›Îfi ±fiı¿ ΩÁÒÁÌ Ï‹Âfi˘ ¬ıÕfiÎfl V@‰Î˜Õˇfi-
·ÌÕfl …√‹˘Ëfi fiÎ◊ ±Î‹ı› 1962 fiÎ «ÌfiÌ ±Îø‹HÎ
‰¬÷fi˘ ‹ËΉÌfl «ø ‘flΉ÷Î Ë÷Î. ±Î «ø‹Î_ flÎWÀˇ’Ï÷±ı
‰‘ ±ı¿ ’|Ì µ‹ıflÌ.
¿ıfi⁄ıflÎfiÎ ‹˘flÎ ±Î√‚ ¿ıfi⁄ıflÎfiı ±fi·ZÎÌ 1965 fiÎ ›©fi_
µ¤ı·Î ω_√-¿‹ÎLÕfl Áfl‰ˆ ›  _ Ωı ‰ Î ⁄ı Á ˘ ÷˘ ±ı ω‹Îfi˘±ı
’ÌÀfl ωSÁfi ’ÎÏ¿V÷ÎfiÌ ·Z›Î_¿˘ ’fl ¿<· ‹‚Ì 196
‰¬÷ Ë‹·Î ¿›Î˝. Œ˚·Î≥À-·ıŒ˚ÀfiLÀ ±ı‹.
±ı‹. ·Î˜‰fi_ ±ı¿‹ÎhÎ ¿ıfi⁄ıflÎ ±ı‰_ ¿ı …ı
’λ\_ ±ÎT›_ fiÏË. ω‹Îfifiı ÷˘ÕÌ ’ÕΛÎ
⁄Îÿ ·Î˜‰fiı ›©¿ıÿÌ ÷flÌ¿ı ’¿Õ‰Î‹Î_ ±ÎT›Î,
F›Îflı ÷ı‹fiÎ ÿ¤Î˝√Ì fiıω√ıÀfl Œ˚·Î∫√
±Î˜ÏŒÁfl ¿ı. ¿ı. ¿’Òfl ≥…ı@Âfi ÁÌÀfiÎ
±¤Î‰ı ‹Î›Î˝ √›Î. ·√¤√ ⁄VÁ˘ Ë‹·Î‹Î_
‹ÎhÎ 1 ¿ıfi⁄ıflÎ √‹Î‰‰Îfi_ ◊›_ ±ı ’HÎ
flı¿˘ÕÛ Ë÷˘.
±Î ⁄˘Q⁄fl ω‹Îfi˘±ı ⁄ÌΩı ωø‹
1971 fiÎ ¤Îfl÷-’ο ›© ‰¬÷ı fi˘Ó‘ÎT›˘.
’ÎÏ¿V÷Îfifi_ ⁄A÷Ïfl›Î ÿ‚ ÏÕÁıQ⁄fl 11,
1971 fiÌ ‹‘flÎ÷ ’»Ì ¿ÎU‹ÌflfiÎ »ÎQ⁄
‹˘fl«ı C΢ÕÎ’Òfl …ı‰_ ±Îø‹HÎ ·ÎT›_ ÷ıfiÎ
◊˘ÕÎ ¿·Î¿ ⁄Îÿ ’fl˘œı 4—00 ‰ÎB›ı ¿ıfi⁄ıflÎ
ω‹Îfi˘±ı ÷ıfiÌ ¬⁄fl ·ı‰Îfi_ Âw ¿›*. ‹ÎhÎ
⁄ı ¿·Î¿‹Î_ 16,400 Ï¿·˘√˛Î‹ …ıÀ·Î
⁄˘Q⁄ ‰Õı ÷ı‹HÎı ⁄A÷Ïfl›Î ÿ‚fiı ±ı‰˘
‹flHÎ÷˘· ŒÀ¿˘ ‹Î›˘˝ ¿ı flËÌÁËÌ ÷˘’˘ ±fiı
ÀıL¿˘ ÁÎ◊ı ’ÎÏ¿V÷Îfi̱˘ ÷ı ‹˘fl«˘ ¬Î·Ì
¿flÌ √›Î. »ÎQ⁄fiÎ ›©fi˘ ±ı Á‰Îflı »ıÕ˘
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 37
s[gfaf[zf Ljfdfgff[gfl jflp vffzp vf[;fp
±Î‰Ì √›˘. ±√ε ÏÕÁıQ⁄fl 9, 1971 fiÌ flÎhÎı ¿ıfi⁄ıflÎ
ω‹Îfi˘±ı ¿flÎ_«Ì ⁄_ÿfl ¬Î÷ı ’ıÀˇ˘Ï·›‹fiÎ …_√Ì ŒuÒ· Õı’˘
’fl ¿flı·˘ ⁄˘Q⁄‹Îfl˘ ’HÎ ‰Î›ÁıfiÎfiÌ ÷‰Îfl̬‹Î_ ›Îÿ√Îfl
⁄fiÌ flËı‰Îfi˘ Ë÷˘. ±Î Ë‹·Îfi_ ±Î›˘…fi ¿fl‰Î‹Î_ I›Îflı
Ω‹fi√fl ±˜fl⁄ı{ ’fl ¿‹Î„LÕo√ ±Î˜ÏŒÁflfiÌ ÕuÒÀÌ Á_¤Î‚÷Î
ω_√-¿‹ÎLÕfl ’ÌÀfl ωSÁfi ’HÎ Á΋ı· Ë÷Î. ⁄‚÷HÎfiÌ
√_Ω‰fl ÀÎ_¿Ì±˘ ¤Õ¿ı ⁄Y›Îfi˘ ’˛¤Î‰ ÂhÎfiÎ “‰Î˜fl-‹ÂÌfi”
’fl ¿ıÀ·Ì Ëÿı ’Õu˘ ÷ı ΩHΉΠ◊˘ÕÎ Ïÿ‰Á ⁄Îÿ ΩÁÒÁÌ
¿ıfi⁄ıflÎ ≥flÎfifiÎ ÁflËÿÌ ±Î¿Î Á‘Ì √›Î I›Îflı Ωı›_ ¿ı
…‹Ìfi‹Î√ı˝ ’ıÀˇ˘Ï·›‹fiÎ ÀıL¿fl ¬ÀÎflÎ ’ÎÏ¿V÷ÎfifiÎ ÁÌ‹ÎÕÎ
÷flŒ ±Î‰Ì flèÎÎ Ë÷Î. ’ÎÏ¿V÷Îfi Á‹ƒÌ‹Î√ı˝ ÷˘ ’ıÀˇ˘Ï·›‹
‹_√Î‰Ì Â¿ı ÷ı‹ fi Ë÷_, ¿ı‹ ¿ı ¤Îfl÷Ì› fi˙¿Îÿ‚ı ¿flÎ_«Ì
⁄_ÿflfiÌ fiοÎ⁄_‘Ì ¿flÌ ÿÌ‘Ì Ë÷Ì. 1971fiÎ ›©‹Î_ ¿ıfi⁄ıflÎfiÎ
fi΋ı ·¬Î›ı·˘ ⁄ÌΩı ¿ÌÏ÷˝‹Îfi — ’ÎÏ¿V÷ÎfifiÎ Ï‹›Î_‰Î·Ì
±˜fl⁄ı{fiı ÏfiÂÎfi ⁄fiΉ÷Ì ‰¬÷ı ¿ıfi⁄ıflαı V‰ÿıÂÌ
1971fiÎ ›©‹Î_ ¿flÎ_«Ì ’fl ˉÎ≥ Ë‹·˘ ¿fl‰Î ‘ÁÌ √›ı·Î ¿ıfi⁄ıflÎfi_ ¿S’fiÎÏ«hÎ
⁄fiΉÀfiÎ ±ı‰Î ⁄˘Q⁄ Œı@Ó ›Î ¿ı …ı‹HÎı ÏhÎÂÒ· …ı‰Î ±ÏHΛ΂Î
¬Ò_ÀÎ flfi-‰ı ’fl ¬Ò_’Î‰Ì ÿÌ‘Î. ·ÕÎ≥ ’»Ì ±ı„LÀ-ÀΛfl
fi΋fiÎ ±ı ⁄˘Q⁄ ¬flÌÿ‰Î ‹ÎÀı CÎHÎÎ ÿı¢±ı flÁ ÿάT›˘.
¿ıfi⁄ıflÎfiÌ ·Î_⁄Ì ¿ÎflÏ¿ÿafi_ »ıS·_ ±Ï‰V‹flHÎÌ› ›©
¿ÎflÏ√·fi_ 1999 fiÎ ‰Ê˝fi_ “±Î˜’flıÂfi ÁŒıÿ ÁÎ√fl” Ë÷_.
±·⁄kÎ, ‹ÎhÎ ΩÁÒÁÌ ±ÎT≤ÏkÎfiÎ_ ¿ıfi⁄ıflαı ÷ı‹Î_ ¤Î√ ·Ì‘˘,
»÷Î_ ±ıÏfl±· Œ˘À˘√˛ÎŒÌ ‰Õı ÿU‹fi˘fiÎ ’ËÎÕÌ ±~Î ±Î’HÎÎ
÷˘’¬ÎfiÎfiı ±fiı Ï‹flÎ…-2000 ω‹Îfi˘fiı «Ÿ‘Ì ⁄÷Ή‰Î‹Î_
÷ı‹fiÌ ¿Î‹√ÌflÌ ÿÎÿ ‹Î√ı ÷ı‰Ì Ë÷Ì. ¿Î‹√ÌflÌ Ωı¬‹Ì ’HÎ
Ë÷Ì, ¿ı‹ ¿ı ÿU‹fi˘ ’ÎÁı „VÀo√fl fi΋fiÎ_ ’˘Àı˝⁄· ±ı„LÀ-
±˜fløÎŒ˚À Ï‹ÁÎ≥·˘ √HÎfiÎ’ÎhÎ Á_A›Î‹Î_ Ë÷Î_. ±ı¿ „VÀo√flı
√˛Ò’ ¿ıMÀfi ±ı. ’ıv‹·fiÎ ¿ıfi⁄ıflÎfiı ±ÕŒıÀ‹Î_ ’HÎ ·Ì‘_,
’fl_÷ ÷ıfi˘ ⁄Îwÿ ŒÎÀu˘ fiÏË. ◊˘ÕÎ Á‹› ’»Ì √˛Ò’ ¿ıMÀfiı
lÌfi√flfiÎ ±˜fl⁄ı{ ’fl ·ı„LÕo√ ¿›* I›Îflı ω‹ÎfifiÌ ’Î_¬‹Î_
±ı Ï‹ÁÎ≥· Ë∞ ’fl˘‰Î›ı·_ Ë÷_.
¿ÎflÏ√·fi˘ Á_CÎÊ˝ ¿ıfi⁄ıflÎ ‹ÎÀı »ıS·˘ Ë÷˘. ÿflQ›Îfi …ı
38 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
‰Ê˘˝ ’ÁÎfl ◊›Î_ ÷ı‹Î_ ¤Îfl÷Ì› ‰Î›ÁıfiÎ ⁄˘Q⁄flfiÌ ¿ıÀı√flÌfiÎ_
CÎHÎÎ_ ¿ıfi⁄ıflÎfiı ÏflÀΛfl ¿flÌ «Ò¿Ì Ë÷Ì. ÏfiT≤ÏkÎ ±Î’‰Îfi˘
ø‹ ±Î˜@À˘⁄fl, 1979 ‹Î_ …ıB›±Îfl ω‹Îfi˘fiÌ ¬flÌÿÌ
’»Ì Âw ◊›˘, ¿ı‹ ¿ı …ıB›±Îfl ÕÌ’ ’ıÏfiÀˇıÂfi VÀˇÎ≥¿
±˜fløÎŒ˚À ’˛¿ÎflfiÎ_ ω‹Îfi˘ Ë÷Î_. ÿU‹fifiÎ ¤Ì÷flÌ ’˛ÿı¢
Á‘Ì ’ı¿ÿ‹Ì ¿flÌ I›Î_fiÎ_ ·Z›Î_¿˘fiı fl√ÿ˘‚‰Î_ ±ı ÷ı‹fi˘
‹A› fl˘· Ë÷˘. Á˘ ¿fl÷Î_ ‰‘ …ıB›±Îfl ¬flÌÿΛÎ_, ±ıÀ·ı
⁄˘Q⁄fl ¿ıfi⁄ıflÎfi˘ ›√ ±Î◊‹‰Î ·ÎB›˘. ‰Î›Áıfiαı
¿ıfi⁄ıflÎfiÌ Á_A›Î ’HÎ 1957 ’»ÌfiÌ »^À¿ ¬flÌÿÌ ‰Õı Á˘
…ıÀ·Ì ¿flÌ Ë÷Ì. ±ı¿ ’»Ì ±ı¿fiı w¬Áÿ ±’ΛΠ⁄Îÿ
»ı‰Àı 2007 fiÎ ±Îfl_¤ı Œ@÷ 10 ¿ıfi⁄ıflÎ ⁄Î¿Ì flèÎÎ_,
’fl_÷ √›ı ‹ÏËfiı ‰Î›Áıfiαı ÷ı‹fiı ’HΠωÿΛ ±Î’Ì ÿÌ‘Ì.
‰Î›ÁıfiÎfiÌ ÷‰Îfl̬fiÎ F‰·_÷ ’˛¿flHÎfi˘ ÁÒ›˝ ±ı ÁÎ◊ı œ‚Ì
√›˘--±ı ’˛¿flHÎ ¿ı …ı 1957 ◊Ì Âw ¿flÌfiı 2007 Á‘Ì
±ıÀ·ı ¿ı ’ÒflÎ_ 50 ‰Ê˝ Á‘Ì Á˘fiıflÌ ±ZÎflı ·¬Î÷_ flèÎ_.
±Î ›Îÿ√Îfl
ω‹Îfifiı ‘Î÷ fi  _
Ïfi∞˝‰ ω‹Îfi fi
¿Ëı ÷ Î_ ÷ı fi ı
ÿo÷¿◊ÎfiÎ ‹˘¤ÎÿÎfl
ÿflF…ı ‹Ò ¿ ‰ _
Ωı≥±ı. ¿ıfi⁄ıfl΋Î_
∂ÕÌ …ı‹HÎı ÿıÂfiÌ
Á fl ZÎÎ ‹ÎÀı ¨«Ì
¿ÎÃÌfiÎ_ ’flÎø‹˘
¬ıÕÌ ⁄÷ÎT›Î_ ±ı ˉÎ⁄ÎΩıfiı ’HÎ ÿo÷¿◊ÎfiÎ ¤Î√w’ √HΉÎ
flèÎÎ. ±ŒÁ˘ÁfiÌ ‰Î÷ ±ı »ı ¿ı flÎ…¿Ì› ¬À’Àfiı, ÏŒS‹Ì
√˘ÏÁ’fiı ÷◊Î ±’flΑ˘fiÎ ⁄fiΉ˘fiı … L›Ò{ √HÎ÷Î_ ±Î’HÎÎ_
Á‹Î«Îfl ‹ÎK›‹˘fiÌ fi…fl ’ÎfiÎ_ ¤flÌfiı ÷ÎflÌŒ ‹Î√Ì ·ıfiÎflÎ
V@‰Î˜Õˇfi-·ÌÕfl …√‹˘Ëfi fiÎ◊ …ı‰Î ‰Ìfl˘ ¿ı ¿ıfi⁄ıflÎ …ı‰Î_
ω‹Îfi˘ Á‘Ì ’ˢӫ÷Ì fi◊Ì. ’ÏflHÎ΋ı ÷ı‹fiÌ ›Â√Î◊Î ’HÎ
…fi÷Î Á‘Ì ’ˢӫ÷Ì fi◊Ì. ÿά·Î ÷flÌ¿ı ±ı ‰Î÷ ¿ıÀ·Î
·˘¿˘ ΩHÎı »ı ¿ı ‹ËΉÌfl «ø ’fl »˘√Îw’ı ‰‘ ±ı¿ ’|ÌfiÎ
‘Îfl¿ ⁄fiı·Î V@‰Î˜Õˇfi-·ÌÕfl fiÎ◊fiı Á_flZÎHÎ ‹_hÎη›fiÎ ‘ÎflÎ
‹…⁄ ±‹¿ …‹Ìfifi˘ À<¿Õ˘ ωfi΋ÒS›ı ‹‚‰˘ Ωı≥±ı, »÷Î_
÷ı‹HÎı ÏfiT≤ÏkÎ ·Ì‘Î ’»Ì›ı ‹Y›˘ fiÏË ? ›Îÿ flËı ¿ı ¤Îfl÷Ì›
‰Î›ÁıfiÎfiÎ ±Î…ı ωz‹Îfi ±ı‰Î ˉÎ⁄ÎΩı‹Î_ Á‰˘˝E«
Ϭ÷Î⁄ ‘flΉ÷ΠˉÎ≥ ›˘©Î V@‰Î˜Õˇfi-·ÌÕfl …√‹˘Ëfi fiÎ◊
»ı, …ı±˘ √›ı ‹ÏËfiı ±Î√˛ÎfiÎ ±˜fl⁄ı{ ’fl ¿ıfi⁄ıflÎfiı »ıS·Ì
ωÿΛ ±Î’‰ÎfiÎ Á‹Îfl_¤ ‰¬÷ı ËÎ…fl ’HÎ flèÎÎ.
ÿı ¿ÿflÿÎfi fi ˢ› ÷˘ ¤·ı, ’fl_÷ ¿ıfi⁄ıflÎfiÌ ±fiı ÷ıfiÎ
ˉÎ⁄ÎΩıfiÌ ÿo÷¿◊Î ÷ıfiÌ …B›Î±ı ⁄fl¿flÎfl »ı.á
 0lp vf[gfp sf{Lxfs

xifgf[ df],ffifdf afgffjftff[4 5f6 df]c}tf:gfl

zfc J[tff[ cf>V0[Logf[xfgf 8[L,fLjfHgf
ωiÎÎfi…√÷‹Î_ ◊›ı·Ì ¿ıÀ·Ì¿ ¢‘˘ ±ı‰Ì »ı ¿ı …ı‹fi_ ’˛›˘√Â΂΋Î_ ›flı¿Î ! ◊›Î ’»Ì ’˛ı„@À· V‰w’ı ÷ı‹fiı «·HÎÌ ⁄fi‰Î‹Î_ ±fiı¿ ‰W΢˝
fiÌ¿‚Ì √›Î_. ±Î…◊Ì ÿ˘œı¿ ÿΛ¿Î ’Ëı·Î_ Ω’Îfi ¬Î÷ı …ıfi˘ ±ÎωW¿Îfl ◊›˘ ÷ı ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi ÀıϷω{fifi˘ ¿ıÁ ¿o≥¿ ±ı‰˘ … »ı !

ÀıϷω{fi Àı@fi˘·˘Ï…‹Î_ {Õ’¤ıfl fi‰Î ±ÎωW¿Îfl˘ ◊÷Î ÀıϷω{fi ’˘÷ı ¿ÿΫ ÀıϷω{fi ‹ÀÌ ÏÁfiı‹ÎfiÎ ’ÕÿÎfi_
ˢ‰Îfi_ ‹fiΛ »ı, »÷Î_ ±ı¿ ’˛ffifi˘ fiyfl …‰Î⁄ …flÎ V‰w’ ’΋‰Îfi˘ »ı - -±fiı ÷ı fi ı ±ı V‰w’ ±Î’fiÎfl
ω«ÎflÌ …\±˘ — O·ı¿ ±ıLÕ TËÎ≥À ÀıϷω{fi ’«ÎÁı¿ ‰Wν Àı@fi˘·˘Ï…fi_ fi΋ »ı ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi ÀıϷω{fi/HDTV,
’Ëı·Î_ fl_√Ìfi ⁄L›Î ’»Ì ±ı ÏÿÂ΋Î_ ⁄Ì∞ ’˛√Ï÷ ÂÌ ◊≥ ? …ıfi˘ ¿>¿Õ˘ ˉı ¤Îfl÷‹Î_ ’HÎ ⁄˘S›˘ »ı. (±ı ‰Î÷ …\ÿÌ ¿ı
Àı@fi˘·˘Ï…fiÎ fi΋ı ÀÌ.‰Ì. ÁıÀ˚Á‹Î_ …ı ±‰fi‰Î_ ŒÌ«Á˝ HDTVfiı ±fiw’ ⁄˛˘Õ¿Î„VÀo√fiÌ Á‰Îfl Ë∞ ±Î’HÎı I›Î_
µ‹ıflΛÎ_ ÷ı‹fi_ Ï·VÀ ÷˘ Ïfi—Â_¿ ·Î_⁄_ »ı, ’fl_÷ ωr ±Î¬Î‹Î_ ’ÕÌ fi◊Ì.) «Î· ‰WÎı˝ Áı‹Á_√, Á˘fiÌ, ÂÎ’˝, ’ıfiÎÁ˘Ïfi¿
‰Ëı‰Îv ⁄fiÌ Ë˘› ±ı‰Ì Àı@fi˘·˘Ï…¿· ’˛√Ï÷ ±Î_√‚ÌfiÎ ‰√ıflı µI’Îÿ¿˘±ı ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi ±ı·.ÁÌ.ÕÌ. ÀıϷω{fi
‰ıœı √HÎÌ Â¿Î› ±ıÀ·Ì … »ı. ÿÎ.÷. ’˛Îfl_Ϥ¿ ÀıϷω{fi ¤Îfl÷fiÎ ⁄Ωfl‹Î_ ‹Ò@›Î »ı. Ï’@«fl ÀuÒ⁄‰Î‚Î Á΋ÎL›
ÁıÀÁ˚ fiÌ ÷·fiαı ±Î…fiÎ ÀÌ.‰Ì.fi˘ VøÌfi ¬ÎVÁ˘ ‹˘À˘ ⁄L›˘ ÀÌ.‰Ì. ¿fl÷Î_ ÷ı ⁄‘Ì ‰Î÷ı …\ÿÎ »ı. ¿Ë˘ ¿ı ÷ı‹fiÌ ‰E«ı ËoÁ
»ı, „VÀÏfl±˘Œ˘Ïfi¿ ÁflεLÕ ÁεLÕ ‰Õı ±Î‘Ïfi¿ ÀÌ.‰Ì.fiı ±fiı ¿Î√ÕÎ …ıÀ·˘ ÷ŒÎ‰÷ »ı. ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi ÀÌ.‰Ì. ±ı‰˘
ÁF… ¿flΛÎı »ı, ÁıÀı·Î≥Àfi_ ’fl⁄Îw_ ’˛ÁÎflHÎ ÷ı {Ì·Ì Â¿ı ËoÁ »ı ¿ı …ıfiı ¿Î√ÕÎfiÌ (’fl_’flÎ√÷ ÀıϷω{fifiÌ) …‹Î÷‹Î_
»ı, ±ı¿ ‘fl‹Ò‚fi˘ ŒıflŒÎfl Ï·„@‰Õ ÏøVÀ· ÷ı‹… M·Î{‹Î ’˛‰ı ‹‚Ì Â¿ı ÷ı‹ fi◊Ì. ‰‚Ì ±ı ËoÁfiÌ ’˘÷Ì¿Ì …‹Î÷
Àı@fi˘·˘Ï…±ı ±ÎH›˘ »ı, …ıHÎı ¬Ò_‘‰Î‚Î ÀÌ.‰Ì. ÁıÀfiı V·Ì‹ ’HÎ fi◊Ì. ’ÏflHÎ΋ı ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi fi΋fiÌ Àı@fi˘·˘Ï…fi_
±‰÷Îfl ±ÎM›˘ »ı ±ıÀ·_ … Áı‹Á_√fi˘ ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi ÀÌ.‰Ì., …ı ¤Îfl÷Ì› ⁄Ωfl‹Î_ wÏ’›Î «Îflı¿ ·Î¬fiÎ ¤Î‰ı ‰ı«Î› »ı ‹˘÷Ì ’_ÿflı¿ ‰Wν ’Ëı·Î_
fiÏË, ’HÎ ÷ı fi Î ’Õÿı ‰Ÿ‘Î≥ «Ò@›_ ˢ‰Î »÷Î_
’◊flÎ÷Î_ ºU›˘fiÌ √HΉkÎÎ Ë∞ ÷ı Àı @ fi˘·˘Ï…
±fiı¿ √HÎÌ Á‘ÎflÌ ±Î’Ì …√÷¤fl‹Î_ ‰Ëı ‰ Îv
»ı. ±Î ÏÁ‰Î› ⁄ÌΩ ÿı¬Ì÷Î ⁄fiÌ Â¿Ì fi◊Ì.
ŒıflŒÎfl˘ ÀıϷω{fifiÌ ·Î_⁄Ì ¿ÎflHÎ ⁄Ë ÁÎÿ_ »ı —
÷‰Îfl̬‹Î_ ¬ÎÁ Ωı ‰ Î HDTV fi˘ ÁıÀ ËηfiÎ
‹Y›Î fi◊Ì. ’fl_’flÎ√÷ ÀıϷω{fi
±·⁄kÎ, ÀıϷω{fifiÌ ⁄˛˘Õ¿ÎVÀ ÁÎ◊ı ÁÁ_√÷
V·˘-‹˘Âfi µIøÎ_ Ï ÷‹Î_ ›Îfiı ¿˘„Q’ÏÀ⁄· fi◊Ì.
±Î√Î‹Ì ÿÁ¿˘ øÎ_Ï÷¿ÎflÌ ±I›Îflı “ÿÒflÿ½fi”fi˘
’Ïfl‰÷˝fi˘ ±ÎHÎÌ ÿı ±ı‹ (¿ı ’»Ì ±L› ¿˘≥ ’HÎ
·Î√ı »ı. øÎ_Ï÷fiÎ ¤Î√w’ı «ıfi·fi˘) ÁflıflΠ’˛ıZο
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 39
cf>V0[Logf[xfgf 8lp jflp

÷ıfiÎ ¿·fl ÀÌ.‰Ì.fiı ‹ÎÀı 1980fiÎ ÿΛ¿Î‹Î_

√‹ı ÷ıÀ·˘ Á˘Ë΋H΢ Ω’Îfiı Á_  ˘‘fi ±Îÿ› *
‹Îfi÷˘ ˢ›, ’HÎ ±ı I›Îflı fiyÌ ±ı‹ ◊›_ ¿ı
ÀıϷω{fifiÎ VøÌfi ºU›fiı ‰‘ ·Î≥fi˘ ‰Õı
’fl ËÎ≥ŒÎ≥ÕÎÏ·ÀÌ ÏÕŒÎ≥fi ¿fl‰ _ Ωı ≥ ±ı .
ºU› ’◊flÎ÷_ fi◊Ì. ±◊ν ÷ ˚ VøÌfi ’fl ‰‘
ÏÁfiı‹ÎfiÎ ’ÕÿÎ ±fiı ·Î≥fi˘ ±Î_¿Ì ÷ıfiı ÿ˘fl‰_
ÀÌ.‰Ì.fiÎ VøÌfi ‰E«ı Ωı≥±ı. V‰Î¤Îω¿ »ı ¿ı
√HΉkÎÎfiÌ ºÏWÀ±ı ·Î≥fi˘ µ‹ı›Î˝ ’»Ì VøÌfi
⁄Îfl √εfi_ »ıÀ<_ flËÌ ’fl ºU›fiÎ_ Ï’@ÁıSÁfiÌ
Ω› »ı , ¿ı ‹ ¿ı Á_ A ›Î ’HÎ ±Î’˘±Î’
ÀÌ.‰Ì.fi_ ºU› ’˛I›ı¿ ‰‘ΉΠ’΋ı - -±fiı
ÿı  ı ±’fiΉı · Î Ï’@ÁıSÁfi_ Á_A›Î⁄‚ ‰‘ı
‘˘flHÎ ‹…⁄ 425, 525 ±◊‰Î 625 ·Î≥fi˘ ‰Õı ⁄fiı ±ıÀ·ı ºU› ’HÎ ÁCÎfi ⁄fiı. ¿˘≥ ’HÎ ⁄ı Ï’@ÁıSÁ ‰E«ı ⁄Ë
»ı. (¤Îfl÷ı ±’fiΉı·_ ‘˘flHÎ 625 ·Î≥fi˘fi_ »ı, ÷˘ …B›Î »^Àı fiÏË, ‹ÎÀı ’˛ıZοfiı VøÌfi ’fl V‰÷_hÎ À’¿Î_ ÿı¬Î›
±‹ıÏfl¿Î±ı 525 ·Î≥fi˘ ‰Õı ¿Î‹ «·ÎT›_ »ı.) ÿflı¿ ·Î≥fi fiÏË. ±Î √HÎ÷flÌ ÁÎ◊ı Ω’ÎfifiÎ Àı„@fiϱfi˘±ı 525 fiı
‰‚Ì »^ÀÎ_»‰Î›Î_ À’¿Î_ ±ıÀ·ı ¿ı Ï’@ÁıSÁ ‰Õı ÿ˘flΛ »ı. ⁄ÿ·ı 1,125 ·Î≥fi˘ ±Î_¿÷˘ ÀıϷω{fi ÁıÀ ⁄fiÎT›˘. ÁıÀ‹Î_
Á‰Î ’Î_«Á˘ ·Î≥fi˘ ‰Õı fl«Î÷Î ºU›fiÌ ‰Î÷ ¿fl˘ ÷˘ flËı·Ì ≥·ı@ÀˇÎ˜fi √fi ÁflıflΠºU›fiı ±I›_÷ ÁÒZ‹ flÌ÷ı
‰ÎV÷‰‹Î_ ÀÌ.‰Ì. VøÌfi ’fl ±ıÀ·Ì Á_A›Î‹Î_ ·Î≥fi˘ ±_¿Î÷Ì ÏÕŒÎ≥fi ¿fl÷Ì Ë÷Ì, ‹ÎÀı ±ı fi‰Î ‹Î˜Õ·fi_ fi΋ ËÎ≥-
fi◊Ì. T›‰„V◊÷ ¿Î‹√ÌflÌ ⁄Ω‰fiÎfl Ï’@«fl ÀuÒ⁄ Œ@÷ ÕıÏŒfiıÂfi ÀıϷω{fi/HDTV flά‰Î‹Î_ ±ÎT›_. ±·⁄kÎ,
483 ±ÎÕÌ ·Î≥fi˘ ÿ˘flı »ı ±fiı ≥·ı@ÀˇÎ˜fi √fifi˘ ‰ÌΩb 525 ·Î≥fi˘‰Î‚Î ÀıϷω{fi‹Î_ …ı‹ 483 ·Î≥fi˘ … ’˛ıZο
ÂıflÕ˘ Œ˘VŒflfiÎ VøÌfi ’fl ÿflı¿ ·Î≥fi‹Î_ 436 Ï’@ÁıSÁfiı Á΋ı fl…^ ◊Λ ÷ı‹ ±ËŸ 1,125 ’ˆ¿Ì 1,050 ·Î≥fi˘ ‰Õı
µΩ‚ı »ı. ⁄‘_ ‹‚Ìfiı »ı‰Àı ±Î¬Î VøÌfi‹Î_ 2,10,588 … ºU› fl«Î÷_ Ë÷_, »÷Î_ ±ı ‰‘Îfl˘ Á‰Î ⁄ı √H΢ Ë÷˘.
Ï’@ÁıSÁ ‰‘±˘»Ì ‹ÎhÎ΋Î_ ’˛¿ÎÏÂ÷ ◊Λ »ı, …ıfiı ¿ÎflHÎı Á΋ÎL› ÀıϷω{fifi_ ºU› Á‰Î ⁄ı √b_ Á‘flÌ …÷_ Ë÷_.
fl_√Ìfi ºU› ’˘÷Îfi˘ ±Î¿Îfl ’¿Õı »ı. fi…fl Á‹ZÎ ΩHÎı ÏÁfiı‹Îfi˘ ’Õÿ˘ fiÎfiÎ V‰w’ı √˘ÃT›˘
±Î Á_A›Î ’˛◊‹ fi…flı ÷˘ ‹⁄·¬ …HÎΛ, ’fl_÷ 21 ∫« ˢ› ÷ı‰˘ ±Î¤ÎÁ ◊÷˘ Ë÷˘. À>_¿‹Î_, ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi
fiÎ VøÌfi ‹ÎÀı ±ı Á_A›Î ’Òfl÷Ì fi◊Ì. ¿˘≥ ’HÎ ⁄ı Ï’@ÁıSÁ ÀıϷω{fi ÷ıfiÎ fi΋fiı ÁÎ◊˝¿ ¿fl÷˘ Ë÷˘.
‰E«ı ÷ı‹Î_ ’W¿‚ …B›Î »^Àı »ı ±fiı ÷ı ¿˘flÌ …B›Î ºU›fiı Ω’ÎfifiÎ ‰ÌΩb ÏfiWHÎÎ÷˘±ı HDTV‹Î_ ‹ÎhÎ ·Î≥fi˘
ÁCÎfi ⁄fi÷_ fl˘¿ı »ı. (…\±˘, ÕΛÎ√˛Î‹ fi_. 1) ÷ÎI’›˝ ±ı ¿ı ‰‘ÎflÌfiı Á_÷˘WÎ ‹ÎL›˘ fiÏË. VøÌfifiÌ ’ˢ‚Î≥‹Î_ (±fiı
ºU›‹Î_ flËı·Ì ⁄‘Ì ‹ÎÏË÷Ì VøÌfi ’fl fl…^ ◊÷Ì fi◊Ì. ºU› ‹ÎÀı ÕΛÎ√˘fi· ÁÎ≥{‹Î_) ’HÎ ÷ı‹HÎı ‰‘Îfl˘ ¿›˘˝, ¿ı‹ ¿ı
±ı À ·Ì Ëÿı …flÎ ’˛Zı ο˘fiı ÷ı±˘ ÏŒS‹Ì
±‘¿«w_ flËÌ Ω› ’ÕÿÎfi˘ ±Ëı Á ÎÁ
»ı . ÀÌ.‰Ì. Áı À fiÌ ¿flΉ‰Î ‹Î√÷Î
…flÎ fi∞¿ ⁄ıÁÌfiı Ë÷Î. Àı Ï ·Ï‰{fi
…\ ± ˘ ÷˘ ºU› VøÌfifi˘ “±ÎV’ı@À
ÿÎHÎÎÿÎfl ·Î√ı »ı. flı Ï Â±˘” Á΋ÎL›
ÿÒfl …≥fiı ⁄ıÁ˘ ÷˘ flÌ÷ı 4—3 ˢ› »ı.
ºU› ‹·Î›‹ ⁄fiı ±◊ν÷˚ ’ˢ‚Î≥ 4
¬w_, ’HÎ ÷ı ÁÎ◊ı ˢ› ÷˘ ¨«Î≥ 3
ÀÌ.‰Ì.fi˘ VøÌfi fiÎfi˘ flËı »ı . (…\ ± ˘,
ÿı ¬ Λ »ı . ±Î ÕΛÎ√˛ Î ‹ fi_ . 2)
÷¿·ÌŒ ÿÒ fl ¿fl‰Î ⁄Ì∞ ÷flŒ ÁflıflÎÂ
40 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
 cf>V0[Logf[xfgf 8lp jflp

