JSL

ΕΚΑΠΕΝΘΗΜΠΡΙΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΙ

■ ■ '··*' ·ν V f
Περίοδος Β -
Τεύχος 713
Παρασκευή
12 Μαίου 2000
"‘0

Ο ΣΥΝ σε κατάσταση κρίσης

Ξεκαθάρισμα λογαριασμών
στη Νέα Δημοκρατία
Οι «εθνικοί» λόγοι
της ένταξης στην ΟΝΕ
Η συγκάλυψη των αρχείων
της Στάζι
Η Ε.Ε. και οι πολιτικές
αντιπαραθέσεις
στην Τουρκία

ΣΤΕΛΙΟΣ ΑΝΕΜΟΔΟΥΡΑ®
 CE'yirS
ΣΕΛ. 13 Στον Συνασπισμό τις μέρες αυτές ορισμένα στελέχη,
οι λεγόμενοι «σημιτικοί», αποχωρούν με «δραματικό
τρόπο». Ό σοι συσπειροίνονονται, προβληματίζονται και
«W W :
• ■■■ ετοιμάζονται να θέσουν ουσιαστικά ερωτήματα στο
συνέδριο του Ιουνίου. Στο άλλο άκρο του πολιτικού
φάσματος, στη Ν.Δ., έχει αρχίσει μια αντιπαράθεση της
οποίας η κατάληξη είναι εύκολα ορατή: Ο αρχηγός
ξεκαθαρίζει το εσωκομματικό τοπίο.
,ΛΧ».ν Γράφουν οι: Β. Μαρουλάς, Αννέτα Καββαδία, Άγγελος

Τσέκερης και Β. Αντιδεξιός.

ΣΕΛ, 20 0 Κ. Τσαλόγλου γράφει για τις δύσκολες ώρες που

αναμένουν τη χώρα μετά την είσοδο στην ΟΝΕ και

αναρωτιέται μήπως οι λόγοι που μας οδήγησαν στην
απόφαση δεν ήταν οικονομικοί αλλά λόγοι γοήτρου.

ΣΕΛ, 24 Ο παλιός συνεργάτης του περιοδικού Βασίλης Ζήσης

Περίοδος B1· Έτος 27ο · Τεύχος 71 3
γράφει σε ένα εξομολογητικό κείμενο για το κρυφό
Παρασκευή 12 Μαΐου 2 000 · Δρχ. 700
ΝΤΙ - ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ παρασκήνιο των προσπαθειών συγκάλυψης του σκοτεινού
ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ
παρελθόντος του πράκτορα της Στάζι Σ. Κόκκαλη.
Δημοχάρους 60, 115 21 Αθήνα
Γηλ.72.32.713-72.32.819 FAX: 72.26.107 ΣΕΛ, 34 Το/ίνπ δημοσιεύει το κείμενο που κυκλοφόρησε με
ANTI ON-LINE: http://w w w .ofenet.cjr/anti
e-mail: chpapou@ otenet.gr πρωτοβουλία του γάλλου διανοούμενου Μπουρντιέ για την
ΕΚΔΟΤΗΣ: Χρηστός Παπουτσάκης ανάγκη οργάνωσης των ομάδων πολιτών που
Λ ΙΤ Ε Χ Ν ΙΚ Η ΕΠ ΙΜ ΕΛΕΙΑ : Παναγιώτης Τσάρο
ΕΠΙΜ ΕΛΕΙΑ Υ Λ Η Σ : Μάχη Γεωργιάδου αντιπαρατίθενται στην νεοφιλελεύθερη λαίλαπα.
.ΤΥΠΩΣΗ: ΛΙΘΟΤΥΠ Α.Ε. Ιασίου 5. Περιστέρι
Τηλ. 57.22.201 ΣΕΛ, 52 Ο Γ ιώργος Κοροπούλης γράφει για τον αλησμόνητο
ΣΥΝΔΡΟ Μ ΕΣ: δημιουργό του Μικρού Ήρωα, τον Στέλιο Ανεμοδουρά.
ια συνδρομή: 2 6 τεύ χ η ,. Ε ξά μηνη: 1 3 τεύ χ η
ΓΕΡΙΚΟΥ: Εξαμ. 6.500 δρχ., Ετήσια 13.000 δρχ.,
σια Οργανισμών, Τραπεζών, κ.λπ.: 50.000 δρχ.
Φοιτητική ετήσια: 10.000 δρχ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ - ΜΕΣΟΓ. ΧΩΡΕΣ:
Εξαμ.: 41 δολ., Ετήσια: 82 δολ., Μ ΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ
ΗΠΑ - ΚΑΝΑΔΑΣ - ΑΣΙΑ - ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ:
Εξαμ. 48 δολ., ετήσια 96 δολ. E-MAIL
Κ ΥΡΙΟ ΑΡΘ ΡΟ
Α Σ Μ Α Τ Α - ΕΠΙΤΑΓΕΣ: Χρήστος Παπουτσάκης
Δημοχάρους 60, 115 21 Αθήνα Η αφή της Γιάννας, σελ. 4 Απόστολος Διαμαντής, σελ. 12
Τ ΙΜ Η Τ Ε Υ Χ Ο Υ Σ : ΔΡΧ 700,
Π Α Λ ΙΑ ΤΕΥΧΗ: ΔΡΧ 1.400 ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟ ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΟΥΜΕ
ΙΕ Ν ΤΡΙΚ Η Δ ΙΑ Θ Ε Σ Η : Για τα βιβλιοπωλεία
Αντήνωρ, σελ. 6 Πολιτισμός, σελ. 46
της Αθήνας: Περιοδικό ΑΝΤΙ,
για τα βιβλιοπωλεία της Β. Ελλάδας: ΑΝΤΙΘ ΕΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟ
ντρο του βιβλίου - A Πουλουκτσή και Σία Ε.Ε.
ισσάνη 3, Θεσσαλονίκη, τηλ. (0 3 1) 2 3 7 . 463 Σχόλια, σελ. 8 Κριτική, σελ. 62
 ΠΟΣΟΝ Ω Ρ Α ΙΑ φάνταζε στο ανοιξιάτικο πρωινό η κυρία Γιάννα Δασκαλάκη-
Αγγελοπούλου όπως ανέβαινε στα σκαλοπάτια του Μ εγάρου Μ αξίμου προκειμένου να
συναντήσει τον προσφάτως αναβαπτισθέντα στη λαϊκή ψήφο πρωθυπουργό κύριο Κώστα
Σημίτη, ο οποίος και θα της ανακοίνοτνε την ανάληψη τω ν καθηκόντων της: Α π ό τούδε και στο
εξής θα διαχειρίζεται την εθνική ξεφτίλα!

Κ Α Ι Π Ο Σ Ο Ν Ω Ρ Α ΙΑ και αρμονική φ αντάζει τώ ρα η συναίνεση μεταξύ τω ν δύο μεγάλων

κομμάτων! Ο κ. Κ. Καραμανλής συμβουλεύει να προσληφθεί η κυρία Γιάννα ως η
διαχειρίστρια που θα διασοτσει την χώρα από διαγραφόμενη αποτυχία τω ν Ολυμπιακών του
2004 και αμέσως ο κ. Κ. Σημίτης σπεύδει και αποδέχεται την πρόταση του αρχηγού της Ν.Δ.
με χαρά και με ανακούφιση. Βλέπετε, τα περιθώρια έχουν στενέψ ει επικίνδυνα.

Τ Ι Σ Υ Μ Β Α ΙΝ Ε Ι τέλος πάντων σ ’ αυτόν τον τόπο; Ό σ ο ι είχαν αντιταχθεί στην ιδέα για την
ανάληψη τω ν Ολυμπιακοτν Α γώ νω ν από την Αθήνα ήταν απλώς οι μονίμως μεμψίμοιροι;
Δυστυχούς έβλεπαν οι άνθρωποι και βλέπουν ακόμη καθαρότερα αφ ενός ότι για μια χώρα
μικρή και με το επίπεδο ανάπτυξης της Ελλάδας είναι εξαιρετικά δυσχερές και άχαρο να
αναλάβει την διοργάνωση αυτής της, τεραστίιον διαστάσεων, φ ιέστας στην οποία έχουν
μεταλλαχθεί οι Ολυμπιάδες και αφετέρου ότι η ανάληψη θα εσήμαινε σειρά από οικολογικές
καταστροφικές παρεμβάσεις, υποβάθμιση του αστικού τοπίου, σε μιας χρήσεως λειτουργίες
και παράδοση εκτάσεων και εκμεταλλεύσεων σε α νεξέλεγκτα διεθνή κυκλώματα.

Δ ΙΟ Τ Ι αυτό τελικώς προγραμματίζεται: Ολυμπιακό χωριό μιας χρήσεως (και πολλών

καταχρήσεων), ξενοδοχεία μιας χρήσεως στην Αθήνα, καταστροφικά έργα στον Σχοινιά και
άλλα πολλά που θα δούμε τις ημέρες που έρχονται. Η μεγαλομανία τω ν Μητσοτάκη,
Η ΑΦΗ Αγγελοπούλου, Παπανδρέου, Λαλιώτη, Αβραμόπουλου και όλων όσω ν ενεπλάκησαν στην
«μεγάλη νίκη της Ελλάδος» που ανελάμβανε την διοργάνοτση Ολυμπιακών Αγώνων, θα
ΤΗΣ ΓΙΑΝΝΑΣ υποθηκεύσει την χο5ρα, θα αναστείλει ή θα καταργήσει άλλες ουσιαστικές προτεραιότητες
για τον πραγματικό εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη - βλέπετε, στον τόπο αυτόν είναι
κανόνας το θέαμα να υπερκαλύπτει την ουσία και οι μηχανισμοί προπαγάνδας να
συνεγείρουν το μαζικό θυμικό και την εύκολη συγκίνηση της αγοράς προβάλλοντας τα
αόρατα ρούχα του βασιλιά.

Η Α Π Ο Φ Α Σ Η , το γνωρίζουμε, ελήφθη λοιπόν προκειμένου να είναι παρόντες στις ρωμαϊκές

γιορτές κατά την έναρξη ετούτοι ή εκείνοι και με τον «θρία μ βο» στο χέρι να επανέλθουν σε
επόμενες εκλογές και να διεκδικήσουν και πάλι «σαρω τικές νίκες». Τ ό σ ο απλά!

Α Λ Λ Α απεδείχθησαν πολύ λίγοι στην διεκπεραίωση της διαδικασίας προετοιμασίας.

Φαγοτθηκαν οι εργολάβοι, τα M M E, οι εταιρείες ηλεκτρονικών υπηρεσιών στους
προθαλάμους των Λαλιωτηδοφουραίων καιτισν πρωθυπουργικών γρα φ είω ν σε τέτοιο βαθμό
που να αλληλεξουδετερώνονται και να αλληλομαχαιρώνονται. Τ ο ψητό είναι πολύ μεγάλο
και πολύ ορεκτικό.

Κ Α Ι Τ Ω Ρ Α , να, που ξεκαθάρισαν όλα! Είναι να καγχάζει κανείς με τα πρωθυπουργικά

καμοίματα, τις υπαναχωρήσεις από τις «ιδεολ ογίες» και τα άλλα συναφή κουραφέξαλα που
μας οργώνουν τα αυτιά καθημερινά. Ό λ α έγιναν για μιαν κυρία Γιάννα Αγγελοπούλου, η
οποία θα συναιρέσει τα αντιμαχόμενα και θα λειτουργήσει γεφυροποιητικά μεταξύ των
συμφερόντων που εκπροσιυπούν ο Σάμαρανκ αφενός και σε τοπικό επίπεδο μεταξύ
εργολάβων οι Καραμανλής-Σημίτης και οι εργολάβοι-στύλοι τού ενός και αδιαίρετου
κόμματος του 88%

Ε Λ Λ Α Σ τα μεγαλεία σου! Μ ια Γιάννα σ ώ ζο ι (τουλάχιστον τους διαπλεκομένους)...

αντί
• - %<ν :
V. : V.. χ s . , § \?ν

4
—/ΐοΠίίΗ ι f'ftCi'Al --- ■
1

5
 ΠΟΛΙΤΙΚΟ_________________________
εκαπενθήμερο

Ενλογονντος τον Μακαριοτάτον

τοΠΑΣΟΚ «μεταλλάσσεται»...
Ε Λ Α Χ ΙΣ Τ Ε Σ ελληνικές εφημερίδες ση-
μείιυσαν τις δύο μεγάλες επετείους: Τη συ-
μπλήριυση 55 χρόνων από τη συντριβή της
ναζιστικής Γερμανίας στον Β’ Παγκόσμιο
Πόλεμο (9 Μάίου 1945) και 25 χρόνιυν
από το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ (30
Απριλίου 1975). Τι στοίχισε σε ανθρώπι­
νες υπάρξεις, σε ποτάμια αίματος, σε
ακρωτηριασμένα σώματα, σε υλικές κατα­
στροφές, ο δεύτερος αυτός παγκόσμιος
πόλεμος, είναι γνωστό. Οι στατιστικές, ως
προς τις υλικές καταστροφές, μπορεί να
στασιάζονται. Συμπίπτουν, όμως, ως προς
τον αριθμό των νεκρών: Α ν στον Α ’ Π α­
γκόσμιο Πόλεμο έχασαν τη ζιυή τους εν­
νέα εκατομμύρια άνθρωποι, οι νεκροί τού
Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αγγίζουν τα πε­
νήντα εκατομμύρια. Ό σ ο για τον πόλεμο
του Βιετνάμ, στοίχισε, κατά τους υπολογι­
σμούς του Έ β α ν Τόμας, συνεργάτη του
Νιουσγουίχ (τχ. 1ης Μαίου 2000) στους
μεν Αμερικανούς 58.000 νεκρούς, στους
δε Βιετναμέζους 3 εκατομμύρια.
Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Ο Σ στις δύο αυτές επε­
τείους, ο Στ. Ευσταθιάδης παραθέτει (στο
Βήμα) την αγωνία του Γκύντερ Γκρας, που
διερωτάται αν υπάρχει κίνδυνος να «επ α -
νεμφανισθεί ο φριχτός ναζισμός στη Γερ­
μανία, στη σημερινή Ε υρώ π η», αλλά και
τον προβληματισμό του Χ ένρι Κίσινγκερ, ο
οποίος επίσης διερωτάται «α ν μας δίδαξε
κάτι (δίδαξε στις Η Π Α ) η τρομερή πολεμι­
κή σύγκρουση στη Ν.Α. Α σ ία ». Και ως προς
τον κίνδυνο αναβίωσης του ναζισμού -ν ε ο ­
ναζισμού, νεοφασισμού- ή του ρατσισμού
-φυλετικού, διαφοριστικού, πολιτικού ή
πολιτισμικού- τα συναφή ανησυχητικά
φαινόμενα στην Αυστρία ή στην Ελβετία,
σε χώρες της Βαλτικής ή της Βαλκανικής,
επιτάσσουν, για μας τους Ευρωπαίους,
στοιχειώδη επαγρύπνηση... Ό σ ο για τον
προβληματισμό του Χ ένρι Κίσινγκερ, πα­
ραμένει γεγονός ότι ο άλλοτε «μάγος της
αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής» υπεν­
θυμίζει ότι όλοι οι αμερικανοί πρόεδροι
της τελευταίας εικοσαετίας είδαν ως ανά­
θεμα την εμπλοκή αμερικανικών στρατιω-
τικιόν δυνάμεων στο εξωτερικό και ότι,
όταν «για λόγους αρχής ή εθνικού συμφέρο­
ν το ς» έκριναν πως « έπρεπε να επέμβουν»,
φ ρόντισαν να εξω ραΐσουν την επέμβαο
τους αυτή, εμφανίζοντάς την πότε ως at:
φάση του Ο Η Ε (πόλεμος στον Kôb
επέμβαση στη Σομαλία κ.ά.) και πότε
απόφαση του Ν Α Τ Ο (Κοσσυφοπέδιο),
Σ Τ Α Π Α Ρ Α Π Α Ν Ω , θα μπορούσε y
προσθέσει κανείς τον παράγοντα τ
« προηγμένης τεχνολογία ς», όπως τον ανι
λύει ο Eric Hobsbawm, σε μια μακροσκεΐ
συνέντευξη-συνομιλία του με τον ιταλόί)
μοσιογράφο Antonio Polito: Κατά π
βρετανό ιστορικό, λοιπόν, η προηγμένη:
χνολογία καθιστά δυνατή τη συχνότε(
και «ελα φ ρ ά τη κ α ρδία » προσφυγή σι
καταστροφή. «Ε ά ν π ιστεύ εις ότι είσαι τού
ισχυρός -δ η λ ώ ν ε ι- ώ σ τε να μπορείς ναa
λέξεις ακριβώ ς ό,τι θέλεις να καταστώ
ψεις, τό τε είναι π ιο εύκολο να ενόώαιι
στον π ειρα σμ ό και να επιλύσεις τα προβΐ
μ α τά σου βομβαρδίζοντας, όπως σννξ
στον Ιρ ά κ » (και στο Κοσσυφοπέδιο). (Γι
π ερισσότερες λεπτομέρειες βλέπε: Ει
Hobsbawm: Σ το υ ς ο ρ ίζο ν τες του 2Ιον αιι
να, μ ετά την εποχή τω ν άκρων, εκδόσι
Θεμέλιο, Α θή να 2000).

ΕΤΟΙΜΑΣΤΗΚΑΝ ΑΚΟΜΗ ΔΥΟ ΤΟΜΟΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙ (1996)

Είναι έτοιμοι και διατίθενται από τα γραφεία του περιοδικού(Δημοχάρους 60,

Αθήνα) δυο ακόμα τόμοι του ΑΝΤΙ που συμπεριλαμβάνουν τα τεύχη
595 έως και 608 (ο 44ος)
και 609 έως και 624 (ο 45ος).
0α βρείτε επίσης τους τόμους των προηγουμένων ετών
Στους τόμους του περιοδικού ΑΝΤΙ
αποτυπώνεται η σύγχρονη ιστορία μας.
Α’ εξάμηνο 1996 Β’ εξάμηνο 1996

6
 * * *
ΠΕΤΕΙΟΣ, όμως (σ ε ανάμνηση της αι-
οβαμμένης εκείνης πρωτομαγιάς του
6, στο Σικάγο...), είναι και η Πρωτομα-
, διεθνής γιορτή τω ν εργαζομένων, ημέ-
αλληλεγγύης τω ν εργα τώ ν όλω ν τω ν χω-
/κ.λπ. Μ όνο που το «ελληνικό εργατικό
ημα» φρόντισε να την γιορτά σει -κ α ι να
τιμήσει- με τέσσερις χωριστές εκδηλώ-
;... Έ τ σ ι άλλου έγινε η συγκέντρωση
Π Α Μ Ε , άλλου (και σε άλλη μέρα) η
κέντρωση της Αυτόνομης Παρέμβα-
, άλλου η Δ Α Κ Ε και αλλού τα Εργατικά
/τρα Π ειραιά και Θεσσαλονίκης, μια
η ηγεσία τους προκρίνει το Π Α Σ Ο Κ ...
μόνοι που, με πείσμα ειδωλολάτρη, τί-
:ταν ενιαία και ομόφωνα, έστιυ και ετε-
■νρονισμένα, την Π ρω τομ αγιά ήταν οι
ί.οσιογράφοι, οι οποίοι αποφάσισαν να
' κυκλοφορήσουν εφημερίδες την... Τε-
τη... 10 Μάίου! [Η παράδοση θέλει τους
οσιογράφους να απεργούν -κά θε χρό-
; στις 30 Απριλίου, ιύστε να μην κυκλο-
ί)ήσει εφημερίδα με την ένδειξη «1η
'ίου». Π οια «π αράδοση», άραγε, ώθησε
Ε Σ Η Ε Α ν ’ αποφασίσει ότι δεν έπρεπε
κυκλοφορήσει εφημερίδα με την ένδει-
10 Μάίου; Ιδού η απορία!]
* * *
A H N και πέρα από επετείους, η πολιτι-
:1ωή προχωρεί. Ο πρωθυπουργός κ. Ση-
|ς αποφάσισε, τελικά, παρά τις αντίθε-
,,· εισηγήσεις τω ν Θ. Π άγκαλου και Κ.
λιώτη, να αναθέσει το πάνω χέρι, σε
, αφορά τη διοργάνιυση τω ν Ολυμπια-
' Αγώνων, στην κ. Γιάννα Αγγελοπού-
—επιλογή που έγινε δεκτή, μετά πε-
3ής χαράς από τη Διεθνή Ολυμπιακή
τροπή και, προσωπικά, από τον «α π α ι-
κό και όύστρυπυ Σ ά μ α ρ α γ κ ». [Ο ι
υργοί Πολιτισμού και Υ Π Ε Χ Ω Δ Ε εί-
~ διαβεβαιόκτει τον πρωθυπουργό ότι
υπήρχε λόγος να χτυπήσει... ξένη πόρ-
Uεφόσον θα αναλάμβανε ο ίδιος την
εδρία μιας διευρυμένης διυπουργικής
ροπής. Τον είχαν διαβεβαιώσει, ακό-
|ότι μια «ενδιάμεση λ ύ σ η » θα ήταν ο μεν
.άλιωτης να «π ρ ο ε δ ρ ε ύ ε ι» τω ν συσκέ-
' »ν, όταν αντικείμενό τους είναι τα πέ-
I>λυμπιακά έργα (που, επί δυόμισι χρό-
-παρέμειναν στα αζήτητα...), ο δε Θ.
-’καλός να « π ρ ο εδ ρ εύ ει» όταν αντικεί-
) τω ν συσκέψεων είναι όλα τα άλλα 0έ-
\... Α λλά ο Κ. Σημίτης δεν ενέδω σ ε!]
λ Τ Α Τ Α Α Λ Λ Α , στο επίκεντρο της
προσοχής της πολιτικής και οργανωτικής
ηγεσίας του κυβερνώντος κόμματος παρα­
μένει η ούνοδος της Κ Ε του Π Α Σ Ο Κ , η
οποία συνέρχεται σήμερα Παρασκευή και
αύριο Σάββατο. Φυσικά και πάλι πολύς ο
λόγος για « μετάλλαξη τον Π Α Σ Ο Κ », για
«ν έο Π Α Σ Ο Κ », για « κίνηση π ρ ο ς τα μπρος,
αλλά όχι πυροτέχνημ α », κ.λπ. Λ όγο ς πολύς
ακόμα για « αναβάθμιση, ανανέωση και δ ι­
εύρυνση του κινήματος», αλλά από... τόλ­
μη ή γενναιότητα, μάλλον υστερούμε! Μ ια
απλή δήλιυση έκανε ο υπουργός Δικαιοσύ­
νης Μ. Σταθόπουλος για την ανάγκη « π ο ­
λιτικού ό ρ κ ο υ », « κοσμικής κηδείας» και
«μ η υποχρεωτικής αναγραφής του θρη­
σκεύματος στις τα υ τό τη τες» και έσπευσε
αυθιορεί η προοδευτική, σοσιαλιστική (και
πρωτίστως ευρωπαϊκή) κυβέρνηση Σημίτη
να ευθυγραμμισθεί με τον κ. Χριστόδου­
λο! (Μ ήπως και παρεξηγηθεί.) «Ο ι θέσεις
του υπουργού Δικαιοσύνης -δήλω σε ο κυ­
βερνητικός εκπρόσωπος Δημ. Ρέππας-
έχουν κατά καιρούς απασχολήσει την κοι­
νή γνώμη. Η κυβέρνηση δεν προτίθετα ι να
αλλάξει κάτι σε σχέση με το ισχύον
π λ α ίσ ιο ». Και, φυσικά, αναθαρρημένος
από τις δηλώσεις Δημ. Ρέππα, ο αγιότατος
κ. Χριστόδουλος αισθάνθηκε την ανάγκη
να μας θυμίσει ότι « ο κ. Σταθόπουλος είναι
εξωκοινοβουλευτικός, άρα μη εκλεγμένος
α π ό τον λαό, άρα τα όσα είπε ταιριάζουν
π ερ ισσ ό τερ ο σε έναν εξα ίρετο νομικό και
όχι υ π ου ρ γό». Ερώτηση: Ο ίδιος ο κ. Χ ρ ι­
στόδουλος από ποιον «λ α ό » έχει εκλεγεί;
Κ αι αν του αρέσει τόσο πολύ ο λαός, γιατί
δεν εισηγείται -έ σ τω για το μέλλον...- η
εκλογή τού εκάστοτε αρχιεπισκόπου να
γίνετα ι όχι μόνο από ένα στενό κονκλάβιο
(της Ιεράς Συνόδου), αλλά και με συμμε­
τοχή «εκ π ρ ο σ ώ π ω ν του λα ο ύ »: [Αυτό,
όπως είναι γνω στό, γίνετα ι κατά την εκλο­
γή του πατριάρχη Α λεξανδρείας, όπου με­
τέχουν και κοσμικοί, εκπρόσωποι, λόγου
χάρη, τω ν ελληνικών κοινοτήτων, κ.ά.]
Επιμύθιο: Ο ι αρχιερείς πρέπει να είναι
σεμνοί, να ομιλούν -υ π οτίθετα ι- τη γλώ σ­
σα τω ν αγγέλων. Και οι άγγελοι δεν είναι
θρασείς.
***
Σ Τ Ο Μ Ε Τ Α Ξ Υ , η κυβέρνηση επιχειρεί
να δώ σει την αίσθηση ότι όλα βαίνουν κα­
λώς και ότι όλα τα υπάρχοντα προβλήματα
θα απαλειφθούν, ως διά μαγείας, με την
ένταξη της χιόρας στην Ο Ν Ε ! Προβλήματα,
όμως, αντιμετωπίζουν και τα άλλα κόμμα­
τα! Στη Ν έα Δημοκρατία, η «ανταρσία Κα-
ρα τζα φ έρη » είχε ως αποτέλεσμα την άμεση
αποπομπή του από το κόμμα, αλλά άγνω­
στο παραμένει αν, προς την ίδια κατεύθυν­
ση, ως εκφραστής της υπερσυντηρητικής
δεξιάς, θα κινηθεί και ο βουλευτής Απ.
Ανδρεουλάκος. Κατά την κ. Ντόρα Μπακο-
γιάννη πάντως (που δεν πιστεύει ότι τα πο­
λιτικά προβλήματα λύνονται με διαγρα­
φές), η διαφορά μεταξύ Π Α Σ Ο Κ και Ν.Δ.
έγκειται στο ότι: στο μεν κυβερνών κόμμα,
τα προβλήματα εμφανίζονται ως «συζήτηση
για τη φυσιογνωμία του κόμματος», ενώ στη
Ν έα Δημοκρατία «ω ς κρίση».
Α Λ Λ Ο Τ Ο Σ Ο , προβλήματα αντιμετωπί­
ζε ι και το ΚΚ Ε. Κατά την Ελιζαμπέττα
Κ α ζαλόττι (Ελευθεροτυπία), το ΚΚΕ
«φ αίνεται να ταλαντεύεται ανάμεσα στην
ιστορική του ταυτότητα και τις μυστικ ιστι­
κές του ανησυχίες ορισμένων νεόφερτων
συνεργαζόμενων στελεχών το υ », ενώ τα
εσωτερικά προβλήματα στον Συνασπισμό,
ολοένα και επιτείνονται. Το βράδυ της Τ ε ­
τάρτης, εντύπωση είχε προκαλέσει μια δή­
λωση του Κ ώ στα Σκανδαλίδη ότι, κάπου
μεταξύ «τυρού και αχλαδιού» είχε συνα­
ντηθεί με τον Νίκο Μπίστη, κορυφαίο στέ­
λεχος της εκσυγχρονιστικής τάσης του Συ­
νασπισμού. Στη δήλωση Σκανδαλίδη απά­
ντησε αμέσως ο Ν. Μπίστης, διευκρινίζο­
ντας ότι: «Έ χ ω να δω τον κ. Σκανδαλίδη
πάνω α πό τρεις μήνες» και « όποιος π ρ ο ­
σπα θεί να βγάλει πολιτικά συμπεράσματα
α π ό συναντήσεις θα διαψευσθεί στο αμέ­
σως προσεχές μέλλον». Π άντως και σε σχέ­
ση με τις εσωτερικές εξελίξεις στον Σ Υ Ν ,
πολλά θα εξαρτηθούν από την υποδοχή
που θα τύχει στην Γραμματεία και, αργό­
τερα, στην ΚΠΕ, η 20σέλιδη εισήγηση του
προέδρου του κόμματος Ν. Κωνσταντό-
πουλου, αναφορικά με το «σχέδιο θέσε­
ω ν » εν όψει του συνεδρίου, και η απόφαση
που θα ληφθεί, σήμερα Παρασκευή, από
τα στελέχη που πρόσκεινται στην εκσυγ­
χρονιστική τάξη του Σ Υ Ν . Και, εφόσον τί­
ποτε στο μεταξύ δεν αλλάξει, η αποχώρη­
ση τω ν στελεχιόν αυτών από τον Συνασπι­
σμό φ έρεται δεδομένη — εξέλιξη που θα
λυπήσει, ασφαλώς, όλους τους φίλους και
οπαδούς της ανανεωτικής, δημοκρατικής
αριστερός. Δ εν θα μπορούσε ο Νίκος
Κωνσταντόπουλος και οι λεγόμενοι «προ­
εδρικοί» - σ ε μια ύστατη προσπάθεια ανα­
ζήτησης κοινού εδάφ ους- να την αποτρέ­
ψουν; la
7
 ΔΑΣΚΑΛΟΙ KAI
ΜΑΘΗΤΕΣ Η ΓΙΑΝΝΑ ΕΦΤΑΣΕ ΝΩΡΙΣ
Ο δάσκαλος προεδροποίηση της Γιάννας στην Οργα- Κ αι τέλος, η απόφαση της Γιάννας να ενδο3σιι
Ευάγγελος Βενιζέλος
προς τον μαθητή
Θ όδω ρο Πάγκαλο:
Η νωτική Επιτροπή... Α.Ε. δέχεται πολλα­
πλές αναγνώσεις.
Π ρώτον, αποτελεί μιαν άμεση και σαφή ομολο­
στην προεδρία δείχνει ότι ακόμα και ένας φ
πνος, ικανός και φ ιλόδοξος άνθρωπος έχει«
ανασφάλειές του. Φ ε ρ ’ ειπείν, αντί να αρπάξ
«Να μην ανοίγεις με γία της Κυβέρνησης για τις καθυστερήσεις, για τώ ρα την προσφορά, θα μπορούσε να περιμενι
τόση ευκολία μέτωπα το έλλειμμα οργανωτικότητας και για την αποτυ­ μέχρις ότου η κυβέρνηση φθάσει στο amhi
με ανθρώπους όπω ς χία τω ν μέχρι τώ ρα σχημάτων. αδιέξοδο, πράγμα σχεδόν βέβαιο. Τότε θα ερχο
εγώ, τύπε της Δεύτερον, η απόφαση φανερώνει ότι η κυβέρ­ ταν α>ς μεσαίας με αυστηρότερους προσωπικοί;
αμετροέπειας, της νηση απεμπολεί το δικαίωμά της να δοκιμάσει όρους, παντοδύναμη και με τις ευχές του πλη
προχειρότητας και νέο σχήμα μέσα από τις τά ξεις τω ν πολυπληθιυν θους.
της κακοήθειας». στελεχών της κυβερνητικής παράταξης, ή ακόμα Επιπλέον, η καθυστέρηση στην ανάληψη w
(Ματθαίος 10, 24: προεδρικών της καθηκόντων θα είχε το πρόσΘί
και μέσα από την χορεία τω ν συμβούλων της.
«Δεν υπάρχει μαθητής το όφελος ότι θα ανακούφ ιζε από την πλήξη μ«:
Πρόκειται για μια έμμεση ομολογία ότι δεν έχει
πιο πάνω από το γυναίκα τω ν δραστηριοτήτων και συνηθειιόντη;
ικανά στελέχη ούτε καν για την προεδρία της
δάσκαλο, ούτε μειιύνοντας τον συνολικό χρόνο παράστασης.
Προετοιμασίας.
δούλος πιο πάνω από Τιάρα είναι αναγκασμένη είτε να υποστείtip
Παράλληλα, η επιλογή της Γιάννας υποδηλώνει
τον κύριό του. Είναι διοίκηση επί μία βαρετή τετρα ετία -επιτελώ
ότι η κυβέρνηση λίγο μετά την εκλογική της νίκη
αρκετό για τον πόσο συναρπαστική μπορεί να είναι η επαφή μι
βρίσκεται σε κατάσταση πανικού. Καλή και α γα­
μαθητή να γίνει όπω ς
θή η Γιάννα, αλλά θα μπορούσε να αξιοποιηθεί τα διαπλεκόμενα- ή να εγκαταλείψει νιορίτερ«
ο δάσκαλός του, και
καλύτερα ως χρυσή εφεδρεία αν τα πράγματα την προεδρία, πράγμα ασφαλώ ς μειωτικό γιαη.
για το δούλο όπω ς ο
έφταναν σε απόλυτο αδιέξοδο και επεκρέματο η προσωπικότητά της.
κύριός του»).
αναίρεση της απόφασης για την Αθήνα. Σ . Καφαντάρι;
Τάσος Γούλας

«Δ ιά του Στα ύρον σου φυλάττων το
πολίτευμα»
ή Έ να γέλιο θα τους εξοντώσει
ο θαύμα της Αναστάσειυς συνετελέ-
ΤΟΙΣ ΕΥΣΕΒΕΣΙ
γνώση ο αδελφός Ψυχάριος, αλλά τι ψυχή
έχουν ολίγα φάλτσα εμπρός στο χαρμόσυ­
νο γεγονός της ανάστασης μιας ψυχής;
Δ ιότι και μετά αδίκων ελογίσθη και μετά
πορνών ο αναμάρτητος. Η Τράπ εζα γέ-
μει. Μηδείς εξέλθη πεινιάν. Ο και την δω-
νται σε μιαν αναίσθητη και που όλα τακι
ταπίνει αποβλακωμένη μάζα.
Α π ’ την άλλη πλευρά, αυτή είναι και
μόνη άμυνα ημών τω ν ταπεινών και ûq
στων. Ό π ω ς θά ’λεγε και ο Αντόνιο Τ(
μπούκι: «καθήκον τω ν πνευματικών®

Τ σθη την Μ. Παρασκευή. Ή τ α ν τότε

που ως μετανοούσα Μαγδαληνή
ενώπιον του εκπλήκτου Πανελληνίου
διάβασε από την Μητρόπολη Αθηνιάν
και σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση
τον γνω στό Ν ’ Ψαλμό «Ε λέησον με ο Θ ε ­
ός κατά το μέγα Έ λ ε ο ς Σ ου » ο άγιος δι­
οικητής του Αγίου Ό ρους, ο μεγαλοκαν-
δηλόσταυρος τιτουλάριος και προσωπι­
κός φίλος πολλιάν αγίων, μαρτύρων,
οσίων και ομολογητιάν. Και είναι πραγ­
ματικά μεγάλη η χαρά η εν ουρανοίς
όταν ένα απολωλός αμνοερίφιο επ ιστρέ­
φει στις αγκάλες του πατρός. Παραδίπλα
έχαιρε, επί τη επανακάμψειτου Ασώτου,
άκαμπτος επί της ποιμενικής του ρά ­
βδου, ηλίου και προβολέων τηλαυγέστε-
ρος, ο Δημοσιότατος ενιά σύμπασα η τη ­
λοψία κατηυγάζετο από ένα εσιάτερον
φως αγιότητας.
Βέβαια λίγο τα θαλάσσωσε κατά την ανά-
δεκάτην μεταμεληθείς, μη δισταζέτω ! Φά-
γετε εξ αυτού πάντες. Δ ιό τι ανοίσουσιν
επί το θυσιαστήριόν Του μόσχους σιτευ­
τούς.
Τ ι διάολο -0ου Κύριε Χρήστο μου!- έχου­
με τόσα πιεστήρια, εκτυπωτήρια, εκδοτι­
κούς οίκους, CD-Rom, εταιρείες, εφημε­
ρίδες, περιοδικά και μέγαρα; Για να σι­
τεύει ο φερώνυμος μόσχος τά ’χουμε. Κύ­
ριε ελέησον και μέγα έλεος! (Κ α ι το Mega
έχουμε).
Π άντως οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι
μωραίνει Κύριος... Αλλιιός δεν εξηγείται
πιός όλοι αυτοί οι μεγαλοσταυρόσχημοι
-με λένε Σταύρο και κυρ Σ ταύ ρο!- δια-
πλεκόμενοι, διακτινωμένοι. εξουσιομα-
νείς δεν έχουν στοιχειώδες αίσθημα αυτο­
προστασίας σε σχέση με το γελοίο. Π όσο
εύκολα, λοιπόν, εκτίθενται αυτοδιακω-
μωδούμενοι έως ξελιγωμού γελιυτων του
παρδαλού. Πιστεύουν δε ότι απευθύνο­
θρώπων δεν είναι να διεκπεραιώνουν
λά να ενοχλούν».
Α ν π έφ τει και το σχετικό χάχανο -ε<ρό
σον Έ λ λ η σ ιν μεν εστι μωρία κατά τον 13
Α π όστολο - ακόμα καλύτερα! Διότι τάδ
λέγε Κύριος: «Μ α κ ά ρ ιο ι οι γελώντες ε
την μεγαλαυχίαν τω ν κακά φρονούν«)
και πεφυσιωμένων. Ακατάληπτε Κψ
Δ ό ξ α Σ ο ι». Ή πάλι το έτερον προφητικό
του Λ Ζ ’ ψαλμού « ...Ό τ ι την ανομίανιι
εγύ) α να γγελώ και μεριμνήσω υπέρ«
αμαρτίας μου». Γένοιτο!
Μόνος Στεφανίίΐ!
Γλωσσάριο δι’ αρχαρίους αγίους
* α ν ο ίσ ο υ σ ιν = μ έλλω ν του ρ. avaf
ρ ο )= α νεβ ά ζω , μεταφ.=ανακοινώνω
* μεγα λα υχία —μ εγα λα υχήμω ν- ο οι)
ματίας, συν. =πεφυσιωμένος,
* μ εγα λοκ α νόη λόστα υρος= μεγάλο»'
δηλόσταυρος.

8 \
 ..n.n,I

α ντί
ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ
ΟΤΙ...

• στο συνέδριο
επανίδρυσης της
Ν.Δ., ομάδα μετόχων
θα κατεβάσει
πρόταση για
μετατροπή της
επιχείρησης σε
α λυσίδα φαστ φουντ
που θα είναι σαφώ ς
πιο κερδοφόρα;

• ότι απειλείται
οριστική διάσπαση
του Συνασπισμού και
δημιουργία 11
αυτοτελών ομάδων
που θα πά ρ ουν το
όνομά τους από ένα
γρά μμα της λέξης
«Συνασπισμός»;

• ότι μεγάλος καβγάς

γίνεται επειδή κανείς
δεν θέλει να πάρει το
γρά μμ α «σ», γιατί
υπάρχουν τρία «σ» και
ΑΛΗΤΕΙΕΣ ΘΕΜΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ δεν θα ξέρουν ποιο
«σ» να επιλέξουν στις
γ ■ αλά το είπε ο Προκοπής Παυλόπου- εν πάει ν ’ αποκαλύπτει το Α ν τ ί τα χίλια μύρια για

Δ
επόμενες εκλογές οι
. λος κατά την συζήτηση στη Βουλή για τον Κόκκαλη; Α δ ιά φ ο ρ α όλα, κυρίως γ ι’ αυτούς
χιλάδες ψ ηφοφόροι;
I L τις προγραμματικές δηλώσεις της κυ- που αποφεύγουν όπως ο διάβολος το λιβάνι τ έ ­
νησης: Εδώ δεν έχουμε την αλαζονεία τοιου είδους δημοσιεύματα, ώ στε να μπορούν μετά να • ότι ο
εξουσίας αλλά την εξουσία της αλαζονεί- δηλώνουν ότι δεν ήξεραν, ότι δεν είχαν ακούσει τίπο­ Κωνσταντόπουλος
,Ούτε το κομματικοποιημένο κράτος, αλ- τα. Ο κ. Τ σουκάτος επ έλεξε τη Μύκονο για να π ερά σει πρότεινε να
co κρατικοποιημένο κόμμα. Τούτω ν δ ο ­ το φ ετινό του Πάσχα, φίλο ξενούμενος στο γ ιώ τ του κ. δημιουργηθούν το «σ
τών, οι υπάλληλοι του κ. Κόκκαλη, κ. Κα- Κόκκαλη. Π ροφ ανώ ς τους ενώνουν πολλά πράγματα. εκσυγχρονισμού», το
υνάκης και «Τ ρύπ α ς» - ξ έ ρ ε τ ε ο σοβα- Ί σ ω ς κοινοί αγώνες. «σ οικολογίας» και το
επιφυλλιδογράφος του σοβαρού Πάντιυς, αυτό που πρέπει «σ διεθνισμού», αλλά
ΜΑ Τ Ο Σ -, θέλοντας να στηρίξουν το πολ- να παραδεχτούμε είναι κανείς δεν δέχτηκε
λώς κλυδωνιζόμενο Π Α Σ Ο Κ , λίγο μετά ότι για τις μάχες τω ν δια- την πρόταση μόνο και
αγχώδη εκλογικό του «θρίαμ βο», άρχι- πλεκομένων ο Κόκκαλης μόνο επειδή την έκανε
τα χυδαία υπονοούμενα από το κοκκα- διά λεξε τον καλύτερο ο «Κωνσταντόπουλος
» ραδιόφωνο για τον Σπηλιωτόπουλο και στρατηγό. Γ ι’ αυτό άλλω ­ α»;
Καραμανλή, κοπτώμενοι -άκουσον- στε και τις κερδίζει.
υσον- υπέρ του Γ. Κ αρατζαφ έρη και Κύριε Τσουκάτε, μη σ τε­ • ότι ο EOT σχεδιάζει
συχούντες για τον Ανδρεουλάκο. Αλή- νοχω ριέστε. Κ ι ο Κόκκα­ καμπάνια για το 2004
ι, τι θα βλάψει το πολιτικό μας σύστημα, λης κάπως έτσι ξεκίνησε. με αφ ίσες από τα
ιομάκρυνση τω ν ακροδεξιώ ν, τω ν χου- Ως εξυπηρετητής. Και μισοτελειωμένα
ών και τω ν βασιλικών από την Ν .Δ.; Μή- κ ο ιτά ξτε πού έφτασε. γ ήπ εδα και από κάτω
ο Flash και το Β Η Μ Α εφαρμόζουν επι- Πού ξέρ ετε, ίσως κάποτε θα γρά φ ει «Η Ρώμη
ικά το σχέδιο δράσης που έχουν εκπο- φ τά σετε κι εσείς να γ ίν ε­ έχει μόνο ένα, ενώ η
:ι εδώ και καιρό τώ ρ α για τον Σ Υ Ν και τε Κόκκαλης και να έχετε Αθήνα δεκάδες
’ αξιωματική αντιπολίτευση; Π οιο σχέ- τον δικό σας Τσουκάτο. Κολοσσαία»;
Αποφασίζουμε να μην υπάρχετε. Λ ά-
πάνω στη λάσπη ! ΣλΠ. Β α σ ίλ η ς Μ α ρ ο υ λά ς Β .Μ .

9
 ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΣΤΙΣ ΘΕΛΕΙ ΟΠΙΣΩ ΜΟΥ ΕΛΘΕΙΝ...
ΟΤΙ... Μήπως θα έπρεπε να φ ωτισθούν οι χρυσοπηγίτ:
Σε καλό δρόμο οι προσωπικές(;) απόψεις του ν έ­
• ότι το Βήμ α θα ου υπουργού Δικαιοσύνης όσον αφορά στην ανα- τα γοί της Ελλαδικής ιεραρχίας από τις σοφές ε·
προστεθεί από την γραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες, τον όρ­ σημάνσεις του Σεβασμιωτάτου Κοζάνης Αμβρι
επόμενη σχολική κο και -ε ν τέ λ ε ι-το ν διαχωρισμό της εκκλησίας απ’ ου, ο οποίος πρόσφ ατα μίλησε για «παραεκώ
χρονιά στα σχολικά το κράτος. Αλήθεια, ποιος φοβάται να επιτρέψει σία, ανυπόφορο ευσεβισμό -ήγουν ιησουτικήι.ι
εγχειρίδια για το
ελεύθερα στον κάθε πολίτη να εκφράζει την πίστη κρισία- και ταύτιση με την κυρίαρχη ιδεολογία
μάθημα του
ή την αμφιβολία του; Α π ό πότε μια υπόθεση τόσο Σήμερα ο Χ ρ ισ τός γυ ρίζει ανέστιος και πένηςΓ-
επαγγελματικού
προσανατολισμού ; προσωπική και ιερή γίνεται αντικείμενο νόμων, σοκάκια της Ο μ όνοιας». Συνειρμικά τα λόγια an
αστυνομικής γραφειοκρατίας και επίσημου κατα­ μου θύμισαν ένα απ’ τα τροπάρια της Μ. Πέμπη
• το παιδάκι που ναγκασμού; Προσωπικά με καμάρι αναγράφω που καταλήγει: «ίν α συντρίψω αυτούς ως σκει
επιστράφηκε από την στην ταυτότητά μου το «Χ ριστια νός Ο ρθόδοξος», κεραμέως». Α λ λ ά η επίσημη Εκκλησία μας φαίνι
αιγυπτιακή αστυνομία αλλά γιατί αυτό πρέπει να είναι υποχρεωτικό για τα ι ότι περισσότερο κόπτεται για το φαίνεσθας γ
στους έλληνες γονείς
όλους; Ά σ ε που θα συμπλήρωνα και «α γνω στικ ι­ το εκδίδεσθαι εις τα αχόρταγα M M E , γιατοκαβι
του έφαγε τέτοιο
κόλλημα που φωνάζει στής». Γιατί η εκκλησία ζηλεύει αυταρχικές μεθό­ φικό κεραμεούν και φαύλον εκείνο...
τον Νίκο δους που υποκρύπτουν φασισμό και εντέλει φόβο; Μ.!
Χατζηνικολάου
μπαμπά;
• Στους και­ για μια νεαρή φ οιτήτρια. Τι συμβαίνει; Η όιάχι-
• ότι ο Νίκος ρούς του ψη­ τη γνώση στην υπηρεσία της μεταβιομηχανική
Ευαγγελάτος φιακού κα­ παραγωγής πα ίρνει την εκδίκησή της;
κατέφυγε στη π ιτα λ ισ μ ο ύ • Α ν μια νεαρή φ οιτήτρια απ’ τις Φιλιππίνες
δικαιοσύνη για να του
οι υπερτε­ μπορεί να τα ρ ά ξει τα ύδατα του Διαδικτύον
πάρει την επιμέλεια;
χνολογικές λεωφόροι του Διαδικτύου μπορούν στέλνοντας μηνύματα αγάπης ανά την υφήλιο.
Β .Μ . να τιναχτούν στον αέρα ακόμα και από την πλέ­ το ίδιο μπορούν να πράξουν χιλιάδες, εκατομ­
ον ανθρώπινη έκφραση: I love you! μύρια άνθρω ποι σ ’ όλο το πλανήτη.
ΑΥΣΤΡΙΑΚΟ
• Το άκουσμα της είόησης για τον ηλεκτρονικό • Ε κ ε ί φτάνει η ώ ρα της προληπτικής καταβο­
Στα αυτιά του Γιέργκ ιό “/ love you " που τάραξε την κανονικότητα του λής. Μ ια ημέρα μ ετά το τελευτα ίο κρούσμα ατα­
Χάιντερ έφτασε η
Δια δικτύου καταστρέφοντας ηλεκτρονικά α ρ ­ ξίας σ το Δ ια δίκ τυ ο, εκ π ρόσω π ος του F B IόήΕ
πληροφ ορία πως, τώ ­
χεία σ ’ όλο το κόσμο όεν προκάλεσε έκπληξη. νε με νόημα: «Ο ι δρά στες θα εντοπιστούν. Σε μ
ρα τελευταία, όλο και
περισσότεροι αυ­ Εόώ και μερικούς μήνες π εριστα τικ ά α πό τον βδομάδα, σ ’ ένα μήνα, σ ' ένα χρόνο. Πάντωςk
στριακοί προγραμμα­ πόλεμο της πληροφορίας βγαίνουν στον αφρό, εντοπιστούν». Μ ’ άλλα λόγια, ακόμα κι αν η
τίζουν μετανάστευση. γίνονται είδηση στα M M E όλου του κόσμου. Δ ια δ ίκ τυ ο φ αντάζει ανεξέλεγκτο και η τάξη στο
Γεμάτος αμφιβολίες, Ένας πολυεπίπεδος και ποικιλόμορφος πόλε­ εσ ω τερικ ό του εύθραυστη, το Μ ά τι τα βλέπα
παρουσιάζεται αυτο­
μος. γέννημα-θρέμμα αυτής της νέας θαυμάσιας όλα.
προσώ πω ς στη μετα-
εποχής. • Θ α ήταν αφ έλεια να ισχυριστεί κάποιος ότι οι
ναστευτική Υπηρεσία
της Βιέννης. Και • Οι ισχυρές χώρες του πλανήτη ανακηρύσ­ διασαλευτές της καλωδιωμένης τάξης αλλάζουν
πραγματικά, ο κόσμος σουν τους πειρατές του Διαδικτύου σαν το νέο τις ισορροπίες. Για π ράξεις εκδίκησης ενάντιο
είναι τόσος πολύς που εχθρό που θέτει σ ’ αμφισβήτηση την ευημερία στο αφηρημένο μεγάλο Α υτό, ενάντια στο Μάτι
σχηματίζει τεράστια της νέας (ψηφιακής) εκδοχής του καπιταλι­ που καταγράφ ει πρόκειται. Σαν μπουκάΐιο
ουρά. Μόλις τον βλέ­
σμού. Παράλληλα ανταγω νίζονται μεταξύ τους στον ω κεανό του Διαδικτύου.
πουν, διαλύεται η ου­
για τον έλεγχο αυτού του πεδίου. Ο ι ετεροχρο- • Ό μ ω ς η δυσφ ορία που δημιουργούν στοκ
ρά στο πιτς φυτίλι. Ο
κόσμος φεύγει προς νισμένες ευρωπαϊκές αντιδράσεις -χρωμ ατι­ κυριάρχους είναι εμφανέστατη. Αποτυπώνετοι
διάφορες κατευθύν­ σμένες με κοριύνες για την προστασία τω ν αν- σ τις π ρυσπ ά θειές τους να θέσουν υπό (εθνικό
σεις. Μόλις μετά κά­ θριόπινων δικαιωμάτων- για το αγγλοαμερικά- και υπερεθνικ ό) έλεγχο το σύνολο αυτού τοι
που κατορθώνει ο Χάι- νικο σύστημα δορυφορικής παρακολούθησης άυλου περιβάλλοντος. Κηρύσσοντας αυτό τι
ντερ να αδράξει έναν Έ σ ελ ον είναι μόνο μια πτυχή αυτής της κό­ νέο κυνήγι τω ν μαγισσών. Γ ια τί κάθε έφοΗ
από τους αραιώνο-
ντρας. Ο ψυχρός πόλεμος τελείω σε. Ό χ ι όμως στον ουρανό (ακόμα κι αν ο ουρανός δεν είη
ντες: «Τι συμβαίνει;
Θέλετε τώρα να μετα­ και αυτός του εμπορίου, της πληροφορίας, της τίπ ο τα πα ραπά νω α π ό τον χ ώ ρο ανάμεσα olt
ναστεύσετε ή όχι;» βιομηχανικής κατασκοπείας. τηλεφωνικές συνδέσεις) ταρακουνάει την ευ|
Και η φοβισμένη α πό­ • Ά ξιος προσοχής α π ’ την είδηση για τον ιό “/ μ ερία τους. Δ ε ν τους αφήνει ήσυχους να γελά)
κριση: «Λοιπόν, κύριε love you ” είναι ο τρόπ ος με τον οποίο πα ρουσιά ­ πάνω α π ' τα κέρδη τους. Δ ε ν τους επιτρέπει«
Χάιντερ, η υπόθεση στηκε. Πριν α π ' όλα, η ταυτότητα του δράστη. φωνάξουν ανακουφισμένοι π ω ς «όλα τελεί®
έχει ως εξής, αν θελή­ σαν».
Δεν προέρχεται α π ' τον υπεραναπτυγμένο Β ορ­
σεις να μεταναστεύ­
σεις τώρα, τότε εμείς ρά αλλά από τις Φιλιππίνες. Δ εν πρόκειτα ι για
μπορούμε να μείνου­ κάποιον γκουρού των νέων τεχνολογιών, αλλά Λ εω νίδα ς Βαλασόπουλο
με!» Τ ά σ ο ς Γ ο ύ λ α ς
»

10
 αντί
«...ΜΕΝΕΙ ΛΕΥΚΟ ΤΟ ΓΙΑΣΕΜΙ» ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
Μια παροιμία λέει
ΜΙΑ «ΕΚΚΛΗΣΗ» ΠΡΟΣ ΤΟΝ κ. ΒΟΥΓΙΑ «και κερατάς και
δαρμένος». Δεν φτάνει,
πιο πάνω και από τον προσωπικό αυτοεξευτελι- λοιπόν, που τρώνε στο
νάμεσα στις π ροεκλογικές «μ ετα γ γ ίσ εις » Χρηματιστήριο τα
πολιτικών π ροσώ π ω ν από κόμμα σε κόμ­ σμό και ν ’ αμαυρώνει τις αισθητικές μας αξίες,
λεφτά των
μα, η πιο ενδια φ έρ ου σ α αισθητικά είνα ι που μας έχουν απομείνει μόνη παρηγοριά.
μικροτζογαδόρων,
•υ κ. Βούγια. Τ ο ηθικό της μέρος, το ενΰπαρκτο Εμείς δεν είμαστε νέοι, όπως ο κ. Βούγιας. τους κατηγορούν από
ίλαδή συναλλακτικό στοιχείο, δεν με απασχο- Έ χου μ ε κάποια ηλικία και δεν μπορούμε για τις πάνω και για
ί. Γιατί μεγαλύτερο βάρος -κ α ι η θ ικ ό- έχει ενέρ γειές του να βάζουμε βόμβες ή να στρ εφ ό ­ ανωριμότητα όταν
:ην περίπτωση της δικής του «μ ετά γ γ ισ η ς» ο μαστε σε ναρκωτικά. « Τ α φάρμακά σου φ έρε τ έ ­ πανικοβάλλονται και
χνη της ποιήσεως που κάνουνε για λίγο να μη ξεφορτώνονται όσο-
σθητικός τρόπος που επ έλ εξε για ν α συγκαλύ-
ν ιώ θ ετα ι η πληγή» είναι η τροφή μας, η μυστική όσο τις μετοχές τους.
π τη συναλλακτική του πράξη. Β εβαίω ς έχει ο
μας χαρά, η μόνη μας απολαβή και ηθική α ντα­ Από την άλλη, αδυνατώ
ιθένας το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το ν εαυτό
να συμπαρασταθώ και
υ όπως θέλει, να τον διατιμά και να το ν διαθέ- μοιβή για τους μάταιους πολιτικούς μας αγώνες.
στο δράμα τους.
ι όσο θέλει. Κ α νείς δεν μπορεί να το ν εμπόδι­ Ε ίνα ι το απόλυτο κριτήριο και το αλάνθαστο μέ­
Μήπως όταν κέρδιζαν,
α σ ’ αυτό. Ό μ ω ς και κα νείς πάλι δεν έχει το δι- τρ ο μας, για να μετρούμε τα αναστήματα τω ν αν­
μαζί τα τρώγαμε; Μόνοι
ιίωμα, όποιο δρόμο κι αν πορεύεται, ακόμα θρώπων, όπως και του λόγου του, και να γλυκαί­ τους αποφάσισαν ότι
α το δρόμο του αυτοεξευτελισμ ού του, αισθη- νουμε με τέτο ια μετρήματα την πικραμένη μας είναι γεννημένοι γιάπις.
ιά σύμβολα απόλυτης αξία ς, όπως εκείνο το αξιοπρέπεια. Μ ε αυτά τα σύμβολα ζούμε, τρ ε ­ Ε, τώρα ας ξυπνήσουν
•ίημα του Σεφέρη, να τα προβάλλει ως δικαιω- φόμαστε και παρηγοριόμαστε. Μη μας τα εξευ ­ απ’ το όνειρο. Αλλά, θα
τελ ίζετε, κύριε Βούγια. Φ τά νει πια, έλεος, α νε­ μου πείτε από άλλα κι
ιή περιβολή της ηθικής του γύμνιας και να μας
λέητα κι ελ εεινά μορφώματα τω ν δίσεκ τω ν και­ άλλα δεν ξύπνησαν,
. μαγαρίζει. Δ ε ν φ τα ίει σε τίπ οτα το σεφ ερικ ό
ρών. τώρα θα τα
τράστιχο, για ν α το μ ετα χ ειρ ίζετα ι κανείς με καταφέρουν; Β.Μ.
τόν τον τρόπο. Δ ε ν είνα ι ανάγκη να α νά γετα ι
Αλεκος Τζιάλας

ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ! ΤΟ ΔΙΧΤΥ ΤΗΣ ΑΡΑΧΝΗΣ

γ ρόνο με τον χρόνο η (ιδκοτική) ροσυπογράφουμε την

Ι ί τηλεόραση και το (ιδ ιω τικ ό ) ρα-
- m . διόφωνο γίνο ντα ι αφ όρητα έτσι
θ ώ ς πνίγονται μέσα στην κακογου-
ιά τω ν διαφημίσεων και την χυδαιό-
■ΐα της σκοπιμολογικής «πληροφό-
:σης». Τ α (α ό ρ α τα ) αφ εντικά είναι
ρισσόιερο παρόντα στα μικρόφωνα
στις οθόνες απ’ ό,τι οι stars υπάλλη-
ί τους, τα θλιβερά ενεργούμενα της
ραδημοσιογραφίας.
ιλλά εγώ θα γκ ρ ινιά ξω τώ ρ α γι' άλ­
α γι' αυτόν τον εκνευριστικά ευήθη
•.λέκο» τω ν βλακωδών διαφημίσεων,
ι τα κουρντισμένα βαφτιστήρια που
ριμένουνε λαμπάδα-μπάρμπι και
ι τους απίστευτους εγκεφάλους οι
,DLOi λένε στο ρα διόφ ω νο λίγο πριν
,ό την μετάδοση μιας χυδαίας διαφή-
ρης τω ν παιδικών καταστημάτων
,,;nbo ότι είναι αυστηρούς ακατάλληλη
ν ανηλίκους (sic!). Κ α ι τι να κάνει,
ςπούμε, ο γονιός; Ν α σπάσει το ρα-
φωνο ή να π ε τά ξε ι τον πιτσιρικά
> το παράθυρο; Έ λ ε ο ς κ.κ. διαφη-
.„ταί!
Σ.ΙΤ.
Π ανοιχτή επιστολή του
Μίκη προς το ν πρωθυ­
πουργό, με την οποία κα ταγ­
γέλλει τις μεθόδους του « Δ ι ­
κτύου 21», την χρησιμοποίη­
ση της Δικαιοσύνης προς εκ­
φοβισμό όσω ν ασκούν κριτι­
κή στις π ράξεις και τις πρα­
κτικές αυτού του περίεργου
«διχτυού της αράχνης» και με
την οποία ζη τεί από τον κ.
Σημίτη να παρέμβει. Είναι
γνω στή, τέλος, η βιομηχανία
μηνύσεων που έχει εκπορευ-
θεί από το Δίκτυο ενα ντίον
γ νω σ τώ ν δημοσιογράφων
και πνευματικών ανθρώπων,
ενώ) είναι εισέτι ά γνω στο
ποια είνα ι ακριβώς τα μέλη
του
και πόσο είναι αλήθεια ότι
έχουν αποχωρήσει οι
φ ερόμ ενοι ως
αποχιυρήσαντες.
Σ.Ν. ■ν.
 \ Καραγεώργιεβιτς. Σωστός. γιαγιά μου και όλο μου το δ η λ ώ σ ε ι εγκαίρως, η(
Σου λέει ο άνθρωπος: αφού σόι. Ό π οιος δεν θέλει, ας το α π ό 17 αιώ νες.
κατέρρευσε η Ε Σ Σ Δ, τι μέ­ βγάλει. Αλλά μέχρις εκεί,
νει; Οι Η Π Α . Βουρ λοιπόν διότι αρχίζω και εκνευρίζο­ ΚΛΕΙΣΑΤΕ ΤΡΑΠΕΖΙ;
στη νέα διεθνή. μαι με την τόση πρόοδο. Ό λ α τ α σ ο β α ρ ά κλαμπ έχ;
τ η ν π ό ρ τ α τους, δεν
ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ έ χ ε ι τ ο αρχαιότερον; :
ΜΕΙΚΤΟ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
Δ εν αντιλαμβάνομαι τον κ. φ ά τ ε π ό ρ τ α , κ. Σταθόπι
Σταθόπουλο. Θέλει, λέει, να Και να μ η ν ξ α ν α κ ο ύ σ ω γ ια τ ο λε , π ο υ θ α ’ναι όλη &
μας θάψει αδιάβαστους στο ά β α τ ο ν τ ο υ Α γ ίο υ Ό ρ ο υ ς . σ α ς.
Δημαρχείο και να μας βγά­ Α ρ κ ε τ ά τ α έ χ ο υ μ ε ξ ε φ τ ιλ ί­
λει και νέες ταυτότητες, σει όλα. Ας α φ ή σ ο υ μ ε
άνευ Χ.Ο. Εγιυ προσωπικούς ήσυχους τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν
ΡΟΒΕΣΠΙΕΡΟΙ
είμαι άθεος, αλλά όταν πε- τους καλόγερους. Ή ρ θ ε Η κ υ β έ ρ ν η σ η τα ’βάλε τιίι
θάνο) τον παπά μου τον 0 έ- κ α ν έ ν α ς η γ ο ύ μ ε ν ο ς σ το με τ ο υ ς δικαστές, &
λο). Επίσης δεν έχο) καμία σ π ίτι σ α ς ν α σ α ς υ π ο δ ε ίξ ε ι τ ό λ μ η σ α ν να ασκήσι
διάθεση να βγάζω νέες ταυ­ π ο ιο ν θ α δ έ χ ε σ τ ε ; Δ ε ν δ ίω ξ η στον απερίγραι
τότητες στα χάλια που είμαι. γ ο υ σ τ ά ρ ο υ ν γ υ ν α ίκ ε ς ο ι α ρ χ η γ ό της ΕΛΑΣ, ο οι
ΣΤΟ ΚΑΛΟ Είμαι υπ’ αυτήν την έννοια ά ν θ ρ ω π ο ι, τι ν α κ ά ν ο υ μ ε ος π α ρ α μ έ ν ε ι στη 6ι
Α π ο χω ρ ο ύ ν οι «εκσ υγχρ ονι­ Χ.Ο., διότι το ίδιο ήταν και η τ ώ ρ α ; Το έ χ ο υ ν ά λ λ ω σ τ ε του , ε ν ώ είναι σχεδόν«
στές» του Σ υ να σ π ισ μ ο ύ δ ικ ό ς γ ια κακουργήμο
- εννοώ τα στελέχη, διότι Ο ι Ια κω β ίνο ι μάλιστα:
οι «εκσυγχρονιστές» ψ η ­ Π Α Σ Ο Κ μιλάνε για κράι
φ ο φ ό ρ ο ι έχουν π ρ ο π ο λ- δ ικα σ τώ ν, υπονοώνι
λού α να χω ρ ήσ ει. Θ α κά ­ π ω ς η δικαστική εξουσίι
νουν δίκτυο και θα π ε ρ ιμ έ ­ ν α ι αντιδραστική
νουν τις καρέκλες. Ζητάνε εκτελεσ τική προοδει
μάλιστα και π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ι­ Εγώ, λ ό γ ω Μ οντεσκιέ,
κή σ ύγκλιση με το ΠΑΣΟΚ, λ ιώ ς τ α ξέ ρ ω τα γράμμι
έτσι ώστε να π ρ ο ο δ ε ύ σ ε ι Π ω ς, δ η λα δ ή , η δικασίι
η Ελλάς με μπ ρ ο σ τά ρ η ε ξ ο υ σ ία υπάρχει γιο
τον Μ πίστη, τον Θ ανάση μα ς προστατεύει από
και τον Χ λω μούδη. Ω ρ α ία εκτελεστική. Θα ξαναγο
αριστερά. Του Μ εσαίου σ ο υ μ ε τ ώ ρ α στον Kopi
Χώρου. Λίγο κρασί, λίγο μά γνο;
θά λα σ σ α και τ ’ α γ ό ρ ι μου.
ΚΟΥΙΖ
ΤΑ ΟΡΦΑΝΑ Δ ε ν σας κάνει εντύπωση]ΐ
ΤΟΥ ΜΠΡΕΖΝΙΕΦ δεν διώχνει ο κ. Σημίτη;
Ξέρετε ποιος καθορίζει την αρχηγό της ΕΛΑΣ:
εξωτερική πολιτική της πράγμα φιυνάζει: προ«
Ελλάδος; Ο κ. Νίκος Κο- προφανώς για ομερτά. k
τζιάς, ο εξ απορρήτιον σύμ­
βουλος του Γιωργάκη. Α ν
δεν τον θυμάστε, να σας ΑΔΙΕΞΟΔΟ
βοηθήσιο εγώ. Τον θυμάμαι Δ η λ α δ ή ό σ ο ι δεν ανήκι
στα πηγαδάκια της Νομικής σ τ ο ν Μ ε σ α ίο Χώροι)
την δεκαετία του 70 και του ψ η φ ίζ ο υ μ ε τώ ρα; Έχ<
SO να εξηγεί το ζήτημα της β ε β α ίω ς να επιλέξΑ*
δικτατορίας του προλετα­ μ ε τ α ξ ύ ΚΚΕ κι Ανδρι %
ριάτου και να εκθειάζει την λ ά κ ο υ , α λ λ ά βλέπω
εισβολή τιυν σοβιετικιόν σ ύ ν τ ρ ο φ ο λ ίγ ο διστακ ^
τανκς στην Τσεχοσλοβακία. α κ ό μ η . Ν α, αυτά κά*
Τιόρα προσκυνάει τον Μπιλ κ. Λ ο ύ λ η , κ α ι μ α ς μ ^
Κλίντον και τον πρίγκιπα δεύετε. j \r
"X
12
αι η επανάσταση 8έλει τον χορηγό της
I την ώρα της ύπνωσης, που τα πάντα
ρ,ατούνται και τίποτε δεν φαίνεται ικανό
ταματήσειτην λεηλασία, οι
ηλώσεις στο Σηάτλ και την
αινγκτον φάνηκαν σαν όαση. Πολλοί
ττα σκεφτηκαν πως κάτι αλλάζει κι ότι
ιέο κίνημα γεννιέται. Ελπιδοφόρα τα
ματα, θετικά τα αποτελέσματα, βγήκε
Ανδριανόπουλος και τους
Ι Όρησε, σιγούρεψε το πράγμα ότι καλό
:αν οι διαδηλωτές.
νωστός και φίλος πια της απογοή­
I
τευσης από αγωνιστικές προσπά-
ζ θείες και πολιτικές αντίστασης -τέ-
τοιοι μας έλεγαν ότι ήμασταν οι
κομματικές νεολαίες που φάγαν τα
οι μας-, αρνιόμουν επίμονα να ασχολη-
;:ε άρθρα και συνεντεύξεις τιον ηγετιυν
,Κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποί-
Προσπαθοΰσα με κάθε τρόπο να δια-
::jo) την ουτοπία για όσο μεγαλύτερο
;;::ημα γινόταν, οπότε και η αποφυγή
ς ροσωποποίησης και της απομυθοποι­
εί αναγκαία.
;,· πρόσεχα όμως αρκετά. Κι έτσι υπέ-
στον πειρασμό να διαβάσυ) το ρε-
-άζ για τα στρατόπεδα εκπαίδευσης
-•-ιαδηλωτών της Ουάσινγκτον σ το Ε ψ ι-
ζ ·ΐς Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας. Δη-
,;>γός των στρατοπέδιυν, ένας βετερά-
κτιβιστής της Greenpeace -όχ ι ο Ευ-
ίπουλος, άλλος- και το όνομα του
5γου που εκπαιδεύει τα κακέκτυπα
,'σε, «Σύλλογος του Σαματά». Κάνουν
;λακίτσες οι αγωνιστές. Σκοπός τιον
ιτάτων, η εκπαίδευση πάνιυ σε τεχνι-
',η βίαιης αντιπαράθεσης και πολιτικής
ςχκοής. Εν ολίγοις, ζιζάνια . Μη ματο)-
' αμιά μύτη, μη σκιστεί κάνα τζιν και
Iαπ’ όλα να ξεμουδιάζουν οι δυνάμεις
ιολής. Φ ανταστείτε, δηλαδή, μέχρι
ψ
.;ό που ονομάζουμε σύστημα και κατε-
01"νο βαρέθηκε τόση ησυχία κι είπε να
^.χμε λίγο τζερ τζελέ. Τ ο επόμενο στά-
ι£ΐ>(παίδευσης θα είναι πιθανόν η διδα-
^ α τω ν κινητοποιήσειυν μέσοχ της δύ-
^ του εγκεφάλου και η επανάσταση
^ υ υπνωτισμού και τω ν ονειροΥξεων.
^θορμητισμός και η οργή, η αποφασι-
'■α;ητα και η μαχητικότητα θυσία στον
^ της οργάνιυσης και τω ν εντυπιόσειυν
του Βασίλη Μαρουλά
που πρέπει οπιυσδήποτε να κερδιθούν. Και
οι ελπίδες φρούδες για να μη χαλάει η πα­
ράδοση. Συν τοις άλλοις, βέβαια, και για
να μη μείνει καμιά ελπίδα να αιιυρείται και
να κουράζεται, στο εν λόγιο ρεπορτάζ ανα-
φέρεται ότι τα στρατόπεδα αυτά συντηρού­
νται από δω ρεές φίλων, μεταξύ τιον οποίων
και ο Τ εντ Τέρνερ, ιδιοκτήτης του CNN.
Μ έσα σ ’ όλα και κομπάρσοι τιον ειδήσεων
οι αγωνιστές. Ευκαιρία είναι στις επόμε­
νες κινητοποιήσεις να κατεβάσουν και το
αίτημα τιον ποσοστών από τις προβολές
τιον επεισοδίων. Διότι αυτοί οι κασκαντέρ
της επανάστασης μπορεί και να κινδυνέ­
ψουν κάποια στιγμή από το κλομπ κάποιου
αστυνομικού που δεν έχει εκπαιδευτεί κα­
λά ή δεν διάβασε σιοστά το σενάριο που
έλεγε ότι ο σοβαρός τραυματισμός διαδη­
λωτή είναι δύο επεισόδια αργότερα. Ή ,
ακόμη χειρότερα, να είναι προβοκάτορας
του ABC, του NBC ή κάποιου άλλου μεγά­
λου τηλεοπτικού καναλιού. Η προβοκά­
τσια, άλλωστε, στην Αμερική διαθέτει τα
καλύτερα στρατόπεδα. Εκεί εκπαιδεύτη­
κε, ως γνωστόν, η Μ αντλίν Ολμπράιτ κα-
θιός και πολλά στελέχη του Στέητ Ντηπάρ-
τμεντ (σ.σ.: πρόκειται για τα γνιυστά στού­
ντιο παραγιυγής καταστροφικιόν ταινιών).
Σε αυτά τα στούντιο γυρίστηκε και η τε­
λευταία επιτυχία με τίτλο «Η Ελλάδα τρο­
μοκράτης». Μ ια ταινία που με την προβολή
της κατέδειξε την ελλιπέστατη εκπαίδευση
τω ν δικιόν μας κυβερνητιυν που αμέσιυς
έσπευσαν γοναστιστοί vex ικετεύσουν για
συγγνοήιη και να απολογηθούν. Λ ες και τα
γκαζάκια στα A T M τω ν τραπεζιόν κάνουν
μεγαλύτερο κακό από τις βόμβες που σκά­
ζουν στα κεφάλια αθώ ων Σέρβων. Α ες και
οι ρουκέτες που σπάζουν τζάμια άδεκον
κτιρίων κάνουν μεγαλύτερο κακό από τις
ρουκέτες που ξεσκίζουν κορμιά Κούρδιον.
Λ ες και οι βόμβες σε συρτάρια και ντουλά­
πια της Εφορίας κοστίζουν περισσότερο
από τις ψυχές μι κριόν Ιρακινιόν που πεθαί­
νουν καθημερινά αβοήθητοι εξ αιτίας του
μποϋκοτάζ τιον Η Π Α . Και κανείς δεν τόλ­
μησε να αρθριόσει κουβέντα. Μ όνο ψέλλι­
σαν δικαιολογίες και συγγνιόμες. Έ τρ ε ξα ν
να γλείψουν κατουρημένες ποδιές και να
υπογράψουν αποικιοκρατικές συμφωνίες
αντιτρομοκρατικιόν συνεργασυόν με αυ­
τούς που, αφού δεν άφησαν όρθιο ούτε
φτερό ινδιάνου, ξεκίνησαν και συμμετεί­
χαν σε όλα τα ξεκληρίσματα του πλανήτη,
και τιυρα μετέτρεψαν σε Άγρια Δύση όλα
τα σχολεία τους, μοιράζοντας όπλα σε παι­
διά νηπιαγωγείου για να μαθαίνουν σκο­
ποβολή πάνω σε κινούμενους στόχους.
Εφόδιο που θα τους χρειαστεί στο επόμενο
Βιετνάμ. Αυτή η δουλικότητα που παρου­
σιά ζει η Ελλάδα με σκοπό να διαφυλάξει
την -τό σ ο πολύτιμη πια; — ησυχία της έχει
αρχίσει να γίνεται ιδαίτερα εκνευριστική.
Κι αυτή τη φορά ο φόβος για την έκθεση
που μας έδωσε την στάμπα του τρομοκράτη
δεν ήταν ο τουρισμός και η μειωμένη προ­
σέλευση αμερικανών επισκεπτών, αλλά η
Ολυμπιάδα. Ύ σ τ ε ρ α θα είναι κάτι άλλο
και κάτι άλλο και ούτω καθ’ εξής, ώσπου το
πέπλο της ανυπαρξίας να στριυθεί πάνω
και μέσα σε κάθε άνθροιπο.
Κι ας έρχονται οι τελευταίες αντιδράσεις
σαν αεράκι να κουνήσουν ελάχιστα τα
φύλλα τω ν δέντρων του κοιμισμένου δά­
σους. Σαν θρόισμα ακούγονται στ’ αυτιά
του εκάστοτε αρχηγού και των συνδαιτυ-
μόνων του στα μεγάλα φαγοπότια. Κι ας
εκνευριζόμαστε όταν αντιλαμβανόμαστε
τα παιχνίδια της εκτόνωσης. Αυτές τις βαλ­
βίδες ασφαλείας που λειτουργούν όταν οι
χύτρες είναι έτοιμες να σκάσουν. Που όταν
η αγανάκτηση αρχίσει να παίρνει διαστά­
σεις, σου βάζουν έναν Λαζόπουλο να κάνει
Δέκα Μικρούς Μήτσους για να λέει αυτά
που πρέπει να πει. Κι όσα λέει, να τα λέει
ακίνδυνα και με τρόπο που δεν θα ενοχλη­
θεί κανείς. Κι ο κόσμος να πιστεύει «τι
ιυραία, κάποιος τους γελοιοποιεί». Χωρίς
να καταλαβαίνουν ότι αυτοί που γελοιο­
ποιούνται είναι γ ι’ ακόμη μια φορά αυτοί
οι ίδιοι που έφαγαν το παραμύθι και νόμι­
σαν ότι αντέδρασαν κοιτώντας. Ό τι είπαν
τον πόνο τους μέσα από έναν Μήτσο. Ό τι
κέρδισαν το δίκιο τους γελώντας. Τόσο εύ­
κολα. Τόσο απλά. Κι ο λαοφιλής επανα­
στάτης της οθόνης τους, στα ρεπό της επα-
ναστικότητάς του, να γράφει στίχους για
τον Σάκη Ρουβά. Α ντιγράφω μερικούς από
το περιοδικό Μελωδία και τους αφιερώνω
σε ιίσους αρέσκονται να κάνουν γαργάρα
τα προβλήματα τους κι ύστερα να ξεκαρδί­
ζονται δακρύζοντας μην ξέροντας γιατί.
« Κρύο-ζεστό/γίναν τα νεύρα μου αντίσκη­
νο!Κάποια στιγμή είπα!«να λείπει τυ βύσσι­
νο»! Υπομονή και μ ' είχες στην αναμο­
νή/Τράβηξα μέσα στην καρδιά μου ένα χι».
Καλό αγώνα, σύντροφοι. Μ ε σημαία μας
μια φούστα.
13

Η αναγκαστική
διέξοδος από την κρίση
Τη ρήξη και την αποχώρηση από τον Συνασπισμό επ έλ εξα ν τελικά ο Ν ίκος
Μπίστης και περί τα 10 ακόμα στελέχη της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής
του κόμματος - ο ι λεγόμενοι « εκ σ υ γ χ ρ ο ν ισ τές» - καθώ ς η γεφύρω ση των
εσωκομματικών διαφορών που έχουν να κάνουν με την πολιτική ταυτότητα
και φυσιογνωμία του κόμματος δεν κατέστη δυνατό να επ ιτευ χ θεί.
τη χθεσινή συνεδρίαση τη: Πολι­
Σ
τικής Γραμματείας του κόμματος,
ο Νίκος Μπίστης ανακοίνωσε την
πρόθεσή του να συγκαλέσει. από­
ψε το βράδυ, σε σύσκεψη τους...
ομοϊδεάτες του (φλερτάροντες με τις νεό­
κοπες εκσυγχρονιστικές αξίες) συντρό­
φους του, προκειμενού αύριο το πρωί, κα­
τά την έναρξη τοιν εργασιών της διήμερης
ΚΠΕ, να λάβει πλέον και επίσημο χαρα­
κτήρα, το «διαζύγιό» τους με τη συνιστώσα
αυτή της Αριστερός.
Η συγκεκριμένη εξέλιξη δεν ξενίζει πά­
ντως τους, έστω και υποτυπωδιός, παρακο-
14
Σ Υ Ν Α Σ Π ΙΣ Μ Ο Σ
της Α ννέτας Καββαδία
λουΟούντες τα διαδραματιζόμενα στην
πλατεία Κουμουνδούρου αφού -απ ό την
προεκλογική ακόμα π ερίοδο- τα σημάδια
είχαν διαφανεί. Δ ε ν Οα ήταν υπερβολή
-ούτε Οα αδικούσαμε κ α νένα ν- αν λέγαμε
πως η απόφαση ήταν προειλημμένη, αφού
στελέχη του Π Α Σ Ο Κ τα οποία ήταν σε θέ­
ση να γνω ρίζουν τις παρασκηνιακές δια-
βουλεύσεις, και τους εκφραστές τους, έδι­
ναν. ανερυθρίαστα, το χρονοδιάγραμμα
των εξελίξειυν στον Συνασπισμό και, πριν
καν γίνει γνιυστή η απόφαση της αποχιόρη-
(Της τιον συγκεκριμένων στελεχών του
Σ Υ Ν τόνιζα ν μετά βεβαιότητος ότι «αυτό
θα συμβεί, σ τα σίγουρα κατά τη συνεδο
ση της Κ Π Ε ». Και, φυσικά, τα ίδια στελ
-πολλά ε ξ αυτώ ν προερχόμενα από το
ρο της πάλαι ποτέ Ανανεοπικής Αριο
ράς-, λησμονώντας τη θητεία τους και:
Κ Κ Ε Ε σω τερικού και την ΕΑΡ, διακηρ
τα ν με αρκετή δόση επιθετικότητα; ά
πάθους ότι «σ τις εκλογές της 9ης Απρι/,
θα πρέπει να διαλυθεί το μόρφωμα (!);
ακούει στο όνομα Συνασπισμός», ενοί
ω ρούσαν βέβαιη τη μη είσοδο του κόιιι
τος στη Βουλή.
Δ ε ν πρέπει, δε, να θεωρείται άσχετο
γεγονός ότι είναι τα ίδια στελέχη '
έβλεπαν νίκη του Π Α Σ Ο Κ με διαφορά
4%, προδιαγράφοντας, μάλιστα, ότι
Σημίτης μετεκλογικά θα τσακίσει και
Τ σοχατζόπ ου λο». Εν προκειμένω, ώ
να υπενθυμιστεί η άριστη προσωπική;
ση του υπουργού Εθνικής Άμυνας με
Νίκο Κ ω νσταντόπουλο και οι κατ’ επιπ
ληψη, δημόσιες τοποθετήσεις του I
Τσοχατζόπουλου π ερί της αναγκαίου]
αλλαγής του εκλογικού νόμου, θέση
απ οτελεί πάγιο αίτημα του πρόεδροι
Συνασπισμού.
Σε ό,τι αφ ορά τη μελλοντική πορεία
Νίκου Μπίστη και τω ν «συν αυτοί».r
ρείται σ ε γενικές γραμμές προδιαγε]«
μένη. «Θ α είμαστε πιο κοντά στο ΠΑΣ
απ’ ό,τι είναι ο Σ Υ Ν » δηλώνει και ηο
να γγέλ λειτη δημιουργία μιας κίνηση:
φ ιλ οδοξεί να αποτελέσει τον πόλο £»
που θα είναι δυνατό να προσε/./
-ό π ω ς λ έ ε ι- όλες τις διάσπαρτες δυνο
της Α ρισ τερ ός.
Ω στόσο, πρέπει να θεωρείται βέβαι
οι δυνάμεις οι προερχόμενες από tot
νασπισμό θα αφομοιιυθούν από
Π Α Σ Ο Κ και θα αποτελόσουν ουσία«
το άλλοθι του γ ι’ αυτό που ο Κώστας ί
της ονομ άζει «ανασύνθεση της Κεντ(
ριστεράς». Δ ε ν είναι τυχαία τα παριι
ματα στελεχο')ν που προέρχονται Φ
χώρο της Ανανεοπικής Αριστερά:
οποία αξιοποίησαν την πολιτική δηft s
’ X
'E(»v που είχαν ακολουθήσει στο
ΐγουμενο χρονικό διάστημα και την
,ργύρωσαν» με την ανάληψη θέσεω ν
κρατικού μηχανισμού, δίνοντας έτσι
το άλλοθι στο Π Α Σ Ο Κ . Τ ο κυβερνιόν
ια, από την άλλη πλευρά, δεν έκανε
α προσπάθεια να κρύψει τις ηγεμονι-
ου προθέσεις, προκειμένου να «καπε-
•ι» τον Σ Υ Ν και δεν δίστασε -όπ ω ς
ιύπτει από σχετικές δηλοίσεις του
ιματέα του κόμματος Κιυστα Σκανδα-
αμέσως μετά τη συνάντηση της Τετάρ-
ε τον πρωθυπουργό- να εμφανίσει τα
έχη αυτά ως... ικέτες στο βωμό του εκ-
ρονισμού.
:. Σκανδαλίδης, αφού προσπάθησε να
ιρύψει. την, ήδη, γνωστή από τον Τύπο
:,ντησή του με τον Νίκο Μπίστη -κάνο-
•λόγο για μια συνάντηση η οποία μπο-
. α έγινε «παρεμπιπτόντως και εν μέσω
ύ και αχλαδιού...» - στη συνέχεια,
,ρα από μπαράζ ερω τήσεω ν αναγκά-
. ε να παραδεχθεί ότι «ζή τη σε να με δει
Μπίστης και με είδε κάποια στιγμή»,
«αυτό δεν λέει τίπ οτα ». Πόχντως ο κ.
ττης έσπευσε να διαψεύσει τον συν-
,.ιμόνα του, λέγοντας ότι έχει να δει τον
ματέα του Π Α Σ Ο Κ πάνω από τρεις
μήνες και ότι «όποιος κατασκευάζει σενά ­
ρια με βάση συναντήσεις, θα διαψευσθεί
στο προσεχές μέλλον». Α ξιοπ ρόσεκ το εί­
ναι το γεγονός ότι ο κ. Σκανδαλίδης δηλιό-
νει την πρόθεσή του να διευρυνθεί το κυ­
βερνούν κόμμα και να συμπεριλάβει «όλες
εκείνες τις δυνάμεις που συμπαρατάχθη­
καν (σ.σ.: ποιοι και πώ ς;) μαζί μας» στις
εκλογές, αλλά ταυτόχρονα «α δ ε ιά ζε ι»
τους (χποχο)ρούντες από το Σ Υ Ν , λέγοντας
ότι il συνάντησή του με έναν εξ αυτχίιν «δ εν
σηματοδοτεί κανένα άνοιγμα!».
Ο Νίκος Κχυνσταντόπουλος δεν φαίνεται,
ω στόσο, να θορυβείται (σε τέτοιο, τουλά­
χιστον, βαθμό που να αναθεω ρεί κάποιες
από τις βασικές επιλογές της στρατηγικής
(χλλά και της τακτικής του), από τη συγκε­
κριμένη τροπή και το κείμενο το οποίο
«κ α τεβ α ίνει», προς έγκριση, στην αυριανή
συνεδρίαση της Κ Π Ε είναι, εν πολλοίς, η
εισήγηση του προέδρου του κόμματος
- μετόχ φυσικά τις απαραίτητες παρατηρή­
σεις που κινήθηκαν, όμως, σε λεκτικό επί­
πεδο και όχι σε επίπεδο πολιτικής ουσίας.
Τ ο «Α ρ ισ τερ ό Ρεύμα» αποδέχθηκε το εν
λχίγω κείμενο ως βάση συζήτησης, ενώ ο
ευρωβουλευτής Μιχάλης Παπαγιαννόχκης
θα εμφανιστεί -κα τά πόχσα πιθανότητα-
στην αυριανή συνεδρίαση με δικό του, ξ ε ­
χωριστό κείμενο.
Η εισήγηση του κ. Κωνσταντόπουλου δεν
απέχει πολύ από τις θέσεις που ανέπτυξε ο
πρόεδρος του Σ Υ Ν στη συζήτηση για τις
προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνη­
σης. Τ ο νίζει την ανάγκη αυτόνομης πορεί­
ας του Συνασπισμού, διατυπώνει εκ νέου
την εναλλακτική πρόταση εξουσίας και
τά σσετα ι υπέρ της πολιτικής των συμμα-
χιών υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι θα αλ­
λά ξει ο εκλογικός νόμος και θα υπάρξει
σαφές πλαίσιο για τον προοδευτικό εκσυγ­
χρονισμό της χώρας.
Αυτό που είναι σίγουρο και έχει πλέον κα­
ταστεί σαφές είναι πως η μέχρι σήμερα τα­
κτική της τήρησης λεπτών ισορροπούν και
της προσπάθειας συγκερασμού τόσο διαφο-
ρετικιόν τάσεω ν και προθέσεων στο εσωτε­
ρικό του Συνασπισμού δεν απέδωσε. Οι
αντιστρόφως ανάλογες με το μέγεθος του
κόμματος έριδες πρέπει να πάρουν ένα τέ­
λος καθιύς είναι αυτό που ζητεί, επιτέλους, η
βάση ενός κόμματος, η οποία έχει τις δυνα­
τότητες άρθρωσης ενός διαφορετικού πολι­
τικού λόγου, αρκεί αυτός ο λόγος να μην εί­
ναι αποτέλεσμα μιας αναγκαστικής ισορρο­
πίας σε τεντωμένο σχοινί...

Γ ιά ν ν η ς Ρ ά γ κ ο ς

Η ΝΑΡΚΗ
Υπόθεση «Γοργοπόταμος-Νοέμβριος 1964»

η Σ Ο Φ ΙΑ Ν Ο Σ Χ Ρ Υ Σ Ο Σ Τ Ο Μ ΙΔ Η Σ Το μεσημέρι της 29ης

Νοεμβρίου 1964, ο εορτα­
e»
ύ ΤΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΑ σμός της ανατίναξης της
ΐ) καιανραψη μιας δεκαετίας γέφ υρας του Γοργοποτά-
μου αμαυρώθηκε από μία
νέα έκρηξη, με θύματα
δεκατρείς νεκρούς και
δεκ ά δες τραυματίες. Ο
δημοσιογράφος Γιάννης
lilt
Ράγκος αποκαλύπτει ότι η
(111* έκρηξη αυτή προκλήθηκε
ιιέ από νάρκη που είχε τοπο­
V θετηθεί το φθινόπωρο του
1963, στο πλαίσιο "μυστικής
επιχείρησης" που οργανώ­
θηκε από Έ λληνες αξιω ­
$ ματικούς και πράκτορες της C IA με σκοπό την αποσταθε­
$ ροποίηση του πολιτικού κλίματος.
0 Έ να μοναδικό ντοκουμέντο για μία άγνωστη πτυχή της
if σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας.
iS Θα μας βρείτε στο περίπτερο 151
lf της 23ης Γιορτής Βιβλίου (στο Πεδίο του Άρεως), 12-28 Μαίου
ίιέ
Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ «Ε Ν Τ Ο Σ » Τηλ.: 76.48.900, Fax: 76.48.901
If
,ν· Internet: www.defacto.gr «e-mail: entos@defacto.gr
 Ο υνασπισμός χωρίς β α ρ β ά ρ ο υ ς
του Αγγέλου Τσεκερη

Πριν ανοίξει καλά καλά η συζήτηση για τα αίτια της εκλογικής πτώσης του ται, οι αποχωρήσεις αυτές θα γίνουν μει
ελάχιστο για όλους ψυχικό και φυσικάj
Συνασπισμού, φαίνεται ότι η φιλοπασοκική ή, επί το ακριβέστερον, φιλοσημιτική
λιτικό κόστος, η κατάσταση στον Συνασ:
ομάδα στελεχών έχει επιλέξει τον δρόμο της αποχώρησης. Οι εκκλήσεις του σμό κάθε άλλο παρά ξεκάθαρη δείχνι
Ν. Μπίστη, μόλις την επόμενη ημέρα των εκλογών, για νηφάλιο και δημοκρατικό Εγκλωβισμένη μέσα σε παραλυτικές ια
συνέδριο, που θα απαντούσε στα ανοιχτά ζητήματα πολιτικής γραμμής, ροπίες και αντιπαραθέσεις μηχανισμό«
εγκαταλείφθηκαν ταχύτητα και ο λόγος είναι προφανής. Σε ένα τέτοιο συνέδριο, κομματική ηγεσία μοιάζει να μην μποο
να προχωρήσει πέρα από την συζήτιρ
όσο νηφάλιο και όσο δημοκρατικό και αν είναι, η αντίληψη της σύμπλευσης με την
φραστικών διατυπώσεων για το πόσο αν
κυβέρνηση δεν έχει καμία απολύτως τύχη. Ενώπιον μιας πολιτικής ήττας που θα
παρκτο ή λιγότερο ανύπαρκτο είναι to p
μείωνε σαφώς την εμβέλεια και την δυναμική της ομάδας τους, οι και δεχόμενο προγραμματικής σύγκλισης,
εκσυγχρονιστές λεγόμενοι, κατεβαίνουν από το τρένο, φιλοδοξώντας να νιμουμ πολιτικής συνεννόησης ή εοι
συναντηθούν με την μεγάλη μάζα των ψηφοφόρων της αριστερός, που στις στοιχειώδους διαλόγου με το ΠΑΣθ|
τελευταίες εκλογές εγκατέλειψε το κόμμα. Δημιουργείται έτσι το παράδοξο, έναο/;
κλήρο κόμμα να ασχολείται κυρίως
πράγματα ανύπαρκτα, αφού το ΠΑΣΟ
ο πο'ις ακριβιός το σκέφτηκε η μεγά­ γραμματική και γόνιμη αντιπολίτευση. Η ούτε χρ ειά ζετα ι ούτε επιθυμεί μιατέτοιι

Τ
λη μάζα τιυν ψηφοφόρων της αρι-
στεράς που στις τελευταίες εκλογές
εγκατέλειψε το κόμμα, είναι μια πο­
λύ μεγάλη συζήτηση. Αντιστοίχως
μεγάλη είναι η ευκολία με την οποία κά­
ποιοι ξεμπερδεύουν με το εκλογικό αποτέ­
λεσμα, ισχυριζόμενοι ότι ο πολύς κόσμος
μετακινήθηκε προς το Π Α Σ Ο Κ απαιτιυ-
ντας από την Α ριστερά να κάνει το ίδιο.
Διότι έτσι δεν εξηγείται το γιατί ο ίδιος
ακριβώς κόσμος εγκατέλειψε την Μαρία
Δαμανάκη και διπλάσιασε τα ποσοστά του
Λ. Αυδή. Και επίσης δεν εξηγείται γιατί ο
ίδιος επίσης κόσμος παρέμεινε κατάα πο­
λύ μεγαλύτερο μέρος στον Σ Υ Ν στις ευρω­
εκλογές, έναν μόλις μήνα αφότου το κόμ­
μα είχε κατεβεί στους δρόμους, διαδηλιό-
νοντας σε ένα (κατά τους εκσυγχρονιστές)
ντελίριο αριστερίστικης παρέκκλισης,
εναντίον των βομβαρδισμών στο Κόσοβο.
Και ακόμα δεν εξηγείται το πο>ς είναι δυ­
νατόν οι μάζες να γυρίζουν την πλάτη στον
Σ Υ Ν , συνεγειρόμενες από τις προοπτικές
της μεγάλης κεντροαριστεράς, την ίδια
στιγμή που στο εσωτερικό του κόμματος το
ρεύμα αυτό είναι τόσο ανύπαρκτο ώστε να
μην επιτρέπει στους εκφραστές του να ελ­
πίζουν σε μια αξιοπρεπή παρουσία στο
προσεχές συνέδριο και να αποχωρήσουν
μετά.
Παρακάμπτοντας τα παραπάνω ερωτή­
ματα, οι εκσυγχρονιστές του Συνασπισμού
κατέθεσαν μια ελαφρώς ανεπαρκή πολιτι­
κή πρόταση για στροφή προς την προ­
ανεπάρκεια της πρότασης οφείλεται στο
ότι, πλην της λέξης «αντιπολίτευση», κανέ­
να απολύτως αντιπολιτευτικό στοιχείο δεν
αναφέρθηκε. Αποσπασματικές διαφορο­
ποιήσεις από κυβερνητικές επιλογές βρί­
σκονται πολύ πιο πίσω ακόμα και απ’ αυ­
τές δυσαρεστημένων στελεχιυν του
Π Α Σ Ο Κ που δεν υπουργοποιήθηκαν. Ο
ίδιος ο Τσοχατζόπουλος ή ο Σκανδαλίδης,
αν κληθούν να απαντήσουν στο πόδι «τι
δεν σας αρέσει στην κυβέρνηση;», θα
βρουν να πουν πολύ περισσότερα απ’ όσα
ελέχθησαν συνολικά τις τελευταίες τριά­
ντα μέρες, περιγράφοντας προγραμματι­
κές αντιπολιτεύσεις. Το μεγαλύτερο μέρος
τω ν επιχειρημάτων ανάγεται στη σφαίρα
της φιλολογίας, περιοριζόμενο σε διατυ-
πώσεις του τύπου «η πληθυντική και πολύ-
χριυμη κεντροαριστερά», «να μετατρέ­
ψουμε τον άγονο δικομματισμό σε γόνιμο
διπολισμό» ή σε εκκλήσεις για πολιτική
σύνθεση προς τον «μεσαίο χώρο του
Σ Υ Ν », αν αυτός είναι ο τρόπος να ανα­
φερθείς στα υπάρχοντα μεγέθη χωρίς να
προκαλέσεις κάποια ελαφρά θυμηδία.
Στον βαθμό που ο «μεσαίος χοίρος του
Σ Υ Ν » δεν φάνηκε να βρίσκει έξυπνη την
ιδέα, η εσιυκομματική μάχη για την συ­
γκρότηση της κεντροαριστεράς είχε εξ αρ­
χής κριθεί. Ο μόνος δρόμος που απέμενε
εκ των πραγμάτιυν ανοιχτός, ήταν αυτός
που χάραξε ο Βούγιας. Τι να κάνουμε; -
που έλεγε και κάποιος παλιός.
Π α ρ’ όλο που, όπιυς τουλάχιστον φ αίνε­
είδους σύγκλιση, ειδικά όταν είναι σεί
ση να κυβερνά αυτοδυνάμως, κατά τ
τρόπο που του αρέσει. Δημιουργείται β
σης και ένα άλλο παράδοξο, να έχει ανε
ξ ε ι μια τέτοιου είδους συζήτηση πριν ατ
σαφηνιστεί ποια είναι τα θέματα αιχμής·
οποία ο Σ Υ Ν επιδιώκει να περάσει οι#
πολιτική του, α νεξαρτή τω ς τ ω ν αποστάι*
ων που θα απ οφ ασίσει να κ ρ α τ ή σ ε ι από»
κυβερνητικό κόμμα ή, με μια απ λή xoifft
ντα, ποια είναι τα ζητήματα που καθισιό
αναγκαία και χρήσιμη την ύπαρξη τονο
πολιτικό σκηνικό.
Τ ο τοπίο π εριγράφ εται επαρκώς με
μοντέλο της βάρκας, οι επιβάτες τη; οι
ας α γω νίζοντα ι να βελτιώσουν ο έναςι
θέση του εν σχέσει με τον άλλον, χο^ρίς
ασχολούνται με την κατεύθυνση της >
χαιρίς να συναισθάνονται τον κίνδυνο μ
άμεσης ανατροπής. Χαρακτηρίζομε
κυρίους από βαθύτατη πολιτική ανεπι
κεια, οι διεργασίες αυτές οδηγούν το a
μα στο σημείο να αδυνατεί π λ ή ρ ω ς ν α »
φράσει έναν πολιτικό και κοινωνικό /«
που δεν τον διεκδικεί κανένας, τον/«
μιας σύγχρονης ριζοσπαστικής και αι
νομής αριστερός. Κ α ι πώς θα μπορο
άλλωστε, όταν περισσότερο από κάθε
λο κομμάτι του πολιτικού φ ά σ μ α τ ο ς , ιμ
στερά είναι εκείνη που για να υπάΰ
έχει ανάγκη από αξίες, κουλτούρα,tî h
λογία και συλλογικότητα, πράγματα f |ν
οποία κανείς δεν φ αίνεται να ασχολί [H
σοβαρά επί του παρόντος.
? γεγονός ότι η απερχόμενη Κεντρική
τροπή δεν έχει καν σκ εφ τεί να συζητή-
και να θέσει προς έγκριση τω ν μελών
κόμματος κάποιον απολογισμό για τον
πο με τον οποίον καθοδήγησε το κόμμα
i τα μέσα της δεκαετίας του ’90, είναι
εικτικό της κατάστασης που επικρατεί,
ήματα, όπως η αποσπασματικότητα
πολιτικής δράσης, η έλλειψη στοίχειώ-
ς αίσθησης επικοινωνιακής πολιτικής,
ργανωτική αδιαφορία και ανικανότη-
ο απογοητευτικός εκφυλισμός της λει-
ργίας των τάσεω ν, η συρρίκνωση της
ματικής βάσης, χρησιμοποιούνται μό-
υς επιχειρήματα τω ν μεν εναντίον τω ν
Δημιουργείται έτσι η εντύπωση ότι οι
ι άνθρωποι παλεύουν για την αναδια-
ή τω ν ίδιων θέσεων, αδυνατοϊντας να
ουργήσουν ως ενιαία ηγεσία, με σοβά­
ς . ιδελογικους προσανατολισμούς,
χεκύδη συνοχή, πολιτική στόχευση και
ανωτικές απαιτήσεις. Πράγματα, δη-
ή, που χρειάζονται σε ένα κόμμα της
ιτεράς, ώστε να πατάει γερά στα πόδια
να ξέρει τι θέλει, να διατηρεί συσπει-
ένη την βάση και τον κόσμο του, και
εκεί και πέρα, αν θέλει να κάνει συ-
/ασίες και αν θέλει να μην κάνει, χω-
■'U κινδυνεύει με διάλυση και χιυρίς να
τεύχεται κάθε φορά για την εκλογική
■πιβίωση.
.τή η ανυπαρξία σοβαρής πολιτικής
,ογνωμίας είναι που εξη γεί και το
:έλεσμα της πρόσφατης εκλογικής
,ιέτρησης. Ο κόσμος δεν γύρισε την
.η στην αριστερά, ούτε επειδή την
σκε περισσότερο φ ιλ ο -Π Α Σ Ο Κ ούτε
,δή την έβρισκε περισσότερο αντι-
,Χ )Κ απ’ όσο την ήθελε. Απλιός την
>ησε, την προσπέρασε σαν να μην κα­
ίνε καθόλου στις εκλογές και ψήφισε
που θα ψήφιζε αν ο Συνασπισμός δεν
>χε. Και αλήθεια, για τί να κάνει δια-
;τικά; Από μόνη της η αόριστη καταγ-
χτου δικομματισμού και το ξεκομμένο
ια για απλή αναλογική δεν αρκούν
α καταστήσουν ελκυστικό τον πολιτι-
όγο ενός αριστερού κόμματος. Μάλ-
ιιεριγράφουν την επιθυμία για μια
1φή του πολιτικού σκηνικού επί το βο­
ερόν, παρά μια πλήρως συγκροτημέ-
αστερή αντίληιμη για την κοινωνία, με
ολιτική, την κινηματική και την ιδεο-
ή της διάσταση. Κ α ι στον Σ Υ Ν θα
!ιε να γνω ρίζουν, ή έσ τω να διαισθά-
:ι, ότι σήμερα που η διακυβέρνηση
■>που έχει περάσει ανοιχτά στα χέρια
ιεγάλων οικονομικιύν συμφερόντων
ο κγριοί ηρ°θΥηογρΓοί
ΘΑίΑ ί ΔΕΧΤΕΙI t ΔΙΚΑ ΛΕΠΤΑ !
ΠΑΡΑΚΑΛΕΙίθΕ, ΚΑΘ?ί ΜΠΑΙΝΕΤί.
ΝΑ ΖΚ0ΥΠΙ2ΕΤΕ ΚΑΛΑ ΤΑ ΠΟΔΙΑ ίΑ ί
ΚΑΙ ΝΑ ΑΨΗΙΕΤί TON MAPI
ΠΟ
ASSU
lo a n :.
x r T , d i > i Ä n É ^ . i o \ s> \
»
' — ^
και οι διαφορές πολιτικής ανάμεσα στα
δύο μεγάλα κόμματα είναι λιγότερες από
ποτέ, υπάρχει τριγύρω πάρα πολύς κόσμος
που ξέρει να εκτιμά, να επιβραβεύει και
να στη ρίζει με θέρμη τον σοβαρό και υπεύ­
θυνο αριστερό πολιτικό λόγο. Τα περί συ-
μπληγάδων του δικομματισμού και απο-
κλεισμιυν από τα M M E είναι για να παρα­
κάμπτουν τις υποκειμενικές αδυναμίες και
να δικαιολογούν την αδράνεια και την
στασιμότητα. Ουδέποτε η αριστερά στην
Ελλάδα έδω σε πολιτική μάχη με ευνοϊ­
κούς όρους, εκτός αν είχε τα κότσια να
τους διαμορφώσει η ίδια.
Για να πούμε τα πράγματα με μιαά κου­
βέντα: Η αριστερά στην Ελλάδα υπάρχει
και θα υπάρχει, ασχέτως αν η ηγεσία του
Σ Υ Ν σκοπεύει ή όχι να αρθεί στο ύψος
τω ν περιστάσεων. Ο ι άνθριυποι, όμως, ου-
δόλιυς ενδιαφέροντα! αν φ ερ ’ ειπείν ο Λα-
φαζάνης θα εκλέξει περισσότερους συνέ­
δρους από τον Παπαδημούλη. Η κοινιυνία
περιμένει από την αριστερά απαντήσεις
σε κάπως ουσιωδέστερα ερωτήματα, όπιυς
γιατί κάθε οικονομική μεταρρύθμιση σχε­
διάζετα ι σε βάρος τω ν εργαζομ ένων και
ΧΞΛ
>
o
% IN
<
I—
IN
<
z
ftt
<
Ιλ Ι
0
w
11 » I H
fr 1
ö
I l/ J 3
■· MMiföf tfiM
..u ..
â f f l t i 2 r? ? -
lAl
H
*
IN
κάθε κοινωνική σε βάρος τω ν αδυνάτων, τι
έγινε στο Σηάτλ, στο Νταβός και στην
Ουάσιγκτον, πιός θα προστατευτεί το περι­
βάλλον από τα μεγάλα και μικρά συμφέ­
ροντα, πώς μπορεί να παλευτεί το τριαντα-
πεντάιυρο, γιατί η Ευριύπη ζει εξαχρειώ­
νοντας τον τρίτο κόσμο, γιατί η παγκο­
σμιοποίηση αφορά μόνο τους πλούσιους,
ποιος θα υπερασπιστεί την κοινιυνική
ένταξη και την αξιοπρέπεια τιυν μετανα-
στιυν, προς όφελος ποιων και εις βάρος
ποιων προωθείται η ευριυπαϊκή ολοκλή-
ριυση και πώς αυτό μπορεί να αλλάξει,
γιατί ο στυγνός φιλελευθερισμός κυριαρ­
χεί ως η μόνη ρεαλιστική προοπτική, πώς
θα ηττηθούν τα νεοεθνικιστικά και νεοσυ-
ντηρητικά πολιτικά ρεύματα, γιατί το χρη­
ματιστήριο και τα M M E χειραγωγούν και
εκφυλίζουν τις ανθρώπινες συνειδήσεις.
Μ πορεί η Α ριστερά να πείσει ότι αυτά
είναι τα ζητήματα τα οποία την απασχο­
λούν και για τα οποία υπάρχει; Α ς ασχολη­
θεί λοιπόν με αυτό, ας καταφέρει επιτέ­
λους να διατυπυϊσει το αυτονόητο και όλα
τα υπόλοιπα θα φαίνονται ιυς διά μαγείας
απλούστερα και ευκολότερα.
17
Ο κ. Καραμανλής,
ο κ. Καρατζαφέρης
και ο «μεσαίος χώρος»
Του Β. Αντιδεξιού
Αν και σύμφωνα με όλες τις εν δ είξεις ίο θέμα
Καρατζαφέρη έδειχνε, την ώρα που γράφονταν αυτές
οι γραμμές, να χάνει τη σημασία που του έδωσαν αρχικά
τα γνωστά για την αφερεγγυότητα τους ελληνικά
«μήντια», η περίπτωση του και «καναλάρχη» βουλευτή
της Ν έας Δημοκρατίας είναι ενδεικτική των
προβλημάτων που θα αντιμετωπίσει ο Κ. Καραμανλής στο
εγχείρημα «μετασχηματισμού» του κόμματος που άρχισε
ήδη να επιχειρεί. Δ εν είναι καθόλου τυχαίο, άλλωστε, ότι
ο Γ. Καρατζαφέρης επ έλ εξε να διαφοροποιηθεί από τις
επιλογές της ηγεσίας της Ρηγίλλης λίγες μόνο ώ ρες
μετά την τόσο διαφημισθείσα συνάντηση του κ.
Καραμανλή με τον κ. Μπερλουσκόνι, στο εγχείρημα
του οποίου φαίνεται ότι αναζητά κάποιο πρότυπο.
υτό που θέλησε κυρίως vu κάνει ο κ. Γ. Καρατζαφέρης εί­
Α
ναι να «π ει» στον κ. Καραμανλή «είμαι κι εγώ εδιυ» και να
προκαλέσει μια συνάντηση, ή άλλη αντίδραση, από τον
«αρχηγό», η οποία Ou τον αναδείκνυε ως έναν ακόμα από
τα «σημεία αναφοράς» στο διάλογο, ή καλύτερα τη διαμά­
χη, για το «νέο κόμμα». Επιχείρησε επίσης να αναλάβει ηγετικό
ρόλο στην κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος, εκφράζοντας τη
δυσαρέσκεια πολλιυν συναδέλφων του για τις «προσωπικές επι­
λογές του προέδρου», όπως ο πανταχόθεν βαλλόμενος τελευταία,
ατυχής εκπρόσιυπος του κόμματος κ. Α. Σπηλιωτόπουλος. Ό π ω ς
έλεγε συνάδελφος βουλευτής του κ. Καρατζαφέρη, «ο Γιώργος
εξέφρασε για τον Α. Σπηλι αετόπουλο τις απόψεις της μισής κοινο­
βουλευτικής ομάδας του κόμματος».
Ό σ ο για τις προοπτικές «διάσπασης» της Ν.Δ. και δημιουργίας
ενός νέου «α κ ροδεξιού» σχήματος, όπως ερμήνευσαν κάποιοι
βιαστικοί τις τελευταίες διαφοροποιήσεις γνω στώ ν εκπρόσωπων
του χοίρου, όπιυς οι κ.κ. Καρατζαφέρης και Ανδρεουλάκος, αυτές
είναι μάλλον πολύ ισχνές, για το άμεσο μέλλον τουλάχιστον. Α ν
και μια παρόμοια προοπτική θα ήταν μάλλον καλοδεχούμενη
από τον κ. Καραμανλή. Τι εννοώ; Α ν οι «α κ ρ ο δ εξιο ί» βουλευτές
18
της Ν .Δ. φύγουν από το κόμμα και ιδρύσουν ένα αμιγώς «δε5
και πατριιυτικό», αυτό θα δημιουργήσει αναπόφευχτα την ε\τ
πωση ότι το νέο κόμμα που σ χ εδιά ζει ο κ. Καραμανλής οδό
«πιο αριστερά». Θ α καταστήσει πιο ισχυρά τα επιχειρήματα
για την κυριαρχία στον περίφημο, όσο και ακατανόητο γκσ
πολλούς, «μ εσαίο χώ ρο». Μ ην εκπλαγείτε λοιπόν αν ο ίδιος ο
Καραμανλής ευνοήσει, ή προκαλέσει, στο μέλλον παρόμοιι
ενέργειες.
Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους κύριους στόχους τον
χειρήματος μεταλλαγής της Ν .Δ.: η απαλλαγή του κ. Καραμαι
από τα στερεότυπα που δημιουργήθηκαν από την 25ετή mim
δράση της Ν .Δ. και ο ανασχηματισμός, προς όφελος του,
«κομματικιόν κατεστημένων» που δρουν μέσα στο κ ό μ μ α και αι
φισβητούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την ηγεσία του. Πάοι
παράδειγμα την περίπτιυση Κ. Μ ητσοτάκη: στα δέκα περί®
χρόνια που ηγήθηκε του κόμματος κατόρθω σε ν α τ ό διαβρώσειι
τέτοιον τρόπο και να υπονομεύσει την ενότητα σε τ έ το ιο (toft
που να είναι αδιανόητη σήμερα η ύπαρξη της Ν .Δ. χωρίς τον ίί
Η σημερινή διάρθρωση της Ν .Δ., «τοπικές οργανώσεις», «κλαί
κές οργα νώ σεις», κοινοβουλευτική ομάδα, «κεντρική επιτροτ
κ.λπ. εδραιώθηκε επί Μ ητσοτάκη κατά τα πρότυπα του «διαίί
και βασίλευε». Α ν η κοινοβουλευτική ομάδα αμφισβητούσε
αρχηγό, αυτός θα μπορούσε να καταφύγει στην κομματική'
νιυση και το αντίστροφο. Ο Κ. Μ ητσοτάκης ήταν άλλιυστε εκεί
που υπέθαλψε τη διαμόρφωση τω ν διαφ όρου «ομάδο^ν» μέσα
κόμμα, για να «π α ίζει». Για παράδειγμα, επί ηγεσίας ποιου
δείχθηκαν από την ανυπαρξία ορισμένοι σημερινοί «α κ ρ ο δ ε:
βουλευτές;
ΠΑΛΑΙΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Ούτε είναι ασφαλιυς τυχαίο ότι και ο «μ εγάλος αντίπαλοί»
Κ. Μητσοτάκη, ο Α . Παπανδρέου, εφάρμοσε το ίδιο ακριβώς
τύπο κομματικής οργάνιυσης στο Π Α Σ Ο Κ . Π ώ ς και δεν ιοί
φθηκαν αυτό μέχρι σήμερα κάποιοι από τους γνιυστούς και β
γδούπους «πολιτικούς αναλυτές», ιδίως της Αριστερός; 0:
έλεγε κάποιος, και ο Π απανδρέου και ο Μητσοτάκης άντληί
τις εμπειρίες τους κυρίιυς από την «α π ο σ τα σ ία » και τις εφώ
σαν, με επιτυχία και οι δυο μετά το 1974. Μπορούμε λοιπό'
πούμε σήμερα ότι «το 1974» τελείω σ ε, όπως τελείωσε χα
1965» και «πάμε για καινούργια». Θ α ήταν άλλωστε πολιί
αφελής ο κ. Καραμανλής αν πίστευε τις διαβεβαιώσεις της κΛ
ρας Μπακογιάννη για «συμπόρευση» στη νέα πορεία της πας’
--------------------------------------------------
 ΐς και της άφηνε την πρωτοβουλία για την ίδρυση του νέου κάμ­
ατος. Ό λ ο ι γνω ρίζουν, άλλωστε, άτι μετά τη νέα απομάκρυνση
>υ οράματος της εξουσίας, κανείς δεν θα μπορούσε να ηγηθεί
ποτελεσματικά ενός κόμματος που συγκεντρώ νει στους κόλπους
>υ τόσες ομάδες, φ ράξιες, βαρωνέτα, απόψεις, εκτός από απο-
)ητευμένους οπαδούς.
Λέγονται και γράφ οντα ι πολλά για τη μορφή που θα έχει το νέο
άμμα, μετά την «επ ανίδρυση » της Ν έα ς Δημοκρατίας, μια πο-
εία που θα εγκαινιασθεί στο προσεχές έκτακτο συνέδριο του
άμματος, τον Ιούνιο, και θα ολοκληρωθεί στο τακτικό συνέδριο
ου θα ακολουθήσει προς τα τέλη του έτους. Σύμφωνα λοιπόν με
υτές τις πληροφορίες, θα προσληφθούν... μάνατζερ για να δια-
Ξΐρισθούν τις διάφορες κομματικές υποθέσεις, στα πρότυπα τω ν
εγάλιον επιχειρήσεων, θα καταργηθούν οι, σημερινές «τοπικές
τιτροπές» προκειμένου να οικοδομηθεί μια οργάνωση «Ν έο υ
ύπου» (πού είσαι Λ έ ν ιν !) και να καταργηθούν οι... «κομματάρ­
ες» (αμάν και πότε). Μ ε λίγα λόγια, το ν έο κόμμα του κ. Κ α ρα­
μανλή θα λειτουργήσει ως μια μεγάλη επιχείρηση (ελπίζοντας
coi ότι θα βγάλουν και κάποια λεφ τά για να καλύψουν τη γνωστή
ιιαύρη τρύπα» που τα λα ιπ ω ρεί τους πιστω τές της Ρηγίλλης).
1ΗΠΩΣ ΣΤΕΡΕΨΑΝ 01 ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ;
Ούτως ή άλλως, οι πρωτοβουλίες Καραμανλή θα τα ράξουν επί
ολλού τα πολιτικά ύδατα και ο αρχηγός της Ν .Δ . φ αίνεται μάλ-
3V να έχει πάρει την πρωτοβουλία (και το πλεονέκτημα) έναντι
)υ Π Α Σ Ο Κ crto θέμα της αναδιοργάνιυσης. Γ ια τί δεν πρέπει να
ας διαφεύγει ότι παρόμοιες εξελ ίξεις έχουν δρομολογηθεί και
to Π Α Σ Ο Κ , όπου όμως ο κ. Σημίτης αντιμετω πίζει ένα τελείω ς
ιαφορετικό και πολύ πιο δύσκολο για «μ ετε ξέ λ ιξη » περιβάλλον,
ε κάθε περίπτωση και οι δύο ηγέτες δείχνουν να συνειδητοποι-
υν ότι τα περιθώρια προσέλκυσης νέω ν ψηφοφορούν έχουν ε ξ ο ­
φληθεί στις τελευταίες εκλογές και για τα δύο κόμματα. Η περί-
ημη «δεξαμενή ψ ήφ ω ν» του Π Α Σ Ο Κ από τα αριστερά του στέ-
εψε. Ό π ω ς στέρεψ αν και οι ψηφοφόροι από την Π Ο Α .Α Ν . ή το
όμμα του κ. Μ άνου για τη Ν .Δ. Ό π ω ς όμως έχουμε επισημάνει
αι άλλη φορά, οι εκ παράλληλου εκδηλούμενες προσπάθειες με-
ίξέλιξης τιον δύο μ εγ ά λ ο ι κομμάτων επιβεβαιώνουν και τις προ-
έσεις οριστικής εγκαθίδρυσης ενός «δικομματικού συστήματος»
ιην Ελλάδα, κατά τα πρότυπα ιχλλιον μ εγ ά λ ο ι χω ρώ ν της Δύσης.
.V πάρουμε, όμιυς, ως παράδειγμα τις Η νωμένες Π ολιτείες και
ον «δικομματισμό» Ρεπουμπλικάνων - Δημοκρατικών, η τακτική
ναλλαγή τω ν δύο αυτιυν κομμάτων στην εξουσία και ο συνακό-
ουθος εμπαιγμός του αμερικανικού λαού, εξισορροπ είται από
yv ύπαρξη ισχυρών θεσμών του πολιτεύματος, όπως το Ανιυτατο
ικαστήριο, το Κ ογκρέσσο, οι επιτροπές της Γερουσίας κ.ά. που
σκούν ισχυρό έλεγχο στην εκάστοτε εκτελεστική εξουσία. Στην
ημερινή Ελλάδα θα ήταν α στείο να ισχυριστεί κανείς ότι μπορεί
Ί συμβεί το ίδιο με το ελληνικό Κοινοβούλιο ή τον Ά ρ ειο Πάγο,
α παράδειγμα. Θυμάστε τον κ. Γιαννόπουλο; Στην Ελλάδα τού
ήμερα ο μόνος «θ εσ μ ό ς» που μπορεί να ελ έγξει την εκτελεστική
;ουσία είναι τα «διαπ λεκόμ ενα».
:
γ
ίΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΚΔΟΤΙΚΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΑ
Ό π οιος διατηρεί ακόμα αυταπάτες μπορεί, ως παράδειγμα, να
ινατρέξει στα πεπραγμένα του συγκροτήματος Λαμπράκη ή του
ογκροτήματος Τεγόπουλου ή του συγκροτήματος Μπόμπολα
Ό.κ. ως προς το Π Α Σ Ο Κ . Τ Ι , ακόμα καλύτερα, ας μελετήσει
άπιυς προσεκτικά τη στάση που παίρνουν καθημερινά οι εφήμε­
ρ ε ς που πρόσκεινται στη Ν .Δ. απ έναντι στις επιλογές της ηγε-
Ά ρ η ς Σπ ηλιω τόπ ουλος κα ι Γιώ ργος Κ α ρ α τζα φ έρ η ς . Μ ' αυτούς
άρχισ ε η νέα διαμάχη...
σίας της. Ο Ελεύθερος Τύπος ενεργεί περίπου ως αντίπαλη εφη­
μερίδα, κι αυτό θα ήταν καλό για την δημοσιογραφία αν δεν
υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις συμπόρευσης με ισχυρούς διαπλεκο-
μένους, όπως ο κ. Κόκκαλης αίφνης - ή και αντίπαλοί του άμα λά­
χει. Η άλλη μεγάλη εφημερίδα της παράταξης, η νεόκοπη Χώρα
του κ. Τράγκα, υμνολογεί βεβαίως καθημερινά τον κ. Καραμαν­
λή, σ τενο ί συνεργάτες όμως του τελευταίου την αντιμετιυπίζουν
άκριυς επιφυλακτικά, ενιό ο «Ε .Τ .» την κατηγορεί ότι χρηματοδο­
τείτα ι (χπό τον κ. Αθανασούλη, ευνοούμενο του Π Α Σ Ο Κ και με­
γάλο αντίπαλο του Κόκκαλη στην πληροφορική (αν και μάλλον
το αντίστροφο φ αίνεται να συμβαίνει, επειδή η αρθρογραφία της
Χ ώ ρας μάλλον την Ιντρακόμ ευνοεί). Για την τρίτη άξια λόγου
εφημερίδα της Ν.Δ., τον Α δέσμευτο Τύπο του Δ. Ρίζου, είναι
γνιυστές οι σχέσεις της με τον μεγαλοεπιχειρηματία κ. Δ. Κοπε-
λούζο, ο οποίος λέγεται ότι στις τελευταίες εκλογές έθεσε στη
διάθεση της ηγεσίας του κόμματος όλα τα μεταφορικά μέσα του
στόλου του, μέχρι και μια... Π όρσε (ταχύτατος όντως ο εκσυγχρο­
νισμός της Ν .Δ.). Ό σ ο για την παλαίμαχη Απογευματινή και τον
μεγαλοεπιχειρηματία ιδιοκτήτη της , τον κ. Σαραντόπουλο, είναι
γνιυστές οι προτιμήσεις του σε επίπεδο «κορυφής» των διαπλεκο-
μένων.
Ο ι δυσκολίες του εγχειρήματος Καραμανλή έχουν βεβαίως και
την ιδεολογική διάστασή τους. Παράδειγμα, η αντίληψη που έχει
ο ίδιος και η ηγετική ομάδα του κόμματος για το νέο απόκτημα της
πολιτικής μας σκηνής, τον περίφημο «μεσαίο χώρο». Κρίνοντας
από όσα διαβάζουμε στον υπόλοιπο Τύπο, η σημερινή Ν.Δ. φαίνε­
ται να αντιλαμβάνεται το χώρο αυτόν είτε σαν το παλιό «κέντρο»
είτε σαν μια μάζα ψηφοφόρων που έχουν δυσαρεστηθεί από τα
δύο μεγάλα κόμματα και δεν προσελκύονται μετεκλογικά από τα
μικρότερα, κάτι δηλαδή σαν «αναποφάσιστους». Παρόμοιες από­
ψεις είναι κατά τη γνιυμη μου τραγικά λανθασμένες. Ό π ω ς μπο­
ρεί να αποδειχθεί και από έρευνες, ο σημερινός «μεσαίος χιυρος»
στην Ελλάδα αποτελείται κυρίιυς από ψηφοφόρους άνιυ του μέ­
σου μορφωτικού επιπέδου, καλής συνήθως οικονομικής κατάστα­
σης, με έντονη πολιτική συνειδητοποίηση, ο οποίος αμφισβητεί τα
σημερινά κομματικά κατεστημένα. Ο κ. Καραμανλής έχει απόλυ­
το δίκαιο που θέλει να τους προσελκύσει σε αυτό ή σε ένα άλλο
κόμμα του. Μ ε τι προσόντα, όμιυς, μπορεί να το κάνει; Μ ε ποια
στελέχη και με ποια έντυπα;
19
 Οικονομικοί ή « c ô v i k o î »
οι λόγοι της έντάξης;
του Κώστα Τσαλόγλου
ΞΕΚΙΝΗΣΤΕ °Λ ΑΠΛΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗ*
em vm nam km τe« εχετε rm
Για τις ε ξ ε λ ίξ ε ις στην ελληνική οικονομία και το βιοτικό nmroi τ?h misN m iAi°mi.
επίπεδο των ασ θενέσ τερω ν εισοδηματικά κατηγοριών inimmomi tu m m ni τλ αλελτλ
îîhateia tsn ommmsH
του πληθυσμού της χώ ρας, πολλά λέγονται και m TSN ΑΝΑϊΚΟΛΟΠΙίΤίΝ!..
γράφονται, μετά την «εξασφαλισμένη» ένταξή μας nsi m m iT t;
oji nim
στην περιώνυμη ΟΝΕ. Την ορθότερη απάντηση, j o nir m
nt τo m m
ωστόσο, στο ερώ τημα, μόνον όσα προετοίμασαν αυτή
την ένταξη μπορούν να τη δώσουν.
Και δεν είναι καθησυχαστικά.

