Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου

January 1, 2019

Η θεωρύα ςτην πρϊξη

Εφαρμογό ςτο κεύμενο από την 17η Διδακτικό πρόταςη: Σο μϋλλον τησ εκπαύδευςησ
Δημιουργόσ: Γιϊννησ Ι. Παςςϊσ

Κριτόριο

Κεύμενα από τον Υϊκελο Νεοελληνικόσ Γλώςςασ για τον Εκπαιδευτικό,236- 240
17η Διδακτικό πρόταςη « Σο μϋλλον τησ εκπαύδευςησ»

Προώποθϋςεισ κατανόηςησ των κειμϋνων: Να γνωρύζω ςτοιχεύα για τισ ϋννοιεσ

Τεχνοκρατικό και Ανθρωπιςτικό εκπαύδευςη, Δημοκρατύα.

1.Σκοπόσ
Θα αξιοποιόςουμε αυτϊ τα κεύμενα για να διδϊξουμε την επιχειρηματολογύα
2. Διδακτϋα και εξεταςτϋα ύλη ύλη:
Θα αξιοποιόςουμε τη διδαςκόμενη θεωρύα για την
 ανϊπτυξη τησ παραγρϊφου με αιτιολόγηςη, αύτιο-αιτιατό, παραδεύγματα και
ςυνδυαςμό αυτών των μεθόδων
 την επύκληςη ςτη λογικό (επιχειρόματα και τεκμόρια)
 Αυθεντύα
 το μοντϋλο επιχειρηματολογύασ του Toulmin (Υϊκελοσ Νεοελληνικόσ Γλώςςασ για
τον Εκπαιδευτικό, ςελ. 241)

1
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

Κεύμενο 1

«Οι καλλιεργημϋνοι πολύτεσ “κλειδύ” για την ανϊπτυξη» ςελ.236

Εντοπύζω τα ςτοιχεύα του κειμϋνου ανϊλογα με το περιεχόμενο τησ ερώτηςησ

1. Ανϊπτυξη, επιχειρηματικότητα, καινοτομύα,
εξωςτρϋφεια, διϊ βύου μϊθηςη: αυτϋσ εύναι οι
λϋξεισ-κλειδιϊ γύρω από τισ οπούεσ
περιςτρϋφεται ςυνεχώσ η ςυζότηςη όχι μόνο
ςτην αγωνιούςα για ανϊκαμψη Ελλϊδα, αλλϊ και
ςε ολόκληρη την Ευρώπη. Και φυςικϊ, η
εκπαύδευςη αποτελεύ εδώ τη sine qua non
προώπόθεςη για όλα τα παραπϊνω. Αλλϊ ποια
εκπαύδευςη;
2.Τπϊρχει μια απϊντηςη που ϋρχεται αμϋςωσ ςτο
ςτόμα: για να επιτευχθεύ η ανϊπτυξη
χρειαζόμαςτε ςτελϋχη επιχειρόςεων, ϊρα πρϋπει
να ιδρύςουμε κι ϊλλεσ ςχολϋσ μϊνατζμεντ,
μϊρκετινγκ κ.ο.κ. Η ϊποψη αυτό κρύνει την
πρόοδο τησ κοινωνύασ από ϋνα δεύκτη και μόνο:
το Ακαθϊριςτο Εθνικό Προώόν (ΑΕΠ). Ό,τι αυξϊνει
αυτόν τον δεύκτη εύναι καλό, όλα τα ϊλλα εύναι
δευτερεύοντα. Η Κύνα και η Ινδύα που
αναπτύςςονται με φρενόρεισ ρυθμούσ,
αδιαφορώντασ όμωσ για τισ κολοςςιαύεσ
ανιςότητεσ και για τα ςτοιχειωδϋςτερα ατομικϊ
δικαιώματα, θα όταν λογικϊ το πρότυπο για την
ϊποψη αυτό.
3.Τπϊρχει όμωσ και μια πιο ςύνθετη
αντιμετώπιςη των προκλόςεων αυτών. Εύναι
εκεύνη που υποςτηρύζει ότι, αν ομνύουμε ςτην
αξύα τησ ςύγχρονησ δημοκρατύασ, η εκπαύδευςη
εύναι ο βαςικόσ πυλώνασ για την προςταςύα των
επιτευγμϊτων τησ. ΢την πραγματικότητα, το
μεγϊλο ρεύμα του Διαφωτιςμού το οπούο
αφιϋρωςε ϋνα ςοβαρό μϋροσ του ςτοχαςμού του
πϊνω ςτον εκςυγχρονιςμό των παιδαγωγικών
μεθόδων (Ρουςςώ, Πεςταλότςι, Ντιούι κ.ϊ.) εύχε
ωσ ςτόχο του ακριβώσ αυτό: να εναρμονύςει τισ
ανϊγκεσ τησ αναδυόμενησ δημοκρατύασ με την
υποχρϋωςη των εκπαιδευτικών ςυςτημϊτων να
«παρϊγουν» ελεύθερουσ πολύτεσ. ΢κοπόσ του
όταν δηλαδό η διαμόρφωςη χειραφετημϋνων
ατόμων που θα όταν μεν κατηρτιςμϋνοι
«δρώντεσ τησ αγορϊσ», αλλϊ ταυτόχρονα θα
ςϋβονταν τα δικαιώματα των ϊλλων και θα εύχαν
επαρκό ενςυναύςθηςη για να αντιτύθενται ςε ό,τι
απειλεύ τη δημοκρατικό ιςότητα
Ερωτήςεισ
1. Να ςχολιάςετε τη
λειτουργικότητα του προλόγου
(παρουςίαςη τησ βαςικήσ και
κατευθυντήριασ ιδέασ του κειμένου,
προςέλκυςη του ενδιαφέροντοσ του
αναγνώςτη).
2. Ποιοσ είναι ο ρόλοσ του
ερωτήματοσ με το οποίο
ολοκληρώνεται η παράγραφοσ;
Ποιοσ είναι ο βαςικόσ ιςχυριςμόσ
(αποδεικτέα θέςη) τησ §2; Σε ποια
δεδομένα (τεκμήρια, παραδείγματα
κ.τ.λ.), αλλά και εγγυήςεισ
ςτηρίζεται (αξιώματα, γενικέσ αρχέσ
κ.τ.λ.); Συμφωνεί ο ςυγγραφέασ του
κειμένου με την απάντηςη που
δίνεται ςτην §2 ςτο ερώτημα τησ
§1; Από ποια ςτοιχεία τησ
παραγράφου το καταλάβατε;
1.Ποιοσ είναι ο βαςικόσ ιςχυριςμόσ
(αποδεικτέα θέςη) τησ §3; Σε ποια
δεδομένα (τεκμήρια, παραδείγματα
κ.τ.λ.) και εγγυήςεισ τη ςτηρίζει
(αξιώματα, γενικέσ αρχέσ κ.τ.λ.);
2.Επιβεβαιώθηκε ςτην §3 η
υπόθεςη που κάνατε για τη
ςκοπιμότητα ύπαρξησ του
ερωτήματοσ ςτην §1;