ÏŒS‹Ì ’ÕÿÎfi_ ‹Î’ 5—3fiÎ flıϱ˘ fl˘¿Ì «Ò@›Î_ »ı. HDTV

‹…⁄ flά‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. Á΋ÎL› fiı ÷ı‹Î_ V◊Îfi ±’Λ ÷˘
ÀÌ.‰Ì. ’fl fl…^±Î÷ ’΋÷Ì ÏŒS‹ ÷‚Ή‹Î_ ¤ıÓÁ ¬Î⁄¿÷Î_
±ıÀ·ı … ωLÕ˘ ⁄Θ„@Á_√fi˘ ¤˘√ ⁄fiı ⁄‘Î ÿıÕ¿Î ⁄ËÎfl ŒıӿΛ
»ı. ⁄Θ@Á …ı‰Ì ·√¤√ Á‹«˘flÁ ÷ı‹ ⁄ÌΩ_ ’˛ÁÎflH΢fiı
⁄ÎflÌ‹Î_ ÷ıfiı ÏŒÀ ¿fl‰Î …÷Î_ ÷ıfiÌ ±‰¿Î … flËı fiÏË.
ÕÎ⁄Ì ±fiı …‹HÎÌ Ï¿fiÎfl ±‹¿ Ëÿı ‰‚Ì HDTVfiı ±I›_÷
¿’Λ »ıı. ωLÕ˘ ⁄Θ„@Á_√fiÌ ±Î‰Ì ΩÕ˘ ⁄ıLÕ ±ıfiΛ÷ ¿fl‰˘
÷¿·ÌŒ HDTV fiı ·Î√Ò ’Õ÷Ì fi◊Ì. ’Õı »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ÷ı‹Î_ ºU›
±Î ÀÌ.‰Ì.fi˘ …flÎ ’ˢ‚˘ VøÌfi 5—3 fl«fiÎfl ‹ÎÏË÷Ì ±œ‚¿
‰Î‚Î ÏŒS‹Ì ºU›fiı …ıfiÎ ÷ı V‰w’ı ˢ› »ı. ‹ÎÏË÷Ì ±ıÀ·ı
«‹¿Î‰ı »ı . ‰‚Ì VøÌfi ’fl Ï’@Áı S Á, …ı ‹ fi _
Ï’@ÁıSÁfiÎ_ fl_√»Î_ÀHÎÎ_ ¬Ì«˘¬Ì« ’Õı Á_A›Î⁄‚ ±Î…fiÎ ÁÎÿÎ
»ı, ±ıÀ·ı ÷ı‹fiı fi…fl±_ÿÎ… ¿fl‰Î ÀÌ.‰Ì.fiÌ ÷ · fiαı
‹ÎÀı ’˛ıZοı ÿÒfl …≥fiı ⁄ıÁ‰_ ŒflÏ…›Î÷ HDTV ‹Î_ ÁÎÕÎ hÎHÎ
fi◊Ì. ⁄Ë fi∞¿ ⁄ıÁÌfiı ¿Î›˝ø‹˘ …\±ı √b_ fiyÌ ¿flΛ_ »ı. ±ı¿
÷˘ ’HÎ «Î·ı. ÁΫ_ ’Ò»˘ ÷˘ HDTV ’ · fiı 1,50,000
fiı ÏÁfiı‹Î VøÌfifi˘ flΘ· ±Î’‰Î‹Î_ ÁˆÏfi¿˘ ±˘‚_√Ì fiάı
«Î‰Ìw’ ⁄Î⁄÷ ’HÎ ±ı … »ı ¿ı ’˛ıZο ÷ıÀ·Î ‰¬÷‹Î_ … ÷ıfiÎ
⁄Ë fi∞¿ ⁄ıÁı, …ı◊Ì fi…fl Á΋ı ÷ıfiı ±ËŸ Á΋ÎL› ÀÌ.‰Ì.fiÎ (ÕÎ⁄ı) ±fiı ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi ÀÌ.‰Ì.fiÎ (…‹HÎı) ’Õÿı ’fl◊Ì 4,50,000
’ÕÿÎ ÏÁ‰Î› ¿Â_ ÿı¬Î› fiÏË. ±Î_¬˘ fl«Î÷Î ºU›fiÌ @·˘{-±’ ÷Á‰Ìfl˘ ±Î’Ì »ı. Ï’@Áı·fiÌ ¿<· Á_A›Îfi˘ ÷ŒÎ‰÷ ÁˆÏfi¿˘fiı ’ÁÎfl ¿fl‰Î
»ı‰Àı ºU›fiÌ @‰Î˜Ï·ÀÌ‹Î_ ¿ı‰˘ Œfl¿ ’ÎÕÌ ÿı »ı ÷ı …\±˘
⁄√Õ‰Îfi˘ ¿ı ¬ıӫΉÎfi˘ Á‰Î· fi◊Ì, ˢ› ÷˘ ÿı¬Ì÷Ì ‰Î÷ »ı
¿ÎflHÎ ¿ı ±ı Ωı¬‹ dfl¿Ì …ı‰Î_ À’¿Î_ …\ÿÎ_ ÿı¬Î÷Î_ ˢ› I›Îflı ¿ı ’·fiı ÁÎÕÎ hÎHÎ √H΢ ’ˢ‚˘ ⁄fiΉ‰˘ flè΢. ±Î ‹t˘
… fiÕı »ı. HDTV fi_ ºU› ±Î_¬˘fiı …flΛ fi ¬À¿ı ÷ı‰_ ¤Îfl÷fiÎ ºWÀÎ_÷ ‰Õı Ë∞ V’WÀ ±fiı Áfl‚ ⁄fiı ÷ı‹ »ı.
‹ · Λ‹ ˢ› »ı . ÏÁfiı ‹ ÎfiÎ ’Õÿı Ωı ‰ Î ‹‚÷Î 35 ±Î’HÎı I›Î_ 625 ·Î≥fi˘fiÎ ÀÌ.‰Ì. ’˛ÁÎflHÎ ‹ÎÀı 6 ◊Ì 8
±ı‹.±ı‹.fiÎ «·Ï«hÎ ÁÎ◊ı ÷ı ⁄fl˘⁄flÌ ¿flı »ı. ‹ı√ÎËÀÛ̊{fi˘ (6,000 ◊Ì 8,000 Ï¿·˘ËÀÛ̊{fi˘) ⁄ıLÕ ’Òfl÷˘
±Î ¤T› ±fiı ¤’¿ÎÿÎfl ÀıϷω{fifi_ √ÎÕ<_ ÷˘ ’»Ì ±À@›_ ◊≥ ’Õı »ı. ’fl_÷ ±ı … ºU›˘ Ωı HDTV ‹ÎÀıfiÎ_ ˢ› ÷˘
»ı @›Î_ ? CÎHÎÎ_ ‰Wν ’Ëı·Î_ ÷ıfi˘ ±ÎωW¿Îfl ◊≥ «Ò@›˘ ˢ‰Î ±ıÀ·Ì …B›Î‹Î_ ÷ı Á‹Î› fiÏË. hÎÌÁ ‹ı√ÎËÀ˚Û{fi˘ ±I›_÷
»÷Î_ ÷ıfi_ ±Î√‹fi ¿ı‹ Ë∞ ◊›_ fi◊Ì? ÁΈ◊Ì …ÏÀ· ’˛ffi ΩÕ˘ ⁄ıLÕ ÷ıfiÎ ‹ÎÀı ‰Î’fl‰˘ ’Õı, …ı ±ÎÀ˘ ‰ı«Ìfiı √Î…fl
⁄˛˘Õ¿Î„VÀo√fiÎ ÁÎ_¿ÕÎ ⁄ıLÕ‹Î_ ±Î‰Î ÀıϷω{fifiÎ_ ‹˘Ω_fiı ¬Î‰Î ⁄flÎ⁄fl »ı. «Îfl V‰÷_hÎ «ıfi·˘ ¶ÎflÎ «Îfl …\ÿÎ
Á‹Î‰‰Îfi˘ »ı--±ıÀ·ı ¿ı ÷ı‹fiÎ ’˛ÁÎflH΋Î_ …wflÌ ⁄fi÷Ì ¿Î›˝ø‹˘fi_ ‰ˆÏ‰K› ±Î’‰Îfiı ⁄ÿ·ı ÷ı‹fiÎ ¤˘√ı ±ı¿ …
±ı¿ÿ‹ ÷√ÕÌ «ıfi· ‹ÎÀı …B›Î ŒÎ‚‰‰Îfi˘ »ı. ±Î‹ ÷˘ ’˛˘√˛Î‹ ⁄˛˘Õ¿ÎVÀ ¿fl‰˘ ÂÌ flÌ÷ı ’η‰ı?
flıÏÕ±˘‹˘Ω_fiΠωz÷«_⁄¿Ì› ’À·fi˘ T›Î’ ‹˘À˘ »ı, ’fl_÷ ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi ÀıϷω{fifi_ ⁄˛˘Õ¿Î„VÀo√ ⁄Ì∞ CÎHÎÌ flÌ÷ı
CÎH΢ ¬fl˘ ’À· Á_ÿıÂÎT›‰ËÎflfiÎ_ ⁄ÌΩ_ ‹ÎK›‹˘ @›ÎflfiÎ_ ÁŒıÿ ËÎ◊Ì ’Òfl‰Îfl ◊Λ ÷ı‹ »ı. ±I›Îflı ’fl_’flÎ√÷ ÀÌ.‰Ì.fiÎ

…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 41

cf>V0[Logf[xfgf 8lp jflp
¿Î›˝ø‹˘fi_ ’˛˘Õ@Âfi, flı¿˘ÏÕÙ√ ±fiı ÀˇÎLÁ‹ÌÂfi ¿fl‰Î ‹ÎÀı
‰’flÎ÷Î_ ÁΑfi˘ HDTV fiı ±fi w ’ fi◊Ì. Àı „ @fi¿·
’Ïfl¤ÎWÎ΋Î_ ¿Ë˘ ÷˘ “¿˘„Q’ÏÀ⁄·” fi◊Ì. ¿˘≥ ’HÎ ‰ÌΩb
ÁΑfifiı ‰ˆÏr¿ ‘˘flHÎı «·Î‰‰_ ˢ› ÷˘ ÷ı “¿Îı„Q’ÏÀ⁄·”
ˢ‰_ …wflÌ, fiÏË ±Ïfi‰Î›˝ »ı. ±ıÀ·ı ¿ı ‰V÷fi˘ ±Î¿Îfl
÷◊Î ¿Î›˝’˛¿Îfl ÷ı ÁΑfi ‹Î_èÎ·Ì ›_hÎfl«fiÎfiı ±fiw’ ˢ‰˘
Ωı≥±ı. ÁÎÿ_ Àı’-flı¿˘ÕÛfl ÷ıfi˘ ÁflÁ ÿά·˘ »ı. …√÷fi_
ÿflı¿ Àı’-flı¿˘ÕÛfl Áfl¬_ ¿ÿ‹Î’ ‘flΉ÷Ì Q›Ï{¿ ¿ıÁıÀ ‰Î’flı
Ω’ÎfifiÌ ÂÎ’˝ ¿o’fi̱ı ⁄fiΉı·˘ …Q⁄˘ ¿ÿfi˘ ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi ±ı·.ÁÌ.ÕÌ.
ÀıϷω{fi, …ıfiÎı ’Õÿ˘ 108”” ∫« (2.74 ‹ÌÀfl) ’ˢ‚˘ »ı
»ı, ±ıÀ·ı ÷ıfiΠ¢‘¿ı Ωı ’ıÀLÀ ±Ï‘¿Îfl˘ ‹ı‚T›Î ˢ› ÷˘
⁄ÌΩı µI’Îÿ¿ ÷ıfiÌ ËÎÀÕÌ ‹Î_ÕÌ Â¿ı fiÏË. …\ÿÎ ¿ÿ‹Î’fiÌ
Q›Ï{¿ ¿+ÁıÀ ÷ı ⁄fiΉı ÷˘ ’HÎ fi¿Î‹_, ¿ı‹ ¿ı …√÷fiÎ_ ¿fl˘Õ˘
«·HÎÌ Àı’-flı¿˘ÕÛfl ÷ıfiı V‰Ì¿Îflı fiÏË. ¤Îfl÷‹Î_ ±fiı ›fl˘’‹Î_
625 ·Î≥fi˘ ÁÎ◊ı ÷◊Î ±‹ıÏfl¿Î‹Î_ 525 ·Î≥fi˘ ÁÎ◊ı …
¿Î‹ ’ÎՉΠ‹ÎÀı flı¿˘ÏÕÙ√ ±fiı ÀˇÎLÁ‹ÌÂfi ÁΑfi˘ ⁄L›Î_
»ı. Ï’@«fl ÀuÒ⁄‰Î‚Î_ ÀÌ.‰Ì. ÁıÀfiı ’HÎ ±ı … VÀÎLÕÕÛ
‹…⁄fiÌ Áfl¿ÌÀ˘ ‰Õı ÁF… ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î »ı. HDTV
‹ÎÀı ÷ı ÿflı¿ ›_hÎÁ΋√˛Ìfiı ⁄ÿ·‰Îfi_ ¿ı‹ ’η‰ı ? …√÷‹Î_
¿fl˘Õ˘ ÀıϷω{fi ÁıÀ »ı ±fiı ËΩfl˘ ‹˘ÀÎ_ ÀˇÎLÁ‹ÌÀfl˘ »ı.
ωÏÕ±˘ ¿ı‹ıflÎfi˘ ÷˘ Á‹Îfl fi◊Ì. ±Î ⁄‘˘ Ï¿o‹÷Ì Áfl_Ω‹
¿⁄ÎÕ̬Îfiı ŒıÓ¿Ì ÿı‰Î ¿fl÷Î_ HDTV fiı ±¤ıflÎ≥±ı ‹Ò¿Ì ÿ˘
±ıÀ·ı ’I›_ ! ‰Î÷fi˘ I›Î_ … ±_÷ ±Î‰Ì Ω› »ı. Ë¿Ì¿÷‹Î_
’_ÿflı¿ ‰Wν Á‘Ì HDTV ±À‰Î÷˘ flè΢ ÷ıfi_ ¿ÎflHÎ … ±ı »ı.
ÀıϷω{fifiÌ ⁄Î⁄÷ı ¿˘≥ ’HÎ fi‰_ Àı@fi˘·˘Ï…¿· ’Ïfl‰÷˝fi
±I›Îflı Á_÷˘WοÎfl¿ ¿Î‹ ±Î’÷Î fiıÀ‰¿ÛfiÎ ¤˘√ı fi ◊‰_
42 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
Ωı≥±ı. ÿÎ.÷. fl_√Ìfi ÀıϷω{fi ¢‘Λ˘ I›Îflı O·ı¿ ±ıLÕ
TËÎ≥À ÀÌ.‰Ì. ÁıÀfiı ÷ıHÎı fi¿Î‹Î ⁄fiÎT›Î fi Ë÷Î. hÎÌÁ À¿Î
·Î·, 11 À¿Î ¤ÒflÎ ±fiı 59 À¿Î ·Ì·Î fl_√˘ ‰Õı fl«Î÷Î_
‹SÀÌ-¿·fl ºU›˘fi_ flÌÁıMÂfi O·ı¿ ±ıLÕ TËÎ≥À ÀÌ.‰Ì.‹Î_
’HÎ rı÷U›Î‹ V‰w’ı {Ì·Î÷_ Ë÷_. ⁄Ì∞ ÷flŒ ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi
Àı@fi˘·˘Ï…fiÌ ‰Î÷ ¿fl˘ ÷˘ ÀıϷω{fi ÁıÀ◊Ì ‹Î_ÕÌfiı
ÀˇÎLÁ‹ÌÀfl Á‘Ì ÿflı¿ıÿflı¿ ‰V÷fiı ÷ı Œ˘¿ ÃflÎ‰Ì ÿı ÷ı‹ »ı.
±Î Á_√Ïÿ· ÷¿Îÿ˘ Ω’Îfiı ’Ëı·‰Ëı·˘ ‹ÎL› flÎA›˘ ±ı
’»Ì ±‹ıÏfl¿Î ’HÎ ÷ıfiı ±fiÁfl÷_ ◊›_ »ı. ±‹ıÏfl¿ÎfiÎ_
⁄˛˘Õ¿Î„VÀo√ ‹◊¿˘±ı 525 ·Î≥fi˘fiı ⁄ÿ·ı 1,080
·Î≥fi˘fi_ ‘˘flHÎ ±’fiÎT›_ »ı. Ï’@ÁıSÁfiÌ flÌ÷ı Ωı‰Î
⁄ıÁ˘ ÷˘ 2,10,558 À’¿Î_fiı ⁄ÿ·ı ’ÒflÎ_ ‰ÌÁ ·Î¬
Ï’@ÁıSÁ ‰Õı ÁCÎÕ ºU› ÀıϷω{fi ÁıÀ˚Á ’fl ’◊flΛ
»ı, ‹ÎÀı ÁΫı … ÏŒS‹ Ωı÷Πˢ‰Îfi˘ ±ÎË˚·Îÿ¿ ±fi¤‰
◊Λ »ı. ·Î≥fi˘fiÌ Á_A›Î ⁄‹HÎÌ ◊÷Î_ Ï’@ÁıSÁ‹Î_
¬ÎVÁ˘ ÿÁı¿ √H΢ ‰‘Îfl˘ ◊‰Îfi_ flËV› ±ı ¿ı ±‹ıÏfl¿fi
Á_¢‘¿˘±ı fi‰Î ‹˘Õı·fiÎ ÀıϷω{fi ÁıÀfi˘ ±ÎV’ı@À
flıϱ˘ ’HÎ ⁄ÿ·Ìfiı ·√¤√ ÏŒS‹Ì ’ÕÿÎ …ı‰˘ ¿flÌ
fiÎA›˘ »ı. ÁÎÿÎ ÀıϷω{fi ÁıÀfi˘ flıϱ˘ 4—3 ˢ›,
÷˘ fi‰÷fl ’ıœÌfiÎ ÀÌ.‰Ì. ÁıÀfi˘ flıϱ˘ 16—9 …ıÀ·˘
»ı. ¨«Î≥fiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ ’ˢ‚Î≥ ¬Ò⁄ ‰‘Îflı »ı, ‹ÎÀı
’fl_’flÎ√÷ ÀÌ.‰Ì. ¿fl÷Î_ ±Î‘Ïfi¿ ÀÌ.‰Ì. ÁflıflΠ@›Î_›
‰‘ ’ˢ‚˘ ⁄L›˘ »ı. ±Î ¿ÿ‹Î’fi_ ≠‹ÎHÎ ÏÁfiı‹ÎfiÎ
’ÕÿÎ ¿fl÷Î_ ⁄Ë …\ÿ_ fi◊Ì. ±Î…ı ÷ı ±‹ıÏfl¿Î‹Î_ ±ı‰Î
ÀıϷω{fi˘fi˘ ±Î_¿Õ˘ 2.4 ¿fl˘Õfiı ‰ÀÎ‰Ì «Ò@›˘ »ı.
¤Îfl÷‹Î_ HDTV ’˛ıZο˘fiı ÏÁfiı‹ÎfiÎ ’ÕÿÎfi˘ ±Î¤ÎÁ
¿flΉı ±ı Ïÿ‰Á Ë∞ CÎH΢ ÿÒfl »ı. ⁄Ì∞ ÷flŒ ±ı Ïÿ‰Á
@›Îflı¿ ±Î‰Âı ±ı‰Ì ±ÎÂ΋Î_ CÎHÎÌ ¿o’fi̱˘ ¤Îfl÷‹Î_
HDTV ÁıÀ˚Á ¬Õ¿‰Î ·Î√Ì »ı. ±Î’HÎı I›Î_ ±Î‰˘ ÁıÀ wÎ.
2 ◊Ì 4 ·Î¬fiÌ ±ÎÁ’ÎÁfiÎ fl…‰ÎÕÌ ¤Î‰ı ‰ı«Î› »ı. ±Î
¤Î‰ «Ò¿T›Î ’»Ì›ı Ωı ¿ı √˛ÎË¿fiı Á’flŒÎ≥fi @‰Î˜Ï·ÀÌfiÎ_
(ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi) ºU›˘ ‹ÎHΉΠ‹‚÷Î_ fi◊Ì, ¿ı‹ ¿ı ±ı Ω÷fi_
’˛ÁÎflHÎ Ë∞ Âw ◊›_ fi◊Ì. ‹Îfi˘ ¿ı fi∞¿fiÎ ¤Ï‰W›‹Î_ ÷ı
Âw ◊Λ ’HÎ »ı, ÷˘ ÷ıfiı ÿı¤fl‹Î_ «·HÎÌ ⁄fi÷Î_ CÎHÎÎ_ ‰W΢˝
fiÌ¿‚Ì Ω› ÷ı‹ »ı. ±Îfi_ ‹A› ¿ÎflHÎ ±ı ¿ı ËÎ≥-ÕıÏŒfiıÂfi
’˛ÁÎflHÎ {Ì·‰Î ‹ÎÀı ’fl_’flÎ√÷ ÀıϷω{fi ÁıÀ˚Áfiı
¤_√Îfl‰ÎÕı fiÎ¬Ì HDTV ‰ÁÎT›Î ωfiÎ ’˛ıZο˘fi˘ ±Îfl˘ fi◊Ì.
‰‚Ì HDTV fi˘ ±ÎÁ‹ÎfiÌ ¤Î‰ Ωı÷Î_ ±ı‹ ¿fl‰_ ÁflıflÎÂ
’˛ıZο ‹ÎÀı Â@› fi◊Ì.
±Î √…√˛ÎË ‰E«ı HDTV fi_ ωϑÁfl ±Î√‹fi ◊Λ
I›Îflı ¬v_, ’HÎ ±ıÀ·_ fiyÌ ¿ı ±Î‰÷Ì ¿Î·fi˘ ÀıϷω{fi
ÏÁfiı‹ÎfiÎ ’ÕÿÎ ¿fl÷Î_ ⁄Ë …\ÿ˘ flËı‰Îfi˘ fi◊Ì.á
 Q u e s t i o n s
Q ¿˘Ê˘fiı e·‰Î ‹ÎÀı ’›Î˝M÷ …B›Î ˢ÷Ì fi◊Ì. ’ÏflHÎ΋ı ‹Î◊Îfi˘
µfi΂ΠÿflQ›Îfi ’W¿‚ ÷flÁ …HÎΛ ±ı ‰¬÷ı ·ÌÀflfiÎ
ÏËÁÎ⁄ı ’ÎHÎÌ √À√ÀÎ‰Ì …fiÎfl T›„@÷fiı ÂÎflÌÏfl¿ fi¿ÁÎfi
◊‰Îfi˘ Á_¤‰ ¬fl˘ ?
fl˘ÏË÷ ¿ı. ±‹Ìfi, Ï«flÎ√ ‰Î›. ’Àı· ±fiı Ï‹h΢, ‰Õ˘ÿflÎ;
V‰ÎÏ÷ ±ı. ÂÎË, ¤…, ¿E»
A “‰Î˜Àfl ÀˇÌÀ‹ıLÀ” ±’Î÷Ì, …ı‹Î_ ÁıÓ¿Õ˘ ¿ı ËΩfl˘ √ıÏfl·Î±˘
±Î˜„@Á…fifi˘ ÷◊Î ±‹¿ ωÀÎÏ‹fi˘fi˘ ±Ï÷flı¿ ’HÎ
ÂflÌflfiı F›Î_ ‰Á‹˘ ’Õ÷˘ ˢ› I›Î_ ’ÎHÎÌfiÎ ±Î˜‰flÕ˘{ ‰Õı
÷˘ ÁËı…ı fi¿ÁÎfi ◊‰_ flèÎ_. ±·⁄kÎ, ÁflıflΠ60Ñ ’ÎHÎÌ
‘flΉ÷Î ÂflÌfl ‹ÎÀı ¿ıÀ·Î …J◊Îfiı ±Î˜‰flÕ˘{ √HΉ˘ ±ı
Á‰Î· »ı. ÁΑÎflHÎ
Ïfi›‹ ÷flÌ¿ı ±ı‹
¿Ëı‰Î› ¿ı ‹ÒhÎÏ’_Õ
Ïfi¿Î· ¿flÌ Â¿ı
÷ı fi Î ¿fl÷Î_ ‰‘
’ÎHÎÌfi˘ …J◊˘
’ıÀ‹Î_ fi Ã牉˘
Ωı ≥ ±ı ±fiı ÷ı
Ïfi›‹ ±fiÁÎfl ⁄ı
¿·Î¿◊Ì ±˘»Î
Á‹›√΂΋Î_ hÎHÎ
·ÌÀfl ¿fl÷Î_ ‰‘
’ÎHÎÌ fi ’̉_ Ωı≥±ı. ±Î ⁄Î⁄÷‹Î_ Ï·Ï‹Àfiı ±˘‚_√Ì …fiÎfl
T›„@÷fi_ ·˘ËÌ ø‹Â— ‰‘ fiı ‰‘ ’Î÷‚_ ◊Λ »ı ±fiı ·˘ËÌ‹Î_
ZÎÎfl˘fiÌ «˘A¬Ì ‹ÎhÎÎ ’ÎHÎÌfiÎ Á_ÿ¤ı˝ CÎÀı »ı.
Á‹V›Î ±ı ‰Î÷ı ÁΩ˝› ¿ı ‹Î_Á’ıÂ̱˘fiÎ ÿflı¿ ¿˘Ê‹Î_
’HÎ Á˘ÏÕ›‹ ±fiı ’˘ÀıÏ›‹ …ı‰Î ZÎÎfl˘ ˢ› »ı, ±ıÀ·ı
÷ı‹fiÌ Áfl¬Î‹HÎ̱ı ‹_ÿ ƒÎ‰HÎ ⁄fiı·Î ·˘ËÌfi_ ’ÎHÎÌ ¿<ÿfl÷Ì
flÁÎ¿Ê˝HÎ/osmosis ¶ÎflÎ ¿˘Ê˘‹Î_ ±Î’˘±Î’ ’˛‰ıÂı »ı. ±Î
Ïø›Î ¬ÎÁ ¿flÌfiı ‹√…fiÎ ¿˘Ê˘ ‹ÎÀı Ωı¬‹Ì fỉÕı, ¿ı‹ ¿ı
¬˘’flÌ‹Î_ ÃÌ¿ ÃÌ¿ Ëÿı ¬Ì«˘¬Ì«fiÌ …‹Î‰À ‘flΉ÷Î ±ı
& A n s w e r s
ÿ¬Î‰˘ µ’Õı »ı ±fiı µ⁄¿Î «Õı »ı. ‹Î‹·˘ ¿Î⁄Ò ⁄ËÎfl √›˘
ˢ› ÷˘ ’»Ì rÁfiÏø›Î ’HÎ Ωı¬‹Î÷Î_ @›Îflı¿ Q≤I› fiÌ’…ı
»ı, ’fl_÷ ±ı ’Ëı·Î_fiÎ ÷⁄yı ‰ıɢ ’Õ÷˘ ÂÎflÌÏfl¿ hÎÎÁ
…ı‰˘ ÷ı‰˘ ˢ÷˘ fi◊Ì. ω›ı÷fi΋ ›© ÿflQ›Îfi ±‹ıÏfl¿fi
·U¿flfiÎ ËÎ◊ı …ı ω›ı÷¿˘Ó√ √ıÏfl·Î±˘ ’¿ÕÎ÷Î ÷ı‹fiı
ÁÎQ›‰ÎÿÌ flHÎfiÌÏ÷ ωÂıfiÌ √M÷ ⁄Î÷‹Ì ¿œÎ‰‰ÎfiÎ ⁄ËÎfiı
’W¿‚ flÌ⁄ΛΠ’»Ì ‹Î›Î˝ ’HÎ √›Î.á
Q
T≤ZÎfiÎ ◊Õfiı »ıÿÌ «Ì¿ ÷flÌ¿ı ¿Îœ‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¿<ÿfl÷Ì flO⁄fl
‹ı·Î ÁŒıÿ fl_√fi_ ˢ› »ı, ÷˘ ±ı flO⁄fl ‰Õı ⁄fi÷Î
‹˘Àfl‰ÎËfi˘fiÎ ÀΛflfi˘ fl_√ Ëo‹ıÂÎ_ ¿Î‚˘ ˢ‰Îfi_ Â_ ¿ÎflHÎ?
’·Ï¿÷ ΩfiÌ, ’flÎ√ ΩfiÌ ±fiı Ï‹h΢, C΢ÕÎÁfl, ±‹ÿΉÎÿ;
¿ıÿÎfl ’_ÕuÎ, Ωı√ırflÌ (’Ïç‹), ‹_⁄≥; ω¿ÎÁ ’Îÿ, ‰flλÎ, Áfl÷
A
flO⁄flfi_ T≤ZÎ ⁄Îfl ‹ÏËfiı ‰‘‹Î_ ‰‘ …ı ’_ÿflı¿ ·ÌÀfl
…ıÀ·_ flO⁄fl ±Î’ı ÷ı Ëÿ’flÎ_÷ fifl‹ ˢ› »ı ±ıÀ·_ … fiÏË,
’HÎ √fl‹Ì‹Î_ ÁËı… ·˘ÓÿÎ …ı‰_ ±fiı ÃoÕÌ‹Î_ ÁËı… ¿ÃHÎ flËı
»ı. ±ı¿Áfl¬˘ √HΑ‹˝ …‚‰Î÷˘ fi◊Ì. ⁄_‘ÎflHÎÌ› V‰w’
’HÎ ‰¬÷ …÷Î_ ⁄ÿ·Î› »ı, ‹ÎÀı ±Î‰_ flO⁄fl ’˛ı„@À¿·
‰’flΠ‹ÎÀı ·√¤√ fi¿Î‹_ »ı. Áÿ˚¤ÎB›ı 1839 ‹Î_
±‹ıÏfl¿ÎfiÎ «ÎSÁ˝
√Ò Õ ›flı flO⁄flfi _
‰S¿ıfiÎ≥{ıÂfi
¿fl‰ÎfiÌ ’˛ ˘ Áı Á
±Î¿„V‹¿ flÌ÷ı
¢‘Ì ¿ÎœÌ, …ıfiÎ
¶ÎflÎ ¿< ÿ fl÷Ì
flO⁄flfiÌ ÿflı ¿
¬Î‹Ì fiÎ⁄Òÿ ¿flÌ
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 43
 ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ÿflı¿ …wflÌ ¬Ò⁄Ìfi_ Ïfiw’HÎ ¿fl‰Îfi_ Â@› ⁄L›_. ±fiø‹ı (1) «›Î’«›fi˘ fi˘‹˝· ÿfl, (2) ÂÎflÌÏfl¿ ’˛T≤ÏkÎ
µI’Îÿ¿˘ ‰S¿ı fi Î≥{ı  fi ‹ÎÀı flO⁄flfiı 1400-1800 ±fiı (3) ¬˘flοfiÎ ÿËfi ‹ÎÀı ¬«Î˝÷Ì ¿ı·flÌ »ı. ±Î hÎHÎı›fiı
Áı„S›ÁfiÎ ÷Î’‹Îfiı √fl‹ ¿flÌ ÷ı‹Î_ √_‘¿ µ‹ıflı »ı ±fiı ±fi · ZÎÌ √HÎ÷flÌ ‹Î_ Õ ˘ I›Îflı ¿ı · flÌfiı ·√÷Ì ÿˆ Ï fi¿
…wÏfl›Î÷fi˘ ⁄Ë ÷˘ ±˘√HÎÌÁ-‰ÌÁfiÎ Œfl¿‰Î‚˘ ’HÎ
±Î_¿Õ˘ ‹‚Ì flËı »ı. ¿≥ flÌ÷ı √HÎ÷flÌ ¿flΛ ÷ıfi_ Á_ÏZÎM÷
ω‰flHÎ Œ@÷ ±»Õ÷Î ‹Î√˝ÿ½fi ’Òfl÷_ Ωı≥±ı.
á «›Î’«›fiÎ fi˘‹˝· ÿfl ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì ¤ÎÊÎfi_ ·ı⁄·
Basal Metabolic Rate/BMR »ı. ÂÎflÌÏfl¿ ’Ïfll‹ fi
¿fl÷Πˢ ±ı‰Î Á‹›√΂΋Î_ …ı ¿ı·flÌ ¬«Î˝› ÷ıfiÎ T››fiı
«›Î’«›fi˘ fi˘‹˝· ÿfl Á‹∞ ·˘. ¿ı·flÌfiÎ ÿˆÏfi¿ ‰’flÎÂ
’ˆ¿Ì 60Ñ ◊Ì 70Ñ …J◊˘ BMR ¬Î÷ı ‹_ÕΛ »ı--±fiı ÷ı
±ıÀ·Î ‹ÎÀı ¿ı xÿ›fiı ‘⁄¿÷_ flά‰_, ’˘’«Î_ µCÎÎÕ⁄_‘
ÀΛfl ⁄fiΉ‰Îfi_ ˢ› ÷˘ √_‘¿ µ’flÎ_÷ ¿Î⁄˝fi O·ı¿ ’HÎ ¿fl‰Î_, ÂÎflÌÏfl¿ ÷Î’‹Îfifiı 370 Áı„S›Áı ±ı¿‘Îw_ Ω‚‰‰_,
¤ı‚‰ı »ı. ¿Î⁄˝fi O·ı¿ ±ıÀ·ı ‹ıÂfiÎ ⁄ÎflÌ¿ ¿H΢fi˘ ’ΉÕfl, ŒıÓŒÁÎ_fi_ Á_¿˘«fi ±fiı ωV÷flHÎ ¿fl‰_ ‰√ıflı ¿Î›˘˝ ’λ‚
…ıfi_ flO⁄fl ÁÎ◊ı Ï‹lHÎ ¿flΛΠ’»Ì flO⁄flfiÎ ’˘Ï·‹fl flıÁÎ ÂflÌflı ’W¿‚ ¿ı·flÌ ¬«˝‰ÎfiÌ flËı »ı. jÎÌ ¿fl÷Î_ ’vÊfiÎ
±V÷T›V÷ flËı‰Îfiı ⁄ÿ·ı ±ı¿‹ı¿ ÁÎ◊ı ΩıÕÎHÎ ’΋Ìfiı
√˘Ã‰Î› »ı ±fiı ÷ı √˘Ã‰HÎ flO⁄fl‹Î_ ‹…⁄Ò÷Ì ·Î‰Ì ÿı »ı.
±Î √HΑ‹˝ ’ıÿÎ ¿fl÷Ì flÎÁΛÏHο ’˛Ïø›Îfiı Á_¢‘¿˘
Ë∞ ’Òflı’ÒflÌ Á‹∞ Â@›Î fi◊Ì. ’˛Ïø›Îfiı ⁄ÿ·ı ’ÏflHÎ΋
ÁÎ◊ı ‹÷·⁄ flά˘ ÷˘ ±ıÀ·_ ¿ËÌ Â¿Î› ¿ı ¿Î⁄˝fi O·ı¿
‰√flfi_ ÀΛfl 8,000 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÎ ’˛‰ÎÁ ⁄Îÿ ÏfiT≤ÏkÎ
‹Î√ı, ÷˘ ¿Î⁄˝fi O·ı¿ ‘flΉ÷_ ÀΛfl 1,00,000 Ï¿·˘‹ÌÀfl
Á‘Ì «Î·ı. ¿Î⁄˝fi O·ı¿fiÌ ±Î‰Ì ’˛¿ÚÏkÎ 1920 fiÎ ±flÁ΋Î_
’Ëı·Ì ‰¬÷ fi…flı «ÕuÎ ⁄Îÿ ‹˘Àfl‰ÎËfi˘fiÎ_ …ı ’HÎ ÀΛfl
⁄L›Î_ ÷ı fl_√ı ¿Î‚Î_ ⁄L›Î_. ±ı¿ ‰‘ ΩHοÎflÌ — ¤Îfl÷‹Î_
¿<ÿfl÷Ì flO⁄flfi_ ‰ÎÏÊ˝¿ µI’Îÿfi ·√¤√ 8,00,000 Àfi
…ıÀ·_ »ı, …ı‹Î_◊Ì 75Ñ flO⁄fl ‹˘Àfl‰ÎËfi˘fiÎ_ ÀΛfl ⁄fiΉ‰Î
‹ÎÀı ‰’flΛ »ı. ±·⁄kÎ, ÏÁL◊ıÏÀ¿ flO⁄fl ’HÎ ‰’flΛ »ı,
…ıfi_ ±Î’HÎı I›Î_ ‰ÎÏÊ˝¿ µI’Îÿfi 2,40,000 Àfi »ı.á