εθνική μας οικονομία, αφ' ότου περιήλθε η διαχείρισή

Η
της στα χέρια του μεταμεληθέντος για τον κραυγαλέο
αντι-ευρωπάίσμό του Π Α Σ Ο Κ , υπέστη πρωτοορανή α γω ­
γή εξασθένησής της για να μη μείνει έ ξω από τις συντε-
λουμενες στην Κ οινότητα ενοποιητικές εξελίξεις, έστω
και με ονομαστικούς όρους. Μ ε τη βοήθεια της «δημιουργικής
λογιστικής» -τω ν λογιστικών ταχυδακτυλουργιών, δηλαδή, που
αποκρύπτουν την αλήθεια-, τα αριθμητικά κριτήρια για την
ένταξη ικανοποιήθηκαν. Π ριν προλάβουν, εντούτοις, να ολο-
κληρωθούν οι πανηγυρισμοί για το «επίτευγμα», άρχισε η έκ­
φραση, από τους ισχυρούς της ευρωζώνης, τω ν φόβων περί επι­
κίνδυνα αποσταθεροποιητικού ρόλου που μπορεί να διαδραμα­
τίσει η ελληνική παρουσία στη νομισματική λειτουργία και ισχύ
της «Ένοοσης». Τ α ώς τότε συγχαρητήρια για την ασκηθείσα
από την κυβέρνηση του κ. Κ. Σημίτη οικονομική πολιτική, διαδέ­
χτηκαν οι απροκάλυπτες αντιρρήσεις για... συνοίκηση με την οι­ συνδέοντας, παράλληλα, στο κοινω νικό πεδίο τον καταναλωπ
κονομία, που αυτή η πολιτική παρήγαγε! από την ευθύνη του παραγω γικού του εκσυγχρονισμού. Οι επι­
βαλλόμενες διαρθρω τικές αλλαγές, προκειμένου να απαλλανι
Η ΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ η οικονομία του παραλυτικού τριτοκοσμικού χαρακτήρα της, λ
Τ ο επανακτήσαν, με τις πρόσφατες εκλογές, την εξουσία, έγιναν. Α σκημένοι στην ψιευδοσοσιαλιστική άποψη της εχθρική:
Π Α Σ Ο Κ , ούτε ήθελε αλλά ούτε ήταν σε θέση να ασκήσει άλλη αντιπαράθεσης κρατικού και ιδιωτικού τομ έα της οικονομίας,
οικονομική πολιτική. Την πολιτική που θα αποκαθιστούσε την υπεύθυνοι κυβερνητικοί π α ρά γοντες αποδείχθηκαν εντελώ:
πραγματική σύγκλιση και θα εξα σφ ά λιζε στην εθνική μας οικο­ ακατάλληλοι για το ρόλο του εκσυγχρονιστή.
νομία την αποδοχή της ως γόνιμου και υπολογίσιμου εταίρου της Κ ά τω από τις αναχρονιστικές αυτές συνθήκες λειτουργίας %
Κοινότητας. Ό τα ν το «ιδ εο λ ο γικ ό » κίνητρο του Π Α Σ Ο Κ κατά οικονομίας το δημόσιο χρέος δεν έπαυσε ν α μεγαλώνει γιαvc
την άσκηση της κυβερνητικής του δραστηριότητας ήταν η διατή­ χρηματοδοτούνται τα ελλείμματα του δημόσιου τομέα. Απο»
ρηση με κάθε τρόπο τω ν αγαθώ ν της εξουσίας, η εφαρμογή μέ­ λυπτική του αδιεξόδου αυτής της πολιτικής, η σύγκριση δύο κρί­
τρω ν αναπτυξιακού αποτελέσματος και προσαρμογής, ταυτό­ σιμων δαπανατν του προϋπολογισμού του 1999, ταυτόσημη |ί
χρονα, προς το λειτουργικό κεκτημένο της Ε.Ε. θα ήταν αντίθε­ αντίστοιχες δαπάνες τω ν προηγούμενων προϋπολογισμών. Τ
τη. τόσο με τη συνταγή της ψηφοθηρίας όσο και με την ανάγκη ποσά που διατέθηκαν τον π ερασμένο χρόνο γ ια πληρωμή τόκι
κρατικοποίησης του κόμματος -κ α ι όχι, απλώς, κομματικοποίη­ του δημόσιου χρέους ανήλθαν σε 3.320 δισεκατομμύρια 5οα;
σης του κράτους- για να αποθαρρύνονται οι ενδεχόμενες κομ­ μές. Για την Π αιδεία, την Υ γεία -Π ρ ό ν ο ια , την Κοινωνική Ασφά­
ματικές απειθαρχίες ψηφοφόρων του. Η μακροημέρευση, έτσι, λιση διατέθηκαν, αθροιστικά, 3.634 δισεκατομμύρια! Γιατί]'
του διογκιυμένου και αναπαραγωγικού δημόσιου τομέα απο­ εξυπηρέτηση, δηλαδή, τω ν πολιτικο-οικονομικοτν επιλογών#
θάρρυνε την ιδιιυτική πλουτοπαραγωγική δραστηριότητα, απο- κυβερνήσεων του Π Α Σ Ο Κ η ελληνική κ ο ινω νία εστερείτο, z

20 Ικ
 εξακολουθήσει να στερείτα ι, το πενήντα τοις εκατό, σχεδόν,
ν κεφ αλαίων που έπρεπε να κατευθυνοται στην πολιτισμική
; ανέλιξη και στην τό σ ο α ναγκ αία «ε ξη μ έρ ω σ η » τω ν σ χέσεω ν
άτους και κοινωνίας.
ΊΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
>ΰματου δημόσιου χρέους και η οικονομική ανάπτυξη, για την
οία επαίρονται με τους συνθηματολογικοΰς τους ισχυρισμούς
κυβερνητικοί αρμόδιοι. Κ α ι η οποία ανάπτυξη, λένε, Ou επι-
χΰνειτους ρυθμούς της χάρις στην ενσω μ άτω σή μας στη ζώ νη
j ευρώ. Κ α ι πάλι οι επίσημοι αριθμοί τούς διαψεύδουν. Η υπ ο-
ιέμενη ανάπτυξη βρήκε τους τρ εις συ ντελεστές διαμόρφωσης
μ ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος αμετάβλητους στη διάρ-
ια τη ς τελευταίας δεκαετίας. Ο π ρω τογενής τομέας (γεω ρ γία ,
ιεία κ.λπ.), από συ νεισφ ορά του 10,5% αυξήθηκε σε 11%. Ο
■μέας τω ν Υ π η ρεσιώ ν β ελτίω σε το δικό του μερίδιο από 63%
' 63,3%. Ενώ ο ήδη καθυστερημένος τομέας της βιομηχανίας
■>ε την συνεισφορά του ν α μ ειώ νετα ι από 26,5% σε 25,7%. Θ α
έθετε, ίσως, κανείς, ότι η θεαματική τούτη στασιμότητα δεν
μβαδίζει και με στασιμ ότητα του Α Ε Π . Κ α ι εδώ λάθος. Συνυ-
;λογίζοντας την πλουτοπαραγωγική πρόοδο στις άλλες κοινο­
ύ ς χώρες, το κατά κεφαλήν προϊόν στην Ελλάδα, αμετακίνητο
ην τελευταία θέση του μέσου κοινοτικού όρου, με ποσοστό
'% μεταξύ 1995 και 1999, δείχνει την πλήρη αποτυχία της υπο-
έωσης για πραγματική σύγκλιση της οικονομίας, α ντί της ονο-
στικής σύγκλισης, αμφισβητήσιμης και αυτής. Κ α ι είναι η
|οτυχία, ακριβώς, της πραγματικής σύγκλισης εκείνη που προ-
άγράφ ειτην αδυναμία βελτίωσης τω ν εθνικο-οικονομικών μας
[ντεταγμένων μετά την ένταξη στη ζώ νη του ευρώ,
ρ λόγος είναι απλός. Κ α ι αν δεν ήταν ευρύτατα κατανοητός, δεν
\διατυπώνονταν οι επιφυλάξεις για το «π ρ ώ ιμ ο» της υποδοχής
|.ς στη ζώνη του ευρώ, όπως και οι ανησυχίες για την εξέλιξη της
;εί παρουσίας μας σε συντελεστή ανεπιθύμητων διαταραχών
υ ευαίσθητου ακόμη νομισματικού συστήματος της οικονομι-
ς και νομισματικής ένωσης. Η περίφημη διατηρησιμότητα τω ν
■ιτηρίων της ονομαστικής, αριθμητικών δεδομένων, σύγκλισης,
ν μακρόχρονη δυσκολία εξυγιαντικώ ν αλλαγών π ρ ο ο ιω νίζε­
ι. Και είναι πολύ πιθανό ότι οι «λ επ τές » διαπραγματεύσεις τις
;οίες επικαλέστηκε συχνά ο κ. Κ. Σημίτης με τους προεκλογι­
κές του λόγους, για να «επιχειρημ ατολογήσει» τη σκοπιμότητα
ιραμονής του στην εξουσία, αφού είναι ο μόνος που μπορεί να
; διεξά γει με τους αρμόδιους τω ν Β ρυξελλών (;), αφορούν σε
Περιθώρια» δημοσιονομικών και νομισματικών υποχρεώσεων,
οποία πρέπει να μας παραχωρηθούν, ώ σ τε να ανασάνει η ελ-
νική οικονομία από τις δοκιμασίες που υπέστη εν ονόματι της
γκλισης. Ό σ α «περιθοόρια», εντούτοις, και αν μας παραχωρη-
'ύν είναι αδύνατο να αποδειχθούν επαρκή για εφαρμογή μέ-
ων απεγκλωβισμού της οικονομίας από το τριτοκοσμικό της
εκτημένο». Π έρ α από το γεγονός ό τι οι κοινοτικές παραχωρή-
ις θα είναι ούτως ή άλλως περιορισμένης έκτασης, για να μην
ονιστεί η αρχή της «σ τα θ ερ ό τη τα ς», την οποία επιβάλλουν οι
μβατικές δεσμεύσεις όλω ν τω ν κρατών-μελών σχετικά με τις
μοσιονομικές και νομισματικές ε ξελ ίξεις τους.
...ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ ΚΟΝΔΥΛΙΑ
}τ α ν τα κεφ άλαια από τις ιδιωτικοποιήσεις θα κατευθύνονται
οχρεωτικά στην τα χ εία αποκλιμάκωση του δημόσιου χρέους
το επιτρεπόμενο 60% του Α Ε Π , ούτε ενίσχυση της κ οινω νι­
κής αποστολής του κράτους μπορεί να επιτευχθεί αλλά ούτε και
να υ π ά ρξει επαρκής διάθεση εθνικού χρήματος για την υποχρε­
ωτική, αναλογική συμπλήρωση τω ν προσφερόμενων από τα Κ οι­
νοτικά Ταμ εία κεφαλαίων, ώ στε να απορροφηθεί το σύνολό
τους. Ό τ α ν τα επιτόκια δανεισμού του κράτους εξισωθούν με
εκείνα της ευρωζώνης, η προσέλκυση αγοραστώ ν ελληνικών
ομολόγων θα είναι εξα ιρετικ ά αμφίβολη, με ό,τι αυτό συνεπάγε­
τα ι στην κάλυψη τω ν δημοσιονομικών ελλειμμάτων και στην τα ­
κτική τοκο-χρεωλυτική εξυπηρέτηση του χρέους. Ό τα ν ο τιμά­
ριθμος χονδρικής, παρά τις ποικίλες προσπάθειες τιθάσευσής
του, π ρ ο σ εγγίζει τους διψήφιους αριθμούς, η αντιπληθωριστική
σταθερότητα δεν θα είναι δυνατή με συνεχή συμπίεση του εισο­
δήματος τω ν μισθωτών και τω ν συνταξιούχων, όπως γίνεται ώς
τώ ρα . Ό τα ν , τέλος, ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Έ νω σ η τα
α σ θ ενέστερ α κεντρο-ευρωπαϊκά κράτη, η διανομή τω ν διαθέσι­
μων κοινοτικών πόρω ν -α ν συ νεχιστεί- θα συρρικνώσει εξαιρε-
Η μακροημέρευση του διογκωμένου και
αντιπαραγωγικού δημόσιου τομέα αποθάρρυνε
την ιδιωτική πλουτοπαραγωγική
δραστηριότητα, αποσυνδέοντας, παράλληλα,
στο κοινωνικό πεδίο τον καταναλωτή από την
ευθύνη του παραγωγικού του εκσυγχρονισμού.
τικά τα μερίδιά της. Στηριγμένη, λοιπόν, σε ποιες εθνικές πλεο­
νεκτικότητες, και χωρίς ανεπιθύμητες αντιδράσεις τω ν Βρυξελ­
λών, θα επιτευχθεί η υπεσχημένη ολόπλευρη ανάπτυξη της οικο­
νομίας και του βιοτικού επιπέδου τω ν εργαζομένων;
Σ το ερώτημα, δεν ευδόκησε να δ ώ σ ει απάντηση ο κ. πρωθυ­
πουργός, ούτε προεκλογικά ούτε με τις προγραμματικές του δη­
λώ σεις στη Βουλή. Τ ο μόνο που επικαλείται είναι τα τρισεκα­
τομμύρια τω ν π ροσδοκώ μενω ν εισπ ρ ά ξεω ν από τα Κοινοτικά
Ταμεία. Α λλά γ ια τί αυτά τα κεφ άλαια θα είναι πιο καρποφόρα
από όσο ήταν τα πενήντα δισεκατομμύρια δολάρια που τα τε ­
λευταία δεκαπέντε χρόνια εμπλούτισαν με δω ρεάν χρήμα τα
διαθέσιμα της οικονομίας; Τ ο ερώτημα θα μείνει, και αυτό,
αναπάντητο. Μ ε πλήρως δικαιολογημένη, πλέον, την απορία
του απλού πολίτη: Ή τ α ν προς το συμφέρον μας, λοιπόν, ή όχι,
να ταλαιπωρηθούμε για να γίνουμε μέλη της ζώνης του ευρώ;
Αυτή τη φορά, η απάντηση δεν είναι δύσκολη. Έ π ρεπ ε να μετά-
σχουμε στην εξελικτική οικονομική και νομισματική διαδικα­
σία της Ε.Ε., για τί αν μέναμε εκτός αυτής το εθνικό μας κύρος
θα υφ ίστατο α νεπ ανόρθω το πλήγμα. Η ένταξη στην ευρωζώνη
ήταν απαραίτητη για καθαρά εθνικούς λόγους, όχι για οικονο­
μικούς. Αυτούς, τους είχε υπονομεύσει το Π Α Σ Ο Κ αφ ’ ότου
ανέλαβε, το 1981, την εξουσία.
 Απόσπασμα από την Έκθεση
του Διοικητή της Τραπέζης Ελλάδος κ. Λουκά Παπαδήμου για το έτος 1999
Το πρόβλημα της ανεργίας
Το 1999, σύμφωνα με τις διαθέσιμες εκτιμή­
σεις τη ς Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Υ ­
πουργείου Εθνικής Οικονομίας, το π ο σ ο σ τό
τη ς ανεργίας μειώθηκε ελαφ ρά σ το 10,4-
10,5% (στην Ε.Ε. μειώθηκε σ ε 9,2%), ενώ συ­
νεχίστηκε η άνοδος τη ς απασχόλησης.
Ω στόσο, αναλυτικά στοιχεία δεν είναι ακόμη
διαθέσιμα.1
Κατά την περίοδο 1994-98, δηλαδή τα π ρώ τα
πέντε έτη τη ς εφ αρμ ογής του Προγράμμα­
το ς Σύγκλισης 1994-1999, το π ο σ ο σ τό τη ς
ανεργίας αυξήθηκε από 8,9% (1994) σε
10,8% (1998), ενώ στην Ε.Ε. μειώθηκε από
11,1 σ ε 9,9%. Στην Ελλάδα, σ το διάστημα
αυτό, η απασχόληση αυξήθηκε β ρ α δύ τερ α 2
από ό ,τιτο εργατικό δυναμικό. Πράγματι, με­
ταξύ 1993 και 1998 η αύξηση του εργατικού
δυναμικού κατά 380 χιλιάδες άτομα απορ-
ροφήθηκε μόνο κατά τα δύο τρ ίτα από τη δη­
μιουργία 250 χιλιάδων θ έσ εω ν εργασίας, με
αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός τω ν α νέρ ­
γω ν κατά 130 χιλιάδες άτομα.
Η ταχεία αύξηση τη ς π ρ οσ φ ορά ς εργασίας
τα τελευταία χρόνια ανατανακλά την άνοδο
του ποσοστού συμμετοχής τω ν γυναικών σ το
εργατικό δυναμικό, την αυξημένη -α ν και μό­
νο μερικώς καταγραφόμενη- παρουσία τω ν
αλλοδαπών εργαζομένων, καθώς και την εί­
σοδο ή την επιστροφή στην αγορά εργασίας
ατόμων που ενθαρρύνονται από τις ευνοϊκές
οικονομικές εξελίξεις και τα προγράμματα
προώθησης της απασχόλησης. Η ανεπαρκής
ζήτηση εργασίας είναι το «καθαρό» απ οτέλε­
σμα αντίρροπων εξελίξεων: τη ς μείωσης τη ς
απασχόλησης στον αγροτικό τομέα, τη ς σ τα ­
σιμότητας στον δευ τερογενή τομ έα και της
σημαντικής αύξησης σ τον τομέα τω ν υπηρε­
σιών. Γενικότερα, οι αναδιαρθρώσεις οι οποί­
ες συντελούνται σε όλους το υ ς τομείς τη ς ελ­
ληνικής οικονομίας οδηγούν αρχικά σε ταυ ­
τόχρονη άνοδο τη ς παραγωγικότητας και τη ς
ανεργίας, ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται από
επενδύσεις «εξοικονόμησης εργασίας».
Ω στόσο, οι πολλαπλασιαστικές ευνοϊκές επι­
δράσεις τω ν αναδιαρθρώ σεω ν και τη ς ανό­
δου τη ς παραγωγικότητας στη συνολική οι­
κονομική δραστηριότητα μπορούν μεσομα-
κροπρόθεσμα να συντελέσουν σε ανάκαμψη
ή σε ταχύτερη αύξηση τη ς απασχόλησης,
υπό ορισμένες όμως προϋποθέσεις, που συν­
δέονται με την αποτελεσματικότητα του εκ­
παιδευτικού συστήματος, την ευελιξία τη ς
αγοράς εργασίας, την αποδοτικότητα τω ν
πολιτικών απασχόλησης και την εφαρμογή
μακροοικονομικής πολιτικής που ευνοεί ταυ ­
τόχρονα τη στα θερ ότη τα και ανάπτυξη.
Οι βασικοί δείκτες αναδεικνύουν τα κύρια
προβλήματα της αγοράς εργασίας. Πρώτον,
το π οσοστό απασχόλησης (δηλαδή, το σύνο­
λο τω ν απασχολουμένων ω ς π ο σ ο σ τό του
πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετώ ν) αυξήθηκε
από 55,9% το 1994 σ ε 57,2% το 1998, αλλά
παραμένει χαμηλότερο από το π ο σ ο σ τό απα­
σχόλησης στην Ε.Ε. (61%), το οποίο με τη σει­
ρά του είναι πολύ χαμηλότερο εκείνου τω ν
ΗΠΑ ή τη ς Ιαπωνίας (75%). Ω στόσο, εάν λη-
φθεί υπόψη με πόσα πλήρως απασχολούμε­
να άτομα ισοδυναμεί ο συνολικός αριθμός
τω ν απασχολουμένων και στη συνέχεια υπο­
λογιστεί εκ νέου το π ο σ ο σ τό απασχόλησης,
τό τε -σύμ φ ω να με εκτιμήσεις τη ς Ευρωπαϊ­
κής Επιτροπής- η απόκλιση τη ς Ελλάδος
από το ν κοινοτικό μέσο όρο εξαλείφεται. Το
γ εγ ο ν ό ς αυτό συνδέεται με το χαμηλό π ο σ ο ­
σ τό μερικής απασχόλησης στην Ελλάδα
(6,0%) και το αντίστοιχα σχετικά υψηλό π οσ ο­
σ τό στην Ε.Ε. (17,4%). Δ εύ τερ ον, η ανεργία
είναι υψηλότερη μεταξύ τω ν νέω ν και τω ν γ υ ­
ναικών, ενώ σημαντικό είναι και το πρόβλημα
τη ς διάρκειάς της. Πράγματι, το 1998 το πο­
σ ο σ τό ανεργίας έφθανε το 29,8% για το υ ς ν έ­
ους κάτω τω ν 25 ετώ ν (Ε.Ε.: 19,4%), το 16,5%
για τις γυναίκες (Ε.Ε.: 11,9%) και το 39,4% για
τις νέες γυναίκες (Ε.Ε.: 20,7%), ενώ οι μακρο­
χρόνια άνεργοι αποτελούσαν το 56,5% του
συνόλου τω ν α νέργω ν (Ε.Ε.: 48%).3Αντίθετα,
το π ο σ ο σ τό ανεργίας τω ν ανδρώ ν άνω τω ν 25
ετώ ν ήταν 5,1%, δηλαδή χαμηλότερο από ό,τι
στην Ε.Ε. (7,3%), γ εγ ο ν ό ς που εν μέρει α ντα­
νακλά μακρότερο χρόνο παραμονής στις θέ­
σεις απασχόλησης στην Ελλάδα.
Τα δεδομένα που αναφέρθηκαν υπ οδηλώ ­
νουν, μεταξύ άλλων, ότι απαιτείται βελτίωση
τω ν συστημ άτω ν γενικής εκπαίδευσης και
επαγγελματικής κατάρτισης, έτσι ώ σ τε οι ν έ ­
οι να αποκτούν γνώ σ εις και δ εξιό τη τες που
θα το υ ς επιτρέπουν να ανταποκρίνονται στη
ζήτηση για διά φ ορ ες ειδικότητες, η οποία
συνεχώ ς μεταβάλλεται λό γω τω ν τεχ νο λο γι­
κών εξελίξεω ν. Επίσης, η τό ν ω σ η και τη ς
π ρ οσ φ ορ ά ς ερ γα σία ς από νέου ς μπορεί να
επιτευχθεί με τη μείωση τη ς φορολογικής
επιβάρυνσης τη ς εργασίας, ιδίως τη ς σ χετι­
κά ανειδίκευτης και χαμηλά αμειβόμενης, κα­
θ ώ ς και με την ενίσχυση τω ν κινήτρων για
απασχόληση και κατάρτιση μέσω φ ο ρ ο λ ο γι­
κών ρυθμίσεων ή ειδικών παροχών, ενώ η δη ­
μιουργία θ έσ εω ν ερ γα σία ς για νέους μπορεί
να ενθαρρυνθεί με την ελάφρυνση το υ κό­
σ το υ ς εργασίας για τις επιχειρήσεις.4Ακόμη,
η αύξηση του π οσ οσ τού απασχόλησης τω ν
γυναικών προϋποθέτει ότι θα π ροω θηθεί
στην πράξη, με μέτρα ενίσχυσης τη ς κοινωνι­
κής υποδομής, η νομικά κατοχυρωμένη ισ ό­
τη τα ευκαιριών τω ν δύο φύλων στην ε ρ γ α ­
σία. Παράλληλα, η μείωση του αριθμού τω ν
μακροχρόνια α νέργω ν απαιτεί π ερ ισ σότερ η
έμφαση στη «διά βίου μάθηση», δηλαδή στην
συνεχή ανανέωση τω ν δεξιοτή τω ν. Απαιτεί­
ται, τέλος, μεγαλύτερη ελαστικότη τα του
χρόνου εργασίας και ευκαμψία τω ν συνολι­
κών αμοιβών,5 καθώς και α π οτελεσμ ατικότε­
ρη αντιστοίχιση τη ς π ρ ο σ φ ο ρ ά ς και τη ς ζή ­
τη ση ς στην αγορά ερ γα σ ία ς6. Πρέπει πά­
ν τω ς να σημειωθεί ότι η αξιολόγηση του βαθ­
μού ευελιξίας τη ς ελληνικής α γο ρ ά ς ε ρ γ α ­
σίας δεν πρέπει να στη ρίζεται μόνο σ τις θ ε­
σμικές ρυθμίσεις (ορισμένες από τις οποίες
παραμένουν περιοριστικές) αλλά και στις
π ρ α γμ α τικ ές
συνθήκες.
Ενδεικτικά
α να φ έρ ετα ι
ότι, π ρ ώ το ν
η ελληνική
οικονομία
κ α τό ρ θ ω σ ε,
στη ν τε λ ε υ ­
ταία δεκ α ε­
τία, να α π ο ρ ­
ρ οφ ή σ ει εκα­
το ν τά δ ε ς χι­
λιάδες οικο­
νομικούς με-
τανάστε ς
(παρά τη ν
απουσία, μέ­
χρι π ρ ό σ φ α ­
τα, ικανοποι­
ητικού νομικού πλαισίου) δεύτερον, τα ωρά­
ρια ερ γ α σ ία ς διακρίνονται στην πράξη από
μεγάλη ελα σ τικ ό τη τα (ιδιαίτερα στις πολυά­
ριθμες μικρές επιχειρήσεις) και, τρίτον, οιμι-
σ θολογικ ές δ ια φ ο ρ ές (η «ψ αλίδα» των απο­
δοχώ ν) διευ ρύνονται α ρ γά αλλά σταθερά με
τά τη ν κατάργηση τη ς ΑΤΑ και το ν εκσυγχρο­
νισμό το υ σ υ σ τή μ α το ς συλλογικών διπραγ-
μ α τε ύ σ ε ω ν τ ο 1990...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Συγκεκριμένα, δεν είναι ακόμα διαθέσιμα τα
στοιχεία τη ς έρ ευ ν α ς εργατικού δυναμικού της
ΕΣΥΕ για το 1999.
2. Τα στοιχεία για την απασχόληση περιγράφουν
μόνο κατά προσέγγιση τις ε ξελ ίξεις και ενδεχομένως
υποεκτιμούν τη ν αύξησ ή τη ς. Πρέπει να ληφθεί
υπόψη ότι σε όλη τη διάρκεια τη ς δεκαετίας του
1990 ήταν συνεχής η εισροή οικονομικών
μεταναστώ ν από χώ ρες εκτό ς Ε.Ε., αλλά η
καταγραφ ή τη ς από τις επίσημες στατιστικές ήταν
ανεπαρκής (εκτός από το 1998). Το 1998
ολοκληρώ θηκε η πρώτη φάση τη ς διαδικασίας
νομιμοποίησης τω ν αλλοδαπών εργαζομένων.
3. Ο λα τα στοιχεία για την Ελλάδα αφορούν το β’
τρίμηνο το υ 1998. Τα στοιχεία για την Ε.Ε.
π ροέρχονται από τη βάση δεδομένω ν New Cronos
τη ς Eurostat.
4. Πράγματι, η ακολουθούμενη πολιτική
απασχόλησης είναι σε σημαντικό βαθμό
εναρμονισμένη με το στόχο αυτό (προγράμματα
επιδότησης τω ν επιχειρήσεων για απασχόληση
άνεργω ν νέων, π ρογράμματα επιδότησης της
αυτοαπ ασχόλησης νέων, ρυθμίσεις για την ανάληψη
από τον κρατικό προϋπολογισμό μέρους των
εργοδοτικώ ν και τω ν εργατικώ ν ασφαλιστικών
εισφορών που συνδέονται με την απασχόληση νέων
ή νεοπροσλαμβανομένω ν).
5. Στην κατεύθυνση αυτή μπορεί να συμβάλειη
ευρ ύτερ η αξιοποίηση τω ν σχετικά πρόσφατων
νομοθετικώ ν ρυθμίσεω ν για τη διευθέτηση του
χρόνου εργασίας, τη μερική απασχόληση και τα
τοπικά σύμφω να απασχόλησης.
6. Στην κατεύθυνση αυτή ήδη συμβάλλει ο εν
εξελ ίξει εκσυγχρονισμός το υ Ο ΑΕΔ με την ίδρυση
τω ν Κέντρων Π ροώ θησ ης τη ς Απασχόλησης, η
δημιουργία -α π ό το υ ς κοινωνικούς ετα ίρ ο υς-
Γραφείω ν Ενημέρω σης Ανέργω ν και Επιχειρήσεων
και η έναρξη λειτουρ γίας «ιδιωτικών γραφείων
συμβούλω ν εργασ ίας».
23
 Ο Β. Ζήσης, στενός σ υνεργάτης πριν από χρόνια του Αντί και συναυτουργός σε α ρ κ ε τέ ς από τις δημοσιογραφικές
επ ιτυχίες του π αρελθόντος, άφησε το περιοδικό το 1991 για να ακολουθήσ ει τις δ ικ ές του επ ιλο γές. Όποιες κι
αν ήταν α υ τές, είναι γεγο νό ς ότι στο τέλ ο ς τον οδήγησαν να εμπ λακεί σ ε παιχνίδια εξο υ σ ία ς, κύριο συστατικό
των οποίων ήταν η φίμωση και κηδεμόνευση του Τύπου. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο αναγκάστηκε να
εγκα τα λείψ ει την ενερ γό δημοσιογραφία τα τελευ τα ία χρόνια. Το Αντί φ ιλ ο ξεν εί σ ήμερα έν α ιδ ια ίτερ α ενδιαφέ­
ρον ρεπορτάζ του, το οποίο απ οδεικνύει με συγκεκριμένα γεγονότα τον έλ εγχ ο που ασκούν τα διαπλεκόμενα
στον Τύπο και αποκαλύπτει τη «συνωμοσία σιωπής» που συγκαλύπτει την α λ ή θεια για τις σ χ έσ εις του Κόκκαλη
με την Στάζι και τη διαφθορά.

!ΦΠ
■ άζ στο Ρβπορτά
του Βασίλη Ζήση

Η σιωπή με την οποία ο υπόλοιπος
Τύπος υποδέχτηκε τις αποκαλύψεις
τον Αντί για το δυσώδες παρελθόν
του Σωκράτη Κόκκαλη στην Στάζι δεν
πρέπει να εκπλήσσει τους τακτικούς
αναγνώστες του περιοδικού. Όλοι
αντιλαμβάνονται εξάλλου ότι η σιωπή
αυτή είναι τόσο επιδεικτική που
σ χεδόν... κραυγάζει «συγκάλυψη» και
«συμπαιγνία». Άλλωστε, από την
πρώτη στιγμή που το περιεχόμενο
των αρχείων της Στάζι για τον
Κόκκαλη έγινε γνωστό στην Ελλάδα
(φθινόπωρο του 1994),
η δημοσίευση των σχετικών
εγγράφων έγινε αντικείμενο
ασύλληπτων για
τον απλό αναγνώστη παρασκηνιακών
ανταλλαγών, διαφθοράς και εξαγοράς
συνειδήσεων.
ε αυτήν ακριβοκ την διαφθορά συ­
που χαρακτήριζε την επιχειρηματική δρα-
στηριότητά του πριν η Σ τά ζι επ εξεργα στεί
το σχέδιο δωροδοκιών που αποκάλυψε
ήδη το περιοδικό, δηλαδή «έ ν α μικρομά-
γα ζο εμπορικού αντιπρόσωπου».
Ό λ α αυτά όμως δεν μπορούν να αποδει-
χΟούν με γενικολόγους ισχυρισμούς και
εύκολους αφορισμούς. Χ ρ ειά ζοντα ι και οι
συγκεκριμένες αποδείξεις. Για αυτό το λό­
γο αποφάσισα, ύστερα από αρκετά χρό­
νια, να γράήιυ) αυτό το άρθρο για το περιο­
δικό, ένα «ρεπ ορτά ζ στο ρεπ ορτά ζ» που,
ανεξάρτητα από κάθε προσωπικό κόστος,
αποδεικνύει κατά τη γνώμη μου ότι ο Κόκ-
καλης δεν είναι παρά ένας «γίγαντα ς με
πήλινα πόδια» που στηρίζει την όποια δύ­
ναμή του στην φτηνή συνείδηση ορισμέ­
ν ο ι.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ
ΤΗΣ ΣΤΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Το φθινόπωρο του 1994 ο Δ. Ρίζος απο-
χιόρησε (μάλλον εκόιώχθηκε) από τον
Ελεύθερο Τύπο και την θέση του κατέλαβε
ο Μιχαήλ Σαρρής, ιος «εκ π ρ όσο^ ο ς» μιας
περιστασιακής πλειοψηφίας στο Δ.Σ. του
μόνο και μόνο χάρις στην φιλία τους μειοί
εκλιπόντα. Ιθύνω ν νους της πλειοψηφώ;
αυτής ήταν ο Γ. Κύρτσος, αλλά επειδή δεν
τον «έ π α ιρ ν ε » εκείνη την εποχή να αντικα­
ταστήσει το ν Δ . Ρίζο, συμφώνησε στην
προώθηση του Μ. Σαρρή, για να τον «φά­
ε ι» αργότερα, όπως και έγινε.
Στη συνέχεια, ο Δ . Ρίζος προχώρησε,;
την οικονομική υποστήριξη του ξενοδοχο
επιχειρηματία Κ. Μήτση, στην έκδοση χοι
Α δέσμ ευτου Τύπου, με κύριο στόχο ιο
αναγνωστικό κοινό του Ελεύθερου Τύποι
Η διεύθυνση του τελευταίου πανικοβλήθΐ)
κε και, προκειμένου να εμποδίσει την £/
δόση της νέας εφημερίδας του κ. Δ. Ρίζοι.
αποφάσισε να «χτυπήσει αλύπητα» κάθι
πιθανό και απίθανο χρηματοδότη τοι
προκειμένου να τους εκφοβίσει και να μη'
δυόσουν λεφτά. Ό λ α αυτά καλύφθηκαν βί
βαια πίσω από βαρύγδουπα άρθρα γιαη'
«εξυ γ ία ν σ η » και «δ ια φ ά ν εια » στον Tot
Ο κ. Σαρρής α νέθ εσ ε σ ’ εμένα την οργά-
νωση αυτής της εκστρατείας και ηλίθιοι
δώς την ανέλαβα, πιστεύοντας ότι, ανι·
ξάρτητα από τις πραγματικές προθέσει;
τής τότε διεύθυνσης του Ε.Τ., η αποκά»

Σ
γκεκριμένων εκδοτικών και πολιτι­
κών παραγόντων στηρίζεται και η
αντίληψη περί του δήθεν «πανίσχυ­
ρου Κόκκαλη». Α ν δεν είχε την οι­
κονομική δυνατότητα και τους μηχανι­
σμούς που του επιτρέπουν να σταματά κά­
θε φορά την δημοσιοποίηση αποκαλύψε-
ων σε βάρος του -και κατά συνέπεια την
γνωστοποίηση τω ν παρανομιών του στη δι­
καιοσύνη- Οα ήταν ακόμα στο επίπεδο
«Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη», η οποία
διακήρυξε ότι «ανέλαβε τα πράγματα» για
να απαλλάξει, υποτίθεται, την εφημερίδα
από την «κακοδιαχείριση» της εποχής Ρί­
ξου. Στην πραγματικότητα, αληθινή τους
επιθυμία ήταν να βγουν κι αυτοί από την
αφάνεια και να συμμετάσχουν στη διαχεί­
ριση της κληρονομιάς Βουδούρη, παρόλο
που ήταν άσχετοι περί τα εκδοτικά και εί­
χαν τοποθετηθεί στο « Ιδρυμα Βουδούρη»
ψη τω ν υπόγειων χρηματοδοτήσεων οτ
Ν .Δ. (έρ γο κυρίως του «οικονομικοί /
μπι» που η γείται ο Κ. Μητσοτάκης) θαr
νέβαλε στην α νεξαρτη σία του Τύπου χ·
στην ενίσχυση της κυκλοφορίας του ΕJ
μιας εφημερίδας που μπορούσε να ί\
εκτός διαπλοκής. Μ ε αλλά λόγια, είδα'
«τυ ρ ί», αλλά δεν είδα την «φάκα». 0
δεν υπάρχει χοίρος και χρόνος γι’ Φ
Κάποια άλλη φορά.

