ΟΜΟΣΠΟΝ∆ΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.

) – ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2016 Ε_3.Νλ3Γ(ε)

Β΄ ΦΑΣΗ

ΤΑΞΗ: Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ
Ηµεροµηνία: Κυριακή 10 Απριλίου 2016
∆ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες

6
ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

1
ΚΕΙΜΕΝΟ

20
Å Το δικαίωµα του αντίλογου
Το θέµα που θα µας απασχολήσει είναι άµεσα πολιτικό, αλλά έχει σχέση και
µε την ευρύτερη κοινωνική πραγµατικότητα, τις ατοµικές σχέσεις. Πρέπει αρχικά να
ÌÁ Ö
τονίσουµε ότι το πόσο υποστηρίζεται στην πράξη από ένα καθεστώς το δικαίωµα του
πολίτη να σκέφτεται διαφορετικά απ’ ό,τι το ίδιο το καθεστώς, αποτελεί τη λυδία
λίθο1 της αξιοπιστίας του. Η µορφή του καθεστώτος προσδιορίζει ασφαλώς το πόσο
επιτρέπεται στον πολίτη να προσανατολίζεται διαφορετικά από την κυρίαρχη γραµµή.
ÔÁ
ÏÅ

Πριν προχωρήσουµε στην ανάλυσή µας, θα πρέπει να τονίσουµε ότι ένα

καθεστώς, η µορφή του, δεν αυτοκαθορίζεται, ή δεν παίρνει µορφή από εξωγενείς
παράγοντες, λ.χ. την εξουσία, αλλά καθορίζεται, τις περισσότερες φορές, είτε µέσα
απ’ τη δυναµική διαπάλη αυτών που επιδιώκουν την εξουσία για προσωπικούς ή και
άλλους σκοπούς, είτε των µαζών ευρύτερα. Πολλές φορές οι κοινωνικές οµάδες
έρχονται σε σύγκρουση µε τους φορείς της εξουσίας, προκειµένου οι ίδιες να
καθορίσουν την άσκηση της εξουσίας. Θα µπορούσε να πει κανείς ότι το πρόβληµα
της αντίθεσης µεταξύ εξουσίας και µάζας υπάρχει ανέκαθεν, και, ίσως, είναι το
σπουδαιότερο απ’ τα πολιτικο-κοινωνικά προβλήµατα. Πέρα από τις
τυµπανοκρουσίες και τους βερµπαλισµούς2, λίγο ή πολύ, οι περισσότερες εξουσίες
βλέπουν τους πολίτες σαν υπηκόους περισσότερο, και τα δικαιώµατα (που υποτίθεται
ότι ανήκουν σε αυτούς) σαν παραχωρήσεις. Η τέτοια αντίληψη όλο και αµφισβητείται
απ’ τις µάζες που παλεύουν για νέες καταχτήσεις στην κατεύθυνση των δικαιωµάτων
ÈÅ

και ελευθεριών, που υποτίθεται ότι έπρεπε να τους παρέχει από µόνο του το
καθεστώς. Η διαπάλη και ο αγώνας αυτός παρουσιάζει τις περισσότερες φορές µια
προωθητική κατεύθυνση, χωρίς τούτο να σηµαίνει ότι δεν υπάρχουν και
πισωγυρίσµατα.
Είπαµε πως ένα καθεστώς αληθινά δηµοκρατικό (που διαµορφώνεται όχι µε
το πέρασµα του χρόνου ή την καλή βούληση των κυβερνώντων, αλλά µέσα από
επιτυχείς µαζικούς αγώνες) όχι µόνο σέβεται αλλά και κατοχυρώνει την ελευθερία της

1
λυδία λίθος: τρόπος ελέγχου, εξακρίβωσης
2
βερµπαλισµός: η χρησιµοποίηση λέξεων, φράσεων και εντυπωσιακών ρητορικών σχηµάτων σε ένα λόγο
χειµαρρώδη, που είναι όµως κενός νοήµατος, ασαφής, που δεν ανταποκρίνεται στις αντίστοιχες έννοιες.