Q
CÎHÎÎ ¬flÎ ·˘¿˘ ÷ı‹fiÌ ÿˆÏfi¿ …wÏfl›Î÷ ¿fl÷Î_ ‰‘ ¿ı ±˘»Ì
¿ı·flÌfi˘ ±ÎËÎfl ·ı÷Πˢ› »ı. ±Îÿ½ flÌ÷ı ¿ı·flÌfi_ ’˛‹ÎHÎ
¿ıÀ·_ ˢ‰_ Ωı≥±ı ?
±Ï¤Êı¿ ‹Ëı÷Î, ±fiflÎ√ ‹Ëı÷Î ±fiı Ï‹h΢, CÎÎÀ¿˘’fl, ‹_⁄≥;
ÿı‰Î_√ Á◊Îfl, ÏËQ‹÷fi√fl
A 655 Ü (4.3 É fl÷·‹Î_ ‰…fi) Ü (4.7 É ∫«‹Î_
¿˘≥ ⁄ı T›„@÷fiÌ …wÏfl›Î÷ Áfl¬Ì ˢ÷Ì fi◊Ì. ≥WÀ÷‹
¿ËÌ Â¿Î› ±ı‰˘ ÁflıflΠό√fl 2,000 ¿ı·flÌfi˘ »ı ¬fl˘,
’fl_÷ ÷ı‹Î_ ’HÎ T›„@÷ÿÌà ◊˘Õο Á˘ ±_¿˘fi˘ Œfl¿ ±Ïfi‰Î›˝
√HÎÌ ·ı‰˘ flè΢. »ı‰Àfi˘ ÏŒ√fl fiyÌ ¿fl÷Ì hÎHÎ ⁄Î⁄÷˘
44 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
¿ıÁ‹Î_ «›Î’«›fi˘ ÿfl/BMR ‰‘ ˢ› »ı, ±ıÀ·ı ËıÏflÁ-
⁄ıfiıÏÕ@À ¿Ëı‰Î÷Ì Œ˘Q›˝·Î ⁄Lfiı ‹ÎÀı …\ÿÌ »ı.
’A÷ ‰›fiÎ ’vÊ ‹ÎÀı Œ˘Q›˝·Î »ı —
66 Ü (6.3 É fl÷·‹Î_ ÂÎflÌÏfl¿ ‰…fi) Ü (12.9 É
∫«‹Î_ ¨«Î≥) - (6.8 É ‰›fiÎ_ ‰Ê˝).
’A÷ ‰›fiÌ jÎÌ ‹ÎÀı Œ˘Q›˝·Î »ı —
¨«Î≥) - (4.7 É ‰›fiÎ_ ‰Ê˝).
±Î Œ˘Q›˝·Î±˘ ◊¿Ì ÂflÌfl ‹ÎÀı ±Îfl΋ÿΛ¿ „V◊Ï÷‹Î_
’HÎ …wflÌ ⁄fi÷Ì ¿ı·flÌfi˘ ÿˆÏfi¿ ±Î_¿Õ˘ ’˛ÎM÷ ◊Λ »ı.
á ¿ı·flÌfiı ·√÷Ì …wÏfl›Î÷ fiyÌ ¿fl÷_ ⁄Ì…\_ Œı@Àfl
±Îfl΋fiı ⁄ÿ·ı ’Ïfll‹fi_ »ı. ±ËŸ √vI‰Î¿Ê˝HÎ »ı, …ıfiı ·Ì‘ı
¿ı·flÌfi˘ ±Î_¿Õ˘ l‹fiÎ ’˛¿Îfl ‰Õı fiyÌ M≤J‰Ìfi˘ ¤˛‹H΋Î√˝ Áflı¬
◊Λ »ı ±ıÀ·_ … fiÏË, ’fl_÷ ÂÎflÌÏfl¿ flËı‰Îfiı ⁄ÿ·ı ‰Î_¿˘«Ò_¿˘
‰…fifiı ’HÎ √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Îfi_ flËı »ı. ±_¿Î› »ı. (…\±˘, ÕΛÎ√˛Î‹
µÿÎËflHÎ ’Ò fl ÷Ì ‰Î÷ ¿fl˘ ÷˘ 68 fi_. 1.) µ’flÎ_÷ ’Õ˘ÂÌ √˛Ë˘
Ï¿·˘√˛ Î ‹fiÌ T›„@÷ ¿·Î¿fiÎ 4 ÷ı ‹ fiÎ √ v I‰Î¿Ê˝ H Î ‰Õı
Ï¿·˘‹ÌÀflfiÎ ‰ı√ı 27 Ï‹ÏfiÀ «Î·ı M≤J‰ÌfiÌ ÁËı… ·_⁄√˘‚
±√fl ÷˘ 6.5 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ V’ÌÕı 18 ¤˛‹HοZÎÎfiı Á÷÷ ω«Ï·÷
Ï‹ÏfiÀfi˘ ‰Î˜ ¿ ·ı ±◊‰Î 14.5 ¿fl÷Î flËı »ı ±fiı
Ï¿·˘‹ÌÀflfiÎ ÿflı 16 Ï‹ÏfiÀ ÁΛ¿Ï·_√ ω«·fifiÌ ±ı CÎÀ‹Î‚
¿flı ¿ı ’»Ì 11 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ {Õ’ı 11 Ï‹ÏfiÀ Á‘Ì ÿ˘Õı ÁflıflΠ21,000 ‰Ê˝ı ’ÒflÌ ◊›Î ⁄Îÿ ±ıÀ·Î_ … ⁄ÌΩ_ ‰Ê˝
I›Îflı ÁflıflΠ100 ¿ı·flÌ ‰’flΛ »ı. ±Î ÿflı¿ Á‹›√΂˘ ‹ÎÀı ŒflÌ ±Îfl_¤Î› »ı.
⁄‹H΢ ¿flÌ ÿı‰Î› ÷˘ 200 ¿ı·flÌ ⁄‚ı »ı. ¤˛‹HοZÎÎ ’˘÷ı V◊ÎfiÎL÷fl ’ÎQ›Î ¿fl÷Ì Ë˘› I›Îflı
á ¿ı·flÌfiÌ ÿˆÏfi¿ …wÏfl›Î÷fi˘ «˘A¬˘ ±Î_¿Õ˘ √HÎ÷Ì M≤J‰Ìfi˘ √˘‚˘ ‰Ê˘˝‰Ê˝ ÷ıfiÎ ‹Ò‚ ±ıÕˇıÁı ’λ˘ Œflı ±ı‰˘
‰¬÷ı ¬˘flοfiÎ ÿËfi ±◊ı˝ ¬«Î˝÷Ì ¿ı·flÌfiı ’HÎ K›Îfi ’fl ’˛ffi flËı÷˘ fi◊Ì. ±ıÕˇıÁ ⁄ÿ·Î›Î ¿fl‰Îfi_ hÎÌ…\_ ¿ÎflHÎ ±˘fl
·ı‰Ì Ωı≥±ı, ¿ı‹ ¿ı ’˛˘ÏÀfi, ¿Î⁄˘˝ËÎ≥Õı̌À, ωÀÎÏ‹fi, Ï‹fiflSÁ ‹Ëk‰fi_ »ı. M≤J‰Ì ÁÏË÷ ÷‹Î‹ ÁÒ›˝‹Î‚Î ÿÒ‘√_√ÎfiÎ ¿ıLƒfiı
‰√ıflı ’˘Ê¿ ÷k‰˘fiı ±·√ ÷Îfl‰‰Î ‹ÎÀı ¬˘flοfiÎ ¿H΢fi_ ’˛Ï÷¿·Î¿ı ±˘»Î‹Î_ ±˘»Î 50,000 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ {Õ’ı
ωCÎÀfi ¿fl‰_ ±ı ’HÎ ±ıfi∞˝ ‹Î√Ì ·ı÷_ ¿Î‹ »ı. ÁflıflΠ’˛ÿÏZÎHÎÎ ¿flÌ flËÌ
Ωı‰Î ⁄ıÁ˘ ÷˘ ¬˘flο ¶ÎflÎ …ı ¿ı·flÌ ’˛ÎM÷ ◊‰ÎfiÌ Ë˘› ÷ıfiÎ »ı , ±ı À ·ı
·√¤√ 10Ñ …ıÀ·Ì ¿ı·flÌ ±Î‰Î ¿Î›˝ ‹ÎÀı ‰’flΛ »ı, ⁄ÎèÎΉ¿Î‹Î_ ’HÎ
±ıÀ·ı Ïÿ‰Á‹Î_ 2,000 ¿ı·flÌ …ıÀ·˘ ¬˘flο ·ıfiÎfl T›„@÷fiı ÷ıfi_ V◊Îfi F›Î_fi_
«˘A¬Ì ±Î‰¿ ÷flÌ¿ı 1,800 ¿ı·flÌ ’˛ÎM÷ ◊Λ »ı. I›Î_ …‚‰Î÷_ fi◊Ì.
±Î ⁄‘˘ ÏËÁÎ⁄Ï¿÷Î⁄ ‰ˆiÎÎÏfi¿ ΩHοÎflÌ ’Òfl÷˘ ÃÌ¿ (…\±˘, ÕΛÎ√˛Î‹
»ı. ⁄Î¿Ì T›‰ËÎfl‹Î_ ÷ıfiı ·Î√ ’ÎÕ‰Îfi_ ŒÎ‰ı fiÏË ÷ı‹ Á«˘À fi_. 2.) ’ÏflHÎ΋ı
ÏËÁÎ⁄ √HÎÌ ’HΠ¿Λ fiÏË. ¿ı·flÌfiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ ›Îÿ flά‰Î ±ı ÁŒfl ÿflQ›Îfi
…ı‰˘ ‹t˘ ˢ› ÷˘ ±ı ¿ı …wÏfl›Î÷ ¿fl÷Î_ …ıÀ·Ì ‰‘ ¿ı·flÌ Áflfi΋ _ ⁄ı ‰ ÕÎ
ÂflÌflfiı ‹‚ı ±ıÀ·_ ÷ıfi_ ±Î›W› CÎÀı »ı.á ±Î›Î‹‹Î_ ⁄ÿ·Î›
»ı. ±ı¿ ‹t˘ Ë∞ ⁄Î¿Ì flè΢ — ÿÒ‘√_√Î ’˘÷ı ⁄˛õÎ_Õ‹Î_
Q ¿·Î¿fiÎ ±_ÿÎ…ı 13,00,000 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ {Õ’ı ‘ÁÌ flËÌ
M≤J‰Ì Ωı 365 Ïÿ‰Á‹Î_ ÁÒ›˝ Œfl÷ıfi˘ «¿flΉ˘ ’Òfl˘ ¿fl÷Ì »ı ±fiı ÷ıfiÎ ¤ı√Ì M≤J‰Ì ’HÎ ±ıÀ·Ì … √Ï÷±ı ÿ˘fl‰Î÷Ì
ˢ› ÷˘ ÷ıfi˘ ‹÷·⁄ Â_ ±ı‹ ◊›˘ ¿ı ÿflı¿ ‰Ê˝fiÎ ±_÷ı Ω› »ı. À>_¿‹Î_, M≤J‰ÌfiÌ ÿflı¿ √Ï÷ωϑ ÁΑ ÷˘ «·÷Î
’˘÷ÎfiÎ ‹Ò‚ V◊Îfiı ’Î»Ì ±Î‰ı »ı ? ¤·Î ±ı ¿Ëı‰÷fiı ±fiw’ »ı.á
Á_∞‰ w’Î’flÎ, ’flÎ√ ÏhΉıÿÌ ±fiı ÁÏfi· ΩıÂÌ, ¤Î‰fi√fl
Q
A Ïø¿ıÀ‹Î_ ◊ÕÛ ±Q’ΛflfiÎ «¿ÎÿÎ ‰Õı ±ÎµÀ ΩËıfl ◊›ı·˘
fi◊Ì ±Î‰÷Ì, ¿ı‹ ¿ı ±_÷ÏflZ΋Î_ M≤J‰ÌfiÌ √Ï÷fiı ⁄ÌΩ ’˛◊‹ ⁄ıÀ˚Á‹ıfi ¿˘HÎ Ë÷˘ ?
’HÎ ±Î›Î‹˘ »ı. ÁÒ›˝ Œfl÷ı M≤J‰ÌfiÎ ÏÁ_√· flεLÕfi˘ ω…› ±ıÁ. ¿yÕ ±fiı ¤fl÷ ÀÌ. flÎHÎ’flÎ, ⁄Î’fi√fl, ±‹ÿΉÎÿ
Á‹›√΂˘ 365 Ïÿ‰Á, 6 ¿·Î¿, 9 Ï‹ÏfiÀ ±fiı 9.54
Áı¿LÕ Ë˘‰Îfi_ ΩH›Î ’»Ì ÁËı…ı ±ı‹ ‘ÎflÌ ·ı‰Îfi_ ‹fi ◊Λ A
¿ı ÷ı Á˙fl ‰Ê˝fiÎ ±_÷ı ’˘÷ÎfiÎ ‹Ò‚ V◊Îfiı ’Î»Ì Œfl÷Ì Ë˘‰Ì fi‰ıQ⁄fl 14, 1992 fiÎ fl˘… ÿÏZÎHÎ ±ÎÏ¡¿ÎfiÎ Õ⁄˝fi
Ωı≥±ı, ’HÎ Ë¿Ì¿÷ı CÎHÎÎ_ ±‰¿ÎÂÌ ’Ïfl⁄‚˘ ±_÷ÏflZ΋Î_ ¬Î÷ı fl‹Î›ı·Ì ‹ı«‹Î_ ÁÏ«fi ÷ıÓÕ<·¿flı ŒÀ¿˘ ·√ÎT›Î ⁄Îÿ
M≤J‰ÌfiÎ Áflfi΋Îfiı ⁄ÿ·÷Î_ flËı »ı . ±ı ¿ ÷˘ «_ ƒ fi _ flfi ·ı‰Îfi˘ ’˛›ÎÁ ¿›˘˝ I›Îflı Á΋Π»ıÕÎfiÎ ⁄ıÀ˚Á‹ıfi flω
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 45
 ÂÎjÎ̱ı ÷ıfiı ’λ˘ ‹˘¿S›˘ Ë÷˘. ÿÏZÎHÎ ±ÎÏ¡¿ÎfiÎ ÏŒSÕfl ±ÿÎ ¿flı »ı. Ï‹Âfi ’Òw_
±ıLÕ% ËÕÁfiı VÀQMÁfiÌ ›˘B› fiı‹ ÷Î¿Ì ±fiı flfi-±ÎµÀfiÌ ◊›ı ÷ı ŒflÌ ‰Î÷ΉflH΋Î_
±’Ì· ¿flÌ. V@‰ıfl-·ı√fiÎ ±Q’Λfl ÏÁÏfl· Ï‹U·ı±ı ◊ÕÛ ÿά· ◊Λ I›Îflı ÷ıfi˘
±Q’Λfl ¿Î·˝ ·Î≥⁄ıL⁄√˝ ’ÎÁı «¿Îÿ˘ ‹ÎB›˘, …ıHÎı ÷ıÕÓ ·
< ¿flfiı ¿Î›˝ ’ ˛ ¿ Îfl M·ı fi …ı ‰ ˘
flfi-±ÎµÀ ΩËıfl ¿›˘˝.á ˢ› »ı. ∂÷flÎHÎ ¿fl÷Î
ω‹ÎfifiÌ ‹ÎŒ¿ ÷ı
Q ·√¤√ 4.5
±‹ıÏfl¿ÎfiÌ …ı‹ flÏ›αı ’HÎ …ı V’ıÁ ÂÀ· ⁄fiΉı·_ ÷ı Ï¿·˘‹ÌÀfl ·Î_⁄Î flfi-‰ı
¿ı‰_ Ë÷_ ? ˉı ‰’flÎ÷_ ¿ı‹ fi◊Ì ? ’fl ±Î‰Ì Ω› »ı.
±Î·Î’ ¿ı. Â@·, ÏË÷ıfi ·Î¬ÎHÎÌ, ’˛ÿÌ’ ÏËflÎHÎÌ ±fiı Ï‹h΢, √Î_‘̑΋, Á˘Ï‰›ı÷ flÏ›ÎfiÎ
¿E»; ±’Ò‰˝ Á˘·_¿Ì, ‹Î_√fl˘‚; …„V‹fi ’_«Î· ±fiı ‹ıË· ÿÒÏ‘›Î, V’ı Á ÂÀ· ⁄ fl ÎfifiÌ
⁄˘Ïfl‰·Ì (’Ïç‹), ‹_⁄≥ (…‹H΢ Œ˘À˘) ‰Î÷ ¿fl˘
÷˘ ±ı ›Îfi‹Î_ ¤˛‹HοZÎÎ
A ÷flŒfiÎ ±Îfl˘ËHÎ ‹ÎÀı
¤÷’Ò‰˝ Á˘Ï‰›ı÷ Á_CÎı 1980 fiÎ ÿÁ¿Î‹Î_ ⁄fiΉı·_ ·˘„L«_ √ fiÌ Z΋÷Î fi
V’ıÁ ÂÀ· ⁄flÎfi (ÏË‹{_{ΉÎ÷) ÿı¬Î‰fiÌ ±fiı ¿ÿfiÌ Ë÷Ì, ‹ÎÀı ÷ıfiı ±ÎÂflı
º„WÀ±ı ±‹ıÏfl¿ÎfiÎ V’ıÁ ÂÀ· …ı‰_ Ë÷_--±fiı ÷ı ’HÎ ±ıÀ·Ì 2,000 Àfi ⁄‚÷HÎ
Ëÿı ¿ı Á˘Ï‰›ı÷ ÏfiWHÎÎ÷˘±ı ±‹ıÏfl¿fi ÂÀ·fiÌ ÏÕ{Î≥fi ‘flΉ÷Î ±ıfiÏ…˝›Î fi΋fiΠ„@÷ÂÎ‚Ì fl˘¿ıÀ ÁÎ◊ı ΩıՉ΋Î_
⁄ıÃÌ ±’fiÎ‰Ì ·Ì‘Ì Ë˘‰Îfi_ ¿Ëı‰Î÷_ Ë÷_. ±Î‹ »÷Î_ ⁄flÎfifi˘ ±Î‰÷_ Ë÷_. ‰Î÷ΉflHÎfiÌ ⁄ËÎfl √›Î ’»Ì ‹@÷ ◊÷_ ±ı
¿Î›˝’˛¿Îfl CÎHÎÌ flÌ÷ı …\ÿ˘ Ë÷˘ ±fiı CÎHÎÌ ⁄Î⁄÷˘‹Î_ ÷ı «ÏÕ›Î÷_ V’ıÁ ÂÀ· ÷ıfiÎ_ ⁄ı ‹A› ±ı„L…fi˘ ‰Î’flÌ ›˘B› ¤˛‹HοZÎ΋Î_
’HÎ Ë÷_. ⁄Lfiı ‰E«ıfiÎ ¿ıÀ·Î¿ fi˘Ó‘’ÎhÎ ÷ŒÎ‰÷˘ Ωı≥±ı. ÿά· ◊Λ ±fiı À«Ò¿ÕÎ ¿ÿfiÎ_ ⁄ÌΩ_ Á_A›Î⁄_‘ ◊˛VÀfl
◊˛Ì-≥fi-‰fi ¿ËÌ Â¿Î÷_ ±‹ıÏfl¿fi V’ıÁ ÂÀ· ·˘L«fl ±ı„L…fi˘ ÷ıfi_ ÏÿÂ΋Îfi ⁄ÿ·‰Î‹Î_ ÁËΛ¿ ⁄fiı, ’fl_÷
»ı, ±_÷ÏflZΛÎfi »ı ±fiı M·ıfi ’HÎ »ı. ·˘„L«_√ ‹ÎÀı ÷ıfiÎ_ ±_÷ÏflZÎ Á‘Ì ’ˢӫ‰Î ‹ÎÀı ÷˘ ÷ıfiı ±ıfiÏ…˝›Î ‰√fl fi
hÎHÎ ‹A› ±ı„L…fi˘ ’˛Ï÷Áı¿LÕı 3,100 ·ÌÀfl ’˛‰ÎËÌ «Î·ı. ⁄Ì∞ ÷flŒ ±LÕfl·Î≥fi ¿fl‰Î …ı‰˘ ¬ÎÁ ‹t˘ ±ı »ı
ËÎ≥Õˇ˘…fi ⁄΂Ìfiı ’W¿‚ ◊˛VÀ ’ıÿÎ ¿flı »ı, F›Îflı Á˘Ï·Õ ¿ı ⁄flÎfifiÎ ±˘’flıÏÀo√ ‹ÎÀı ›ÎhÎÌ À<¿ÕÌ ±Ïfi‰Î›˝ fi Ë÷Ì.
ŒuÒ·fiÎ_ ⁄ı ±·Î›ÿÎ_ fl˘¿ıÀ˘ ÷ıfiı 45 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÎ ·ı‰·ı ±ı¿Îÿ «Î·¿fiÌ ’HÎ …wfl fiÏË, ¿ı‹ ¿ı Á˘Ï‰›ı÷ ÏfiWHÎÎ÷˘±ı
’ˢӫ‰Î‹Î_ ÁËΛ¿ ⁄L›Î ’»Ì ¬flÌ ’Õı »ı. ’ıflıÂÒÀ ‰Õı ÷ıfiı ±Î˜À˘’Λ·À ‰Õı ÁF… ¿›* Ë÷_. Á_’ı÷flÎ ÷flÌ¿ı ÁÎ◊ı
fiÌ«ı ±Î‰÷Î_ ÷ı fl˘¿ıÀ˘‹Î_ ·Ì‘ı · Î Áı À ı · Î≥Àfiı ’HÎ
fi‰Îı ‹Áη˘ ¤flÌ ÷ı‹fiı ŒÎ·¿ÎfiÌ ⁄ËÎfl ¿ÎœÌ
ÁflıflΠ20 N˚·Î≥À ‹ÎÀı ¤˛‹HοZÎ΋Î_ ÷fl÷˘ ‹Ò¿‰Î
ŒflÌ ŒflÌfiı ‰Î’flÌ Â¿Î›, Á‘ÌfiÌ ¿Î‹√ÌflÌ ⁄flÎfi Ω÷ı
’HÎ ÷ıfiÌ ’Ëı·Î_ ¬flÌ …÷Ì ±ÎÀ˘’Ì Â¿ı ±ı ‰ Ì
’˛‰ÎËÌ ⁄‚÷HÎfiÌ ÀÎ_¿Ì ÷˘ ÿÒflÁ_«Î·fifiÌ ÷ı‹Î_ T›‰V◊Î
ˉÎfiÎ CÎWνHÎ ‰Õı fiΠ’΋ı Ë÷Ì--±fiı »÷Î_ Á‹Îfi‰
»ı . ÿflQ›Îfi ¤˛ ‹ HοZÎÎ Ï‹Âfi ËÎ◊ ‘fl‰_ ˢ› ÷˘
Á‘ÌfiÌ ⁄Î¿Ì flËı÷Ì ÁŒfl «Î·¿˘ ‹ÎÀı ÷ı‹Î_ 70 CÎfi
‹ÎÀı ‹ÎhÎ ’˘÷ÎfiÎ_ ‹A› ‹ÌÀflfiÌ ¿˘¿Ï’À Ë÷Ì.
±ı„L…fi˘ ’fl ‹ÿÎfl flά÷_ Ï‹ÂfifiÎ ±_ ÷ ı ŒflÌ
V’ıÁ ÂÀ· M≤J‰Ì Œfl÷ıfiÌ ‰Î÷ΉflH΋Î_ ÿά· ◊›Î ’»Ì
±˘flÏ⁄À‹Î_ √›Î ⁄Îÿ ÷ıfiÌ ⁄flÎfi ‰‘‹Î_ ‰‘ 2,000
›ÎhÎÌ À< ¿ ÕÌ ‹ÎÀı Ï¿·˘‹ÌÀflfi˘ ±Î¿ÎÂÌ ’˛‰ÎÁ
±_ ÷ ÏflZΛÎfi˘fiÌ ¤Ò Ï ‹¿Î ¬ıÕÌ fiάı, ‹ÎÀı flfi-‰ı ¬ÎVÁ˘
46 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
ÿÒfl ˢ› ÷˘ ’HÎ ‰Î_‘˘ fiÏË. ·ı„LÕo√fi_ ±ı ¿Î›˝ ⁄Ω‰‰Î ‹ÎÀı
’HÎ ⁄flÎfi‹Î_ ›ÎhÎÌ À<¿ÕÌ fi ˢ› ÷˘ «Î·ı.
±Î Á˘Ï‰›ı÷ V’ıÁ ÂÀ·ı ÷ıfi˘ ’Ëı·˘ ±‰¿ÎÂÌ ’˛‰ÎÁ
fi‰ıQ⁄fl 15, 1988fiÎ fl˘… ¿›˘˝, …ı »ıS·˘ ’HÎ Ë÷˘. ±ı¿
’HÎ «Î·¿ ωfiÎ ÷ı ¤˛‹HοZÎ΋Î_ √›_, M≤J‰ÌfiÌ ⁄ı ’˛ÿÏZÎHα˘
¿flÌ ±fiı 206 Ï‹ÏfiÀ ⁄Îÿ ŒflÌ ‰Î÷ΉflH΋Î_ ’˛‰ıÂÌ F›Îflı
÷ıHÎı ⁄ˆ¿Îfifl ¿˘V‹˘Õˇ˘‹ ¬Î÷ı ±Î˜À˘‹ıÏÀ¿ ·ı„LÕo√ ¿›* I›Îflı
÷ıfiÎ_ ’ˆÕÎ_ ·√¤√ ’Ò‰˝ÏfiÏç÷ …B›Î ’fl … flfi-‰ıfiÎ Á_’¿Û‹Î_
±ÎT›Î_. (…\±˘, fiÌ«ıfiÌ ÷Á‰Ìfl.) «Î·¿flÏË÷ N˚·Î≥À‹Î_
±ı¿ı› ‰Î÷ı ¿«Î flËı‰Î fi ’΋Ì. ÏÁÏ© √…⁄fiο Ë÷Ì,
’HÎ Á˘Ï‰›ı÷ flÏ›ÎfiÎ ¤ÎB›‹Î_ ÷ıfi_ ‰LÁ ‹˘fl ·¬Î›_ fi
Ë÷_. ±Î¬Î ÿıÂfi_ flÎ…¿Ì›, ±ÎÏ◊˝¿ ÷ı‹… ‰Ë̉ÀÌ ‹Î‚¬_
’ÕÌ ¤Î_B›Î ’»Ì ⁄flÎfifiÎ ’˛˘…ı@Àfiı Á‹ıÀÌ ·ı‰Î‹Î_ ±ÎT›˘.
Á˘Ï‰›ı÷ ›Ïfi›fifiÎ ÁΈ◊Ì ‹˘ÀÎ À<¿ÕÎ ÷flÌ¿ı »^ÀÎ ’Õı·Î
flÏ›fi ’˛ΩÁkÎοı ¿ıÀ·Î¿ Á‹› ’»Ì 2001‹Î_ ’˛˘…ı@Àfiı
ŒflÌ ∞‰÷˘ ¿fl‰Îfi_ ω«Î›*, ’HÎ ‰Î÷ ±Î√‚ ‰‘ı ±ı ’Ëı·Î_
⁄flÎfifiÎ ±Î‰ÎÁ ÷flÌ¿ı ‰’flÎ÷_ flÎZÎÁÌ ËıL√fl ‹ı 12, 2002
fiÎ fl˘… ‹Î‰…÷ ±fiı ‹flÎQ‹÷fiÎ ±¤Î‰ı …‹Ìfiÿ˘V÷ ⁄L›_.
±Îà ¿‹˝«Îfḻ˘ ‹Î›Î˝ √›Î ±fiı ⁄flÎfi ’HÎ Áÿo÷fl fiÎÂ
’ÎQ›_. ±‹ıÏfl¿fi V’ıÁ ÂÀ·fiÌ ÷·fiαı @›Î_› ‰‘ ⁄˘Ωfi_
5f]gfzfjftf:gf 5ffdf[,ff 5?Xgff[
á flıÕÎflfiÌ ¿Î›˝fl«fiÎ ¿ı‰Î ’˛¿ÎflfiÌ Ë˘› »ı ?
ÏË÷ı ⁄˘ÿfl ±fiı Ï‹h΢, √΋ — ·˘fi ¿˘ÀÕÎ
“ÁŒÎflÌ” ±_¿ fi_. 129 (“Á’flÁ‰Î·” ω¤Î√)
á ωz÷’˛‰ÎËfiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ ’ÿÎ◊˝fiÌ Á’fl¿LÕ„@ÀωÀÌ ±ıÀ·ı Â_ ?
Ï’˛›_¿Î ±ıfi. ’Àı· ÷◊Î flÎË· ±ıfi. ’Àı·, ‰HÎο⁄˘flÌ ÀÌ.’Ì.±ıÁ.;
‹ˆhÎı› ∞. ¤Î·˘ÏÕ›Î, …^fiÎ√œ; flÎ…ı Á√’Ïfl›Î, fi‰fiÌ÷ ÿÒ‘Î÷ ±fiı Ï‹h΢,
flÎ…¿˘À; ±Î¿Î ÕÌ. µ’ÎK›Î›, Ω‹fi√fl; ÁÌ. ±ı‹. ’Àı·, √΋—’Î_¤fl
≥À΂Î, Ï…. flÎ…¿˘À; fi‰fiÌ÷ ±Îfl. ’Àı·, ‹. ‰@÷Î’flÎ, Ï…. ’_«‹Ëη;
ÏË÷ı ⁄˘ÿfl, ·˘fi ¿˘ÀÕÎ, Ï…. ±‹flı·Ì; ‹›Òfl ’Àı·, Ï⁄˛…ı ’Àı· ±fiı
Ï«flÎ√ ’Àı·, √˘ÓÕ·
“ÁŒÎflÌ” ±_¿ fi_. 152 (“¢‘ ±fiı ¢‘¿˘” ω¤Î√)
á ¿Î√‚fi_ ÏflÁÎ≥¿Ï·_√ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ?
ÁÎÏË· ΩıÊÌ, Áfl÷
“ÁŒÎflÌ” ±_¿ fi_. 102 (’ÎfiÎ fi_. 39)
‰Ëfi ¿flÌ ±Î_÷flflÎWÀˇÌ› ±‰¿Î‹◊¿fiÎ ⁄Î_‘¿Î‹fiı {Õ’Ì
⁄fiÎ‰Ì Â¿÷Î ±fiı ‰‘‹Î_ ›ÎhÎÌ À<¿ÕÌ Ï‰fiÎ ¿Î‹ «·Î‰Ì
«ı·ıL…fl ÷◊Î ¿˘·„Q⁄›Î …ı‰Î ‹Îfi‰¬‰ÎflÌ Á…˝¿ ±¿V‹Î÷˘
ÀÎ‚Ì Â¿÷Î øÎ_Ï÷¿ÎflÌ ‰ÎËfifi˘ I›Î_ … ±¿Î‚ı ±_÷ ±ÎT›˘.á
Q
’ÎÏ¿V÷ÎfifiÌ ±˜√˘V÷Î-90B ’˛¿ÎflfiÌ Á⁄‹Ïflfiı Õ>⁄¿Ì ‹Î›Î˝
’»Ì 18 Ïÿ‰Á Á‘Ì ⁄ËÎfl Õ˘¿Î‰ÎfiÌ …wfl ’Õ÷Ì fi◊Ì, ÷˘
¤Îfl÷ı ¬flÌÿı · Ì V¿˘Ï’˝ fi Á⁄‹Ïflfi˘ ¿ı À ·˘ ‰¬÷
ÁÎ√fl’ıÀ΂‹Î_ flËÌ Â¿ı »ı ?
Ï«flÎ√ ±fiı «ı÷fi ⁄ΉÌÂÌ, ≥Áfi’fl, ±‹ÿΉÎÿ
A
¤Îfl÷ı V¿˘Ï’˝fi ‰√˝fiÌ 6 Á⁄‹Ïflfi˘ ‹ÎÀı ¡ÎLÁ ÁÎ◊ı
3.5 ±⁄… Õ˘·flfi˘ Á˘ÿ˘ ¿›˘˝ »ı. ±Î‹Î_◊Ì ’Ëı·Ì hÎHÎfiı
÷˘ fiÏË, ’HÎ ‹{√În‰ √˘ÿÌ ¬Î÷ı ⁄_‘ÎfiÎfl »ıS·Ì hÎHÎ
V¿˘Ï’˝fifiı Air-Independent Propulsion/AIP ÏÁVÀ‹ ‰Õı
ÁF… ¿fl‰Îfi˘ M·Îfi »ı. ±Î ÏÁVÀ‹ ωz÷ ‹˘Àflfiı (±fiı
÷ı ‹˘Àfl ◊¿Ì ’˛˘’ı·flfiı) «·Î‰‰Î ‹ÎÀı ‰Ì…‚Ì ’ıÿÎ ¿fl÷Î
Œu· Áı· ’fl ±Î‘ÎÏfl÷ »ı, …ı‹Î_ ¿Î«Î ‹Î· ÷flÌ¿ı ËÎ≥Õˇ˘…fi
‰’flΛ »ı. ±Î‹ ÷˘ ’fl_’flÎ√÷ Á⁄‹Ïflfi …‚Á’ÎÀÌ ’fl
ÁŒfl ¬ıÕ÷Ì Ë˘› I›Îflı ˉÎfi˘ ¿<ÿfl÷Ì ±Î˜„@Á…fi ‰Î’flÌ
ÕÌ{· ±ı„L…fi «·Î‰ı »ı, …ıfiÎ ‰Õı ⁄ıÀflÌfi_ ’HÎ «ÎÏ…*√
◊÷_ flËı »ı. Õ>⁄¿Ì ‹Î›Î˝ ’»Ì ÷ıHÎı ⁄ıÀflÌ ‰Õı ’˛˘’ı·flfiı Œfl÷_
flά‰Îfi_ ◊Λ, ’fl_÷ ‰Ì…‚Ìfi˘ ÷ı ±fi΋÷ ’fl‰Ã˘ ◊˘ÕÎ
¿·Î¿ı ¬ÒÀuÎ ⁄Îÿ ÷ıHÎı ŒflÌ Á’ÎÀÌ ’fl ±Î‰‰_ flèÎ_--±fiı
›© ÿflQ›Îfi ±ı‹ ¿fl‰_ Ωı¬‹¿Îfl¿ »ı. Á⁄‹Ïflfi‹Î_ AIP
ˢ› ÷˘ ‰¬÷˘‰¬÷ ⁄ËÎfl ±Î‰‰ÎfiÌ …wfl fiÏË. ÿflı¿
V¿˘Ï’˝fi‹Î_ (µ’flfi˘ Œ˘À˘√˛ÎŒ) ’Î_«◊Ì » ¿fl˘Õ Õ˘·flfiÎ
¬«ı˝ AIP fi˘ ⁄_ÿ˘⁄V÷ ¿flΛΠ’»Ì ÷ı ’HÎ ·Î√·√ÎÀ 18
Ïÿ‰Á Á‘Ì …‚Á’ÎÀÌ fiÌ«ı flËÌ Â¿ı ÷ı‹ »ı. ¿˘≥ ⁄Ì∞
flÌ÷ı ’ÎÏ¿V÷ÎfifiÌ ±˜√˘V÷Î-90B fiı V¿˘Ï’˝fifiÌ Ëfl˘‚‹Î_
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 47