24
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
Μεταξύ τιυν άλλων, δικαιολογημένα στο
όχαστρο της πολεμικής φαρέτρας του
Τ. μπήκε τότε και ο Σ. Κόκκαλης, φίλος
ιι συμπαραστάτης κατά καιρούς του Δ.
ζου. Έ τσ ι, κατά τη διάρκεια της δημο-
ογραφικής έρευνας που ακολούθησε ήρ-
ιν στην κατοχή μου πληροφορίες και ορι-
ιένα έγγραφα που αποδείκνυαν ότι πριν
ιό δύο χρόνια (το 1992) και με αφορμή
ν σύλληψη του επικεφαλής της «τρομο-
»ατικής υπηρεσίας» της Σ τά ζι Χέλμουτ
,5ιτ στην Αθήνα (τον ίδιο χρόνο), η γερμα-
κή κρατική ασφάλεια (Β Κ Α ) είχε ενημε-
')θει την ελληνική αστυνομία ότι στα αρ-
Λα της Σ τάζι είχαν βρεθεί κάποια στοι-
ία για τις σχέσεις που ο Σ. Κόκκαλης είχε
ο παρελθόν μαζί της. Η σημαντικότερη
.ιό τις πληροφορίες εκείνες ήταν μια λί-
α με τους αριθμούς τω ν τρ α π ε ζικ ο ί λο-
.ιριασμών στο όνομα Ελλήνων που βρέ-
^καν στην «τράπ εζα της Σ τά ζι» Deutsche
andelsbank (D H B ) του Ανατολικού Βε-
ιλίνου. Την ίδια εποχή (καλοκαίρι 1992),
. έγκυρο γερμανικό περιοδικό Capital δη-
ισίευσε τις προπες σημαντικές πληροφο-
ες για τις σχέσεις του Κόκκαλη με την
άζι. Και πάλι κανείς δεν ενδιαφέρθηκε
,; ερευνήσει το θέμα, ούτε κανένα έντυπο
ν αναδημοσίευσε τις πληροφορίες του
ρμανικού περιοδικού, παρόλο που η με-
φραση του κειμένου κυκλοφορούσε πα-
3ύ.
Οπλισμένος» με αυτές τις προπες πλη-
φορίες, έπεισα τη διεύθυνση του Ε.Τ. να
ιτρέψει μία επί τόπου έρευνα και άρχι­
σα το μαραθιόνιο ρεπορτάζ στην Γερμα­
νία, που οδήγησε τελικά στην ανεύρεση
τιυν αρχείοιν της Σ τάζι για τον Κόκκαλη
και την Ιντρακόμ , αυτά ακριβοις που έχει
αρχίσει ήδη να δημοσιεύειτο Α ντί. Στο ση­
μείο αυτό οφείλω να σημειοισω -κ α ι προ-
καλο') οποιονδήποτε να με δια\|ιεύσει- ότι
από την εποχή που κατέρρευσε το καθε-
σαός Χ όνεκερ (1989) μέχρι τότε (Ο κ τώ ­
βριος 1994), επί πέντε δηλαδή ολόκληρα
χρόνια, κανείς έλληνας δημοσιογράφος
στη Γερμανία και κανένα έντυπο στην
Ελλάδα δεν είχαν ενδιαφερθεί να ερευνή­
σουν το «αυτονόητο», τις σχέσεις δηλαδή
του Κόκκαλη με την Σ τά ζι και τι μπορεί να
έκρυβαν. Ό λ ο ι τους αναγκάστηκαν να
ανακαλύψουν το κρυμμένο μυστικό μόνον
όταν αργότερα, τον Ιανουάριο του 1995, η
ειδική ανακριτική επιτροπή που είχε συ­
γκροτήσει η γερμανική Βουλή δημοσιο­
ποίησε τις έρευνές της για τις σχέσεις του
Κόκκαλη με την Στάζι.
Μ έχρι τα τέλη Οκτωβρίου 1994 είχα συ-
γκεντριόσει τόσες πληροφορίες για τις
σχέσεις του Κόκκαλη με την Σ τά ζι που με
έκαναν να πιστέψω ότι είχα στα χέρια μου
μια ακόμα δημοσιογραφική επιτυχία, σαν
εκείνες του παρελθόντος στο Α ντί. Ο ι
πληροφορίες εκείνες ταξινομήθηκαν σε
τρία μεγάλα θέματα: Προπον, τη δράση
του Κόκκαλη ως πράκτορα της Σ τά ζι1δεύ­
τερον, τις πληροφορίες που είχε συγκε-
ντροκιει η Σ τά ζι για τη δράση του Κάρλος
στην Ε λλάδα1 και τρίτον, το εμπόριο
οπλιόν που έκανε η Σ τά ζι στην ευρύτερη
περιοχή της Μ εσογείου, με τη συνεργασία
ελλήνων επιχειρημάτων. Ό τα ν, όμως,
υπέβαλα τα πρόπα κείμενα για δημοσίευ­
ση, η απάντηση της διεύθυνσης ήταν πως,
επειδή επρόκειτο για «πολύ σοβαρό θέ­
μα» από το οποίο «διακυβευόταν η τύχη
της εφημερίδας» (γιατί άραγε;), έπρεπε
να συνεχίσω τις έρευνες μέχρι τα στοιχεία
«ν α καταστούν αδιάσειστα». Συνέχισα
λοιπόν να προσκομίζιυ νέα στοιχεία, που
επιβεβαίωναν και ενίσχυαν τα προηγού­
μενα, αλλά η απάντηση ήταν κάθε φορά
«π ερίμ ενε».
Στις αρχές Νοεμβρίου 1994, επειδή οι δι-
ευθύνοντες του Ε.Τ. είχαν πανικοβληθεί
από την επικείμενη έκδοση του Αόέσμεν-
τυν Τύπου και έψαχναν για «μεγάλο θέ­
μα», άρχισα να τους πιέζω να επιτρέπουν
τη δημοσίευση της έρευνας για τη Στάζι.
"Υ στερ α από ένα απίθανο παρασκήνιο
διαπραγματεύσεων, παζαριών και απει­
λών παραίτησης, δέχθηκαν να αρχίσει η
δημοσίευση της έρευνας, ξεκινώντας όμως
από τα θέματα περί τρομοκρατίας και υπό
τον όρο «ν α μην γίνει νύξη περί Κόκκαλη»
μέχρι νεωτέρας. Δέχθηκα, ελπίζοντας ότι
αν τα πρώτα δημοσιεύματα είχαν απήχη­
ση, θα τους έπειθα να προχωρήσουν. Π α­
ράλληλα, προκείμενου να διασφαλίσω τη
συνέχιση της έρευνας για τον Κόκκαλη,
αλλά και την δική μου ακεραιότητα, κατέ­
θεσα όσα στοιχεία είχα στα χέρια μου
στον τότε αντιεισαγγελέα εφετών Γ. Ζορ-
μπά, που πραγματοποιούσε ήδη τη γνιοστή
προκαταρκτική εξέταση για τη σύμβαση
του 1.000.000 ψηφιακών παροχών του
1994 της Ιντρακόμ με τον ΟΤΕ.
25
ΠΡΩΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ κ. ΕΒΕΡΤ
Έ τ σ ι άρχισε η δημοσίευση της γνωστής
ερευνάς του Ε.Τ. για τις σχέσεις του Κ ά ρ ­
λος με την ελληνική τρομοκρατία. Ο ρ ι­
σμένοι θα θυμούνται ασφαλιύς ότι η έρευ­
να εκείνη είχε απήχηση και ταρακούνησε
τα λιμνάζοντα ύδατα της δημοσιογραφι­
κής έρευνας όταν αποδείχθηκε -κ α ι προ­
βλήθηκε από την τηλεόραση του Α ντέν-
ν α - ότι η ελληνική αστυνομία είχε κάποια
γνιύση τω ν αρχείων της Σ τά ζι από το 1992
και ότι το καλοκαίρι του 1993 είχε συλλά-
βει συνεργάτες του Κάρλος, αλλά τους
άφησε... ελεύθερους να διαφύγουν στο
εξωτερικό. Επί μία εβδομάδα τα αρχεία
της Σ τά ζι ήταν ένα από τα κύρια θέματα
τω ν εφημερίδων και τω ν τηλεοπτικών
σταθμών, αλλά και πάλι ούτε λέξη για τον
Κόκκαλη. Αντιθέτιυς, όπως συμβαίνει πά­
ντα σε ανάλογα περιστατικά, αυξήθηκαν
οι διαφημιστικές καταχωρίσεις του ομί­
λου Ιντρακόμ στα M M E.
Στη δράση, όμως, του Κάρλος στην Ελλά­
δα εμπλέκετο και η εταιρεία «Ν . Κιο-
λείδης Α Ε Β Ε ». Από τις έρευνες της γερμα­
νικής Βουλής για την Σ τά ζι προέκυψαν
αδιαμφισβήτητα στοιχεία, σύμφωνα με τα
οποία άνθρωποι του Κάρλος είχαν διεισ-
δύσει στην εταιρεία αυτή και την χρησιμο­
ποιούσαν για λαθρεμπόριο οπλιόν στη Μ έ­
ση Ανατολή, εν γνιυσει και με την υποστή­
ριξη της Στάζι. Ό τα ν δημοσίευσα το σχετι­
κό ρεπορτάζ (Δευτέρα 14.11.94) έγινε το
«έλα να δεις». Μεγαλοσχήμονες παράγο­
ντες, που συνδέονταν φιλικά και επιχειρη­
ματικά με τον Κιολεΐδη πίεζαν να σταμα­
τήσει η έρευνα, συγγενείς του που εμπλέ­
κονται σε εκδοτικές επιχειρήσεις απειλού­
σαν και ο ίδιος ο Έ β ερτ, πρόεδρος τότε
ακόμα της Ν.Δ. και ισόβιο μέλος του
«Ιδρύματος Τύπου» κάλεσε τη διεύθυνση
του Ελεύθερου Τύπου στη Ρηγίλλης και
τους προειδοποίησε σε αυστηρό τόνο: «Τ ι
πάτε να κάνετε, να γκρεμίσετε το σύστη­
μα;» Και ζήτησε να σταματήσει η έρευνα
αμέσως και επί τόπου, προφανιυς για να
μην φτάσει στον Κόκκαλη. Ό τα ν όμιυς ο
Μ. Σαρρής τόλμησε να ψελλίσει ότι «υ ­
πάρχουν στοιχεία για τον Κόκκαλη και τί­
θεται θέμα δεοντολογίας», ο Έ β ε ρ τ βρήκε
τότε την εξής φόρμουλα διαφυγής: Συμφώ­
νησε να συνεχισθεί η έρευνα, επειδή δεν
μπορούσε να κάνει διαφορετικά, αλλά
απαίτησε, λόγο) της «σημαντικότητας του
θέματος και προκειμένου να μην γίνει κα­
μία γκάφα» να τον ενημερώνο) εγώ προ-
σιυπικά για τα νεότερα στοιχεία. Κανείς
από την τότε διεύθυνση του Ε.Τ., συμπερι­
λαμβανομένων και τω ν «δασκάλων της δη­
μοσιογραφίας», δεν τόλμησε να ορθώ σει
το ανάστημά του στις απαιτήσεις Έ β ερ τ.
Π όσο μάλλον να παραιτηθεί. Ο ι εποχές εί­
χαν αλλάξει ριζικά. Επί Άρη Βουδούρη, ο
τότε αρχηγός της Ν.Δ. Κ. Μητσοτάκης
αναγκαζόταν να τον επισκέπτεται στο
γραφείο του στους Τράχωνες και να περι­
μένει υπομονετικά την σειρά του να τον δει
στην αίθουσα αναμονής. Α ντιθέτω ς, οι
«κληρονόμοι» του στο «Ίδ ρ υ μ α Τύπου»
ενδιαφέρονται μόνο για το ποιος θα έχει
την εύνοια της εκάστοτε κομματικής ηγε­
σίας . Ο ι λεπτομέρειες όσω ν ακολούθησαν
δεν έχουν πλέον σημασία. Α ξ ίζ ε ι όμως να
σημειώσω ότι την πριύτη φορά που ενημέ­
ρωσα προσωπικά τον Έ β ε ρ τ για την έρευ­
να, στο προσωπικό του γραφείο στην Ρη­
γίλλης, ο άνθρωπος που ήθελε να γίνει
πρωθυπουργός αναφιυνησε έκπληκτος:
«Κ α λά βρε παιδί μου, δεν τα γνωρίζουν
όλα αυτά οι Αμερικανοί;».
Έ τσ ι, η έρευνα για την τρομοκρατία και
τα αρχεία της Σ τά ζι σταμάτησε άρον-άρον
και ακολούθησε η γνωστή σιωπή μέχρι τα
μέσα Ιανουάριου 1995. Τότε, η ανακριτική
επιτροπή της γερμανικής Βουλής κάλεσε
να καταθέσουν στην έδρα της, στη Βόννη,
τους κρατικούς αξιωματούχους που ασχο­
λούνταν με τις έρευνες για τον Κόκκαλη
και την Στάζι. Ό π ω ς έχει ήδη αναφ έρει το
Αντί, στόχος τω ν ερευνών της γερμανικής
Βουλής ήταν να αποδειχθεί ότι η Ιντρακόμ
είχε ιδρυθεί από την Σ τά ζι με χρήματα του
ανατολικογερμανικού κράτους και να
διεκδικηθεί η ιδιοκτησία της από τον Κόκ­
καλη. Μ εταξύ τω ν άλλων, οι εν λόγω γερ-
μανοί αξιωματούχοι, ανάμεσά τους και ο
επικεφαλής της ZER V-1 Ούβε Σμιτ επιβε­
βαίωσαν σε δημόσια συνεδρίαση της ανα-
κριτικής επιτροπής ότι ο Κόκκαλης δρούσε
για λογαριασμό της Στάζι, και έτσι τα γ ερ ­
μανικά M M E έσπευσαν να καλύψουν
εκτενιυς το θέμα. Τ ο γεγονός αυτό «έσ π α ­
σ ε » και τη συμφωνία σιωπής στην Ελλάδα
και έτσι άρχισαν να βλέπουν το φως της
δημοσιότητας οι προπες πληροφορίες για
τις σχέσεις του Κόκκαλη με την Στάζι.
Επειδή, όμιυς, οι πληροφορίες τω ν εφημε-
ρίδιυν στηρίζονταν σε αποσπασματικές
δηλώσεις γερμανών αξιωματούχων και όχι
σε πραγματική δημοσιογραφική έρευνα,
εκείνα τα δημοσιεύματα δημιούργησαν
πολλές συγχύσεις που παρέμειναν μέχρι
πρόσφατα και παρεμπόδισαν την δικαστι­
κή έρευνα. Οι συγχύσεις αυτές διευκρινί­
σθηκαν και η πραγματική αλήθεια αποκα­
ταστάθηκε μόνο με τα πρόσφατα δημοοι-
εύματα το υ Α ν τί. Α ν και αρκετά αλλά έντυ­
πα είχαν μέχρι σήμερα την ευκαιρία νατό
κάνουν, κανείς δεν τόλμησε το εγχείρημα
του Α ν τί. Κ ι αυτό μετράει πολύ περισσότε­
ρο από τις οπ οίες κυκλοφορίες στα περί
πτερά.
ΟΤΑΝ ΣΦΥΡΙΖΟΥΝ ΚΛΕΦΤΙΚΑ...
Ό π ω ς ο καθένας αντιλαμβάνεται, εκείντ
την εποχή ο Ε.Τ. είχε μια μοναδική εύκαι­
ρ έ« για μια μεγάλη δημοσιογραφική επι­
τυχία, επειδή ήμουν ο ένας από τους δύο
ανθρώπους στην Ελλάδα που είχε μια
ολοκληρωμένη σειρ ά αντιγράφων των αυ­
θεντικώ ν αρχείω ν της Στάζι. Όταν, όμως
ζήτησα να εκμεταλλευθούμε την εύκαιρό,
και να προχωρήσει η δημοσίευση τωναρ
χείω ν για το ν Κόκκαλη, η απάντηση ήτατ
πάλι αρνητική με αστείους ισχυρισμού;
Α π οφ ά σισα να μην παραιτηθώ, επειδή
χρειαζόμουν το ν μισθό του Ε.Τ. προκείμε-
νου να συνεχίσω την έρευνα για την ανεύ­
ρεση και τω ν μυστικών τραπεζικών λογά-
ριασμών του Κόκκαλη που δεν είχαν βρε­
θεί μέχρι τότε. Ή τ α ν εξάλλου προφανές
ότι πουθενά αλλού δ εν θα είχα τις δυνατό­
τητες πίεσης που είχα στον Ε.Τ. της επο­
χής κι έτσι περίμενα μέχρι που βρήκα και
τους λογαριασμούς. Τ ό τε άρχισε και η
αντίστροφη μέτρηση για την παρουσία
μου στον Ε.Τ.
Δ ή λ ω σ α στη διεύθυνση του Ε.Τ. ότι τα
στοιχεία ήταν πλέον α δ ιά σ εισ τα και, ήθα
προχωρούσαμε στη δημοσίευση ή θα υπέ­
βαλα παραίτηση, επειδή δεν σύμφωνοί
σα στην συγκάλυψη. Τ ό τε μου δήλωσαν
απροκάλυπτα ότι, επειδή τάχα «ο Κόκκα-
λης ήταν π α νίσχυ ρος» και συνεπώς «τ»
δημοσιεύματα δεν θα οδηγούσαν πουθε­
ν ά », έπρεπε να «ω ρ ιμ ά σ ω δημοσιογραφ
κ ά » και να «υ π ερ α σ π ίσ ω το συμφέρον
της εφ η μ ερίδα ς». Τ ο οπ οίο στη συγκεκρι-
μένη φάση μ ετα φ ρ α ζό τα ν σε μια οικονο­
μική υποστήριξη από το ν Κόκκαλη
ύψους 250.000.000 δρχ., μέσω διαφημ
στικ ώ ν κ α τα χ ω ρ ίσεω ν. Ο ι σχετικές επα­
φ ές με το ν Κόκκαλη είχαν γίνει μεοο
ενός επιχειρηματία φίλου του Κόκκιά
και του Μ. Σαρρή.
Α ρνήθη κα φυσικά να συμφωνήσω σπη
συγκάλυψη και έδιυσα μια χρονική προ­
θεσμία πριν υποβάλω παραίτηση. Τελικό
με... παραίτησαν ο ι ίδιοι, νύχτα στην#
ρ ιο λ εξία , και έσ τειλ α ν την καταγγελί«
της σύμβασης μου με το ν Ε.Τ. νωρίς'
επόμενο π ρω ί με κλητήρα στο σπίτι μο»
Ό σ ε ς π ροσπ άθειες κατέβαλα στη συνέ-
ία για να επικοινώνησαν με τη διεύθυν-
I του Ε.Τ. και να δον τι θα τολμούσαν να
>υ πουν, έπεσαν φυσικά στο κενό, και
σι στις 15.3.1996 αναγκάστηκα να ζητή-
) γραπτιυς μια εξήγηση από τον πραγ-
ιτικό «διευ θ υ ντή » του Ε.Τ., το ν Μ.
βερτ, με μια επιστολή που του κοινο-
>ίησα με «κ ο ύ ρ ιερ ». Σ η μ ειώ νω ότι μέ-
•ι την αιφνίδια απόλυση μου οι προσον-
κές συναντήσεις μου με το ν Έ β ε ρ τ,
νος ενημέρωσή του για τα αρχεία της
'ά ζι συνεχίζονταν, και στην τελευτα ία
ινάντηση μαζί του, λίγες ημέρες πριν
ιό την απόλυση, μου είχε ζη τή σ ει εκ νέ-
) να συνεχίσω «με άκρα μυστικότητα τις
»ευνες» και να τον ενημεριόνω προσω-
κά. Έ γ ρ α φ α μεταξύ άλλω ν σε εκείνη
ν επιστολή:
Προς τον κ. Μ. Έ βερτ, Π ρόεδρο της Νέ-
■Δημοκρατίας και μέλος του Ιδρύματος
"'λίαν Βουδούρη
επειδή, παρά τις επανειλημμένες προ-
πάθειές μου δεν κατόρθω σα να επικοινω -
σω μ α ζ ί σας, αν κι εσείς υ ίδιος μου το ζη-
σατε στην τελευταία συνάντησή μας,
•αγκάζομαι να επικοινωνήσω γραπτά
■ιζί σας, επειδή μεσολάβησε η αιφνίδια-
ική και τελείως αδικαιολόγητη απόλυσή
h ) από τον Ελεύθερο Τύπο. Ό π ω ς εξηγώ
ήν επιστολή μου προς το “Ίδρ υ μ α Λίλιαν
>υδούρη“ που κοινοποιώ π ρ ώ τα σε εσάς,
απόλυσή μου οφείλεται στην επιμονή μου
: επιστρέφει η εφημερίδα στην μαχητική
' μοσιογραφία της εποχής Ά ρ η Βουδούρη
nii να δημοσιευθεί η αποκλειστική έρευνα
:>υ έχουμε από καιρό σ το συρτά ρι για τα
κτυα της Σ τ άζι στην Ελλάδα...».
jr-την ίδια επιστολή ζητούσα από τον κ.
.ίβερτ να μου εξηγήσει τους λόγους για
ιιρ-υς οποίους απολύθηκα τη στιγμή που
ρ ευνουσα «μια υπόθεση ζω τικ ή ς σημα­
ίας, η δημοσίευση της οποία ς θα α ποτε-
νσεμια ακόμα δημοσιογραφική επιτυχία
, ι τον E T και επιπλέον ενημέρωνα π ρ ο -
y.ιπικά τον αρχηγό της Α ξιω μ α τικ ή ς Α ν τι­
πολίτευσης για την έρευνα α υτή». Δ ε ν έλα-
. ; φυσικά καμιά απάντηση.
,^τις 18.3.1996 κοινοποίησα μια επιστολή
παρόμοιο περιεχόμενο και στα υπόλοι-
1ιΛ
, μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος Λίλιαν
^»υδούρη, μεταξύ τυ>ν οποίων ήταν τότε
^τός του Μ. Έ β ε ρ τ και οι I. Βαρβιτσιώ-
ι((;, Αλ. Κατσαντιόνης, Γ. Κύρτσος, Ηρ.
ζ(ίΑθιόπουλος, Γ. Μ αύρος και Μ. Σαρρής.
I ην δεύτερη αυτήν επιστολή α νέφ ερα με-
ξύ άλλων τα εξήζ:
JTo ποασινο φως για την απομάκρυνση
μου α πό την εφη/ιερίδα άναψε όταν ολο­
κλήρωσα την έρευνα για τις διασυνδέσεις
της Σ τά ζι με μεγαλόσχημους επιχειρημα­
τίες. Ό π ω ς γνωρίζουν πολύ καλά οι υπεύ­
θυνοι της εφημερίδας, στους οποίους π α ρέ­
δωσα τα σχετικά έγγραφα, η έρευνα έφερε
σ το φως όλο το κύκλωμα στρα τιω τικ ή ς κα­
τασκοπίας, τρομοκρατίας, κλοπής τεχνο­
λογίας και δωροδοκιών που είχε εγκαθι-
δρύσει η Σ τά ζι».
ΚΑΙ ΟΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ;
Παράλληλα, κατέθεσα όσα στοιχεία είχα
στη διάθεσή μου στον Εισαγγελέα Εφ ετών
κ. Λ. Καράμπελα, ο οποίος είχε αναλάβει
να συνεχίσει την έρευνα Ζορμπά. Επειδή
οι μετέπειτα εξελίξεις στην δικαστική
έρευνα και κυρίως η συγκάλυψη της αλή­
θειας για τους λογαριασμούς δωροδοκίας
με την έκδοση του γνωστού απαλλακτικού
βουλεύματος στο οποίο έχει ήδη αναφ ερ­
θεί επανειλημμένος το Αντί, οφείλω σήμε­
ρα να αποκαλύψο) ότι η ελληνική δικαιο­
σύνη είχε ενημεριυθεί για την ύπαρξη και
το ενδεχόμενο περιεχόμενο τω ν ύποπτων
τραπεζικώ ν λογαριασμών του Κόκκαλη
από τότε. Συγκεκριμένα, στις 9 Μάίου
1996 υπέβαλα στον κ. Καράμπελα έγγρα­
φο υπόμνημα στο οποίο ανέφερα μεταξύ
τω ν άλλων:
«Σ ε συνέχεια της προηγούμενης μ α ρ τυ ρ ι­
κής κατάθεσεώς μου ( Παρασκευή
3.5.1996) σ το γραφείο σας, προσθέτω τα
κάτωθι στοιχεία:
Σύμφωνα με έγγραφα, το περιεχόμενο
τω ν οποίω ν πληροφορήθηκα από (...) π ρ ό ­
σφατα “έσ π α σ ε” ο λογαριασμός αρ.0709-
60-011-025 στο όνομα της Ιντρακόμ και
του προέδρου της κ. Σω κ ρά τη Κόκκαλη
στην τρά π εζα Deutsche Handelsbank του
Βερολίνου, και α πό τις διακινήσεις των
χρηματικών ποσώ ν προκύπτουν τα σημα­
ντικότα τα στοιχεία για λογαριασμούς με
κω δικό “no name ” σε ελβετικές τράπεζες.
Ό π ω ς πιστεύουν σ το γερμανικό υπουργείο
Ε σω τερικ ώ ν οι λογαριασμοί α υ το ί αφορού­
σαν δωροδοκίες ελλήνων αξιωματούχων
μέσω ελβετικών τραπεζών. Οι γερμανικές
αρχές έχουν επίσης στη διάθεσή τους α π ο­
δείξεις για τις μεταφ ορές μεγάλων χρημα­
τικώ ν ποσών σε επώνυμους λογαριασμούς
ελλήνων υπηκόων στην Ελβετία και τη Β ρε­
τανία, α π ό τον ίδιο πάντα λογαριασ/ιό αρ.
709 στην DH B της Ιντρακόμ».
Στο ίδιο υπόμνημα παρέθετα συγκεκρι­
μένους αριθμούς τραπεζικιόν λογαρια-
σμών, εμβασμάτων και προσωπικά στοι­
χεία, επαρκή για να στηρίξουν τη δίωξη
για δωροδοκίες που αναγκαστικά ακο­
λούθησε και την ανάθεση της προανάκρι­
σης στους δύο εφέτες - ειδικούς ανακριτές
κ.κ. Ναυπλιώτη και Γεωργαντόπουλο. Π ι­
στεύω ότι τ ο Α ν τ ί θα έχει την ευκαιρία και
τη διάθεση να ασχοληθεί και στο μέλλον
με τα συγκεκριμένα αυτά στοιχεία. Για λό­
γους οικονομίας χοίρου, σημειώνο) ότι επι­
βεβαίωσα στα στοιχεία που είχα ήδη κα­
τα θ έσει στους κ.κ. Ζορμπά και Καράμπε­
λα με νέες καταθέσεις προς τους κ.κ. Ναυ­
πλιώτη και Γεωργαντόπουλο, προσθέτο­
ντας νέα στοιχεία για τους λογαριασμούς,
στοιχεία τα οποία είχαν φτάσει στα χέρια
μου στο μεταξύ.
Έ μ εινα λοιπόν κι εγσί έκπληκτος όταν,
όπως εξη γείται αναλυτικά στο τχ. 705 του
Α ν τ ί και στα επόμενα, πληροφορήθηκα
τους λόγους για τους οποίους το Συμβού­
λιο Ε φ ετώ ν Α θηνώ ν αποφάσισε το 1998
να εκδοισει απαλλακτικό βούλευμα για
τις κατηγορίες διυροδοκίας που είχαν
απαγγελθεί εναντίον της Ιντρακόμ και
του Σ. Κόκκαλη. Επειδή, σύμφωνα με όσα
γνωρίζιυ μέχρι στιγμής, οι αιτιάσεις που
αναφ έρονται σχετικά στο εν λόγο) βού­
λευμα δεν έχουν καμία σχέση με την
πραγματικότητα τω ν τραπεζικών λογα-
ριασμιύν, την οποία αποκρύπτουν. Οι συ­
γκεκριμένοι τραπεζικοί λογαριασμοί που
κατέθεσα ενόρκως είναι μεταξύ τω ν στοι­
χείω ν που στήριξαν την άσκηση ποινικής
δίωξης. Π ώ ς εξηγείται λοιπόν ότι στο
απαλλακτικό βούλευμα που εκδόθηκε για
τις διυροδοκίες δεν γίνεται κανένας λόγος
για τους λογαριασμούς αυτούς; Και όχι
μόνον.
Ό π ω ς έχει ήδη καταγγείλει το Α ν τί, η ελ­
ληνική δικαιοσύνη δεν απαίτησε ποτέ να
ανοίξουν οι συγκεκριμένοι λογαριασμοί
στην Ελβετία και αλλού, όπιος όφειλε να
κάνει. Για ποιο λόγο; Ποιος θα διυσει λοι­
πόν την απάντηση και ποτέ; Πιυς είναι δυ­
νατόν μάρτυρες κατηγορίας να καταθέ­
τουν ενόρκιος συγκεκριμένα στοιχεία για
τη δωροδοκία συγκεκριμένων αξιωματού-
χων του Ο Τ Ε και στη συνέχεια τα στοιχεία
αυτά να αγνοούνται επιδεικτικά και να εκ-
δίδονται απαλλακτικά βουλεύματα; Έ χ ω
τη γνοψιη ότι οι ευθύνες της δικαιοσύνης
είναι πλέον μεγάλες στο θέμα αυτό. Και αν
οι κ.κ.Ναυπλιώτης, Γειοργαντόπουλος και
Καράμπελας δεν μπορούν να διυσουν συ­
γκεκριμένες απαντήσεις, πολύ θα θέλαμε
να μάθουμε τη γνοιμη του κ. Γεωργίου
Ζορμπά για όλα αυτά.
Α π ό το δικό του πόρισμα, άλλωστε, άρχι­
σαν οι έρευνες της δικαιοσύνης.
27
 ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΤΗΣ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΡΥΣΙ
«Η άκρα δικαιοσύνη» μήπως και
εδώ είναι «άκρα αδικία»; I
Ακόμα και λάθη αποτρέψιμα μοιραία θα επαναληφθοΰν
του Αλεκου Τζιόλα
α υψηλά ποσοστά αποτυχίας, που σημειώθηκαν κατά τις πε-
Τ ρυσινές πανελλαδικές εξετάσεις της Β ’ Λυκείου, για τους
γνιόστες τω ν εκπαιδευτικιύν μας πραγμάτιυν δεν αποτέλεσαν
έκπληξη. Ή τα ν εντελώς αναμενόμενα και αυτό, γιατί ήταν
και τα επιδιωκόμενα από τους «μεταρρυθμιστές», που, για να πε-
τΰχουν μάλιστα το σκοπό τους, αναιρέσανε, επαληθεΰοντάς την
περίτρανα, την παιδαγωγική ρήση του προεξάρχοντα της «μ ετα ρ­
ρύθμισης», ότι η αφομοίωση της πνευματικής τροφής ακολουθεί
τους νόμους της βιολογικής και δεν γίνεται να την προσφέρει κα­
νείς κατά μεγάλες ποσότητες, ενιυ έλαμψε συγχρόνως από αλή­
θεια και το «δάσκαλε που δίδασκες.. ».
Υποθέτουμε πάντως πιυς το εξεταστικό σύστημα της «μεταρρύθ­
μισης», που είναι αδιαμφισβήτητα απάνθριυπα σκληρό, είναι δί­
καιο και πως έμπρακτα διαψεύδει τη νομική ρήτρα “ Summa Jus
summa Injuria” . Α ν πάρουμε όμως υπόψη μας ανάμεσα σε πολλές
μια και μόνο παράμετρο, την αντικειμενικότητα και ακρίβεια
στην αξιολόγηση που είναι δυνατόν κανείς να διασφαλίσει τουλά­
χιστον σε μια κατηγορία μαθημάτων -μιλάμε εδιύ για τα φιλολογι­
κά μαθήματα, κάποια από τα οποία ο συντάκτης αυτιυν των γραμ-
μιύν είχε διδάξει και βαθμολογήσει- τότε η υπόθεσή μας ως προς
αυτή και μόνο την παράμετρο επαληθεύεται ή διαψεύδεται;
Ξεκινιύντας από το αντικειμενικό δεδομένο ότι η αποτυχία και σ ’
αυτά τα μαθήματα ήταν αδικαιολόγητα υψηλή, το ζητούμενο μας
είναι αν σ' αυτό το είδος μαθημάτων η «μεταρρυθμισμένη» θεμα­
τολογία παρέχει τις απαιτούμενες εγγυήσεις για αντικειμενική
και ακριβή αξιολόγηση, ο'ιατε να δικαιολογείται και η κρισιμότη-
τά της.
Γενικά για τα θέματα τέτοιιυν μαθημάτιον θα μπορούσε ίσιος να
ισχυριστεί κανείς πιυς σε ό,τι αφορά την ορθότητα της απάντησης
ισχύει λίγο ιος πολύ η αρχή της απροσδιοριστίας: κανείς δεν ξέρει
ποια είναι η ακριβιός ορθή απάντηση (και με ποια ακριβιός διατύ-
πιοση). όπως και πόσα και ποια μέρη τη συναπαρτίζουν, ιυστε να
επιμεριστεί ισοδίκαια το σύνολο τιον μονάδων που αντιστοιχεί σ ’
αυτή την απάντηση και να πάρει το κάθε μέρος της τις μονάδες
που του αναλογούν. Αυτί), πιστεύιο, έχοντας υπόψη και οι «μεταρ-
ρυθιστές», οδηγήθηκαν ιτε κάτι χειρότερο, υιοθέτησαν και θεσμο­
θέτησαν τις λεγάμενες ερωτήσεις κλειστού τύπου. Η φυσική, λοι­
πόν, απροσδιοριστία που λέγαμε επιτείνεται, όταν τα θέματα που
επιλέγονται έχουν ασάφειες (Νεοελληνική Λογοτεχνία, 2, 3, 5) ή
ασαφείς αντιστοιχήσεις ή και αναντιστοιχίες είτε ως προς το πε-
ΟΑλέκος Τζιόλας είναι φιλόλογος
28
1
ριεχόμενο του εγχειριδίου (Ισ το ρ ία Γεν. Π αιδείας, Α.Ι.Ι., Ισιο
ρία Κατεύθυνσης, Α.2.3) είτε της διδασκαλίας (Ιστορία Γ εν. Πα
δείας, Β .Ι.Ι., Νεοελληνική Λ ογο τεχ νία 2, 5) είτε και ως προςτ
κείμενο που παραπέμπουν - συμβαίνει και αυτό καμιά φορά (το­
σ τ’ Αρχαία Κατεύθυνσης κυρίως ως προς το δεύτερο σκέλος)i
ακόμα αφορούν εγχειρίδια με προβλήματα (Ιστορ ία Κατειίθιν-
σης). Ο ι τόσο διαφορετικές εξάλλου απαντήσεις τω ν φροντιση
ρίων στα θέματα αυτών τω ν μαθημάτων, οι οποίες βέβαια ο/
διεκδικούν το μέγιστο τω ν μονάδων, επιβεβαιώνουν τα περί επι­
τεταμένης απροσδιοριστίας. Ό σ ο για τις ερωτήσεις κλειστού ι
που, στις οποίες κατ’ αρχήν βλέπουμε ν ’ απαντούνε όλοι οι μαθη­
τές εξαιτίας της λαθραίας ανά την αίθουσα διάχυσης της ορθή:
απάντησης, ας μου επιτραπεί επιπρόσθετα να επισημάνω όχιμώ
λον πρόκειται για μεταφορά του χρηματιστηριακού τζόγου στψ
Εκπαίδευση και πως ο παπαγαλισμός της λεπτομέρειας, και if
μιας λέξης ακόμη, ανά γετα ι σε μάθηση και μάλιστα κριτική.
Πολλά επίσης ερωτήματα γεννά το θέμα-κείμενο στο μάθημα
της Νεοελληνικής Γλιύσσας: 1) Τ ο κείμενο που δόθηκε γιαγ/.ι
σική επ εξεργασία γιατί έπρεπε να είναι ξενό γλω σσο μεταφρα­
σμένο και όχι π ρω τογενώ ς ελληνόγλωσσο;
2) Τ ο κείμενο αυτό απ οτελεί κριτική (και μάλιστα αήθη) σ’ «
άλλο κείμενο. Δ ε ν έπρεπε να έχουν μπροστά τους οι μαθητέςχω
το άλλο κείμενο, ώ στε να μη σχηματίζουν γνώμη γ ι’ αυτό μέσααπι
μια είτε άδολη είτε δόλια, όπως εδώ, παραποίηση, που μπορεί
κάνει ο σχολιαστής του;
3) Κείμενο που γρά φ ει «Ο Σ α ρ τόρι καταστροφ ολογεί εσκεμμι
να... για να προκαλέσει πολεμική» είναι ένα απρεπέστατο eu#
άποψη ήθους κείμενο. Γιατί επιλέχθηκε ένα τόσ ο άηθες κείμενι
προκειμένου, μέσα από τη θετική επ εξερ γα σία και τις νοηματι/
προεκτάσεις, που ζη τείτα ι να κάνει ο μαθητής, να ελεγχθεί η/ρι
τική του ικανότητα; Μήπιυς οι επιλογείς του κειμένου, που ταυτί
ζονται μαζί του, δεν κατέχουν από κειμενολογικό ήθος;
Εκείνο ω στόσο που δεν μπόρεσα γενικά να καταλάβω στη θεμα­
τολογία αυτιύν τιυν εξετά σ εω ν είναι η «α μ ετρ ία » ως προς τις ϊ
σκολίες που τη χαρακτηρίζει. Α π ό τη μια δίνονται θέματα εντελιί
γελοία (μήπιυς εδιύ το υπουργείο Π αιδείας, που έχει το σχετι
δικαίωμα, γελοιοποιεί τις θεσπίσεις του με σκοπό να τις «οι
σ ει»;), από την άλλη πανδύσκολα θέματα στα οποία δεν μπορί
κανένας διδάσκιυν ν ’ απαντήσει, ούτε, νομίζω, με βεβαιότητα
σχετική «Επιστήμη» (Νεοελληνική Λ ογο τεχ νία 2 και 5). Κάποι
μέτρο άραγε με «έμ μ ετρες» τις διαβαθμίσεις ως προς τις δα­
λίες δεν υπάρχει;
Συναφής με τη θεματολογία παράγοντας εγγυητικός της αχ?
ύς αξιολόγησης είναι η κατανομή τω ν αξιολογικιόν μονάδων
τά θέμα ή «υπόθεμα»: Γ ι’ αυτόν χιυρίς ιδιαίτερη δυσκολία μπο-
κάποιος να διαπιστώσει πως σε πολλές περιπτιόσεις η μοριο-
τηση γίνεται εντελώς μηχανικά, μόνο και μόνο για να σπάει η
χιοντάδα σε υποσύνολα, τα οποία μετά αθροιζόμενα να μας δί-
JV πάλι την εκατοντάδα. Γιατί βλέπουμε ότι κι εκεί ακόμα που
ρανέστατα το βάρος δυσκολίας αλλάζει δεν γίνεται η ανάλογη
ιφοροποίηση στη μοριοδότηση (Νεοελληνική Γλιόσσα, Β2-Β3).
1 Αρχαία δε Γενικής Π αιδείας (Βα1-Βα2) λαμβάνει χώρα και
ι περίεργη αξιολογική τερατομορφία: το ίδιο θέμα τίθεται δύο
ρές ως ζητούμενο, τη μία ως υποζητούμενο στο προηγούμενο
Λκότερο ζήτημα και την άλλη ως αυτοτελές, και, ενιί) στην πριό-
περίπτιυση, που αποτελεί το 1/5 ή 1/6 της απάντησης, μοριοδο-
ται προφανούς με το αντίστοιχο υποπολλαπλάσιο (μάλλον με
ο μονάδες), στη δεύτερη περίπτωση, που έχουμε απλή αντιγρα-
της προπης, μοριοδοτείται με δέκα μονάδες.
lV, λοιπόν, κρίνει κανείς από το είδος τω ν θεμάτων που δόθηκαν
ρυσι στις εξετάσεις του Ιουνίου, προκύπτει εύλογος ο ισχυρι-
ός πιυς την επιλογή αρκετών θεμάτων τη χαρακτηρίζει άλλοτε η
οχειρότητα -πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς τις εκφραστικές
jç ενίοτε αστοχίες;- άλλοτε η άγνοια της διδακτικής πράξης και
λοτε πάλι η άγνοια ή ακόμη χειρότερο η αγνόηση της προβλημα-
ότητας κάποιων εγχειρίδιών και δη καινούργιιυν. Τ α θέματα
ιά εξάλλου δεν ήταν έξω σπό τις προδιαγραφές του Υπουργεΐ-
, όπιυς αυτές ορίζονται με τα υποδειγματικά εριυτηματολόγια
χ βιβλία αξιολόγησης. Ο ι δε απαντήσεις σε μεγάλο μέρος αυτών
ν ερωτήσεων δημιουργούσαν και σε μας τους διδάσκοντες ανυ-
ρβλητες δυσκολίες, είτε εξαιτίας της εκφραστικής ασάφειας των
υτήσειυν είτε προπάντων εξαιτίας της αναφοράς τους εκτός του
πικού γνωστικού αντικειμένου. Ενδεικτικό παράδειγμα εριυτη-
; με απάντηση απροσδιόριστου περιεχομένου είναι η εριότηση
σ. 11-12, και άλλο ενδεικτικό επίσης παράδειγμα εριότησης
(ετης με το αντικείμενο η εριότηση 10, σ. 12 (βιβλίο αξιολόγησης
|V Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, «Π λάτω νος Π ρωταγόρας»,
χος Α ’). Από το ίδιο βιβλίο άλλο «π ροδιαγραφίκό» παράδειγμα
ότησης αυτή τη φορά όχι γνωστικού αλλά ληξιαρχικού περιεχο-
'ου είναι η εριότηση 25, ο. 14, όπου ανάμεσα στα άλλα ονόματα
ζητείται και το όνομα της μητέρας του Πλάτωνα.
Ό μ ω ς με τέτοιου είδους θέματα, όπιυς αυτά τιυν εξετάσεω ν του
περυσινού Ιουνίου, και με μηχανικούς επιμερισμούς τιυν αξιολο-
γικιυν μονάδων, η επιδίωξη εξασφάλισης αντικειμενικής και
ακριβούς αξιολόγησης δεν αποτελεί για την «αξιολογική μεταρ­
ρύθμιση» επιτευγμένη πράξη αλλά στόχο απλησίαστο, οπότε και
το πρόβλημα αδυναμίας εφαρμογής ακριβοδίκαιης αξιολόγησης
προβάλλει έντονο, όπιυς και το γενικότερο αλλά σύμφυτο πρόβλη­
μα δικαιοσύνης. Α ν προσέτι ληφθεί υπόψιν η κρισιμότητα των
εξετάσειυν -πρόκειται για «λαιμητόμο» διπλής κόψης, καθώς
«κ ό β ει» το μαθητή και από την προαγωγή του στην άλλη τάξη και
από την εισαγιυγή του στα Α Ε Ι-Τ Ε Ι- τότε το έλλειμμα δικαιοσύ­
νης αυξάνεται αναλογικά και γίνεται κενό μεγάλης αδικίας. Εκεί­
νος όμως που στήνει τέτοια «λαιμητόμο», θεωρείται αυτονόητο
πως έχει υπό τον απόλυτο έλεγχό του όλες τις παραμέτρους, πως
έχει μεριμνήσει προηγουμένως ώ στε όλα να λειτουργούν στην
εντέλεια, να μην υπάρχει τίποτα το μεμπτό, κανένα απολύτιυς ψε­
γάδι πουθενά και να μην υπάρχει καμιά πιθανότητα εκπήδησης
του παραμικρού λάθους, άρα πιυς δεν βρίσκεται στον πραγματικό
κόσμο αλλά σε φανταστικό. Τότε, και εφόσον πρωταρχικότατα ο
ίδιος ενσαρκώνει την τελειότητα που δεν υπάρχει ούτε νοητή, έχει
ίσιος το δικαίωμα να θέτει σε εφαρμογή εξεταστικά συστήματα
απάνθριυπα άτεγκτα. Αυτή τη βαθιά σοφία κρύβει μέσα της η λα­
τινική νομική ρήτρα.
Υποθέσαμε στην αρχή πιυς το αξιολογικό σύστημα της «μεταρ­
ρύθμισης» μ’ όλη τη σκληρότητά του είναι δίκαιο. Έ π ειτα από την
εξέταση όμιυς μιας και μόνον παραμέτρου, όχι άλλων, η υπόθεσή
μας ως προς αυτή και μόνο την παράμετρο τελικά διαψεύδεται και
από άποψη συναγωγής δικαιολογείται το συμπέρασμα ότι οι εξε­
τάσεις αυτές ενδογενιός, όχι εξω γενώ ς, δεν μπορούν να εκλη-
φθούν ως τελείως αδιάβλητες, ενώ είναι τελεσίδικα κρίσιμες, για­
τί δεν είναι εντελώς ακριβοδίκαιες. Παίρνοντας, όμως, τιυρα ως
δεδομένο πιυς τόση κρισιμότητα μπορεί να δικαιολογηθεί μόνον
εφόσον στη θέση του κριτή βρίσκονται ενσαρκωτές του αλάθητου,
ας μου επιτραπεί το εριυτημα: Οι τέκτονες της «μεταρρύθμισης»
και με τόσα άλλα που τους βαρύνουν πόθεν άραγε τεκμαίρονται
το αλάθητο τους; <1^|
29
 2004 ερωτήματα
Τίποτε όεν είναι πιο λυπηρό α π ’ τον
Θάνατο μιας ψευδαίσθησης»
Αρ. Καίσλερ
εν δυσπιστούμε στα λόγια τους
Δ
και η δυστυχία έρχεται», γρά­
ψει ο Σελίν στο Ταξίδι στην
άκρη της Νύχτας. Στη δική μας
περίπτωση και νύχτα τα λόγια
τους μας παραπλάνησαν για μιαν ακόμη
φορά. Δυστυχούς, όσο περνά ο καιρός δι­
καιωνόμαστε όλο και περισσότερο, όσοι
εναντιωθήκαμε από την πρώτη στιγμή σ ’
αυτήν την νέα «μεγάλη ιδέα», την εθνική
υστερία τω ν Ολυμπιακών αγώνων. Και
τούτο γιατί η όλη υπόθεση είχε στηριχθεί
σ' ένα kitsch ιδεολόγημα -είμαστε οι κλη­
ρονόμοι του αρχαίου πνεύματος ουάου-
και σε μια χονδροειδή παρανόηση: οι σύγ­
χρονοι αγούνες τω ν ρεκόρ, του διαφημιστι­
κού θεάματος και τιυν business έχουν δή­
θεν σχέση με το κλασικό ιδεώδες. Συγχρό­
νως αντιλαμβανόμασταν ότι όλη αυτή η
κολοσσιαία επιχείρηση θα επεβάρυνε κα­
ταλυτικά τους κρατικούς προϋπολογι­
σμούς πολλούν-πολλούν ετών, ενώ θα απο­
τελείωνε το ήδη μελλοθάνατο αττικό το ­
πίο. Η Ελλάδα λέγαμε -κ α ι λέμε- έχει άλ­
λες προτεραιότητες πολύ πιο ουσιαστικές
και άμεσες. Τώ ρα όμως ο γέγονε, γέγονε.
Και οι «Ολυμπιακοί» εκτυλίσσονται από
θρίαμβο σε εφιάλτη. Ηχούρα είναι απαρά­
σκευη, οι υποδομές της αποδεικνυονται
πεπαλαιωμένες, τα ξένα και τα εντόπια
συμφέροντα πιέζουν και είναι αμείλικτα.
Η Ελλάδα αντί να συμμαζεύει και να νοι­
κοκυρεύεται εν όψει τιον ευριοπαϊκιόν
υποχρειυσεών της λόγιο ΟΝΕ, θα πρέπει
να αιμορραγεί προς δαπανηρότατα και
αμφίβολης χρησιμότητας «έ ρ γ α ». Για μια
ακόμη φορά το σαρκοβόρο «θ έα μ α » και οι
ανάγκες του θα επικαλύψουν τα αληθινά
προβλήματα και τις ουσιαστικές ανάγκες
του τόπου.
Σκέφτομαι λοιπόν και λέιο: Ό τα ν όλοι
περιμένουν από εμάς ν ’ αναπαράγουμε
την γνωστή και πεπατημένη συνταγή της
Coca Cola, μήπιος θα ήταν πολιτικά και
εθνικά συνετότερο να προτείναμε εμείς το
δικό μας λ/το και δωρικό μοντέλο, το οποίο
θα μπορούσε να μας εξασφαλίσει στο μέλ­
λον και τη μόνιμη τέλεση τιον Αγιόνων στην
30
του Μάνου Στεφανίδη
— Ο υ φ ! πάει κι α υ τό . Ω ς π ρ ό εδ ρ ο ς κ α τέ λ η ξα : « Μ ία ε ίν α ι η π ρ ό εδ ρ ο ςΙ» . Λίγο-λίγο θα
σ υ ν η θ ίζει και ο Π ά γ κ α λ ο ς . Τη Δ ά φ ν η ν α δ ο ύ μ ε πώς θ α πείσω. Τ ε λ ικ ά τη ς πάει πολύ από
πάνω ο «Ε υαγγελισ μός» του Π α ρ θ έ ν η . Ή ρ θ ε κι έ δ ε σ ε με το πρώην επώνυμο. Και να
σ κ εφ τεί κ α ν είς ότι στον π ίνακα υπ άρχει ιδ ιό χ ειρ η α φ ιέρ ω σ η το υ ζω γ ρ ά φ ο υ : «Η Ελλάς
δεν είν α ι β α σ ιλ ικ ό ν τιμ ά ρ ιο ν » . Λ έ τ ε να ε κ λ η φ θ ε ί ως υ π α ινιγμ ό ς ε ν α ν τίο ν το υ Σάμαρανκ;
Ολυμπία; Μήπιος, δηλαδή, αν επιμέναμε εφ όσον το ίδιο πρόσιοπο είχε συσφι
σε θέματα μείζονος πολιτικής πράξης σε θερμά και ο αρχηγός της αξιωματικής αν»
συνεργασία με τον Ο Η Ε -όπ ω ς λ.χ. η πα­ πολίτευσης. Δ ε ν φ τά νει όμως αυτό. 0 κρα­
γκόσμια εκεχειρία, το ενδιαφέρον για τις τικός μηχανισμός είναι απαράσκευος ν.αι
χώρες του τρίτου κόσμου, η μέριμνα για οι αξιωματούχοι του μονοδιάστατοι m
τους πεινασμένους του πλανήτη σε σχέση άκρως κομματικοποιημένοι. Η χάραξη
με το πνεύμα του Ολυμπισμού κ.λπ.- και μιας «διαφ ορετικ ής», μιας εναλλακτική;
επιπλέον μήπιος αν επενδύαμε π ερισσότε­ «Ο λυμπιάδας» απαιτεί έμπνευση, αξιοποί-
ρα στην πνευματική διάσταση τιον αγώ- ηση ενός έμψυχου υλικού εντελούς αν#·
νιον, δηλαδή σε μιαν αληθινά πολιτιστική του από τους κρατούντες αθλητοπατέρες
Ολυμπιάδα, θα ήμασταν πολλαπλιός ω φ ε­ κουμπουροφόρους μεγαλοπαράγοντεςτ
λημένοι; Μ όνο που σε μια τέτοια περίπτω­ sports και τω ν αγιόνων της πολυθρόνα;
ση χρειάζεται αληθινή εθνική πανστρατιά, Μ ια τέτοια ιδέα προϋποθέτει απαλλα;
ουσιαστικό προσκλητήριο τω ν πνευματι- από τυποποιημένες, λαίκίζουσες συμπεοι
κούν ανθρώπων, έμπνευση από πλευράς φορές και στάσεις. Επιβάλλει συνειδητή
ηγεσίας και πνευματικό επίπεδο από αποστροφή απ' ό,τι υποβαθμίζει και εμ®
πλευράς λαού. Σήμερα, όμιος, φευ, ζοϋμε ρευματοποιεί το αθλητικό ιδεώδες καώ
την ηγεμονία τιον μάνατζερ, τιον κατα­ νει τους αγιύνες και τους αγωνιστικού; χοι
σκευασμένων ειδήσεων και την θλίψη tojv ρους βορά στα μεγάλα συμφέροντα, or
χουλιγκάνιον. Μήπιος άραγε οι Ολυμπια­ μανία τοτν απελπισμένο) ν χουλιγκάνιον Μ
κοί αγιύνες θα μπορούσαν ν ’ αξιοποιη- στη βία για τη βία την ίδια και την ηδον
θούν ιος εργαλείο μιας γενικότερης παι- της. Ό χ ι άλλα ψέματα λοιπόν.
δευσιακής διαδικασίας που θ’ αφορούσε Για ν ’ α να σ τρα φ εί το παρόν δυσαρεσ®
σ ’ όλους και θα συμπορευόταν με όλους; κλίμα ιος προς την Ολυμπιάδα, απαιτείτ«
Προς το παρόν πάντως καταναλούνουμε η χιύρα να υπερβεί τον εαυτό της και
μακέτες, μαγικές εικόνες και ψεύδη εξ κρατούντες ν ’ αρθούν υπεράνω σκοπιά
επισήμων χειλέιον διατυπωμένα. λογικών μικροτήτων και αλαζονικών ν
Ή δ η όμιος η κίνηση του πριοθυπουργού τροπιών. Θ α 'λεγε κανείς πως μ’ όλααν1 1
να υποδείξει την κ. Γιάννα Αγγελοπούλου, διεκδικώ αφελούς έναν καινούργιο ορι®
αποτελεί ένα πριοτο βήμα συναίνεσης, της ουτοπίας...
 ριν από λίγες μέρες, η αμ ερικ ανίδα υπουρ­
Ι
γός Ε ξω τερ ικ ώ ν Μ . Ο λμπράιτ διατύποοσε
στον ύπατο αρμοστή της Ε.Ε. γ ια την
Κ Ε Π Π Α Χ α β ιέ Σ ο λ ά ν α την ιδέα γ ια μ ετα­
τροπή τω ν τοπ ικ ώ ν εκ λ ο γώ ν της 8ης Ο κτω -
1ου στο Κ όσοβ ο σ ε δημοψήφισμα με το εριότημα
>; ανεξαρτησίας. Η αμερικανική ιδ έα μεταφέρθη-
■από το ν Σ ολάνα σ το άτυπο συμβούλιο υπουργών
: ς Α ζό ρ ε ς στις 7 Μ ά ίου κα ι π ροκά λεσε τη δυσφο-
ιτ ω ν ευρωπαίων υπουργών, ο ι οποίοι, με εξα ίρ ε-
τον Β ρετανό Ρ. Κουκ, εκτιμούν ότι η αμερικανι-
ιδέα θα τρ οφ ο δοτή σ ει με ν έ α επιχειρήματα εκεί-
; τις δυνάμεις που τά σ σ ο ν τα ι υπέρ της α νεξα ρ τη -
ις του Κοσόβου. Α ν τίθ ε τα , η Ε.Ε. φ α ίν ετα ι να
χ π η ρ ίζε ιτη δ ιεξα γω γ ή τοπικαΥν εκλογόίν με στό-
τη συγκρότηση τέ το ιω ν μ ορφ ώ ν ο ρ γά νω σ η ς με τη
αμετοχή και τω ν Σ έρ β ω ν, ώ σ τε να υ π ά ρ ξει εκτό-
ση της έντασης στην περιοχή.
1ε την κίνησή του ς αυτή, ο ι Η Π Α α ιφ ν ιδ ία σ α ν
'* Ε.Ε. κα θώ ς εκ μ ετα λλεύ θη κ α ν τη ν απ ουσία
αίας ευρωπαϊκής σ τρ α τη γικ ή ς γ ια τα Βαλκά-
. Ο ι αδυναμ ίες που εμ φ α ν ίζε ι η Ε.Ε. στην
χρμογή μιας εν ια ία ς πολιτικ ής γ ια τ α Β α λκ ά νια
οντα ι όλ ο κ α ι πιο έ ν το ν ε ς κ α ι δείχ νου ν μια τε-
π ια α π όστα ση μ ετα ξύ δ ια κ η ρ ύ ξε ω ν κ α ι π ρ ά ξε-
Ο ι χοόρες της Ε.Ε. είχ α ν σ κ οπ ό ν α σ υ ζη τή σου ν
:ελικό κ α θ ε σ τώ ς του Κ ο σ ό β ο υ μ ετά τις τοπ ικ ές
ο γές του Ο κ τω β ρ ίο υ , όμ ω ς με τη ν κίνηση αυτή
τω ν Η Π Α α λλά ζου ν τ α δεδομ ένα κα θώ ς εκ τω ν
π ρ α γμ ά τω ν π ολιτικ οπ οιού ντα ι πλέον ο ι τοπικές
εκλογές.
Ο ι ε ξε λ ίξε ις σ το Κ ό σοβ ο θα επηρεάσουν και τις
πολιτικές διερ γα σ ίες στην Π Γ Δ Μ όπου, παρά τα
επιφαινόμενα, η κατάσταση δεν είναι καθόλου κα-
Με την κίνηση Οησυχαστική.
Η Π Γ Δ Μ τα επόμενα χρόνια θα έχει να αντιμετω­
τους αυτή, οι ΗΠΑ πίσει σοβ α ρ ότα τα προβλήματα λόγω της πιθανής
ανατροπής της πληθυσμιακής σύνθεσης της χώρας.
αιφνιδίασαν την Ο έλληνας υπουργός Ε ξω τερ ικ ώ ν επισήμανε αυτόν
το ν κίνδυνο και π ρότεινε την εγγύηση της ακεραιό­
Ε.Ε., καθώς τητας της Π Γ Δ Μ από την Ε.Ε. και το Ν Α Τ Ο αλλά
εκμεταλλεύθηκαν και τη δέσμευση της αλβανικής μειονότητας ότι θα
παραμείνει συστατικό στοιχείο της κρατικής οντό­
την απουσία τητας της Π Γ Δ Μ .
Εν τω μεταξύ, αμηχανία φ α ίνετα ι να έχει προκα-
ενιαίας λέσ ει η πρόθεση τω ν η γεσ ιώ ν δύο αλβανικοόν κομ­
μάτων της Π Γ Δ Μ , του Κόμματος Δημοκρατικής
ευρωπαϊκής Ευημερίας (P D P ) και του Δημοκρατικού Κόμματος
στρατηγικής Αλβανοόν - Ε θνικό Δημοκρατικό Κόμμα (P D P A -
N D P ), να προχωρήσουν στις 25 Μ άίου σε ανακήρυ­
για τα Βαλκάνια. ξη της «πολιτιστικής αυ τονομ ίας» τω ν Α λβ α νώ ν της
Π ΓΔΜ .
Ο ι α ντιθ έσ εις Αλβανοδν και Σλαβομακεδόνων βα­
θαίνουν καθημερινά και τείνου ν να λάβουν διαστά­
σεις «ω ρολογια κ ή ς βόμβας» που απειλεί τη σ τα θε­
ρότητα σε ολόκληρη τη Βαλκανική.
31
 Ποιος φοβάται τον «κόκκινο Κεν»;
του Αλέξανδρου Καζαμία

Η θριαμβευτική επιστροφή του Κεν Λίβινγκστοουν στη δημαρχία του Λονδίνου

δεν ήταν παρά η σύσσωμη εκδίκηση των λονδρέζων ψηφοφόρων κατά των
αυταρχικών μεθόδων του μπλερικού σοσιαλφιλελευθερισμού. Δίχως άλλη
αιτία απ’ την αθόρυβη εμμονή του σ’ έναν σοσιαλισμό που αρνείται το
παθιασμένο αγκάλιασμα της αγοράς, ο Λίβινγκστοουν βρήκε τον εαυτό του
στο επίκεντρο ενός πολύμηνου πολιτικού διωγμού μέσα απ’ το ίδιο του
το κόμμα. Το τριπλό μήνυμα της τελικής του νίκης στις δημοτικές εκλογές
της 4ης Μαΐου δεν αφορά μόνο το πλαίσιο της βρετανικής πολιτικής:
πρόκειται για μια παραδειγματική καταδίκη κάθε φανατικού αντισοσιαλισμού,
ηγετικού κομματικού μηχανισμού και άκρατου οικονομικού φιλελευθερισμού Η εκλ ο γ ή του Λ ίβ ινγκσ το ο υν στη δημαρχία
του Λ ο νδ ίνο υ δη μιουρ γεί προβλήματα στον
σε οποιαδήποτε λωρίδα των διευρωπάίκών δικτύων που οδηγούν στις Τόνι Μ π λερ , ο οποίος δηλώνει: «Αρνούμαι
να αφήσω να με αποπροσανατολίσει
πρακτικές του τρίτου δρόμου.
το απ οτέλεσ μα των τοπικών εκλογών
και να αποκλίνω από τους στόχους».

ιστορία του πολίτικου διωγμού του υποψηφιότητα του Λίβινγκστοουν δεν διάρκεια τοιν ακροάσεω ν που προέψ.π

Η «κόκκινου Κ εν» αρχίζει από το

1982, τότε που η Μ άργκαρετ Θά-
τσερ κατήργησε με κυβερνητική
απόφαση ολόκληρο το θεσμό των μητρο-
πολιτικών δήμων για να απαλλαγεί οριστι­
κά από τη φθοροποιό πολεμική που της
ασκούσε τότε ως Δήμαρχος Λονδίνου.
Έ κτοτε, η επανασύσταση της Δημαρχίας
υπήρξε πάγια θε'ση τω ν Εργατικών, κι
όταν επέστρεψαν ξανά στην εξουσία το
1997, ο Μπλερ την υλοποίησε. Ταυτόχρο­
να, η επανεκλογή του Λίβινγκστοουν είχε
κι αυτή θεοιρηθεί από πολλούς ως αναπό­
σπαστο μέρος της αποκατάστασης του θε­
σμού, μιας και η ανοιμαλη κατάργησή του
στα χρόνια της αντισοσιαλιστικής παρά­
νοιας της Θάτσερ, εκείνου τη θητεία στό­
χευε πρόωρα να τερματίσει.
Μα ο νέος διωγμός που υπέστη η φετινή
0 Αλέξανδρος Καζαμίας, διδάσκει πολιτικές
επιστήμες στο πανεπιστήμιο του Κόβεντρυ
της Βρετανίας
ήταν διόλου ηπιότερος (επ' τον παλιό. Η α ι­
τία του κατέστη ευθύς γνωστή από τον ίδιο
τον Μπλερ: οφείλετο στο ότι, αν και μονί­
μους βουλευτής του κόμματός του, ο Κεν
«δ εν είχε αλλάξει». Γι' αυτί) και έχρισε
αντί αυτού τον υπουργό Υ γεία ς Ψρανκ
Ντόμπσον, ο οποίος, προφανώς, «είχε αλ­
λάξει » τόσο, ώστε για να διαψεύσει φήμες
που τον έφεραν διατακτικό, δήλωσε πως
δεν διατάχθηκε, μα πράγματι ήθελε κι ο
ίδιος να είναι υποψήφιος.
Το πρώτο εμπόδιο στο σχέδιο υπονόμευ­
σης του Λίβινγκστοουν ήταν η αντιμετυιπι-
ση του κινδύνου υποστήριξής του από τις
κομματικές οργανώ σεις του Λονδίνου, ιδι­
αίτερα δε που οι δημοσκοπήσεις τον έφ ε­
ραν να συγκεντριίινει τ ο -6097 τω ν ψήφων
του εκλογικού σώματος έναντι μόλις του
10% του Ντόμπσον. Έ τσ ι ο Μπλερ προχυι-
ρησε στη σύσταση ενός πρωτόγνωρου
εσωκομματικού συστήματος εκλεκτόρων
και, βάση (χυτού, οι νομιμόφρονες σ αυτόν
βουλευτές και ευρωβουλευτές του κόμμα­
τος θα είχαν το 1/3 τω ν ψήφων. Κατά τη
(χυτή διαδικασία, φάνηκε ωστόσο πως
Λ ίβινκστοουν διέφ ερε μόνο σ ’ ένα σημιιο
πολιτικής από τον μπλερικό συνυποψήφί
του: αντί της μερικής ιδιωτικοποίησης τ
προβληματικού υπόγειου μετρό του Λον
δίνου, προτιμούσε ένα σύστημα χρήμα»
δότησής του μέσα από κουπόνια, προ»
μενού να διατηρηθεί άθικτη η δημόοιι
ιδιοκτησία του.
Παράλληλα, για να κατευνάσει την πόλιο
ση που δημιουργούσε η υποψηφιότητά το
για το χρίσμα, έκανε έκκληση στον πρωθι
πουργό μέσοι ανοιχτής επιστολής στην if
ρησία Γκάρντιαν, βεβαιοινοντας ότι &
πρόκειται, να μετατρέψει τη Δημαρχία
βήμα κριτικής εις βάρος της κυβέρνησή
Εντούτοις, οι εκλέκτορες έκριναν τελιχι
ότι η καταστροφική κατά τις δημοσκοΑ
σεις υποψηφιότητα του Ντόμπσον θα ή»
περισσότερο συμφέρουσα, θεωροίν»
προφανοις ότι οι οπαδοί του Λίβινγκστοο'
θα παγιδεύονταν στα αντιδεξιά τους οί"
δρομα ψηφίζοντας τον υποψήφιο που ε·11
λεξε το κόμμα. Μ προστά στον εκβιασμό«1

\
32
 Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ
ο Λίβινγκστοουν επέλεξε τη ριψοκίνδυ-
μα ηρωική, έξοδο της αναμέτρησης με
5κληρο τον κομματικό μηχανισμό του
ιλερ ως ανεξάρτητος υποψήφιος,
ότε όμως βγήκαν μυστηριωδώς στη δη-
οιότητα στοιχεία που τον έφ εραν να
■λεισπράξει το ποσό τω ν 157.000 λιρών
ι δημόσιες ομιλίες, νόμιμα μεν, αλλά χω-
ποτέ να το δηλώσει στον κατάλογο εσό-
ν τω ν μελών της Βουλής τω ν Κοινοτή-
ν. Η απόδοση της αποκάλυψης αυτής σ ’
χν καθηγητή ο οποίος αρνήθηκε κάθε
ύση του θέματος, άφησαν αμέσως υπο-
\ις πως επρόκειτο για μια παρασκηνιακή
ττρατεία σπίλωσης από τους επιτελείς
) Μπλερ. Πράγματι, ο Λίβινγκστοουν
ε λάβει το ποσό αυτό και παραλείπο-
χς από αμέλεια να το δηλώσει στη Βου-
το είχε ήδη παραχωρήσει για φιλαν-
ωπικούς σκοπούς. Δίχ ω ς ποτέ να δια-
Ιυστεί, η μυστική ανακίνηση αυτού του
Ιιατος, αποδόθηκε από τον Λ ίβινγκστο-
j σε κάποιον απ’ τους υποψήφιους του
; φοδελτίου τω ν Εργατικών,
ο φιάσκο ετούτου του πολιτικού διωγ-
j υπήρξε ένας από τους πιο ασήμαντους
οάγοντες που έδω σαν τελικά το 46%
ιν ψήφοιν στον «κόκκινο Κ ε ν » στις 4
χΐου, έναντι μόλις 13% του Εργατικού
ομπσον - και 34% του Συντηρητικού
. ιιπάλου του Νόρρις. Σημαντικότερο
.χν το γεγονός ότι μέσα στις μαζικές με-
ιορφώσεις τω ν πρώην σοσιαλιστών, ο
ν πραγματικά ξεχ ώ ρ ιζε ως ένας από
χς λίγους που «δ ε ν ά λλα ξα ν», για τί πα-
,,ιενε προσηλωμένος σε κάποιες, ορθές ή
C0 J εσφαλμένες, μα τέλος πάντων, στά ­
νές πολιτικές αρχές. Α υτός ήταν άλλω-
: κι ο λόγος που έκανε τον Μ πλερ και
)ζ αναβαπτισμένους «Ν έο υ ς Ε ργα τι­
άς» του να εξαπολύσουν τέτοια σφοδρή
'θέση εις βάρος του μοναδικού συντρό-
υ τους που θα μπορούσε να τους εξα-
αλίσει μεγάλο θρίαμβο κατά τω ν ακρο-
ü)v του θατσερικού συγκεντρωτισμού
uυποτίθεται πως ήθελαν ν ’ ανατρέψουν
χναφέροντας τη Δημαρχία Λονδίνου,
Αν κρίνουμε από το χαμόγελο χαλάρω σης, ο Τόνι Μ π λερ δεν φαίνεται να ανησυχεί προς
"όσο ο παλιός όσο και ο πρόσφατος
το παρόν για την περίπτωση Λίβινγκστοουν.
>γμός του «κόκκινου Κ ε ν » είναι η ίδια
• m a ιστορία του διιυγμού της ανεξαρτη-
Ll' ς τω ν φρονημάτων από την εξουσία. Η σα απ’ τους κομματικούς μηχανισμούς την λης του βορρά, μα οι περίτεχνα στημένοι
ηφανής ανάταση το^ν λ ονδρέζω ν ψηφο- ίδια την αηδία που προκαλούν οι εκβια­ μηχανισμοί της εξουσίας και οι αναβαπτι-
l,bojv κατάφερε για άλλη μια φορά να σμοί τους. Γιατί εκείνοι που φοβούνται τον σμένοι σοσιαλιστές που τους υπηρετούν
·ι( ξει πως έρχονται στιγμές όπου οι πολί- «κόκκινο Κ ε ν » δεν είναι ούτε καν οι αστοί χιυρίς ούτε κι οι ίδιοι πια να ξέρουν τι πι­
f μπορούν με ευκολία να διακρίνουν μέ- πολίτες μιας κοσμοπολίτικης μεγαλούπο­ στεύουν. m
■·ζί
33
 Για ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα
Η διακήρυξη που ακολουθεί, και η οποία είναι προϊόν
συζητήσεων επί σειρά ετών σε διάφορες ευρωπαϊκές
χώρες, στοχεύει στη δημιουργία των θεσμικών και
πνευματικών όρων μιας συσπείρωσης όλων των
προοδευτικών δυνάμεων και των δυνάμεων της κριτικής.
Η διακήρυξη αυτή σηματοδοτεί την απαρχή μιας ευρύτατης
συλλογικής εργασίας, διεπιστημονικής και διεθνούς,
αποσκοπώντας στον προσδιορισμό των αρχών μιας αληθινής
εναλλακτικής πολιτικής στη νεοφιλελεύθερη πολιτική, η
οποία τείνει να επιβληθεί σε όλες τις χώρες, ενίοτε κάτω
από το περίβλημα της σοσιαλδημοκρατίας, και στην
εξασφάλιση των αναγκαίων θεσμικών και οργανωτικών
μέσων για την καθιέρωσή της. Η διακήρυξη αυτή θα
εμπλουτιστεί, σε μία πρώτη φάση, κατά την επεξεργασία,
μέσω μιας σειράς ομάδων εργασίας, του Χάρτη του
Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Κινήματος και κατά το Συνέδριο του
Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Κινήματος που θα διοργανωθείτον
Μάιο του 2001 στην Αθήνα. Μια σειρά από προσυνεδριακές
διαδικασίες θα εμπλουτίσουν με ιδέες όσα θα συζητηθούν
στο συνέδριο του 2001. Τον Ιούνιο θα ανακοινωθούν τα
ονόματα της ελληνικής επιτροπής προετοιμασίας του
συνεδρίου. Όσοι επιθυμούν να εμπλακούν σ’ αυτό το σχέδιο,
το οποίο έλαβε την αποδοχή σημαντικού αριθμού
εκπροσώπων συνδικαλιστικών φορέων, οργανώσεων και
σωματείων, όπως και καλλιτεχνών, συγγραφέων και
ερευνητών, μπορούν να αποστείλουν τις υπογραφές τους
συνοδεύομενες ενδεχομένως από προτροπές, προτάσεις
και σχόλια στη διεύθυνση [για την Ελλάδα στο e-mail:
logoi_drasis@hotmail.com] και να πληροφορηθούν για την
πλήρη λίστα των πρώτων υπογραφών στο site: www.zeg.ofg
Αλλά μπορείτε να επισκεφθείτε και την ιστοσελίδα:
http://www.geocities.com/logoi_drasis