2
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

4.Κι ωςτόςο, η πορεύα αυτό κϊπου λοξοδρόμηςε. Ερωτήςεισ

Όπωσ επιςημαύνει ςτο «πολεμικό» αυτό βιβλύο
τησ η Μϊρθα Νούςμπαουμ, καθηγότρια Δικαύου 1.Στθν §4 ο ςυγγραφζασ επικαλείται,
και Ηθικόσ ςτο Πανεπιςτόμιο του ΢ικϊγου, όλα για να ςτθρίξει τον βαςικό ιςχυριςμό
αυτϊ δεν εύναι γνώριςμα κϊποιου ελιτιςμού, αλλϊ του, τισ κζςεισ τθσ Μάρκασ
η ουςύα τησ δημοκρατικόσ ζωόσ. Η Νούςμπαουμ Νοφςμπαουμ; Για ποιον λόγο, κατά
κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την τθ γνώμθ ςασ, ζκανε αυτι τθν
υποτύμηςη που γνωρύζουν οι ανθρωπιςτικϋσ επιλογι
ςπουδϋσ ςτην αμερικανικό ανώτατη εκπαύδευςη, 2.Ποιοσ είναι ο βαςικόσ ιςχυριςμόσ
παρότι η τελευταύα εύχε ακριβώσ οργανωθεύ (αποδεικτζα κζςθ) του
εξαρχόσ πϊνω ςε προγρϊμματα ςπουδών όπου - επιχειριματοσ τθσ παραγράφου και
ανεξαρτότωσ αντικειμϋνου- τα μαθόματα τησ
ςε ποια δεδομζνα (τεκμιρια,
ιςτορύασ, τησ φιλοςοφύασ, τησ Σϋχνησ κτλ. όταν
παραδείγματα κ.τ.λ.) και εγγυιςεισ
βαςικϊ, ςτα πρώτα ϋτη τουλϊχιςτον. Για την
(αξιώματα, γενικζσ αρχζσ κ.τ.λ.)
Αμερικανύδα καθηγότρια, που χρηςιμοποιεύ και
βαςίηονται;
τα πορύςματα τησ παιδοψυχολογύασ για τα
επιχειρόματϊ τησ, ϋνα δημοκρατικό εκπαιδευτικό 3.Πόςο πειςτικι βρίςκετε τθν
ςύςτημα πρϋπει να εύναι προςανατολιςμϋνο ςτην επιχειρθματολογία που
καλλιϋργεια χαρακτηριςτικών όπωσ η αναπτφςςεται ςτθν παράγραφο αυτι
ενςυναύςθηςη, η παρρηςύα, η λογοδοςύα, η
φανταςύα, η αυτογνωςύα και η διαμόρφωςη
πολιτών του κόςμου. Η επαγγελματικό
κατϊρτιςη ϋρχεται κατόπιν, ωσ φυςικό
αποτϋλεςμα αυτόσ τησ παιδαγωγικόσ.

5.Η προςωπικότητα αναφορϊσ για τη

Νούςμπαουμ εύναι ο Ινδόσ παιδαγωγόσ και
καλλιτϋχνησ Σαγκόρ που εύχε τιμηθεύ και με το Ερώτηςη
Νομπϋλ (1913). Σο πρότυπο ςχολεύο του, ςτισ Στην §5 ο ςυγγραφέασ παρουςιάζει
αρχϋσ του αιώνα ςτην Ινδύα, εύχε ςυγκεντρώςει το εκπαιδευτικό πρότυπο του Ινδού
το παγκόςμιο ενδιαφϋρον. Ο Σαγκόρ προϋκρινε παιδαγωγού Ταγκόρ, όπωσ
δύο μεθόδουσ για την επύτευξη των παραπϊνω παρατίθεται ςτο βιβλίο τησ Μάρθασ
εκπαιδευτικών ςτόχων: την εφαρμογό τησ Νουςμπάουμ. Για ποιον λόγο, κατά
ςωκρατικόσ διδαςκαλύασ, ωσ μϋςο αυτογνωςύασ, τη γνώμη ςασ, έκανε αυτή την
προκειμϋνου να διαμορφώνει ανθρώπουσ που θα επιλογή;
ϋχουν επύγνωςη των ορύων τουσ. Και τη χρόςη
του παιχνιδιού αλλϊ και τησ Σϋχνησ ωσ μϋςο, όχι
κατϊκτηςησ του υψηλού γούςτου, αλλϊ για την
ενύςχυςη τησ φανταςύασ (ςτισ ςχϋςεισ και την
εργαςύα), όπωσ και τησ ευαιςθηςύασ απϋναντι
ςτουσ διαφορετικούσ ανθρώπουσ.