Q. ÿÏfi›ÎfiÌ Á˙◊Ì ‰‘ ÂOÿ˘ ‘flΉ÷Ì ¤ÎÊÎ ¿≥ ?
fl˘fi¿ Ãyfl, ÿÌ’Î ‹Ëı÷Î ±fiı
Á˘fi· ‹˘ÿÌ, ±_‘ıflÌ (’Ïç‹), ‹_⁄≥
A. V‰Î¤Îω¿ flÌ÷ı ±_√˛ı∞fi˘ fi_⁄fl ’Ëı·˘ »ı, ¿ı‹ ¿ı
±ı ¤ÎÊÎ ‰Ê˘˝ ◊›ı ⁄Ì∞ ÿflı¿ ±Î√‚ ’Õ÷Ì ¤ÎÊÎfiÎ
ÂOÿ˘ ±’fiΉ÷Ì flËÌ »ı. ÷Î…ı÷flfiÎ ±flÁ΋Î_ ‰ÎÏÊ˝¿
·√¤√ 20,000 ÂOÿ˘fiÎ ÿflı ÷ıfi˘ ÂOÿ¤_Õ˘‚ ‰‘÷˘
√›˘ »ı. 2005 fiÎ ±_÷ı ÂOÿÁ_A›Î 9,86,120 Á‘Ì
’ˢÓE›Î ⁄Îÿ 2006 ‹Î_ ±_√˛ı∞±ı 10,00,000
ÂOÿ˘fi˘ ÁÌ‹ÎÏ«é …ı‰˘ ¿ÌÏ÷˝‹Îfi V◊Î’Ì ÿÌ‘˘.
Q. ÁÎ⁄fiÎ_ ŒÌHΉ΂_ ’ÎHÎÌ ·√ÎÕuÎ ’»Ì ÿÎœÌ ÁÎflÌ
flÌ÷ı ◊‰Îfi_ ‰ˆiÎÎÏfi¿ ¿ÎflHÎ Â_ ?
¿<·ÿÌ’ flÎÉÎ, Á‹Ìfl ⁄ÎflÕ ±fiı Ïÿ·Ì’ √˘ÏË·, √˘‘flÎ;
¿<‹Îfl ’Àı·, ‰Õ˘ÿflÎ; ±ÎÏÂÊ «Î‰ÕÎ, flÎ…¿˘À; Ëı‹_÷ √œ‰Ì,
¤Î‰fi√fl; ±_Ï¿÷ Á◊Îfl, ±‹ÿΉÎÿ
A. ÁÎ⁄fiÌ ±Áfl fiÌ«ı ¿ÃHÎ ‰Î‚ fifl‹ ◊Λ »ı. I‰«Î
’HÎ ÁËı… ÷_√ ±fiı ‹·Î›‹ ⁄fiı, ±ıÀ·ı ÷ıfiÎ ’fl O·ıÕ
Áfl‚÷’Ò‰˝¿ ŒflÌ Â¿ı »ı. ’ÎHÎÌfi˘ fl˘· ’HÎ ‹Ëk‰fi˘
¤ÌfiÎ ‰Î‚fi_ ¿˘flÎ ‰Î‚fi_
¿ÏÀo√ ¿ÏÀo√
»ı. ‰Î‚fiı ÷ı fifl‹ ¿fl‰Î µ’flÎ_÷ 35Ñ …ıÀ·Î e·Î‰ı
»ı, …ıfiı ·Ì‘ı ÷ıfiÎ ¿ÏÀo√ ‹ÎÀı ±Î’‰_ ’Õ÷_ ÿ⁄ÎHÎ
±_ÿÎ…ı 70Ñ …ıÀ·_ CÎÀı »ı. ≥·ı@Àˇ˘fi ‹Î≥ø˘V¿˘’ ‰Õı
·ı‰Î›ı·Î Œ˘À˘√˛ÎŒ˚Á‹Î_ ±ËŸ ¿˘flÎ ‰Î‚fiÎ ±fiı ¤ÌfiÎ
‰Î‚fiÎ ¿ÏÀo√ ‰E«ıfi˘ ÷ŒÎ‰÷ …\±˘.
Q. ¤Îfl÷fiÎ fiÎ√Ïfl¿˘ ‰WÎı˝ÿËÎÕı …ı 750-850 Àfi
…ıÀ·_ Á˘fi_ ¬flÌÿı »ı ÷ı‹Î_ ±Î’HÎı I›Î_fiÌ ¬ÎH΢fi_ Á˘fi_
¿ıÀ·_ ˢ› »ı ?
ÂÂÌ¿ÎL÷ {‰ıflÌ, ω·ı ’ηı˝ (’Ïç‹), ‹_⁄≥
A. ±Õ‘˘ À¿˘ ’HÎ fiÏË. ‰W΢˝ ’Ëı·Î_ Á˘fiÎ ‹ÎÀı ’_¿Î÷Ì
¿˘·ÎflfiÌ ¬ÎH΢‹Î_ ±Î…ı ¿Á flè΢ fi◊Ì. ËÎ◊ ·Î√÷Î
Á˘fiÎfiÌ ’Õ÷fl Ï¿o‹÷fiÎ ÏËÁÎ⁄ı ÷ıfi˘ ⁄Ωfl ¤Î‰ ±˘»˘
48 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
‹Ò¿Ì ¿Λ ÷ı‹ fi◊Ì. V¿˘Ï’˝fi ·ıÀıVÀ ±ÎT≤ÏkÎfiÌ Á⁄‹Ïflfi »ı. fi‰Ì ’ıœÌfiÌ
»ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ±˜√˘V÷Î-90B ’»Ì ÷ı ’_ÿflı¿ ‰WÎı˝ ’˛‹ÎH΋Î_ ‰‘ ±z÷fi
Àı@fi˘·˘Ï… ‰Õı ⁄fiÌ »ı.á
Q
‘fl÷Ì ’fl flËÌfiı fiflÌ ±Î_¬ı Ωı÷Î_ ±Î’HÎÌ ÿÒ‘√_√Î ÏÁ‰Î› ⁄Ì∞
±Î¿ÎÂ√_√Îfiı ÿı¬Ì ¿Λ ¿ı fiÏË ?
ÿı‰Î_√ Á◊Îfl, «ÌflΛ ÿ‰ı, ±Î·˘¿ ‹Ëı÷Î ±fiı Ï‹h΢, ‰Õ˘ÿflÎ
A
µkÎfl √˘‚Α˝‹Î_ ¬ÎÁ ¿flÌfiı fi‰ıQ⁄fl ‹ÏËfiÎ ÿflQ›Îfi flÎÏhÎfi_ ±Î¿ÎÂ
Ï⁄·¿<· V‰E» ˢ› I›Îflı M31 ±fiı M33 fi΋fiÌ ⁄ı ±Î¿ÎÂ√_√α˘
fi…flı «ÕÌ Â¿ı »ı. ±ÎÂflı 400 ±⁄… ÷ÎflÎ ‘flΉ÷Ì ±fiı 40 ±⁄…
ÁÒ›˘˝ …ıÀ·Î ÷ı… ‰Õı ’˛¿ÎÂ÷Ì M31 fiı ±ıÀ·ı ¿ı ÿı‰›ÎfiÌ (fiÌ«ıfi˘ Œ˘À˘)
…flÎ ÁËı·Î≥◊Ì º„WÀ√˘«fl ◊Λ, ¿ı‹ ¿ı ÷ıfi˘ ’◊Îfl˘ 1,50,000 ’˛¿Î‰Wν
Á‘Ìfi˘ ˢ‰Î µ’flÎ_÷ ÷ıfiÌ ÷¿÷Ì M≤J‰Ìfiı ±fi·ZÎÌ ◊˘Õ˘¿ {˘¿ ·ı »ı.
(ÿı‰›ÎfiÌfi_ ±_√˛ı∞ fi΋ — Andromeda.) fiflÌ ±Î_¬ı Ωı‰Î ‹‚÷Ì ±ıÀ·Ì
… »ıÀıfiÌ ⁄Ì∞ ±Î¿ÎÂ√_√Î M33 fiı √…flÎ÷Ì‹Î_ Ïhο˘HÎ ¿Ëı »ı, ’HÎ ÷ı
±I›_÷ {Î_¬Ì »ı. ±Îfi_ ¿ÎflHÎ ±ı ¿ı ÷ıfi˘ T›Î’ 40,000 ’˛¿Î‰Wν ¿fl÷Î_
‰‘Îflı fi◊Ì. ’˛¿ÎÂfiÌ ‹ÎhÎÎ ’HÎ ±Î’HÎÎ ÁÒ›˝ …ı‰Î «Îfl ±⁄… ÁÒ›˘˝fiÎ
÷ı… ¿fl÷Î_ ‰‘ fiÏË. (Ïhο˘HÎfi_ ±_√˛ı∞ fi΋ — Triangulum.) ±Î ⁄Lfiı
‹›Î˝ÿα˘ Ωı÷Î_ fiflÌ ±Î_¬ı Ïhο˘HÎfi˘ ’k΢ ·Î√‰Îfi˘ Á_¤‰ Ëo‹ıÂÎ_ ±˘»˘
flËı »ı. fiÏˉ÷˚ … √HÎÌ ·˘.á
Q
‹˘Àfl¿ÎflfiÌ ŒuÒ· ÀıL¿ »·˘»· ¤flΉΠ‹Î_Õı ¿ı ÷fl÷ ’ıÀˇ˘· ’Q’fiÎ fiΘ{·
‰ÎÀı ’ıÀˇ˘· flıÕÎ÷_ ±Î’˘±Î’ ⁄_‘ ◊Λ ±ı‰Ì ÷ı‹Î_ ÂÌ T›‰V◊Πˢ› »ı ?
’flı Â_¬Î·Î, fl‰Î’fl, ¿E»; ¤Î‰fiÎ ‹¿‰ÎHÎÎ, ≥Áfi’fl, ±‹ÿΉÎÿ
A
’ıÀˇ˘·fiÌ ÀÎ_¿Ìfiı µ¤flÎ÷Ì fl˘¿‰Î ‹ÎÀı ’Q’fiÎ fiΘ{·‹Î_ ›Î_Ïhο º„WÀ±ı
⁄Ë ÁÎÿÌ, »÷Î_ ÁËı… ˢ‰Îfiı ·Ì‘ı I›Î_ ¬ÎHο΋ ˉı ⁄_‘ »ı. Á˘fiÎfi˘ ⁄οÌ
› „ @÷¤flÌ fl«fiÎ ¿flı · flËı÷˘ ±ı¿‹ÎhÎ j΢÷ ¿HÎνÀ¿‹Î_ … Ë|Ì ¬Î÷ı »ı, F›Î_
ˢ› »ı. ’ıÀˇ˘· ’Q’fiÌ 2004-05 ÿflQ›Îfi 3,526 Ï¿·˘√˛Î‹ Á˘fi_ ¿œÎ›Î
ωÏ{À ·ı‰ÎfiÌ ◊Λ I›Îflı ’»Ì 2005-06‹Î_ Œ@÷ 2,892 Ï¿·˘√˛Î‹ ‹Y›_.
Â@› ˢ› ÷˘ fiΘ{·fiÎ ±ËŸ ’HÎ ‹Ëk΋ 731 ‹ÌÀfl (2,400 ŒÌÀ) ¨ÕÌ
Àıfl‰Î ’ÎÁı ±Î_÷Ïfl¿ ¤Î√ ¬ÎH΢fiÌ ÁflıflΠ6 ·Î¬ Àfi ‹ÎÀÌ ‰WÎı˝ÿËÎÕı µ·ı«‰Î‹Î_
±Î‰ı I›Îflı ÀfiÿÌà 5-6 √˛Î‹ Á˘fi_ ’˛ÎM÷ ◊Λ »ı.
’flfi_ ¿Îb_ ΩıΩ.ı ±Î ¿ÎHÎÎ
ÁÎ◊ı Ωı Õ ÎHÎ ‘flΉ÷Ì Q. ¤Îfl÷ı wÏ’›Îfi_ ±‰‹ÒS›fi ¿ıÀ·Ì ‰¬÷ ¿›* »ı ?
’Î÷‚Ì ±fiı ’˘·Ì ÀuÒ⁄ fiÏ«¿ı÷ ‰Î›. ‹Ëı÷Î, ¿Î_Ïÿ‰·Ì (’Ïç‹), ‹_⁄≥
±_ÿfl˘±_ÿfl ËıLÕ· Á‘Ì
·_ ⁄ Λ »ı . ÏflNuÒ Ï ·_ √ A. ωÿıÂÌ «·H΢ Á΋ı ωÏfi‹› ÿfl ⁄ÿ·Ì wÏ’›Îfiı
‰¬÷ı ’ı À ˇ ˘ ·fi˘ (¿ı «Îfl ‰¬÷ ÁV÷˘ ⁄fiΉ‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ »ı. Ï⁄˛Àfiı 1949
ÕÌ{·fi˘) ’˛‰ÎË fiÌ¿‚‰˘ ‹Î_ ’εLÕfi_ 30Ñ …ıÀ·_ ±‰‹ÒS›fi ¿›*, ±ıÀ·ı ¤Îfl÷ı
Âw ◊Λ ¿ı ÷fl÷ ÀuÒ⁄ ‰ÎÀı ’εLÕ Á΋ı wÏ’›Îfi_ ‹ÒS› CÎÀÎÕ‰Îfi_ …wflÌ ⁄L›_.
ˉΠ¬ı Ó « ΉΠ‹Î_ Õ ı »ı . 1966 ‹Î_ ⁄Ì∞ ‰Îfl ’ο÷flŒÌ ÿı¢±ı ¤Îfl÷-’ο
fiΘ{·fi_ Àıfl‰_ ‹˘Àfl¿ÎflfiÌ ›©fiÎ ’√·ı ±Î’HÎı I›Î_◊Ì ÷ı‹fiÌ ‹ÒÕÌ ’Î»Ì ¬ıÓ«Ì
I›Îflı ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı wÏ’›Îfi_ 36.5Ñ …ıÀ·_ ±‰‹ÒS›fi
ŒuÒ · Àı L ¿fiÎ ’ı À ˇ ˘ ·fiÌ
¿›*. 1971 ‹Î_ ±‹ıÏfl¿Î±ı ÕΘ·flfiı Ë_Ï՛΋HÎfiÎ
⁄ËÎfl ˢ› ±ı À ·ı ¿ı ⁄Ωfl‹Î_ ÷fl÷˘ ‹Ò@›˘ ±fiı ÷ıHÎı fiÌ«Ì Á’ÎÀÌ ’¿ÕÌ,
’ı À ˇ ˘ ·fiÌ ø‹Â— ‰‘÷Ì ±ıÀ·ı ¤Îfl÷ı wÏ’›Îfiı ’HÎ ±‰‹ÒS›fi ¶ÎflÎ ÁV÷˘
Á’ÎÀÌ Àıfl‰ÎfiÎ ¿ÎHÎÎ Á‘Ì ⁄fiÎT›Î ‰√fl »^À¿˘ fi flè΢. «˘◊_ ±‰‹ÒS›fi 1991
’Ë˘Ó«Ì fi ˢ› I›Î_ ·√Ì ‹Î_ Ïfi¿ÎÁfiı ‰ı√ ‹‚ı ÷ı ±Î›ı ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_.á
±ı Ïø›Î‹Î_ w¿Î‰À ±Î‰÷Ì fi◊Ì, ’HÎ ±_÷ı ¿Îb_ …ı‰_ Õ>⁄ı ¿ı ÷fl÷ ˉÎ
¢WÎÎ÷Ì ⁄_‘ ◊Λ »ı ±fiı I›Îfl ’»Ìfi_ Á@Âfi ’˘·Ì ÀuÒ⁄‹Î_ ◊˘Õ˘CÎH΢ Q. M≤J‰ÌfiÎ √˘‚Î ’fl flı¬Î_¢ ’˛‹ÎHÎı 24 ÀÎ≥‹ {˘fi
ÂÒL›Î‰¿Î Á…ı˝ »ı. ±ı¿Î±ı¿ CÎÀ÷_ ÿ⁄ÎHÎ fiΘ{·fiÌ ¤Ì÷flÌ ÃıÁÌfiı ’ÎÕÌ ±Î‰ı·Î »ı, ÷˘ F›Î_ ⁄‘Î flı¬Î_¢ ¤ı√Î ◊Λ »ı ÷ı‰Î
ÿı, ±ıÀ·ı ’ıÀˇ˘·fi˘ ¿ı ÕÌ{·fi˘ ’˛‰ÎË ±ı … ZÎHÎı ±À¿Ì Ω› »ı. ±Î µkÎfl ±fiı ÿÏZÎHÎ ‘˛‰˘fiı ·Î√ ’Õ÷Î ÀÎ≥‹ {˘fi ¿›Î ?
¿fi¿ ’_«˘·Ì, fi¬hÎHÎÎ, ¿E»; ’flÎ√ √˘¿ÎHÎÌ ÷◊Î ÏËflıfi
ÁÌ‘ÌÁÎÿÌ ¿fl΋÷‹Î_ ‹A› ±_√ Á‹Ì ’˘·Ì ÀuÒ⁄fiı ÃoÕÎ ’ÌHÎÎ_fiÌ VÀˇ˘ ΩıÕı
‰flÁÎHÎÌ, ¤…, ¿E»
Áfl¬Î‰Ì …\±˘. VÀˇ˘fi˘ ⁄ÌΩı »ıÕ˘ ¬S·Ì ˉ΋Î_ flÎA›˘ ˢ› I›Î_ Á‘Ì ‹˘Ó
‰ÎÀı ÷ı‹Î_ ±˜fl-N˚·˘fiı ⁄Ë ±ÎÁÎfiÌ’Ò‰˝¿ ¬ıÓ«Ì Â¿Î›, ’fl_÷ ÷ıfiı ÃoÕÎ A. M≤J‰Ìfi˘ √˘‚˘ 3600 flı¬Î_Âfi˘ »ı ±fiı Ïÿ‰ÁfiÎ
’ÌHÎÎ_‹Î_ Õ>⁄ÎÕuÎ ⁄Îÿ Á@Âfi ‰Õı ÷ı‹Î_ ÁÎfl˘ ±ı‰˘ ÂÒL›Î‰¿Î ’ıÿÎ ¿fl‰˘ ¿·Î¿ 24 »ı, ‹ÎÀı ÁflıflΠ150 flı¬Î_ ÿÌà 1 ¿·Î¿
flè΢. fiΘ{·fiÌ ÀuÒ⁄‹Î_ ±ı … flÌ÷ı ÁΩ˝÷˘ ÂÒL›Î‰¿Î ·Ì‰flfi_ ¿Î›˝ (3600 ÷ 24 = 150) …ıÀ·˘ Á‹› ⁄ÿ·Î‰˘ Ωı≥±ı.
⁄Ω÷Ì ÃıÁÌfiı ’ÎՉΠ‹ÎÀı ’Òfl÷˘ fỉÕı »ı.á µkÎfl ±fiı ÿÏZÎHÎ ‘˛‰˘ ’fl ⁄‘Î flı¬Î_¢fi_ ¿ıLƒÎϤflHÎ
◊Λ »ı, ±ıÀ·ı I›Î_ ±ı¿⁄ÌΩ ¿fl÷Î_ ±·Î›ÿÎ 24 ÀÎ≥‹
Q {˘fifi_ ±„V÷I‰ flËı÷_ fi◊Ì. CÎÏ՛΂ …ı ’HÎ Á‹›
‘˘›ı·Î_ ¿’ÕÎ_fiı CÎflfiÌ ⁄ËÎfl ¿Q’εLÕ …ı‰Ì ¬S·Ì …B›Î‹Î_ ÁÒ¿T›Î ’»Ì ÿı¬ÎÕı ÷ı ±◊˝ËÌfi ’fl‰Îfl ◊Λ »ı. ±Î‹ı› F›Î_ ‰WνfiÎ
CÎHÎÌ ‰Îfl ÷ı‹Î_ ±‹¿ Ω÷fiÌ ÷Î…√ÌÿΛ¿ Á˘Õ‹ ’ıÿÎ ◊‰Îfi_ Â_ ¿ÎflHÎ ? 6 ‹ÏËfiÎ flÎ÷ ±fiı 6 ‹ÏËfiÎ Ïÿ‰Á flËı I›Î_ ¿·Î¿,
Ï‹ÏfiÀ ±fiı Áı¿LÕ‹Î_ ‹’Î÷Î Á‹›fi_ Â_ ‹Ëk‰ ?á
Ï‹Ï·Lÿ ’Îflı¬, fi›fi ±˘{Î, µ‹_√ ‰Î»ÎHÎÌ ±fiı Ï‹h΢, ’˘fl⁄_ÿfl; «ı÷fiÎ Ãο˘fl,
flÎ…¿˘À; Ïfi¿<_… flÎHÎ’flÎ, ‰flλÎ, Áfl÷
Q. ¤Îfl÷flIfifi˘ Á‰˘˝E« ±ı‰˘ÕÛ ¿ıÀ·Î …HÎÎfiı ‹Y›˘ »ı?
ÏfiϬ· ±fiı fi‹˛÷Î µ’ÎK›Î›, ÁÎL÷Î øÒ{ (’Ïç‹), ‹⁄_≥
A
±Î ’˛ffi Á_¢‘¿˘ ‹ÎÀı ’HÎ ‰W΢˝ Á‘Ì ±fikÎfl flè΢. »ı‰Àı 1968‹Î_ A. 1954◊Ì Âw ¿flÌfiı 40 …HÎÎfiı ‹Y›˘ »ı, …ı‹Î_
flÁΛHÎÂÎjÎfiÎ Ëıfl˘SÕ Õˇu±ıfl ±fiı ¿+fi ‹˜ fi΋fiÎ ⁄ı ÏfiWHÎÎ÷˘±ı ¢‘Ì ’ÎÏ¿V÷ÎfifiÎ ¬Îfi ±Oÿ· √ŒÎfl ¬Îfifi˘ ÷ı‹… ÿÏZÎHÎ
¿Îœu_ ¿ı T≤Z΢fiÎ ±Î˜Ï·ÏŒfi ¿Ëı‰Î÷Î µ~›fiÂÌ· ËÎ≥Õˇ˘¿Î⁄˝fi flıb±˘ ˉÎfiÎ ±ÎÏ¡¿ÎfiÎ fiıSÁfi ‹ıLÕı·Îfi˘ ’HÎ Á‹Î‰ı ◊Λ »ı.á
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 49
 ≥Á⁄√·fiÎ √˛ËHÎÂÌ· …J◊΋Î_ ¤‚Ì ÷ıfiÎ ¤ı√˘ Ïfi¿Î·
’΋ı »ı. ‰‘ ’Õ÷Î Áı„LÁÏÀ‰ ±Î_÷flÕÎ_ ‘flΉ÷Î …ı ·˘¿˘fiı
irritable bowel syndrome fiÌ ÷¿·ÌŒ flËı÷Ì Ë˘› ÷ı‹fiÎ
‹ÎÀı ≥Á⁄√· CÎÎ ’flfiÎ ‹·‹ …ı‰˘ ’ÿÎ◊˝ »ı. ÁΈ◊Ì
±√I›fiÌ ‰Î÷ ⁄Ì∞ »ı — ≥Á⁄√· ‰Õı ±Î_÷flÕÎfiÌ ‹Ï·fi÷Î
¿Î›˝Z΋ flÌ÷ı ÿÒfl ◊÷Ì Ë˘‰Î »÷Î_ ±ı ’ÿÎ◊˝ ËflÕı ¿ı ÕıS¿˘·ı@Á
…ı‰˘ laxative/flı«¿ fi◊Ì. ‹ÎhÎ ÁÎfl¿ »ı. (±˘»Ì ‹ÎhÎ΋Î_
ËflÕı ’HÎ flı«¿fiı ⁄ÿ·ı ÁÎfl¿ »ı.) Ïfi›Ï‹÷ flÌ÷ı ¿flÎ÷_
·ı @ Áı Ï À‰ ÿ‰Îfi _ Áı ‰ fi ·Î_ ⁄ ı √΂ı ±Î_ ÷ flÎÕÎfiı ÷ı fi Î_
±˘Ï›΂Î_ ⁄fiÎ‰Ì ÿı, F›Îflı ≥Á⁄√·fiÌ ±ı‰Ì ‹ÎÃÌ ±Áfl
¿<ÿfl÷Ì ±Î˜{˘fi ΩıÕı Á_’¿Û‹Î_ ±ÎT›Î ’»Ì ÷Î…√ÌÿΛ¿ ±Î_÷flÕÎ ’fl ◊÷Ì fi◊Ì. ±Î ⁄‘Î_ ±ÎˆWΑ̛ √H΢fiı K›Îfi‹Î_
¬U⁄˘‰Î‚Î ¿ıÏ‹¿·‹Î_ Œıfl‰Î› »ı. ±Î ¿ıÏ‹¿·fi_ ’˛‹ÎHÎ ·ı÷Î_ ’Ïç‹Ì ÿı¢ ’HÎ ≥Á⁄√· ÷flŒ ‰Y›Î »ı. ¨{Îfi_
fi∞‰_ ˢ‰Îfiı ·Ì‘ı ‹ÎHÎÁfi_ fiο ÷ıfiı ’Îfl¬Ì ¿÷_ fi◊Ì. 70Ñ (‰ÎÏWν¿ wÎ.300 ◊Ì wÎ.350 ¿fl˘Õ …ıÀ·_) ≥Á⁄√·
Á_Ωı√˘‰ÂÎ÷˚ ’ÎHÎÌ ÁÎ◊ı ÷ıfiı ¤Îflı ±ÎI‹Ì›÷Î/affinity »ı, ÷ı ÿı¢fiı Ïfi¿ÎÁ ◊Λ »ı.á
±ıÀ·ı ¤ÌfiÎ_ ¿’ÕÎ_fiÎ ’ÎHÎÌ‹Î_ ÷ıfi˘ ÁÎfl˘ ±ı‰˘ …J◊˘ ’«Ì
Ω› »ı ±fiı ¿’ÕÎ_ ÷ıfiÌ Á˘Õ‹ ‘ÎflHÎ ¿flı »ı. ¿’ÕÎ_ ÁÒ¿‰‰ÎfiÌ Q
…B›Î fi∞¿ CÎHÎÎ_ T≤Z΢ ˢ› I›Î_ ±ı‰_ ¬ÎÁ ⁄fiı.á ‹˘⁄Î≥· Œ˘fi ωz÷«_⁄¿Ì› ‹˘Ω_ {Ì·÷˘ ˢ› »ı ±ı Ωı÷Î_
«˘‹ÎÁÎ ÿflQ›Îfi √Î…‰Ì… ◊÷Ì Ë˘› I›Îflı ¬ S ·Î
Q ‰Î÷ΉflH΋Î_ ±ı‰˘ Œ˘fi ‰Î’fl‰Î‹Î_ Ωı¬‹ ¬w_ ?
≥Á⁄√· Â_ »ı? ±Î›‰ı˝ÿfiÌ º„WÀ±ı ÷ı‹Î_ ¿›Î √HÎÿ˘WÎ »ı? ±ÎÂ÷˘Ê ¿ı. √˘V‰Î‹Ì ±fiı Ï‹Ï·Lÿ ±ı. ’Îflı¬, fiÎflHÎ’flÎ, ±‹ÿΉÎÿ
«ı÷fi ‰Î›. ’Îÿ, flÎ…ı ±ı. ¿Î‹ÿÎfl ±fiı Ï‹h΢, Ω‹fi√fl
A
A «Î‹ÕÌ Ωı ¤ÌfiÌ fi ˢ› ÷˘ ‰Ì…‚ÌfiÎ ’˛‰ÎË ‹ÎÀı ÷ı
≥Á⁄√·fi˘ »˘Õ ·ıÏÀfi ‰√a¿flHÎ ‹…⁄ M·ÎLÀıÏ…fiÎÁÌ ◊˘Õo CÎb_ flıÏ{VÀLÁ ’ıÿÎ ¿flı »ı, ‹ÎÀı ±Î¿ÎÂÌ ‰Ì…‚Ìfi˘
¿<‚fi˘ »ı, …ı‹Î_ Á‹Î‰ı ’΋÷Ì „V’ÏÁÁ ⁄‘_ ‹‚Ìfiı 265 ’˛ËÎfl ÷ı ±‰fl˘‘fi˘ ‹Î›˘˝ ÂflÌflfiÌ «˘’ÎÁ ŒoÀΛ »ı ±fiı
…ıÀ·Ì »ı. ±‹¿ ÷˘ µ’ƒ‰Ì ’HÎ »ı. ⁄Ì›Î_fiÌ ¤ÒÁÌ ÷flÌ¿ı ΩfiËÎÏfi À‚ı »ı. ≥LV›·ıÀflfiÌ Œfl÷ı ◊÷Î ±Î‰Î ≥·ı„@Àˇ¿
≥Á⁄√· ±Î’÷Î plantago psyllium ±fiı plantago ÏÕV«Î…˝fiı Àı¿˚Ïfi¿· ¤ÎÊ΋Î_ flashover ¿Ëı »ı. ‘Î÷fiÌ
ovata (…‹H΢ Œ˘À˘) ⁄fiı·Ì «Ì… fl¬ı «Î‹ÕÌfiÎ Á_’¿Û‹Î_ ˢ› ÷˘
fi΋fiÎ ⁄ı »˘Õ Áÿ˚¤ÎB›ı ¿ÿΫ Œ˚·ı±Θ‰flfiÌ Ïø›Î‹Î_ ¤_√ÎHÎ ’Õı ±fiı
µ’›˘√Ì ÁÎÏ⁄÷ ◊›Î »ı. ‰Ì…‚Ìfi˘ ’˛‰ÎË ÂflÌflfiÌ ±Îfl’Îfl ‰ËÌ …÷Î_
±Î›‰ı˝ÿfiÌ º„WÀ±ı ÷ı‹Î_ ÷ı ∞‰·ıHÎ ⁄fiı. ±·⁄kÎ, ‹˘⁄Î≥· Œ˘fifiı
ÿ˘WÎ ±ı¿ı› fi◊Ì, F›Îflı ÏfiV⁄÷ »ı I›Î_ Á‘Ì ⁄‘Î ÏfiWHÎÎ÷˘ ÷ıfiÎ ‰Õı
√H΢ ±fiı¿ »ı. ¬ÎVÁ_ ’ÎHÎÌ ÁΩ˝÷Î ¿Ï◊÷ Ωı¬‹ ±_√ı ÁË‹÷ fi◊Ì, ¿ı‹
¢WÎÌ ·ı÷Ì ±fiı I›Îfl ⁄Îÿ ¿ı ±Î‰Î Œ˘fi‹Î_ ‰’flÎ÷Ì Á‰ÎË¿ ‘Î÷fi_ ’˛‹ÎHÎ
Ï…·ıÏÀfifiÌ ’˛¿ÚÏkÎfiÎ CÎ| ⁄Ë ±˘»\_ ˢ› »ı. ±Î‹ »÷Î_ Ï⁄˛Àfi, ÿÏZÎHÎ
fl√Õ΋Î_ Œıfl‰Î÷Ì ±ı ¤ÒÁÌ ¿˘Ïfl›Î, «Ìfi ±fiı ‹·›ıÏ›ΠÁÏË÷ ¿ıÀ·Î¿
±Î_÷flÕ΋Î_ ·Ï⁄˛¿ıÂfifi_ ÿı¢‹Î_ ‹˘⁄Î≥· Œ˘fi ‰Î’fl÷Ì T›„@÷±˘ ’fl
¿Î›˝ ±ÿÎ ¿flÌ ⁄‘˘ ¿«fl˘ ±Î¿ÎÂÌ ‰Ì…‚Ì ’ÕuÎfiÎ Ï¿VÁÎ fi˘Ó‘ΛΠ»ı.
Á‹ı À Ì ·ı »ı . ‹flÕÎfiÌ ±Î˜VÀˇıÏ·›ÎfiÌ Áfl¿Îflı ’˘÷ÎfiÎ fiÎ√Ïfl¿˘fiı
Ï⁄‹ÎflÌ …L‹Î‰÷Î ±‹Ì⁄Î √Î…‰Ì…fiÎ Á‹›ı ¬ S ·Î ‰Î÷ΉflH΋Î_
÷◊Î ⁄ı@ÀÌÏfl±Î µ’flÎ_÷ ‹˘⁄Î≥· Œ˘fi fi ‰Î’fl‰ÎfiÌ ±fiı ÁÎ◊ı ’HÎ fi
«Ì¿H΢ ±Î‹/mucus ’HÎ flά‰ÎfiÌ ÏˋΛ÷ ¿flÌ »ı.á
50 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007