Προτάσεις γιο τη σύνταξη καταστατικού χάρτη του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Κινήματος

ια να κατορθιόσουν τα κοινωνικά επινοηθεί και το οποίο θα έχει την ταυτόχρονα, για την αντιμετιυπιση των

Γ
κινήματα, που εκδηλιόθηκαν τα
τελευταία χρόνια σε ολόκληρη την
Ευριόπη, να διατηρηθούν, αλλά
και να διευρυνθούν περισσότερο,
είναι σημαντική ανάγκη να
συσπειρωθούν, σε ευρωπαϊκή κλίμακα
αρχικά, οι ενδιαφερόμενες ομάδες,
συνδικάτα και σύλλογοι, στο πλαίσιο ενός
οογανωμένου δικτύου, το οποίο μένει να
ικανότητα να συγκεντρώνει τις δυνάμεις,
να συντονίζει τους στόχους και να
επ εξεργάζεται κοινά σχέδια δράσης.
Π αρ’ όλες τις επιμέρους διαφορές, αν
όχι διαφιονίες τους, όλα τα παραπάνω
κινήματα κοινό τους γνιόρισμα, μεταξύ
άλλιυν, έχουν την ίδια αγωνία για την
προάσπιση όλιυν τω ν απροστάτευτιυν της
νεοφιλελεύθερης πολιτικής και,
προβλημάτων που αυτή αφήνει να
χρονίζουν.
Α κριβώ ς αυτά τα προβλήματα είναι που
είτε σκόπιμα αγνοούνται είτε α π ω θ ο ύ ν τ «
από σημερινά σοσιαλδημοκρατικά
κόμματα, τα οποία βολεύονται με τις
αυξανόμενες ανισότητες και την
εργασιακή προσωρινότητα, καθιός πρυ'πο '
τους μέλημα είναι να διαχειρίζονται την

34

Στόχος είναι η σύνταξη
ΙΔΕΕΣ
Σ ’ αυτή τη βάση προτείνουμε να
συγκληθεί χοΣυνέδριο τον Ε υρω παϊκού
Κοινωνικού Κινήματος με στόχο τη
Μ Ο Λ ΙΣ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Ε
από τις εκδόσεις
Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Α Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α

καταστατικού χάρτη του σύνταξη καταστατικού χάρτη του

κοινωνικού κινήματος και
; η θεμελίωση των αρχών
μιας διεθνούς δομής, η οποία
θα συσπειρώσει όλες τις
υπάρχουσες οργανωτικές
και πνευματικές δυνάμεις
αντίστασης στη
νεοφιλελεύθερη πολιτική,
δρώντας σε πλήρη
ανεξαρτησία από κόμματα
και κυβερνήσεις.*I
χθεσυηκυία οικονομική τάξη, ώ στε να
αφυλάσσεται ο τρόπος διαχείρισης του
)άτους. Είναι ανάγκη μια αληθινή
>ιτική αντεξουσία να μπορέσει να τα
[αναφέρει επί μονίμου β άσεω ς στην
ιερησία διάταξη μέσα από ποικίλες
ιμβολικές, κα τ’ εξοχήν, μορφές δράσης,
οποίες θα εκφράζουν, όπως στο Σηάτλ,
; βαθύτερες προσδοκίες τω ν πολιτών.
I αντεξουσία αυτή, που καλείται να
πιμετιυπίσει διεθνείς δυνάμεις,
ολυεθνικοΰς θεσμούς και επιχειρήσεις,
)έπει να λάβει χαρακτήρα διεθνή και, σε
α πρώτο στάδιο, ευρωπαϊκό,
ντιμέτωπη με δυνάμεις ταγμ ένες στη
ιτήρηση και την παλινόρθωση του
κοινωνικού κινήματος και τη θεμελίωση το βιβλίο του
τω ν αρχών μιας διεθνούς δομής, η οποία
θα συσπειρώσει όλες τις υπάρχουσες
οργανωτικές και πνευματικές δυνάμεις ΣΩΤΗΡΗ ΝΤΑΑΗ
αντίστασης στη νεοφιλελεύθερη πολιτική,
δρώντας σε πλήρη ανεξαρτησία από
κόμματα και κυβερνήσεις.
Τ ο Συνέδριο αυτό θα αποτελέσει έδαφος Η ΝΕΑ ΔΙΕΘΝΗΣ
κατ’ αρχάς για την ευθεία αντιπαράθεση
διαφορετικών σχεδίων κοινωνικής
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
μεταρρύθμισης, που επιχειρούν να
ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ
αναχαιτίσουν τις τρέχουσες οικονομικές
και κοινιυνικές διαδικασίες (αύξηση της
ευελιξίας και της προσωρινότητας στον Δοκ ίμ ια για την Ευρωπαϊκή
εργασιακό χοίρο, πτώση του βιοτικού και Δ ιεθ νή Π ολιτική
επιπέδου κ.ά.) και να καταπολεμήσουν τα
ολοένα ασφυκτικότερα μέτρα
«α σφ ά λεια ς», με τα οποία οι ευρωπαϊκές
κυβερνήσεις έχουν την τάση να
εξουδετερώνουν τις επιπτώσεις της
πολιτικής τους· κατά δεύτερο λόγο, να
δώ σει λαβή στη δημιουργία μονίμων και
σθεναρώ ν δεσμών, που θα συμβάλουν
θετικά στην ταχεία κινητοποίηση και την
ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών από
μέρους όλων τιυν συγκεντρωμένων
ομάδιυν (χωρίς να παρεισφρήσει κανενός
είδους συγκεντρωτικός εξαναγκασμός και
χωρίς απολύτως τίποτε να χαθεί από τον
καταπληκτικό πλούτο που φ έρει η
διαφορετικότητα τω ν εμπνεύσεων και τω ν
παραδόσεω ν)· τρίτον, το Συνέδριο θα
αποτελέσει έδαφος για την οριοθέτηση
κοινών στόχων δράσης σε εθνικό και
διεθνές επίπεδο, με προοπτική την
οικοδόμηση μιας αλληλέγγυας κοινωνίας,
θεμελιωμένης στην ενοποίηση και την Μ ια χρήσιμη έκδοση
προαγωγή τω ν κοινωνικών ρυθμίσεων.
Η συσπείρωση όλων εκείνων, που μέσα
για το διεθνές πολιτικό σύστημα
από τον καθημερινό αγώ να τους ενάντια και τις π ρόσφ α τες γεω π ολιτικ ές

ί
ρελθόντος, κυρίως μέσα από την
,άλειψη κάθε ίχνους του «Κ ρά του ς
ρόνοιας», οφ είλει να απ οτελέσει ένα
χνρό κίνημα, το οποίο θα μπορούσε και
ι είχε χρέος να εξα να γκ ά σει τους
Εθνους θεσμούς, τα κράτη και τις
βερνήσεις τους να θεσπίσουν και να
»αρμόσουν δραστικά μέτρα για τον
εγχο τω ν χρηματοοικονομικών αγορώ ν
:ι να πολεμήσει ενάντια στις ανισότητες
ο εσωτερικό κάθε έθνους όσο και
ταξύ τω ν διαφορετικοίν εθνών.
στις ολέθριες επιπτώσεις της και γεω οικ ονομ ικ ές
νεοφιλελεύθερης πολιτικής
α να κ α τα τά ξεις
συνειδητοποιούν τις υπάρχουσες
δυνατότητες αντεπίθεσης, θα μπορούσε
έτσι να δρομολογήσει ένα συλλογικό
δημιουργικό έργο, ικανό να προσφέρει σε
όλους εκείνους που δεν αναγνωρίζουν πια Εκδόσεις
τον εαυτό τους μέσα στον κόσμο ως έχει, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜ Μ ΑΤΑ
τη ρεαλιστική ουτοπία με ά ξονα την οποία
Γ. Γενναδίου 6 - 106 78 Α Θ Η Ν Α
θα μπορούσαν να οργανωθούν οι
Τηλ. 33.02.415
διαφορετικές, πλην συγκλίνουσες
προσπάθειες και αναμετρήσεις. <1·^

35
 Πενήντα χρόνια από το Σχέδιο Σουμάν
τις 9 Μαΐου συμπληρώθηκαν πενή­
Σ ντα χρόνια από την 9η Μαΐου του
1950, όταν ο υπουργός Ε ξωτερικώ ν
της Γαλλίας Robert Schuman uvu-
κοίνωσε το σχέδιο ενός εμπνευσμένου
γάλλου τεχνοκράτη, του Jean Monnet, για
την κοινή διαχείριση της αγοράς άνθρακα
και χάλυβα ανάμεσα στην Γερμανία και
την Γαλλία.
Πίσο) από το σχέδιο αυτό, βρισκόταν η
ιδέα του Jean Monnet για μια Ενωμένη
Ευρώπη που θα εξασφ αλίζει την ειρήνη
και το σεβασμό τιυν ανθρωπίνων δικαιω­
μάτων.
Την άνοιξη του 1950, μόλις πέντε χρόνια
μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου
Πολέμου, η σταθερότητα έμοιαζε να είναι
μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Ή δ η , λόγω
του Ψυχρού Πολέμου, συγκεντρώνονταν
στη Γηραιά Ή π ειρ ο απειλητικά σύννεφα
σύγκρουσης μεταξύ ανατολικής και δυτι­
κής Ευρώπης. Επρόκειτο για μια νέα
πραγματικότητα που είχε προκύψει από
τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και η
οποία ενίσχυε σοβαρά την άποψη ότι η Ευ­
ρώπη, αν ήθελε να αποφύγει τα λάθη του
παρελθόντος, θα έπρεπε να προχωρήσει
άμεσα στην ενοποίησή της. Τ ο μεγάλο
στοίχημα για την Ευρώπη βρισκόταν στις
36
σχέσεις μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.
Αυτά τα δύο κράτη έπρεπε να αναζητή­
σουν ένα πλαίσιο συνεργασίας που θα ενέ­
πνεε και άλλες χώρες της Ευριυπης.
Πα>ς, όμως, θα γινόταν η αρχή; Την απά­
ντηση έδωσε ένας εμπνευσμένος γάλλος
τεχνοκράτης, ο Jean Monnet, ο οποίος
έπεισε τον γάλλο υπουργό Ε ξω τερικώ ν
Robert Schuman και τον γερμανό καγκε­
λάριο Konrad Adenauer να προωθήσουν,
κάτω από μια ανεξάρτητη αρχή, ένα κοινό
σχέδιο διαχείρισης της αγοράς άνθρακα
και χάλυβα.
Η πρόταση αυτή διατυπώθηκε από τον
Robert Schuman ακριβώς πριν από πενή­
ντα χρόνια, στις 9 Μαΐου του 1950, κι έγινε
αμέσως δεκτή από τη Γερμανία, την Ιτα ­
λία, την Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λ ο υ ­
ξεμβούργο. Το σχέδιο Schuman επηρέασε
καθοριστικά το διάλογο, για την ευρωπαϊ­
κή προοπτική και ουσιαστικά έθεσε τα θε­
μέλια για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Σ ’ αυτά τα πενήντα χρόνια η πορεία της
ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης χαρακτηρίσθη­
κε από πολλές παλινδρομήσεις, αναστολές
και αλλεπάλληλες κρίσεις. Ό μ ως, έφτασε
στο στόχο της Ευρωπαϊκής Έ νω ση ς, η
οποία αποτελεί πλέον ένα μόνιμο πλαίσιο
ευρωπαϊκής προοπτικής και πόλο έλξης
του Σωτήρη Ντάλη
για όλες τις χώ ρες της πρώην Ανατολική;
Ευρώπης.
Τ α τελευ τα ία χρόνια, η ευρωπαϊκή ενο-
ποιητική διαδικασία έδω σε μεγαλύτερη
έμφαση στην ενδυνάμωση τω ν ευρωπαϊ­
κών οικονομικών δεσμών (Ο Ν Ε και ζώνη
ευρώ ), στη μεταβίβαση εξουσιών στο Ευ­
ρωπαϊκό Κοινοβούλιο και, βέβαια, ατη δι­
εύρυνση της Ευρωπαϊκής Έ νω σης.
Η νέα αρχιτεκτονική της Ευρώπης θα κα­
θοριστεί σ ε μεγάλο βαθμό κι από τα απο­
τελέσμ ατα της Διακυβερνητικής Διάσκε­
ψης που άρχισε πριν από λίγους μήνες. Η
Διακυβερνητική Διάσκεψ η καλείται να
προω θήσει τη θεσμική μεταρρύθμιση τη;
Ευρωπαϊκής Έ ν ω σ η ς. Μ ό νο με την ανα­
θεώρηση και προσαρμογή του θεσμικόν
οικοδομήματος και τω ν διαδικασιών λή­
ψης αποφάσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα
μπορέσει να αντιμετω πίσει την ιστορική
πρόκληση της νέα ς διεύρυνσης.
Η νέα διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένω­
σης σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να
αλλοιώ σει ή να π εριορίσει την προοπιική
της εμβάθυνσης της ενοποίησης και μετε­
ξέλιξη ς της Έ ν ω σ η ς σε γνήσια Πολιτική
Έ νω ση.
Επίσης η αναθεώρηση τω ν Συνθηκών η;
Ευρωπαϊκής Έ ν ω σ η ς θα πρέπει να συμ-
βάλει στην ισχυροποίηση της Ευρωπαϊκή;
Έ ν ω σ η ς και τω ν θεσμιύν της, στην ανάδει­
ξη του δημοκρατικού και κοινωνικού χα­
ρακτήρα της, στην ενδυνάμωση των αρχών
πάνω στις οποίες στηρίζεται, όπως της ισό­
τητας τω ν κρατών, της αλληλεγγύης και τη;
συνοχής.
Τ α παραπάνω αποτελούν βασικούς στό­
χους της ελληνικής κυβέρνησης κι έχουν
τονισ θ εί με έμφαση και στο ελληνικό υπό
μνήμα στη Διακυβερνητική Διάσκεψη.
Ή δ η , η ένταξη της χώρας μας στη Οικο­
νομική και Νομισματική Έ ν ω σ η (ΟΝΕ)
τοπ οθετεί την Ελλάδα στον σκληρό πυρή
να της Ευρωπαϊκής Έ ν ω σ η ς και της εξ«
σφ α λίζει την ισότιμη συμμετοχή στην ει1
ρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία.
Αυτή είναι και η μεγάλη σημασία '
ένταξή μας στην Ο Ν Ε . Μ ε την είσοδό'