3
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

6. Ορθώσ, πϊντωσ, η Νούςμπαουμ θεωρεύ ότι οι Ερωτήςεισ

όποιοι μεταρρυθμιςτϋσ θα ματαιοπονούςαν, αν η 1.Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη
εκπαύδευςη του μικρού παιδιού δεν ςασ, ο ςυγγραφέασ του κειμένου
ςυμπληρωνόταν από την οικογϋνεια και από την παραθέτει ςτην §6 τον αντίλογο,
περιρρϋουςα ατμόςφαιρα. Γονεύσ που διδϊςκουν την περίπτωςη δηλαδή τησ
ςτα βλαςτϊρια τουσ ότι ο κυνιςμόσ και ο ϊκρατοσ αρνητικήσ εμπλοκήσ τησ οικογένειασ
ατομικιςμόσ εύναι ο καλύτεροσ τρόποσ επιβύωςησ, και του ευρύτερου κοινωνικού
και κοινωνύεσ που προβϊλλουν την υποτύμηςη περιβάλλοντοσ ςτην αποςτολή τησ
και την ανθρωποφαγύα ωσ το βαςικό μϋςο εκπαίδευςησ;
επικρϊτηςησ επύ όςων διαφϋρουν ό διαφωνούν 2.Ποια είναι η αποδεικτέα θέςη του
μαζύ μασ, εύναι φανερό ότι υποςκϊπτουν τα όποια επιχειρήματοσ αυτήσ τησ
επιτεύγματα τησ ςχολικόσ εκπαύδευςησ. παραγράφου; Σε ποια δεδομένα
(τεκμήρια, παραδείγματα κ.τ.λ.) και
εγγυήςεισ (αξιώματα, γενικέσ αρχέσ
κ.τ.λ.) βαςίζεται; Πόςο πειςτικό το
θεωρείτε;
7.Η ςημαςύα των επιςημϊνςεων αυτών εύναι
παραπϊνω από αυτονόητη ςτην περύπτωςη τησ
ταλαιπωρημϋνησ ελληνικόσ εκπαύδευςησ. […] Το
πρόβλημα ϋγκειται ςτον τρόπο που τα ςχετικϊ
μαθόματα διδϊςκονται όδη από την
πρωτοβϊθμια εκπαύδευςη. Συνοπτικϊ, θα ϋλεγε
κανεύσ ότι πρυτανεύει ο εθνοκεντριςμόσ και η
αδιαφορύα για την αυτεπύγνωςη και την Ποιοσ είναι ο ςτόχοσ του ςυγγραφέα
καλλιϋργεια τησ φανταςύασ. Σαυτόχρονα, οι ςτην §7;
κυρύαρχεσ μϋθοδοι παραμϋνουν η ex cathedra Από ποια ςτοιχεία τησ παραγράφου
διδαςκαλύα χωρύσ την ενεργό ςυμμετοχό του το καταλάβατε;
διδαςκόμενου, η μηχανικό αποςτόθιςη και η
κατόχηςη (ηθικολογικό ό θρηςκευτικό). […] Έτςι
-κι ενώ οπωςδόποτε οι εξαιρϋςεισ υπϊρχουν-,
θα πρϋπει να ςυμβιβαζόμαςτε με ϋνα ςύςτημα
που διαμορφώνει πολύτεσ οι οπούοι κατϊ κανόνα
δεν ανϋχονται τουσ διαφορετικούσ
(αλλόθρηςκουσ, γκϋι κτλ.) ωσ ϊτομα, που
ομφαλοςκοπούν μονύμωσ ωσ ϋθνοσ, και
φωναςκούν διαρκώσ ωσ ςυνομιλητϋσ και
ομοτρϊπεζοι των πϊνελ.
Και βϋβαια, ο μεγϊλοσ υπονομευτόσ παραμϋνει η
ελληνικό οικογϋνεια και οι περιβϊλλοντεσ
κοινωνικού θεςμού που, ακόμη και ςόμερα,
εναγκαλύζουν αςφυκτικϊ και κρατούν ςτον
κομφορμιςμό ξεπεραςμϋνων νορμών εκεύνουσ
που θα ϋπρεπε να πετούν με τα δικϊ τουσ φτερϊ.

4
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

Ενδεικτικϋσ απαντόςεισ από τον ςυνϊδελφο Κων. Μϊντη

https://latistor.blogspot.com/2019/10/stephen-
toulmin.html?fbclid=IwAR0lb1WX1LlFg04h9suGDOGp09at5Hni4eZIdJ-
zKGbF0o8h7g36RBbLb1k

Ερωτόςεισ και απαντόςεισ (τυπολογύα απαντόςεων)

1. Να ςχολιάςετε τη λειτουργικότητα του προλόγου (παρουςίαςη τησ βαςικήσ

και κατευθυντήριασ ιδέασ του κειμένου, προςέλκυςη του ενδιαφέροντοσ του
αναγνώςτη).

Απϊντηςη: Ο πρόλογοσ παρουςιϊζει, με τρόπο που προςελκύει το ενδιαφϋρον του

αναγνώςτη, την κεντρικό εκεύνη ιδϋα που εξετϊζεται ςτο πλαύςιο του κειμϋνου.
Ειδικότερα, ςτον ςυγκεκριμϋνο πρόλογο καταγρϊφεται ο ιςχυριςμόσ (claim) ότι «η
εκπαίδευςη αποτελεί την αναγκαία προώπόθεςη για τη διαςφάλιςη τησ
ανάπτυξησ, τησ επιχειρηματικότητασ, όπωσ και τησ εξωςτρέφειασ μιασ χώρασ». Ο
ςυγγραφϋασ, μϊλιςτα, προκειμϋνου να κεντρύςει το ενδιαφϋρον του αναγνώςτη ξεκινϊ
το κεύμενό του μ’ ϋνα αςύνδετο ςχόμα, αναφϋροντασ όλα εκεύνα τα ζητούμενα που
επιθυμούν να επιτύχουν τα ςύγχρονα κρϊτη, και ιδύωσ εκεύνα που επιζητούν την
οικονομικό ανϊπτυξη: «Ανάπτυξη, επιχειρηματικότητα, καινοτομία, εξωςτρέφεια,
διά βίου μάθηςη».