jfU1fgfl vf0f[vf0 tf+af} uff[9jff[
’Ëı·Ì fi…flı …flÎ Á΋ÎL› …HÎÎ÷Ì
fiÌ«ıfiÌ ’{· Ë¿Ì¿÷ı ÁÎflÌ ±ı‰Ì Ïÿ‹Î√Ì
¿Áfl÷ ‹Î√Ì ·ı ÷ı‰Ì »ı. ÿÁ ⁄Λ ÿÁ
¬ÎfiÎ_ fi Ì Ï√˛ Õ ‹Î_ ±‹ ¿ »^ À Î_ » ‰Î›Î_
¬ÎfiÎ_‹Î_ «ÌÕfiÎ_ T≤Z΢ ⁄÷ÎT›Î_ »ı. ±Î
T≤Z΢fiÌ ±Õ˘±ÕfiÎ …ı ÷ı ¬Îfi΋Î_
÷_⁄Ò±˘fiÌ √˘Ã‰HÎ ±ı‰Ì flÌ÷ı ¿flÌ
⁄÷Ή‰ÎfiÌ »ı ¿ı …ı◊Ì--
á ÿflı¿ T≤ZÎfiÌ ÷fl÷fiÎ (µ’fl-fiÌ«ıfiÎ
±◊‰Î ÕÎ⁄ı-…‹HÎıfiÎ) ¿˘≥ ±ı¿ ¬Îfi΋Î_
Ï‹Ïfi‹‹ ±ı¿ ÷_⁄Ò ±Ïfi‰Î›˝’HÎı ˢ›.
á ÿflı¿ ∂¤Ì ·ÌÀÌ‹Î_ ÷ı‹… ÿflı¿
±ÎÕÌ ·ÌÀÌ‹Î_ ÷_⁄Ò±˘fiÌ Á_A›Î ’˛I›ı¿
·ÌÀÌfiÎ »ıÕı ·¬ı·Î ±Î_¿ÕÎ …ıÀ·Ì … ˢ›.
‰‘ ¿ı ±˘»Ì fiÏË.
á ⁄ı ±Õ˘±ÕfiÎ_ ¬ÎfiÎ_‹Î_ ⁄ı ÷_⁄Ò
√˘Ã‰ı·Î_ ˢ‰Î_ fi Ωı≥±ı. hÎÎ_ÁÌ ·ÌÀÌ‹Î_
’HÎ ±ı‰Ì √˘Ã‰HÎ ¿fl‰ÎfiÌ ‹fiÎ≥ »ı.
hÎHÎı› Âfl÷˘fiı K›Îfi‹Î_ flάÌfiı ¿flÌ
¿Î÷Ì ÷_⁄Ò±˘fiÌ Á«˘À √˘Ã‰HÎ ‰‚÷Ì
À’ηı ‹˘¿·Ì ±Î’˘.á
64 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
ufiff vf+sgfl 5fH,ff[gff ;ffrff hjffaff[
ÁflÿÎfl ÁΫ_ ⁄˘S›˘ ¿ı ¬˘À<_ ?
“±Î…ı flω‰Îfl ˢ‰Îfiı ·Ì‘ı ‹ıÓ ÷‹Î‹ ÀÎ’‰ÎÁÌ ·˘¿˘ ‹ÎÀı ’ÎÀa flÎ¬Ì »ı” ±ı‰_ ‰Î@› ÁflÿÎfl
flω‰Îflfiı ⁄ÿ·ı ¤‚÷Î Ïÿ‰Áı ⁄˘·Ì fi ¿ı. ¿ÎflHÎ ±ı ¿ı ⁄οÌfiÎ Ïÿ‰Á˘±ı ÷ı Ëo‹ıÂÎ_ ÁΫ_ ⁄˘·ı
»ı. ±◊ν÷˚ Á˘‹‰Îfl ¿ı ‹_√‚‰Îfl …ı‰Î Ïÿ‰Áfiı ÷ı flω‰Îfl‹Î_ ¬’Î‰Ì fi ¿ı. ±Î‹, ÁflÿÎfl
µ’fl˘@÷ ‰Î@› …ı Ïÿ‰Áı ⁄˘S›˘ ÷ı flω‰Îflfi˘ Ë÷˘. ±·⁄kÎ, flω‰Îflı ÷˘ ÁflÿÎfl Ëo‹ıÂÎ_ ¬˘À<_
⁄˘·ı »ı. ’˘÷ı ⁄˘S›Î ‹…⁄ ÷ı ’ÎÀa flÎ¬Ì fi ¿ı. ±Î‹, ÁflÿÎfl ¬˘À<_ ⁄˘S›˘ Ë÷˘.
±ı¿ ÏÁy˘ fiı ’Î_« VÀˇ˘
’Î_« VÀˇ˘ ‰Õı ±ı¿ ÏÁyÎfiı ±©fl ¿fl‰ÎfiÌ flÌ÷ ±ËŸ ÕΛÎ√˛Î‹‹Î_ ⁄÷ΉÌ
»ı. ÏÁQ’· fiÁ¬˘ »ı. ’Î_«ı› VÀˇ˘fiı (ÏÁyÎ ÁÏË÷) ±ı¿‹ı¿‹Î_ “≥LÀfl·Î˜¿”
¿flÌ ÿ˘, ±ıÀ·ı ÷ı‹fi_ ‰fi-’ÌÁ …^◊ ÏÁyÎfiı ¨«¿Ì ·ı »ı.
“ÁflÿÎfl ÁΫ_ ⁄˘S›˘ ¿ı ¬˘À<_” ’{·fi˘ ÁΫ˘ …‰Î⁄ ±Î’fiÎfl ‰Î«¿˘ — ÏÿT›¿<‹Îfl
Á˘ÁÎ, ‹ËıÁÎHÎÎ; ÿ½¿ ±fiı ÿZÎı ⁄Ì. …√Õ, ‹Ë‰Î, Ï…. ¤Î‰fi√fl; ±˘‘‰∞¤Î≥ ±ıfi. ÿıh΢Ω, ’Îfiı·Ì
‹˘ÀÌ, ÷Î. µ’·ıÀÎ, Ï…. flÎ…¿˘À; ∑ÏI‰¿ ‰Ì. ·ÎÏÛÎ, …^fiÎ√œ; ÕΘ. Ïfi¿<_… ‰ˆz, ÁÎ⁄fl‹÷Ì, ±‹ÿΉÎÿ.
jffrfsf[gf[ 5f}k[,ff ;fjff,fgff[ jffrfsf[gff[ jf/tff[ hjffaf
±_¿ fi_. 156 ‹Î_ ’Ò»ı·˘ Á‰Î· — ‹Î≥ø˘‰ı‰ «Ò·ÎfiÌ ‹ıBfiıÀˇ˘fi ÀuÒ⁄ ‹Î≥ø˘‰ı‰ ‰Õı
¬Îz’ÿÎ◊˝fiÎ flıb±˘‹Î_ ‘˛‰’·ÀÎ ±ÎHÎÌ ’W¿‚ √fl‹Ì ‰Õı ÷ıfiı flÎ_‘Ì ÿı »ı, »÷Î_ ±_ÿfl
⁄flŒfi˘ «˘Á·˘ ‹Ò@›˘ ˢ› ÷˘ ÷ı ¿ı‹ …·ÿÌ ’Ì√‚ı fiÏË ?
‰Î«¿˘±ı ·¬Ì ‹˘¿·ı·Î …‰Î⁄˘ —
á ⁄flŒ ±ı ’ÎHÎÌfi_ CÎfi V‰w’ »ı ±fiı ’ÎHÎÌ‹Î_ µW‹Î‰ËfifiÌ Z΋÷Î ±L› ‹ÎK›‹˘
¿fl÷Î_ CÎHÎÌ ±˘»Ì ˢ› »ı. ⁄flŒfiı ‹Î≥ø˘‰ı‰ «Ò·Î‹Î_ ‹Ò¿‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹ıBfiıÀˇ˘fi
ÀuÒ⁄‹Î_◊Ì fiÌ¿‚÷Î_ ‹Î≥ø˘‰ı‰ ‹˘Ω_ ⁄flŒfiÌ ⁄ÎèÎ Á’ÎÀÌfiı √fl‹Ì ±Î’ı, ’HÎ ±ı
√fl‹Ìfiı ⁄flŒfiÎ ¿ıLƒ¤Î√ Á‘Ì ’ˢӫ‰Î‹Î_ ¬ÎVÁ˘ Á‹› ·Î√Ì Ω› »ı. ’ÏflHÎ΋ı
⁄flŒfi˘ «˘Á·˘ CÎÕÌ¿‹Î_ ’Ì√‚÷˘ fi◊Ì.
fl‹ı ±ıfi. ≥ÀÎÏ‚›Î, ‘ÎflÌ, Ï…. ±‹flı·Ì; ¿ı÷fi ±Îfl. ¬hÎÌ, ‰flλΠfl˘Õ, Áfl÷, flÎË· ±Îfl.
’Îflı¬, fi‰ÁÎflÌ; ‹ıË· hÎÎ’ÏÁ›Î, ‘˘flÎ∞, Ï…. flÎ…¿˘À
á ’ÎHÎÌfiÌ µW‹Î‰Ëfi Z΋÷Î ±˘»Ì »ı ±ı ÁΫ_, ’HÎ ’ÎHÎ̤flı·_ ’ÎhÎ ‹Î≥ø˘‰ı‰‹Î_
‹Ò¿˘ ÷˘ ◊˘ÕÌ … Áı¿LÕ˘‹Î_ ’Îh΋Î_èη_ ’ÎHÎÌ µ¿‚‰Î ·Î√ı »ı.
á ⁄flŒ‹Î_ ±Î˜„@Á…fifiÎ ±fiı ËÎ≥Õˇ˘…fifiÎ flıb±˘
±ı¿⁄ÌΩ ÁÎ◊ı ¬Ò⁄ … T›‰„V◊÷ ±fiı ¿Á˘¿Á flÌ÷ı √˘Ã‰Î›ı·Î
ˢ› »ı . flı b ±˘fiÎ VŒÏÀ¿‹› ±fiı ‹…⁄Ò ÷ ⁄_ ‘ fifiı
‹ıBfiıÀˇ˘fi‹Î_◊Ì fiÌ¿‚÷Î_ ‹Î≥ø˘‰ı‰ ‹˘Ω_ ÷˘ÕÌ Â¿÷Î_ fi◊Ì.
⁄_‘fi ÷ÒÀı fiÏË ÷˘ flıb±˘‹Î_ ‘˛‰ ’·ÀÎ ◊Λ fiÏË--±fiı Áfl‰Î‚ı ±Õ‘˘ ·ÌÀfl ’ÎHÎÌfiı ÷ı fi Î
µI¿·fi Ï⁄Lÿ±ı ’ˢӫÎÕ‰Î
√fl‹Ì ’HÎ …L‹ı fiÏË. ‹Î≥ø˘‰ı‰‹Î_ ‹Ò¿ı·˘ ⁄flŒfi˘ À<¿Õ˘ 1,000 Btu …ıÀ·Ì ∂Ω˝fiÌ
…·ÿÌ fi ±˘√‰‚‰Îfi_ ¿ÎflHÎ ±ı … »ı. …wfl ’Õı »ı. Á΋ÎL› ‹ÌHÎ-
Ï«L‹› fl‰ÌLƒ ÂÎË, ±‹ÿΉÎÿ; K‰Ïfi ±Îfl. ’Àı·, √Î_‘Ìfi√fl; ⁄kÎÌfi_ Á_’ÒHν ÿËfi 5,000
±ÎÏÂWÎ …ı. ÀÎÀ<, √Î_‘Ìfi√fl Btu ‹@÷ ¿flı »ı, »÷Î_ ’ÎHÎÌfiı
÷ı µ¿‚÷_ ¿ı‹ ¿flÌ Â¿÷Ì fi◊Ì?
‰ˆiÎÎÏfi¿ ¬·ÎÁÎ ÁÎ◊ıfi˘ …‰Î⁄
á ‰ˆiÎÎÏfi¿ flÌ÷ı Á«˘À …‰Î⁄ »ı--±fiı ÷ı ·¬Ì ‹˘¿·‰Î 20 ÷Îfl̬ ’Ëı · Î_ “‰‚÷˘
⁄ÿ· hÎHÎı› ‰Î«¿˘fiı “ÁŒÎflÌ”fiÎ ¬ÎÁ ±Ï¤fi_ÿfi ! …‰Î⁄” ω¤Î√fiı ·¬Ì ‹˘¿·˘.
 vff+nfdffgfVLgfsf[affz 8f5f];fdf}cgfl ;f]5fzLsjfH
±Î…◊Ì ⁄flÎ⁄fl 150 ‰Wν ’Ëı·Î_ 1857fi˘ V‰Î÷_h›Á_√˛Î‹ ¬ı·Î›Î ⁄Îÿ
±_√˛ı… Ë¿>‹÷ı ø_ÎÏ÷fiÌ ·Õ÷fiÎ ¿Ëı‰Î÷Î ÁflÿÎfl ⁄ËÎÿflÂÎË {Œflfiı ÷˘
ÿıÂÏfi¿Î·fiÌ ÁΩ ±Î’Ì, ’fl_÷ ‹˘÷fiÌ ÁΩ fi ’΋ı·Î øÎ_Ï÷¿Îfl˘ ’HÎ ÷ı‹fiÌ
ω«Îfl‘ÎflÎfi˘ «ı’ fi Œı·Î‰ı ±ı ‹ÎÀı ÷ı‹fiı ¤Îfl÷fiÌ ‹ÒA› ¤ÒÏ‹◊Ì ÿÒfl ±Î_ÿ΋Îfi
¶Ì’Á‹ÒË ‹˘¿·Ì ÿı‰Î‹Î_ ±ÎT›Î. ¤Îfl÷fiÎ ¤Îˆ√˘Ï·¿ ÏËVÁÎ …ı‰˘ ±Î_ÿ΋Îfi
¶Ì’Á‹ÒË ¤Îfl÷fiÎ ≥Ï÷ËÎÁfi_ ’HÎ ±_√ ⁄L›˘. ±Î ‰¬÷fiÌ Á’fl„@‰{ ’HÎ
±Î_ÿ΋ÎfifiÌ (÷◊Î Ïfi¿˘⁄ÎflfiÌ) ¤Ò√˘‚fiı ÷◊Î ≥Ï÷ËÎÁfiı ·√÷Ì »ı.

1 Ï⁄˛Àfifiı ωfi΋ÒS›ı Á˘Ó’Ì ÿÌ‘˘. ÂÎ ‹ÎÀı? ¿≥ ‹…⁄ÒflÌ Ë÷Ì ?á

«ıLfi≥◊Ì 1,190 Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀı ±fiı
¿˘·¿Î÷Î◊Ì 1,255 Ï¿·˘‹ÌÀfl ÿÒfl ⁄_√΂fiÎ 3
µ’ÁÎ√fl‹Î_ ’◊flΛı·Î 554 fiÎfiÎ-‹˘ÀÎ ±Î’HÎı I›Î_ ±_√˛ıΩı±ı ’ÎÕı·Î_
ÀÎ’±˘fiÎ ±Î_ÿ΋Îfi-Ïfi¿˘⁄Îfl ¶Ì’Á‹ÒËfi_ ‹Î√˘˝-‹¿Îfi˘fiÎ_ CÎHÎÎ_ ¬flÎ_ fi΋˘fiı
’ÎHÎÌ ¿Î‚_ fi◊Ì. fiÌ·‰b* »ı ±fiı ÿflı¿ ÀÎ’fiÎ ±Î{ÎÿÌ ’»Ì ⁄ÿ·Ì fiά‰Î‹Î_
Ï¿fiÎflÎ ’ÎÁı ÷˘ ±Î»\_ ·Ì·_ »ı. ±Î‹ »÷Î_ ±ÎT›Î_ »ı, ’fl_÷ ±ËŸ fi¿Â΋Î_
I›Î_fiÎ ¿ıÿ̱˘fi˘ ±I›_÷ ·Î_⁄˘ ±fiı @›Îflı¿ ⁄÷ÎT›Î ‹…⁄ ±Î_ÿ΋Îfi-Ïfi¿˘⁄Îfl
÷˘ ±Î∞‰fi ·_⁄Î÷˘ …ı·‰ÎÁ ¿Î‚Î’ÎHÎÌfiÌ ¶Ì’Á‹ÒËfiÎ CÎHÎÎ ÀÎ’±˘ Ë∞
ÁΩ ÷flÌ¿ı ¿ı‹ ±˘‚¬Î÷˘ ◊›˘ ?á Fˢfi ·˘flıLÁ, Ëıfi˛Ì Ëı‰·Î˜¿, …ıQÁ
±ÎµÀflı‹, …ıQÁ fiÌ·, ±Î¿ÛÕı·
2 ωSÁfi, Ëıfi˛Ì ·˘flıLÁ ‰√ıflı fi΋ı
≥Ï÷ËÎÁfiÎ ±iÎÎ÷ ¬ÒHÎı fi˘Ó‘Λı·Ì ±fiı ±˘‚¬Î› »ı. V‰÷_hÎ÷ÎfiÎ_ ±ÎÀ·Î_
CÎHÎÎ ·˘¿˘fiÌ ΩH΋Î_ ±Î‰ı·Ì Ë¿Ì¿÷ ±ı »ı ‰Ê˝ ’»Ì›ı ±Î‰Î_ fi΋˘ ‰’flÎ÷Î_
¿ı ‰W΢˝ ’Ëı·Î_ Ïfi¿˘⁄Îfl ¶Ì’Á‹ÒË ’fl ÕıÏfi flËı ±ı ⁄Î⁄÷ ωÂıÊ Âfl‹…fi¿
≥VÀ ≥„L՛Π¿o’fiÌfi_ flÎ… Ë÷_ ±ıÀ·_ … fiÏË, ˢ‰Îfi_ ¿ÎflHÎ Â_ ?á
’HÎ 1756 ◊Ì Âw ¿flÌfiı 1868 Á‘Ì ±◊ν÷˚
112 ‰Ê˝ ·√Ì ÕıL‹Î¿ı˝ ÷ıfiÎ ’fl ¿⁄Ωı flÎA›˘
Ë÷˘. Ïfi¿˘⁄Îfl ÀÎ’fi_ fi΋ ’HÎ ÕıÏfi flÎΩfiÎ
‹Îfi‹Î_ ¡ıÕÏfl¿ ÀÎ’ ¿flÌ ÿı‰Î›_ Ë÷_. 1847
‹Î_ ÕıL‹Î¿Û ±ÎÂflı 1,840 «˘flÁ Ï¿·˘‹ÌÀflfi_
ZÎıhÎŒ‚ ‘flΉ÷˘ ÷‹Î‹ ¶Ì’Á‹ÒË Ï⁄˛Àfifiı
‹ÎhÎ 50,000 ’εLÕ‹Î_ ±Î’Ì ÿı‰Î ÷ˆ›Îfl
◊›_, ’HÎ Ï⁄˛Àfiı
÷ı ±Î˜ Œ fl
V‰Ì¿ÎflÌ fiÏË.
»ı ‰ Àı 1868
‹Î_ Õı L ‹Î¿Û fi Î
flÎΩ ÏøÏç›fi
9 ‹Î±ı (ÕÎ⁄Ì
⁄Î…\ fi  _ Ï«hÎ)
±Î¬˘ ¶Ì’Á‹ÒË
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 59
 4 fl¬Î÷Î Ë÷Î, ±ıÀ·ı fiËÎ÷Ì ‰¬÷ı, ¿<ÿfl÷Ì
±˘√HÎÌÁ‹Ì ÁÿÌfiÎ_ ±_Ï÷‹ ‰Ê˘˝ ÿflQ›Îfi
±Î_ÿ΋Îfi‹Î_ ¤Îfl÷Ì› ⁄_ÿ̉Îfi˘fiÌ Á_A›Î
±Îà ËΩfl
Á‘Ì ’ˢӫ‰Î
±Î‰Ì Ë÷Ì.
Ïfifl_÷fl ‰‘÷Ì
Á_ A ›Î Ωı ÷ Î_
1906 ‹Î_
ÁıS›·fl …ı·
¿Ëı‰Î÷Ì 4.5
‹ÌÀfl É 2.7
‹ÌÀflfiÎ ⁄‘_
‹‚Ìfiı 698
Áı·fiÌ ›Îfiı
¿˘ÀÕÌfiÌ …ı·fi_ ⁄Î_‘¿Î‹ ’Òw_ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_.
⁄Î⁄Î M≤J‰ÌÏÁ_ Ë , ’_ Ï Õ÷ ’fl‹Îfi_ ÿ , ‰Ìfl
ÁΉfl¿fl (µ’flfi˘ Œ˘À˘), ⁄À<¿ırfl ÿkÎ ‰√ıflı
øÎ_Ï÷¿Îfl˘ ‹ÎÀı “À˘«˝fl «ıQ⁄fl” ÁÎÏ⁄÷ ◊›ı·Ì
±ı ¿<A›Î÷ …ı·fiÎ ‹¿Îfifiı ±˘@À˘’ÁfiÌ …ı‹
¿ıLƒ‹Î_◊Ì «˘÷flŒ ’˛Áfl÷Î ÁÎ÷ ŒÎ_ÀÎ Ë÷Î.
±Î…ı Œ@÷ hÎHÎ ¿ı‹ »ı ?á
5 ±Î_ÿ΋Îfi ‹˘¿·Ì ÿı‰Î›˘ Ë÷˘. ÁΩ Q≤I›
V‰Î÷_h›Á_√˛Î‹ ’»Ì ⁄Ì…ı ‰Êı˝ 1858 ‹Î_
…ı øÎ_Ï÷¿Îfl˘±ı ⁄_ÿ̉Îfi˘ ÷flÌ¿ı ±Î_ÿ΋Îfi …‰_
’Õu_ ÷ı‹fiÎ ‹ÎÀı ±ı …B›Î fi¿Î˝√Îfl ⁄fiÌ.
…ı·flfiÌ ÕuÒÀÌ ⁄Ω‰÷˘ ÁÏ’˛LÀıLÕLÀ …ıQÁ
‰Î˜¿fl ±I›_÷ ω¿ÚkÎ V‰¤Î‰fi˘ Ë÷˘. ¿ıÿ̱˘
‹ÎÀı fl_‘Î÷Î ¤˘…fi‹Î_ ÷ı ¿Î_¿flÎfi˘ ±fiı
∞‰ÕÎ_fi˘ ¤ı√ ¿flΉ÷˘ Ë÷˘. ÁÒ›˘˝ÿ›◊Ì Âw
¿flÌfiı ÁÒ›Î˝V÷ ◊Λ I›Î_ Á‘Ì (±√fl ÷˘
‹Ò»Î˝‰V◊΋Î_ œ‚Ì ’ÕΛ I›Î_ Á‘Ì) ¿ıÿ̱˘±ı
¬Õ¿˘ ÷˘Õ‰Î ’Õ÷Î Ë÷Î. hÎHÎ◊Ì «ÎflfiÎ …^◊‹Î_
¿ıÿ̱˘fiÎ ’√fiı fetter (fiÌ«ı fi ˘ Œ˘À˘)
¿Ëı‰Î÷Î ·˘¬_ÕÌ Á¿oΩ‹Î_ «˘‰ÌÁı ¿·Î¿ …¿ÕÌ
60 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
ËÎ…÷ı …‰ÎfiÎ Á‹›ı ±fiı ÁÒ÷Ì ‰¬÷ı
…HÎÎ÷Ì ±√‰Õ ÷ı‹fiÎ ‹ÎÀı hÎÎÁÿΛ¿
’fl‰Îfl ◊÷Ì Ë÷Ì. fl˘…ıfl˘…fiÌ ›Î÷fiÎ
±ÁèÎ ⁄fi‰Î ‹Î_ÕÌ I›Îflı ‹flÏHΛΠ◊›ı·Î
±fiı¿ øÎ_Ï÷¿Îfl˘ ‹„@÷fiÌ {_¬fi΋Î_ …_√·
÷flŒ ¤Î√Ì »^ÀuÎ. …_√·‹Î_ ‹„@÷fiı ⁄ÿ·ı
‹˘÷fi˘ ¤ıÀ˘ ÷ı‹fiı ¿ı‹ ◊›˘ ?á
6
±Î_ÿ΋Îfi‹Î_ ¿Î›‹Ì fi˙¿Î‹◊¿ V◊Î’Ì
¿Λ ¿ı ¿ı‹ ÷ıfiÌ Â@›÷Î ÷’ÎÁ‰Î
Ï⁄˛ÏÀ ≥VÀ ≥„L՛Π¿o’fi̱ı 1788 ‹Î_ ’Ëı·Ì‰Îfl ÷ıfiÌ Á‰ı˝Zο ÀÌ‹fiı
I›Î_ ‹˘¿·Ì Ë÷Ì. ÿÏZÎHÎ ±Î_ÿ΋Îfi ÀÎ’ ’fl ±ı À<¿Õ̱ı fi˙¿Î‹◊¿ ‹ÎÀı
›˘B› ±ı‰_ ¿<ÿfl÷Ì ⁄Îw_ ¢‘Ì ¿Îœu_, …ı ‰¬÷ …÷Î_ ±Î_ÿ΋Îfifi_ ’ÎÀfi√fl
⁄fi‰Îfi_ Ë÷_. ±Î ⁄_ÿflfiı ÷I¿Î·Ìfi √‰fi˝fl-…fifl· ¿˘fi˝‰˘Ï·ÁfiÎ
(µ’flfi_ Ï«hÎ) ‹Îfi‹Î_ ’˘ÀÛ ¿˘fi˝‰˘Ï·Á ÷flÌ¿ı ΩËıfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_.
‰Ê˘˝ ’»Ì ±Î…ı ÷ı ¿›Î fi΋ı ±˘‚¬Î› »ı ?á
7
±ËŸ ÷Á‰Ìfl‹Î_ ⁄÷Ήı · Î ’_ Ω ⁄fiÌ
±rÎfl˘ËÌ ’˘·ÌÁ À<¿ÕÌfiÎ Âıfl ±·Ì fi΋fiÎ
’ÃÎHÎfiı ±Î∞‰fi ¿ı ÿ fiÌ ÁΩ ¤˘√‰‰Î
’›*÷fiÌ Ë÷Ì, …ı‹Î_◊Ì »^À‰Îfi˘ ±ı¿‹ÎhÎ ‹Î√˝
’HÎ Q≤I›fi˘ Ë÷˘. ∞‰ ’fl ±Î‰ı·Î Âıfl ±·Ì±ı
Œı⁄˛±ÎflÌ 8, 1872 fiÎ fl˘… ±Î_ÿ΋ÎfifiÌ
ÁıS›·fl …ı·fiÌ ‹·Î¿Î÷ ·ıfiÎfl ¿›Î ±_√˛ı…
‰Î≥ÁflΘ›fiÌ ËI›Î ¿flÌ fiÎ¬Ì ?á
8
¤Îfl÷fiÌ ±fiı ⁄˛õÿıÂfiÌ (Q›Îfi‹ÎflfiÌ) Àı@À˘Ïfi¿ M·ıÀ ±ıÀ·ı ¿ı
¤ÒV÷flÌ› ’˘’ÕÎ ±Î_ÿ΋Îfi ’ÎÁı ±ı¿‹ı¿ ÁÎ◊ı À¿flΛ »ı. ±Î Á_CÎÊı˝
¤Îfl÷fiÎ ±ı¿‹ÎhÎ F‰Î‚΋¬Ì ’‰˝÷fiı …L‹ ±ÎM›˘ »ı. ¨«Î≥‹Î_ 354
‹ÌÀflfiÎ (1,160 ŒÌÀfiÎ) ±ı ’‰˝÷fi˘ Á‰˝’˛◊‹ ωVŒ˘À 1787 ‹Î_
◊›Î ’»Ì ÷ı »±ı¿ ‰¬÷ ŒÎÀu˘ »ı. »ıS·Ì ‰Îfl ‹ı 2, 2006 fiÎ fl˘…
fi˘Ó‘Λı·Î ÷ıfiΠωVŒ˘Àfiı ÏÕÁıQ⁄fl 26, 2004
fiÎ Á‹ƒÌ ¤Ò¿o’ ΩıÕı Á_⁄_‘ ˢ› ÷˘ ¿Ëı‰Î› fiÏË.
„@‰{ — ±Î F‰Î‚΋ ¬ Ì ’‰˝ ÷ ±Î_ ÿ ΋Îfi
¶Ì’Á‹ÒËfiÎ ¿›Î ÀÎ’ ’fl ±Î‰ı·˘ »ı ?
⁄Ì∞ „@‰{ — ÀÎ’fi_ fi΋ …ıfiÎ ±Î‘Îflı ’Õu_ ±ıfiÌ
¤˙√˘Ï·¿ ·ÎZÎÏHο÷Î ¿≥ ?á
 9
±Î_ÿ΋Îfi◊Ì ¤Îfl÷fiÌ ‹A› ¤ÒÏ‹ ’fl
∞‰÷Î∞‰÷ ’λ˘ Œfl‰Î ’΋ı · ˘
1857 fi˘ ±ı¿‹ÎhÎ øÎ_Ï÷¿ÎflÌ ÁˆÏfi¿
ÿÒ‘fiÎ◊ Ï÷‰ÎflÌ Ë÷˘. ≥VÀ ≥„LÕ›Î
¿o’fiÌfiÎ ·U¿flfiÌ 14 ‹Ì flıÏ…‹ıLÀfiÎ
±ı ÁˆÏfi¿fiı ±_√˛ıΩı±ı V‰ıE»Î±ı ¿ı‹
‹@÷ ¿›˘˝ ?á

10 (µ’flfi˘ Œ˘À˘) ÿ¤Î˝√Ì fỉÕÌ, ¿ÎflHÎ ¿ı

√˛ıÀ Ïfi¿˘⁄ÎflfiÎ ÿÏZÎHÎÌ-’Ïç‹Ì Ï¿fiÎflı ±Î‰ı·Î Ï‹Ïfi ÀÎ’ ’fl ¤Îfl÷ı ÷ıfiı √‹Î‰Ì ÿÌ‘Ì. ¿≥ flÌ÷ı ?á
‹ı√Î’˘Õ/Megapode fi΋fi_ 43 Áı„LÀ‹ÌÀfl (17””) ·Î_⁄_ ±∞⁄˘√flÌ⁄
’ZÎÌ ◊Λ »ı. (59‹ı ’Îfiı fi¿Â΋Î_ ⁄÷ÎT›Î ‹…⁄ ÀÎ’fi_ fi΋ ’HÎ ±ı 12
… »ı.) ‹ı√Î’˘ÕfiÌ ‰V÷Ì Ïfi¿˘⁄Îfl ÏÁ‰Î› ¤Îfl÷‹Î_ ⁄Ì…ı @›Î_› fi◊Ì. Ïfi¿˘⁄Îfl‹Î_ ±Î‰ı·˘ ¤Îfl÷fi˘ ÿÏZÎHÎÌ »ıÕ˘
◊‹˘˝‹ÌÀfl ⁄ÕÛ ÷flÌ¿ı ’HÎ ±˘‚¬Î÷Î ‹ı√Î’˘Õı ’ZÎÌ…√÷‹Î_ ¿›˘ ‰SÕÛ- ≥„LÿflÎ ’˘≥LÀ »ı, F›Î_◊Ì ≥LÕ˘fiıÏ›Îfi_
flı¿˘ÕÛ fi˘Ó‘ÎT›˘ »ı ?á ÿ̉ÎÿÎ_ÕÌ — ±Î…ı ±_ ÷ fl Œ@÷ 154
Ï¿·˘‹ÌÀfl »ı. ±ıÏ’˛·
11 30, 1972 fiÎ fl˘…
¤Îfl÷Ì› fi˙¿Îÿ‚ı ‰Ê˘˝ ’Ëı·Î_ ±ËŸ ¤Îfl÷fiÎ
flÏ›fi ⁄fiΉÀfiÌ Ï’I›Î/Petya µ’’˛‹¬ ∞. ±ıÁ.
‰√˝fiÌ ±ı„LÀ-Á⁄‹Ïflfi ‹fi‰Îfl˘ ’Îÿı …ıfi_ µÿ˚CÎÎÀfi
¬flÌÿ ¿›Î˝ ’»Ì ÷ı ‹ fiı ωω‘ ¿› * ±ı ÿ̉ÎÿÎ_ Õ Ì
¶Ì’˘fiÎ_ fi΋˘ ±ÎM›Î_ Ë÷Î_ . ⁄ı ±Á·‹Î_ Ï¿fiÎflÎ ’fl
‹fi‰Îfl˘ ·Zζ̒ Á‹ÒËfiÎ ±‹ÌfiÌ ÿ̉ÎÿÎ_
Õ Ì — √≥ ¿Î·ı Ë÷Ì (ÕÎ⁄Î Œ˘À΋Î_
÷◊Î ±ıLƒ˘◊ ÀÎ’fiÎ fi΋ı, ÷˘ ⁄ı ≥fiÁıÀ ÷Á‰Ìfl) ±fiı
‹fi‰Îfl˘ Ïfi¿˘⁄ÎflfiÎ ¿‹˘÷ν ±fiı Á‹ƒ ÷ıfiÎ◊Ì ◊˘ÕÎ
¿À«Î· ÀÎ’fiÎ fi΋ı ±˘‚¬Î÷Ì ‹ÌÀfl »ıÀı Ë÷˘. ±Î…ı
Ë÷Ì. ±ı¿ ‹fi‰Îflfiı ‹ËÎflÎWÀˇfiÎ ±fiν·Î ÀÎ’fi_ fi΋ ±’Λ_ Ë÷_. ±Î ÷ı ÿ̉ÎÿÎ_ÕÌ ¬ÎÁ ¿flÌfiı ¤fl÷Ì ‰¬÷ı Á‹ƒ
‹fi‰Îfl˘fiÎ ¿ÎŒ·Î‹Î_ ±Î_ÿ΋Îfi fi΋fiÌ P 74 fi_⁄fl‰Î‚Ì ‹fi‰Îfl ‰E«ı ¿ı‹ ˢ› »ı ?á
hjffaff[
1 ¤›fi˘ ±fiı ›Î÷fiÎfi˘ ÁÒ«¿ …HÎÎ÷˘ Ë÷˘.
‰Î÷ ±Î‹ ⁄fiÌ — 1857 fiÎ V‰Î÷_h›Á_√˛Î‹‹Î_ ¤Î√ ·ı‰Î ⁄ÿ· ¿ıÿ
’¿ÕΛı·Î øÎ_Ï÷¿Îfl˘fiı ±Î_ÿ΋Îfi ‹˘¿·Ì ÿı‰Îfi_ fiyÌ ◊›Î ’»Ì ±Î√˛Î …ı·fi˘ 2
ÁÏ’˛LÀıLÕLÀ …ıQÁ ‰Î˜¿fl ‹Î«˝ 4, 1858 fiÎ fl˘… ¿˘·¿Î÷Î◊Ì 200 ¿ıÿ̱˘, ÕıÏfi ≥VÀ ≥„L՛Π¿o’fi̱ı Ïfi¿˘⁄ÎflfiÎ ¶Ì’˘
«Îfl √˘flÎ ±ŒÁfl˘ ÷◊Î ⁄ı ¤Îfl÷Ì› ÷⁄Ì⁄˘ ÁÎ◊ı …ËÎ…‹Î_ ±Î_ÿ΋Îfi ÷flŒ ’fl ‰ÁÎË÷ V◊Î’‰ÎfiÌ ¿˘Ï¢ ÷˘ CÎHÎÌ ¿flÌ,
Ëo¿Î›˘˝. «ıLfi≥◊Ì ±ıÀ·ı ¿ı ‹ƒÎÁ◊Ì ‰‘ ¿ıÿ̱˘ ÁÎ◊ı fl‰ÎfiÎ ◊›Î, ‹ÎÀı ’fl_÷ I›Î_fiÎ_ ‰Êν…_√·˘‹Î_ ‹˘ÀÌ ÁÎ≥{fiÎ ‹E»fl˘
±Î_ÿ΋Îfi‹Î_ ¿ıÿ̱˘fiÌ Á_A›Î 773 Á‘Ì ’ˢӫÌ. ±Î Á˙fiı ÷ı‹… ¤Îfl÷Ì› ¶ÎflÎ Œı·Î÷Î «ı’Ì fl˘√˘ Á΋ı ÷ı±˘ À¿Ì Â@›Î
¬·ÎÁ̱˘fiı ’HÎ ±Î¬Î ’˛‰ÎÁ ÿflQ›Îfi Ωı‰Î ‹‚ı·_ ⁄_√΂fiÎ µ’ÁÎ√flfi_ fiÏË. 1755 ’»Ì I›Î_ flËı÷Î ⁄‘Î ÕıÏfi √˘flα˘
’ÎHÎÌ ¿Î‚_ Ë÷_, …ı‹Î_ CÎıflÎ Ω_⁄·Ì fl_√fiÌ »Î_À …HÎÎ÷Ì Ë÷Ì. ±Î◊Ì ’λΠŒ›Î˝ ‹Î›Î˝ √›Î. ÕıL‹Î¿ı˝ ¶Ì’Á‹ÒËfiı ‰ÁΉ‰Îfi˘ ⁄ÌΩı
⁄Îÿ ÷ı‹HÎı ¿flı·Î ‰HνfifiÎ ±Î‘Îflı ·˘¿˘±ı øÎ_Ï÷¿Îfḻ˘fiÌ ÁΩfiı ¿Î‚Î ’ÎHÎÌ ’˛›ÎÁ 1769 ‹Î_ ¿›˘˝. ’ÏflHÎ΋ ŒflÌ ‰¬÷ ±ı
ÂOÿ ÁÎ◊ı ΩıÕÌ ÿÌ‘Ì. ¿Î‚Î ’ÎHÎÌ ÂOÿ ¬ÎÁ ÷˘ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı V’Âa √›˘ ¿ı ÷ı … ±ÎT›_. »ı‰Àı ¿oÀ΂Ìfiı ÕıL‹Î¿ÛfiÎ flÎΩ±ı
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 61