στην Ο Ν Ε και στη ζώ νη ευρώ, η Ελλάδα
ολοκληρώνει με επιτυχία μια διαδικασία
εμπέδωσης της θεσμικής και πολιτικής της
θέσης σ ’ ένα σύστημα αναπτυγμε'νων και
δημοκρατικά οργανω μ ένων κρατών.
Απέναντι στο νέο σύνθετο διεθνές περι­
βάλλον, η χώρα μας στέκεται πλέον πιο
ισχυρή. Μ ε μεθοδικούς κυβερνητικούς
χειρισμούς, διαδραματίζει έναν εποικοδο-
.ιητικό και αξιόπ ιστο ρόλο και π ροω θεί
αποτελεσματικά τα εθνικά της συμφέρο­
ντα.
\ΝΑΖΗΤΠΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Έ ν ω ­
ση βρέθηκε αντιμέτωπη με την κατάρρευ-
τη πολλών από τις στα θερές που διαμόρ-
ρωσαν την πολιτική και κοινωνική πραγ-
ιατικότητα στην Ευρώπη.
Ό μ ως κατάφερε όχι μόνο να απαντήσει
στις περισσότερες προκλήσεις του μετα-
" ψυχροπολεμικού κόσμου, αλλά και να πε-
ύχει κορυφαίους στόχους όπως η οικονο­
μική και νομισματική ένωση.
Τελευταία, σε πολλές αναλύσεις, έχει
ιποστηριχθεί -μάλλον εύστοχα- ότι η ορ­
1 Λ Ί Χ Ρ Ο Ν ΙΑ
1U j 1897- 2000 I . Σ Ι Δ Ε Ρ Η Σ
0 !.;) à ΩF0 Σ
KO Y \ 0 \ M i l H
[I
Ei Ki ! wI %■%ICI \l
f
I'
<i:
ij. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΔΙΑΛΟ ΓΟ Ι
Μιας khsimig. ιίιο μ ιι
%
iif
ώ
ώ i- -i1\Μ) il
ΕΛ(ΑΜΕ 1?
11$
■0'
Σ Ο Α Ω Ν Ο Σ 116, Α Θ Η Ν Α 10681, ΤΗΛ.: 3833434 - 5140627, FAX: 3832294
Ιί
ΥΡΟΠΑΙΚΗ
μή που υπήρχε στη δεκαετία του ’80 έχει
χαθεί - το ίδιο και οι φιλοδοξίες.
Υπάρχει, άραγε, η πολιτική βούληση για
μια βαθιά θεσμική μεταρρύθμιση της Ευ­
ρωπαϊκής Έ ν ω σ η ς που θα τη φέρει πιο κο­
ντά στον ευρωπαίο πολίτη;
Μπορούν σήμερα οι Βρυξέλλες να πεί-
σουν ότι αποτελούν σημαντικό παράγοντα
για την αντιμετώπιση τω ν καθημερινών
προβλημάτων του ευρωπαίου πολίτη;
Π οια θα είναι η θέση και ο ρόλος μικρών
χωρών, όπως η Ελλάδα, στην ενωμένη Ευ­
ρώπη του 21ου αιώνα;
Υ πάρχει όντως κίνδυνος περιθωριοποίη­
σής τους μέσα στο σύστυμα λήψης αποφά­
σεων, όπως αυτό θα διαμορφωθεί τα επό­
μενα χρόνια;
Η διπλή διεύρυνση της Ε.Ε. (εδαφική και
θεσμική), που αποφασίστηκε στη σύνοδο
κορυφής του Ελσίνκι, θα απαντήσει μετα­
ξύ άλλων και στα παραπάνω θεμελιώδη
ερωτήματα. Βέβαια, το ζήτημα είναι τι
απαντήσεις θα δώσει.
Σ ’ ένα πρόσφατο άρθρο τους οι πρώην
ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας,
Χέλμουτ Σμιτ και Βαλερί Ζισκάρ Ν τ’
Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ
mmn b X\v\
«EÖAÜNJÖCmor ΒΕΡΕΜΗΣ
s ? i v. i\ i c i \: î \
1 u wynz
c*
Εστέν, πρότειναν τη δημιουργία ενός στα­
θεροποιητικού ομοσπονδιακού πυρήνα
που θα περιλαμβάνει τις χοίρες της Ζώνης
του Ευριυ και θα λειτουργεί ως αντίβαρο
στους κινδύνους της νέας διεύρυνσης της
Ε.Ε.
Ο ι Σμιτ και Ν τ’ Εστέν προτείνουν τη δη­
μιουργία ενός πυρήνα χωριυν που θα περι­
λαμβάνει τα ιδρυτικά κράτη της Ε.Ε. και
όσα έχουν την πολιτική βούληση να προ­
χωρήσουν στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Στην πραγματικότητα, θα πρόκειται για
θεσμούς εντός τω ν θεσμών που ήδη υπάρ­
χουν. Κ αι ποιος θα εγγυάται ότι αυτή η νέα
ομάδα τω ν «Ε υρωπαίων του Ευρα)» θα σέ­
βεται όλες τις δεσμεύσεις της διευρυμένης
Ε.Ε.;
Είναι προφανές ότι η Έ νω σ η βρίσκεται
σε μια διαδικασία μετασχηματισμού που
θα καθορίσει την πορεία της για τις επόμε­
νες δεκαετίες. Από τη διαδικασία αυτή όχι
μόνο δεν πρέπει να απουσιάσει η χώρα
μας, αλλά θα πρέπει να συνεχίσει τον εποι­
κοδομητικό ρόλο που ακολούθησε τα τε­
λευταία χρόνια στο πλαίσιο της ευρωπαϊ­
κής ενοποιητικής διαδικασίας.
Λ A Μ II0 ï
B ΥΛΧΟΥΠΙΚΟ:
— » lE lt M U K I I I ·»
37
 _______________________ ΤΟΥΡΚΙΑ
Η πολιτική κρίση αναβάλλεται
ο έργο που η τουρκική δημόσια
Τ
διοίκηση πρέπει να ολοκληρώσει
για την σταδιακή προσαρμογή
της Τουρκίας στους ευρωπαϊκούς
κανόνες είναι τεράστιο και οι
προθεσμίες της Ε.Ε. τρέχουν», επισημαί­
νουν πολιτικοί αναλυτές στην Άγκυρα.
«Π α ρ ’ όλα αυτά, η χώρα έχασε πολλές
εβδομάδες με τις προεδρικές εκλογές και
τιύρα καθηλώνεται από τον διακομματικό
πόλεμο για τον έλεγχο του συντονισμού των
μεταρρυθμίσεων για την προσαρμογή στην
Ε.Ε.», σχολιάζουν.
«Τ α σοβαρά προβλήματα της πορείας:της
Τουρκίας προς την Ε.Ε. θα αρχίσουν μετά
τις προεδρικές εκλογές», προέβλεπαν πο­
λιτικοί κύκλοι στην Άγκυρα.
Η έκβαση τω ν προεδρικιόν εκλογών απο­
μάκρυνε το ενδεχόμενο ανοιχτής πολιτι­
κής κρίσης, αλλά έγινε ευκαιρία για να έρ­
θουν πιο κοντά στην επιφάνεια της δημο­
σιότητας οι διαμάχες που υφίστανται ανά­
μεσα στα 3 κόμματα του κυβερνητικού συ­
νασπισμού, τω ν οποίων αρένα είναι, προς
το παρόν, η διαδικασία προσαρμογής της
Τουρκίας στα κριτήρια της Κοπεγχάγης.
Η προπη διακριτική μάχη στην αρένα αυ­
τή δόθηκε στις αρχές του περασμένου Φ ε­
βρουάριου όταν, με διάταγμα του πρωθυ­
πουργού κ. Ετζεβίτ, δημιουργήθηκαν τρεις
ειδικές επιτροπές με σκοπό τον συντονι­
σμό τιυν μεταρρυθμίσεων για την εναρμό­
νιση του τουρκικού νομικού και οικονομι­
κού συστήματος με την Ε.Ε.
«Τ ο διάταγμα αυτό θα έχει αρνητικές
επιπτώσεις στην πορεία της Τουρκίας
προς την Ευριυπη», σχολίασαν πολιτικοί
αναλυτές και επεσήμαναν chi «ο ι μεταρ­
ρυθμίσεις έχουν τόσο μεγάλο εύρος και η
τουρκική γραφειοκρατία είναι τόσο πολύ­
πλοκη που μόνο ένα υπουργείο Συντονι­
σμού ή μία γενική γραμματεία θα μπορού­
σε να αντεπεξέλθει στις ανάγκες εναρμο-
νισμού με την Ε.Ε.».
Ο τότε υπουργός Επικρατείας, υπεύθυ­
νος για τα ανθρώπινα δικαιώματα, κ.
Ιρτεμτσελίκ ήταν ο πιθανότερος επικεφα­
λής ενός τέτοιου υπουργείου.
«Ο κ. Ιρτεμτσελίκ ανήκει στο κόμμα της
Μητέρας Πατρίδας, που συμμετέχει στον
38
του Ευάγγελου Αρεταίου
κυβερνητικό συνασπισμό, και ο κ. Ε τζεβίτ
δεν ήθελε να αφήσει την σημαντική πρωτο­
βουλία εναρμόνισης με την Ε.Ε. στο κόμμα
του κ. Γιλμάζ», έλεγαν πολιτικοί κύκλοι
στην Άγκυρα.
Μ ία ημέρα μετά την εκλογή του κ. Σ εζέρ
στο αξίωμα του Προέδρου, ο κ. Ιρτεμτσε-
λίκ ανακοίνωσε την παραίτησή του από
την κυβέρνηση, δηλώνοντας ότι είχε αντιρ­
ρήσεις για τις προσπάθειες του κ. Ε τζεβ ίτ
να επανεκλέξει τον κ. Ντεμιρέλ και ότι
έχει μια διαφορετική εικόνα της πολιτικής
που η Τουρκία θα έπρεπε να ακολουθήσει.
« Η παραίτηση του κ. Ιρτεμτσελίκ δεν θέ­
τει μεν σε άμεσο κίνδυνο την συνοχή του
κυβερνητικού συνασπισμού, αλλά είναι
μεγάλη απιόλεια για την ευρωπαϊκή πολιτι­
κή της Τουρκίας», μας είπαν ευρωπαίοι δι­
πλωμάτες στην Άγκυρα.
«Τ ου ς τελευταίους πέντε μήνες η κυβέρ­
νηση δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει
καμιά σοβαρή προσπάθεια για την ευρω­
παϊκή πορεία της χώρας και φαίνεται κα­
θαρά ότι η Τουρκία δεν θα μπορέσει να
αρχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις
μέσα στα επόμενα πέντε τουλάχιστον χρό­
νια », σχολιάζουν εξάλλου διπλωματικοί
κύκλοι στην Άγκυρα.
Η κυβέρνηση αποφάσισε πρόσφατα την
δημιουργία μιας γενικής γραμματείας Ευ­
ρωπαϊκών Υποθέσεων, επικεφαλής της
οποίας θα είναι ο νυν επικεφαλής της τουρ­
κικής αντιπροσωπείας στα Ηνιομένα Έ θ νη
πρέσβης κ. Βολκάν Βουράλ, αλλά η διαμά­
χη μεταξύ του τουρκικού Υ Π Ε Ξ , στο οποίο
θα υπάγεται η γραμματεία αυτή, και του
Οργανισμού Κρατικού Σχεδιασμού, που
διακηρύττει ότι ο συντονισμός τιον μεταρ­
ρυθμίσεων εμπίπτει στην δικαιοδοσία του,
καθήλωσε την διαδικασία εναρμόνισης.
Ο Οργανισμός Κρατικού Σχεδιασμού, που
ελέγχεται από το κόμμα της Εθνικιστικής
Δράσης του κ. Μπαχτσελί, υποστηρίζει ότι
μια γραμματεία Ευριυπαϊκιυν Υποθέσειυν
δεν είναι «απαραίτητη» και πρόβαλε νομικά
επιχειρήματα που προβλέπουν chi ο συντονι­
σμός στο εσωτερικό της χιόρας είναι δική του
αρμοδιότητα, ενώ το υπουργείο Εξιυτερικιύν
είναι υπεύθυνο μόνο για τις συζητήσεις που
πραγματοποιούνται στο εξωτερικό.
« Η γραμματεία Ευρωπαϊκών Υποθέσε­
ων δεν θα καταχραστεί τα δικαιώματα τον
Ο ργανισμού Κ ρατικού Σχεδιασμού», υπο­
στήριζε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερι­
κ ο ί, που ελέγχεται από το κόμμα της Δη­
μοκρατικής Α ρ ισ τερ ό ς του κ. Ετζεβίτ, και
π ροσέθετε ότι «ο απώτερος συντονισμό;
της εναρμόνισης της Τουρκίας στους ευ­
ρωπαϊκούς κανόνες είναι υπεράνωτωνδυ-
νάμειυν του Κρατικού Σχεδιασμού».
«Θ α ήταν λάθος να αγνοήσουμε την βα­
ρύτητα της διαμάχης αυτής που δύναταινα
δυσκολέψει ακόμα περισσότερο το ήδη
δύσκολο έργο της τουρκικής κυβέρνηση;
για την προσαρμογή της χώρας στο ευρω­
παϊκό κεκτημένο», σχολίασαν πολιτικοί
αναλυτές στην Άγκυρα.
Εν το) μεταξύ πριν από δύο μόλις ημιέρες,
ο τούρκος πρωθυπουργός κ. Ετσεβίτ «επε-
νέβη προσωπικά, όπως σχολίασε ο τουρκι­
κός Τύπος, στη διαμάχη αυτή και αποφάσι­
σε τη δημιουργία μιας νέα ς γενικής γραμ­
ματείας Ευρωπαϊκιόν Υ π οθέσεω ν με επι­
κεφαλής τον κ. Βουράλ, που θα υπάγεται
τελικά στην πρωθυπουργία και θα απαρτί­
ζε τα ι από τρεις αναπληρωτές γενικού;
γραμματείς: έναν από το υπουργείο Εξω­
τερικών, έναν από τη γενική γραμματεία
Εξοπερικού Εμπορίου και έναν από τον
Ο ργανισμό Κρατικού Μηχανισμού.
«Τ ο υπουργείο Ε ξ ω τ ε ρ ικ ο ί δεν θα χάσει
τον σημαίνοντα ρόλο του και ο κρατικό;
σχεδιασμός δεν θα αποκλειστεί από τη
διαδικασία», σχολιάζουν κυβερνητικέ;
πηγές στην Ά γκ υρα και εκφράζουν την ελ­
πίδα ό τι η σολομιυντεια αυτή λύση θα εξα­
σφ αλίσει την απαραίτητη συναίνεση για
τον συντονισμό τω ν ευρο,ιπαϊκών μεταρ­
ρυθμίσεων στην Τουρκία.
Ω σ τόσο πολιτικοί παρατηρητές εκφρά­
ζουν την επιφύλαξή τους και επισημαίνουν
ότι οι διακομματικές αυτές διαμάχες δεν
αντικατοπτρίζουν μόνο την πάλη για την
εξου σία αλλά και τις διαφορετικές από­
ψεις που έχουν τα κόμματα του κ υ β ε ρ ν η τ ι­
κού συνασπισμού για την ευρωπαϊκή πολι­
τική της Τουρκίας και για την φιλοσοφώ
της λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού
Κωνσταντινούπολη, 9.5Μ
ο π ο υ λ ί αποδήμησε γι α
ερικές μέρες στους
ιιορφους αγρούς της
Ιληνικής επαρχίας, κι έτσι
εν μπόρεσε (ή α πέφ υγε;) να
νοίξει το χ α ζο κ ο ύ τι και να
αγχάσει, να γελάσει, να
χολιάσει και να κα τα δείξει
χ κακώς κείμενα της
ηλοψίας μας. Ευτυχώς, το
λλο πουλί, η σύντροφ ος ντε,
ντεξε να παρακολουθήσει
>α δελτίο ειδήσεων
λόκληρο, «π τε ρ ό ε ν » (π ο υ
εγε ο μ π α ρ μ π α -Ό μ η ρ ο ς),
αι να μου στείλει ε κ ε ί στη
ύση τις εντυπώ σεις του α π ό
w γυάλινο κόσμο τω ν 8.30.
1 ...Έλεγα λοιπόν για το πόσο
ισθητά έχουν διαφοροποιη-
εί τελευταία το περιεχόμενο
ον ειδήσεoJV, το ύφος της πα-
ουσίασης, ακόμα και αυτή η
ιια η εστίαση της εικόνας, που
.αλέγουν τα κεντρικά δελτία
,δήσεων τω ν κυριοτέρων
ιιωτικών τηλεοπτικών σταθ-
j)v. Δεν έχουμε πρόθεση να
φήσουμε άμοιρη τω ν ευθυ-
ών της την κρατική τηλεόρα-
ή, αλλά γ ι’ αυτήν, έχουμε άλ­
ες φορές να μνημονεύσουμε
χνοσήμιατάτης..
Σήμερα μιλάμε για τα υπερ-
εάματα τιυν ειδήσεων τω ν
ιιωτικών καναλιών, με τη δύ-
χμιη της παγκοσμιοποίησης
ΐς πληροφόρησης να πιστο-
ΐ)ΐεί την ύπαρξή της σε κάθε
εύτερη είδηση, με εστίαση
':ην ευτέλεια της α ξία ς της
ώής, στην ποσότητα και όχι
Λ:ην ποιότητα, στο θάνατο,
■ην αγριότητητα, αλλά και
'η ν κακιά την ιόρα που πάντα
ϊ:χραμιονεύει, σαν κάποιος να
άς δασκαλεύει, «κ ο ίτα τι
fεαθαν, κοίτα πόσο η ζω ή δεν
Ι,ει αξία, ...ιδίως όταν δεν
εις λεφ τά.»
ΐ
• Τ ο ρεπορτάζ που παρακο­
λουθήσαμε για την Ή π ειρ ο , τη
νούμερο 1 περιοχή σε επίπεδο
φτώχειας στην Ευρωπαϊκή
Έ ν ω σ η -ού τε και ξέ ρ ω ποια­
νού έμπνευση, ευαισθησία ή
πολιτική προβοκάτσια- είχε
και τη συμμετοχή του κόσμου
στην παράσταση, που κάτω
από τους ήχους μιας μελαγχο­
λικής μουσικής έπαιζαν κι αυ­
το ί το δράμα της ζω ής τους, μή­
πως καταφέρουν να βγάλουν
και κάτι παραπάνω.
• Η γλώ σσα που γύρισε μέσα
στο λαιμό της άτυχης καλαθο-
σφαιρίστριας και οι απ εγνω ­
σμένες της προσπάθειες να
κρατηθεί στη ζωή, τραβηγμένο
από κοντά, προβάλλεται στα
μάτια μας. Α π ’ το σημερινό
δελτίο έλειπαν βέβαια οι αυτο-
πυρπολισμοί -δυνατό θέμα και
θέαμ α- αν προλάβει βέβαια
να φ τάσει έγκαιρα το συνερ­
γείο... Τ έτο ια τύχη, όπως τότε,
με τις διαδηλώσεις τω ν Κούρ­
δων για τη σύλληψη Οτσαλάν
πού να ξαναβρούν οι μεγάλες
«κ υ ρ ίες» τω ν ειδήσεων...
Υπερθέαμ α λοιπόν, όπως ήταν
κάποτε το τσίρκο, ή ακόμη και
οι σύγχρονες ταϊβανέζικες πα­
ρελάσεις ελεφάντων, που κά­
ποτε αφηνιάζουν κάτω από την
σκληρή τυραννία, και επιτίθε­
νται θανατηφόρα σε ανυπο­
ψίαστους θεατές. Βεβαίως, το
ρεπ ορτάζ για τον ερχομό της
Β ανέσα Μ έι στην Ελλάδα είχε
και κάποια χρησιμότητα - να
μας δ είξει πόσες ικανότητες
μπορεί ένας άνθριυπος να ανα­
πτύξει, πόσο ταλαντούχα είναι
η φύση μιας, αρκεί να την τρ έ­
φουμε με χαψιές και όχι με ευ­
χές (ή μιε κατάρες...).
• Οπωδήποτε, επί τη ευκαι­
ρία του ρεπορτάζ, μιάθαμε και
το πόσο θερμιή είναι η βασιλι­
κή οικογένεια της Α γγλίας
όταν, σε ιδιωτικές συναυλίες
που τους παραχωρεί η ταλα­
ντούχα νεαρή βιολίστρια, λι­
κνίζονται ρυθμικά στους ήχους
της μουσικής της. Η ασιατικής
καταγωγής 22χρονη σταρ φαί­
νετα ι ότι έχει εξασφ αλίσει ήδη
μια λαμπρή πορεία στο χώρο
της καλλιτεχνίας, αφού, πέρα
από το αδιαμφισβήτητο τα λέ­
ντο της, σπάει από νωρίς τους
περιορισμούς της εντόπιας
κουλτούρας, γίνεται ουμανι-
στίκ, μια πρέσβυρα της αισθη­
τικής δεξιοτεχνίας που μιλά
από την ψυχή της και τρέφ εται
από το κοινό.
• Κάπου ανάμεσα στις μεγα­
λειώδεις αυτές ειδήσεις, να
και το ασανσέρ του Ιπποκρά-
τειου νοσοκομείου να πέφτει,
χωρίς «εξα κ ριβ ω μ ένο» λόγο,
ανάμεσα στους ορόφους της
πτέρυγας τω ν χειρουργίων και
να τραυματίζονται ένας μετά
τον άλλον οι συνοδοί τω ν φο­
ρείων! Τ ο ρεπορτάζ ήταν όμιως
εμπεριστατωμένο! Ο πρόε­
δρος του νοσοκομείου δήλωσε
ότι επικοινώνησε εγγράφως με
την εταιρεία συντήρησης ανελ­
κυστήρων και αναμένει απά­
ντηση...
• Ναι, η ελληνική τηλεόραση
για ένα πράγμια μιπορεί να
«π αινεύεται» στις μέρες
μιας(!): ότι παρεμβαίνει στο
κοινωνικό κράτος, ότι κάνει
κοινωνική πολιτική, γυρίζο­
ντας από τα απομιονωμιένα χω-
ριουδάκια της ακριτικής Ελλά­
δας μέχρι τις ταράτσες κυρίων
διαμιενόντων εις την Πεύκη,
όπου ξαφνικά κάποιο πρωί το
πευκάκι τους μετατράπηκε σε
καταφύγιο κάποιου μελισσιού!
Τις περισσότερες φορές, πά­
ντως, μετατρέπεται σε δραστι­
κό όπλο στα χέρια κάθε κατα­
τρεγμένου ή αδικημένου πολί­
τη, ο οποίος έχει προσθέσει
στο καθημερινό του λεξιλόγιο
φράσεις όπως «να σου φέροχ τα
κανάλια να δεις εσύ». Η ελλη­
νική τηλεόραση βέβαια, που
κάνει αστέρια ακόμα και τα
φαναράκια στην άκρη του δρό­
μου, που ενίοτε μιαζεύει χρήμα­
τα για φιλανθρωπίες, που συ-
νεντευξιάζεται με καλλιτέχνες
και ποδοσφαιριστές
-τους γνωστούς μας άγνω­
στους- κατά τη διάρκεια αυ­
θορμήτου πρωτοβουλίας υπέρ
τω ν παιδιών με ειδικές ανά­
γκες. Που πλάθει ήθη Ελλή­
νων, που τηρεί πιστά τη δεοντο­
λογία περί του δικαιώματος
ενημέρωσης του πολίτη - όλοι
οι υποκριτές επιχειρηματίες
θεάματος που δεν έχουν δικαί­
ωμα να λέγονται καν δημοσιο­
γράφοι. Τ ο παιδί της Καίτης, η
κρεβατοκάμιαρα της Ρούλας, το
αγόρι του Σάκη, η ζεμιπεκιά του
’κη, αλλά και η δεξίωση της
Μαριάννας Βαρδινογιάννη, οι
διακοπές του πρίγκιπα Καρό­
λου, είναι ειδήσεις είτε έγιναν
ειδήσεις για όλους εμιάς τους
μέσους Έ λληνες πολίτες που
δεν έχουμε δικαίωμα να μά­
θουμε παρά μιόνο -εά ν ψάξου­
με πολύ- για την πολιτική που
μας αφορά, για την οικονομία
επίσης, για την παιδεία, για την
υγεία, για την ασφάλεια. Οι ει­
δήσεις τω ν μεγάλων καναλιών
(τα μικρότερα δεν μιπορούν,
απλώς, να συναγωνιστούν)
έχουν γίνει οι καλύτεροι υπο­
νομευτείς της δημοκρατίας και
της ελευθερίας της σκέψης,
έχουν γίνει οι μιόνο σταρ μιας
εποχής που βάλλεται από τη
φτωχή εικόνα και την πλούσια
διαφήμιση, παίζουν το δικό
τους ρόλο στην ηθικά παραπαί-
ουσα και κακότυχη κοινωνία.
Το πουλί ^ ~
39
Το €κλογικό
αποτέλεσμα
• Γ ια το αποτέλεσμα τω ν
βουλευτικώ ν εκλογώ ν μά ς
γράφει ο φ ίλος του
περιοδικού κ. A. Τ.:
Tex αποτελέσματα πον πριότων
βουλευτικιόν εκλογιόν της
απαρχής του 2000 στη χιόρα
μας περιέχουν μηνύματα που
δεν επιδέχονται καμιά αμφι­
σβήτηση. ΚαΟιύς το 90% τιυν
■ψήφων, σχεδόν ισομοιρασμέ-
νο, το παίρνουνε πχ δύο μεγά­
λα δεξιά ιός προς την πολιτική
τους κόμματα, ενώ τα δύο αρι­
στερά αθροιστικά δεν συγκε­
ντρώνουν ούτε το ποσοστό του
10%, φιλολαϊκά και λαοφιλή
κόμματα θα πρέπει να θ εω ­
ρούνται στο εξής τα δύο πρώ­
τα, ενιό αντιλαϊκά και λαομί­
σητα τα δύο δεύτερα, που με
βάση μάλιστα τα ποσοστά που
τους δίνει η λαϊκή ετυμηγορία
εκπίπτουν σχεδόν σε άχρηστα,
αν όχι και σε επικίνδυνα για τη
συνοχή της κοινωνίας μας. Τα
άλλα μικρά κόμματα έχουν
εξωθηθεί στην ανυπαρξία. Α ν
δεν εκμηδενίστηκαν μαζί τους
και τα δύο αριστερά, αυτί), θέ­
λω να πιστεύιυ, πρέπει ν' απο­
δοθεί μάλλον σε εκδήλωση
«λαϊκής χάρης» προς την ιστο­
ρία τους.
Η λαϊκή λοιπόν ετυμηγορία
φάνηκε να είναι γενναιόψυχη
προς τα δύο μεγάλα κόμματα
και αμείλικτη προς τα μικρά.
Γι' αυτό και αμφότερες οι ηγε­
σίες της δεξιάς, νόθας και γνή­
σιας, πανηγυρίζουν για το
πρωτοφανές ύψος ποσοστού
που κατόρθωσαν ν ’ αποσπά­
σουν από το εκλογικό σώμα.
Μ α ζί τους πανηγυρίζει και λα­
ός, που ικανοποιημένος για
την αυτοϋπέρβασή του φ αίνε­
ται να νιιόθει και ενθουσιασμό
για την πλήρη εναπόθεση της
τύχης του στη δεξιά. Και ναι
μεν κρίνονται φυσιολογικότα-
40
τοι οι επινίκιοι πανηγυρισμοί,
πιός όμως να εξηγήσει κανείς
έξιο από το αισθητικό ερμη­
νευτικό σχήμα της τραγικής ει­
ρωνείας πανηγυρισμούς που
επαληθεύουν αυτοαναιρέσεις;
Γιατί στα αποτελέσματα αυ­
τώ ν τω ν εκλογιυν μπορεί ν ’
αποτυπιυνεται η οριστική πλέ­
ον πολιτική μετατόπιση του ελ­
ληνικού λαού προς τα δεξιά,
αποτυπιόνεται όμιυς και η αυ­
τοαναίρεσή του, αυτοαναίρε­
ση που εκφράστηκε μέσα από
τη «γεφ ύ ρω ση » βαθιών αντι­
νομιών.
Μ ε βάση τη λαϊκή ετυμηγορία,
η ολοκληρωτική στροφή του
ελληνικού λαού προς τα δεξιά
είναι δεδομένη, παρ’ όλο που
ανέκαθεν, από τη σύσταση της
νεοελληνικής κοινωνίας μέχρι
και τελευταία, χωρίς παρεκ­
κλίσεις η συντριπτική του
πλειοψηφία συνιστούσε αντι-
δεξιό μέτωπο. Για άλλη μια
φορά η ιδεολογική μεταστρο­
φή όχι απλώς δεν τιμωρείται
αλλά υπερψηφίζεται, μαζί δε
με αυτή και η φορά της. Ο λα­
ός, επομένιυς, δεν αποκλείε­
ται να έχει ξε χ ά σ ε ιτι σημαίνει
δεξιά και ως εκ τούτου να έχει
γυρίσει και το ποτάμι πίσω,
όπως και vex έχει «α ν ο ίξε ι» το
φραστικά κλεισμένο χρονο­
ντούλαπο της απορίας, για να
προβάλει Οριαμβευτικότατο
με το ολοκληριοτικό ποσοστό
του 90% τιον ψήφιυν το «α π ο ­
τρόπ α ιο» πρόσωπο της δε-
ξιάς.
Τα δύο μεγάλα κόμματα που
υπερψηφίστηκαν με αυτό το
υψηλότατο ποσοστό ήταν σύμ­
φωνα και τα δύο με τη στρατιω­
τική επέμβαση του Ν Α Τ Ο στη
Σερβία και συνεπιός έρχονταν
σε ριζική αντίθεση με τη θέλη­
ση του 98% του ελληνικού λα­
ού. Κι όμως, στις κάλπες δεν
καταγράφηκε ούτε ίχνος δυσα­
ρέσκειας γι' αυτή τη διάσταση
κι ούτε κάποια διάθεση υπερά­
σπισης της οικειοθέλειας εκ
μέρους του λαού. Α ντίθετα εκ­
δηλώθηκε ολοκληρωτική επι­
δοκιμασία.
Ούτε ειδικότερα απέναντι στο
Π Α Σ Ο Κ , που ως κυβέρνηση
συνυπόγραψε τους βομβαρδι­
σμούς, εκδήλωσε ο λαός κά­
ποια δυσαρέσκεια. Α ντίθετα,
επιδοκίμασε πάλι πανηγυρι­
κά. Και αυτό δείχνει πως δεν
ένιω σε καμιά προσβολή που η
κυβέρνησή του δεν τον έλαβε
υπόψη της, ούτε που παραβία­
σε τις δημοκρατικές αρχές έκ­
φρασης της θέλησής του ούτε
που, ενιό είχε δεδηλωμένη την
αντίθεσή του, εκείνη έκανε το
δικό της. Σε προηγούμενες
εποχές, αν σημειωνόταν μια
τέτοια διάσταση μεταξύ κυ­
βέρνησης και καλού, είναι βέ­
βαιο ότι την άλλη μέρα θα είχε
πέσει η κυβέρνηση. Σήμερα,
χωρίς δυσανασχετήσεις, αναι­
ρεί ο λαός τον εαυτό του και
υπερψηφίζει την κυβέρνηση
που περιφρόνησε τη θέλησή
του. Τ ο θέμα όμχυς αυτό έχει
και άλλη διάσταση περιπλοκό­
τερα παρανοϊκή. Η κυβέρνηση
από τη μια συνυπογράφει,
όπως είπαμε, τους βομβαρδι­
σμούς, από την άλλη την ίδια
κιόλας στιγμή χιυρίς κανένα
δισταγμό για την αυτοεπίδειξη
της διχασμένης προσιυπικότη-
τάς της αποδύεται σε λεοντα­
ρισμούς κατά του περιεχομέ­
νου της υπογραφής, όχι βέ­
βαια από μεταμέλεια. Π αράλ­
ληλα, ο υπουργός Εθνικής
Άμυνας πάνω στην έξαρση τω ν
βομβαρδισμιόν, αν δε με γελά
η μνήμη μου, δηλιόνει με απο­
φασιστικό ύφος ότι «γ ια όλα
φταίει ο Μ ιλόσεβιτς», διχάζο­
ντας με τη δήλωσή του και κά­
θετα την ήδη οριζόντια διχα­
σμένη προσωπικότητα της κυ­
βέρνησης -εδ(ί) και του
Έ θ ν ο υ ς - που ιός εκείνη τη
στιγμή αλλά και στη συνέχεια
δεν συμμεριζόταν TicoauiÄiiy^
«δαιμ ονοπ οιήσεις» του Μιλό-
σεβιτς. Αποτέλεσμα, να εμφα­
ν ίζε ι η κυβέρνησή μας —καιτο
Έ θ ν ο ς φ υσικά- συμπτώματα
πολλαπλής παράνοιας. Ο λαό;
τώ ρα, υπερθεματίζοντας σε
αλλόκοτη συμπεριφορά την
κυβέρνησή του, απαρνιέται
και αυτός τον προηγούμενο
εαυτό του και την υπερψηφί­
ζει. Π αρενθετικ ά ίσιος αξίζει
να σημειωθεί εδιό ότι μια τέ­
τοια εκλογική συμπεριφορά
δείχνει και πόσο ρηχά ήταν τα
αισθήματα φιλίας που είχε εκ­
δηλώσει ο λαός μας απέναντι
στους Σέρβους, γεγονός τελεί-
ιος ευεξήγητο βέβαια.
Η Ν έα Δημοκρατία εξαγγέλ­
λει προεκλογικά αυξήσεις. Το
Π Α Σ Ο Κ , που μελέτησε, όπως
ισχυρίστηκε, εμβριθέστατα το
κόστος τους, την κατακεραο-
νιύνει σαν ανεύθυνο υπονο-
μευτή της οικονομίας της χώ­
ρας -ακόμα και η Ε.Ε. δεν 0ο
επιτρέψει αυτές τις παροχές,
είπ ε- και την «άλλη» μέρα
πλειοδοτεί υπερφαλαγγίζο­
ντας τη Ν έα Δημοκρατία σε
προεκλογικές αυξήσεις. Και
ενώ πρόκειται για πολυσύνθε­
τη πράξη πολιτικού αμοραλι­
σμού, εν τούτοις υπερψηφίζε­
ται.
Για ψηφοθηρικούς λόγους το
Π Α Σ Ο Κ διενερ γεί συναλλα-
κτικές μεταγραφές «προσωπι­
κ οτή τω ν» είτε από δεξιά είτε
από αριστερά είτε και από το
χιόρο του μπάσκετ, κάνει δη
λαδή χρήση της «ικανότητα;
τιον αμφίπλευρων διευρύνσε-
ιόν» (η επίνοια του ευφημι­
σμού ανήκει στον κ. Καστανό
δη) -α ξιοση μ είω τος εδώοτε
χνοκρατικός ευφημισμός άνο­
μων ηθικά πράξεο)ν- και »!
ηθική κύρωση του επισύρετε
από τον ελληνικό λαό η υπέρ
τμήφιση.
Κ α θ ’ όλη τη διάρκεια της προ
εκλογικής περιόδου διαπράτ-
τονται καταλύσεις αρχιόν ■/.«
ιξιών θεμελιακαιν για τη συ-
κρότηση και συνοχή του συλ-
ογικοΰ «ε ίν α ι» κάθε κοινιο-
ίας και ο λαός, καταθέτοντας
ην ψήφο του, επιβραβεύει
ους καταλυτές με υπερψηφί­
ζεις. Ό τα ν σε π ρογενέστερες
ροεκλογικές περιόδους η (1983-83) και του Συλλόγου
λασική δεξιά εφάρμοζε τις
εθόδους που εφάρμοσε το
ΙΑ Σ Ο Κ σε τούτη την προε-
λογική περίοδο, εκείνη τότε
αταψηφιζόταν, το Π Α Σ Ο Κ
ήμερα υπερψηφίζεται.
)ι αναφορές σε τέτοιο υ εί-
ους αντινομίες θα μπορού-
αν να διευρυνθούν κι άλλο,
πως εκείνη η εύκολη περί
Χρηματιστηρίου, όμιυς το μι-
•ρό αυτό δείγμα είναι αρκετό,
ομίζω, για να δ ε ίξε ι ότι ο λα-
ς μας φαίνεται να μην έχει
ια και πολύ μεγάλη έγνοια
. ια το θέμα της αυτοβουλίας
>υ και αυτό είναι το πιο βαθύ
·,.αι πιο ανησυχητικό μήνυμα
ον πρόσφατιον εκλογιόν.
μένα πάντως προσιοπικά αυ-
■„.:ς οι «γεφ υ ρ ώ σ εις» βαθιιόν
ντινομιών μού γεννούν την
/τύπωση πως αυτά τα α π οτε­
λέσματα δεν είναι του ελληνι-
όύ λαού. Για τί ο λαός μας
Χέκαθεν απέναντι στην
Χαλγησία το)ν πολιτικιάν του
1ντέτασσε τα ανακλαστικά
' ον ηθικοον του ευαισθησκόν.
ρόκειται μάλλον για έναν
' Λλο λαό - γ ι ’ αυτό κι εγιά νιυ>-
ο τόσο ξένο ς ανάμεσα στους
ομπατριιάτες μου και στους
1 ίσους παλιούς μου συναγωνι.-
v‘ :ές- για ένα λαό που η εκλο-
:ι κή του συμπεριφορά στην
Ll ιαρχή της νέας χιλιετίας επι-
ι,ί βαιώνει θριαμβευτικά την
ϋί'ιόλυτη επιτυχία που είχε η
; ενέργηση της πολιτικής του
«' .λοτρίιοσης. Γ ι’ αυτί) και δεν
ώ αθέτει πλέον μηχανισμούς
ν ποάμυνας, για ν' α ντιτά σσ ει,
ni ·οιος, επομένιος, και πιάς επέ-
ρε νέκρωση στους αμυντι-
;ίΐ ύς μηχανισμούς της ελληνι-
ιΐι1ι’ς κοινοονίας είναι το μόνο
(i/ι ίριο εριάτημα που α να δύ ε­
ι μέσα από τις κάλπες τω ν
ν/ίί όσφατιον εκλογιάν.
&*■ Α.Τ.
• το «ανάστημ ά» μας απέναντι,
ΕΣΥ: Το προ€κλογικό
«κλοτσοσκούφι »
• Ο γιατρός Σ .
Σωτηρόπουλος, τ. Πρόεδρος
του Τζανείου Νοσοκομείου
Γιατρών ΙΚΑ (1980-84),
ιδρυτικό μέλος του Π Α ΣΟ Κ
που απεχώρησε το 1983 για
πολιτικές διαφωνίες, γράφει
για το ΕΣΥ:
« Υ γ ε ιά μου, πλούτη μου» λέει
ο θυμόσοφος λαός μας. Αυτή
του την ευαισθησία και την
προσδοκία εκμεταλλεύθηκαν
κατά τον πλέον προκλητικό
τρόπο τα δύο μεγάλα κόμματα
στην προεκλογική τους καμπά-
νια. Και ας γνώ ριζα ν ότι και τα
δύο ως κυβερνήσεις επί ολό­
κληρες δεκαετίες, έκαναν ό,τι
τους ήταν δυνατό για να φ τά­
σουμε στη σημερινή απαράδε­
κτη κατάσταση που έντονα
βιιάνει ο άτυχος έλληνας πολί-
της.
Είναι αλήθεια ότι το Ε Σ Υ έγι­
νε σύμβολο και παντιέρα από
το κυβερνιάν κόμμα, το
Π Α Σ Ο Κ , για την άλωση του
κάστρου της εξουσίας αλλά και
την διατήρησή της. Όπιυς επί­
σης είναι αλήθεια ότι το 1981
παρέλαβε ένα άθλιο (μη) σύ­
στημα Υ γεία ς από την Ν έα Δ η ­
μοκρατία και σήμερα, μετά μια
20ετία σχεδόν (με παρένθεση
το 1990-93 που δεν άλλαξε τί­
ποτα), έχουμε ένα πανάθλιο
σύστημα που λέγεται, χιυρίς να
είναι. Εθνικό Σύστημα Υγείας.
Ο γράφιυν -πρέπ ει να το εξο-
μολογηθιά- υπήρξε από τους
ηθικούς αυτουργούς για το ση­
μερινό Ε Σ Υ , αφού συμμετείχα
στον σχεδίασμά του και την
προετοιμασία εφαρμογής του
(ω ς Γραμματέας της Επιτροπής
Υ γ εία ς του Π Α Σ Ο Κ το 1976-
1981 και ένας από τους πριά-
τους προέδρους Δημόσιου Ν ο ­
σοκομείου 1982-83). Ν ιώ θω
ακόμη να με κυνηγούν οι Ερι-
νύες (π α ρ’ ότι αργότερα ζήτη­
σα δημόσια συγγνιάμη) γιατί το
1978 εμείς, οι νάνοι, ορθιυσαμε
στον γίγαντα, αείμνηστο Σπύ-
ρο Δ οξιάδη που τότε προσπά­
θησε ως υπουργός Υ γεία ς της
Ν .Δ. με το Σχέδιο «Μ έ τρ α περί
προστασίας της Υ γ ε ία ς » να
εφαρμόσει και στην Ελλάδα
την συνταγή θεραπείας. Τον
πολεμήσαμε ανελέητα (βέβαια
την χαριστική βολή τού την
έδωσε το ίδιο του το κόμμα)
και το όραμα αυτό έμεινε
απραγματοποίητο. Έ κ το τε ξ ε ­
κίνησε επί Π Α Σ Ο Κ η μεγάλο
προσδοκία του Ε Σ Υ με πρωτα-
γιυνιστή στην αρχή τον υπουρ­
γό Υ γεία ς Παρασκευά Α υ γερ ι­
νό, άνθρωπο οραματιστή και
γνιάστη του αντικειμένου που
όμως γρήγορα-γρήγορα αντι-
καταστάθηκε από τον αείμνη­
στο Γιώ ργο Γεννηματά που δη­
μιούργησε έναν απατηλό μύθο
γύριο από το όνομά του σε σχέ­
ση με την Υ γ ε ία (θα μου δοθεί
η ευκαιρία, πιστεύω, να γράψο)
με στοιχεία εκτενέστερα περί
του μύθου αυτού) και το περι­
βόητο Ε Σ Υ κατάντησε από
όραμα και ελπίδα να γίνει
εφιάλτης για το λαό και τιμω-
ρός για το γιατρό (εννοο) τον
πραγματικό λειτουργό και όχι
το βολεψία, είτε ανήκει στο
Π Α Σ Ο Κ είτε στη Ν.Δ., που
έχει κάνει το απεχθές φακελά­
κι τρόπο ζωής...).
Δ ε ν ο)φελεί να γράψι» εγο)
την καθημερινή οδυνηρή πραγ­
ματικότητα που ζε ι ο έλληνας
πολίτης στις ουρές του ΙΚ Α ,
στους διαδρόμους τω ν Ν ο σ ο ­
κομείων ή στα μπουντρούμια
τιον μικριύν ιδιωτικών κλινι-
κιάν. Θ έλω, όμως, να κάνο) με­
τά λόγου γνιύσειος και με αί­
σθημα ευθύνης, μια ομολογία,
κι ας βρεθεί κάποιος να με δια-
ψεύσει. Τηρουμένων τω ν ανα-
λογιιάν (παραμέτρων: χρονι­
κ ο ί, επιστημονικών, οικονομι­
κ ο ί, κοινο)νικο)ν, ευρο)πάί-
κο)ν) το δημόσιο Νοσοκομείο
που εγώ παρέλαβα να διοική-
σο) ο>ς πρόεδρος το 1982, με τα
440 κρεβάτια του και τα 800
άτομα συνολικό προσωπικό,
παρείχε υποβαθμισμένη μεν
αλλά συγκριτικά καλύτερη πε­
ρίθαλψη από το σημερινό ίδιο
Νοσοκομείο του 2000 με τα
επίσης 440 κρεβάτια του και
τους 2.800 (ναι, καλά διαβάσα­
τε 2.800!) συνολικά εργαζόμε­
νους. Απίστευτο θα μου πείτε,
πλην όμως τραγικά αληθινό.
Α υτά τα λίγα, ως κατάθεση
ψυχής τα αφιεριόνω στους δύο
μονομάχους του δικομματι-
σμού που έκαναν την άμοιρη
Υ γ ε ία προεκλογικό «κ λοτσο­
σκούφι» και διαγκωνίζονταν
να μας πείσουν ότι ο)ς αυριανοί
κυβερνήτες θα κατορθο)σουν
ό,τι δεν μπόρεσαν εδο) και δε­
καετίες. Οδυνηρό δείγμα γρα­
φής τους έχουμε λίγο πολύ όλοι
μας και ο καθένας χωριστά που
είχε την ατυχία να αρρωστήσει
(άλλο)στε το όνειδος του «φα-
κελακίου» απασχολεί σήμερα
το Νοσοκομείο που παραπάνο)
αναφέρομαι και μάλιστα από...
στυλοβάτες του Ε Σ Υ ). Τέλος,
δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγα­
με ότι το μεν Π Α Σ Ο Κ έχει κά­
νει «φ ετίχ » το Δημόσιο Ν οσο­
κομείο αλλά πριμοδοτεί εμμέ­
σως με την πολιτική του το κα­
λό (αλλά απρόσιτο στον πολύ
κόσμο) Ιδιωτικό Νοσοκομείο
και η Ν έα Δημοκρατία έχει κά­
νει «φ ετίχ » το Ιδιωτικό Νοσο­
κομείο αλλά πριμοδοτεί το κα­
κό (αλλά προσιτό σε όλους)
Δημόσιο Νοσοκομείο. Ο σο­
φός πολίτης αυτού του τόπου
ας διαλέξει και ας πάρει από
τα δύο όποιο νομίζει. Δυστυ­
χώς, διάλεξε και τα δύο ή για
να ακριβόλογο) το 10 το κα­
λό!...
Σ ω τήρης X. Σωτηρόπουλος
Για τον
Νίκο Ζαχαριάδη
•Α π ό τον Αντώνη Παρούση
πήραμε την επιστολή που
ακολουθεί:
Διαβάζοντας για τη μαρτυρία
του Βαγγέλη Παπανίκου στο
βιβλίο του Ο Ν. Ζαχαριάδης
στο Ν ταχάον, είδα να γράφει
πο>ς γνιάρισε ένας παλαίμαχος
41
αγωνιστής γνώ ρισε τον
Ζαχαρι-άδη στο ναζιστικό
κάτεργο· ιός εδώ όλα καλιό
Στο βιβλίο του διαβάζουμε
πολλά καλά λόγια, για τη στάση
του Ζαχαριάδη στο Νταχάου,
τις προσπάθειες του να
κρατηθούν βιολογικά και
ιδεολογικοπολιτικά όρθιοι οι
διαμένοντες αγωνιστές. Και
συνεχίζει ο Β. Παπανίκος «ότι,
αν ζήσαμε εκεί μέσα οι
Έλληνες, ζήσαμε από τον
Ζαχαριάδη. Και εγιό αν ζιο, το
χρωστάω ιος επί το πλείστον
στον Ζαχαριάδη». Πιός σας
βοηθούσε; Και ο Παπανίκος
απαντά: Τότε μας βάσταξε στο
στρατόπεδο.
«Ε ρ: Ηθικά δηλαδή σας έδινε
κουράγιο;
Β.Π. Αυτό είναι μεγάλη
δουλειά.
Ερ: Εκτός από κουράγιο; Είχε
προσβάσεις στους Γερμανούς;
Β.Π. Είχε δικούς του
Γ ερμανούς κομμουνιστές».
Ύ στερα από αυτά, τι μπορεί να
πει κανείς! Δ εν είναι αχαρι­
στία όλα τα άλλα που γράφει
για το Ν. Ζαχαριάδη, όταν επέ-
στρε\|κχν στην Ελλάδα; Α ν κρί-
νονταν οι κομμουνιστές έτσι
όπιυς κρίνει ο Παπανίκος,
έπρεπε να μην είχανε πρόσι»-
πο. Γιατί, για όσα γράφει για
τους άλλους, θα έπρεπε να κα-
τακριθεί και ο ίδιος· δεν έκανε
αυτό που έκαναν οι άλλοι, να
ακολουθήσει αυτούς που
έμπαιναν στη Γιουγκοσλαβία
-τους κυνηγημένους αγωνιστές
μετά τη Βάρκιζα που περνού­
σαν τα σύνορα και τους πολ­
λούς άλλους που κρύβονταν
στις πλαγιές τ<»ν βουνιυν με την
ελπίδα ότι θα δοθεί κάποια λύ­
ση- και όχι (χυτούς που έβγαι­
ναν.
Τον κάλεσε ο Ζαχαριάδης
και του πρότεινε να παρακο­
λουθήσει την σχολή «Γληνού».
Δέχτηκε την πρόταση, μα δεν
θέλησε ν' αναλάβει κάποια
υπεύθυνη θέση σαν στέλεχος
του ΚΚΕ. Καλύτερα του πήγαι­
νε η ανεύθυνη κριτική απ' έξω
και όχι η σωστή δημιουργική
συνειδητή δράση, μέσα από τις
42
γραμμές της οργανωμένης πά­
λης. Μπορούμε ακόμη να ρ ω ­
τήσουμε γιατί με την αποσυμ-
χρόρηση του Σοχρούλη, το 1947,
πριν φΟάσει στην Π ρέβεζα, δεν
βγήκε στον Δ Σ Ε τότε που τα
βουνά ήταν γεμάτα αντάρτες,
που κυνηγημένοι μετά την Βάρ­
κιζα κρύβονταν στα βουνά και
αποτέλεσαν τη μαγιά του ΔΣ Ε .
Κυνηγημένοι από τη βασιλομε-
ταξική παράταξη που απέρρι-
ψε την πολιτική συμφιλίωσης,
την οποία πρότεινε και εγκαι­
νίασε το Ε Α Μ . Πολλοί α γω νι­
στές με εκείνη την αποσυμφό­
ρηση, πριν ακόμη φθάσουν στο
σπίτι τους από την εξορία, κα­
τατάχτηκαν στον ΔΣ Ε . Γιατί
όχι και ο ίδιος;
Πρέπει να πούμε πως εκείνη
την εποχή κάμποσοι παλιοί
αγιυνιστές παρουσίασαν κού­
ραση, δικαιολογημένη μεν αλ­
λά αδικαιολόγητη για τις περι­
στάσεις.
Ο Β. Παπανίκος γράφει, επί­
σης, άτι δεν έπρεπε να συ-
γκρουστούμε τον Δεκέμβρη
του 1944, ούτε και να αντιστα-
θούμε (ττον μονόπλευρο εμφύ­
λιο πόλεμο. Έ π ρεπ ε να πούμε
«σ φ ά ξε με αγά μου ν ’ α γιά σω ».
Δ εν γράφει όμως, τι μετά απ’
αυτί). Δ εν θα σήμαινε μιαν άλ­
λη υποταγή;
Ο Π. Κοπριανού ρωτά:
«Ο Ζαχαριάδης, η παρουσία
του, ήταν ευεργετική και για
τους άλλους κρατούμενους
κομμουνιστές:
Απάντηση: Ναι, ναι.
Ο Ζαχαριάόης πώς φέρονταν;
Σαν αρχηγός:
Β. Παπανίκος. Απλός, απλός
πολύ».
Α ρα ήρθε στην Ελλάδα ο Ζ α ­
χαριάδης και άλλαξε, γιατί
ήθελε να τηρείται το καταστα­
τικό του κόμματος που ψηφί­
στηκε από τα όργανά του.
Ό τα ν έγινε μέλος του Κ Κ Ε δεν
γνώ ριζε ότι το κόμμα έχει κά­
ποια πειθαρχία; Για να γίνει
μέλος -(χν έγινε ποτέ και έζησε
την εσωκομματική ζωή, αν διά­
βασε το καταστατικό και το
πρόγραμμα- συμφιόνησε ή μή­
πως εγνώρισε το κόμμα μόνο
μετά την επιστροφή του από το
Νταχάου; Δ ε ν ήξερε, και το
έμαθε το 1945, ότι το μέλος του
κόμματος είναι υποχρεωμένο
να δέχεται τις αποφάσεις τω ν
α νω τέρ ω ν οργάνω ν; Μ έλος
του κόμματος γίνετα ι εθελοντι­
κά κανείς, δεν τον υποχρεώνει
κανείς. Γ Γ αυτό και η φιλία του
Ν .Ζ. με τον Β.Π. έκλεισε το
1946. Α π ό κει και πέρα ο Β.Π.
ακολούθησε τον μοναχικό του
δρόμο.
Ά λλα ξε, λέει ο Β.Π., ο Ν. Ζ α ­
χαριάδης για τί τον παρακάλε-
σε να τον αποκαλεί σύντροφ ε
Ζαχαριάδη και όχι Ν ίκ ο, όπως
γίνονταν στο Νταχάου ή όταν
θα βρίσκονταν σε καμιά τα β έρ ­
να στην Αθήνα. Π ήγανε - γ ρ ά ­
φ ε ι- εκδρομή, κάπου έξω από
την Αθήνα και ο Ζαχαριάδης
πρότεινε στον Παπανίκο να
παρατρέξουν -προφανώ ς να
γυμναστούν- και ο Παπανίκος,
που ήταν νεότερος 16 χρόνια,
άφησε τον Ζαχαριάδη πολύ
πίσιυ, κι αυτός (ο Ζαχαριάδης)
τον παρακάλεσε να μην τρέχει
μπροστά απ’ αυτόν. Κ ι αυτό
ήταν δείγμα της αλλαγής του
χαρακτήρα του καθοδηγητή
του. Δ ε ν διηγήθηκε όμως κ α νέ­
νας από τους φίλους του στον
Παπανίκο ότι ο Ζαχαριάδης
στον Δ Σ Ε φ ορτώ νοντα ν και ο
ίδιος το γυλιό στην πλάτη και
είχε κρεμασμένο το αυτόματο;
Κ αι ότι έτρεχε και ο ίδιος πεζός
στην κουραστική πορεία όπως
όλοι οι αντάρτες; Δ ε ν είναι σ ο ­
βαρά πράγματα αυτά. Σ ε τι
προσδοκά αυτός ο ακατάσχε­
τος παραλογισμός; Τ ο πρόβλη­
μα δεν είναι αυτό, αλλά ότι συ­
ντάχτηκε με όλους τους αντιλε-
νινιστές. Αλίμονο! Α ν μπορού­
σε να απαντήσει ο Ν.Ζ. σ' αυτά
που του καταμαρτυρεί ο Β.Π.,
Οα του έλεγε πως είναι ανελέη­
τος, άσπλαχνος. Γιατί καλό
πράγμα είναι τις ιδέες να τις
πολεμάς με ιδέες. Κι αν δεν
έχεις ιδέες, γράψε την αυτοβιο­
γραφία σου όπως είναι, η προ­
σφορά θα είναι πιο ωφέλιμη.
Κ αι γιατί μας φαίνεται παρά­
ξενο! Ό τα ν αποφασίσαμε και
ενταχθήκαμε στις γραμμές του
νέου επαναστατικού κόμματο;
δεν ενθουσιαστήκαμε από m
οράματά του; Α υτά όμως, όπιο;
είναι φυσικό, έπρεπε να οριο
θετηθούν, προγραμματικά και
καταστατικά, αυτά όλα πουκά­
ποτε είχαν πάρει την επωνυμία
μπολσεβικισμός, αυτός που κα·
τό ρ θ ω σ ε οριστικά να ξεκόψει
από την σοσιαλδημοκρατίακα;
δημιούργησε το Νέου Τύποι
κόμμα.
Ο συγγραφέας αντιδρούν
για τί το Κ Κ Ε ανακατευόταν
στην εσωτερική ζωή της ΕΑΑ
Π ρέπ ει όμως να γνωρίζει οι
αυτή η δημοκρατική οργάνωοτ
ήταν δημιούργημα του ΚΚΕ
Μ ε πρωτοβουλία του ΚΚΕ
ιδρύθηκε αυτός ο φορέας στι;
μετεμφυλιακές συνθήκες. 0
Νίκος Μ πελογιάννης και άλλοι
α γω νιστές που, μόλις έβαλαν
στην άκρη τα όπλα του ΔΣΕ και
έβγαλαν από πάνω τους m
τριμμένα αντάρτικα ρούχα,
βρέθηκαν στις προπες γραμμές
του αγιόνα στο πεζοδρόμιο, oit
εργοστάσιο, στο συνδικάτο.
Ο συγγραφέας γράφει γιατί
Γούσια με πολύ κακό ύφ ος te !
μπορεί να συγκρατηθεί και ν« [
σκ εφ θεί πως ο Γούσιας, μέοα
σε κείνες τις δύσκολες συνθή-
μ
κες, κατέβηκε τρεις φ ο ρ ές πα­
ράνομος στην Ελλάδα μέσα
από δύσκολους δρόμους. Γί
αυτό και υποστηρίζουμε β ;
δεν μπορούμε να συγκρίνοιμι
ανομοιογενή πράγματα, ναοί
γκρίνουμε τον Ζαχαριάδη,t| 1
δράση του στο Νταχάου, μεπ “
δράση και τη στάση του το Μ
και το 1946, διάστημα που ε|(:
λε τέρμα στη λεγάμενη φιλί
Ζαχαρ ιάδη-Παπαν ίκου.
Ο δεύτερος ήθελε να λέγε»
κομμουνιστής, μέλος το υ ΚΚΕ
αλλά χωρίς ευθύνες.
Δ ε ν μπορούμε να συγκρίνοι
με επίσης τη δράση το υ μ |'
στον Δ Σ Ε και στην πολιτιζ
προσφυγιά. Όποις επίσης δι
μπορούμε να συγκρίνουμε«
τη δράση του Γούσια στον i f
με αυτήν στα Γιάννενα, oil ■'
Ακροναυπλία και στην πολιΐ
κή προσφυγιά, στην παο«« ^
----------------- χ I
μία. Τ ώ ρ α στα 80 του, ο BJ '!·
οφάσισε να γράψ ει βιβλίο*
τως αισθάνεται τύψεις; Για
:ι που δεν το έκανε στα νιά-
του; Γιατί δεν έγραψε όταν
ίσε ο Ζαχαριάδης;
εν μπορούμε πραγματικά να
:αλάβουμε τι εξυπηρετεί αυ­
τό βιβλίο. Γιατί, πιστεύουμε,
' δεν υπάρχει εμπάθεια στο
Ε για οποιαδήποτε λάθη
ί να ’κάνε, η ηγεσία του
>επε να τον ευγνωμονεί.
3 να γράψει κανείς αμερό-
:τα για την ατομική του στά-
. -αλλά και πολλιυν άλλιυν
ύιυν- γ ι’ αυτή την περίοδο
) ήταν δύσκολη, μαρτυρική
, τραγική, χρειάζεται πολλή
.•ίσκεψη. Γιατί αν όλοι γρά-
ιε με τόση εμπάθεια θα δη-
;υργούνταν πανδαιμόνιο.
~:ν θέλουμε σ ’ αυτό το κείμε­
να γράψουμε για τις προτι-
,;,;εις του συγγραφέα, αυτές
. λλου τις έγραψε ο ίδιος.
. είναι ευτυχές μόνο να θυ-
. ,αι την ιστορία, αλλά και να
' γράφεις σιυστά, αντικειμε-
ί, δίχως εμπάθεια.
Β. Παπανίκος παρά το ότι
" νε πολλά χρόνια φυλακή,
ιτόπεδα και εξορία, δεν
Vτε αρκετά την κομματική
, δεν δοκίμασε μέσα στα
ιιατικά πλαίσια την λενινι­
κή μέθοδο της κριτικής κι
' "^κριτικής, διορθιυνοντας τα
• η των άλλιυν συντρόφιυν
'νΓ· αλλά και τα δικά του. Δ ε ν
f νει να ισχυρίζεσαι την δική
·: άποψη, για την Αχμάτοβα,
' L'ϊ να δέχεσαι και την άλλη
■ψη, τιυν άλλιυν. Ό χ ι ν ’ αλ­
ί··’ ·ις μονοπάτι.
s'Β.Π. μεγαλοπιάνεται κατά
ϊ'; νιυμη μας, προσπαθεί να
1ί ηριώ σει την άποψη ότι
; δή στάλθηκε από την Κ.Δ.,
ζα χ α ρ ιά δ η ς δεν μπορούσε
[Ρ ήκώσει το βάρος τιυν καθη-
iiifï o)V, που έπεφταν στην πλά-
(\ΐ »υ, χιυρίς να μπορεί ν ’ α ντί­
δι ί)εί, πιυς οι μεγάλες επανά­
γ ε ι ς , όπιυς η Μ εγάλη Γαλ-
^4 Επανάσταση έτσι και η
^ιΐιάλη Οκτωβριανή Επανά-
[κρ·η, παίζουν αποφασιστικό
,0 $· στην εξέλιξη της Ιστο-
(Kf γιατί η γαλλική επανά-
στάση έπαιξε ρόλο και στη δι­
κή μας επανάσταση. Αυτή την
επανάσταση οραματίστηκαν ο
Ρήγας και οι Φιλικοί και οδή­
γησαν το έθνος στο 1821. Θ α
θυμάται, πιστεύω, πιυς και στη
Φιλική Ε ταιρεία υπήρχαν και
ξέ ν ο ι βαλκάνιοι, όπως ο Σέρ-
βος Καραγιώργης, ο Ρουμάνος
Βλαδιμηρέσκου και άλλοι. Η
Οκτιυβριανή Επανάσταση
ήταν μια νέα επανάσταση, στις
καινούργιες συνθήκες στην
εποχή του ιμπεριαλισμού και
γι' αυτό η θειυρία και η πρακτι­
κέ] της ήταν αποδεκτή από την
εργατική τάξη όλου του κό­
σμου. Δημιούργησαν κόμματα
Ν έου Τύπου, τα νεαρά κομμου­
νιστικά κόμματα, που χρ ειά ζο­
νταν εκπαίδευση. Αυτή δεν
μπορούσαν να την βρουν τότε
παρά μόνο στη Μόσχα, στη χιυ-
ρα του λενινισμού, που ήταν
πηγή μπολσεβικοποίησης. Ε,
λοιπόν, αυτή η εκπαίδευση με
πειθαρχία στις αποφάσεις τιυν
ανιυτέριυν οργάνιυν (συνέ­
δριο), ιδιαίτερα στις παράνο­
μες συνθήκες, μπορεί να έχει
ενιαία δράση. Χιυρίς ενιαία
δράση δεν μπορεί να έχεις
αποτέλεσμα, ιδιαίτερα σε δύ­
σκολες συνθήκες. Γράφει ο
Β.Π., π.χ., πιυς ο Στάλιν έστειλε
τον Ζαχαριάδη. Δ ε ν ερευνά,
δεν διαβάζει και γ ι’ αυτό δεν
γνιυρίζει πιυς γ ι’ αυτό δημιουρ-
γήθηκε η Κ.Δ. από τον Λ ένιν το
1919. Δ ε ν μπορεί να καταλάβει
τη σημασία του Οκτιύβρη, γιατί
ζούσε στην Π ρέβ εζα κάτιυ από
συγκεκριμένες συνθήκες, με το
μαγαζάκι στη γωνία, με τη συ­
γκεκριμένη πελατεία της κω­
μόπολης. Γ ι’ αυτό δεν μπορού­
σε να καταλάβει τον Ζαχαριά­
δη και καταλάβαινε μόνο τους
διανοούμενους που βρίσκο­
νταν μπροστά από αυτόν στην
ηγεσία του ΚΚ Ε. Στην κωμό­
πολη που ζούσε, μακριά από τη
θειυρία και πρακτική του εργα­
τικού κινήματος, ήταν φυσικό ο
Β.Π. να μην μπορεί να μας οδη­
γήσει σε κάποιο συμπέρασμα.
Δ ε ν ξέρουμε αν γνιυρίζει ότι
στην πατρίδα μας δεν είχαμε
β ϊο μηχανικό προλεταρ ιάτο
που από τα σπλάχνα του να
βγει μια πρωτοπορία και να
ανα δείξει από μόνο του την
ηγεσία. Στη χώρα μας δεν συ-
ντελέσθηκε η βιομηχανική
επανάσταση, για τί η προοδευ­
τική αστική τά ξη συμβιβάστηκε
με τους τσιφλικάδες τουρκολά-
τρες. Η εθνικοαπελευθερωτική
δημοκρατική επανάσταση δεν
έφτασε ως το τέλος. Γ ι’ αυτό
και η εργατική τά ξη αναπτύ­
χθηκε πολύ βασανιστικά: Η
αστική μας τάξη παραμένει με-
ταπρατική.
Ο Β.Π. δεν βαθαίνει, κουρά­
ζετα ι πολύ γρήγορα. Τ α θολώ­
νει και τα μουτζουρώνει, δυ­
στυχώς.
«Ο Ζαχαριάδης γι ' α υτό στά λ­
θηκε α πό την Κ.Δ., γ ια τί είχε
ανάγκη τυ Κ Κ Ε α πό στελέχη».
Δ ε ν ήταν μόνο ο Ζαχαριάδης
που στάλθηκε. Ό λ α αυτά τα
στελέχη κατέβηκαν να βοηθή­
σουν το λαϊκό κίνημα, να δια­
δώσουν τον μαρξισμό-λενινι-
σμό, να τον εφαρμόσουν στην
ελληνική πραγματικότητα. Δ εν
είναι άχρηστα τα έργα του
Ν.Ζ., οι γνω στές «θ έσ εις για
την ιστορία του Κ Κ Ε » ή και το
έργο του «Ο Αληθινός Παλα-
μάς». Α λλά αυτά θέλουν έρευ­
να και μελέτη. Τ ο ότι κατακε-
ραυνυϊνει τον Ζαχαριάδη γιατί
δεν συμμερίστηκε την άποψή
του για την Αχμάτοβα, δεν εί­
ναι επιχείρημα.
Κανείς δεν υποστηρίζει ότι ο
Ν.Ζ. δεν έκανε λάθη και μερι­
κά απ’ αυτά είναι σοβαρά, αλ­
λά φαίνεται ότι ο Β.Π. δεν τα
μελέτησε σοβαρά.
Αλλά το πιο «σ ο β α ρ ό » επιχεί­
ρημα του Β.Π. είναι ότι «Ο Ζ α ­
χαριάδης δεν έκανε για αρχη­
γός τυν ΚΚΕ και πως ήταν κα­
λύτεροι οι Παρτσαλίδης, Ζ εύ ­
γος, Πλονμπίδης και άλλοι». Ο
ίδιος αναγνιυρίζει αλλού ότι ο
Ν.Ζ. ήξερε τα γερμανικά, ή ξε­
ρε τα ρούσικα, τα γαλλικά,
ίσιος και τα αγγλικά. Τ ότε γιατί
ο Παρτσαλίδης, όταν τον πρό-
τειναν ν ’ αναλάβει την ηγεσία
του ΚΚ Ε, αρνήθηκε στην 6η
ολομέλεια του 1956; Ο Β.Π.
δεν παίρνει υπόψη του τον Μ α ­
νώλη Γλέζο, ο οποίος στην συ­
νέντευξη που έδωσε στη N E T
στον Δημ. Σταθόπουλο, απά­
ντησε σε εριυτησή του, ότι ο
Ν.Ζ. ήταν ανιυτερος στη γνώση
απ’ όλους τους άλλους συνερ­
γάτες του: «Ναι, ναι τους γνώ­
ρισα όλους αυτούς, ήταν ανώτε­
ρος», έλεγε ο Γλέζος. Α ν ήταν
όλοι οι καθηγητές, δάσκαλοι
και φοιτητές έτοιμοι και κατάλ­
ληλοι να αναλάβουν την ηγεσία
του κόμματος, τότε θα είχαμε
κόμμα διανοουμένων και όχι
κόμμα ταξικό. Εξάλλου δεν εί­
ναι ζήτημα ποιοι θα είναι αρ­
χηγοί του Κ.Κ. Και ο Μ αρξ και
ο Λ ένιν διανοούμενοι ήταν.
Εδώ μπαίνει ζήτημα αν οι κα­
θοδηγητές ασπάζονται την ιδε­
ολογία της εργατικής τάξης, η
οποία εξυπηρετεί τα συμφέρο-
ντά της.
Ο συγγραφέας αναφέρει τη
γνώμη του Ν.Ζ. για τον Σιάντο,
όταν ήταν μαζί στο Νταχάου.
Και αυτά είναι γνιυστά και πο­
λυσυζητημένα. Γράφει τα ίδια
πράγματα που λέχθηκαν και
γράφτηκαν από την 6η ολομέ­
λεια του 1956 και μετά. Ί σ ω ς
κάτι καινούργιο να λέει, πως ο
Σιάντος έπρεπε στα Δεκεμ­
βριανά να κάνει τακτικούς
ελιγμούς. Δ εν υποστήριξε
όμως ο Ν.Ζ. να γίνει η Βάρκιζα
και να παραδοθούν τα όπλα.
Ούτε λέει πουθενά ο Ν.Ζ. να
τρέχει η ηγεσία μας πίσω από
τους Αγγλους στο Λίβανο και
στην Γκαζέρτα.
Για τον Άρη Βελουχιώτη, άλ­
λο καινούργιο πράγμα, μας βά­
ζει να ξαναθρηνήσουμε ο Β.
Παπανίκος!... Αλλά ας γρά­
ψουμε και γ ι’ αυτό. Α π ’ ό,τι
φαίνεται, ο Ν. Ζαχαριάδης, μό­
λις έμαθε στο Νταχάου πως ο
Κλάρας έγινε αρχηγός του
Ε Λ Α Σ με το θεϊκό όνομα
Άρης, πιστεύουμε αμέσως θα
του ανέβηκε η πίεσή του, γιατί
αυτός ήξερε τη συμπεριφορά
του Κλάρα από την Κέρκυρα
και ίσως να έκανε κάποιο σχό­
λιο. Τι το κακό μέχρι εδώ; Ο
Β.Π. τώρα συνδέει τα λόγια με
την καταδίκη του ύστερα.
Ή θ ελ ε, δηλαδή, να δικαιώσει
43
 τον Αρη και να συναντηθεί
ακόμη μαζί του; Ή τα ν όμιυς
εύκολο, εκείνη την εποχή, να
γίνει αυτή η συνάντηση; Να γ ί­
νει συνάντηση για να συζητή­
σουν μια κρατική συμφιυνία
και δίχως την έγκριση της Κ.Ε.
του κόμματος; Ο ίδιος ο Ν.Ζ.
σε στελέχη της Κ.Ε. σε προσω­
πικό επίπεδο, όπιυς τον Γ. Ιω-
αννίδη και την Χρυσά Χατζη-
βασιλείου, είπε πως άλλη Βάρ­
κιζα δεν θα γίνει στο κίνημά
μας. Τι μπορούσε ο Άρης να
κάνει μόνος του; Τίποτα. Αυτό
έπρεπε να το ξέρει. Εκ των
υστέρων δεν μπορούσε να γίνει
περισσότερο παλικάρι απ' ό,τι
στη διάρκεια του αγοινα. Με
σαράντα συντρόφους του. τη
στιγμή που τον κυνηγάει η αντί­
δραση και το ΚΚΕ, δεν μπορεί
να πάρει θέση. Γιατί δεν ήταν
καλύτερος ο δρόμος να πάει κι
αυτός με τους άλλους κυνηγη­
μένους στη Γιουγκοσλαβία και
αργότερα ν ’ αναλάμβανε αρ­
χηγός του ΔΣ Ε μια και αποδεί­
χτηκαν αναμφισβήτητες οι
στρατιωτικές του ικανότητες!
Αυτά έχουν οι αγώνες! Οι δυ­
σαρέσκειες, τα κλάματα, οι
θρήνοι δεν φέρνουν αποτέλε­
σμα. Στο κάτω κάτω ο αντάρ­
της και στην περίπτωση αυτή
έπρεπε να σταθεί σταθερός.
Τιυρα για εκείνα που είπε ο Ν.
Ζαχαριάδης στην III συνδιά­
σκεψη του 1950, εκτός που δεν
ήταν τα κομψότερα και δεν
έπρεπε να ειπωθούν, αλλά να
κάνεις μέχρι και τιυρα τρεις λέ­
ξεις ολόκληρο ιδεολόγημα.δεν
είναι εφόδιο για την Ιστορία.
Λέμε και πιο πάνω ότι τα γρα­
φτά του Β.Π. δεν έχουν βάθος.
Ρωτά ο Β.Π.: Ή τα ν κατάλλη­
λος ο Ν.Ζ. για την ηγεσία του
ΚΚΕ; Και ακόμα παρακάτιυ
ριυτά: Γνιυριζε τα προβλήματα
που απασχολούσαν την έρμη
την Ελλάδα εξαρτημένη από
τις δυτικές δυνάμεις; Εδιυ
πραγματικά φαίνεται το ανά­
στημα του Β.Π. Τι λέτε, παλαί­
μαχε αγιυνιστή, δεν γνιυριζε ο
Ν.Ζ. τα προβλήματα που απα­
σχολούσαν την έρμη την Ελλά­
δα; Και αν δεν τα γνιυριζε
44
-όπιυς λ έτε- γιατί εσείς στο βι­
βλίο σας δεν αναπτύσσετε αυτό
το θέμα που δεν μπόρεσε να το
κάνει ο Ν.Ζ.; Ο Ζαχαριάδης
στην 6η Ολομέλεια του 1934
μετά την έκκληση της Κ.Δ. έκα­
νε την ανατομία της τότε Ελλά­
δας, με το μάτι ενός μαρξιστή-
κομμουνιστή, που προσδιόρισε
τη στρατηγική και τακτική του
κόμματος μα και το χαρακτήρα
της επερχόμενης επανάστασης
σαν αστικοδημοκρατική με
γοργό) πέρασμα σε σοσιαλιστι­
κούς μετασχηματισμούς. Εσείς
παλαίμαχε αγιυνιστή, γιατί δεν
προσπαθείτε να αναπτύξετε
μιαν άλλη στρατηγική που έχε­
τε στο μυαλό σας για τότε;
Ασχολείται και ο Β.Π. με τα
γράμματα του Ν.Ζ. στον ελληνι­
κό λαό το 1940-41 που δεν μπο­
ρούν να Οειυρηθούν αντιφατικά
για κείνες τις συγκεκριμένες
συνθήκες. Γιατί αυτά δεν προσ­
διορίζουν προγραμματικούς
στόχους, παρά μόνο τακτικές
κινήσεις να επιτευχθεί ο στόχος
τής μη μετατροπής του εθνικού
απελευθερωτικού πολέμου σε
κατακτητικό ιμπεριαλιστικό
-γιατί τέτοιος μετατράπηκε από
την στιγμή, που προχώρησαν τα
ελληνικά στρατεύματα στο αλ­
βανικό έδαφος- και έτσι επα-
ναλήφθηκε εκείνη η ιστορία της
Μικρασιατικής καταστροφής.
Η ουδετερότητα, εφόσον διιυ-
χθούν οι ιταλοί φασίστες από
την πατρίδα μας, δεν ήταν κακή
τακτική, την συνόδευε ο Ν.Ζ. με
την ειρήνη και Ανεξαρτησία.
Την κριτική στα γράμματα του
Ζαχαριάδη ο Β.Π. δεν μπόρεσε
να την αναπτύξει. Πού βλέπει
τη αντιφατικότητα στα γράμμα­
τα του Ζαχαριάδη; Προφανιυς
από την γνώμη του Παρτσαλίδη,
που έγινε σημαία αργότερα-
άποψη εκείνιυν που ήθελαν ν’
αναρριχηθούν στην καθοδήγη­
ση του ΚΚΕ. Κατά καιρούς
όμως κατάπιαν την γλώσσα
τους. Δ εν ήταν μόνο ο Παρτσα-
λίδης ήταν και ο Κολιγιάννης
και οι συν αυτούς. Ο Β.Π. δεν
τα γνω ρίζει και φαιδρολογεί.
Ο συγγραφέας θα έπρεπε να
γνωρίζει πως, μετά την αποχιυ-
ρηση του ΔΣ Ε , ο Ν.Ζ. πήγε στην
Ε Σ Σ Δ και κουβέντιασε με τον
Στάλιν το θέμα που συζητήθηκε
στους κόλπους της Κ.Δ. Η απά­
ντηση όμως ήταν η εξής: «Π ρ ά γ ­
ματα που έχει επαληθεύσει η
ζωή, η πραγματικότητα, όεν
χρειάζονται συζήτηση». Τ ι πα-
ραπάνυ) θέλει ο Β.Π.; Ά ρ α δεν
έκανε βαθιά έρευνα! Αλίμονο!
Ο Μ πελογιάννης και ο Α κρι-
τίδης, όταν κατέβηκαν στην
Αθήνα, είχαν γνώμονα τις απο­
φάσεις τω ν α νώ τερ ω ν οργά-
vo)V του κόμματος που είναι η
Κ.Ε., το Συνέδριο και στην
προκειμένη περίπτωση η Γ ’
συνδιάσκεψη του 1950.
Αλίμονο αν το κόμμα μετα­
τρεπόταν σε λέσχη συζητήσεω ν
ή αν παρουσιαζόταν κάποιος,
οποιοσδήποτε, να μην εκτελεί
τις αποφάσεις αυτές και να
έκανε δικό του μπαϊράκι μέσα
στο κόμμα! Ή τ α ν λέει ο Β.Π.
φίλος με τον Ν .Ζ. Όμιυς κανείς
δεν καταλαβαίνει τι φιλία ήταν
αυτή. Ό π ω ς μας την π εριγρά­
φει, ήταν μια φιλία για να κρα­
τηθούν στο Νταχάου, στη ζωή.
Φιλία κομματική φ αίνεται πως
δεν είχαν. Α υ τό αποδείχτηκε
μόλις επέστρεψε στην Ελλάδα
ο Β.Π., όταν προσπάθησε ο
Ν.Ζ. να του α να θέσει κάποια
κομματική δουλειά. Α υ τός αρ-
νήθηκε το όποιο καθήκον. Γ ια­
τί πολύ καλά έπρεπε να ή ξερ ε
ότι το μέλος του κόμματος είναι
στρατιώτης και οπωσδήποτε
πρέπει να κάνει κάποια, μικρή
ή μεγάλη, κομματική δουλειά.
Φιλία, για τα πανανθρώπινα
ιδανικά δεν είχαν. Ή τ α ν
απλιύς κάποια φιλία, πού έδινε
το θάρρος στον Ν.Ζ. να τολμή­
σει να τον πιάσει, να τον βάλει
κάτυ) και να τον πατήσει στο
στήθος στην εκδρομή, έξο) από
την Αθήνα, και να το γρά φ ει
αυτό ο Β.Π., μια φιλία στο
πλαίσιο μιας άνεσης που δίνει
μια εκδρομή. Τη φιλία αυτή κά-
πιυς έτσι την παρουσιάζει ο
Β.Π. Ο ι φίλοι οι κομματικοί
συμφωνούν σε πολύ π ερισσό­
τερα πράγματα. Κανονικά τρ α ­
βούν μέχρι τέλος τον ίδιο δρό­
μο. Ο Β.Π. ακολούθησε άλλο
δρόμο, αυτόν με το καφενεία
ή το μαγαζάκι στην
και όχι στην Α θήνα στο
κίνημα, στο πεζοδρόμιο, μαχα
σ το βουνό εκεί στα
βουνά της Ηπείρου. Καλά
εντά ξει, είχε κουραστεί, k
ήταν μόνο αυτός.
Γράφ ει και άλλα πράγματα
Β.Π. Για την Ε Δ Α , πώς το ΚΙ
την είχε καπελοίσει κ.λπ. Όμι»
του διαφεύγει κάτι πολύ συγχι
κριμένο: ότι η Ε Δ Α συγκροή
θηκε σαν συνασπισμός δη»
κρατικιυν κομμάτων και ®
σωπικοτήτων με π ρ ό γρ α μ μ α &
ρήνη, Δημοκρατία, Αμνησο
Α νεξα ρτησία. Η Ε Δ Α είχε;»
εδρο τον Πασαλίδη, αλλά
αντιπρόεδρο το μέλος της
του Κ Κ Ε στρατηγό Σαραρ
Α υ τό δεν το γνωρίζει ο συγγρα·
φ>έας, γιατί το μαγαζάκι..
Εξομοιάίνει ο Β.Π. τ ο ν N.Zt
χαριάδη, τον Κ. Καλογιάνν
και το ν X. Φλωράκη, οι οποίο
έδρασαν σε πολύ διαφορετικέ
συνθήκες αλλά και ό χ ι μόνοι
Γ ια τί ο δεύτερος η γή θ η κ ε στη
κίνηση διάσπασης του κόμμα
τος, υπονόμευσε την ενότηι
του με τα γνω στά αποτέλεσμα
τα. Ο τρίτος π ρ ο σ π ά θ η σ ε
συμβιβάσει τα δύο αντίθει
ρεύματα, αυτό των διωγμένο
από το κόμμα με τ ο υ ς απο|
ναντες, δηλαδή δύο ασυμβίβα
στα πράγματα. Μ ε π ά θ ος jiço
σπάθησε να ενοάσει το κόμμ
όμως την πλειοψηφία r
έσ π ρω ξε στην α γ κ α λ ιά ίο
Π Α Σ Ο Κ . Είχε την π ίστη on m
έκκληση: «ελά τε πίσω mom
μα σα ς». Δ ε ν είχαν καταλαβ
οι καθοδηγητές αυτοί ότι οι.-: ν
πειραμένοι τυάρα πια κομι
νιστές δεν πείθονται με τέτι
λόγια. Θ έλουν ε π ίσ η μ η πρόι
ση τω ν οργάνω ν του κόμμι
με αυτοκριτική- το «ε λ ά τι:
σ ω » δεν περνά πια. Σ’ ένα δ
τη μα, με απόλυτο τρ ό π ο ή
δίκαιο ο Β. Π α π α ν ί κ ο ς . Κάτι
ριψε το μύθο ότι ο Ζ α χ α ρ ία ι
ήταν πράκτορας και σχημά t;]j
σαν ΙΟΟμελή επιτροπή στην ι
ολομέλεια του 1957 γ ια ναό |
τά σ ει τον βίο και π ο λ ιτε ία 11
Ν . Ζ . Α υ τό ο Β . Π . το κατερρ j
/τοκουμένα. Εκείνο τον και-
καταμαρτυρούσαν πολλά
ίγματα στον Ν.Ζ. Καμιά
σία του Κ Κ Ε ιύς τχόρτχ Λεν
θηκε ικανή να το πράξει, να
■ει αυτοκριτική, να αποπα­
τήσει την τιμή και υπόληψη
Ν. Ζαχαριάδη. Η αποστο-
Κ. Αουλέ στη Σιβηρία δεν
ρε κανένα αποτέλεσμα,
τί το πρόβλημα (προειδο-
ηση του Ν .Ζ .) απαιτούσε
-γορη λύση. Η νέα ηγεσία το
3 δεν ψάνηκε ικανή, δυστυ-
·;ν μίλησαν ποτέ ότι στο
ιχάου, η στάση του Ν.Ζ.
-ν άψογη. Δ εν μίλησαν ποτέ
η σύσταση εκείνης της
-μέλους επιτροπής ήταν λά-
*. Πιυς τα επιχειρήματα, τα
ηγοριό, ήταν σαθρά και
μένος απαιτούσαν αποκα-
:ταση. Γ ι’ αυτό και πουθενά
άανένα χιύρο κομματικά δεν
ρχει, δίπλα στους άλλους
ιπόντες καθοδηγητές του
: Ε, το πορτραίτο του Ν. Ζα-
;ΐάδη.
•ευθύνη είναι βαριά!
Αντώνης ΙΙαρούσης
ιθητές και σχολείο
,τ ό την φιλόλογο Μαρία
\βίζον:
ί·
.'α π ψ ό Α ν τί,
παλιά και πιστή αναγνιυ-
',u (στο τχ. 665 μου είχατε
,ει πάλι την τιμή να δημοσι-
Ξτε ένα κείμενό μου), επα-
1χεται στα θέματα της Παι-
ός, μετά τη συνέντευξη «Τ ο
λείο σού μαθαίνει να είσαι
Υλιστής» (τεύχος 711).
' /.τ’ αρχάς, θέλω να συγχα-
ια παιδιά που με θάρρος
J ύπωσαν τη γνώμη τους για
‘Τουςπονάει. Και πραγματι-
1 διακρίνονται από μια νη-
111,ότητα κιχι ιυριμότητα που
Σ υ ν α ν τά μ ε συχνά σε «ειδι-
ϋ· ;». Επισημαίνουν κύρια
'1ι,· :ία όπιυς «το ση με ρινί) σύ-
^ α μπορεί να είναι καλό...
'(||1 έπρεπε να εφαρμοστεί
I*
σταδιακά και όχι “ μπαμ και
κ ά τω ” ... «ο μαθητής χρειά ζετα ι
κατάλληλο ερέθισμα...». «Η
μεταρύΟμιση εφαρμόζεται, αλ­
λά στην πράξη διαπιστιυνουμε
ποιες αλλαγές πρέπει να γ ί­
νουν...» κ.τ.λ.
Η αγάπη, όμιυς, για τα παιδιά
μάς υπαγορεύει και την κριτική
σ' αυτά: Έ τσ ι ()α παρατηρούσα
ότι οι καθηγητές δεν εντά σσο­
νται όλοι στο σχήμα «δ ε ν υπάρ­
χει καθηγητής που ()α έρθει να
συζητήσει μαζί σου». Α ντιθέ-
τως. όπιυς η ίδια η μαθήτρια
παρατηρεί η καινούργια φιλό­
λογος την προσέγγισε, διάβασε
τις παλιές της εργασίες και την
ενΟάρρυνε. Α ς αξιοποιήσουν,
λοιπόν, τις όποιες τέτοιες ευ­
καιρίες τούς παρουσιάζονται.
Ως προς την ενισχυτική διδα­
σκαλία. αυτή δεν έχει σκοπό να
παρακολουθεί το ρυθμό του
σχολείου, όπως —ίσιος— γίνεται
με τα φροντιστήρια (και με αμ­
φίβολα αποτελέσματα) και να
«μπαλιόνει» καταστάσεις. Σκο­
πός της είναι να διαγνιυσει και
να θεραπεύσει τα βασικά (μα-
κροχρόνια, κάποτε) κενά του
μαθητή ιύστε να προσφέρει ου­
σιαστική. ιπαθερή και διαρκή
«θεραπεία». Έ τσ ι, πολύ καλά
κάνουν -ίσιος- σι καθηγητές που
μένουν πίσω από το ρυθμό του
σχολείου. Και αναπόφευκτο, και.
αποτελεσματικότερο είναι.
Και κάτι για το συντάκτη της
συνέντευξης: Τ α παιδιά, μέσα
στη ρομαντική τους αφέλεια,
έχουν το δικαίιυμα να λένε
«Σ το δικά μας σχολείο και στο
Α" Λύκειο Παλαιού Φαλήρου
είχανε φ ω νά ξει τους γονείς
τιυν μαθητών για επιτηρητές,
αφού δεν υπήρχαν καθηγη­
τές». επειδή έτσι άκουσαν. Ο
ίδιος όμιος, αν έχει κάποια σχέ­
ση με τα εκπαιδευτικά πράγμα­
τα, πρέπει να γνω ρ ίζει ότι σε
κανένα σχολείο (ούτε φυσικά
στα σχολεία που αναφ έρονται)
δεν γίνονται αυτά. Ό φ ειλ ε λοι­
πόν να το ξεκα θα ρίσει στα παι­
διά και όχι να δημοσιεύσει
α νεξέλεγκ τα όποια παράλογη
ψήμη κυκλοφορεί.
Μαρία Αλεβίζου
• θήκον προτείνοντας να ταφεί η
Δκυκρινίσας
• Α πό τον Τζίμη
Παπανικολόπουλο λάβαμε
την επιστολή που ακολουθεί:
Α ρ κ ετοί νομιμόφρονες και εν
Χρίστο) ευσεβείς αναγνο)στες
θα διάβασαν φαντάζομαι το
άρθρο «π ερ ί διαχωρισμού
Κράτους-Εκκλησίας» του εξω -
λέστατου Στ. Μ πεκατώρου στο
προηγούμενο τεύχος (7 1 2 )του
Αντί, και θα έφ ριξα ν οι άνθριυ-
ποι τέτοιες μέρες με το πλήθος
το)ν ανακριβείων που περιέχο-
νται σ ’ αυτό και την άβυσσο της
εμπάθειας του συντάκτη για
τους ηγέτες της Εκκλησίας μας.
Δ ιό τι η ορθόδοξη Εκκλησία εί­
ναι εκείνη που συνέχισε τον
ελεύθερο στοχασμό το)ν Ελλή-
vo)v που διαφύλαξε το πνεύμα
και τη διδασκαλία της Αγάπης
του θεανθρώπου με το σεπτό
παράδειγμα τω ν β υ ζα ντινο ί
αυτοκρατόρο)ν και την ανεξί-
κακη στάση tojv ηγετών της.
Κ α ι αν κατά τα προπα χρόνια
της μακραίωνης ιστορίας της ο
Α λεξα νδρεία ς Θεόφιλος, για
παράδειγμα, έκαψε αυτοπρο-
σώπως τη βιβλιοθήκη της Α λ ε­
ξάνδρειας ή αν ο διάδοχός του
Κύριλλος παρότρυνε τα πλήθη
το)ν μ ισθ οφ όροι του να δολο­
φονήσουν την Υπατία, είναι
γιατί είχαν επο)μισθεί το βαρύ
καθήκον της σο>τηρίας του κό­
σμου, γ ι’ αυτό και η Εκκλησία
δικαίως τους κατέταξε στο χο­
ρό το>ν αγίων της.
Α υτά και άλλα παλαιό και
πρόσφατα γεγονότα μαρτυ­
ρούν το ζήλο το)ν εκπροσιυπων
του ορθόδοξου δόγματος, προ-
κειμένου η Αγάπη και η Σιυ-
φροσύνη να έχουν μονίμο)ς
στραμμένο το βλέμμα στους
ουρανούς. Κατόπιν τούτου η
απορία που διατυπιυνεται για
τον Ροίδη και τον Λασκαράτο
είναι τουλάχιστον αφελής, διό­
τι απλούστατα αφόρισαν το
πνεύμα τους για να σ ω θεί η ψυ­
χή τους, στην περίπτωση δε του
Καζαντζάκη, Π ολιτεία και
Εκκλησία έπραξαν ομόφωνα
το ελληνοχριστιανικό τους κα­
σωρός δημοσία δαπάνη και να
ψαλεί η νεκριυσιμη ακολουθία
στη Μητρόπολη, αλλά τοόρα αν
ο σωβινισμός τιυν Κρητιυν και
το νταηλίκι του Καζαντζάκη
επέλεξαν την ντόπια Μαρτινέ-
γκο - με γεια τους με χαρά
τους, δικό τους το πρόβλημα.
Στη συνέχεια, ο καχύποπτος
συντάκτης κατηγορεί τον νυν
αρχιεπίσκοπο για λαϊκισμό
-άκουσον, άκουσον!- και δεν
αντιλαμβάνεται, σκοπίμιυς, τις
βαθυνούστατες και νωχαυγεΐς
παραινέσεις του φιλόφρονος
και χρυσοστόμου ρήτορος. ο
οποίος απέβη ηγέτης λαοπρό­
βλητος, όχι μόνον επειδή χρη­
σιμοποιεί ως άλλος Κοσμάς Αι-
τιυλός τη γλιυσσα του απλού λα­
ού, αλλά και επειδή την διανθί­
ζε ι με πάνσεπτα δοίρα υψηλής
κουλτούρας, όπως «γραικύ-
λοι», «σα ς πάιυ», «είσα ι χά­
χα ς» (βελτιωμένη έκφραση του
«ε ίσ α ι μαλάκας»), κ.λπ., κ.λπ.
Ό σ ο για την τελευταία παρα­
τήρηση ότι: «ουδείς εκ τιυν ιε­
ραρχούν αντέδρασε στην κατα­
πίεση και τα βασανιστήρια της
χούντας», θα πρέπει να γνιυρί-
ζει ο απληροφόρητος αρθρο-
γράφος ότι σύμπασα η Εκκλη­
σία της Ελλάδος, μαζί με την
Ακαδημία μας, έπραξε το χρέ­
ος της, και όλα τα ξερονήσια
γέμισαν δεσποτάδες και ακα­
δημαϊκούς, τόσο, που παρατη­
ρήθηκε έλλειψη νησιών. Μάλι­
στα δε, τη νύχτα του Πολυτε­
χνείου ο τότε προκαθήμενος
φόρεσε τα ιερά του άμφια, άρ­
παξε το άγιο δισκοπότηρο και
ακολουθούμενος από τα μέλη
της Ιερός Συνόδου στήθηκε
στην πύλη του Πολυτεχνείου
και ανέκραξε εν πόση φωνή
και φαιδρά λαμπηδόνι ψυχής:
non passaran. Και το κανόνι
μπροστά στην αγιότητα της
στιγμής υποκλίθηκε, το άρμα
έκανε πίσυ), και η χριστιανική
Αγάπη μαζί με την Ελευθερία
τω ν Ελλήνιυν ανέστησαν!
Τα υπόλοιπα είναι παραποίη-
ση της Ιστορίας και διασυρμός
της Αλήθειας.
Τξίμης Παπανικολόπουλος
45
 επισημαίνουμε
Π Ρ Ο Τ Ε Ι Ν Ο Υ Μ Ε