2. Ποιοσ είναι ο ρόλοσ του ερωτήματοσ με το οποίο ολοκληρώνεται η

παράγραφοσ; Τι προςδοκίεσ ςασ δημιουργεί η ύπαρξή του για τη ςυνέχεια του
κειμένου;

Απάντηςη: Σο ερώτημα με το οπούο κλεύνει η πρώτη παρϊγραφοσ «Αλλά ποια

εκπαίδευςη;»ϋχει ιδιαύτερη ςημαςύα, εφόςον θϋτει επύ τησ ουςύασ τον κύριο
προβληματιςμό του κειμϋνου. Δεν αποτελεύ, δηλαδό, ϋνα ςύνηθεσ ρητορικό ερώτημα
που αποςκοπεύ απλώσ ςτο να κεντρύςει το ενδιαφϋρον του αναγνώςτη. Εύναι μιασ
ςαφόσ ϋνδειξη πωσ ό,τι ακολουθεύ αποτελεύ διερεύνηςη του εύδουσ τησ εκπαύδευςησ
που οφεύλουν τα κρϊτη να προςφϋρουν ςτουσ νϋουσ, προκειμϋνου να επιτύχουν τα
επιθυμητϊ για την οικονομικό τουσ ανϊπτυξη αποτελϋςματα. Λειτουργεύ, επύςησ, ωσ ϋνα
αρχικό ερϋθιςμα ςκϋψησ ςχετικϊ με το γεγονόσ ότι η εκπαύδευςη δεν εύναι μια
μονοςόμαντη πρϊξη που ϋχει μύα πϊγια μορφό.

3.Ποιοσ είναι ο βαςικόσ ιςχυριςμόσ (αποδεικτέα θέςη) τησ §2; Σε ποια δεδομένα
(τεκμήρια, παραδείγματα κ.τ.λ.), αλλά και εγγυήςεισ ςτηρίζεται (αξιώματα,
γενικέσ αρχέσ κ.τ.λ.);

Απάντηςη:
Ο βαςικόσ ιςχυριςμόσ τησ δεύτερησ παραγρϊφου εύναι πωσ η ιδανική εκπαίδευςη, για
την επίτευξη των οικονομικών ςτόχων είναι εκείνη που θα οδηγήςει ςτην

5
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

κατάρτιςη περιςςότερων ςτελεχών και θα βαςίζεται άρα ςτην παροχή γνώςεων

πάνω ςτο μάνατζμεντ, το μάρκετινγκ και άλλεσ ανάλογεσ δεξιότητεσ.
Ο ιςχυριςμόσ αυτόσ ςτηρύζεται ςτο οικονομικό παράδειγμα τησ Κίνασ και τησ
Ινδίασ, δύο χωρών που ϋχουν επιτύχει να αναπτύςςονται με «φρενόρεισ» ρυθμούσ.
Ωσ εγγύηςη αξιοποιεύται η δεδομϋνη αξύα τησ οικονομικόσ ανϊπτυξησ για την πρόοδο
μιασ κοινωνύασ.

4.Σασ πείθει η επιχειρηματολογία του αντιλόγου και η αντίκρουςή του από τον
ςυγγραφέα; Απαντήςτε, αξιολογώντασ τα δεδομένα και τισ εγγυήςεισ που
χρηςιμοποιήθηκαν.

Απάντηςη:
Η επιχειρηματολογύα του αντιλόγου, παρϊ το γεγονόσ ότι βαςύζεται ςτο παρϊδειγμα
δύο χωρών που ςημειώνουν ςημαντικότατη οικονομικό πρόοδο, δεν εύναι πειςτικό,
εφόςον για την επύτευξη αυτόσ τησ προόδου παραβιϊζονται ουςιώδεισ για τον
πολιτιςμό μασ εγγυόςεισ. Ειδικότερα, το γεγονόσ ότι η ανϊπτυξη αυτό δημιουργεύ
τερϊςτιεσ κοινωνικϋσ ανιςότητεσ και βαςύζεται ςτην αδιαφορύα για τα πλϋον θεμελιώδη
ατομικϊ δικαιώματα, αποτελεύ μια κρύςιμη παρϊμετρο που καθιςτϊ πειςτικότερη την
αντύκρουςη του ςυγγραφϋα.

Ο ςυγγραφϋασ παρουςιϊζει τον αντύλογο, ότι, δηλαδό, ζητούμενο εύναι η οικονομικό

πρόοδοσ με κϊθε κόςτοσ, κατϊ τρόπο υπονομευτικό, εφόςον επιςημαύνει την
παραβύαςη των καύριων για κϊθε ςύγχρονη κοινωνύα εγγυόςεων (κοινωνικό ιςότητα,
ανθρώπινα δικαιώματα). Η αντύκρουςη του αντιλόγου, ϋτςι, αν και εύναι λιτό,
περιορύζεται δηλαδό μόνο ςτην αναφορϊ ςχετικϊ με την παραβύαςη των ατομικών
δικαιωμϊτων και τη δημιουργύα ανιςοτότων, εύναι επαρκόσ και ςαφώσ πειςτικότερη,
αφού κανεύσ δεν θα ςυναινούςε ςτην επιδύωξη τησ οικονομικόσ ανϊπτυξησ εισ βϊροσ
των ανθρώπινων δικαιωμϊτων.

5.Συμφωνεί ο ςυγγραφέασ του κειμένου με την απάντηςη που δίνεται ςτην §2

ςτοερώτημα τησ §1; Από ποια ςτοιχεία τησ παραγράφου το καταλάβατε;

Απάντηςη Ο ςυγγραφϋασ δεν ςυμφωνεύ πωσ η ιδανικό εκπαύδευςη εύναι αυτό που θα
βαςύζεται ςτο μϊνατζμεντ και το μϊρκετινγκ, γι’ αυτό και φροντύζει να υπονομεύςει
δραςτικϊ τον ςχετικό αντύλογο, εκεύνων που παρουςιϊζουν το οικονομικό θαύμα τησ
Κύνασ και τησ Ινδύασ, υπενθυμύζοντασ πωσ ςτισ χώρεσ αυτϋσ υπϊρχουν κολοςςιαύεσ
ανιςότητεσ και επικρατεύ η αδιαφορύα για τα ατομικϊ δικαιώματα. Ο ςυγγραφϋασ, όπωσ
και κϊθε ϊτομο με ηθικό ςυνεύδηςη, δεν θεωρεύ πωσ η οικονομικό ανϊπτυξη εύναι τόςο
ςημαντικό, ώςτε να θυςιϊςουμε για χϊρη τησ τα με πολλϋσ θυςύεσ διαςφαλιςμϋνα
ανθρώπινα δικαιώματα.