Ïfi¿˘⁄Îfl ¶Ì’Á‹ÒËfi˘ ¿⁄Ωı Ï⁄˛ÏÀ ≥VÀ ≥„LÕ›Î
¿o’fiÌfiı Á˘Ó’Ì ÿÌ‘˘.
3 5
±Î ⁄‘Î ±_√˛ıΩı 1857 fiÎ V‰Î÷_h›Á_√˛Î‹
ÿflQ›Îfi Ï⁄˛ÏÀ ·U¿flfiÎ …S·Îÿ»Î’ ¿‹ÎLÕfl˘
‹ı…fl-…fifl· Ë÷Î, …ı ‹ HÎı
Ëı‰·Î˜¿ Á_ √ ˛ Î ‹fiı ¿«ÕÌ
fiά‰Î µ’flÎ_ ÷
T›Î’¿ ¿I·ı ± ΋
«·Î‰Ì Ë÷Ì.
ÿÎ.÷. ‹ı…fl-…fifl·
Ëı ‰ ·Î˜ ¿ ±fiı
Ï⁄˛√ıÏÕ›fl-…fifl·
fiÌ·ı ¿Îfi’ fl fiı
V‹ÂÎfi‹Î_ Œı fl ‰Ì
fiÎA› _ Ë÷ _ ,
·ı Œ ˚ À fiLÀ-…fifl·
±ÎµÀflı‹ı ·¬fi˙‹Î_
…fiÁ_ËÎfl «·ÎT›˘
Fˢfi ·˘flıLÁ Ë÷˘, ¿Ï‹Ufifl
Fˢfi ·˘flıLÁı ÏÿSËÌfiı ’Λ‹Î· ¿›* Ë÷_, ÷˘
…fifl· ωSÁfi ±_√˛ı… ÁˆL›fi˘ ¿‹ÎLÕfl-≥fi-
«ÌŒ Ë÷˘. ±Î{ÎÿÌfiÎ ¤Îfl÷Ì› V‰Mfifiı fl˘‚Ì
fiά‰Î ⁄ÿ· Ï⁄˛ÏÀ Áfl¿Îflı ±Î_ÿ΋ÎfifiÎ ¿ı
Ïfi¿˘⁄ÎflfiÎ ±¿ı¿ ÀÎ’fiı ÿflı¿ …HÎÎfiÎ fi΋ı
±˘‚¬Î‰Ì ÷ı‹fiı Ï⁄flÿÎT›Î ±fiı V‰÷_hÎ÷Î ’»Ì
¤Îfl÷ ±ı fi΋˘fiı ‰‚√Ì flèÎ_!
4 √›˘. ‹Î«˝ 12, 1872 fiÎ fl˘… Âıfl
⁄˛õÿıÂfiÌ (Q›Îfi‹ÎflfiÌ) ∫À˘ ‰Õı ±ÎÂflı
62 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
wÎ. 5,17,000 fiÎ ¬«ı˝ ⁄_‘Λı·Ì ÁıS›·fl …ı·fi˘
ÿflı¿ ŒÎ_À˘ hÎHÎ-hÎHÎ ‹…·Îfi˘ Ë÷˘. ±Î ’ˆ¿Ì ⁄ı ŒÎ_ÀÎ
‹Î«˝ 23, 1942 ◊Ì Âw ¿flÌfiı ±Î˜@À˘⁄fl 9,
1945 Á‘Ì ±Î_ÿ΋Îfi-Ïfi¿˘⁄Îflfiı ±ıÕÌ fiÌ«ı
flάfiÎfl Ω’ÎfiÌ ·U¿flı ÷˘ÕÌ ’ÕÎT›Î. ¤Îfl÷fiı
±Î{ÎÿÌ ‹Y›Î ⁄Îÿ ’_ÏÕ÷ fiıËvfiÌ Áfl¿Îfl ⁄οÌfiÌ
…ı·fi_ ±„V÷I‰ Ï‹ÀÎ‰Ì ÿı‰Î ÷I’fl Ë÷Ì. √Î_‘Ì∞fiÌ
±ÏËoÁ¿ ÏÁ‰Î›fiÌ øÎ_Ï÷ ΩıÕı ÏfiV⁄÷ flά‰Î fi
‹Î√÷Ì Áfl¿Îflfiı ‹fi ±ı …ı·fi_ ±ˆÏ÷ËÎÏÁ¿ ‹Ëk‰
¿Â_ fi Ë÷_. …ı·fiÎ ⁄ı ŒÎ_ÀÎfiı ÷ıHÎı ⁄·Õ˘{ ¿flÎT›Î
’HÎ ¬flÎ, ’fl_÷ I›Îfl ’»Ì ±ı ’√·Î Á΋ıfi˘
ÿıÂT›Î’Ì ±Îø˘Â Ωı÷Î_ ÷ıHÎı ±À¿Ì …‰_ ’Õu_. ±Î…ı ÁıS›·fl …ı·fiÌ ÂıÊ ⁄«ı·Ì
hÎHΠω_√ (µ’flfi˘ Œ˘À˘) flÎWÀˇÌ› V‹Îfl¿fi˘ ÿflFΩı ‘flΉı »ı.
…_√· ÷flŒ ¤Î√Ì »^À‰Î‹Î_ ÁŒ‚ ◊›ı·Î øÎ_Ï÷¿Îfl˘fiı I›Î_fiÎ ±ÎÏÿ‰ÎÁÌ
·˘¿˘±ı ÷Ìfl ‰Õı ‰Ÿ‘Ì fiÎA›Î.
¿Î‚Î ’ÎHÎÌfiÌ fi¿Û Á‹Ì
‰ÁÎË÷ V◊’ΛΠ⁄Îÿ hÎÌ…ı
‹ÏËfiı …ıQÁ ‰Î˜¿flı ¿·¿kÎÎ
¬Î÷ıfiÎ √‰fi˝fl-…fifl· ·˘ÕÛ
¿ıÏfi_√fiı ‹˘¿·ı·˘ ’˛◊‹
Ïfl’˘ÀÛ ÷ıfiÎ ±‹ÎfiÊÌ ‰·HÎfi˘ ÁÒ«¿ Ë÷˘. (…\±˘, ¿˘Ã˘.) ±Î Ïfl’˘ÀÛ …ıQÁ
‰Î˜¿flı …^fi 16, 1858 fiÎ fl˘… ÷ˆ›Îfl ¿›˘˝ Ë÷˘, …ıfi˘ ±◊˝ ±ı ¿ı ‹Î«˝ 10,
1858 fiÎ Ïÿ‰Áı ±Î_ÿ΋ÎfifiÌ ¿ıÿÌ ‰ÁÎË÷ V◊’ΛΠ’»Ì ‹ÎhÎ 98 Ïÿ‰Á˘‹Î_
÷ıfiÎ …\·‹˘±ı ÁÌ‘Ì ¿ı ’fl˘ZÎ flÌ÷ı 292 øÎ_Ï÷¿Îfl˘fi˘ ¤˘√ ·Ì‘˘ Ë÷˘.
6
±Î_ÿ΋Îfi-Ïfi¿˘⁄Îflfi_ ‰÷˝‹Îfi ’ÎÀfi√fl ±ıÀ·ı ’˘ÀÛ O·ıfl, …ı fi΋
±’fiΉ÷Ì ‰¬÷ı ≥VÀ ≥„L՛Π¿o’fi̱ı ’˘ÀÛ ¿˘fi˝‰Î˜Ï·Á fi΋fiı ’Õ÷_ ‹Ò@›_
Ë÷_. 1788 ’»Ì ±Î_ÿ΋Îfi-Ïfi¿˘⁄Îfl ¶Ì’Á‹Òˢfi_ ’˛◊‹ ¤˙√˘Ï·¿ Á‰ı˝ZÎHÎ
¿flfiÎfl ÀÌ‹fi˘ fiı÷Î Ï⁄˛ÏÀ fi˙¿Îÿ‚fi˘ ±ŒÁfl ·ıŒ˚ÀfiLÀ ±ÎÏ¿Û⁄ÎSÕ O·ıfl
Ë÷˘, ±ıÀ·ı ÷ıHÎı ±Î’ı·Ì Áı‰ÎfiÌ ¿ÿflw’ı ≥VÀ ≥„L՛Π¿o’fi̱ı 1858‹Î_
⁄_ÿflfiı ’˘ÀÛ O·ıfl ΩËıfl ¿›* Ë÷_.
7
±ÎÂflı 20,000 ⁄_ ÿ ̉Îfi˘fiÎ
Á‹Î‰ı  ‹ÎÀı fi  _ ±Î›˘…fi ¿fl‰Î
±Î_ÿ΋Îfi √›ı·˘ ‰Î≥ÁflΘ› Ïfl«ÎÕÛ ‹ı›˘
(⁄Î…\fi_ Ï«hÎ) Âıfl ±·ÌfiÎ ËÎ◊ı ‹Î›˘˝
±·Ìfiı ŒÎ_ÁÌ ’fl «ÕÎ‰Ì ÿı‰Î‹Î_ ±ÎT›˘.
±Î ⁄fiΉfiÎ ’√·ı ±_√˛ı… Áfl¿Îflı Œ˘…ÿÎflÌ ¿Î›ÿÎfiÌ ’fi— Á‹ÌZÎÎ ¿flÌ. ’»Ì ‹ı√Î’˘Õ ÷ıfiÎ ’fl ÁÒ¿Ì Õ΂¬Ì, ’Î_ÿÕÎ_,
±Î∞‰fi ¿ıÿfiÌ ÁΩ ’΋ı·˘ ±’flÎ‘Ì ‹˘÷fiı fi˘÷flÌ ·Î‰‰Î ⁄Ì∞ ËI›Î fi ÷Hά·Î_ ‰√ıflıfi˘ œ√·˘ ¬Õ¿ı »ı. ±Î œ√·˘ …
¿flı ±ıÀ·Î ‹ÎÀı …L‹ÀÌ’fiÌ ÁΩfi˘ ‘Îfl˘ ÿά· ¿flΛ˘, …ı‹Î_ ¿ıÿfi˘ «˘A¬˘ ÷ıfi˘ ‹Î‚˘ »ı. (…\±˘, fiÌ«ıfi˘ Œ˘À˘√˛ÎŒ) ‹ÎÿÎ
Á‹›√΂˘ 14 ‰Ê˝ ’Òfl÷˘ ‹›Î˝Ïÿ÷ flËı÷˘ Ë÷˘. ÷ı‹Î_ ⁄ο˘v_ ’ÎÕÌ ±_ÿfl ∫ÕÎ_ ‹Ò¿ı »ı ±fiı ÷ı ∫ÕÎ_
±Î_÷Ïfl¿ ⁄ŒÎflÎ ‰Õı … Áı‰Î› »ı. ‹ı√Î’˘Õfi_ ⁄Ì…\_
8 fi΋ ◊‹˘˝‹ÌÀfl ⁄ÕÛ ±ıÀ·Î
ÁÎ√flÁ’ÎÀÌfiÌ 86Ñ fiÌ«ı Õ>⁄ı·Î ‹ÎÀı ’Õu_ ¿ı √‚Î ’fl ±Î‰ı·Ì
±fiı ‹ÎhÎ 14Ñ ⁄ËÎfl Õ˘¿Î÷Î ÀÎ’- ¬ÎÁ √˛_Ï◊ ‰Õı fifl ’ZÎÌ
w’Ì F‰Î‚΋¬Ì ’‰˝÷fiÎ (…‹H΢ ‰Î÷ΉflHÎfi_ ÷Î’‹Îfi ‹ÎM›Î
Œ˘À˘) 10 «˘flÁ Ï¿·˘‹ÌÀflfiÎ ÀÎ’fi_ ⁄Îÿ ‹Î‚ÎfiÎ ¤Ì÷flÌ
fi΋ ⁄ıflfi/barren »ı, ¿ı‹ ¿ı ÀÎ’ ÀıQ’˛ı«flfiı 350 Áı„S›Áı
·√¤√ ‰ıflÎfi »ı. ‰Ê˘˝ ’Ëı·Î_ ±ı ¿ ‘Îw_ Ω‚‰‰Î ‹ÎÀı
fiˢ÷˘, ’HÎ ¿ıÀ·Î¿ ⁄¿flÎfiı I›Î_ ±Î‰U›¿÷Î ‹…⁄ ’Î_ÿÕÎ_-
»˘ÕÌ ‹Ò@›Î ’»Ì ÷ı‹HÎı ±ÎV÷ı ±ÎV÷ı Õ΂¬Î_fi˘ …J◊˘ @›Îflı¿ ‰‘Îflı
⁄‘Ì ËÏfl›Î‚Ìfi˘ ÁŒÎ›˘ ¿flÌ fiÎA›˘. »ı, ÷˘ @›Îflı CÎÀÎÕı »ı. ±ı¿
‹ı√Î’˘Õı 5 ‹ÌÀfl (16.5 ŒÌÀ) ¨«˘ ±fiı 12
9 ‹ÌÀfl (39 ŒÌÀ) T›ÎÁfi˘ ‹Î‚˘ ⁄fiÎT›Îfi˘
…ıQÁ ‰Î˜¿flfiÎ …\S‹Ì ÂÎÁfi ÿflQ›Îfi …ı øÎ_Ï÷¿Îfl˘ …_√· ÷flŒ ¤ÎB›Î ÷ı‹Î_ ÿά·˘ fi˘Ó‘Λ˘ »ı.
ÿÒ‘fiÎ◊ Ï÷‰ÎflÌ ’HÎ Ë÷˘, …ıfiı ±ÎÏÿ‰ÎÁÌ ·˘¿˘±ı CÎΛ· ¿›Î˝ ’»Ì ÷ıfi˘ Ωfi
fi ·Ì‘˘--¿ÿΫ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ¿ı ÷ı ’˘÷ÎfiÎ (‹Î›Î˝ √›ı·Î) ÁÎ◊ÌÿÎfl˘ ΩıÕı ·˘¬_ÕÌ 11
Á¿oΩ‹Î_ …¿ÕΛı·˘ ÿ›Î…fi¿ À˘flÏ’Õ˘ »˘Õ‰Î ‹ÎÀıfiÌ hÎHÎ ÀuÒ⁄, «Îfl ÷˘’˘
⁄_ÿ̉Îfi Ë÷˘. Ï÷‰ÎflÌ ±ı¿Îÿ ±fiı «Îfl ‹˘ÀÎÛfl ·˘L«Á˝ ‰Õı ÁF… 1,100
‰Ê˝ Á‘Ì ±ÎÏÿ‰ÎÁ̱˘ ÁÎ◊ı ÀfifiÌ “±Î_ÿ΋Îfi” ⁄_√΂fiÎ µ’ÁÎ√fl‹Î_ ’ıÀ˘ˇ Ï·_√
…_√·‹Î_ flè΢. ±ÎÏÿ‰ÎÁÌ ‰¬÷ı ±Î˜√VÀ 22, 1990 fiÎ fl˘… ‰Î‰Î{˘ÕÎfi˘
·˘¿˘fiÌ ¤ÎÊÎ ’HÎ ÂÌ¬Ì ¤˘√ ⁄fiÌ. ±Î‘Ïfi¿ ‹fi‰Îfl ÁΑÎflHÎ flÌ÷ı
·Ì‘Ì. ±ı¿ flÎhÎı ÷ıfiı ¬⁄fl ÷˘ŒÎfiÌ Á‹ƒ ‰E«ı ’HÎ Ëo¿Îfl÷Ì flËı, ’fl_÷ ±ı
’ÕÌ ¿ı ±ÎÏÿ‰ÎÁ̱˘ …ı·fiÌ ‰ÁÎË÷ ’fl ÁÂjÎ Ë‹·˘ ¿fl‰ÎfiÎ Ë÷Î. Ï÷‰ÎflÌ Ïÿ‰Áı ’Õ¬ı ‰Î√÷Ì ‹˘Ω_ fi Ì ◊’ÎÀ˘±ı
«Ò’«Î’ Áfl¿Ìfiı ’˘ÀÛ O·ıfl fi∞¿ ±ı⁄flÕÌfi ¬Î÷ı ±Î‰ı·Ì ‰ÁÎË÷ı ’ˢÓE›˘ “±Î_ÿ΋Îfi”fiı ’·ÀÌ ¬‰ÕÎ‰Ì ÿÌ‘Ì. ‹fi‰Îfl ÁÎ◊ı
±fiı Ë‹·ÎfiÌ ›˘…fiΠωÂı ±_√˛ıΩıfiı ‰Î¿ıŒ ÷ı fi Î 14 fiÎω¿˘fiı
¿›Î˝. ’ÏflHÎ΋ı Ë‹·˘ ◊›˘ I›Îflı ±_√˛ıΩı ÷ˆ›Îfl …‚Á‹ÎÏ‘ ‹‚Ì.
Ë÷Î. ⁄ıÀ· ±Î˜Œ ±ı⁄flÕÌfi ¿Ëı‰Î÷Î ±ı ›©‹Î_
÷ı‹HÎı ·√¤√ 400 ±ÎÏÿ‰ÎÁ̱˘fiı ‰Ÿ‘Ì 12
fiÎA›Î. ±Î…ı ’˘ÀÛ O·ıfl ’ÎÁı ±Î‰ı·Î V‹Îfl¿ ’fl ≥LÕ˘fiı Ï Â›Î fi∞¿
±Î_ÿ΋ÎfifiÎ ±ÎÏÿ‰ÎÁÌ ·˘¿˘fiÌ ÏËo‹÷fiı ÏÕÁıQ⁄fl 26, 2004 fiÎ
Ï⁄flÿΉ÷_ (µ’fl ⁄÷ÎT›Î ‹…⁄fi_) ±_√˛ı∞ Ïÿ‰Áı …ı ¤Ò¿o’ ◊›˘ ÷ıHÎı
·¬ÎHÎ »ı. ≥„LÿflÎ ’˘≥LÀfiÎ
¤ÒV÷flÌ› ’˘’ÕÎfiı ±_ÿÎ…ı
10 4.5 ‹ÌÀfl (14.75
’ZÎÌ…√÷‹Î_ Á˙◊Ì ‹˘ÀÌ ÁÎ≥{fi˘ ‹Î‚˘ ŒÌÀ) …ıÀ·˘ fiÌ«ı ⁄ıÁÎÕÌ
⁄fiΉ÷_ ’ZÎÌ ‹ı√Î’˘Õ »ı ±fiı ÷ı ‹Î‚˘ V‰Î¤Îω¿ ÿÌ‘˘. Ïfi¿˘⁄ÎflfiÌ ⁄Ì∞
flÌ÷ı T≤ZÎfiÌ Õ΂fiı ⁄ÿ·ı …‹Ìfi ’fl ˢ› »ı. ’√ hÎHÎ ÿ̉ÎÿÎ_ Õ Ì±˘ ÷˘
‰Õı ·√¤√ 48 Áı„LÀ‹ÌÀfl ¨Õ˘ ¬ÎÕ˘ ⁄fiÎT›Î Á_’ÒHν’HÎı fiΠ’΋Ì.á
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 63
‹_√‚ ’fl ÁΫı … ∞‰V≤„WÀ »ı ?
’˛˘ŒıÁfl Õ¿Û ÂS{-‹˜¿¿ Ë÷˘, …ıHÎı ‰Î≥Ï¿o√fiÎ ⁄Λ˘·˘Ï…¿·
’˛›˘√fiı ·√÷˘ ‰Ê˘˝ …^fi˘ ÕıÀÎ µ¬ıÕu˘ ±fiı ∞‰V≤„WÀfiÎ
µÿ˚¤‰ ÷◊Î µIøÎ_Ï÷fiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ ÷ıfiı ‹Ò·T›˘. «Îflı¿ ‰Ê˝fiÎ
Á_  ˘‘fifiı ±_ ÷ ı
ΩL›±ÎflÌ 7, 2007 fiÎ
fl˘… ±‹ıÏfl¿fi ±ıVÀˇ˘-
fi˘Ï‹¿· Á˘ÁΛÀÌfiÎ
±Ï‘‰ıÂfi‹Î_ ÷ıHÎı ’˘÷Îfi_
ÏflÁ«˝ ’ı’fl fl…^ ¿›*, …ıfi˘
flÁ’˛ÿ ±fiı ω«Îfl’˛ıfl¿
fiÌ«˘Õ ⁄ı Ïÿ‰Á ’»Ì
ωr¤flfiÎ_ ±√˛ √ H›
ÿˆÏfi¿˘‹Î_ ’˛ÏÁ© ◊‰Îfi˘
Ë÷˘. Õ¿Û Â S {-‹˜ ¿ ¿ı ⁄Λ˘·˘Ï…VÀ Ï√S⁄ÀÛ
…HÎÎT›_ ¿ı ‰Î≥Ï¿o√-1 ·ıωfi, …ıHÎı ‰Î≥Ï¿o√
÷◊Î ‰Î≥Ï¿o √ -2 ›ÎfifiÎ ’˛›˘√ Á΋ı
Â_¿ÎfiÌ ’Ëı·Ì
±_ ÷ ÏflZΛÎfi˘±ı ‹_ √ ‚
±Î_√‚Ì µÃΉÌ. ’˛˘.
’fl ÷ı‹fiÎ ›Î_Ïhο ËÎ◊ ‰Õı ÂS{-‹˜¿¿ı (…‹HÎı)
¿ıÀ·Ì¿ ‹ÎÀÌ Á‹ıÀuÎ ⁄Îÿ I›Îfl ⁄Îÿ ±ı Â_¿Îfiı
÷ı‹Î_ ¬flı¬fl ∞‰V≤„WÀfiÌ ‰ˆiÎÎÏfi¿ ±P›ÎÁfi_
ËÎ…flÌ ’Îfl¬Ì Ë÷Ì, ’HÎ V‰w’ ±ÎM›_
I›Îfl ’»Ì ÷ı‹HÎı ⁄ı ‰Î÷ı »⁄flÕ˘ ‰ÎY›˘ Ë÷˘. ’Ëı·˘ ÷˘
Âw±Î÷‹Î_ … ‰ÎY›˘ ¿ı F›Îflı ÷ı‹HÎı ’˘Ê¿ ƒT›˘ ‘flΉ÷_
’ÎHÎÌ ‹ÎÀÌ ÁÎ◊ı ¤ı‚T›_. ⁄ÌΩ »⁄flÕÎfiÎ fi΋ı ‹ÎÀÌfiı
÷ı‹HÎı √fl‹ ¿flÌ. ’ÏflHÎ΋ı ‹_√‚fiÎ Á_¤Ï‰÷ ∞‰˘ fl¬ı
’ÎHÎÌ‹Î_ √Ò_√‚Î≥fiı fi ‹›Î˝ ˢ› ÷˘ »ı‰Àı √fl‹Ì‹Î_ Âı¿Î≥fiı
‹›Î˝. ‰Î≥Ï¿o√fiÎ_ ÁıLÁfl ›_h΢fiı I›Îfl ⁄Îÿ ÷ı‹fiÌ ËÎ…flÌfi˘
±HÎÁÎfl ‹‚÷˘ ⁄_‘ ◊Λ ±ı ÿı¬Ì÷_ Ë÷_. ±Î √Œ·÷ ‹ÎÀı
Áfl‰Î‚ı ÷˘ fiÎÁÎfiÎ Á_¢‘¿˘ …‰Î⁄ÿÎfl Ë÷Î, ¿ı‹ ¿ı
‰Î≥Ï¿o√fiÌ ¤Ì÷fl‹Î_ ±Î˜À˘‹ıÏÀ¿ flÌ÷ı ◊fiÎfl ’˛›˘√fiÌ
w’flı¬Î ÷ı‹HÎı fiyÌ ¿flÌ Ë÷Ì. Á_¢‘¿˘ ±ı ‰Î÷ ¤Ò·Ì
√›Î ¿ı ‘fl÷ÌfiÎ ’›Î˝‰flH΋Î_ µÿ˚¤‰ı·Î ‰Î≥flÁ ±fiı
⁄˜@ÀÌÏfl±Î …ı ’ÎHÎÌ ÷◊Î √fl‹Ì ÁËÌ Â¿ı ÷ı ‹_√‚fiÎ
ϤLfi ‰Î÷ΉflH΋Î_ …\ÿÌ flÎËı µIøÎ_Ï÷ ’΋ı·Î ∞‰Îb±˘
‹ÎÀı ¿ÿΫ ∞‰·ıHÎ ⁄fiı.
’˛˘ŒıÁfl ÂS{-‹˜¿¿fiÎ ‰ˆiÎÎÏfi¿ ÏflÁ«˝ ’ı’flı ±‹ıÏfl¿fi
±ıVÀˇ˘fi˘Ï‹¿· Á˘ÁΛÀÌfiÎ ±Ï‘‰ıÂfi‹Î_ Ë‚‰˘ ‘fl÷Ì¿o’
ÁF›˘˝. ‰Î≥Ï¿o√fiÎ Ï‹Âfi ’»Ì›ı hÎÌÁ ‰Ê˝ Á‘Ì fiÎÁÎfiÎ
K›Îfi⁄ËÎfl flËı·˘ ’ΛÎfi˘ ‹t˘ ±ı ’˛˘ŒıÁflı «Ÿ‘Ì ⁄÷ÎT›˘
Ë÷˘. ±Ï‘‰ı  fi‹Î_ fiÎÁÎfiÎ ¿ı À ·Î¿ ‰ÏflWà ¿ZÎÎfiÎ
(±fiÁ_‘Îfi ±_¿fiÎ »ıS·Î ¿‰flfi_ «Î·)
ωiÎÎfi̱˘ ’HÎ ‹˘…^ÿ Ë÷Î, …ı‹HÎı ±ı … ‰¬÷ı ¿⁄ÒS›_ ¿ı
2007 fiÎ ±Î√Î‹Ì Ïÿ‰Á˘‹Î_ ‹_√‚ ’fl ∞‰V≤„WÀfiÌ
¬˘… ‹ÎÀı …fiÎfl ±_÷ÏflZΛÎfi˘fiÎ ’˛›˘√˘fi˘ œÎ_«˘ ’˛˘.
ÂS{-‹˜¿¿fiÌ Ï◊±flÌfiı ±fi·ZÎÌ ⁄ÿ·‰˘ flè΢. M≤J‰ÌfiÎ
±fiı ‹_√‚fiÎ ’›Î˝‰flH΢ ‰E«ıfi˘ …⁄fl…V÷ ÷ŒÎ‰÷ Ωı÷Î_
M≤J‰ÌfiÌ ∞‰V≤„WÀfiÌ ÷·fiαı ‹_√‚fiÌ ∞‰V≤„WÀ ⁄Ë
…\ÿÎ ’˛¿ÎflfiÌ Ë˘‰Ì Ωı≥±ı, ‹ÎÀı ⁄Λ˘·˘Ï…¿· ’˛›˘√˘
ÿflQ›Îfi M≤J‰Ì …ı‰Î_ ‘ÎflΑ˘flH΢ ‹_√‚fiı ·Î√ ’ÎÕÌ Â¿Î›
fiÏË. ’˛›˘√˘ …flÎ ÁΉ‘ÎfiÌ’Ò‰˝¿ ËÎ◊ ‘fl‰Î flèÎÎ.
V‰Î¤Îω¿ »ı ¿ı ’˛˘. ÂS{-‹˜¿¿fiÎ ÏflÁ«ı˝ ‹_√‚fiÌ
∞‰V≤„WÀ‹Î_ fi‰˘ flÁ ΩB≤÷ ¿›˘˝. ±Î‹ ÷˘ flÎ÷Î ¿·flfiÎ
±ı √˛ËfiÌ Á_¤Ï‰÷ ∞‰V≤„WÀ‹Î_ ‹Îfi‰Ω÷fiÌ Ïÿ·«V’̱ı
‹_ ÿ Ì ±fi ¤ ‰Ì
ˢ› ±ı ‰  _ ‰Ê˝
¤Ò ÷ ¿Î‚‹Î_ ’HÎ
¤ÎB›ı … ‰ÌI› _
Ë÷ _ , ⁄·¿ı I›Î_
⁄Ï©ÂÎ‚Ì ∞‰˘
‰Á÷Πˢ‰Îfi˘
A›Î· ‰ÌÁ‹Ì
ÁÿÌfiÎ ±Îfl_ ¤
Á‘Ì T›Î’¿ Ë÷˘. ±Î ¤˛Î‹¿ A›Î· Œı·Î‰‰Î‹Î_ ±ΩHÎ÷Î
ÏfiÏ‹kÎ ⁄fiı·Î ≥ÀÎÏ·›fi ¬√˘‚ÂÎjÎÌ Ï…±˘‰ÎLfiÌ
Ï›ΒÎflı·Ì±ı 1877 ‹Î_ ÀıÏ·V¿˘’ ‰Õı ‹_√‚fi_ ÏfiflÌZÎHÎ
¿fl÷Ì ‰¬÷ı I›Î_ Á‹ƒÌ ¬ÎÕÌ/channel …ı‰Î ¤˙√˘Ï·¿
±ÎÀÎ’ÎÀÎ ÿÌÃÎ, …ı‹fiÎ ‹ÎÀı ÷ıHÎı ≥ÀÎÏ·›fi ¤ÎÊÎfi˘
canali ÂOÿ ‰Î’›˘˝. Ï›ΒÎflı·ÌfiÎ ·¬ÎHÎfi˘ ±_√˛ı∞
÷fl…\‹˘ ¿flfiÎfl ±fi‰Îÿ¿ı canali ‹ÎÀı canal ÂOÿ ›˘F›˘.
¤˙√˘Ï·¿ channel ¿<ÿfl÷Ì Ë˘›, ’fl_÷ canal ÷˘ ‹…^fl˘
¿ı ‹ÂÌfi˘ ‰√fl fi ⁄fiı. ±Î Ω÷fiÎ ¬˘ÀÎ ÂOÿ’˛›˘√fiÎ
’√·ı ‹ÎL›÷Î ’˛ÁflÌ ¿ı ‹_√‚ ’fl fiËıfl˘fiÌ Ω‚ «˘‹ıfl
Œı · Λı · Ì Ë˘› ÷˘ ÷ı fi  _ √˛ Ë T›Î’Ì fiı À ‰¿Û fl«fiÎfl
‹_√‚‰ÎÁ̱˘ ÁΫı … Àı@fi˘·˘Ï…fiÎ ZÎıhÎı ¬Ò⁄ ±Î√‚
‰‘ı·Î ˢ‰Î Ωı≥±ı. fiËıfl˘fiÌ …ı‹ ±ı ‹ÎL›÷Î ’HÎ ⁄ı¿
’ΛΠ‰√flfiÌ Ë÷Ì, »÷Î_ ±‹ıÏfl¿fi ¬√˘‚ÂÎjÎÌ ’ÏÁ˝‰Î·
·˘‰ı·ı ÀıÏ·V¿˘’ ‰Õı fiËıfl˘ √HÎÌfiı 1908 ‹Î_ ⁄‘_ ‹‚Ì
437 fiËıfl˘fi˘ …\‹·˘ ÀÎ_@›˘ I›Îflı Â_¿ÎÂÌ· ·˘¿˘±ı ’HÎ
÷ıfiÌ ‰Î÷ V‰Ì¿ÎflÌ ·Ì‘Ì. ’ÏÁ˝‰Î· ·˘‰ı·ı ‰Î÷fiı ’λÌ
±ı‹ ¿ËÌfiı «√Î‰Ì ¿ı ‹_√‚fiÎ ‘˛‰’˛ÿı¢fi˘ ⁄flŒ ’Ì√΂Ì
÷ıfi_ ’ÎHÎÌ ⁄οÌfiÎ flıÏ√V÷ÎfiÌ ’˛ÿı¢ Á‘Ì ’ˢӫ÷_ ¿fl‰_
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 51
 ±ı I›Î_fiÎ ⁄Ï©ÂÎ‚Ì ’»Ì 24.8 ¿fl˘Õ
∞‰˘ ‹ÎÀı ’˛ÎHÎ’˛ffi Ï¿·˘‹ÌÀflfi˘ ’˛‰ÎÁ
Ë÷˘. fiËı fl ˘fi _ 167 Ïÿ‰Á‹Î_
√˛ËT›Î’Ì fiıÀ‰¿Û ÷ı‹HÎı ¬ıÕÌfiı ÷ı ‹_√‚ Á‘Ì
±ı Ëı÷Áfl flE›_ Ë÷_. ’Ë˘Ó E › _ . ‹_ √ ‚fiÌ
·˘‰ı · ı ‹_ √ ‚ ωÂı ’˛ÿÏZÎHÎÎ Âw ¿›Î˝
Œı · Ήı · Î ±Î‰Î ⁄Îÿ ÷ıHÎı ’Ò‰˝›˘…fiÎ
¿S’fiÎfl_√Ìfi A›Î·˘‹Î_ ‹…⁄ 90 Ïÿ‰Á‹Î_
¿Â_¿ ¬ÒÀ÷_ ˢ› ÷˘ ±ı ±ı √˛ Ë fiÌ 80Ñ
¿‹Ìfiı ±ı«. ∞. ‰ıSÁ Á’ÎÀÌfi˘ ÷Á‰ÌflÌ
…ı‰Î ÁΛLÁ ÏŒ@ÂfifiÎ Ï«÷Îfl ‹ı‚‰‰Îfi˘
·ı ¬ ¿˘±ı M≤J‰Ì ’fl Ë÷˘, ’HÎ ÷ı fi  _
‹_ √ ‚‰ÎÁÌ ·˘¿˘fiÎ Ï‹Âfi ‘Λν ¿fl÷Î_
±Îø‹HÎfiÌ @›Î_› ‰‘ ‰‘ ÁŒ‚ flèÎ _ .
¿S’fiÎfl_√Ìfi ‰Î÷ν±˘ fiı‰_fiı ⁄ÿ·ı 349
¶ÎflÎ ’Ò fl Ì ÿÌ‘Ì. Ïÿ‰Á Á ‘ Ì ÷ı H Îı
’ÏflHÎ΋ı ‹_√‚fiı ±Î¬flı ⁄Ï©Â΂Ì, ⁄‚¿Î ÷ı‹… ⁄⁄˝fl ¿Î‹√ÌflÌ «Î· flÎ¬Ì ±fiı ¿<· 7,329 ÷Á‰Ìfl˘ ‹˘¿·Ì.
V‰¤Î‰fiÎ ∞‰˘fi˘ √˛Ë ‘ÎflÌ ·ı‰Î‹Î_ ±ÎT›˘. Á‹√˛ ‹_√‚fiı ±Î‰flÌ ·ı÷Ì ±ı ÷Á‰Ìfl˘ ¶ÎflÎ ¿ıÀ·Î_¿ flËV›˘
±Î ÷‹Î‹ A›Î·˘ »ı‰Àı ±ı ‰¬÷ı ÿÒfl ◊›Î ¿ı F›Îflı µ¿S›Î_, ÷˘ ¿ıÀ·Î_¿ µ’„V◊÷ ◊›Î_. Á˙◊Ì fi˘Ó‘’ÎhÎ ºU›˘
1960 fiÎ ±fiı 1970 fiÎ ÿÁ¿Î‹Î_ ±‹ıÏfl¿fi ÷◊Î fiÿÌfiÎ ’˛‰ÎËı ¿oÕÎflı·Î ’ÀfiÎ_ ±fiı ¿˘÷fl˘fiÎ_ ÷◊Î ¿˘flÎ
flÏ›fi ±_÷ÏflZΛÎfi˘±ı ‹_√‚fi˘ ’˛‰ÎÁ ¬ıÕÌfiı ÷Á‰Ìfl˘ ’Õı·Î_ ÁÎ√fl÷Ï‚›Î_fiÎ_ Ë÷Î_. ±Î V’WÀ ¤˙√˘Ï·¿ Ï«é˘fi˘
¶ÎflÎ ÷ıfiÌ ‰ÎV÷ω¿ ÷ÎÁÌfl fl…^ ¿flÌ--±fiı ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ±ı ‹÷·⁄ ’HÎ V’WÀ Ë÷˘ — ÿÒflfiÎ ¤Ò÷¿Î‚‹Î_ ‹_√‚ ’fl
flÎ÷Î √˛ËfiÌ Á_¤Ï‰÷ ∞‰V≤„WÀ ±_√ı fi‰Î Á‰Î·˘ ’HÎ ¬ÎVÁ_ ’ÎHÎÌ Ë÷_ ±ıÀ·_ … fiÏË, ’HÎ ÷ıfi˘ ’˛‰ÎË ·Î¬˘
¬ÕÎ ¿›Î˝. ‹_√‚fi˘ ±Á· «Ëıfl˘ ·√¤√ ’Òflı’Òfl˘ ±Î_¿Ì ‰Ê˝ Á‘Ì …\‰Î‚fiÎ ±Î›Î‹‹Î_ ’Òfl’ÎÀ ‰è΢ Ë÷˘. ¤ÒÁ’ÎÀÌ
⁄÷Ή‰Î‹Î_ ¿ÎÏ‹›Î⁄ fỉÕı·_ ’˛◊‹ ›Îfi ±‹ıÏfl¿Îfi_ ’flfiÎ ‰Î_¿Î«Ò_¿Î «Ì·Î ±ı ‰√fl ’Õı fiÏË. ‹Ïflfifl-9 fiÎ
‹Ïflfifl-9 Ë÷_. ‹ı 30, 1970 fiÎ fl˘… ·˘L« ¿flΛΠ¿ı‹ıflαı ·Ì‘ı·Ì ÷Á‰Ìfl˘‹Î_ fiÎÁÎfiÎ Á_¢‘¿˘fiı «Îfl µkÎ_√
‹_√‚fiÌ ‹·Î¿Î÷ı √›ı·Î ›Îfi˘±ı ·Ì‘ı·Ì ÷Á‰Ìfl˘‹Î_ ±ı √˛ËfiÌ ¤ÒÏ‹ ’fl Ãı¿Ãı¿ÎHÎı ·Î_⁄Ì-’ˢ‚Ì ¿˘÷fl˘ Ωı‰Î ‹‚ı F‰Î‚΋ ¬ Ì ’‰˝ ÷ ˘ ’HÎ Ωı ‰ Î
»ı. ‹_√‚fi_ ±ı ¤Îˆ√˘Ï·¿ ŒÌ«fl ¤Ò÷¿Î‚‹Î_ I›Î_ ‰Ëı÷Î_ fiÿÌ-fi΂Î_fiı ±Î¤ÎflÌ Ë˘› ±ı ⁄fi‰ÎΩı√ »ı ‹Y›Î. Á˙◊Ì √√fi«_⁄Ì (‰¬÷
…÷Î_ ±˘Ï·Q’Á ‹˘LÁ ÷flÌ¿ı
±˘‚¬Î÷˘ ◊›ı·˘) F‰Î‚΋¬Ì
27 Ï¿·˘‹ÌÀfl ›Îfiı ¿ı ±ı‰flıVÀ
¿fl÷Î_ Ï‹Ïfi‹‹ 3.15 √H΢ ¨«˘
Ë÷˘ ±fiı ÷ıfiÎ ’ΛÎfi˘ T›ÎÁ
550 Ï¿·˘‹ÌÀfl Ë÷˘. (‹_⁄≥◊Ì
±‹ÿΉÎÿ Á‘ÌfiÎ ±_÷fl …ıÀ·˘
Á‹∞ ·˘.) ‹Ïflfifl-9 fiÌ
÷Á‰Ìfl˘±ı …HÎÎT› _ ÷ı ‹
F‰Î‚΋¬Ì±˘ Ïfi„Wø› Ë÷Î, »÷Î_
ÿı¬Ì÷Ì ‰Î÷ ¿ı ¤Ò÷¿Î‚‹Î_ ·Î¬˘
‰Ê˝ Á ‘ Ì ÷ı ± ˘ ‘‘Ò @ ›Î ˢ‰Î
Ωı≥±ı. ±Î F‰Î‚΋¬˘ ¶ÎflÎ
±˘¿Î›ı · Î ¿Î⁄˝ fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õı
52 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
√˛ÌfiËεÁ ≥Œı@À …ı‰Ì ±Áfl ’ıÿÎ ¿flÌ
‹_√‚fiÎ ‰Î÷ΉflHÎfiı ËÒ_ŒÎ‚_ flÎA›_ ˢ›
±fiı ÷ı ËÒ_Œ ‰E«ı ’ÎHÎÌ ÷ıfiÎ ’˛‰ÎËÌ
V‰w’ı flËı‰Î ’ÎQ›_ ˢ› ±ıÀ·Ì ‰Î÷
’HÎ fiyÌ Ë÷Ì. ωÂıÊ‹Î_ ±ı ’HÎ fiyÌ
¿ı ‹_√‚ ’fl Ïfi›Ï‹÷ ‰flÁÎÿ ’Õ÷˘
Ë÷˘. À>_¿‹Î_, ±ÎÏÿ¿Î‚fiÎ ‹_√‚ ’fl
Á_ Ω ı √ ˘ ÏÕ|˘ ±ÎÏÿ¿Î‚fiÌ M≤J‰ÌfiÎ
Á_Ωı√˘ …ı‰Î Ë÷Î.
±Î Ω÷fiÎ_ ÷¿ÛÁ_√÷ ±fiı Á˘ À«fiÎ_
ÁΛ„LÀÏŒ¿ ÷Îfl÷Q›˘±ı fiÎÁÎfiÎ
Á_¢‘¿˘fiı ¤ıÿÌ ¿˘›ÕÎ Á‹Îfi ’˛ffifiÌ
±¤ız ÿ̉η ’ÎÁı ·Î‰Ìfiı ¬ÕÎ ¿flÌ
ÿÌ‘Î. ’˛ffi ±ı ¿ı Âw±Î÷ı M≤J‰Ì ±fiı
‹_√‚ Ωı Áfl¬Î ⁄Ì⁄΋Î_ œY›Î ÷˘
±Î…fi˘ ‹_√‚ ËηfiÌ M≤J‰Ì ¿fl÷Î_
±ÎÀ·Ì Ëÿı …\ÿ˘ ¿ı‹ »ı ? ±ı¿ Á‹›ı
‹_√‚ ’fl fiÿÌfi΂Î_ ‰Ëı÷Î_ ±fiı Á‹ƒ˘
·ËıflÎ÷Î_, ÷˘ ±Î…ı ÷ıfiÌ Á’ÎÀÌ ÷tfi
¿˘flÌ »ı. ’ÎHÎÌfi_ fi΋˘ÏfiÂÎfi @›Î_›
fi◊Ì. ¤ÒÏ‹ ÁΉ ‰ıflÎfi ±fiı ¤ıÓ¿Îfl »ı.
±Î √˛Ëfi_ ‰Ê˘˝ ’Ëı·Î_fi_ CÎ| ‰Î÷ΉflHÎ
ˉı ±I›_÷ ’Î_¬_ »ı. M≤J‰ÌfiÌ Á’ÎÀÌ
’fl ˉÎfi_ ÿ⁄ÎHÎ ·√¤√ 1 ‹Ì·Ì⁄Îfl
flËı »ı, ÷˘ ‹_√‚fiÌ Á’ÎÀÌ ’fl I›Î_fiÎ
‰Î÷ΉflHÎfi_ ¿<ÿfl÷Ì ÿ⁄ÎHÎ 0.007
‹Ì·Ì⁄Îfl ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı fi◊Ì--±ıÀ·ı ¿ı
M≤J‰ÌfiÌ ÷·fiαı 143 ‹Î ¤Î√ …ıÀ·_
»ı. (…\±˘, Á΋ıfiÎ ’Îfiı ¿˘Ã˘.) ‹_√‚fiÎ
‰Î÷ΉflH΋Î_ ±√ε …ı‰Ì ËÒ_Œ ’HÎ flËÌ
fi◊Ì. ±Ï‘¿÷‹ ÷◊Î L›Òfi÷‹ ±Î_¿ÕÎfiı
K›Îfi‹Î_ ·ı÷Î_ Á‹√˛ M≤J‰Ìfi_ ÁflıflÎÂ
÷Î’‹Îfi 200 Áı„S›Á √HÎΛ, ÷˘
‹_ √ ‚fi _ ±ı ‰ flı … Àı Q ’˛ ı « fl -55 0
Áı„S›Á »ı. ±Î‹ ‰÷˝‹Îfi ‹_√‚
·√¤√ ÿflı¿ flÌ÷ı ‰÷˝‹Îfi M≤J‰Ì ¿fl÷Î_
…\ÿ˘ »ı. Á˙◊Ì ‹˘À˘ ÷ŒÎ‰÷ ±ı ¿ı M≤J‰Ì
±Î…ı ‰fiV’Ï÷V≤„WÀ ±fiı ’˛ÎHÎÌV≤„WÀ ‰Õı
ÁQ≤© »ı, F›Îflı ‹_√‚ ’fl ∞‰fifi˘
Á_«Îfl @›Î_› ÿı¬Î÷˘ fi◊Ì. ±Î ⁄‘Î
÷ŒÎ‰÷˘ Ωı÷Î_ ÁËı…ı ’˛ffi ◊Λ ¿ı
±Îfl_¤fiÎ VÀı…ı ’flV’flfi_ ±ÿ˚¤÷ ÁÎQ›
á M≤J‰ÌfiÌ …ı‹ ‹_√‚fiı ’HÎ ÷ıfiÎ µkÎflı ±fiı
ÿÏZÎHÎı ⁄Œa·Î ‘˛‰’˛ÿı¢ »ı, …ı‹fiÌ ¿‹ Áı
¿‹ µ’·Ì Á’ÎÀÌ ’flfi˘ ⁄flŒ dry ice »ı.
‹÷·⁄ ¿ı ÷ı ’ÎHÎÌfi˘ ⁄fiı·˘ fi◊Ì. ◊Ì…ı·Î
¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfi˘ »ı. Ï›΂˘ F›Î_ ⁄ıÁı
±ı ‘˛‰’˛ÿı ’fl ‰Î÷ΉflHÎfi˘ ÁÎfl˘ ±ı‰˘
¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ◊Ì…ı, ±ıÀ·ı ’Î_¬Ì ˉÎfi_
ÿ⁄ÎHÎ ±˘fl CÎÀÌ Ω› »ı. ‘˛‰’˛ÿıÂfiÌ ⁄Œa·Ì
«Îÿfl ±ı Á‹›ı ωV÷flı »ı. µfi΂ΠÿflQ›Îfi
ÁÒ¿˘ ⁄flŒ ’fl⁄Îfl˘ ‰Î›‹Î_ Œıfl‰÷Î_ ˉÎfi_
ÿ⁄ÎHÎ ’λ\_ ÷ıfiÌ ‹Ò‚ Á’ÎÀ̱ı ±Î‰ı »ı
±fiı «Îÿfl Á_¿˘flΛ »ı.
á ⁄ÎèÎΉ¿ÎÂÌ ≥.ÀÌ.fi˘
flıÏÕ±˘ Á_’¿Û …ı ¿flÌ ÿı¬ÎÕı
÷ıfiÎ ‹ÎÀı ÏÕÁıQ⁄fl 17,
1900 fiÎ fl˘… ¡ÎLÁfiÎ
’ı Ï flÁ ¬Î÷ı √ { ‹Îfi
’˛Î≥{ fi΋fi_ 1 ·Î¬
¡ÎL¿fi_ fl˘¿Õ ≥fi΋ ±Î˜Œfl
◊›_ Ë÷_. ≥fi΋fiÌ ‹A›
Âfl÷fiÎ ¤Î√w’ı ‹_√‚fiÎ
√˛Ëfiı ⁄οÎ÷ fl¬Î›˘ Ë÷˘,
¿ı‹ ¿ı I›Î_fiÎ Ï·À· √˛Ìfi
‹ı fi (⁄Î…\ fi  _ Ï«hÎ)
¿Ëı‰Î÷Î ⁄Ï©ÂÎ‚Ì ∞‰˘fi˘ Á_’¿Û ¿fl‰˘ ±ı
’˛‹ÎH΋Î_ ÁËı·Ì ‰Î÷ √HÎÎ÷Ì Ë÷Ì.
á M≤J‰ÌfiÎ ⁄‚‰Îfi √vI‰Î¿WνHÎfi_ ¿ıLƒ√΋Ì
¬ıÓ«ÎHÎ ’‰˝÷˘fiı ±‹¿ Ëÿ ¿fl÷Î_ ‰‘ ¨«Î
◊‰Î ÿı÷_ fi◊Ì. ÁÎ√flÁ’ÎÀÌ◊Ì √HÎ÷Î_ ÁΈ◊Ì
¨«˘ ’‰˝÷ ±ı‰flıVÀ 8.9 Ï¿·˘‹ÌÀflfi˘ »ı.
⁄Ì∞ ÷flŒ M≤J‰ÌfiÌ Áfl¬Î‹HÎ̱ı Œ@÷ 38Ñ
√vI‰Î¿WνHÎ ‘flΉ÷Î ‹_√‚ ’fl ±˘Ï·Q’Á
‹˘LÁ ÁÏË÷fiÎ ’˛◊‹ «Îfl µkÎ√
_ F‰Î‚΋¬Ì
’‰˝÷˘ ±fiø‹ı 27, 18, 17 ±fiı 14
Ï¿·˘‹ÌÀflfiÎ »ı.
á M≤J‰ÌfiÌ Áfl¬Î‹HÎ̱ı ‹_√‚fiÌ Á’ÎÀÌfi_
ZÎıhÎŒ‚ ‹Î_Õ 28Ñ »ı. ±Î‹ »÷Î_ ⁄ı›fi˘
¬S·Ì ¤ÒÏ‹fi˘ ’˛ÿı ·√¤√ Áfl¬˘ »ı,
¿ÎflHÎ ¿ı M≤J‰ÌfiÌ ±ÎÂflı 3/4 Á’ÎÀÌ Á‹ƒ˘±ı
fl˘¿Ì »ı. ¤Ò÷¿Î‚‹Î_ Ωı ¿ı ‹_√‚ ’fl ±ı‰flı…
450 ‹ÌÀfl ¨Õ˘ Á‹ƒ fl«Î› ±ıÀ·Î ’ÎHÎÌfi˘
…J◊˘ ˢ‰˘ Ωı≥±ı.á
‘flΉ÷Î ⁄ı √˛Ë˘ Áfl‰Î‚ı ±ı¿⁄ÌΩ
¿fl÷Î_ ‹ÎhΠωÏÂWÀ fiÏË, ’HÎ »ı¿ …
ωfl˘‘ΤÎÁÌ ÷ÎÁÌflfiÎ ¿ı‹ ⁄L›Î?
¤Ò÷¿Î‚‹Î_ ±ı‰˘ ÷ı ¢ ‹˘Õ ±ÎT›˘ ¿ı
…ıHÎı ⁄ı› √˛Ë˘fiı ±·√ flÎËı ŒoÀΉÌ
ÿÌ‘Î? M≤J‰Ì±ı ÷ıfi_ ∞‰V≤„WÀfiÎ µÿ˚¤‰
±fiı µIøÎ_Ï÷ ‹ÎÀıfi_ ±fi¿>‚ ’›Î˝‰flHÎ
Ω‚‰Ì flÎA›_, ÷˘ ‹_√‚ı ’˘÷Îfi_ ±ı‰_
’›Î˝‰flHÎ ¿ı‹ √‹Î‰Ì ÿÌ‘_ ? Á‰Î·˘
flÁ’˛ ÿ »ı . ‹Ïflfifl-9 ’»ÌfiÎ_
±_÷ÏflZΛÎfi˘ ¶ÎflÎ ’˛ÎM÷ ◊›ı·˘ ÷ı‹fi˘
¬·ÎÁ˘ ÷˘ ‰‚Ì flËÌ flËÌfiı CÎÀVŒ˘À
¿fl÷Ì flËV›¿◊Î …ı‰˘ fl˘‹Î_«¿ »ı.
’˛◊‹ ÷˘ ±Î’HÎÌ M≤J‰ÌfiÎ ¿ıÁ‹Î_
Â_ ⁄L›_ ÷ı Ωı≥±ı. ±Î…◊Ì 4.6 ±⁄…
‰Ê˝ ±√ε M≤J‰Ìfi˘
…L‹ ◊›Î ⁄Îÿ ÷ıfiÎ
√˘‚ÎfiÌ ¤Ò√¤˝ ‰fl΂
F‰Î‚΋ ¬ ˘ ¶ÎflÎ
⁄ËÎfl Œı Ó ¿ Î÷Ì flËÌ,
±Î¿Î‹Î_ ÷ı ‰fl΂fiÎ_
√fl‹ ‰Îÿ‚˘ ⁄_‘ΛÎ_
±fiı ÷ı±˘ ø‹Â— Ãfl÷Î_
√›Î_ ’»Ì …ı ‰flÁÎÿ
’Õ‰˘ Âw ◊›˘ ±ı
ËΩfl˘ ‰Ê˝ Á‘Ì ±À@›˘ fiÏË. ±Î
‰flÁÎÿÌ ’ÎHÎÌ ‰Õı ‹ËÎÁÎ√fl˘ ⁄L›Î,
…ı‹Î_ ±_÷ı ∞‰V≤„WÀfi˘ ’Ëı·˘ ±_¿<fl
eÀ‰Îfi˘ Ë÷˘. (‘fl÷Ì ’fl ¿ıÀ·_¿ ’ÎHÎÌ
‘Ò ‹ ¿ı ÷  ± ˘ ¶ÎflÎ ’HÎ ±ÎT› _ . )
F‰Î‚΋¬Ì ’‰˝÷˘ ‰fl΂ ÁÎ◊ı ¿Î⁄˝fi
ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ’HÎ ±˘¿Ì ¿Îœ÷Î Ë÷Î, ‹ÎÀı
±ÎÏÿ M≤J‰Ìfi_ ‰Î÷ΉflHÎ ‹Ëÿ˚ ±_Âı ÷ı
‰Î›fi_ ⁄fiı·_ Ë÷_. µIøÎ_Ï÷‹Î_ ÁÎfl˘ ±ı‰˘
ω¿ÎÁ ’Î‹Ì «Ò¿ı·Ì ‰÷˝‹Îfi ›√fiÌ
∞‰V≤„WÀ ‹ÎÀı ±Î‰_ ‰Î÷ΉflHÎ √˘{Îv_
⁄fiı , ’fl_ ÷  ±ÎÏÿ¿Î‚‹Î_ ’˛ Î ◊Ï‹¿
fl«fiΉ΂Π…ı ’Ëı · ‰Ëı · Î ∞‰˘
µÿ˚¤T›Î ÷ı‹fiı ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ‰√fl
«Î·÷_ fi Ë÷_. ±Î˜„@Á…fifiÌ √ıflËÎ…flÌ
±ı º„WÀ±ı ∞‰V≤„WÀfiÎ Á…˝fi ‹ÎÀı
⁄ΑÎw’ ÁÎÏ⁄÷ ◊‰Îfi˘ ’˛ffi fi Ë÷˘.
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 53