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ∆ΑΣ ΣΕΛΙ∆Α: 1 ΑΠΟ 3
 ΟΜΟΣΠΟΝ∆ΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) – ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2016 Ε_3.Νλ3Γ(ε)

Β΄ ΦΑΣΗ

σκέψης. Θα µπορούσε όµως να πει κανείς: Η ελευθερία της έκφρασης µπορεί να

περιοριστεί. Μπορείς να απαγορεύσεις στον άλλο να εκφράζεται. Μπορείς όµως να
του απαγορεύσεις να σκέφτεται; Προσεκτικότερα εξετάζοντας κανείς το θέµα θα
µπορούσε να απαντήσει ότι και βέβαια η σκέψη επηρεάζεται και σε µεγάλο βαθµό
µάλιστα. Μπορούµε να κάνουµε τον άλλο να µην σκέφτεται, µε την έννοια ότι τον
κάνουµε να θεωρεί ότι δεν έχει προβλήµατα ή ότι τα έλυσε, ή να σκέφτεται όπως το

6
σύστηµα απαιτεί.
∆ύο µέσα, τα κυριότερα, θα µπορούσε να επιστρατεύσει κανείς γι’ αυτό, την

1
παιδεία και την προπαγάνδα. Η παιδεία που υπηρετεί φθαρµένες, ανύπαρκτες, σαθρές
αξίες, βεβαίως και προσφέρει αρνητικό έργο, αλλοτριώνει. Η προπαγάνδα, που
βασικό της χαρακτηριστικό έχει την επανάληψη, καταφέρνει να εµπεδώσει αυτό που

20
θέλει, ιδιαίτερα όταν το «έδαφος» στο οποίο απευθύνεται είναι φτωχό. Ο σκοπός τότε
Å
επιτυγχάνεται πιο εύκολα, δηλαδή να παραπλανήσει και να πείσει, να εµπεδώσει το
ψέµα. «Η βάση της προπαγάνδας», έγραφε ο Χίτλερ, «είναι η αρχή του µεγάλου
ψέµατος. Είναι απόλυτα σωστό το δόγµα που λέει ότι το µέγεθος της ψευτιάς είναι ο
ÌÁ Ö
µεγαλύτερος παράγοντας να γίνει αυτή πιστευτή. Γιατί µε την πρωτοφανή αφέλεια
των µαζών, ένα µεγάλο ψέµα είναι πιο αποτελεσµατικό, γιατί λένε συχνά ψέµατα για
µικροπράγµατα, ντρέπονται όµως να πουν ένα πολύ µεγάλο ψέµα. Γι’ αυτό δε θα
συµβεί ποτέ η πλατιά µάζα να υποπτευθεί ένα πολύ µεγάλο ψέµα, και θα σταθεί
ÔÁ
ÏÅ

εντελώς ανίκανη να πιστέψει πως είχε κάποιος την αδιαντροπιά να διαστρέψει τόσο
πολύ την αλήθεια».
Φυσικό είναι ένα καθεστώς να µην ξεγελά πάντα, ή να µη τους ξεγελά όλους.
Ακριβώς αυτοί που δεν ξεγελιώνται είναι στόχος στον οποίο επικεντρώνεται η
διωκτική µανία των κυβερνώντων. Αυτοί βέβαια δεν είναι υποχρεωτικά οι άνθρωποι
των γραµµάτων, οι λεγόµενοι πνευµατικοί άνθρωποι όπως κάποιοι υποστηρίζουν,
αλλά και άλλα κοινωνικά στοιχεία που βρίσκονται σε συνειδησιακή εγρήγορση. Κι
απ’ όλους αυτούς δεν κυνηγιώνται όλοι, αλλά όσοι έχουν την τάση να διαδίδουν τις
«ανησυχίες» τους. Ένα καθεστώς όµως που θέλει όχι µόνο να λέγεται αλλά και να
είναι δηµοκρατικό, θεωρεί την κριτική ικανότητα του πολίτη σαν τη θεµελιακή
δύναµη προώθησης της κοινωνίας. […]
Αν το δικαίωµα της αντίθετης γνώµης διώκεται µε όποιους τρόπους, αν
υπάρχει άρνηση σ’ αυτό και αντιµετωπίζεται µε εµπάθεια και φανατισµό, τότε
ÈÅ

σίγουρα το καθεστώς αυτό βρίσκεται στο δρόµο του κοινωνικού εκτραχηλισµού.