6
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

6.Ποιοσ είναι ο βαςικόσ ιςχυριςμόσ (αποδεικτέα θέςη) τησ §3; Σε ποια δεδομένα
(τεκμήρια, παραδείγματα κ.τ.λ.) και εγγυήςεισ τη ςτηρίζει (αξιώματα, γενικέσ
αρχέσ κ.τ.λ.);

Απάντηςη

Ο βαςικόσ ιςχυριςμόσ τησ τρύτησ παραγρϊφου εύναι πωσ αν αναγνωρίζουμε όντωσ

την αξία τησ ςύγχρονησ δημοκρατίασ, τότε θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η
εκπαίδευςη είναι ο βαςικόσ πυλώνασ για να προφυλάξουμε τα επιτεύγματά τησ.
Σον ιςχυριςμό αυτό τον ςτηρύζει μ’ ϋνα ιςτορικό παρϊδειγμα ςχετικϊ με τισ
εκπαιδευτικϋσ καινοτομύεσ που ϋγιναν ςτην εποχό του Διαφωτιςμού. Επιςημαύνει,
δηλαδό, πωσ οι ςτοχαςτέσ του Διαφωτιςμού είχαν ωσ ςτόχο να εναρμονίςουν τισ
ανάγκεσ τησ τότε δημιουργούμενησ δημοκρατίασ με την υποχρέωςη τησ
εκπαίδευςησ να διαμορφώνει ελεύθερουσ πολίτεσ. Βαςικό επιδύωξη του
Διαφωτιςμού όταν, λοιπόν, η διαμόρφωςη χειραφετημϋνων ατόμων που θα εύχαν όχι
μόνο την αναγκαύα κατϊρτιςη για την επαγγελματικό τουσ αποκατϊςταςη, αλλϊ και
τον απαραύτητο ςεβαςμό για τα δικαιώματα των ςυνανθρώπων τουσ, όπωσ και την
ενςυναύςθηςη εκεύνη που θα τουσ επϋτρεπε να αντιτύθενται ςε ό,τι απειλούςε τη
δημοκρατικό ιςότητα.
Στο πλαύςιο του παραδεύγματοσ (data) για τουσ ςτόχουσ του Διαφωτιςμού
εμπεριϋχονται και οι αναγκαύεσ εγγυόςεισ (warrants) που ςυνδϋουν τα δεδομϋνα (το
παρϊδειγμα) με τον ιςχυριςμό. Ειδικότερα, η αναφορϊ ςτο ςεβαςμό των δικαιωμϊτων
των ϊλλων ανθρώπων, αλλϊ κι η προϊςπιςη τησ δημοκρατικόσ ιςότητασ, ςυνιςτούν
ςτοιχεύα που αποδεικνύουν τη ςημαςύα που ϋχει η εκπαύδευςη για τη διαςφϊλιςη των
επιτευγμϊτων τησ δημοκρατύασ.

7.Επιβεβαιώθηκε ςτην §3 η υπόθεςη που κάνατε για τη ςκοπιμότητα ύπαρξησ

του ερωτήματοσ ςτην §1;

Απάντηςη: Η τρύτη παρϊγραφοσ επιβεβαιώνει πρϊγματι την αρχικό υπόθεςη πωσ θα

ακολουθόςει η διερεύνηςη του εύδουσ τησ αναγκαύασ εκπαύδευςησ, αλλϊ και τησ
αρχικόσ ςκϋψησ πωσ ςαφώσ η εκπαύδευςη δεν ϋχει μύα παγιωμϋνη μορφό. Έτςι, ςτον
αντύποδα τησ εκπαύδευςησ που ςτοχεύει ςτην εξυπηρϋτηςη των οικονομικών αναγκών,
τύθεται εδώ η εκπαύδευςη εκεύνη που αποςκοπεύ ςτη διαςφϊλιςη των επιτευγμϊτων
τησ δημοκρατύασ και των ςημαντικών για τον πολιτιςμών μασ αξιών που τη
ςυνοδεύουν.

8.Σασ πείθει η επιχειρηματολογία του ςυγγραφέα; Να απαντήςετε, αξιολογώντασ

τα δεδομένα και την εγγύηςη που χρηςιμοποιεί.

Απάντηςη: Η επιχειρηματολογύα του ςυγγραφϋα εύναι πειςτικό, εφόςον δεν αντικρύζει

την εκπαύδευςη και τα όςα επιδιώκονται μϋςω αυτόσ μονομερώσ. ΢το παρϊδειγμα,
δηλαδό, που φϋρνει από την εποχό του Διαφωτιςμού, τονύζει πωσ ο ςτόχοσ τησ
εκπαύδευςησ όταν διττόσ. Από τη μύα ϋπρεπε να διαςφαλύζεται η επαγγελματικό
κατϊρτιςη -διαχρονικό και απολύτωσ απαραύτητο ζητούμενο- κι από την ϊλλη η
καλλιϋργεια των δημοκρατικών εκεύνων αξιών, ώςτε τα ϊτομα να ςϋβονται τα
δικαιώματα των ςυνανθρώπων τουσ και να εύναι ςε διαρκό επαγρύπνηςη, ώςτε να
αντιτύθενται ςε οτιδόποτε απειλούςε τη δημοκρατικό ιςότητα. Κατ’ αυτό τον τρόπο τα

7
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

ϊτομα που διαμορφώνονταν όταν χειραφετημϋνα, εφόςον μπορούςαν να

διαςφαλύςουν την επαγγελματικό τουσ αποκατϊςταςη κι εύχαν παρϊλληλα την
απαιτούμενη πνευματικό καλλιϋργεια ώςτε να αναγνωρύζουν την αδιαμφιςβότητη αξύα
τησ επικρϊτηςησ των δημοκρατικών αρχών.