±Î…fiÎ Q≤÷—’˛Î› ‹_√‚ ¿fl÷Î_ ÁÎÕÎ hÎHÎ ±⁄… ‰Wν
’Ëı·Î_fi˘ ‹_√‚ …\ÿ˘ Ë÷˘. F‰Î‚΋¬Ì ’‰˝÷˘ I›Î_
ÁÏø› Ë÷Î, Á‹ƒ˘ CÎÒCΉ÷Î Ë÷Î ±fiı Á‹ƒ˘‹Î_
Á_¤‰÷— ∞‰V≤„WÀ ’HÎ Ë÷Ì
M≤J‰ÌfiÎ ‰Î÷ΉflH΋Î_ ’˛Î‘ÎL› ¤˘√‰÷Î ¿Î⁄˝fi
ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfi_ V◊Îfi ÷˘ ’»Ì ±Î˜„@Á…fiı ¿ı‰Ì flÌ÷ı ·Ì‘_ ?
Á΋ÀÌ ⁄ı CÎÀ‹Î‚˘ ÷ıfiÎ ‹ÎÀı ¿ÎflHΤÒ÷ ⁄fiÌ. ±ı¿ CÎÀ‹Î‚ı
¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfi_ ’˛‹ÎHÎ CÎÀÎÕu_, ÷˘ ⁄Ì∞ CÎÀ‹Î‚ı
±Î˜„@Á…fifi_ ’˛‹ÎHÎ ‰‘Λ*. ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ’ÎHÎÌ‹Î_
(…ı ‹ ¿ı Á˘ÕΉΘ À flfiÎ ’ÎHÎÌ‹Î_ ) ƒÎT› ˢ‰Îfiı ·Ì‘ı
‰Î÷ΉflHÎfi˘ ±ı ‰Î› Ïfifl_÷fl ‰flÁÎÿÌ ÀÌ’Î_ ÁÎ◊ı ¤‚Ìfiı
…‹Ìfi ’fl ±Î‰÷˘ √›˘ ±fiı ÷ıfiÎ ¿Î⁄˘˝fiıÀ ¬Õ¿˘ ⁄fi÷Î
flèÎÎ. Á‹Ωı ¿ı ¬Õ¿˘±ı ø‹ı ø‹ı ÷ı ‰Î›fiÎ ‹˘ÀÎ …J◊Îfiı
¿ıÿ ’¿ÕÌ ·Ì‘˘. ’ÏflHÎ΋ı ‰Î÷ΉflH΋Î_ ÷ıfi_ ’˛‹ÎHÎ CÎÀ‰Î
·ÎB›_--±fiı ‰¬÷ …÷Î_ ˉÎfiÎ ÿfl 3,000 flıbÿÌà ¿Î⁄˝fi
ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfi˘ Œ@÷ 1 flıb ÷ı‹Î_ ⁄Î¿Ì flËı‰Îfi˘ Ë÷˘.
±ËÏfi˝Â ’Õ÷Î ‰flÁÎÿı ¿ÿΫ ±ıÀ·_› ’˛‹ÎHÎ fi flËı‰Î
ÿÌ‘_ ˢ÷ ±fiı √˛ÌfiËεÁ …ı‰Ì ±Áfl ¶ÎflÎ ‰Î÷ΉflHÎfiı
ËÒ_ŒÎ‚_ flά÷Î ±ı ‰Î›fiÎ ±¤Î‰ı M≤J‰ÌfiÌ Ëη÷ ’HÎ ±Î…ı
ÂÌ÷Î√Îfl ‹_√‚ ¿fl÷Î_ …\ÿÌ fi ˢ÷, ’HÎ fiÁÌ⁄Ωı√ı ±ı‰_
fi ⁄L›_. M≤J‰ÌfiÎ ¤ÒV÷flÌ› ’˘’ÕÎ ·Î‰Î ’fl Áfl¿Ìfiı ’flV’fl
À¿flÎ÷Î Ë÷Î. ±ı¿ ¿Î⁄˘˝fiıÀ ’˘’ÕÎ fiÌ«ı …ı ⁄ÌΩı ¿Î⁄˘˝fiıÀ
’˘’Õ˘ ÁflÌ Ω› ÷ı ±Î_÷Ïfl¿ ·Î‰Î‹Î_ ±˘√Y›Î ’»Ì ÷ıfi˘
¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ »^À˘ ’Õı, ±ıÀ·ı ¤ÒÁ’ÎÀÌ ’flfiÎ ÁıÓ¿Õ˘
F‰Î‚΋ ¬ Ì ’‰˝ ÷ ˘ ÷ı ‰Î› fi Î ±‹ ¿ …J◊Îfiı ŒflÌ
‰Î÷ΉflH΋Î_ ¤ı‚‰Ì ÿı÷Î Ë÷Î. (…\±˘, fl_√Ìfi ’Îfiı
ÕΛÎ√˛Î‹ fi_. 1.) ±Î CÎÀ‹Î‚ ¿ÿÌ ±À¿Ì fiÏË, ‹ÎÀı ‰flÁÎÿ
¶ÎflÎ ‰Î÷ΉflHÎfiÎ ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfi_ Á÷÷ ‘˘‰ÎHÎ ◊÷_
54 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
ˢ‰Î »÷Î_ F‰Î‚΋¬˘fiÎ ‘Ò‹˛’Îfiı
÷ıfi_ ’˛‹ÎHÎ ¿ÿÌ ÂÒL› ◊‰Î fi ÿÌ‘_.
±Î √˛ÌfiËεÁ ‰Î›fiÎ ’˛÷Î’ı À¿Ì
flËı·Ì ËÒ_Œ ‰E«ı ∞‰V≤„WÀ ¬Ì·Ì
¿ı ÷ı‹ Ë÷Ì. ⁄˜@ÀÌÏfl±Î …ı‰Î
¿ÏfiWà ∞‰˘ ÁΩ˝›Î ’HÎ ¬flÎ.
¨«Ì ’ΛflÌfiÎ ⁄Ë¿˘ÊÌ ∞‰˘ ‹ÎÀı
Ωı ¿ı ±Î˜„@Á…fi …wflÌ Ë÷˘.
±Î ‰Î› ⁄Ì∞ CÎÀ‹Î‚ı ’ıÿÎ
¿flÌ ±ÎM›˘. ±ÎÏÿ¿Î‚fiÎ
F‰Î‚΋¬Ì ’‰˝÷˘ …ı ‰‹fi ¿fl÷Î
÷ı ‹ Î_ ¿Î⁄˝ fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ¤ı √ Ì
M≤J‰ÌfiÎ ¤Ò√¤˝fiÌ ‰fl΂ ’HÎ Ë÷Ì.
µ’·Î ‰Î÷ΉflH΋Î_ …÷Ì ±ı
‰fl΂fiÎ H2O/’ÎHÎÌfiı ÁÒ›˝fiÎ_ ‰ı‘¿
’ÎflΩ_⁄·Ì Ï¿flH΢ ±Î˜„@Á…fi ÷◊Î
ËÎ≥Õˇ˘…fi ±ı‹ ⁄ı ¤Î√ı ‰ËıÓ«Ì
fiά‰Î ·ÎB›Î_. ËÎ≥Õˇ˘…fi ÷ıfiÎ
Ë‚‰Î ‰…fifiı ·Ì‘ı ±_÷ÏflZ΋Î_ …÷˘ flè΢, F›Îflı ÷ıfiÎ
¿fl÷Î_ Á˘‚ı¿ √H΢ ¤Îflı ±Î˜„@Á…fi ‰Î÷ΉflH΋Î_ …‹Î
◊÷˘ flè΢. ÿflQ›Îfi ¿Î⁄˝ fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ’fl fi¤÷ _
‰fiV’Ï÷…√÷ ’HÎ ◊˘Õ<_ CÎb_ ω¿ÁÌ «Ò@›_ Ë÷_ ±fiı ÷ı
’˛¿ÎÂÁ_f·ıÊHÎfiÌ ±ÎÕ’ıÿΠ÷flÌ¿ı ±Î˜„@Á…fifiı ‹@÷ ¿fl÷_
Ë÷_. ±Î flÌ÷ı ⁄ı‰ÕÎ ‹˘fl«ı ±Î˜„@Á…fifiÌ …‹Î‰À ◊›Î
’»Ì Á_¿ÌHν ∞‰V≤„WÀfiÎ µÿ˚¤‰ ±fiı µIøÎ_Ï÷ Á΋ı ⁄οÌ
flËı·˘ ±ı¿‹ÎhÎ ¬÷fl˘ ÁÒ›˝fiÎ_ ‰ı‘¿ ’ÎflΩ_⁄·Ì Ï¿flH΢fi˘
Ë÷˘, …ı‹fiı CÎHÎÎ ¬flÎ Á∞‰˘ ∞fl‰Ì ¿ı fiÏË.
Á_Ωı√˘‰ÂÎ÷˚ ¬ÿ ’ÎflΩ_⁄·Ì Ï¿flH΢±ı … ’˘÷ÎfiÎ
±Îø‹HÎfiı fl˘¿÷Ì ’΂ ·Î_⁄ı √΂ı fl«Ì ÿÌ‘Ì. µ’·Î
‰Î÷ΉflH΋Î_ ÷ı‹HÎı ⁄ı ±bfiÎ ⁄fiı·Î ÁflıflΠ±Î˜„@Á…fi
flı b fiı ÷˘Õu˘, »^ À Î ’ÎÕı · Î ⁄Lfiı ±b I›Îfl ⁄Îÿ
±Î˜„@Á…fifiÎ ⁄ÌΩ ±¬_Õ flıb ÁÎ◊ı ΩıÕΛΠ±fiı hÎHÎ
±b ‰Õı ±˘{˘fifi˘ flıb ⁄L›˘. µ’·Î ‰Î÷ΉflH΋Î_ Áfl‰Î‚ı
fl«Î›ı·˘ ±˘{˘fifi˘ ’_ÿflı¿ Ï¿·˘‹ÌÀfl ΩÕ˘ ◊fl 95Ñ ◊Ì
99Ñ …ıÀ·Î_ ’ÎflΩ_⁄·Ì Ï¿flH΢fiÌ fl˘¿◊΋ ¿fl‰Î ·ÎB›˘,
±ıÀ·ı ÷ıfiÎ flZÎHÎÎI‹¿ «_ÿfl‰Î fiÌ«ı Á∞‰V≤„WÀfiı ’Î_√fl‰Î
‹ÎÀı Á_Ωı√˘fiÌ º„WÀ±ı ¿Â_ ⁄Î¿Ì fi flèÎ_. F‰Î‚΋¬˘ ‰Õı
Á÷÷ ÏflÁΛ¿· ◊÷Î ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥ÕfiÎ ’˛÷Î’ı Á∞‰˘fiı
…«ı ±ı‰_ ËÒ_ŒÎ‚_ ‰Î÷ΉflHÎ Ë÷_. Áı„Lƒ› ¿˘Ê˘fiÎ_ ‹Ò‚ CÎÀ¿
√HÎÎ÷Î_ ¿Î⁄˝fi, fiÎ≥Àˇ˘…fi ÷◊Î ±Î˜„@Á…fi …ı‰Î_ ÷k‰˘
Ë÷Î_. ÂflÌflfiÌ ⁄Λ˘¿ıÏ‹¿· ’˛Ïø›Î …ı‹Î_ Á√‹ flÌ÷ı ◊Λ
±ı‰_ ’ÎHÎÌ Ë÷_. ’Ïfl„V◊Ï÷ ÿflı¿ ‰Î÷ı ±fi¿>‚ Ë÷Ì, ‹ÎÀı
Á∞‰V≤„WÀfi_ ’Îflb_ ⁄_‘ΛΠ’»Ì µIøÎ_Ï÷fi˘ …ı Áfl‚ ÿ˘fl
Âw ◊›˘ ÷ı ‹fiW› ¿Ëı‰Î÷Î Á‰˘˝E« ’˛ÎHÎÌfiÎ µÿ˚¤‰ Á‘Ì
’ˢÓE›˘. M≤J‰ÌfiÎ …‚, V◊‚ ±fiı ‰Î› ±ı‹ hÎHÎı› ±Î›Î‹˘
·Î¬˘ „V’ÏÁÁfiÎ ∞‰fi ‘⁄¿Îfl ‰Õı ∞‰_÷ ⁄L›Î.
±Î Ω÷fi˘ Á¬ÿ ±fiı ÁŒ·Î‹ Àˇı¿ flı¿˘ÕÛ ‹_√‚fi˘ fi
ˢ‰Îfi_ Â_ ¿ÎflHÎ ? ±√ε fi˘ÓK›_ ÷ı‹ ±Îfl_¤fiÎ_ ÿ˘œı¿
±⁄… ‰Wν Á‘Ì ⁄Lfiı √˛Ë˘fiÌ ÷ÎÁÌfl Ï⁄·¿<· Áfl¬Ì Ë÷Ì,
÷˘ ’»Ì ±ı ÿ˘fl M≤J‰ÌfiÌ flÎËı ‹_√‚fiÎ ¿ıÁ‹Î_ ±Î√‚ ¿ı‹
fi «ÎS›˘ ? ‹_√‚ ÷ıfiı Q≤÷—’˛Î› ÿÂÎ ÷flŒ ÿ˘flÌ …÷Î ÁΉ
…\ÿÎ ’ÎÀı ¿ı‹ «ÕÌ √›˘ ? ±Î flèÎÎ_ ‹Ïflfifl-9 ’»ÌfiÎ_
±_÷ÏflZΛÎfi˘±ı ÷ı‹fiÎ_ ±‰·˘¿fi˘ ¶ÎflÎ «Ÿ‘Ì ÿı¬ÎÕı·Î_
‹_√‚fiÌ ±‰√Ï÷fiÎ_ ¿ıÀ·Î_¿ Á_¤Ï‰÷ ¿ÎflH΢ —
á ±Îfl_¤fiÎ_ ‰W΢˝‹Î_ ‹_√‚fi_ ‰Î÷ΉflHÎ ∞‰V≤„WÀfiÎ
’˛Î¿Àu ‹ÎÀı ±fi ¿>‚ ÁÎÏ⁄÷ ◊Λ ±ı‰_ ËÒ_ŒÎ‚_ ±fiı CÎ|
Ë÷_, ¿ı‹ ¿ı ±ı ‰¬÷fiÎ ÁÏø› F‰Î‚΋¬Ì ’‰˝÷˘ ¿Î⁄˝fi
ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfi_ Á÷÷ ÏflÁÎ≥¿Ï·_√ ¿fl÷Î Ë÷Î. ‰flÁÎÿÌ
’ÎHÎÌ‹Î_ ±˘√‚Ìfiı fiÌ«ı ±Î‰÷˘ ÷ı ‰Î› ’Ëı·Î_ ¿Î⁄˘˝fiıÀ
¬Õ¿˘fiÎ ⁄_‘ÎflH΋Î_ ¿ıÿ ’¿ÕÎ÷˘ Ë÷˘. ±Î ¬Õ¿˘fiÎ ’˘’ÕÎ
¤ÒV÷flÌ› «·Ë’Ë·fiı ·Ì‘ı ¤Ò√¤˝fiÎ ·Î‰Î‹Î_ ÁflÌ √›Î
⁄Îÿ ÷ı‹Î_fi˘ ‰Î› ’λ˘ ‹„@÷ ’Î‹Ì F‰Î‚΋¬˘ ‰ÎÀı
‰Î÷ΉflH΋Î_ ÷‰Î÷˘ Ë÷˘. Ω‰¿ Á΋ı ±Î‰¿fi˘ ‹ı‚ ±ı
flÌ÷ı ⁄ıÁÌ …÷˘ Ë÷˘. ÏflÁÎ≥¿Ï·_√fiÌ ±ı‰Ì CÎÀ‹Î‚ ÿ¤Î˝B›ı
·Î_⁄˘ Á‹› fi «Î·Ì. M≤J‰ÌfiÌ ÷·fiαı ‹_√‚fi_ ¿ÿ
·√¤√ ±Õ‘Î …ıÀ·_, ‹ÎÀı ÷ıfi˘ ±Î_÷Ïfl¿ ·Î‰Î √fl‹Ìfiı
‰Ëı·Ì √‹Î‰Ìfiı ÃflÌ √›˘ ±fiı ¤Ò√¤˝‹Î_ ÷ıfi˘ ‰·˘’Î÷
Â‹Ì √›˘. ⁄ÎèÎ Á’ÎÀÌfiÎ fiyfl ’˘’ÕÎ «_«‚ ·Î‰ÎfiÎ
’˛‰ÎËÌ Áfl˘‰fl ’fl ÷flÎ’ÎfiÌ …ı‹ ÷fl÷Πˢ› ÷˘ … ±Î‹÷ı‹
Áfl¿Ìfiı ÷ı±˘ ’flV’fl À¿flΛ ±fiı Áfl‰Î‚ı ±ı¿Îÿ ’˘’Õ˘
ÏflÁÎ≥¿Ï·_√ ‹ÎÀı ⁄ÌΩ ’˘’ÕÎ fiÌ«ı ¤Ò√¤˝‹Î_ ÁflÌ Ω›,
’fl_÷ ‹_√‚ ’fl ±ı „V◊Ï÷ flËı‰Î fi ’΋Ì. ’ÏflHÎ΋ı CO2fi˘
ÀˇÎÏŒ¿ ‰fi-‰ı ⁄L›˘. (fl_√Ìfi ’Îfiı ÕΛÎ√˛Î‹ fi_.2) ‰flÁÎÿ
¶ÎflÎ ‰Î÷ΉflHÎfi˘ ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ÷˘ flÎ⁄ı÷Î ‹…⁄
¿Î⁄˘˝fiıÀ ¬Õ¿˘‹Î_ Á‹Î÷˘ Ë÷˘, ’HÎ I›Î_ ‰Î÷ ±À¿Ì …÷Ì
Ë÷Ì. ÏflÁÎ≥¿Ï·_√fiÎ ±¤Î‰ı ·Î¬˘ ‰Wν Á‘Ì ‹_√‚fi_
‰Î÷ΉflHÎ ÷ıfiÎ ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfiı ±ı¿‘Îw_ √‹Î‰÷_
flèÎ_. ÁÒ›˝fiÌ √fl‹Ìfi˘ Á_«› ¿flÌ flά÷Î ±ı √˛ÌfiËεÁ
‰Î›fi_ ’˛‹ÎHÎ »ı‰Àı ±ıÀ·Ì Ëÿı CÎÀu_ ¿ı I›Îfl ’»ÌfiÎ ¿˘SÕ
VÀ˘flı… …ı‰Î Á_Ωı√˘ ∞‰V≤„WÀfiı ’Î_√fl‰Î ‹ÎÀı ±fi ¿>‚ fi
flèÎÎ. M≤J‰ÌfiÌ Áfl¬Î‹HÎ̱ı ‹_√‚ ±Î‹ı› ÿ˘œ √H΢ ‰‘
»ıÀı, ±ıÀ·ı I›Î_ ’ˢӫ÷Î ÁÒ›˝fiÎ ÷Î’‹Î_ ’HÎ ÿ‹ ˢ› fiÏË.
M≤J‰ÌfiÌ …ı‹ ‹_√‚ ’fl F‰Î‚΋¬Ì ’˛T≤ÏkÎ «Î· flËÌ Ë˘÷
÷˘ ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ‰Î’flÌ ±Î˜„@Á…fi »^À˘ ’ÎÕ÷Ì
‰fiV’Ï÷V≤„WÀ ±fiı I›Îfl ⁄Îÿ ±Î˜„@Á…fi ‰Î’flÌ ¿Î⁄˝fi
ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfiı ‹@÷ ¿fl÷Ì ’˛ÎHÎÌV≤„WÀ ¬Ì·‰Îfi˘ ◊˘Õ˘ CÎH΢
«ÎLÁ flËı÷, ’fl_÷ Ãflı·Î ·Î‰Î±ı ⁄‘˘ ¬ı· ⁄√ÎÕÌ fiÎA›˘.
Á˙◊Ì ‹˘ÀÌ ‰Î÷ ±ı ¿ı ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥ÕfiÎ ‰flÁÎÿÌ ‘˘‰ÎHÎ
¶ÎflÎ ‹_√‚ı ÷ıfi_ ¬ÎVÁ_ ‰Î÷ΉflHÎ √‹Î‰Ì ÿÌ‘_.
á ∞‰V≤„WÀ ‹ÎÀı …wflÌ ±ı‰Î ‰Î÷ΉflHÎfi˘ VÀΘ¿
CÎÀÎՉ΋Î_ ⁄ÌΩı ŒÎ‚˘ ‹_√‚fiÎ fi⁄‚Î √vI‰Î¿Ê˝HÎfi˘
Ë÷˘. ±Î ¿ıÁ‹Î_ ⁄L›_ ±ı‰_ ¿ı ±ÎÂflı 4.6 ±⁄… ‰Ê˝
’Ëı·Î_ √˛Ë˘ fl«Î›Î ⁄Îÿ µS¿ÎfiÎ V‰w’ı …ı »^À’ÒÀ ±ıÓÉÎÕ
⁄E›˘ ÷ıHÎı ’˛Îfl_¤fiÎ_ ¿fl˘Õ˘ ‰Ê˝ Á‘Ì ‹_√‚ ’fl Á÷÷ ‹Îfl˘
«·ÎT›˘. Áfl˘‰fl‹Î_ ‹˘À˘ ’◊fl˘ ŒıÓ¿˘ I›Îflı ’ÎHÎÌfiÌ »Î·¿
∂Õı ÷ı‹ ÿflı¿ µS¿ÎfiÎ ’˛ËÎflı ‹_√‚fiÌ ¿ıÀ·Ì¿ ˉÎfiı
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 55
 ±_÷ÏflZÎ ÷flŒ ∂ÕÎÕÌ--±fiı ˉÎfi˘ ÷ı Á‹ÿΛ ‰Î÷ΉflH΋Î_ ÁΫ_ ¿Ë˘ ÷˘ ‹ÎhÎ Á‹ ¬Î‰Î ’Òfl÷_ flèÎ_, ¿ı‹ ¿ı M≤J‰ÌfiÎ
¿ÿÌ ’λ˘ ±ÎT›˘ fiÏË. M≤J‰ÌfiÎ ÏËÁÎ⁄ı ‹Î_Õ 38Ñ Ωı‹ ±Î¿Î‹Î_ 1,00,000 ŒÌÀ (30 Ï¿·˘‹ÌÀfl) ¨«ı ˉÎ
‘flΉ÷_ ‹_√‚fi_ √vI‰Î¿Ê˝HÎ ÷ıfiı fl˘¿Ì Â@›_ fiÏË. …ıÀ·Ì ±Î»Ì’Î÷‚Ì Ë˘› ±ıÀ·Ì ˉı ‹_√‚fiÌ Á’ÎÀÌ ’fl
á ‹_√‚fiÌ ±‰√Ï÷fi_ hÎÌ…\_ ¿ÎflHÎ M≤J‰ÌfiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ Ë÷Ì. ’ÏflHÎ΋ ±ı ±ÎT›_ ¿ı ÁÒ›˝fiÎ_ ‰ı‘¿ ’ÎflΩ_⁄·Ì
Ωı≥±ı. ÁÒ›˝fiÌ {_{ΉÎ÷Ì e_¿ …ı‰˘ Á˙fl ’‰fi Áı¿LÕfiΠωϿflH΢ ……˝Ïfl÷ ‰Î÷ΉflHÎfiÌ Á˘ÓÁfl‰Î_ …‹Ìfi Á‘Ì
250 ◊Ì 1,000 Ï¿·˘‹ÌÀflfiÌ {Õ’ı ±_÷ÏflZ΋Î_ ’˛Áflı ’ˢӫ‰Î_ ·ÎB›Î_. M≤J‰Ì ¿fl÷Î_ ‹_√‚ ’fl ÷ı‹fi˘ ‹Îfl˘
»ı. ±Î ÷˘ŒÎfi Á΋ı M≤J‰Ìfi_ ‰Î÷ΉflHÎ ÁflÏZÎ÷ ˢ‰Îfi_ ·√¤√ 100 √H΢ …·ÿ Ë÷˘. ±Î Ω÷fiÎ ÿ˘…¬ ‰E«ı
¿ÎflHÎ ±ı ¿ı ±‰¿Î‹Î_ ÿÒfl Á‘Ì «˘‹ıfl ’◊flΛı·_ ÷ıfi_ ¿‹ Áı ¿‹ Á’ÎÀÌ ’fl ∞‰V≤„WÀ ’Î_√flı fiÏË.
‹ıBfiıÀ˘„VŒ›fl ¿Ëı‰Î÷_ «_⁄¿Ì› ZÎıhÎ œÎ· …ı‰_ »ı, …ıfiı á ‹_√‚fiÌ ±‰√Ï÷fiÎ ’flÎHÎfiÌ »ıS·Ì ±Î≥À‹ —
Á˙fl ’‰fi ¤ıÿÌ Â¿÷˘ fi◊Ì. ‹ıBfiıÀ˘„VŒ›fl ˢ‰Îfi_ ¿ÎflHÎ ¿˘≥ ’HÎ √˛Ëfiı ∞‰V≤„WÀ ‰Õı «ı÷fi‰_÷˘ ¿fl‰Î‹Î_ ’ÎHÎÌfi˘
±ı ¿ı M≤J‰Ì ‹ıBfiıÀ »ı ±fiı M≤J‰Ì ‹ıBfiıÀ ˢ‰Îfi_ ¿ÎflHÎ ±ı fl˘· Ëo‹ıÂÎ_ «Î‰Ìw’ ˢ›, ⁄·¿ı ∞‰flÎÁΛÏHο ’˛Ïø›Î±˘
¿ı ÷ıfiÎ ¤Ì÷flÌ ·Î‰Î’˛‰Îˢ ωz÷ ¿flLÀ ’ıÿÎ ¿flı »ı. ±Î ‹ÎÀı ±Ïfi‰Î›˝ ⁄fiÌ flËı÷Î ’ÎHÎÌ ‰√fl ∞‰V≤„WÀ Á_¤‰ı …
Ïø›Î ‹_√‚fiÎ ¤Ò√¤˝‹Î_ ¿‹ÿ÷ı ±À¿Ì …‰Î ’΋Ì, ±ıÀ·ı fiÏË. ±Î ‹ËÎ‹Ò·Ì «Ì… ’HÎ ‹_√‚ı »ı‰Àı √‹Î‰Ì ÿÌ‘Ì.
÷ıHÎı ’˘÷Îfi_ ‹ıBfiıÀ˘„VŒ›fl √‹Î‰Ì ÿÌ‘_. Á˙fl ’‰fifi˘ ±ı¿ ÷flŒ ’Î_¬Î ◊›ı·Î ‰Î÷ΉflH΋Î_ …‚Á’ÎÀÌ ’fl ˉÎfi_
ÁÒÁ‰ÎÀ˘ I›Îfl ⁄Îÿ ¬S·Î ’Õı·Î ÷ıfiÎ ‰Î÷ΉflHÎfiÌ Ë‰ÎfiÎ ÿ⁄ÎHÎ Ëÿ’flÎ_÷ CÎÀu_ ±fiı ⁄Ì∞ ÷flŒ ’ÎflΩ_⁄·Ì Ï¿flH΢fiÌ
¿H΢fi_ ±’ËflHÎ ¿fl‰Î ·ÎB›˘. ˉÎfi˘ ¬ÎVÁ˘ Á‹ÿΛ ±ıfi∞˝ ¢Ê÷Î ’ÎHÎÌfiÎ ÁflıflΠflıbfi˘ ÷fl‰flÎÀ Ëÿ’flÎ_÷
±_÷ÏflZ΋Î_ …÷˘ flè΢. ’Î_¬_ ‰Î÷ΉflHÎ ±˘fl ’Î_¬_ ⁄L›_. ‰K›˘, ±ıÀ·ı ⁄ÎW’̤‰fi {Õ’Ì ⁄L›_. ’ÎHÎÌfiÌ ‰fl΂
±Î¿Î‹Î_ «ÕÌ, F›Î_ Ï¿flH΢fiÎ
’˛ËÎflı H2O fiÎ ËÎ≥Õˇ˘…fifiı
÷◊Î ±Î˜„@Á…fifiı »^ÀÎ ’ÎÕÌ
fiÎA›Î. ËÎ≥Õˇ˘…fiı ±_÷ÏflZÎfi˘
flV÷˘ ‹ÎM›Î ⁄Îÿ ¤Îflı ‰…fifi˘
±Î˜„@Á…fi ’HÎ ‰Î÷ΉflH΋Î_
À@›˘ fiÏË. ±Î ‰Î› …‹ÌfifiÌ