Επισκεφθείτε: τη ν έ κ ­
θ εσ η τ ο υ Χ ρ ίσ το υ Χα­
ρ ίσ η σ τη ν γ κ α λ ε ρ ί Α.Δ.
(Λ υκαβηττού 39-41,
τηλ. 36 02948) ώ ς τις
Η ΕΣΗΕΑ, Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΓΑΛΑΝΤΟΜΙΑ, 20 Μαΐου. Το π ά σ χ ο ν
σώ μα, α π ό την α ρ ρ ώ ­
ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ΕΙΔΗΣΗΣ σ τια ή τ ις ε μ μ ο ν έ ς μιας
α ντίλη ψ η ς π ο υ τ α θέ­
Π ρ ιν α π ό δ ύ ο ε β δ ο μ ά δ ε ς δ ιο ρ γ α ν ώ θ η κ ε α π ό τ ο Μ ο ρ φ ω τ ικ ό Ί δ ρ υ μ α τ η ς Ε Σ Η Ε Α έ ν α λ ε ι ν α α ντα ποκρ ίνοντα ι
στα κ υ ρ ία ρ χ α π ρ ό τ υ π α
ε ν δ ια φ έ ρ ο ν σ υ ν έδ ρ ιο π ο υ α φ ο ρ ο ύ σ ε τ η ν ε λ λ η ν ικ ή γ λ ώ σ σ α σ τ α M M E . Φ ιλ ο δ ο ξ ία τ ω ν
κ υ ρ ια ρ χ ε ί σ το έ ρ γ ο του. Με ρε
ο ρ γ α ν ω τώ ν ό σ ο κ α ι τω ν σ υ μ μ ε τ α σ χ ό ν τ ω ν ή τ α ν η π ο λ ύ π λ ε υ ρ η π ρ ο σ έ γ γ ισ η τ ο υ θ έ μ α τ ο ς
ο λ ισ τ ικ ή δ ιά θ ε σ η αποδίδει το
τη ς ε κ φ ο ρ ά ς το υ δ η μ ο σ ιο γ ρ α φ ικ ο ύ λ ό γ ο υ τ ό σ ο σ τ α έ ν τυ π α ό σ ο κ α ι σ τ α η λ ε κ τ ρ ο ν ικ ά γ υ μ ν ά κ ο ρ μ ιά π ο υ έχουν υπο-
μ ίν τια . Ο ι ε ισ η γ ή σ ε ις τω ν ε κ λ ε κ τώ ν σ υ ν α δ έ λ φ ω ν ή τ α ν π ρ ά γ μ α τ ι ε ξ α ιρ ε τ ικ έ ς , σ τεί τις κ α κ ώ σ ε ις τω ν χειρουρ­
δ ια π ρ α γ μ α τε υ ό μ ε ν ο ι έ ν α μ είζ ο ν , σ η μ α ν τ ικ ό τ α τ ο κι ω σ τ ό τ ο λ ε π τ ό ζ ή τ η μ α μ ε ε μ β ρ ίθ ε ια γ ικ ώ ν ε π ε μ β ά σ ε ω ν ή της σκλη­
κι επ ιμ έλ εια . Π α ρ ’ ό τι η φ θ ίν ο υ σ α κι α λ λ ο τρ ιο ύ μ ε ν η χ ρ ή σ η τ η ς ε λ λ η ν ικ ή ς γ λ ώ σ σ α ς α π ό ρ ή ς γ υ μ ν α σ τ ικ ή ς και τα ενσω­
το ν δ η μ ο σ ιο γ ρ α φ ικ ό κ ό σ μ ο ε π ισ η μ α ίν ε τα ι κ α ι ψ έ γ ε τ α ι π α ν τ ο ιο τρ ό π ω ς , η α π ο υ σ ία τ ω ν μα τώ νει στο δ ικ ό του σώμα.
μ ερ ικ ώ ν χ ιλ ιά δ ω ν μ ε λ ώ ν τ η ς Έ ν ω σ η ς Σ υ ν τα κ τώ ν ή τ α ν σ κ α ν δ α λ ώ δ η ς . Μη χάσετε: την έκθεση του ση­
μ α ντικού βραζιλιάνου φωτο­
Η α π ο γ ο ή τε υ σ η ή τ α ν έκ δ η λ η μ ο λ ο ν ό τι η π λ η μ μ έ λ ε ια κ α ι η π ο λ υ π ρ ο σ ε γ γ ισ τικ ή ε ξ έ τ α σ η
γ ρ ά φ ο υ M ig u e l Rio Branco στην
το υ θ έ μ α τ ο ς ε ξ ισ ο ρ ρ ό π η σ ε α υ τ ή τ η ν α ρ ν η τικ ή α ίσ θ η σ η : ο π ρ ο β λ η μ α τισ μ ό ς , ο ι
Ε λ λ η ν ο α μ ε ρ ικ α ν ικ ή Ένωση
επ ισ η μ ά ν σ εις, η α ν α γ κ α ιό τ η τ α ε κ φ ρ α σ τ ικ ο ύ ε μ π λ ο υ τισ μ ο ύ , η σ α φ ή ν ε ια , η γ λ ω σ σ ικ ή (Μ α σ σ α λ ία ς 22, τηλ. 3680000;
γ α λ α ν το μ ία σ τη δ ια δ ικ α σ ία μ ε τ α φ ο ρ ά ς κ α ι ε λ έ γ χ ο υ τ η ς ε ίδ η σ η ς ή τ α ν μ ε ρ ικ ά α π ό τ α α π ό τις 15 Μαΐου ώ ς τις 23 Ιου­
θ έ μ α τ α π ου σ υ ζ η τή θ η κ α ν (κι α ν α μ έ ν ο ν τα ι τ α π ρ α κ τικ ά τ ο υ ς ν α ε κ δ ο θ ο ύ ν ). νίου. Ο φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς του χρώ­
Μ ε ρ ικ ο ί π α λ α ίμ α χ ο ι δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ι ε ίχ α ν π α ρ ε υ ρ ε θ ε ί, κ ά π ο ιο ι λ ιγ ό τ ε ρ ο ι μα το ς α π ο δ ίδ ε ι με ένταση ποιη­
ε υ α ισ θ η το π ο ιη μ έ ν ο ι κ α ι έ ν α ς ά ρ ιθ μ ό ς φ ο ιτ η τ ώ ν δ η μ ο σ ιο γ ρ α φ ία ς . Α υ τ ό π ο υ τική, ιθα γ ενείς βραζιλιάνους, Ιν­
δ ιά νο υ ς, χα μ ίνια , πόρνες, φω­
ε ξ έ π λ η ξ ε π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο α π ό κ ά θ ε τι ά λ λ ο τ ο ν υ π ο γ ρ ά φ ο ν τ α ή τ α ν ο ι ν ε α ρ ο ί,
τιές, μ α χ α ίρ ια , φ ίδια, τατουάζ
ε κ κ ο λ α π τό μ ε ν ο ι δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ι π ο υ υ π ο τ ίθ ε τ α ι ό τ ι θ α α π ο τ ε λ ό σ ο υ ν τ η ν ε π ό μ ε ν η
Ταξιδέψτε: στην Έδεσσα, αξί­
γ εν ιά φ ο ρ έ ω ν το υ ε π α γ γ έ λ μ α τ ο ς . ζει τ ο ν κ ό π ο να παρακολουθή­
Τα π ρ ό σ ω π α τω ν π λ ε ίσ τω ν ε ίχ α ν ζ ω γ ρ α φ ισ μ έ ν η τ η ν α π ο ρ ία κ α ι τ η ν π ε ν ία α ν τ ίλ η ψ ή ς σετε το Δ ’ Ε αρινό Φεστιβάλ
το υ ς γ ια τα τ ε κ τ α ιν ό μ ε ν α σ τ η ν α ίθ ο υ σ α . Γ ία φ ο ιτ η τ έ ς μ ια ς ν ε ό τ ε υ κ τ η ς Μ ο υ σ ικ ή ς ώ ς τις 28 Μαΐου
π α ν ε π ισ τη μ ια κ ή ς σ χ ο λ ή ς π ρ ό κ ε ιτα ι, η ο π ο ία δ ε ν έ χ ε ι α κ ό μ η ο δ η γ η θ ε ί σ ε σ ή ψ η Τζαζ, π α ρ α δ ο σ ια κ ή μουσική
δ ιδ α σ κ ό ν τω ν κ α ι α ν τικ ε ιμ έ ν ο υ , φ ιλ ο δ ο ξ ώ ν τ α ς ν α ε κ μ ε τ α λ λ ε υ τ ο ύ ν ε π ικ ο ιδ ο μ η τ ικ ά σ τ ο χ ο ρ ω δ ίε ς , κλα σ ική μουσική
ά μ ε σ ο μ έ λ λ ο ν κ α ι να α ξ ιο π ο ιή σ ο υ ν τ ις τ ε ρ ά σ τ ιε ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς π ο υ π ρ ο ο ιω ν ίζ ο ν τ α ι ο ι Π α ρ ά λ λ η λ α , στο χώ ρο της πι­
ν α κ ο θ ή κ η ς «Μ. Αλέξανδρος»
ν έ ε ς τε χ ν ο λ ο γ ίε ς . Κι ό μ ω ς , α υ τ ά τ α π α ιδ ιά έ δ ε ιξ α ν ό τ ι ε λ ά χ ισ τ α α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν τ ο ν
λ ε ιτ ο υ ρ γ ε ί έκθεσ η ντοκουμέ­
λ ό γ ο τη ς π α ρ ο υ σ ία ς τ ο υ ς σ τ η ν α ίθ ο υ σ α τ ο υ Μ ο ρ φ ω τ ικ ο ύ Ιδ ρ ύ μ α τ ο ς . Ω σ ά ν μ ια ντω ν α π ό τη ν ιστορία της ροκ
τυ π ική, ψ υ χ α ν α γ κ α σ τικ ή δ ια δ ικ α σ ία α π ό τ ο ν κ α θ η γ η τ ή τ ο υ ς π ο υ τ ο υ ς σ τ έ ρ η σ ε τ η ν μ ο υ σ ικ ή ς (Αγ. Δημητρίου 7.
π α ρ α κ ε ίμ ε ν η κ α φ ε τ έ ρ ια έ μ ο ια ζ ε ν α δ ια γ ρ ά φ ε τ α ι σ τ α ν υ σ τ α λ έ α μ ά τ ια τ ο υ ς . Μ ε ρ ικ έ ς Έ δ ε σ σ α , τηλ. 0381-23377).
σ τιγ μ έ ς , μ ε ρ ικ έ ς ν ε α ρ έ ς φ ο ιτ ή τ ρ ιε ς έ μ π ρ ο σ θ ε ν τ ο υ υ π ο γ ρ ά φ ο ν τ ο ς π ρ ο κ ά λ ε σ α ν τ η Θεατρίζεστε: στη Θεσσαλονί­
δ υ σ φ ο ρ ία α φ ο ύ χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά χ ά ζ ε υ α ν ξ ε φ υ λ λ ίζ ο ν τ α ς τ ις σ ε λ ίδ ε ς ... λ ά ιφ σ τ ά ιλ κη, στη «Θ εατρική Άνοιξη». Σή­
π ερ ιο δ ικ ώ ν ε ίτ ε χ α ζ ο γ ε λ ο ύ σ α ν κ α ι ψ ιθ ύ ρ ιζ α ν ε ί τ ε π ά σ χ ιζ α ν ( μ ά τ α ια ) σ τ α π ε τ α χ τ ά ν α μ ε ρ α και α ύ ρ ιο μια παράσταση
χ ω ρ ίς λ ό γ ια α π ό την Πράγα
κ ρ α τή σ ο υ ν μ ε ρ ικ έ ς σ η μ ε ιώ σ ε ις α π ’ ό σ α λ έ γ ο ν τ α ν α π ό τ ο υ ς ε ισ η γ η τ έ ς . Ά ν τ ε μ ε τ ά ο κ.
μ ια κ ω μ ω δ ία α π ό τη ν «Εταιρεία
Μ α ρ ω ν ίτη ς , ο κ. Τ σ ο υ ρ ά κ η ς , ό λ ο ι ο ι ε ξ ίσ ο υ ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ ε ς ο μ ιλ η τ έ ς (α κ ό μ η κ ι ο τ ω ν Τ ρ ε λ ώ ν Μ ίμων»: Τ ράκα, ό,τ.
α π ο λ α υ σ τικ ό ς χ ιο υ μ ο ρ ίσ τ α ς Α ν τώ ν η ς Π α ν ο ύ τ σ ο ς ...) ν α κ ο λ α κ ε υ θ ο ύ ν κ α ι ν α α υ τό μ π ο ρ ε ί να σημαίνει!
π ισ τέψ ο υ ν ό τι μ ε τ α λ α μ π α δ ε ύ τ η κ ε η α γ ω ν ία κ α ι ο σ κ ε π τ ικ ισ μ ό ς τ ο υ ς γ ια τ ο γ λ ω σ σ ικ ό Μ ε τ ο ν Φ άικε Μ πό-
ζ ή τη μ α σ ’ α υ τ ο ύ ς τ ο υ ς ν ε ο ε ισ ε ρ χ ό μ ε ν ο υ ς σ υ ν α δ έ λ φ ο υ ς . σ μα, τον κ ο ρ υ φ α ίο
Μ έ γ α , δ ύ σ θ υ μ ο κι α ν έ γ γ ιχ τ ο το θ έ μ α τ η ς « ε ισ ό δ ο υ » σ τ ο ε π ά γ γ ε λ μ α . Κ α ι π ά ν τ ω ς , Ο λλανδό μαριονετί-
το π ρ ο σ δ ό κ ιμ ο τ η ς κ α λ λ ίλ ε κ τη ς δ η μ ο σ ιο γ ρ α φ ία ς θ α μ ε τ ε ω ρ ε ί α ε ν ά ω ς . Η μ ό δ α τ ο ύ στα κα ι το έ ρ γ ο του
«Φάικε - η τελευταία
φ α ίν ε σ θ α ι κ α ι τ η ς μ α τ α ιο δ ο ξ ία ς (τι μ ο ν τ έ λ ο , τ ι η θ ο π ο ιό ς , τ ι δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς ...) έ χ ε ι
π α ρ ά σ τ α σ η , στις 27
μ ε τ α λ λ α χ θ ε ί σ ε σ ο β α ρ ή α ξ ία , εν ώ η μ α ζ ικ ο π ο ίη σ η τ η ς ε π ιλ ο γ ή ς μ ε κ ά π ο ιε ς
και 28 Μαΐου κλείνει
π α ν ε π ισ τη μ ια κ έ ς σ χ ο λ έ ς έ χ ε ι ε π λ ή ψ ιμ ε ς ε π ισ η μ ά ν σ ε ις , α κ ρ ιβ ώ ς σ α ν τ η ν η φ ετινή «Θ εατρική
π ρ ο κ ειμ έν η . Κι ό π ω ς ε ιπ ώ θ η κ ε ε κ ε ίν ο τ ο σ α β β α τ ο κ ύ ρ ια κ ο σ τ η ν α ίθ ο υ σ α τ η ς ο δ ο ύ Α νοιξη π ο υ ο ρ γ α ν ώ ­
Α κ α δ η μ ία ς , ο δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς ε ίν α ι σ υ γ κ ο ιν ω ν ο ύ ν δ ο χ ε ίο μ ε τ η ν κ ο ιν ω ν ία . ν ει η Π ειρ α μ α τική w m \ ΐ -
Η η μ ιμ ά θ ε ια , ο κ ε ν ό ς λ ό γ ο ς , η α δ α η μ ο σ ύ ν η , η γ λ α φ υ ρ ό τ η τ α κ α ι τ ο π ο λ ιτ ισ μ ικ ό Σ κηνή της «Τέχνης»
επ ίπ εδ ο α π ο τυ π ώ ν ο ν τα ι κ α ι μ ε τ α κ ε ν ώ ν ο ν τ α ι σ ε α λ λ ή λ ο υ ς μ ε τ η ν α π λ ο ϊκ ή λ ο γ ικ ή της Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς .
(Θ έα τρ ο Α μ α λ ία ,
τη ς κ ό τα ς π ου έ κ α ν ε το α β γ ό ή το α β γ ό τ η ν κ ό τ α ...
τηλ. 031-821483).

Β ασίλης Ρ ούβ αλης

46
D ΒΛΕΜΜΑ
ΗΣ NELLY'S
ταν πριν από τρ ία χρόνια κυκλοφόρη­

Ι
σαν από τις εκδόσεις « Α γ ρ α » και
Α Μ Μ Ο Σ , σε συνεργα σία με το Δ ιε-
ίς Κ έντρο Χ ορού Καλαμάτας και το
ρυσείο Μπενάκη, οι φοπογραφίες χ ο­
ή της Nelly’s, οι γνω σ τές φιγούρες της
;κόλσκα στην Ακρόπολη και οι λιγότερο
ξυστές τω ν Mona Paiva, D aljelle και τω ν
ρμανίδων χορευτριώ ν του εξπ ρεσσιονι-
'κού ιδιώματος, ήταν, μέσα στην καλαι-
ησία τους, ένας λόγος υπερηφάνειας
■ι την ελληνίδα φ ω τογράφ ο, αλλά και
jç ανθρώπους του χορού που έγιναν
ιικείμενο φωτογράφισης απ’ αυτήν. Τό-
η δική μου προσέγγιση είχε στρ α φ εί
κι) από την ερμηνεία της θέσης τω ν σω-
•των όπως τα π α ρέδω σε στο μάτι μου ο
τογραφικός φακός, και οι επιλογές της
lly’s, οι οποίες π ροσέδω σαν στο όλο εγ-

: Β Ο Μ B I
r t ο έ \ ,κ γ
: A Φ A
φιερωμένο στον κ. Β ενιζέλο
,πό τον φίλο τού Μανωλάκη,
,. άσο Γούλα: «Τ ις
ερισσότερες φ ορές οι λέξεις
,ρησιμοποιούνται για να
■ρύψουν την απουσία ιδεώ ν».
Έ τ σ ι είναι ο Μ ανωλάκης:
;..λλους τους ανεβά ζει,
Έλους τους κατεβάζει.
: Τον μεν Βενιζέλο, τον
Υπερφίαλο, τον κ α τέστη σε
: πό Δ ελφίνο μ α ριδά κι
Ό ντρό) και καλά να πάθει ο
Χαζών.
, Ενώ τον σύντροφο Τ ού ντα
[>ν έκανε κοτζαμάν
.. ραμματέα του Υ π ουργείου
-γειας, λόγω υποχρέιυσης.
- Έ τσ ι είναι: η συνέπεια και
■■.αγωνιστικότητα π ά ν το τε
Ϊκαιώνονται.
:Φ «Ό τ α ν έχουμε πάρει
':0ος δρόμο είναι άσκοπο
Ά επιταχύνουμε». Μπ.
■ πρόιλ (Δ ιά Τ. Γούλα).
' Δες και π ερ ίπ τω σ η
ξ ιθυμιόπουλου.
ιΙ Βέβαια άλλο Green Peace
Δ 1 A η συνωμοσία τυ)ν
? (Τ / 7 / f e r / c νου (Α ρ . Σ νίτζλερ, διά Τ.
Σ I A Σ
και άλλο Γκρην Παρκ, αλλά
για το Π Α Σ Ο Κ αυτά είναι
αναχρονιστικές
λεπτομέρειες.
• Πάνω α π ’ άλα η δουλειά
μ α ς να γίνεται.
• Γ ι’ αυτό και ο οπλαρχηγός
σ. Μ πίστης τα λέει κάθε τό σ ο
με τον σ. Σκανδαλίδη.
• Τον έχει μαγέψει, βλέπετε,
η θεω ρητική κ α τά ρτιση και η
αναλυτική σκέήιη του ανδρός.
• Ε γώ πάλι έχω ένα
προαίσθημα: προτού
συμπληρωθεί δίμηνο από την
σύνθεση της νέας-παλαιάς
κυβέρνησης ο υπερ-
Π άγκαλος θα τσακιυθεί
-εκ τό ς του υπερ-φαίλου
Β εν ιζέλ ο υ - και με τον
Λαλιιυτη -π α λιά ιστορία με
απίδια και συκομ ορέες-
αλλά και με τον εξάπαντος,
οπίοσδήποτε, απαραίτητα
θεσμικό κ. Αβραμόπουλο.
• Ξ έρετε τον «Π α ρίστα μ α ι,
χ α ιρ ε τίζω και εγκαινιάζω ».
• Η παγκόσμια ιστορία είναι
διπλωματυη' κατά του κοινού
Γούλα).
Και μην ξεχνάτε, ο κ.
Αβραμόπουλος ως
διπλωμάτης ξεκίνησε.
• Ο κ. Τ ίπ οτε εναντίον του
βασιλιά της γκάφας και άσε
τον θεσμικό π ρω θυπουργό να
τρέχει.
• Α λλά είπαμε: η δουλειά
μας να γίνεται.
• Πάνω τώ ρα στη σύγχυση η
κ. Π αναγιωταρέα έβρισε
π ρ ο χτές και τον α ντιπ ρόεδ ρο
των φαρμακοποιώ ν γιατί,
λέει, αντιμίλησε στον τ.
υπουργό και νυν υφυπουργό
κ. Π ρω τόπ α π α και του είπε
(η κ. Π αναγιωταρέα) του
α ντιπ ροέδρου ότι στα
φαρμακεία πια πουλάνε
«καφ έδες».
• Εγο') δεν ξέρα) αν
συμβαίνει κάτι τέτοιο, αλλά
για να το λέει η κ. Ά ν ν α
πρέπει να είναι νέος νόμος
του Π Α Σ Ο Κ . "
• Μ ’ αυτά και μ ’ αυτά,
έχουμε νοσταλγήσει τό τε που
μας ξεναγούσε στον Γκρέκο,
σ το Δ ίον και στους πίνακες
του ΥΠ.ΕΞ.
\
• Π άντω ς όσο κι αν
επίκεινται αλλαγές στην Ε Ρ Τ
και την N E T η κ.
Π ανα γιω τα ρέα δεν
κουνιέται με τίποτε γιατί
ενημεριύνει σω στά για το
Χρηματιστήριο και είναι
αγαπητή στην επαρχία.
• Μ ’ αρέσει επίσης όταν λέει
στον αέρα και σε κάποιαν
αόρα τη Φ ιλιππινέζα «β ρείτε
μου τον κ. Δ άλιωτη, τώρα!».
• Κ αι δεν της τον βρίσκουνε!
• Λ propos, κύριε -ν έ ε -
υπουργέ Ανάπτυξης,
ασχοληθείτε λίγο και με τον
E O T και το Φεστιβάλ
Αθηνών, γ ια τί το χάλι και η
άγνοια και η ανοργανωσιά
εκ εί δεν έχουν όριο. (Ρω τήστε
και την κυρία Βερτμύλλερ.)
• Βέβαια ένας γνιυστός
διανοούμενος έγραψε στο
γνω σ τό ΒΗ Μ Α τω ν
διανοουμένων ότι η Καλή
Μ οίρα της Ελλάδος έκανε
ώ στε να επανεκλεγεί ο κ.
Σημίτης.
• Εγώ πάλι δεν ξέρω από
μ οίρες και φλιτζάνια, αλλά
ένα ξέρω : Η δουλειά μας να
γίνετα ι!
Μ ανωλάκης ο Βομβιστής
____________________________

47
χείρημα την υποκειμενικότητα, τα όρια
της οποίας θα έπρεπε να αντιληφθώ, προ-
κειμένου να μελετήσο) τα «σιύματα και τον
χορό» στο πλαίσιο της εποχής τους. Σήμε­
ρα, με την ευκαιρία της έκθεσης τω ν φ ω ­
τογραφιών αυτών (και εκείνων τω ν Δελ-
φΐκιόν εορτών που επίσης συμπεριλαμβά-
νονται στο βιβλίο), που οργανώ νει το
Μορφωτικό ίδρυμα της Εθνικής Τράπ ε­
ζας, οι γνώριμες εικόνες τω ν όμορφων γυ­
ναικείων σωμάτιυν (αναφέρομαι στις χο­
ρεύτριες μόνο), δίνουν αφορμή για νέες
σκέψεις.
Ο χρόνος που έχει περάσει, βοήθησε τη
δημιουργία μιας απόστασης απαραίτητης
ιυστε να μην θειυρούνται κάποια πράγματα
αυτονόητα. Ετσι, κοιτάζοντας και πάλι τις
φωτογραφίες, δεν είμαι πλέον τόσο σίγου­
ρη ότι μπορώ να τις ονομάσω «φ ω τογρ α ­
φίες χορού». Ο χορός φαίνεται να λειτουρ­
γεί ως μια επιπλέον «εικαστική» δυνατότη­
τα, ικανή να διαφοροποιήσει ή, μάλλον, να
εμπλουτίσει τη δραστηριότητα της φ ω το­
LIFE and style
Ό ,Τ Ι βλ€Π€Τ€
κ α ι 6 ,τι δ ια β ά ζ ε τ ε
δ εν ε ίν α ι χρυσ ός
ην α κ ο ύ τε ό σ ο υ ς σ α ς λ έ ν ε ν α φ ά τ ε
Μ σ του « Τ έ λ η » , χα μ η λά σ την ο δ ό Ε υ ρ ι-
πίδου. Π ρ έ π ε ι να π ά ψ ετε να α ισ θ ά ν ε σ τ ε
« Ε λ λ η ν ά ρ ες » κα ι μ α κρ ιά απ ' τ ο υ ς « κ ο υ -
τό φ ρ α γ κ ο υ ς » ό τα ν σ α ς σ ερ β ίρ ο υ ν άψ ητο
(κ α κ ο ψ η μ έν ο ) κ ρ έ α ς και σ α ς α γ ρ ιο κ ο ιτά -
ν ε άμα δ ια μ α ρ τύ ρ εσ τε. Ή ό τα ν η σ α λ ά τα
σ ας έ χ ε ι κ ά ν ει μα κρά κα ι ύπ οπ τη κ α ρ ιέ -
ρα σ το ψ υ γ είο το υ κ α τα σ τή μ α το ς . Ή
όταν, β ρ ε α δ ερ φ έ, σ ας υ π ο σ χ έθ η κ α ν και
καρότο μαζί μ ε το λά χ α νο (κ ά ν ε ι και κα λό
στα μάτια και π εισ θ ή κ α τε να το π α ρ α γ -
γ ε ίλ ε τ ε ), και το μόνο που θ υ μ ίζ ε ι κ α ρ ό το
όταν το π ιάτο φ θ ά σ ει σ ’ ε σ ά ς ε ίν α ι δ υ ο -
τ ρ ε ις μ ίζ ε ρ ε ς (και ψ ιλ ο μ α υ ρ ισ μ έ ν ε ς )
ίν ες το ύ ε ν λόγω ζα ρ ζα β α τικ ο ύ . Α ν π α ρ ’
όλα α υτά ε σ ε ίς α ισ θ ά ν ε σ τε s u ic id a l, τ ό τ ε
“here a in ’t no cure", και καλά να π ά θ ε τ ε
που π ισ τ ε ύ ε τ ε όσα σ ας λ έ ν ε γ ια μ α γ ε ι­
ρ εία γρα φ ικά κι ο ν ε ιρ ε μ έ ν α που μ α ζ ε ύ ­
ουν κ α λ λ ιτέχ ν ες και π ο λ ιτικ ο ύ ς, και να
π άτε και ’σ εις (για να δ ε ίτ ε τ ι θ α π ει να
π α ρ α γ γ έλ ν εις φ αγητό χ ω ρ ίς να ε ίσ α ι
κ α λ λ ιτέχ ν η ς ή π ο λ ιτικ ό ς!).
ην δ ε ίτ ε , στην τη λ εό ρ α σ η β εβ α ίω ς ,
Μ τ ις σ ύ γ χ ρ ο ν ες κ υ ρ ιο ύ λ ε ς /χ α ρ ιτω μ ε -
ν ο ύ λ ε ς δ εσ π ο ιν ιδ ο ύ λ ες π ου ε ν ε ίδ ε ι π ε ­
ριηγητή (λ έ γ ε μ ε Φ λω μπ έρ ή κ ά τι τ έ τ ο ιο )
π ερ ιδ ια β α ίνο υ ν τη ν Ε λλά δα , γ ο η τ ε υ μ έ ­
48
γράφου. Τ ο βλέμμα της N elly’s παραμένει
προσηλωμένο στο αντικείμενο, γοητευμέ­
νο από τις καινούργιες δυνατότητες που
της δίνονται για να «π α γιδεύ σει» το φευ­
γαλέο κινούμενο σώμα.
Είναι -π ρ οφ α νώ ς- μεγάλη η πρόκληση
για ένα φωτογράφ ο ο συναγωνισμός του
φακού του με την ταχύτητα. Ο Muybridge
είναι από τους πρώτους που και πρακτικά
το έδειξαν. Η ταχύτητα και οι εναλλαγές
του φωτός, η σταθερότητα ή μη στην ανα­
παραγωγή του αντικειμένου, οι επιπτώσεις
τω ν προαναφερθέντιυν παραγόντων στην
τελική μορφή και (πιθανά) στη νοηματοδό-
τηση του έργου/φωτογραφίας, έχουν στενή
σχέση με τον χρόνο και θα πρέπει να είναι
πηγή έμπνευσης και αγωνίας για όσους
ασχολούνται με την τέχνη της φ ω το γρ α ­
φίας. Η N elly’s φωτογράφ ισε (γυναικεία)
σώματα, που της πρόσφεραν την πρόκληση
της κίνησης καλύτερα από οποιαδήποτε
άλλη στημένη, διδαγμένη, καθοδηγημένη
από την ίδια, περίπτωση. Της πρόσφεραν
ν ε ς απ ό τη φ ιλ ο ξ ε ν ία , τα ή θ η και τ α έ θ ιμ α
τω ν ιθ α γ ε ν ώ ν τ η ς ε ν δ ο χ ώ ρ α ς κ α ι τω ν
νήσ ω ν. Π ρ οσ ω π ικά ε γ ώ ν ό μ ιζα ό τι α υ τ έ ς
ο ι α η δ ίε ς ε ίχ α ν π ε θ ά ν ε ι μ α ζί μ ε τ ις κ υ ­
ρ ίε ς π ου τ ις δ ε κ α ε τ ίε ς το υ ’5 0 κα ι το υ
'6 0 φ ω το γ ρ α φ ίζο ν τα ν σ τις π λ α τ ε ίε ς τω ν
χω ρ ιώ ν μ ε ν ε α ρ έ ς κ ο π έ λ ε ς ν τ υ μ έ ν ε ς
(σ ε π λήρη ε ξ ά ρ τ υ σ η ), μ ε τ ις τ ο π ικ έ ς
τ ο υ ς φ ο ρ ε σ ιέ ς : Oh m y d ear, this is a nice
p o d ia and a nice s eg o u n i! C a n i w e a r it
to o ? Τ ιμ ω ρ ή σ τε α υ τ ο ύ ς π ου μ ε τ ις γ υ ά λ ι­
ν ε ς χ ά ν τ ρ ε ς τ η ς τ η λ ε ο π τικ ή ς κ ά μ ε ρ α ς ,
« α ν α β α π τίζο ν τα ι» , « α π ο κ α θ α ίρ ο ν τα ι»
κα ι γ ε ν ικ ώ ς ξ ε π λ έ ν ο ν τ α ι α π ’ τ ο s m o g και
τ α φ ρ ά γκ α τ η ς μ εγ α λ ο ύ π ο λ η ς σ υ ν α ν τώ ­
ν τα ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς που: α ) ζυ μ ώ ν ο υ ν (τ ι ε ί ­
ν α ι τό σ ο π ε ρ ίε ρ γ ο γ λ υ κ ιά μ ο υ ;), β ) φ τιά ­
χ ν ο υ ν σ π ιτικ ές σ υ ν τα γ έ ς , ν το μ α το χ υ μ ό
και π ε λ τ έ γ ια το ν χ ε ιμ ώ ν α ή τρ α χ α ν ά (Oh!
agrotiki o ik o n o m ia stis m e re s m a s ? H o w
nice dear! U n b e lie v a b le !).
μ ε γ ά λ η ή τ τα τ η ς ιδ ιω τικ ή ς τ η λ ε ο π τ ι­
Η
κ ή ς κ α κ ο γ ο υ σ τιά ς ; Π ό τ ε μ ε τ ο κα λό;
Δ ύ σ κ ο λ ο να π ισ τέ ψ ο υ μ ε ό τι θ α σ υ μ β ε ί
ό τα ν β λ έ π ο υ μ ε τα κ α τ ιν ο -δ ε λ τ ία ε ιδ ή σ ε ­
ων - που ό λ ο ι γ ν ω ρ ίζο υ μ ε . Π α ρ ά δ ε ιγ μ α
τ η λ ε ο π τικ ή ς δ η μ ο σ ιο γ ρ α φ ικ ή ς γ λώ σ σ α ς:
« Μ ε το δ ρ ά μ α το υ μ ικ ρ ο ύ λ η σ υ γ κ ιν ή θ η κ ε
το π α ν ελ λ ή ν ιο . Τ ο μ ω ρ ά κ ι ε ίν α ι ά ρ ρ ω ­
σ το ...» Λ ίγ ο α κ ό μ η κα ι θ α α ρ χ ίζ α ν ε ο ι
« σ ο β α ρ ο ί» ρ ε π ό ρ τ ε ρ τα « α γ κ ο ύ » κ α ι τα
« γ ο ύ τ σ ο υ -γ ο ύ τ σ ο υ » ! Ε ξ έ χ ο υ σ α θ έ σ η β ε ­
β α ίω ς κ α τέ χ ο υ ν π λ έ ο ν σ τα δ ε λ τ ία κ α ι τ α
ν έ α τ η ς Ε κ κ λ η σ ία ς . Σ υ ν α γ ω ν ισ μ ό ς π ο ιο ς
θ α β γ ά λ ε ι τ ο ν ά ν κ ο ρ μ α ν /γ ο ύ μ α ν μ ε τη
την ακρίβεια και την καλαισθησία της οι»,
στής εκτέλεσης τω ν κινήσεω ν και των π,
ροχων γραμμών τους. Η Νικόλσκα ή
Mona Paiva εκτίθενται ως γυμνές, όμορ­
φες γυναίκες . Ω ς γυμνές χορεύτριες.
ρίς η μελέτη της κίνησης να είναι ο κεντρί-
κός ά ξο να ς της φωτογράφησης. Η διαχο>
ριστική γραμμή είναι πραγματικά πολύ
πτή.
Στις φ ω το γρ α φ ίες παρατηρεί κανείς μια
κλασική «αφηγηματική» σύνθεση, όπου
αρχαία συμμετρία και τελειότητα (Ακρό­
πολη) συναντά μια από τις εκδηλώσεις η;
νεότερης, στο σώμα τω ν κλασικά (μπαλετι
κά) γ υ μ να σ μ ένο ι σω μάτω ν της Νικόλσκα
ή της M ona Paiva. Τ ο ενδιαφέρον λοιπόν,
πέρα από την μαγευτική φωτογραφία, Εί­
ναι να εξετά σ ει κανείς την ιδέα του κλαοι
κισμού τόσ ο στον τρόπο σύνθεσης τουΑί­
ματος, όσο και στην -α φ α νή - ιδεολογιη
τοποθέτηση της N elly’s.
Νατάσσα Χασιώη
μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η κ α τ ά ν υ ξ η σ τα μ ο ύ τρ α ! Σ α ν
κ ά τι σ π α σ ίκ λ ε ς τ ο υ κ α τ η χ η τ ικ ο ύ , και
ό τ ι μ ά λ λ ο ν ά λ λ ε ς τριτοκοσμικές γ:
σ α ρ μ ο γ έ ς κ ιτσ ά τω ν εμποροπανηγύρευ
υ π ο κ ρ ίτα ρ ο υ ς ... Ά μ α τ ο ’χ ο υ ν ε κ α η μ ό να θ α π ά ρ ο υ ν τ η θ έ σ η το υ ς .
κ α λ λ ιε ρ γ ή σ ο υ ν α υ τ ό τ ο π ρ ο φ ίλ, α ς π ά ν ε
οι υ π εύ θυ ν ο ι τω ν σ τα θμ ώ ν κ α ντη λ α ν ά ­ 0 δ ικ ό ς μ ο υ ξ ά δ ε ρ φ ο ς είναι (ο)κώ
φ τ ε ς ή ν α β ο η θ ά ν ε τ ις θ ε ίτ σ ε ς ν α μ ο ιρ ά ­ ^ τ ε ρ ο ς » . Α υ τ ό θ α μπορούσε να£i«
ζ ο υ ν τ ο « σ ιτά ρ ι» έ ξ ω α π ' τ ις ε κ κ λ η σ ίε ς . το μ ό π ο το υ τρ ό π ο υ σκέψης και :
Μ π ο ρ ε ί α υ τ ό ν α τ ο υ ς λ ύ σ ε ι τ ο υ π α ρ ξ ια ­
κό. Π ο ύ ξ έ ρ ε ις κ α μ ιά φ ο ρ ά ...
τ ο υ ρ γ ία ς τ ω ν επ α γγελμα τικώ ν φ
ω ν σ τη ν Ε λ λ ά δ α . Ίδ ιο ν κάθε αυτί®
κ ο ύ κ ο ιν ω ν ικ ο ύ μ ο ν τέ λ ο υ η αναδίπί:
σ η κ α ι ε μ π ισ τ ο σ ύ ν η σ τα μέλη της:
' Μ τ τ α τ η ς κ α κ ο γ ο υ σ τ ιά ς ν ο ύ μ ε ρ ο δ ύ ο ,
Πκ α ι « σ τό χ ο ς» μας τα μ ίζ ε ρ α γ έ ν ε ι α ς ( ε ν ε υ ρ ε ία εννοία), τα οπί
δ υ ν η τ ικ ά ο (ε ν ε υ ρ ε ία εννοία) nus
“s h o w s " κ α ι ο ε θ ισ μ ό ς τ ο υ κ ο ιν ο ύ σ ’ α υ ­
φ α μ ίλ ια ς μ π ο ρ ε ί - κ α ι - ελέγχει. Μυρ
τ ά . Ό σ ο τ α β λ έ π α μ ε - σ ύ ν τ ο μ α - σ το υ ς
μ ά γ α ζ ο μ ε ε ξ α δ ια ιρ έ τ ο υ συνεταίροι
δ έ κ τ ε ς μ α ς κ ά ν ο ν τ α ς ζά π ιν γ κ σ τα κ α ν ά ­
λ ια ά λ λ ω ν χ ω ρ ώ ν , β λ έ π α μ ε τ ο α ξ ιο θ ρ ή ­
τ ο υ ς κ ο ν τ ο σ υ γ γ ε ν ε ίς , μικροαστικοί
ν η το π α ζά ρ ι κ ρ έ α τ ο ς , τ η ν ε μ π ο ρ ο π α ν ή -
μ ικ ρ ο σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ικ ά οργανωμένο«:
δ ια σ π α σ τ ε ί η « ε π ιχ είρ η σ η » που κο
γ υ ρ η μ ε μια n u a n c e s o ft-p o rn , π ου σ τη ν
γ ε ίτ ο ν α Ιτα λ ία ή τ α ν έ κ φ ρ α σ η μ ια ς γ ε ν ι­
ν τ α ς τ ο σ κ ... τ ο υ π αξιμάδι, μάζεψε
α ρ χ η γ ό ς . Σ ε τ έ τ ο ι ε ς δ ο μ ές οι γυναίεί
κ ό τ ε ρ η ς κ ρ ίσ η ς (π ου δ ε ν μ α ς α φ ο ρ ά ε δ ώ
σ υ ν θ έ τ ο υ ν τ ο π ιο α ν εύ θ υ ν ο και ονιί
να π ρ ο σ ε γ γ ίσ ο υ μ ε ). Μ ετα φ ερ ό μ ενες
μ ο μ έ ρ ο ς . Τ ο α ε ν ά ω ς ελεγχόμενοι
α υ τ έ ς ο ι « ιδ έ ε ς » σ τη ν Ε λ λ ά δ α , α π ό κ τη -
μ η δ έπ ο τε π ρ α γ μ α τ ικ ά ωριμάζον
σ α ν έ ν θ ε ρ μ ο κ ο ιν ό , ε ν ώ υ π ο σ τη ρ ίχ θ η κ α ν
μου π ε ίτ ε ό τι δ ε ν τα έ χ ε τ ε -κάπου.'
α π ό τ α β λ α χ ο -life s ty le π ε ρ ιο δ ικ ά κ α ι τ ο
π ο τ έ - σ υ ν α ν τ ή σ ε ι ό λ α αυτά. Η ΕΜϋ
π ρ ο σ ω π ικό γ ν ω σ το ύ σ υ γ κ ρ ο τ ή μ α τ ο ς κ α ι
ε κ δ ό τ η . Η π α ρ ο υ σ ιά σ τρ ια /β α σ ίλ ισ σ α τ έ ­
« τ ο ν ο τ ιό τ ε ρ ο ά κ ρ ο τ η ς Ευρώπης» !
ν α ι π α ρ α δ ο σ ια κ ή κ α ι αυταρχική σιιςί
το ιω ν εκ π ο μ π ώ ν , π ρ ώ η ν ξ α ν θ ο -φ ω ν α -
κ λο ύ μ ιν ιφ ο ρ ο ύ σ α , έ γ ιν ε σ ύ μ β ο λ ο τ η ς
μές της, ε π ιτ ρ έ π ο ν τ α ς εκ πλαγι
γ υ ν α ικ ε ία ς δ υ ν α μ ικ ή ς π α ρ ο υ σ ία ς κα ι α ν ο ρ θ ο λ ο γ ικ έ ς ε ισ χ ω ρ ή σ εις ετερυ
ε π ιβ ο λ ή ς σ τα m e d ia ( θ ε έ μου φ ύ λ α γ ε !) ν ώ ν σ τ ο ιχ ε ίω ν .
Μ ο υ α χ ν ο -φ ά ν η κ ε , λ ο ιπ ό ν , ό τι α υ τ ά τ α
“s h o w s " π ή ρ α ν ε τη ν κ α τιο ύ σ α , φ α ν ε ρ ώ ­ (Κ α ι ό χ ι, δ ε ν τ ο βρίσκω χαρπώ
ν ο ν τ α ς τη ν μ ιζ έ ρ ια κ α ι τ η ν κ α κ ο μ ο ιρ ιά
ό σ ω ν ε ρ γ ά σ τ η κ α ν κ α ι π ίσ τεψ α ν σ ’ α υ τ ά
ο ύ τ ε ε ίμ α ι ε θ ν ικ ά υπ ερήφ ανη
σ μ ικ ό α χ τ α ρ μ ά τ η ς χ ώ ρ α ς
για κ»
μου. AU
ν τ ία ς μ ά λ ισ τα !)
κ α θ ώ ς κα ι σ τη ν π ρ ο ο δ ε υ τ ικ ή α π ο χ α ύ ν ω ­
ση το υ έ λ λ η ν α τ η λ ε θ ε α τ ή . Τ ο κ α κ ό ε ίν α ι Νατάσσα Χοι^
 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
Γραφή: αναγκαία
συνθήκη δημιουργίας
της Δ ήμητρας Κονδυλάκη
<νεο» στην τέχνη ήταν πάντα αντικείμενο επίμονης
ζήτησης. Σε μια εποχή, όπου το πέρασμα σε μια νέα
ετία επιβάλλει ένα τέλος εκβιασμένο σε ό,τι «παλιό» και
ανάδυση μιας υποτιθέμενα νέας κατάστασης, η
ζήτηση του πραγματικά νέου γίνεται ακόμη πιο δίκοπη,
δίκοπη περισσότερο, όσον αφορά τέχνες που έχουν τις
ς τους πολύ-πολύ βαθιά πίσω στο χρόνο και εξαιρετικά
ίρκεις, όπως η τέχνη του θεάτρου,
ίεατρο έχει γεράσει; Και πώς μπορεί κανείς να αποτρέψει
ιθορά του; Σίγουρα όχι ντύνοντας τη σκηνή στο ύφος της
χής. Έτσι, η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στη σκηνή,
/ δεν συμβαίνει με κριτήριο τη λειτουργικότητα, και η
τη «νέων» κειμένων, που φέρνουν πάνω στη σκηνή τη
σσα της τηλεόρασης και της προφανούς
ημερινότητας, για να αναφέρουμε δύο από τα στοιχεία
κατ’ εξοχήν χρησιμοποιούνται ως προσχήματα
)ντερνισμού της θεατρικής τέχνης, είναι ικανά να
ώσουν σε τρομακτικό βαθμό τα νερά όσον αφορά το τι
ι πραγματικά καινούργιο στο θέατρο.
πό τα τέλη της δεκ α ετία ς του ’60 και μέχρι και τη δεκαετία
του ’80, η πρω τοπ ορία σ το θ έα τρο ταυτίστηκε με την ανα-
, ζήτηση της σω ματικότητας και την συνειδητοποίηση της
I σημασίας της σωματικής εκπαίδευσης του ηθοποιού.
:σι, εάν μέχρι τη δ εκ α ετία του ’60, το σκηνικό γεγονός υπό-
αι στα όρια που υποβάλλει το θεατρικό κείμενο, από τα τέλη
’60 κι έπειτα, το ενδια φ έρ ον μ ετα τοπ ίζετα ι κυριολεκτικά
το έργο στον δημιουργό. Ο δημιουργός, όμως, παύει να ανα-
οίζεται στη φ ιγούρα του μοναχικού συγγραφ έα. Δημιουργός
θέατρο αρχίζει ν α θ εω ρ είτα ι ο δ ρ ω ν 1π άνω στη σκηνή,
ό τότε, το πρότυπο του ηθοποιού, από το ναρκισσιστικό πλά-
που έχει ως αποκλειστική λειτουργία την εκφ ορά του κειμέ-
αλλάζει ριζικά: μέσα από τη διδασκαλία μεγάλων αναθεω -
iv του θεάτρου, ο ηθοποιός γίν ετα ι το πλάσμα στο οποίο κα-
π ίζετα ι το μοντέλο του Α νθ ρώ π ου ως φ ορέα της αρμονίας
ξύ σώματος, πνεύματος και ψυχής. Σ ’ αυτή την αλλαγή θεώ-
ΐς του προτύπου του ηθοποιού στο δυτικό θέατρο έπ αιξε κα-
στικό ρόλο και η ανακάλυψη τω ν παραδοσιακώ ν θεά τρω ν
Ανατολής, όπου οι τεχνικές της υποκριτικής, είναι εξα ιρετι-
νεπτυγμένες.
ητρα Κονδυλάκη είναι υποψήφια διδάκτωρ Θεατρολογίας στο Ινστιτούτο
ικών Σπουδών του Παρισιού (Centre Censier, PARIS III)
Βέβαια, λέγοντας ότι ο ηθοποιός αποκτά πρωτεύουσα σημασία
έναντι όλω ν τω ν άλλων συστατικών της παράστασης, δεν μπορεί
ν αγνοήσει κανείς και την παραδοξότητα που υπάρχει στο γεγο­
νός αυτής της μετατόπισης. Σ το θέατρο του 19ου αιώνα και στις
α(?χέζτου 20ού, οι μεγάλοι ηθοποιοί με το έμφυτο ταλέντο της ερ­
μηνείας ή τον αέρα εκείνον που τα ίρια ζε στα γούστα της εποχής
θεωρούνταν βεντέτες, «μύθοι της σκηνής», ήταν αυταρχικοί πολ­
λές φορές συνεργάτες, αλλά βασιλιάδες στην καρδιά του κοινού,
αυθεντίες. Π α ρ ’ όλα αυτά και οι ίδιοι αναγνώ ριζαν το εαυτό τους
ω ς «υπ ηρέτη» του κειμένου. Α ντίθετα, στο θέατρο που επικρατεί
ως «π ρω τοπ ορια κό» από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και σε
άμεση σχέση βέβαια με όλο το κοινωνικό, πολιτικό και αισθητικό
κίνημα της αμφισβήτησης και της «επιστροφής στις ρίζες», δίνε­
τα ι μεγάλο βάρος στην «θεατρική ομάδα» ως πυρήνα συνδημι-
ουργίας, του οποίου τα μέλη είναι όλα φορείς του ίδιου οράμα­
τος. Τ ο σώμα του ηθοποιού στο πλαίσιο της ομάδας γίνεται πεδίο
έκφρασης της (χαμένης) ενότητας (σώματος, πνεύματος και ψυ­
χής) και το κείμενο, ως ολοκληρωμένη και αυτόνομη δομή, δεν
μπορεί παρά να υπόκειται στην ενέργεια και στις δυνατότητες
που επιφυλάσσει η ανθρώπινη παρουσία. Α υτό όμως δεν μπορεί
να γίνει παρά μέσα από την σωματική άσκηση και την ομαδική
δουλειά που προϋποθέτει την υπέρβαση της ατομικότητας. Έ τσι,
δεν είναι η μοναδικότητα, αλλά η συνείδηση της ομοιότητάς του,
η συνείδηση του ό τι υπόκειται στην κοινή ανθρώπινη μοίρα, που
κάνει τον ηθοποιό ικανό να ενσαρκώ σει τον Άνθρωπο.
Π άντω ς, αναζη τώ ντα ς την πρωτοπορία στην τέχνη του θεά­
τρου, αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη τέχνη, θα έπρεπε εδώ να
σημειώσουμε, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, το εξής: Η πα­
ρουσία ενός νέου ρεύματος σε μια τέχνη δεν αποκλείει σε κανέ­
να επίπεδο την άσκησή της και μέσα από τον παραδοσιακό δρό­
μο που είχε μέχρι τό τε ακολουθήσει. Έ τσ ι, όπως στη ζωγραφική
το ρεύμα της αφαίρεσης δεν απέτρεψ ε κάποιους ζωγράφους
από το να ζω γρα φ ίζου ν νατουραλιστικά π.χ., και στο θέατρο, η
στροφή προς τη σωματικότητα δεν απέτρεψε πολλούς από το να
αγνοήσουν τη σημασία της και να εξακολουθήσουν να θεωρούν
ότι το θ έατρο εξα ντλ είτα ι στο κείμενο.
Μ όνο που ειδικά στο θέατρο μία τέτο ια τακτική είναι πραγμα­
τικά προβληματική, αφού το νέο θεατρικό κείμενο σήμερα, αν
μιλήσουμε σε μια γενική κλίμακα, δεν διαθέτει επ’ ο υ δενίτο κύ­
ρος τω ν κλασικών κειμένων. Α π ό τα μέσα της δεκαετίας του ’80
και μετά, άρχισε να γίνετα ι αισθητή η έλλειψη νέω ν έργων. Και
οι συνέπειες της αμφισβήτησης του κειμένου ως αυτόνομου στοι­
χείου της θεατρικής διαδικασίας άρχισαν να γίνονται φανερές.
Ν έα κείμενα δεν γράφ ονταν πια: Ο ι σκηνοθέτες στη δεκαετία
του 70 στο πλαίσιο της θεατρικής έρευνας πολύ συχνά προτι­
μούσαν να αντλούν τα θέματά τους από το υλικό τω ν μύθων ή να
καταφεύγουν σε κολάζ κειμένων. Τ ο θέατρο έπρεπε πάση θυσία
49