Η πειςτικότητα τησ επιχειρηματολογύασ του ςυγγραφϋα ενιςχύεται με τη χρόςη

κατϊλληλων εγγυόςεων, εφόςον επιλϋγει ορθϊ να υπενθυμύςει το πόςο
αποτελεςματικϊ μπορεύ να υπηρετόςει η εκπαύδευςη τη δημοκρατύα και το πνεύμα
αλληλοςεβαςμού και ιςότητασ που τη ςυνοδεύει.

9. Στην §4 ο ςυγγραφέασ επικαλείται, για να ςτηρίξει τον βαςικό ιςχυριςμό του,

τισ θέςεισ τησ Μάρθασ Νούςμπαουμ; Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη ςασ, έκανε
αυτή την επιλογή;

Απάντηςη: Ο ςυγγραφϋασ θεωρώντασ αναγκαύα τη ςτόριξη των δημοκρατικών αξιών

μϋςω τησ εκπαύδευςησ, επικαλεύται τισ απόψεισ τησ Μϊρθασ Νούςμπαουμ διότι
λειτουργούν ενιςχυτικϊ και ςυμπληρωματικϊ ςτισ δικϋσ του. Η καθηγότρια Μϊρθα
Νούςμπαουμ υπενθυμύζει πωσ αρχικϊ η ανώτατη εκπαύδευςη ςτην Αμερικό εύχε ωσ
δεδομϋνο και βαςικό τησ πυρόνα τισ ανθρωπιςτικϋσ ςπουδϋσ -όποιο κι αν όταν το
αντικεύμενο-, αφού αναγνωριζόταν η καύρια ςημαςύα τουσ. ΢την πορεύα, ωςτόςο, όπωσ
επιςημαύνει η ύδια, οι ανθρωπιςτικϋσ ςπουδϋσ υποβαθμύςτηκαν προσ όφελοσ προφανώσ
τησ επαγγελματικόσ εξειδύκευςησ και κατϊρτιςησ.

10. Ποιοσ είναι ο βαςικόσ ιςχυριςμόσ (αποδεικτέα θέςη) του επιχειρήματοσ τησ
παραγράφου και ςε ποια δεδομένα (τεκμήρια, παραδείγματα κ.τ.λ.) και
εγγυήςεισ (αξιώματα, γενικέσ αρχέσ κ.τ.λ.) βαςίζονται; Πόςο πειςτική βρίςκετε
την επιχειρηματολογία που αναπτύςςεται ςτην παράγραφο αυτή;

Απάντηςη: Η αποδεικτϋα θϋςη (ιςχυριςμόσ) τησ παραγρϊφου εύναι πωσ το

ανθρωπιςτικό υπόβαθρο τησ εκπαύδευςησ, δεν ςυνιςτϊ ϋκφανςη ελιτιςμού, αλλϊ
υπηρετεύ την ουςύα τησ δημοκρατικόσ ζωόσ. Ωσ τεκμόριο για την απόδειξη αυτόσ τησ
θϋςησ αξιοποιεύται το παρϊδειγμα τησ ανώτατησ εκπαύδευςησ ςτην Αμερικό, ςτο
πλαύςιο τησ οπούασ τα μαθόματα ανθρωπιςτικών ςπουδών (ιςτορύα, φιλοςοφύα, Σϋχνη)
αποτελούςαν βαςικό κορμό τησ εκπαιδευτικόσ διαδικαςύασ, όποιο κι αν όταν το
επιμϋρουσ αντικεύμενο ςπουδών των φοιτητών. Ωσ εγγύηςη χρηςιμοποιούνται τα
χαρακτηριςτικϊ εκεύνα που επιδιώκονται μϋςω του δημοκρατικού εκπαιδευτικού
ςυςτόματοσ: η ενςυναύςθηςη, η παρρηςύα, η λογοδοςύα, η φανταςύα, η αυτογνωςύα και
η διαμόρφωςη πολιτών του κόςμου.

Η Μϊρθα Νούςμπαουμ διατυπώνει, μϊλιςτα, την ϊποψη πωσ αν οι φοιτητϋσ

αποκτόςουν αυτϊ τα γνωρύςματα, η επαγγελματικό κατϊρτιςη θα προκύψει ωσ φυςικό
επακόλουθο. Θεωρεύ, πιθανώσ, πωσ ϋνασ νϋοσ που ϋχει αποκτόςει ενιςχυμϋνη
υπευθυνότητα κι ϋχει κατανοόςει την αξύα του ωσ ατόμου ςτο πλαύςιο του κοινωνικού
ςυνόλου, θα επιδιώξει να αποκτόςει τα κατϊλληλα για την επαγγελματικό του
αποκατϊςταςη εφόδια. Εδώ, ωςτόςο, εντοπύζεται το μόνο αδύναμο ςημεύο τησ
επιχειρηματολογύασ τησ, καθώσ δεν επεξηγεύ/τεκμηριώνει επαρκώσ τη διαςύνδεςη

8
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

ανϊμεςα ςτισ ποιότητεσ τησ δημοκρατικόσ -ανθρωπιςτικόσ- εκπαύδευςησ και την

επαγγελματικό κατϊρτιςη.

Πϋραν αυτού του ςημεύου, εντούτοισ, η πειςτικότητα τησ επιχειρηματολογύασ τησ εύναι
ςημαντικό, εφόςον οι εγγυόςεισ που επικαλεύται αποτελούν διαχρονικϊ και καύρια
ζητούμενα ςε κϊθε κοινωνύα. Η ενύςχυςη τησ ευαιςθηςύασ των νϋων απϋναντι ςτουσ
ϊλλουσ, η αύςθηςη υπευθυνότητασ, η δημιουργικότητα, η ελευθερύα ϋκφραςησ, η
αυτογνωςύα, όπωσ κι η επύγνωςη πωσ εύναι μϋλη ενόσ παγκόςμιου ςυνόλου κι όχι
απλώσ ενόσ κρϊτουσ, ςυνιςτούν αςφαλό ερεύςματα για τη διαςφϊλιςη τησ
δημοκρατικότητασ ςτην κοινωνύα.