‹ÎÀÌfiÎ ¤fl’Òfl ·˘Ë÷k‰ ΩıÕı
Á_›˘Ï…÷ ◊›˘, ±Î˜„@ÁÕıÂfi
‰Õı ·˘Ë¿H΢fiı ¿ÎÀ «Õu˘ ±fiı
‹_√‚ I›Îfl ’»Ì Ëo‹ıÂfiı ‹ÎÀı
flÎ÷˘ √˛Ë ⁄L›˘.
ˉı ’ı · Πω‰ÎÿÎV’ÿ
Ãflı·Î ‰Î≥Ï¿o√-1 fiÎ ÷◊Î
‰Î≥Ï¿o √ -2 fiÎ flÁ’˛ ÿ
Ï‹Âfifiı ’λ\_ ›Îÿ ¿fḻı.
fi’ÎÏHΛÎ, ¤ıÓ¿Îfl ±fiı Ïfi…˝fi
‹_√‚fiÎ Ë÷ÎÂÎ…fi¿ ÁÒfl÷ı
Ëη Ωı÷Î_ 1 ±⁄… ÕΘ·flfiÎ
…_√Ì ¬«ı̋ ÷ıfiÎ ’fl ∞‰V≤„WÀfiÌ
¬˘…fi_ Ï‹Âfi ËÎ◊ ‘fl‰_ ¿ÿΫ
Ïfifl◊˝¿ …HÎΛ, »÷Î_ fiÎÁÎfiÎ
Á_¢‘¿˘±ı ÷ı …\√Îfl ¬ı·Ì
fiά‰Îfi_ ω«Î›*. ±ı¿ ‰Î÷ı
÷ı±˘ ±ÎÂΉÎÿÌ Ë÷Î. ‹_√‚fi_
56 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
Œ@÷ Á’ÎÀÌ ’flfi_ ⁄‘_ ’ÎHÎÌ √Λ⁄
◊›_ Ë÷_. ¤Ò√¤˝fiÎ …‚¤_ÕÎfl˘ CÎb_
¿flÌfiı ±ı¿⁄_‘ Ë÷Î--±fiı ÷ı ’HÎ
±ıÀ·Î ¿ı ÷ı‹fi˘ …J◊˘ Á’ÎÀÌ ’fl
·Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ÷‹Î‹ ‹_√‚fiı
±Î‰flÌ ·ı÷˘ ·√¤√ 500 ‹ÌÀfl
¨Õ˘ Á‹ƒ ⁄fiı. (±ı¿ ÷·fiÎ —
M≤J‰ÌfiÎ ¤Ò √ ¤˝ … ‚fi˘ …J◊˘
±Î¬Î √˘‚Î Œfl÷ı 2,700 ‹ÌÀfl
¨Õ˘ Á‹ƒ fl«Ì ¿ı ±ıÀ·˘ »ı.)
‹_√‚fiÌ Á’ÎÀ̉÷a ‹ÎÀÌ‹Î_ ’HÎ
¬ÎVÁ˘ ¤ı… ˢ‰Îfi˘ Á_¤‰ Ë÷˘.
µWHÎ÷΋Îfifi˘ fiÌ«˘ ’Îfl˘ Ωı÷Î_ Á’ÎÀÌ fi∞¿fi˘ ¤ı… ¿ÿΫ
ÏË‹¿H΢‹Î_ Œıfl‰Î›˘ ˢ›, ’HÎ ‰‘ fiÌ«Î ·ı‰·ı ±Î_÷Ïfl¿
ËÒ_Œ ‰E«ı ’ÎHÎÌfi_ V‰w’ ’˛‰ÎËÌ Ë˘‰_ Ωı≥±ı. ÏË‹fiÌ ÷◊Î
’ÎHÎÌfiÌ ËÎ…flÌ‹Î_ ⁄˜@ÀÌÏfl±Î …ı‰Î ÁÒZ‹ »÷Î_ ÁËfiÂÌ·
∞‰˘ ¿Î‚ø‹ı ’Î_√›Î˝ ˢ‰ÎfiÌ Â@›÷Îfiı fi¿ÎflÌ Â¿Î› fiÏË.
±Î √HÎ÷flÌ ÁÎ◊ı fiÎÁÎfiÎ Á_¢‘¿˘±ı ‰Î≥Ï¿o√-1
±fiı ‰Î≥Ï¿o√-2 fi΋fiÎ_ ΩıÕ¿Î_ ±_÷ÏflZΛÎfi˘ ⁄fiÎT›Î_.
⁄ıµfiÌ fl«fiÎ Áfl¬Ì Ë÷Ì ±fiı ’˛›˘√˘fi˘ ±…ıLÕÎ ’HÎ
Áfl¬˘ Ë÷˘. ·˘„L«_√ ’»Ì ÿÁı¿ ‹ÏËfiı ’Ëı·Î_ ‰Î≥Ï¿o√-
1 …\·Î≥ 20, 1976 fiÎ fl˘… ’˘÷ÎfiÎ_ 18 ’˛Ï÷fl˘¿ıÀ˘
‰Õı ’÷fifiı ¿Î⁄Ò‹Î_ ·ı÷_ ‹_√‚fiÎ ◊˘ÕÎ CÎHÎÎ Á’ÎÀ ‹ıÿÎfi
’fl Ë‚‰ı flËÌfiı µ÷›*. (…\±˘, ±_¿fi_ »ıS·_ ¿‰fl.) µ÷flÎHÎ
‰¬÷ı ‹_√‚fiÌ Á_¤Ï‰÷ ∞‰V≤„WÀ fi ¤Ò_Ω› ±ı ‹ÎÀı
’˛Ï÷fl˘¿ıÀ˘ ±Î√fiÎ fiÏË, ’HÎ Ïfiÿ˘˝Ê ËÎ≥Õˇ˘…fifiÎ ±fiı
fiÎ≥Àˇ˘…fifiÎ »^_¿ÎflÎ ¿Îœ÷Î_ Ë÷Î_. Ïÿ‰Á˘ ’»Ì ÁMÀıQ⁄fl
3, 1976 fiÎ fl˘… ‰Î≥Ï¿o√-2 ±_÷ÏflZΛÎfiı ’HÎ ±ı …
flÌ÷ı ÁıÓ¿Õ˘ Ï¿·˘‹ÌÀfl »ıÀı ‹ıÿÎfiÌ ¤ÒÏ‹ ’fl Á˘Œ˚À
·ı„LÕo√ ¿›*. ±ÎÂflı 575 Ï¿·˘√˛Î‹ ‰…fifiÎ_
⁄Lfiı ›Îfi˘‹Î_ «˘÷flŒÌ ‹_ √ ‚¤Ò Ï ‹fiÎ
ωËo√Ή·˘¿fi ‹ÎÀı 3600 fiÎ Á_’ÒHν T›Î’‹Î_
ŒflÌ Â¿÷Î ⁄ı ωÏÕ±˘ ¿ı‹ıflÎ Ë÷Î. (…\±˘,
Á΋ıfiÎ ’Îfiı ±Î¿ÚÏ÷.) ›_h΢fiÎ ’Ήfl ÁM·Î›
‹ÎÀı M· À ˘Ïfi›‹- 238 fiÌ ⁄ı Ï‹Ïfi
±b¤ß̱˘ Ë÷Ì. M≤J‰Ì ΩıÕı flıÏÕ±˘ Á_’¿Û
flά‰Î ‹ÎÀı ËÎ≥-√ı≥fi ±fiı ·Î˜-√ı≥fi ±ı‹
⁄ı ±ı L Àı fi Î Ë÷Ì. µ’flÎ_ ÷ Á_ ¤ ω÷
∞‰V≤„WÀfiÌ ⁄Λ˘·˘Ï…¿· ’fl¬ ±◊ı ˝
‹ÎÀÌfi˘ fi‹Òfi˘ Á‹ıÀ‰Î ‹ÎÀı ±Î√‚’λ‚
3 ‹ÌÀflfiÎ Œ·¿‹Î_ ±fiı ÕÎ⁄ı-…‹HÎı 1200
fiÎ T›Î’‹Î_ ÏË·«Î· ¿flÌ Â¿÷˘ ›Î_Ïhο ËÎ◊
’HÎ ¬fl˘. (…\ ± ˘,
⁄Î…\fiÌ ±Î¿ÚÏ÷.) ⁄‘_
‹‚Ìfiı 8.9 «˘flÁ
‹ÌÀflfiΠωV÷Îfl‹Î_
√‹ı I›Î_ fi Ì ‹ÎÀÌfi˘
¬˘⁄˘ ¤›Î˝ ’»Ì ÷ı‹Î_
√Î_√ÕΠˢ‰Îfi_ …HÎΛ
÷˘ ÷ı‹fiı ±_Â÷— ÿ‚Ì
fiά‰Î ‹ÎÀı ËÎ◊fiÎ
Àı fl ‰ı Ï‹¿ı Ï fi¿·
√˛Î≥LÕfl Ë÷_ ±fiı 2
‹Ì·Ì‹ÌÀflfiÎ_ ¿ÎHÎÎ_fiÌ
Ω‚Ì ’HÎ Ë÷Ì. ±ı¿ ¬ÎÁ ‰Î÷ — ‰Î≥Ï¿o√ ›Îfi˘±ı Á’ÎÀÌfiı
⁄ÿ·ı Á’ÎÀÌ ËıÂfiÌ ‹ÎÀÌfi˘ ¬˘⁄˘ ¤fl‰Îfi˘ Ë÷˘, ¿ı‹ ¿ı
ωϿflH΢fi˘ ‹Îfl˘ fi ‰ıÃ÷Î ±ı … ÁflÏZÎ÷ ◊fl‹Î_ ∞‰V≤„WÀ
ω¿Á‰Îfi˘ «ÎLÁ Ë÷˘.
‹_√‚fiÌ ¤ÒÏ‹ ’fl ±ÎÁfi …‹ÎT›Î ’»Ì ‰Î≥Ï¿o√
›Îfi˘±ı ‰ÎflÎŒfl÷Ì hÎHÎ ’˛›˘√˘ ËÎ◊ ‘›Î˝. fiÌ«ı ‹…⁄fiÎ —
á ±ı¿ ’˛›˘√ pyrolitic release fi΋fi˘ Ë÷˘.
(ωiÎÎfifiÌ ¤ÎÊ΋Î_ ’Î≥fl˘Ï·ÏÁÁ ±ı À ·ı ’ÿÎ◊˝ fi ı
±Î˜„@Á…fifiÌ √ıflËÎ…flÌ‹Î_ ’W¿‚ √fl‹Ì ±Î’Ì ÷ıfi_
ωCÎÀfi ¿flÌ fiά‰ÎfiÌ Ïø›Î.) Àı„@fi¿· ÂOÿ˘fiı ’Õ÷Î
‹Ò¿Ì ±ı‹ ¿ËÌ Â¿Î› ¿ı ’˛¿ÎÂÁ_f·ıÊHÎ ‹ÎÀı ¿Î⁄˝fi
ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ √˛ËHÎ ¿fl÷Î Á∞‰˘fi_ ±„V÷I‰ ’Îfl¬‰Î
±_√ıfi˘ ÷ı ’˛›˘√ Ë÷˘. ‰Î≥Ï¿o√fiÌ ›_hÎ’˛HÎÎÏ·±ı ‹ÎÀÌfiÎ
fi‹ÒfiÎ ÁÎ◊ı ±ı‰˘ ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ¤ı‚T›˘ ¿ı …ı‹Î_
flı Ï Õ±˘±ı „ @À‰ ¿Î⁄˝ fi - 14 fiÎ ’HÎ flı b ±˘ Ë÷Î.
’˛¿ÎÂÁ_f·ıÊHÎfiÌ Ïø›Î ’˛¿Î ‰√fl ◊Λ fiÏË, ‹ÎÀı
’˛›˘√fiÌ «ıQ⁄fl‹Î_ ·Î≥À Á˘Á˝fi˘ ⁄_ÿ˘⁄V÷ ¿flΛ˘
Ë÷˘. (…\±˘, fl_√Ìfi ’Îfiı ÕΛÎ√˛Î‹ fi_. 3.)
¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ‹ÎÀÌ‹Î_ ’E›Î ⁄Îÿ
¿ıÀ·Î¿ Ïÿ‰Á˘ ‰ÌI›Î, ±ıÀ·ı ËÌÀfl ‰Õı
‹ÎÀÌfiÎ fi‹Ò fi Îfiı 650 0 Áı „ S›ÁfiÎ
÷Î’‹Îfiı √fl‹ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘. √fl‹Ì◊Ì
‹@÷ ◊›ı·˘ ‰Î› √Ò_«‚ÎÿÎfl ÀuÒ⁄‹Î_ VÀ˘fl
◊›Î ⁄Îÿ ø‹Â— ÏÕÀı@Âfi «ıQ⁄fl‹Î_ √›˘,
F›Î_ ¿Î⁄˝fi-14 fi_ ’˛‹ÎHÎ ‹Î’÷_ ÁıLÁfl
Ë÷_. ’˛‹ÎHÎ ±ıÀ·_ … ÁÎÏ⁄÷ ◊›_ ¿ı …ıÀ·˘
‰Î› Âw±Î÷ı ¤ı‚‰‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë÷˘.
¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ‰’flΛ˘ fi Ë÷˘, ‹ÎÀı
±ı‹ ’HÎ ÁÎÏ⁄÷ ◊›_ ¿ı ±ı ‰Î› ’fl fi¤÷Î
Á∞‰˘ ‹ÎÀÌfiÎ fi‹Òfi΋Î_ fi Ë÷Î. ’Î_¬_ ÷˘
…^fi 2007 á ÁŒÎflÌ á 57
 ’Î_¬_, »÷Î_ ±Î…ı› ‹_√‚fi_ 95.32Ñ ‰Î÷ΉflHÎ Ωı ¿Î⁄˝fi
ÕΛ˘@ÁÎ≥Õfi_ ⁄fiı·_ ˢ› ÷˘ I›Î_fiÌ ∞‰V≤„WÀ ‹ÎÀı ’˛ÎHÎÿÎ÷Î
⁄fiÌ Â¿÷˘ ⁄ÌΩı ‰Î› ¿›˘ ? ’λ‚fiÎ ’Îfiı ¿˘Ã΋Î_
⁄÷ÎT›Î ‹…⁄ ±fiø‹ı ⁄ÌΩ ±fiı hÎÌΩ fi_⁄flı ±Î‰÷Î
fiÎ≥Àˇ˘…fi ÷◊Î ±Î√˘˝fi ÷˘ Ïfi„Wø› ‰Î›±˘ »ı, F›Îflı
±Î˜„@Á…fifi_ ’˛‹ÎHÎ 0.13Ñ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı fi◊Ì. ±Î º„WÀ±ı
’˛ › ˘√fiÎ fiı √ ı Ï À‰ Ïfl{SÀı V‰Î¤Îω¿ flÌ÷ı fiÎÁÎfiÎ
Á_¢‘¿˘fiı ÏfiflΠ¿flÌ ÿÌ‘Î.
á ‰Î≥Ï¿o√ ›Îfi˘±ı ±…‹Î‰ı·˘ ⁄ÌΩı ’˛›˘√ gas
exchange fi΋fi˘ Ë÷˘. ±ËŸ …\ÿ_ ’ÎhÎ Ë÷_, …ı‹Î_ ‹ÎÀÌfi˘
ÁıQ’·w’ …J◊˘ ÷‰Î›Î ’»Ì ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı ’˘Ê¿ ƒT›˘
‘flΉ÷_ ’˛‰ÎËÌ ƒÎ‰HÎ ¤Y›_. ’Îh΋Î_ ‹A› ‰Î› ¿Î⁄˝fi
ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ Ë÷˘. Ïfi„Wø› ‰Î›±˘ ÷flÌ¿ı ÏËÏ·›‹ ÷◊Î
ÏøMÀfi ’HÎ Ë÷Î. ≥·ı„@Àˇ¿ ËÌÀfl ‰Õı ’ÎhÎfiı ËÒ_ŒÎ‚_
flά‰Î‹Î_ ±ÎT›_. (…\±˘, fl_√Ìfi ’Îfiı ÕΛÎ√˛Î‹ fi_. 4.)
‹ÎÀÌ‹Î_ Ωı Á∞‰˘ ˢ› ÷˘ ’ıÀ’ÒΩ ‹ÎÀı ÷ı±˘ ¿ıÀ·Î_¿
’˘Ê¿ ƒT›˘fiı …wfl ‰Î’flÌ ¬Î›, ÁÎ◊˘ÁÎ◊ «›Î’«›fiÌ
±ÎÕ’ıÿΠ÷flÌ¿ı Ï‹◊ıfi …ı‰˘ ±ı¿Îÿ ‰Î› ‹@÷ ¿flı ±fiı
⁄Ì∞ ÷flŒ ◊˘Õ˘ CÎH΢ ¿Î⁄˝fi ÕΛ˘@ÁÎ≥Õ ‰’flΛΠ⁄Îÿ
’Îh΋Î_ ÷ıfi_ ’˛‹ÎHÎ ±Á· …ıÀ·_ flËı fiÏË. Ïÿ‰Á˘ ’»Ì
F›Îflı ’ÎhÎfi˘ ‰Î›…J◊˘ √ıÁ ÏÕÀı@Àflfiı ÀˇÎLÁŒfl ◊›˘ I›Îflı
÷ıfiÎ ⁄_‘ÎflH΋Î_ ¿Â˘ Œfl¿ …HÎΛ˘ fiÏË. ±Îfi˘ V’WÀ
‹÷·⁄ ±ı ¿ı ’˘Ê¿ ƒT›˘ ‰’flΛÎ_ fi Ë÷Î_--±fiı ‰Î’fl‰Î
‹ÎÀı Á∞‰˘ ‹ÎÀÌ‹Î_ fi Ë÷Î. ’˛›˘√fi_ ’ÏflHÎ΋ — fiı√ıÏÀ‰.
á hÎÌΩ ’˛›˘√ı fiÎÁÎfiÎ ¤ÒÏ‹‹◊¿‹Î_ ’˛Îfl_Ϥ¿ µkÎı…fiÎ
…√ÎÕuÎ ’»Ì Áfl‰Î‚ı ÷ı µ¿S›Î ‰√flfi˘ ¿˘›Õ˘ … flè΢.
±Î ’˛›˘√fiı labelled release ±ı‰_ ÂÌÊ˝¿ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı
±’Λ _ ¿ı ¿Ï◊÷ Á∞‰˘ ¶ÎflÎ Ïfl·Ì{ ◊fiÎfl ‰Î›
flıÏÕ±˘±ı„@À‰ ¿Î⁄˝fi-14 fiÎ ·ı⁄·‰Î‚˘ ˢ› ±ı‰Ì
fiÎÁÎfiÎ ±ÎÂΉÎÿÌ Á_¢‘¿˘±ı ±’ıZÎÎ flÎ¬Ì Ë÷Ì. ’˛›˘√fi˘
Ëı÷ «›Î’«›fiÌ Ïø›Î ‰Õı Á∞‰˘fiÌ ËÎ…flÌ ’Îfl¬‰Îfi˘
Ë÷˘. ±ıÏ‹fi˘ ±ıÏÁÕ …ı‰Î_ ’˘Ê¿ ƒT›˘fi˘ ¤˘√ ÷ı‹fiı ‘fl˘,
±ıÀ·ı ÷ı±˘ «›Î’«›fiÌ Ïø›Î «Î· ¿flÌ ÿı. ±Î◊Ì ¿Î⁄˝fi-
14 ÁÎ◊ıfi_ ±ı‰_ ƒÎ‰HÎ ‹ÎÀÌ ÁÎ◊ı ¤ı‚‰‰Î‹Î_ ±ÎT›_. (…\±˘,
fl_√Ìfi ’Îfiı ÕΛÎ√˛Î‹ fi_. 5.) ’˛‰ÎËÌ ƒÎ‰HÎ ¿Î⁄˝fi-14
‰Î‚_ ˢ‰Îfiı ·Ì‘ı ÁΉ‘ÎfiÌ ±ı ·ı‰Ì ’ÕÌ ¿ı ÷ıfiÌ »Î·¿
¨«ıfiÌ ÀuÒ⁄ Á‘Ì ∂ÕÌ ÷ı ÀuÒ⁄fiÎ »ıÕı ±Î‰ı·Î ¿Î⁄˝fi-14
fiÎ ÏÕÀı@Àflfiı ¤fl‹Î‰ı fiÏË. ±Î◊Ì ‹ÎhÎ √ıÁfiı ‹Î√˝ ±Î’÷Î
ÏŒSÀflfi_ ±Î›˘…fi ¿fl‰Îfi_ …wflÌ ⁄L›_. Ï‹lHÎ ›˘Ω›Î
’»Ì ¿ıÀ·˘¿ Á‹› ’˛Ï÷Ïø›ÎfiÌ flÎË Ωı‰Î‹Î_ fiÌ¿‚Ì √›˘.
±Lfi ÷ı‰˘ ±˘Õ¿Îfl ÷ı ¿Ëı‰÷ ‹…⁄ ¿Î⁄˝fi-14 fiÎ
·ı⁄·‰Î‚_ ’˘Ê¿ ƒÎ‰HÎfi˘ ±ÎËÎfl …‹÷Î ⁄˜@ÀÌÏfl±Î …ı
58 á ÁŒÎflÌ á …^fi 2007
‰Î›fiı ‹@÷ ¿flı ÷ı ’HÎ ¿Î⁄˝fi-14 ‰√flfi˘ ˢ› fiÏË.
Ë¿Ì¿÷ı Ë÷˘ ? ’Ëı·˘ ±HÎÁÎfl ÷˘ ±ı‰˘ ‹Y›˘ ±fiı
fiÎÁÎfiÎ ¤ÒÏ‹‹◊¿‹Î_ fl˘‹Î_«fiÌ ·Ëıfl ŒflÌ ‰‚Ì. ÏÕÀı@Àfl
ÁΑfiı …ı ‰Î› ‹ÎM›˘ ÷ı ¿Î⁄˝fi-14 ‰Î‚˘ Ë÷˘. ’ÎhÎfiÌ
‹ÎÀÌfiÎ ƒÎ‰H΋Î_ flËı·˘ ±ı ¿Î⁄˝fi ’ÎhÎfiÎ ±Î_÷Ïfl¿
‰Î÷ΉflH΋Î_ ÂÌ flÌ÷ı V◊ÎfiÎ_÷fl ’ÎQ›˘ ? ·˘Ï…¿· …HÎÎ÷_
¿ÎflHÎ ±ı … ¿ı ’˙„WÀ¿ ƒÎ‰HÎfi_ Áı‰fi ¿flfiÎfl Á∞‰˘±ı
÷ıfiı µ’›˘√‹Î_ ·Ì‘Î ‰√fl …ı‰˘ fiı ÷ı‰˘ µIÁÏ…˝÷ ¿flÌ
fiÎA›˘. ’ÎhÎfiÌ ‹ÎÀÌfi˘ ¿Î⁄˝fi ±ı ÏÁ‰Î› ±Î’‹ı‚ı ’ÎhÎfiÎ
‰Î÷ΉflH΋Î_ Ω› fiÏË. ’fl_÷ fiÎÁÎfiÎ Á_¢‘¿˘fiı …\ÿ˘
Á_› Ë÷˘. ‹_√‚fiÌ fi‹ÒfiÎw’ ‹ÎÀÌ‹Î_ ƒÎ‰HÎ ¤Y›Î ’»Ì
±ı ⁄Lfiı ‰E«ı … ¿ÂÌ¿ flÎÁΛÏHο ’˛Ïø›Î ◊÷Î_ ¿Î⁄˝fi-14
»^À˘ ’Õu˘ ˢ› ±ı‰_ fi ⁄fiı ? µIÁ…˝fi ±ı ’˛Ï÷Ïø›Îfiı
±Î¤ÎflÌ »ı ¿ı ¿ı‹ ÷ıfiÌ ¬Î÷flÌ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÷ı‹HÎı ’˛›˘√fiı
±Î√‚ «·ÎT›˘. Ïfl‹˘À ±Îÿı ‰Õı ÷ı‹HÎı ’ÎhÎfiÎ ËÌÀflfiı
„V‰«-±Î˜fi ¿flÌ ¤Ì÷flÌ ÷Î’‹Îfifiı 700 Áı„S›Á …ıÀ·_
¿flÌ ÿÌ‘_. ±Î √fl‹Ì ‰E«ı Á∞‰˘fi˘ ¬ÎI‹˘ ◊›Î ’»Ì›ı
¿Î⁄˝fi-14 fiÌ¿Y›Î ¿flı ÷˘ ‹Îfi‰Îfi_ ¿ı ‹ÎÀÌfiÎ ¿ıÏ‹¿·
’ÿÎ◊˘˝ ΩıÕı ◊÷Ì ƒÎ‰HÎfiÌ ’˛Ï÷Ïø›Î … ±ı flıÏÕ±˘±ı„@À‰
¿Î⁄˝fifiı »^À˘ ’ÎÕ÷Ì Ë÷Ì ±fiı Á∞‰˘fi˘ ÷ı‹Î_ ¿Â˘ ŒÎ‚˘
fiˢ÷˘, ⁄·¿ı Á∞‰˘ Ë÷Î … fiÏË.
’ÏflHÎ΋ Â_ ±ÎT›_ ? µWHÎ÷΋Îfi ‰K›Î ’»Ì ¿Î⁄˝fi-
14 fi_ µIÁ…˝fi ±À¿Ì …‰Î ’ÎQ›_. Á_¢‘¿˘ ω‹ÎÁH΋Î_
‹Ò¿Î›Î, ¿ı‹ ¿ı ‹Î‹·˘ Ωı ƒÎ‰HÎ ±fiı ‹ÎÀÌ ‰E«ı ±Î’Á‹Î_
◊÷Ì ’˛Ï÷Ïø›Îfiı … ±Î¤ÎflÌ Ë˘› ÷˘ ¿Î⁄˝fi-14 »^À˘
’Õ‰Îfi˘ ø‹ «Î· flËı‰˘ Ωı≥±ı. ±Î ø‹ Â_ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı
±À@›˘ ¿ı ¿Î⁄˝fi-14 Á∞‰˘ ¶ÎflÎ »^À˘ ’Õ÷˘ Ë÷˘, …ı‹fi_
±„V÷I‰ ˉı flèÎ_ fi Ë÷_ ? ⁄Ì∞ Á_¤Î‰fiÎ ÷flÌ¿ı Â_ ±ı‰_
fi ⁄L›_ ˢ› ¿ı Âw±Î÷ı ƒÎ‰H΋Î_ ◊˘Õ˘ ‰¬÷ ∞T›Î ’»Ì
±_÷ı ÷ı±˘ √_Ò√‚ΛΠ±fiı Õ>⁄Ì ‹›Î˝ ? ¿˘≥ «˘yÁ ÏfiW¿Ê˝
¿Îœ‰˘ ‹U¿ı· Ë÷˘. Ïÿ‰Á˘ Á‘Ì fiÎÁÎfiÎ Á_¢‘¿˘fiÌ
‹fi˘ÿÂÎ ÏhÎÂ_¿< …ı‰Ì flËÌ, ’HÎ »ı‰Àı ÷ı‹HÎı Á·Î‹÷Ìfi˘
‹Î√˝ ’Á_ÿ ¿flÌ 1 ’˘Ï{ÏÀ‰ Ïfl{SÀ Á΋ı 2 fiı√ıωÀ
Ïfl{SÀfiı ÷˘Y›Î_ ±fiı Á·Ò¿Î≥¤›* Ïfi‰ıÿfi ⁄ËÎfl ’ÎÕu_ ¿ı
‰Î≥Ï¿o√ ›Îfi˘±ı ’˘÷’˘÷ÎfiÎ V◊‚ı …ı ‹ÎÀÌ ÷’ÎÁÌ ±ı‹Î_
÷ı‹fiı ∞‰V≤„WÀfi˘ Á_«Îfl …HÎΛ˘ fiÏË.
±Î…ı „V◊Ï÷ ÂÌ »ı ? ‰Î≥Ï¿o√ Ï‹ÂfifiÎ ‰Ê˝ 1976
¿fl÷Î_ ¬ÎÁ …\ÿÌ fi◊Ì. „V’ÏflÀ ÷◊Î ±˘’E›˝ÏfiÀÌ …ı‰Î_
fl˘⁄˘ÏÀ¿ ‰ÎËfi˘±ı ‹_√‚fiÌ ¤ÒÏ‹fi_ Á’ÎÀÌ ’fl ¬ÎVÁ_
±‰·˘¿fi ¿›* »ı, ’HÎ Á’ÎÀÌ fiÌ«ı ÷’ÎÁ ¿flÌ fi◊Ì--
±fiı Ωı ‹_√‚ ’fl ∞‰V≤„WÀ ˢ› ÷˘ ±ı Á’ÎÀÌ fiÌ«ıfiÎ
◊fl‹Î_ @›Î_¿ ‘⁄¿Ì flËÌ »ı.á