Καθεστώς όποιας µορφής που δεν ασκεί αυτοκριτική, δεν µπορεί να ισχυριστεί ότι
είναι δηµοκρατικό, όσο κι αν προσπαθεί να πείσει για το αντίθετο.
Αθ. Κιτσάκης, Κοινωνικά ∆οκίµια, Προσεγγίσεις σε σύγχρονα προβλήµατα,
κριτική σε παραδοσιακές αντιλήψεις, Αθήνα 1990, σελ. 48-50, 53.

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ∆ΑΣ ΣΕΛΙ∆Α: 2 ΑΠΟ 3
 ΟΜΟΣΠΟΝ∆ΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) – ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2016 Ε_3.Νλ3Γ(ε)

Β΄ ΦΑΣΗ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου µε 100-120 λέξεις περίπου.
Μονάδες 25
Β1. «Ένα καθεστώς όµως που θέλει όχι µόνο να λέγεται αλλά και να είναι

6
δηµοκρατικό, θεωρεί την κριτική ικανότητα του πολίτη σαν τη θεµελιακή
δύναµη προώθησης της κοινωνίας.»: Να αναπτύξετε το νόηµα της

1
παραπάνω περιόδου µε 80-100 λέξεις περίπου.
Μονάδες 10
Β2. Να γράψετε τα δοµικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου («∆ύο µέσα, τα

20
Å
κυριότερα, … τόσο πολύ την αλήθεια») καθώς και τον τρόπο µε τον οποίο
αναπτύσσεται δικαιολογώντας την απάντησή σας.
Μονάδες 6
ÌÁ Ö
Β3. Να βρείτε το είδος του κειµένου (στοχαστικό-αποδεικτικό δοκίµιο) που σας
δίνεται (µονάδες 2) και να καταγράψετε τρία διαφορετικά γνωρίσµατά του που
να τεκµηριώνουν την απάντησή σας. (Μονάδες 3)
Μονάδες 5
ÔÁ
ÏÅ

Β4. α) αξιοπιστίας, δηµοκρατικό: Να σχηµατίσετε τέσσερις νέες σύνθετες λέξεις

χρησιµοποιώντας για καθεµιά από ένα (διαφορετικό κάθε φορά) συνθετικό
των παραπάνω λέξεων.
Μονάδες 4
β) Να γράψετε ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις:
ασφαλώς, αλλοτριώνει, πρωτοφανή, διαστρέψει, υποχρεωτικά.
Μονάδες 5
Β5. Στην υπογραµµισµένη πρόταση του αποσπάσµατος που σας δίνεται, να
µετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. (µονάδες 2)
«Η τέτοια αντίληψη όλο και αµφισβητείται απ’ τις µάζες που παλεύουν για
νέες καταχτήσεις στην κατεύθυνση των δικαιωµάτων και ελευθεριών.»
• Γιατί ο συντάκτης του κειµένου προτίµησε την παθητική σύνταξη;
ÈÅ

(µονάδα 1)
• Ποια αλλαγή παρατηρείτε στο νόηµα µετά τη µετατροπή της παθητικής
σύνταξης σε ενεργητική; (µονάδες 2)
Μονάδες 5
Γ. Η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί ένα από τα αναφαίρετα δικαιώµατα του
ανθρώπου. Ποια είναι η σηµασία της ελευθερίας της έκφρασης στο σύγχρονο
κόσµο και ποιοι είναι οι παράγοντες που την απειλούν; Υποθέστε ότι γράφετε
αποδεικτικό δοκίµιο (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΜΟΝΑ∆ΑΣ ΣΕΛΙ∆Α: 3 ΑΠΟ 3