11. Στην §5 ο ςυγγραφέασ παρουςιάζει το εκπαιδευτικό πρότυπο του Ινδού

παιδαγωγού Ταγκόρ, όπωσ παρατίθεται ςτο βιβλίο τησ Μάρθασ Νουςμπάουμ. Για
ποιον λόγο, κατά τη γνώμη ςασ, έκανε αυτή την επιλογή;

Απάντηςη: Ο Ινδόσ παιδαγωγόσ Σαγκόρ αξιοπούηςε ςτο πρότυπο ςχολεύο του δύο
αξιόλογεσ μεθόδουσ -ανθρωπιςτικού χαρακτόρα- προκειμϋνου να επιτύχει κϊποια από
τα βαςικϊ ζητούμενα τησ δημοκρατικόσ εκπαύδευςησ⸱ την αυτογνωςύα, τη φανταςύα
(δημιουργικότητα), αλλϊ και την ευαιςθηςύα απϋναντι ςτη διαφορετικότητα των
ϊλλων. Το παρϊδειγμα του παιδαγωγού αυτού κρύνεται από τον ςυγγραφϋα
ιδιαιτϋρωσ ςημαντικό, εφόςον αναδεικνύει τη ςημαςύα που οφεύλει να δεύχνει κϊθε
ςύγχρονο ςχολεύο ςτισ δημοκρατικϋσ αυτϋσ αρετϋσ, που τόςο επιτυχημϋνα κατόρθωςε
εκεύνοσ να καλλιεργόςει ςτουσ μαθητϋσ του. Ειδικότερα, εφϊρμοςε τη «ςωκρατικόσ
διδαςκαλύα» για να διαςφαλύςει την επύτευξη τησ αυτογνωςύασ από τουσ μαθητϋσ του,
την επύγνωςη δηλαδό των ορύων τουσ, και κατϋφυγε ςτο παιχνύδι και ςτην Σϋχνη,
προκειμϋνου να ενιςχύςει τη φανταςύα τουσ, αλλϊ και την ευαιςθηςύα τουσ απϋναντι
ςτη διαφορετικότητα των ςυνανθρώπων τουσ.

12. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη ςασ, ο ςυγγραφέασ του κειμένου παραθέτει
ςτην §6 τον αντίλογο, την περίπτωςη δηλαδή τησ αρνητικήσ εμπλοκήσ τησ
οικογένειασ και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντοσ ςτην αποςτολή τησ
εκπαίδευςησ;

Απάντηςη: Ο ςυγγραφϋασ αναγνωρύζοντασ πωσ το ςχολεύο δεν αποτελεύ τον μόνο

φορϋα αγωγόσ, επιςημαύνει πωσ χρειϊζεται η επιδύωξη ανϊλογων δημοκρατικών
ςτόχων τόςο από την οικογϋνεια όςο κι από την κοινωνύα, για να υπϊρξουν τα
επιθυμητϊ αποτελϋςματα, καθώσ αν το παιδύ δϋχεται διαφορετικϊ ερεθύςματα από
τουσ ϊλλουσ δύο φορεύσ αγωγόσ, τότε οι προςπϊθειεσ του ςχολεύου εύναι
καταδικαςμϋνεσ να αποτύχουν. Καταγρϊφει, μϊλιςτα, ενδεικτικϊ παραδεύγματα
υπονομευτικόσ δρϊςησ των ϊλλων φορϋων αγωγόσ, ώςτε να καταςτόςει ςαφϋςτερη
τη θϋςη του. Αν, λοιπόν, το παιδύ μαθαύνει από τουσ γονεύσ του πωσ προκειμϋνου να
επιβιώςει οφεύλει να καταφεύγει ςτον κυνιςμό και τον ατομικιςμό, τότε εύναι ςαφώσ
εξαιρετικϊ δύςκολο να υιοθετόςει τισ δημοκρατικϋσ αξύεσ που επιχειρεύ να του
μεταλαμπαδεύςει το ςχολεύο. Αντιςτούχωσ, αν η κοινωνύα περνϊ το μόνυμα πωσ
απϋναντι ςε όςουσ διαφϋρουν από εμϊσ ό ϋχουν αντύθετη ϊποψη οφεύλουμε να εύμαςτε
επιθετικού και να τουσ υποτιμούμε, τότε δεν εύναι εύκολο να εδραιωθούν οι αρχϋσ
ςεβαςμού και ευαιςθηςύασ που πρεςβεύει το ςχολεύο.

9
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

13. Ποια είναι η αποδεικτέα θέςη του επιχειρήματοσ αυτήσ τησ παραγράφου; Σε
ποια δεδομένα (τεκμήρια, παραδείγματα κ.τ.λ.) και εγγυήςεισ (αξιώματα,
γενικέσ αρχέσ κ.τ.λ.) βαςίζεται; Πόςο πειςτικό το θεωρείτε;

Απάντηςη: Η αποδεικτϋα θϋςη τησ παραγρϊφου εύναι πωσ προκειμϋνου να ϋχει

ουςιαςτικϊ αποτελϋςματα η δημοκρατικό (ανθρωπιςτικό) εκπαύδευςη του παιδιού, θα
πρϋπει να λαμβϊνει αντύςτοιχα μηνύματα κι από τουσ ϊλλουσ βαςικούσ φορεύσ αγωγόσ,
από την οικογϋνεια, δηλαδό, κι από την κοινωνύα. Ωσ εγγυόςεισ αξιοποιούνται
αρνητικϋσ εκφϊνςεισ τησ ανθρώπινησ ςυμπεριφορϊσ, όπωσ είναι ο κυνιςμόσ, ο
ατομικιςμόσ, η υποτίμηςη κι η επιθετικότητα. ΢υμπεριφορϋσ, δηλαδό, που -
ςυνόθωσ- οι ϊνθρωποι θεωρούν μη αποδεκτϋσ και προςπαθούν να προφυλϊξουν τα
παιδιϊ τουσ από αυτϋσ. Ωσ τεκμόριο αξιοποιεύται η περύπτωςη ενόσ παιδιού που
λαμβϊνει αντιφατικϊ μηνύματα από τουσ βαςικούσ φορεύσ αγωγόσ (ςχολεύο,
οικογϋνεια, κοινωνύα), με αποτϋλεςμα να μην εύναι ςε θϋςη να αποδεχτεύ και να
υιοθετόςει τισ επιδιωκόμενεσ από το ςχολεύο δημοκρατικϋσ αρχϋσ.
Η πειςτικότητα του επιχειρόματοσ εύναι υψηλό, εφόςον εύναι γενικώσ
αναγνωριςμϋνο πωσ η διαμόρφωςη τησ προςωπικότητασ του νϋου δεν επιτυγχϊνεται
μόνο ςτο πλαύςιο του ςχολεύου, αλλϊ προκύπτει από τισ ποικύλεσ επιρροϋσ που δϋχεται
ςυνολικϊ από τουσ επιμϋρουσ φορεύσ αγωγόσ. Τπ’ αυτό την ϋννοια εύναι δεδομϋνο πωσ
αν δεν υπϊρχει ςυνϋπεια και ομοφωνύα ανϊμεςα ςτουσ φορεύσ αγωγόσ για το ποιεσ
εύναι οι ποιότητεσ που θϋλουμε να αποκτόςουν οι νϋοι, δεν πρόκειται να υπϊρξει κϊποιο
ουςιαςτικό αποτϋλεςμα.

14. Ποιοσ είναι ο ςτόχοσ του ςυγγραφέα ςτην §7; Από ποια ςτοιχεία τησ το
καταλάβατε;

Απάντηςη: Η ϋβδομη παρϊγραφοσ εμπεριϋχει τισ ςυμπεραςματικϋσ ςκϋψεισ του

ςυγγραφϋα για την ελληνικό εκπαύδευςη, οι οπούεσ ςυνδϋονται με τη διαπύςτωςη πωσ
αν και εύναι υπαρκτό ςτη χώρα μασ η διδαςκαλύα των ανθρωπιςτικών μαθημϊτων, δεν
γύνεται με τον κατϊλληλο τρόπο, ώςτε να αποδώςει τα επιθυμητϊ αποτελϋςματα.
Παραλλόλωσ, ϊλλωςτε, οι νϋοι υφύςτανται την υπονομευτικό επύδραςη τησ οικογϋνειασ
και των κοινωνικών θεςμών, που παραμϋνουν προςκολλημϋνοι ςε ξεπεραςμϋνεσ
αντιλόψεισ για το τι εύναι κοινωνικώσ αποδεκτό και παρεμποδύζουν ϋτςι την ελεύθερη
διαμόρφωςη τησ ταυτότητασ των νϋων. Ειδικότερα, ο ςυγγραφϋασ θεωρεύ πωσ η
προςϋγγιςη των ανθρωπιςτικών μαθημϊτων δεν γύνεται με δημιουργικό και ελεύθερο
τρόπο, ώςτε να ενιςχύεται η αυτενϋργεια των μαθητών κι η ενεργητικό επαφό με τα
ουςιώδη μηνύματα αυτών των μαθημϊτων. Δεν επιτυγχϊνεται μϋςω αυτών η
αυτογνωςύα κι η καλλιϋργεια τησ φανταςύασ, εφόςον τον λόγο τον διατηρεύ κυρύωσ ο
καθηγητόσ επιδιώκοντασ μια ςτεύρα ηθικολογικό προςϋγγιςη, η οπούα δεν εξυπηρετεύ
τον απώτερο ςτόχο να προωθηθεύ η αυτονομύα ςτη ςκϋψη και την ϋκφραςη των
μαθητών. Αν, μϊλιςτα, προςτεθεύ ςτη μη αποτελεςματικό προςϋγγιςη των
ανθρωπιςτικών μαθημϊτων κι η επιζόμια επύδραςη των κοινωνικών φορϋων, τότε
εύμαςτε αναγκαςμϋνοι να ςυμβιβαςτούμε με τη λυπηρό πραγματικότητα πωσ θα
ςυνεχύςουμε να διαμορφώνουμε πολύτεσ που δεν ανϋχονται τη διαφορετικότητα,

10
 Κείμενα επιχειρηματολογίασ Η θεωρία ςτην πράξη- Επιμέλεια: Μαρία Κάππου
January 1, 2019

πολύτεσ που δεν αναγνωρύζουν και δεν αποδϋχονται πωσ εύναι μϋλη μιασ παγκόςμιασ
κοινότητασ, αλλϊ και πολύτεσ που θεωρούν πωσ δύκιο ϋχει εκεύνοσ που φωνϊζει
περιςςότερο κι εκεύνοσ που εύναι πιο επιθετικόσ ςτη διατύπωςη των απόψεών του.

Η διαπύςτωςη πωσ ςτην παρϊγραφο αυτό διατυπώνονται τα ςυμπερϊςματα του

ςυγγραφϋα, προκύπτει από το γεγονόσ ότι ϋχοντασ παρουςιϊςει όδη την αξύα, αλλϊ και
τα ζητούμενα μιασ εκπαύδευςησ που εύναι προςανατολιςμϋνη ςτισ δημοκρατικϋσ αξύεσ,
προχωρϊ εδώ ςε μια αξιολογικό αποτύμηςη των ςχετικών προςπαθειών ςτη χώρα μασ.
Ελέγχει και αξιολογεί, δηλαδή, το πώσ λαμβάνει μορφή ςτην πράξη η
δημοκρατική/ανθρωπιςτική εκπαίδευςη ςτην Ελλάδα, καθώσ και τα
αποτελέςματα αυτήσ τησ ςτρεβλά υπηρετούμενησ προςπάθειασ.
[Σο κεύμενο και τα ερωτόματα ϋχουν αντληθεύ από τον Υϊκελο Εκπαιδευτικού (2019) του ΙΕΠ ]

11