Το σώμα του ηθοπ οιού γίνεται πεδίο έκφ ρ α σ η ς.
να απελευθερωθεί από το «βάρος τω ν αριστουργημάτων»2 και
φυσικά και από τις ανιαρές, κλειστοφοβικές3ερμηνείες τους.
Η αλήθεια είναι ότι το κείμενο στο θέατρο αναπνέει μόνο μέσα
από το σώμα, το σώμα ολόκληρο και επ’ ουδενί μόνο χάρη στην
εκφραστικότητα του προσώπου ή τω ν χεριών. Μ ’ αυτήν την έν­
νοια, η θεατρική έρευνα τω ν προηγούμενων δεκαετιών με άξονα
την εξερεύνηση τω ν ορίων του σώματος σε σχέση με τη θεατρική
ερμηνεία υπήρξε πολύ σημαντική.
Όμως, αν πέρα από την τελετουργία, οι ρίζες του θεάτρου βρί­
σκονται και στο αρχαίο δράμα ως άρτια μορφή τέχνης, το θ έα ­
τρο είναι και τέχνη του κειμένου. Ό π ω ς, λοιπόν, το κείμενο ζη ­
τάει να πάρει ζωή μέσα από το σώμα, έτσι και το σώμα του ηθο­
ποιού διψάει για το κείμενο, για την ποίηση. Χ ω ρίς αυτήν, όταν
το κείμενο είναι απλά πρόσχημα, το σώμα μοιάζει σαν άεργο ερ­
γαλείο. Έ ν α καλό κείμενο ή η σωστή εκπαίδευση του ηθοποιού
δεν αρκούν. Χ ρειάζονται και τα δύο για να καταφέρει η δράση
να βγει από το κάδρο και να φτάσει στον θεατή, τον θεατή που κι
αυτός πλέον με τη σειρά του νιώ θει την ποίηση απούσα από το
σύγχρονο θέατρο. Είτε λόγω του ότι έχει επικρατήσει η λογική
του θεάματος είτε λόγω του αποσπασματικού ή ερμητικού χαρα­
κτήρα τιυν σύγχρονων θεατρικών κειμένων. Γιατί, βέβαια, το
(Κυματικό θέατρο και τα μοντέλα κοινοβιακών ομάδων σαν αυ­
τές του Γκροτόφσκι, της Μ νουσκίν ή του Λ ίβινγκ Θήατερ στη δ ε­
καετία του 70, μαζί με το τέλος της αμφισβήτησης σε πολιτικό
επίπεδο και την κατάρρευση τω ν μεγάλων οραμάτων, έχουν κι
αυτά αρχίσει να φθίνουν.
Ό λα αυτά λέγονται για έναν συγκεκριμένο λόγο. Πιστεύουμε
(hi αν υπάρχει ένα αίτημα και μια επίμονη αναμονή ανανέωσης
της θεατρικής τέχνης σήμερα, η ανανέωση αυτή μπορεί να έρθει
και από αυτόν τον κατ’ εξοχήν παραμελημένο τα τελευταία χρό­
νια χιύρο του κειμένου. Α λλά για να επιστρεόμει η τέχνη του θ εά ­
τρου στην καρδιά του κοινωνικού γίγνεσθαι, να ζω ντα νέψ ει, να
βγει από την λογική του ανώδυνου, που απειλεί τη σύγχρονη τ έ ­
χνη στο σύνολό της, θα ήταν σημαντικό να επ ανοριστεί ο ρόλος
της γραφής στο πλαίσιο της θεατρικής δημιουργίας και να υπο-
στηριχθείη συγγραφή νέοον θεατρικών κειμένων.
Κειμένων, που χωρίς να πέφτουν στην π αγίδα του ρεαλισμού,
θα καταφέρνουν να μιλήσουν γ ι’ αυτήν την εποχή που ζούμε, να
παγκυσυυν την ουσία της και α φ αιρώ ντας -ό χ ι π εριγράφ ο-
50
ν τα ς - ν α την ερμηνεύσουν.
Α λ λ ά ποια είνα ι τα κείμ ενα που γ ρ ά φ ο ν τα ι στην Ελλάδα φ,
ρα; Κ α ι πώς θα κάνουμε ν α α να δ υ θ εί η ν έ α γραφή;
Π έρ α ν ελάχιστων συ γγρ α φ έω ν που θ εω ρού ντα ι ακόμα
(εννο είτα ι όσον α φ ορά τα χρ όνια της παρουσίας τους στο )ύ
-ελ λ είψ ει ν ε ό τε ρ ω ν - το το π ίο είνα ι σκοτεινό. Ευτυχώς
υπάρχουν και κάποιες εξα ιρ έσ εις. Α λ λ ά στην προτίμηση τωνό
λήνων σκ ηνοθετώ ν επικρατούν κείμ ενα όπως:
1 Τ α κείμενα τω ν κλασικών, τα γ ν ω σ τά αλλά ακόμα περισσοί!
ρο, τα ά γνω σ τα από το πλατύ κοινό και ολιγοπαιγμένα,
2 Θ εατροποιημένα λογοτεχνικά κείμ ενα και διασκευές.
3 Η βρετανικής κουλτούρας ν έ α π αραγω γή κειμένων, .το
επίπεδη ωμότητα ξεδιπ λώ νου ν τη ν παρακμή τω ν συγχρονι
ηθών.
4 Ελληνικά κείμενα που γ ρ ά φ ο ν τα ι κ α ι π α ίζοντα ι αυτήν τηνετ
χή σε ύφος τηλεοπτικής σάτιρας.
Έ τ σ ι λοιπόν, ένα π ρ ω το γεν ές υλικό του θεάτρου, όπως τοd
μενο, αντλείτα ι αυτή τη στιγμή στην Ε λλάδα αποκλειστικάαι[
τη θεατρική παράδοση του π α ρελθόντος ή από ξένες κουλτοι|
ρες. Τ ο ενδο γενές δυναμικό στο χώ ρο της συγγραφής είναιό
ρετικά αδύναμο.
Αλλά, κατά τη γνώμη μας, αυτό δεν ο φ είλετα ι απλά στηναιι
σία ν έω ν θεα τρικ ώ ν συ γγρ α φ έω ν. Π ιστεύουμ ε ότι οφείλεται»
τά κύριο λόγο στη μικρή σημασία που απ οδίδεται στη γραφή
πηγή δημιουργίας στο π λαίσιο της θεατρικής πράξης. Και»
θρέφτης της μικρής σημασίας που της απ οδίδετα ι είναι ο τράτ
δουλειάς τω ν π ερ ισ σ ό τερ ω ν θ εα τρ ικ ώ ν ομάδων, επαγγελμι
κώ ν ή μη. Τ ο κείμενο α ντιμ ετω π ίζετα ι σχεδόν αποκλειστικά
παγιωμένη, αυτόνομη μορφή, που προϋπάρχει της δοκιμαοίι
στο σανίδι. Σ ε σημείο να μην ν ο είτα ι ένα ρξη θεατρικής διαδι»
σίας χωρίς έτοιμο κείμενο, ακόμα κι ότα ν αυτό λειτουργείω;.τι
δίο παρεμβάσεων, α ιρετικ ώ ν α ν α γ ν ώ σ εω ν κ.τ.λ. Έτσι, ηχιίι
ανησυχία τω ν θιάσων, ότα ν απ οφ ασίσουν το ανέβασμα μιασι
ράστασης, είνα ι η εύρεση κειμένου. Α υ τό το «ν α βρούμε χείμ
ν ο » δεν είνα ι ποτέ να «γράτμουμε το κ είμ ενο » ή να αναζηφ
με συγγραφέα. Μ ’ αυτόν το ν τρόπ ο όμως, η δουλειά περιοοίή
τα ι στην ερμηνεία ενός έτοιμου υλικού· αποκλείεται η προαί
ρά ενός καινούργιου.
Σε μια τέτο ια αντιμετώπιση του κειμένου, θα είχε κάνει:
αντιπ ροτείνει ένα πρότυπο θεατρικής δημιουργίας, όπωςαι
του Θ εά τρου τον Ή λιο υ στο Π α ρ ίσ ι - τουλάχιστον όσον utf
τις προθέσεις. Σ ε όλα τα επίπεδα της θεατρικής πράξη:
Ariane Mnouchkine επιμένει στην ανάγκη της αφετηρία: ö
αυτό που ονομ ά ζει «ση μ είο μηδέν». Έ τ σ ι, το κείμενο, η κίν
η μουσική, η αισθητική συ νδη μ ιου ργού νταιστο Θέατρο τον'Ι
ου, δεν συ ντίθεντα ι ω ς κομμάτια εκ τω ν π ροτέρω ν δημιουργί]!
να. Ό σ ο ν αφ ορά το κείμενο, είτε γ ρ ά φ ετα ι γ ια την παράσπ
είτε ξα να γ ρ ά φ ετα ι είτε μ ετα φ ρ ά ζετα ι από την αρχή. Σε κάθ£
ρίπτωση αναδημιουργείται. Κ α ι ά ξο ν α ς αυτής της αναδημιοι
γίας δεν είναι μια φιλολογική του ερμηνεία, αλλά η ίδια
τρικότητα που υποβάλλει το κείμ ενο μέσα από την ίδια τον
προσφορά. Έ τσ ι, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη δυναμική όλων
στοιχείω ν της δημιουργίας στη σχέση τους μεταξύ τους, ηγέ'
ση ενός αυθεντικού έργου γ ίν ετα ι εφικτή.
Α ν λοιπόν, η γραφή δ ια θ έτει τη δυνατότητα να εμφυσήσα
σύγχρονη θεατρική πράξη ν έα πνοή, αυτό συμβαίνει όταν
μ ετω πίζεται ως κομμάτι δημιουργίας ζω ντα νό . Ό τα ν παιίίί
λειτου ργεί ως παγιωμένη, έτοιμη, ακινητοποιημένη, απαρι
X
 ΚΥ*Λ θ Φ Ο ?&
η αλλά και αδύνατη για τους νέους δημιουργούς συνθήκη,
βέβαια, μέχρι τώ ρα , αυτή ακριβώς η γνώ ση ερμηνεύτηκε σχε-
ιν αποκλειστικά ω ς πρόσχημα παραβίασης θεατρικών κειμέ- ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΚΤΟΣ
)v. Εμείς, θα θέλαμε ν α επιμείνουμε στην άλλη της σημασία: η σ ε ιρ ά
ην ανάγκη και τη δυνατότητα συγγραφής ν έ ω ν κειμένων, κεί­
νων που θα δώσουν τροφή στο θ έατρο του σήμερα.
Α ρχαία ε α λ η ν ικ η γραμματεία
Ό ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΝΟΣ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΟΥ «Ο ι ε α λ η ν ε ς »
ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ...
«το άρθρο της «Α υ τό νο μ ες ν έε ς θεατρικές ομάδες: μία εύ-
ιαυστη προοπτική», που δημοσιεύτηκε σ το Α ν τ ί της 7ης Ιανου-
)ίου, η Μ α ρ ία -Λ ου ίζα Π απαδοπούλου κ άνει λόγο γ ια τη δημι-
ιργία ενός αυτοδιαχειριζόμενου θεατρικού χώρου, που θα είχε
Ε Κ ΔΟ Σ Ε ΙΣ Κ Α Κ Τ Ο Σ
όχο τη φ ιλοξενία ν έ ω ν θεα τρικ ώ ν ομάδων και ν έω ν καλλιτε-
ών. Δ ε ν θα θέλαμε ν α κλείσουμε, χωρίς να διατυπώσουμε με- Α Ρ Χ Α ΙΑ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η ΓΡΑ Μ Μ Α ΤΕ ΙΑ
κές σκέψεις που γεννήθηκαν με αφορμή την ανάγνωση αυτού «Ο Ι ΕΛΛΗΝΕΣ»
υ άρθρου σε σχέση με ό,τι ειπώθηκε μέχρι τώ ρ α π ερί θεατρι-
ίς γραφής.
Είναι γεγονός ότι οι θεατρικ ές ομάδες στις π ερισσότερες περι­
χύσεις δεν δημιουργούνται παρά για ν α λειτουργήσουν ως
ψαλτήριο εξέλιξη ς τω ν μελών τους σε πιο έγκυρους θιάσους,
ιάνιες είναι οι φ ορές που μια ομάδα έχει την πολυτέλεια να
ιυλέψει σε βάθος, και με όλη την αφ οσίω ση που προϋποθέτει
■reo, πάνω σ ’ ένα ιδιαίτερο δικό της όραμα, κάνοντας μια «άλ-
Η μ ιγ α λ ν η ρ η χ α ι ε γ χ ν ρ ό η ρ ί) ο α ρ ά
» πρόταση. Συνήθως α να ζη τά τα ι η ομοιότητα με το τρέχον και
'ΐ η διαφορά, παρ' όλες τις διατυπώσεις. Α υ τό φυσικά έχει εύ- oc ό λ ο το ν xoofto
γες συνέπειες και πάνω στην ίδια την έννοια του πειραματι-
ιού. Γιατί άλλο χαρακτήρα έχει ο πειραματισμός στο πλαίσιο
ός καθιερωμένου σχήματος που του π αρέχονται όλα τα μέσα
α άλλο ο πειραματισμός εκτός πλαισίου, εκτός τω ν προδιαγε-
•αμμένων ορίω ν ασφαλείας. Κ ι εδώ αναφ ερόμ αστε στο έργο
>υ πρόσφεραν οι μη θεσμοποιημένες θεατρικές ομάδες στο πα-
:λθόν.
-I ύπαρξη λοιπόν, ενός αυτοδιαχειριζόμενου χώρου ως κέ-
ρου δημιουργίας ν έω ν καλλιτεχνώ ν και η οικονομική στήριξή
υ είναι πράγματι απαραίτητη, τη στιγμή που υπάρχει πλήθος
ώ ν που ασχολούνται με το θέατρο και σίγουρχχ έχουν πράγμα-
: να προσφέρουν. Έ ν α ς τέτο ιο ς χώ ρος θα έδινε μια εναλλακτι-
1 πνοή στα θεατρικά πράγματα στην Ελλάδα.
Ετο πλαίσια ενός τέτοιου χώρου, θα βλέπαμε κάλλιστα τη λει-
υργία μίας ομάδας ενδια φ έρ οντος για το νέο θεατρικό κείμε-
», ομάδας αποτελούμενης από νέους ηθοποιούς και σκηνοθέ-
ς που θα ήθελαν να δουλέψουν αποκλειστικά με νέους συγ­
χαίρεις ή πάνω σε ν έ α κείμενα, ελληνικά ή μη.
Ιιστεύουμε ότι η λειτουργία ενός τέτοιου χώρου σήμερα θα
ιοϋπέθετε κυρίως την προώθηση προσπ αθειώ ν καθολικής δη-
ουργίας. Έ ν α ς τέτο ιο ς χώ ρος θα είχε πραγματικά νόημα ως
. έγη ομάδων που δεν θα ενδια φ έρ οντα ν μόνο για την παράστα- Η μ εγα λύτερη
] ενός κειμένου, αλλά που θα θεω ρούσα ν αναγκαία συνθήκη
κ α ι ε γ κ υ ρ ό τ ε ρ η σ ε ιρ ά
ίμιουργίας και την διαδικασία της ίδιας του της συγγραφής.
σε ό λ ο το ν κ όσμ ο
1ΜΕΙΩΣΕΙΣ
«L ’acteur»...
A. Αρτώ, «Γ ια να τελειώνουμε με τα αριστουργήματα», Το θέατρυ και
ο είδ ω λ ό τυυ, Εκδ. Δω δώ νη, Αθήνα-Γιάννινα, 1992, (μτφρ. Παύλου
νΐάτεσι), σελ. 84. (L e théâtre et son double. Πρώτη έκδοση: 1938). Π α νεπ ιστη μ ίου 46,106 78 Α θ ή ν α
Α ξίζει να θυμίσουμε τον όρο του Peter Brook, «deadly theater»: Peter Τηλ.: 38.40.524 - 38.44.458, Fax: 33.03.098
^Jrook, L e diable c ’est l ’ennui, Actes Sud-Papiers, Paris, 1991, σ. 19.
 Τα αθλητικά tou Λ όρδου Τζιμ
-κατευόδιο στον Στέλιο Ανεμοδουρά-
ίναι σωστό ν ’ αποχαιρετίσω με λίγα,
Ε ουσιυ/δη και ήπια λόγια τον Στέλιο
Ανεμοδουρά: έναν άνθρωπο που
ανέκαθεν τον σεβόμουν, ιυς πολίτη
και συγγραφέα παιδικιυν επιόν (δηλαδή,
εν συνόλω για την ηθική του υπόσταση) -
και που φεύγει τιυρα πλήρης ημεριύν. Οι
αναλυτικές κι αναπόφευκτα ευνοϊκές απο­
τιμήσεις έγιναν - και θα ξαναγίνουν, ενι-
σχυμένες από το χρόνο, εκτός κι αν στο κε­
νό του καινούργιου πολιτισμού που ανα­
τέλλει διαδίδεται μόνον ο ήχος του κίβδη­
λου, πράγμα πολύ πιθανό. Με το να ξανα-
σηκώσουμε πάντως μια λογοτεχνική ή φι­
λολογική θύελλα γύρω από τη δουλειά του
αυτήν τη στιγμή, μάλλον θόρυβος γίνεται...
Αίγα και ουσιώδη χρειάζομαι, ιύστε να
συνθέτουν ένα πλήρες εγκώμιο προπά­
ντων επειδή θ’ απηχούν την απέχθεια του
ανθρώπου που αποχαιρετάμε προς τη ρη­
τορεία, την προβολή και την πόζα. Ό μως
αυτό το εγκώμιο θα το διατύπωσαν νοερώς
χιλιάδες συνομήλικοί μου και γηραιότεροι
όταν έμαθαν ότι απεδήμησε ο Θάνος
Αστρίτης. Δεν είμαι αρμοδιότερός τους:
όλοι αγαπήσαμε τον Μ ικρό Ή ρωα και τον
δημιουργό του, όλοι -κυρίως- οργανιόσα-
με τα παιδικά μας παιχνίδια με καμβά τις
σελίδες του. Κ ατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Σ τέ­
λιος Ανεμοδουράς υπερακόντισε τη λογο­
τεχνία - κι ενδεχομένως τους εναγκαλι­
σμούς και τους επαίνους μας... Μου απο­
μένει λοιπόν φλυαριυντας για λίγο ματαί-
ως να παρατείνω τον αποχαιρετισμό,
αφού έτσι κι αλλιώς αυτήν τη χρησιμότητα
θα είχαν εντέλει και τ ’ άλλα, τα μετρημένα
και κρίσιμα λόγια.
Αν υποθέσουμε, άλλωστε, πως μπορούμε
να φανταστούμε κάποιον αρμοδιότερο
των άλλων ν' αποχαιρετήσει τον μεταστά-
ντα και πιυς ο στέφανος που έπλεξε στον
Στέλιο Ανεμοδουρά ακριβώς την ημέρα
της εκδημίας του, στις πέντε πέμπτου, αλ­
λά πέντε χρόνια νιυρίτερα. το Α ν τί (στο
τεύχος-αφιέρωμα στον Μ ικρό Ή ρ ω α ) δεν
είναι πλήρης κι ακόμη δροσερός, τότε το
λουλούδι που λείπει Οα το φέρει, σήμερα,
και Οα το αποθέσει, με τον έναν ή τον άλλο
τρόπο, ο ποιητής Ηλίας Λόγιος. Μ ε την
52
του Γιώργου Κοροπούλη
Σκίτσ ο του Στ. Α ν ε μ ο δ ο υ ρ ά από το ν
Βύρω να Α π τόσ ογλου.
πρωτότυπη και έγκαιρη αγάπη του, αποτυ­
πωμένη στο σαλταρισμένο και κ ατ’ όνομα
μόνον περιοδικό Ωλήν, που εξέδιδε, άνοι­
ξε νωρίτερα απ' όλους και για χάρη όλων
μας τη δίοδο δια της οποίας ο Ανεμοδου-
ράς δι έφυγε από το περιθώριο της παρα-
λογοτεχνίας, όπου απωθείτο εκ συστήμα­
τος. και επανήλθε στην άλλη όχθη, όπου
ήταν εξαρχής η θέση του: σ ’ εκείνο το
εκτός λογοτεχνίας σημείο που α π ο τελείτο
αληθινό κέντρο βάρους κάθε λογοτεχνι­
κού εγχειρήματος... Κι εγιύ, που εκλήθην
εδιί) να καλύψω ένα κενό επικυριύνοντας
τα παιγνίδια της μνήμης, δεν Οα είχα συνα­
ντήσει τον ευγενέστατο κύριο Ανεμοδου-
ρα τη μοναδική φορά που τον συνάντησα
και δεν θα περηφανευόμουν που συμμε­
τείχα με κείμενό μου στην επανέκδοση
ενός μυθικού αφηγήματος αν δεν με είχε
προσκαλέσει ο Ηλίας.
Το κείμενό μου εκείνο μ’ αρέσει ακόμη,
προπάντων γιατί δεν χρειάζεται συμπλή­
ρωμα τη συνάντηση όμως Οέλυ) να την θυ­
μάμαι μόνον σ' ό,τι αφορά τον Ανεμοδου­
ρά, γιατί, κατά τα άλλα, γίναμε τελείως υι-
ζίλι: τα κοπανήσαμε, ο Ηλίας έβγαλε κ
άνθρωπο τυφλό παρομοιάζοντάς τον μι
τον Ό μ ηρο, τον Μ ίλτον και τον Μπόρχες-
και ο κύριος Σ τέλιος χαμογελούσε συγκι-
νημένος κι επιεικής εν μέσιυ αυτής της οι·
διπόδειας καταιγίδας... Αλλά στο κάτω-
κάτω, τι άλλο να πεις στον μπαμπά τούδί·
δυμου όλω ν τω ν παιδιιυν Γιώργου Θα/i
ση; Κ ι ούτε είναι δικό του το φταίξιμο τοι
ο καπνός μας ανέβηκε έκτοτε λοξά...
Α υ τό το φευγαλέο κράμα επίγνωσης και
ασήμαντων (όπως πάντα) αναμνήσεων
-υπερβολικό, ταυτοχρόνως, κι ελάχισιο-
έχυ) όλο κι όλο να προφέρο) γ ι’ αποχαιρε­
τισμό. Ε ίνα ι γελοίο και τίποτα δεν πάρω
τείνει, για τί η αλήθεια είναι πως οφείλον
με στον Σ τέλιο Ανεμοδουρά κάτι τόσο
σπουδαίο ώ σ τε στην πρωτότυπη, λιτή χι
ακριβή εκδοχή του μάλλον θα παραμείνει
αδιατύπωτο. Στη γλώ σσα των δικοιν μοι
εμμονών πάντως μεταφράζεται ως εξής:
Πολύ πριν διαβάσω Κόνραντ, δ ιά β α σ α
το κλασικό εικονογραφημένο Αόφ(Κ
Τζιμ. Επί μήνες, και μολονότι είναι απολύ­
τω ς βέβαιο πως αγνοούσα τον αγγλικι
ιδιωματισμό «to be in one’s shoes» (vu
μπαίνεις στη θέση κάποιου), τά ’πρηξατοι
παππού μου να μου αγοράσει τα λευκά
αθλητικά παπούτσια που φοράει, στις τε­
λευταίες σελίδες, ο Τζιμ. Τ ο γιατί τα ήθε/e
είναι, εν προκειμένα), δευτερεύον: ήρωο
πιο βαρύ από ενοχές δεν ήξερα τότε-ο;
μην επιμείνουμε όμως, οι ενοχές είναι το
κινητό κομμάτι της ιστορίας, αντικαθίστα­
ντα ι μ’ οτιδήποτε. Σημασία έχει πως ο
παππούς μου εν τέλει μού αγόρασε αθλη­
τικά, με κορδόνια, λευκά και ολόιδια -ai
λά δεν ήσαν αυτά που ήθελα, εννοείταιΛ
Ηλίας, που γύρευε τα ίδια παπούτσια μι
κρός (αυτό τό ’ξέρ α απ’ την πρώτη μαςκιό­
λας συνάντηση), με κάλεσε και γνο/ριοα
τον άνθρωπο που έφτιαχνε τέτοια παπού­
τσια για όλα α νεξα ιρ έτω ς τα παιδιά.
Ελπίζω νά ’να ι ακόμα κάπως καθαράκ»
να μην σας προσβάλλω, κύριε Ανεμοδοίι
ρά, ενδεδυμένος απρεπιυς τιυρα που
χρόνος εξαντλήθηκε και στέκομαι va ou;
ευχηθιυ καλό δρόμο.
X
ΓΕΛΙΟΣ ΑΝΕΜΟΔΟΥΡΑΣ 1917 - 2000
υγε το Σάββατο 5 Μ α ΐο υ ο δημοσιογράφος
uoç Ανεμοδουράς, δημιουργός του θρυλικού
γνιόσματος Μ ικ ρ ό ς Ή ρ ω ς που γοήτευσε
ές πιτσιρικάδων από το 1952 που
τοεμψανίστηκε.
ιστορίες για τον Γκύργο Θαλάσση, την
ερίνα, τον Σπίθα και τους άλλους ήρωες
οσίευε ο Στέλιος Ανεμοδουράς με το
δοίνυμο Θάνος Αστρίτης, σε μικρού σχήματος
λάδια εικονογραφημένα από τον Βύρωνα
όσογλου -κ α ι άλλους- από το 1952 έως το
7, οπότε έκλεισε· ούτε τον Μ ικ ρ ό Ή ριοα δεν
;χε η χούντα.
πέλιος Ανεμοδουράς γεννήθηκε στην Αθήνα
22 Μαΐου 1917. Η καταγωγή των γονιών του
ν από τη Μάνη. Έ ζησ ε τα προ'ιτα νεανικά του
wa στον Π ειρα ιά. Τέλειω σε το Γυμνάσιο στην
λιθέα. Μαθητής 17 χρόνων έβγαλε ένα
πεχνικό περιοδικό με τίτλο Αργώ . Σπούδασε
κά στο Πανεπιστήμιο και παράλληλα μάθαινε
■ς γλιόσσες· ήταν πολύγλωιτιτος. Μπήκε στη
3σιογραφία, αλλά μεσολάβησε ο Π όλεμο; και
άτοχή. Πριν από τον πόλεμο είχε στρατέυθεί
' Ο Κ Ν Ε - ήταν υπεύθυνος Τύπου της
άνωσης στην Αθήνα. Η είσοδος των Γερμανιόν
βρήκε στη Σίφνο όπου ο πατέρας του
ιετούσε σαντελωνιακός. Η ανάμειξή του στην
NE και η ανακάλυψή του από την Ασφ.άλεια
ως αποτέλεσμα να καταζητείται από τους
ιιανούς. Στη Σίφνο, τον ξέχασαν...
συνέχεια, ο Στ. Ανεμοδουράς δούλεψε σε
■μερίδες, στο περιοδικό Θ η σ α υρ ό; και τη
Μ ά σ κα που εξέδιδε ο Απ.
Μαγγανάρης. Το 1952 αποφάσισε
να εκδοισει τον Μ ικρ ό Ή ριοα,
που οι συναρπαστικές του
απορίες κέρδισαν τους
πιτσιρικάδες της δεκαετίας του
’50.
Το Α ν τ ί, με παρακίνηση του Η λία
Αάγιου -κ α ι τη συνεργασία του
Η λία Κανέλλη και του Σταύρου
Καπλανίδη- αφιέρωσε το τεύχος
577 που κυκλοφόρησε την 1η
Ιουνίου 1995 στον Μ ικ ρ ό Ή ρω α
και τον Στέλιο Ανεμοδουρά.
Μ α ζ ί με το τεύχος
κυκλοφόρησαν
και οι δύο
τελευταίες
απορίες του
0 ρ υ λ ι κ ο ύ
Γ ι ώ ρ γ ο υ
Θαλάσιτη. Η μία
γράφτηκε από
τους Σωτήρη Δημητρίου, Ξεν. Μπρουντζάκη, Καπλανίδης παρουσίασε το έργο του Ηλία
Αλέ'ξη Πανσέληνο και Η λία Λ ά γιο και η Αάγιου «Ο Μ ικρός Ήρως... το σκετσάκι» με
τελευταία (υπ’ αρ.800) με τίτλο «Έ να φάντασμα μορφή αναλογίου. Το παρουσίασαν οι Γεράσιμος
από το παρελθόν» από τον Στέλιο Ανεμοδουρά. Μ ιχελής (Γαόργος Θαλάσσης). Ό λ ια Λαζαρίδου
Στη σελίδα αυτή αναδημοσιεύονται οι τελευταίες (Κ ατερίνα), Δημήτρης Πιατάς (Σπίθας) και ο
παράγραφοι της απορίας που έγραψε ο «κύριος Η λίας Λάγιος (Χορός). Την παράσταση είχε
Στέλιος». προλογίσει με συγκίνηση ο Στ. Ανεμοδουράς.
'Οταν το Μ άρτιο του 1996 γιορτάσαμε το 3ο Αντι- Ο «κύριος Στέλιος» στάθηκε πάντοτε ένας καλός
Ψεστιβάλ στο Γκάζι, ο σκηνοθέτης Σταύρος φίλος του A ντί.

ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΗΡΩΑ

ιγότερα, τά τέ σ σ ε ρ α Ε λ λ η ν ό π ο υ λ α β ρ ίσ κ ο ντα ι σ τό σ π ίτι
)ς. Ε ίναι σ υ γ κ ε ν τρ ω μ έ ν α γ ύ ρ ω α π ό τ ό ν μ αστικό
ΰρματότους. Λ ίγ ο π ιό κεΐ, δεμ ένη σέ μιά κα ρέκλα, είνα ι ή
ιόρα Μ α ρ ιά ν να ή Σ ιν ιό ρ a Μ ό ρ τε ή Σ ινιόρ a το ύ
νάτου. Τ ό κ εφ ά λ ι τη ς είνα ι γερ μ ένο π ά ν ω σ τό σ τή θ ο ς τη ς
φ α ίνετα ι ν ά κ οιμ ά τα ι. ’ Α ν τη ν κ ο ιτά ξει όμ ω ς κ α νείς άπ ό
/τά, θά δει ό τ ι κ ά θ ε τό σ ο , έν α χ ο ν τρ ό δ ά κ ρυ κ υ λά ει σ τό
/ουλό της. ’Ί σ ω ς κ λ α ίει ά π ό μίσος, π είσμ α κα ί
νατισμό! ’Ί σ ω ς επ ειδή έχει κ α τα λ ά β ε ι πια πό>ς οί
'άμεις τή ς βίας κ α ί τή ς α π α ν θ ρ ω π ιά ς δέν έχουν καμιά
ίδα νά κ ερ δ ίσ ο υ ν τ ό ν π ό λ ε μ ο ...
Τ ώ ρ γ ο ς μιλάει σ τό ν α σ ύ ρ μ α το , πού έχει σ υ νδ εθ εί μέ τό ν
: « Α υ τ ή ή τα ν ή τε λ ε υ τα ία <( άση το ύ δ ρ ιή ια το ς. σ τρ α τη γ έ
ι! Ν ικήσαμ ε χάρη στή β οή θ εια πού έφ ερε τό π α ιδί
πιχο, ό τα ν δ ρ α π έτευ σ ε. Είχε π α ρ α κ ο λ ο υ θ ή σ ει το ύ ς
,λούς κα ί τ ό ν Σ ε ϊτά ν Ά λ α μ ά ν νά μάς μ ετα φ έρ ο υ ν άλλού
είχε τ ρ έ ξ ε ι μ ετά ν ά ξεσηκο'ισει τή ν π α τρ ιω τικ ή
ά νω σή μας... Μ έ χα ρά σά ς λ έω ά τι πήγα στή διεύ θυ νση
πού μού είπε ό Σ ε ϊτά ν Ά λ α μ ά ν κα ί βρήκα έκεΐ πολύτιμα
στοιχεία. Τ ά εχω τ ώ ρ α ε δ ώ ! ’Επίσης, έχω έδ ώ κ α ίτή Σινιόρα
Μ α ρ ιά ν ν α , μέ τή ν ο π ο ία έχω κ ά νει μιά συμ φω νία. Θ ά μάς
διόσει ό σ ες π λη ρ οφ ορίες έχει κ α ί οί Σύμμαχοι θά τή ν
κ ρ α τή σ ο υ ν σ ’ ένα σ τρ α τό π ε δ ο α ιχ μ α λ ώ τω ν ώ ς τό τέλ ο ς τού
π ο λ έμ ο υ ...».
«Σ υ γ χ α ρ η τή ρ ια Π α ιδ ί-Φ ά ν τα σ μ α !» λ έ ε ιό Χ-1. « Θ ά σ τείλω
ν ά π ά ρ ο υ ν τ ά σ το ιχ εία κ α ί τέ|ν ’ Ιτα λ ίδ α ! Π ές μου όμως, π ώς
είνα ι ό Σ ε ϊτά ν Ά λ α μ ά ν ;».
Τ ό π ρ ό σ ω π ο το ύ Ε λ λ η ν ό π ο υ λ ο υ π α ίρνει μιάν έκφραση
β αθιά ς λύπης. Μ έ φ ω νή πού μόλις ά κ ο ύ γ ετα ι λέει:
«Δ υ σ τυ χ ώ ς , ό Σ εϊτά ν Ά λ α μ ά ν δέν ζε ϊ πιά! Π έθ α νε στό
π εδίο τή ς μάχης, π ο λ εμ ώ ν τα ς - γ ιά πριότη φ ορ ά στή ζω ή
τ ο υ - γ ι ά μιά δίκαιη υ π όθεση! Α υ τ ό τ ό ν εξά γνισ ε! Τ ό είδα
σ τά μ άτια του , κ α θ ώ ς π έ θ α ιν ε ... Α ύ ρ ιο , σ τρ α τη γέ μου, θά
τ ό ν θάψ ουμε, κ ρ υ φ ά - β έ β α ια - ά π ό το ύ ς Γ ερμ α νού ς καί
το ύ ς Ιτ α λ ο ύ ς ! Θ ά τ ό ν θάψ ουμ ε μέ όλες τις τιμές, πού
επ ιφ υ λ ά σ σ ει ή π α τρ ιω τικ ή ο ρ γ ά ν ω σ ή μας στο ύ ς ήριυες!...

53
 Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Α Δ Η Σ

«Έφυγε» ο σκηνοθέτης
της ελπίδας και της αγάπης
του Δημητρη Χαρίτου

ίγο μετά την Α νά στα σ η και αφού πρόλαβε να απολαύσει

Λ την πασχαλινή του μ αγειρίτσα «έ φ υ γ ε » στα 79 του (από

ανακοπή) ο Βασίλης Γεω ργιά δης. Σ ίγουρο είναι ότικαιο
αυτή την αναχώρηση δεν θα πρέπ ει ν α αποχωρίστηκε ίο
μόνιμο, αμίμητο χαμόγελό του. Ά νθ ρ ω π ο ς που «ε ίδ ε » και αντι­
μετώπισε τη ζωή με θετικό βλέμμα, γ ι’ αυτό και υπήρξε ουσιαστι­
κός νικητής. Αθόρυβος, μ ετριόφ ρω ν και κυρίως εσωτερικά τα­
κτοποιημένος. Η οίηση, ο σκανδαλισμός, η με κάθε τρόπο (και
κόστος) συντήρηση της παρουσίας του στο προσκήνιο της (έτσι
κι αλλιώς εφήμερης) δημοσιότητας του ήταν καταστάσεις απε­
χθείς. Ό τα ν ο ίδιος αντελήφθη ό τι ο ι νόμοι «προσφοράς καιζη-
τησης» της «καλλιτεχνικής» αγοράς ά γ γ ιξα ν - σ ε ό,τι, τουλάχι­
στον, τον α φ ορ ού σε- κάποια ανελα στικ ά όρια (ίσως και «ό­
ρους»), έβαλε το όπλο του «π α ρ ά π ό δ α » και γαλήνευε ανάμεσα
στην αγαπημένη του Πλάκα και το ακόμα πιο αγαπημένο του Ξι-
λόκαστρο. Λιτός, ουσιαστικός, βαθύτατα ανθρώπινος. Αυτή ^
μαρτυρία καταθέτουμε όσοι μας δόθηκε η χάρη να τον ζήσουμε
από κοντά ετούτο τον τελευταίο καιρό.
Σήμερα πια γνωρίζουμε ότι μια αλυσιδωτή συγκυρία εκδηλώ­
σεων, ελάχιστο καιρό πριν από το μοιαρίο, θα ’λεγε κανείς ότι
«σκ ια γραφ ού σαν» την π ροαναγγελία του. Ή τα ν , λοιπόν, τονπε­
ρασμένο Νοέμβριο όταν η Π ανελλήνια Έ ν ω σ η Κριτικών Κινη­
ματογράφου και το Φ εστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονί­
κης τον «α νέσ υ ρ α ν» από την άδικη λήθη, γιορτάζοντας τον, ω;
τιμώμενο πρόσωπο (σκηνοθέτη) του 40ού Φ εστιβάλ για το σύνο­
λο του έργου του. Στη διάρκεια της διοργάνω σης προβλήθηκε
αριθμός αντιπροσωπευτικών του τα ιν ιώ ν και του επιδόθηκε ο
«Χ ρυ σός Α λ έξα νδ ρ ο ς».
Εβδομάδες αργότερα, η Ν ομαρχία Κ ο ρινθ ία ς επαναλαμβάνει
ανάλογη τελετή, αφού το Ξ υλόκαστρο είνα ι η πόλη που μεγάλω­
σε και δημότης της οποίας θ εω ρείται. Μ όλις λίγο καιρό αργότε­
ροι η γνωστή τηλεοπτική εκπομπή της Σεμίνας Διγενή «Οι εντι­
μότατοι φίλοι μου» έχει ω ς τιμώμενο π ρόσω π ο τον Βασίλη Γεωβ-
γιάδη. Ικανός αριθμός παλαιών του συ νερ γα τώ ν του πλέκουν
ένα ολόκληρο βράδυ, το εγκώμιο επί παρουσία του. Τέλος, στι;
24 Μαρτίου το Μ εσογεια κ ό Φ εστιβά λ Ν έω ν Κινηματογραφ
στών, που πραγματοποιείται στη Λ ά ρ ισα , το ν έχει και εκείιο;7
μώμενο πρόσωπο και σε μια γεμάτη συγκίνηση βραδιά τού απο-
νέμεται από τον δήμαρχο της πόλης ο «Χ ρ υ σ ό ς Ίπ π ο ς». Η συγκί­
νηση δεν αφορούσε μόνο τους θ εα τές αλλά και το ν ίδιο. Μπη«

54
) ίδιο βράδυ κρυφά σ το νοσοκομ είο της πόλης με κυκλοφορια-
χ ενοχλήματα. Τ ο «κ ρ υ φ ά » το ζήτησε ο ίδιος. Εκκρεμούσε στην
ΡΤ η ανάθεση σ ’ αυτόν της μεταφοράς και σκηνοθεσίας του μυ­
στορήματος του Τ ά σου Α θα να σιά δη Τα π α ώ ιά της Νιόβης.
'στερα από δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια αγνόησής του, ο Βασί-
ΐς Γ εω ργιά δη ς(ΐ), ανησυχούσε μήπως, με το πρόσχημα μιας
τθένειας, οριστικοποιούσαν την περιθωριοποίησή του... Ό σ ο
' ναι, ακούστηκε λίγο μακάβρια η δήλωση του Κ ώ σ τα Α λαβά-
υ στην κηδεία, ότι η κρατική τηλεόραση θα τιμήσει την υπο-
ίέωσήτης, θ εω ρώ ντα ς ό τι η εκ μέρους του Γεω ργιά δη σεναρια-
I προετοιμασία της μ εταφορά είχε προχωρήσει σε βαθμό ικα-
ποιητικό. Ίδ ω μ εν .
^εν ήταν πολλοί αυτοί που με το έργο τους δημιούργησαν τη
'θιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Αυτοί, δηλαδή, που
ιατρέψανε με τον τρόπο του ο καθένας τους (και μέσα από
αστευτες δυσκολίες) το ν αυτοσχεδιαστικό και αφελή ερασιτε-
ισμό σε συγκροτημένη και ευανάγνω στη μορφή κινηματογρα-
κής γλώσσας. Π ραγματοποίησαν έργο με αξιόλογη επιτυχία
π αντοχή στο χρόνο. Ο Βασίλης Γεω ργιά δη ς υπήρξε ένας από
τούς, τους ελάχιστους - και από τους καλύτερους. Μ α ζί, δηλα-
. , με τον Γρηγόρη Γρηγορίου, το ν Γ ιώ ρ γο Τ ζα βέλλα, το ν Νίκο
ίύνδουρο και το ν Μιχάλη Κ ακογιάννη. Α υ το ί ήταν όλοι κι
οι. Στην εικοσάχρονη διαδρομή του στην κινηματογραφική
ήνοθεσία αξιώ θη κε καλλιτεχνικές επ ιτεύξεις αλλά και λα-
' ρές, όσο και αξιοζήλευτες, α να γνω ρ ίσεις μέσα και έ ξ ω από τη
ρα μας. Α ξιώ θ η κ ε να δει, ξα ν ά και ξα νά , τις τα ινίες του υπο­
ψίες για Ό σ κ α ρ καλύτερης ξένη ς τα ινίας και για τη «Χ ρυ σή
ιαίρα» τω ν Α ντα π οκ ριτώ ν Ξένου Τύπου του Χόλλυγουντ. Τ ις
•ε να συμμετέχουν στις ιστορικές ρετροσπεκτίβες του ελληνι-
ύ κινηματογράφου στο Μ ου σείο Μ ο ντέρνα ς Τέχνης της Ν .Υ .
ι στο Μπομπούρ στο Π α ρ ίσ ι και να βραβεύονται κ α τ’ επανά-
ψη -όπως και οι συ ντελεστές το υ ς - στο Φ εστιβάλ της Θ εσσα-
"νίκης. Ό τα ν η μεγάλη οθόνη «σ τ έ ρ ε ψ ε » γ ι’ αυτόν, στράφηκε
:η δεκαετία του 7 0 ) στην τηλεόραση, μεταφέροντας με τρό-
11ος, μέχρι σήμερα, υποδειγματικούς τους κλασικούς της νεότε-
; ελληνικής πεζογραφ ίας.
ράψει χαρακτηριστικά ο Μ ιχάλης Δημόπουλος: «Α υ τή η “ μα-
>ριά” του Γεω ργιά δη (ν α δημιουργεί, δηλαδή, κινηματογρα-
ιές ταινίες κι όχι να κ α τα σ κ ευ ά ζει θεατρικές μεταγραφ ές σε
t'-μ), ίσως σήμερα να μην αποτιμάται όσο της α ξίζει. Α π ο δ εί­
χνεται, όμως, πολύ σημαντική και κρίσιμη, για τί στην ουσία εκ-
ΐώ'δευσε ένα μεγάλο κοινό στο να βλέπει και να απολαμβάνει
ι|ν; ■κινηματογράφο».
,ψτάνια συναντάμε την ταύτιση ανθρώπου, δημιουργού και του
ιί 'ου του, όσο στον Βασίλη Γεω ργιάδη. Κ α ι τα τρ ία αποπνέουν
’διο σήμα: Αγάπη και ελπίδα.
ώ και το ν κ α θ ιέρ ω σ α ν δ ιε θ ν ώ ς ω ς σκηνοθέτη. Υπήρξε
(jii ιλ μ ο γ ρ α φ ία
φ Ό ι άσσοι του γηπέδου (Κ υ ρ ια κ ά τικ ο ι ήρωες), 1956
j, ι Ο Καραγκιόζης, 195 8
ι;νΠεριπλανοημένοι Ιο υ δ α ίο ι (Ο ι δοσα τζήδες), 1959
Δ ιακοπές στην Κ ο λ ο π ετ ινίτσα, 1959
φΚρυστάλλω, 1959
ρ,Φλογέρα και αίμα, 1961
κ α τά ρ α τη ς μάνας (Υ π όσχεση ), 1961
ip Q V 'h 1962
Ι'.Μ ην ερω τεύεσα ι το Σάββατο, 1962
Τα κόκκινα φανάρια, 1963
11. Γάμος αλά ελληνικά, 1964
12. Το χώμα βάφτηκε κόκκινο, 1965
13. Η έβδομη μ έρα της Δημιουργίας, 1966
14. Ραντεβού μ ε μια ν άγνωστη, 1968
15.0 μπλοφατζής, 1969
16. Κ ο ρ ίτσ ια σ τον ήλιο, 1969
17. Α γά π η για πάντα, 1970
18. Σ τη μάχη της Κρήτης, 1970
19. Ε κείνο το καλοκαίρι, 1971
20. Ομφαλός (Συνω μοσία στη Μ εσόγειο), 1979
Τ η λ ε ό ρ α σ η - Σ ε ιρ έ ς
Μ π ολσόι Ιβ ά νκ α ι Μ π ιγκ Τζον, Α λέξη Πάρνη, 1972
Επικίνδυνα βήματα, Γιάννη Κανδήλα, 1973
Ο Χ ρ ισ τό ς ζανασταυρώ νεται, Νίκου Καζαντζάκη (τηλεοπτική
διασκευή: Ν ότης Π εργιάλης), 1975
Ο Γιούγκερμαν, Μ. Κ αραγάτση (τηλεοπτική διασκευή: Βαγγέ­
λης Γκούφας), 1976
Οι Πανθέοι, Τάσου Α θα να σιά δη (τηλεοπτική διασκευή: Τάκης
Χ α τζη α να γνώ σ του ), 1977
Ο Συνταγματά ρχης Λ ιάπκιν, Μ. Καραγάτση (τηλεοπτική δια­
σκευή: Βαγγέλης Γκούφας), 1979
Οι τελευταίες μ έρες της Γης, Π έτρου Χάρη (τηλεοπτική δια­
σκευή: Τάκης Χ α τζη α να γνώ σ του ), 1980
Μ α ρία Πάρνη, Θ ανάση Πετσάλη-Διομήδη (τηλεοπτική δια­
σκευή: Τάκης Χ α τζη α να γνώ σ του ), 1981
Ο υράνιο τόξο, Π άνου Κοντέλλη και Γιάννη Κανδήλα, 1983.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙ ΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Β α σίλη ς Γ εω ρ γ ιά δ η ς γεννή θ η κ ε το 1921 στα Δαρ-
δ α νέλ λια τ η ς Μ ικρός Α σίας, σ τα ερ είπ ια τ η ς α ρ χα ία ς
Τ ρ ο ία ς. Με τη ν Μ ικρασιατική Κ αταστροφή π ο υ έγινε
το ν επ ό μ εν ο χ ρ ό ν ο και τ ο «διωγμό» π ο υ ακολούθησε,
νήπιο ακόμη, β ρ έθ η κ ε με τ ο υ ς « π ρ ό σ φ υ γες» γο νείς
το υ στην Ε λλά δα και εγκ α τα σ τά θη κ α ν στο Ξυλόκα-
σ τρ ο Κ ορινθίας.
Α π ό φ ο ιτο ς τ η ς «Α καδημίας Κ ινηματογραφικώ ν
Σ πουδώ ν», α π ό τ ο 1951 α σ χο λ ή θ η κ ε επα γγελμ α τικά
με το ν κ ιν η μ α το γρ ά φ ο και δ ιέ π ρ ε ψ ε ω ς σκηνοθέτης.
Οι τα ιν ίες το υ εκ π ρ ο σ ώ π η σ α ν τη ν Ε λλάδα σε όλα
σ χ ε δ ό ν τ α μ εγά λ α ξένα κινημ ατογραφ ικά φ εστιβάλ
δ ύ ο φ ο ρ έ ς υ π ο ψ ή φ ιο ς για τ ο Ό σ κ α ρ κ α λύ τερ η ς ξενό­
γ λ ω σ σ η ς τα ιν ία ς (Τ α κ ό κ κ ιν α φ α ν ά ρ ια και το Το χ ώ μ α
β ά φ τ η κ ε κ ό κ κ ιν ο ), κ α θ ώ ς και μία φ ο ρ ά για τη Χρυσή
Σ φ α ίρ α το υ Χ όλλυγουντ (με τη ν ταινία το υ Κ ο ρ ίτσ ια
σ τ ο ν ή λ ιο ).
Με τη ν κρίση το υ ελληνικού κινημ ατογράφ ου
(1972), έκ α νε τη ν είσ ο δ ό τ ο υ στην τη λ εό ρ α σ η και θ ε ­
ω ρ είτα ι ω ς ο θ εμ ελ ιω τή ς τω ν τη λ εοπ τικ ώ ν σειρώ ν.
55
 Ο Ι Σ Τ Α Χ Τ Ε Σ Τ Η Σ Α Ν Τ Ζ Ε Λ Α , Ε Ρ ΙΝ Μ Π Ρ Ο Κ Ο Β Ι Τ Σ , Δ Η Μ Ο Σ Ι Α Λ Ο Υ Τ Ρ Α

χλιύριο, προκαλιόντας ανήκεστες βλάβες

ο Ο ι σ υγκινήσ εις της Μ . Ε β δ ο μ ά δ α ς και οι γα σ τρ ιμ α ρ γικές
στην υ γεία μίκραίν και μεγάλων. Συγγε­
<1 γ εύ σ εις που α κο λο ύ θ η σ α ν, μ έσ α σ ε μια α μ φ ιτα λα ντευ ό μ ενη νής ο ρόλος της με αυτόν του Αλ Πατσίνο
στον π ρόσφ α το Insider. Συχνά αυτά τα Θέ­
^ άνοιξη, ε ύ λ ο γ ο είναι να μας έχο υ ν ξεμ υ α λίσ ει. Εν το ύ το ις, σ τις
ματα, που β α σ ίζο ντα ι σε αληθινά περι­
« σ κο τεινές α ίθ ο υ σ ες» σ υνέχισ αν να εμφ α νίζοντα ι οι ο ικ ε ίε ς του στατικά, είνα ι χρήσιμα. Ό τα ν μάλιστα η
ζζ χώ ρου συγκινήσεις. Κ α θ υ σ τερ η μ έν ες μεν ω ς π ρος το χ ρ ό ν ο τα ινία -χάρη στους καλλιτεχνικούς τρό­
πους και τα «ο ν ό μ α τα » τω ν ερμηνευτών-
π ρ ο β ο λή ς το υ ς κάπ οιες ταινίες, δ ιό λο υ όμω ς, ω ς π ρος την μπορεί να «π α γ ιδ ε ύ ει» το μεγάλο κοινό.
ποιότητα, α μ ε λ η τέ ε ς . Στην προκειμένη περίπτωση, η Τζούλια
Ρόμπερτς (αναλογικά, η Αλίκη Βουγιου-
' ·ί&Λ·
χ>«. κλάκη της Α μ ερικ ή ς) είναι λίαν... εύγευ­

Γ A no ία <νπό\οιπα» στη και αποτελεσματική.

Α λλά η τα ινία ετούτω ν τω ν ημεριόν είναι
χωρίς αμφιβολία τα Δη μ όσια λουτράm

7ης \ n p t p i περίοδον Κ ινέζου Ζ α νγκ Γιάνγκ («Χρυσός Αλέ­

Βρετανός Ά λα ν Π άρκερ επανέρ-
ξα ν δ ρ ο ς » στο περσινό Φεστιβάλ Θεσσα­
λονίκης). Η μέχρις εκφυλισμού εμπορευ­
ματοπ οιημένη κινηματογραφική μας δια­
του Δημητρη Χαρίτου νομή την στρ ίμ ω ξε (την καταδέχτηκε) σε
μια μονάχα περιφερειακή αίθουσα. Σύγ­
χρονη Κίνα, Π εκίνο, και το χαρμάνι μο­
όπως συναρπαστική είναι και η μουσική ντέλο οικονομικής ανάπτυξης, δηλαδή

0
χεται -υ στέρα από εκείνη τη θο­
ρυβώδη Ε β ίτα - στον πολύ καλό
εαυτό του με τις Σ τά χ τες της
Α ντζελα, περιγράφοντας τη ζωή
της Ιρλανδέζας Α ντζελ α Μακ Κορντ.
το ν παιδιών της και του μόνιμα άνεργου
και αλκοολικού άντρα της. στο Λύμερικ
της Β. Ιρλανδίας (προπύργιο του καθολι­
κισμού) λίγα χρόνια πριν από την ένα ρ­
ξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Χ ρόνια
λιμού και απίστευτης εξαθλίιυσης « ζ ω ­
γρ α φ ίζοντα ι» με σχεδόν νατουραλιστι-
κές λεπτομε'ρειες και με ιόριμο ύφος κι­
νηματογραφικής γραφής. Ό λ ο ι οι ερμη­
νευτεί, με επικεφαλής την Έμιλυ Γουό-
τσον (Δα μ ά ζοντα ς τα κ ύ μ α τα ), Ιρλανδοί χρόνια διαπράττει μεγάλη βιομηχανία
οι πιο πολλοί, είναι συναρπαστικοί.
Ο θαυμάσιος
(παλαίμαχος
Ζου Ιο υ ), στο
ρόλο του
ηλικιωμένου
λουτράρη,
περιποιείται τον
πελάτη-φίλο
του, λίγο πριν
από την
«καταστροφή».
(Δημόσια
λουτρό, Ζανγκ
Γιανγκ).
του Τζιυν Γουίλλιαμς. Η ταινία, βασικά
αυτοβιογραφική, απ οτελεί μεταφορά
του βιβλίου του Φρανκ Μ ακ Κορντ, του
μεγαλύτερου από τα επιζήσαντα παιδιά
της Α ντζελ α .
Η Έ ρ ιν Μπρόκοβιτς, που δίνει το όνομά
της και στον τίτλο της ταινίας του Στήβεν
Σόντερμπεργκ (Σεξ, ψέματα και β ιντεο­
ταινίες) είναι μία πανέμορφη, διαζευγμέ­
νη και με τρία μικρά παιδιά, πρώην μις
Επαρχία, που ψάχνει μάταια να βρει δου­
λειά. Ενστικτώδης, αθυρόστομη και με
μυαλό που παίρνει πολλές στροφές, Ou
βρεθεί από συγκυρία πριυταγωνίστρια σ ’
ένα από τα μεγάλα «εγκλήματα» που επί
μολύνοντας τα νερά μιας πόλης με εξα-
->
.. «--■>·
κομμουνισμός και «ελεγχόμ ενος» καπιτα­
λισμός, αναστατιύνει μακρόχρονα εμπε­
δωμένους τρόπους ζωής. Τ ο παραδοσια­
κό δημιόσιο λουτρό και η τριγύρω του πε­
ριοχή θα κατεδαφ ιστούν όπως το επιβάλ­
λουν οι σύγχρονες ανάγκες. Ο γέρος ιδιο­
κτήτης Λ ιου και ο καθυστερημένος γιο;
του ζουν τις τελευ τα ίες μέρες της λειτουρ­
γίας τω ν λουτρ ιόν. Α π ό σύμιπτωση και ο
γιάπης γιος Έρμιινγκ που β ρ ίσ κ ε τ α ι κο­
ντά τους. Μ εγάλης ομιορφιάς και αυθεντι­
κής συγκίνησης ελεγεία η περιγραφή τη;
σχεδόν θρησκευτικής τελετουργίας πον
διαδραμ ατίζετα ι καθημερινά στους γά­
ρους τατν λουτροόν. Γαλήνη, ευγενικές συ­
νήθειες, πατίνα-λυρική του χρόνου και η
αναπόδραστη δυσκολία να αντιμετωπι­
στεί, να γίνει αποδεκτή, η διαμετρικά
αντίθετη αλλαγή. Θ άνατος σε όλες τις εκ­
δοχές. Ρυθμοί, χριόμιατα, εικόνες, ανα­
δρομές στην ποιητική διάσταση του πα­
ρελθόντος που γίνο ντα ι μινήμες ζω γραφ ι­
κές και επ ιστροφ ές στο σκληρό παρόν.
Ό μ ω ς οι άνθριυποι-κοινωνοί αυτού του
παρόντος συνεχίζουν τους γλυκούς τρο-
πους, «α ρ νο ύ μ ενο ι» να πιστέψουν την
επερχόμιενη καταστροφή. Δυο άντρε;
ηρεμιούν τα κουρασμένα κορμιά τους μέ­
σα στην ομαδική μπανιέρα. Συνομιιλοι
ενιό ο ένας σπρονχνει τον ε π ιπ λ έ ο ν τ α δί­
σκο με τα ποτά τους, όπως σ π ρ ώ χ ν α μ ε τα
καραβάκια μιας στα παιδικά μιας χρόνια
Αυτή είναι ποίηση και τέχνη αφηγηματική
στη «ν ιο σ τή », κύριε Ανδρουλάκη.

56 V
N
Ο ΤΟΤΣΙΚΑΣ ΣΤΟ UNLIMITED
«* ϊ
Εν μέσω των κανιβαλικών εικόνων που μας περιβάλλουν, ο λαρισαίος ντας ως στιλβωμένα αντι-κείμενα, και έπει­
ίψ?) τα πέρασε σε στροβιλιζόμενα γεωμετρικά
* æ:·. ζω γράφ ος διεκδικεί την οπτική κάθαρση χρησιμοποιώντας τα ίδια
σώματα που περιδινίζονται γύρω από το πο­
δια μεσ ολαβημένα και διαβουκολημένα υλικά των κανιβαλιστών. λυδύναμο κέντρο τους και αστραποβολούν
Ισως γι' αυτό η παρούσα πρότασή του, τεχνικό επίτευγμα κατά τ' τους φωσφορίζοντες χρωματισμούς τους.
Στη συνέχεια αυτές οι λογικές συνθέσεις,
άλλα, έγινε δεκτή με τόση αμηχανία. Βλέπετε, ό,τι δ εν εντάσσεται
που μοιάζουν αναπτύγματα κομπιούτερ,
εύκολα σ το ισχύον επίσημο Kitsch, εύκολα χαρακτηρίζεται ως Kitsch, προσωποποιούνται μετασχηματιζόμενες σε
για να ξεμπ ερδεύουμε. νεκροκεφαλές ή πεταλούδες και προσομοι­
ώνονται την αισθητική των graffiti ή των πο­
λύχρωμων λάιτ μοτίφ που αναβοσβήνουν
Γ ια ί a μ ά τια σον μόνο:
I
στις ηλεκτρονικές οθόνες.
Συχνά, όσο και παραπειστικά, ο Τότσικας
του Μάνου Στεφανίδη αντιμετωπίζεται ιος ένας naif της τεχνολο­
γίας κι ένας προγλωσσικός του μοντερνι­
σμού. Πολλές φορές μάλιστα και ο ίδιος
μοιάζει να επικροτεί αυτή την εικόνα. Πρό­
κειται μάλλον για έναν μύθο μέσα στους
Αποψη της έκ θεσ η ς πολλούς μύθους της ασυνεννοησίας που
(φωτ. Κ.
στοιχειώνουν στα καλλιτεχνικά μας πράγ­
Δεληγιαννίδης).
γο βά θος το έρ γο Το
ματα. Η Unlimited δείχνει αυτή την εντυπω­
πέταγμα της σιακή όσο και ενοχλητική δουλειά -θυμά­
Έταλούδας. Δ εξιά , η μαι τη βουβαμάρα που έπεσε όταν η Λόλα
αντανάκλαση στο Νικολάου έδειξε ανάλογα έργα στην Art
παράθυρο κα ι το Athina- προφανώς γιατί πάλι ο Τότσικας
Βενζινάδικο έξω είναι άστεγος, χωρίς μεγάλη γκαλερί δηλα­
δημιουργούν έναν δή και χωρίς εκπροσώπησή του στο εξω τε­
ικόμη πίνακα. Όπως
ρικό. Έ τσ ι, αυτά τα περίεργα -αλλά όχι πα­
θ α έλεγε και ο
ράλογα- έργα επειδή δεν συνομιλούν και
■ιμωνάς, όχι, η τέχνη
ίεν έχει καμιά σχέση δεν εντάσσονται στο ισχύον πολιτιστικό
με τη ζωή. Kitsch, εκλαμβάνονται ελαφρά τη καρδία
ως σχόλιο πάνω στο Kitsch! Είναι η εύκολη
χουμε αναφερθεί και άλλες φορές όν προς άμεση δραχμοποίηση. λύση! Ό ,τι δεν αντιλαμβανόμαστε ή μας

Ε
στην απελπισία τω ν νεότερω ν δημι­ Σαν μια τέτοια εκδήλωση αντιμετώπισα ενοχλεί καταργείται και δεν υπάρχει. Εδώ
ουργούν σχετικά με τα αδιέξοδα -θ ε ­ την πρόσφατη ατομική έκθεση του Θανάση η ίδια συνταγή ισχύει στην πολιτική, λέτε να
σμικά, κοινωνικά, προσωπικά- που Τότσικα στο Unlimited. Κυριαρχούν ψυχε­ μην βρίσκει εφαρμογή στον πολιτισμό; Ο
Η συναντάνε καθημερινά ενώ προσπα- δελικές εικόνες φτιαγμένες από χρώματα ίδιος, υποψιασμένος, μοιάζει να απολαμβά­
αυτοκινήτου σε αλουμίνια σ ’ ένα, κατά τη
•ύν ν’ ασκήσουν το «επιτήδευμά» τους. Οι νει τη σύγχυση και τη σύγχιση που προκαλεί
ιραδοσιακές γκαλερί, σταθερά, περιθω- γνοίμη μου, ευφυές άλμα προς τα εμπρός, και συνειδητά υποβαθμίζει τις φιλολογικές
οποιούνται σ ’ ένα παιχνίδι κοσμικών - κοι- καθιός επιχειρείται ν ’ ανανεωθεί ο υφιστά­ αναφορές του έργου περίπου ως ηθική του
ινικών προτεραιοτήτων. Τ ο κράτος πάλι μενος προβληματισμός περί ζωγραφικής. υποχρέωση, επιμένοντας ότι μπορούμε να
»νείται να πράξει τα αυτονόητα, να διευ- Κ αι είναι μάλλον ατυχές να συγχέεται μια μιλάμε περί την ζωγραφική αλλά όχι για την
•λύνει την διακίνηση της σύγχρονης εικα- τέτοια προσπάθεια με γραφικές διακοσμη- ίδια τη ζωγραφική. Εξορκίζοντας τέλος ό,τι
ικής έκφρασης εντός και εκτός, να προο)- τικότητες της εποχής ή ακόμη χειρότερα, ν ’ δεν κατανοούμε με ευφημισμούς. Εικόνες,
σει θεσμούς, εκθέσεις, Biennale, εκδό- αντιμετωπίζεται αυτή η ενότητα ως το Βα- λοιπόν, μιας παγκοσμιοποιημένης συναίνε­
ις, να εξαγγείλει διαγωνισμούς και βρα- τερλώ (sic) του Τότσικα. Ο Τότσικας, εδώ σης ή απορία πάνω στη λειτουργία του οράν
ία, να εμπεδώσει την επικοινωνία ανάμε- και είκοσι χρόνια, επιχειρεί να προβάλει και του απεικονίζειν; Χιουμοριστικά σχό­
; στα υφιστάμενα μουσεία, τις πανεπιστη- τον ψυχισμό του σ ’ αυτό το αενάως μεταβαλ­ λια ή ελεγείες ενός παραμυθιού που ξεθ ω ­
ικές σχολές και τις σχολές καλών τεχνών, λόμενο κάτοπτρο του μοντερνισμού, επιμέ- ριάζει απ’ την κατάχρηση; Προβληματισμός
δείξει, τέλος πάντων, ότι αντιλαμβάνεται νοντας στο δικαίωμά του να είναι απρόβλε­ πάνω στα κλασικά πρότυπα της γεωμετρι­
πιυς αλλιιώς τον συντονιστικό του ρόλο πτος, εκτός κανόνων ή μόδας. Είτε αξιοποι- κής αφαίρεσης ή ανατροπή των κλισέ της
ραν της γραφειοκρατικής διεκπεραίωσης ώντας τα ξόανα μιας αγροτικής μυσταγω­ ποπ αρτ εμπρός στην έφοδο της νέας εικο-
ων μικροκομματικών χορηγιών, γίας, είτε κατακαίοντας συμβάσεις σε ηφαι- νολαγνείας; Π αραδόξως οι απατηλά επι­
σι’ την άλλη πλευρά πάντα υπάρχουν θύ- στειακές πυρές, είτε προτείνοντας τον εαυτό φανειακές εικόνες του Τότσικα αποκτούν
κοι αντίστασης· όπως, ας πούμε, αυτοί οι του ως θέαμα επωφελές ενσιοματωμένος σε ένα ιδιότυπο, υπαρξιακό βάθος καθώς τις
3ΐ χοίροι στην Αθηνάς και στου Ψυρρή, μιαν Ducati που τρέχει. Ο καλλιτέχνης ξεκί­ κοιτάς και λειτουργούν ιος η υπέρβαση μιας
υ προτείνουν εναλλακτικές εκθέσεις και νησε με γυαλιστερές, μονοχρωματικές επι­ οπτικής μιζέριας την οποία επιβάλλουν, για
τιμετωπίζουν το εικαστικό έργο ως γοη- φάνειες, οι οποίες αντανακλούσαν παγερά τα μάτια μας μόνο, τα τηλεοπτικά κανιβαλι­
πικό παράδοξο κι όχι ως πολυτελές προϊ­ τον περιβάλλοντα χώρο τους, λειτουργώ­ κά πρότυπα.

y 57
 Αναζητώντας
την Πολιτική Ευρώπη
αποδυνάμωση της Ευρωπαϊκής
Η
Ιδέας ε ξετά ζετα ι από το ν πρώην
ευρωβουλευτή της Ν .Δ. Τάκη Λα-
μπρία στο νέο του βιβλίο
Η Ευρώ πη Φάντασμα. Σ τη ν εποχή της
παγκοσμιοποίησης και του αμερικανικού
ηγεμονισμού (εκ δόσεις Ποταμός, 2000).
Μ άλλον έχει δίκιο ο συγγραφέας, όταν
το ν ίζει στον πρόλογό του ότι η ευθύνη
για την υποχώρηση της πολιτικής Ευρώ­
πης βαρύνει τη σημερινή πολιτική ηγεσία
της, που δεν φ αίνεται να βρίσκεται στο
ύψος που απαιτούν οι προκλήσεις τω ν
καιρών. «Α ντίθετα προς τους π ρ ο κ α τό -
χους τους, οι σημερινοί ευρω πα ίοι ηγέτες
δεν εμπνέονται α πό τον πόθο της δημι­
ουργίας μιας ενιαίας υπερεθνικής ομό­
σπονδης Ευρώπης. Μ οιρα ία δεν είναι σε
θέση να εμπνεύσουν τους λαούς τους και
να τους κινητοποιήσουν π ρ ο ς αυτή την
Ευροϊπη. Το χειρό τερ ο είναι ό τι α ποφ εύ­ παϊκή πολιτική τω ν κυβερνήσεών τους,
γουν να δουν το κ ρίσιμ ο σημείο σ το ο π οίο γρά φ ει ο Τάκης Λαμπρίας (σελ. 25).
έφθασε. ύστερα α πό επίπονες ε π ί μισόν
αιώνα διαδρομές, η ευρω παϊκή πορεία
προς την ολοκλήρωσή τη ς», γρά φ ει ο Τά-
κης Λαμπρίας.
Στο πρ(ότο κεφάλαιο του βιβλίου, ο συγ­
γραφέας επιχειρεί μια προσέγγιση κά-
ποκον κρίσεων που σημάδεψαν τις πρό­
σφατες ευρωπαϊκές εξελίξεις. Εδώ ο
αναγνοκιτης έχει την ευκαιρία να ξα να δ εί γνω ση 0α ανατρέψ ουν το ν Μ ιλόσεβιτς,
ζητήματα όπως η παραίτηση της Ευρω­
παϊκής Επιτροπής τον Μ άρτιο του 1999,
οι βομβαρδισμοί στη Σερβία για τη « σ ω ­
τηρία του Κ οσόβου», και οι τελευταίες
ευριοεκλογές που σημαδεύτηκαν από τη
μεγάλη αποχή και την ενίσχυση κομμά­
τω ν με αντιευρωπαϊκές θέσεις και συνθη­
ματολογία. Ο ι κρίσεις άρχισαν να δια-
κλαδιυνονται στα κράτη-μέλη και να
εντοπίζονται <υς εσιυτερικές πολιτικές
κρίσεις, με αντίκτυπο όμως στην ευρώ-
58
του Σωτήρη Ντάλη
im 18818 fit 8$r»8l|f$88 i88lt
iis m ip iô im it iïfi*tïl§i#
Σ χολιά ζοντα ς τη ν έα τροπή που παίρ­
ν ει σήμερα η πολύχρονη, ανεκκαΟάρι-
στη κρίση στη Σερβία, καθώ ς η περιοχή
του Κ οσόβου έχει περιέλΟει στην εκδι­
κητική μανία της αλβανικής π λειονότη­
τας, καθώς καταρρέουν και οι ελπίδες
τω ν από γραφ είου σχεδια στώ ν της πολι­
τικής ότι η πείνα, η δυστυχία και η από­
εύστοχα ο συγγραφ έας επισημαίνει ότι
όλα αυτά πιστοποιούν ότι είνα ι βαθιά
και πολύπλευρη η κρίση που π ερ νά ει η
Ευρώπη. «Ε ίν α ι και κρίση επικίνδυνη.
Δ ιό τ ι ο Ε υρω π α ίος του 1999 δεν σ κ ο τίζ ε ­
τα ι γ ι ’ α υ τή ν ».
Πολύ σ ω σ τά το επισημαίνει ο Τάκης
Λαμπρίας, ότι το καρκίνωμα της σημερι­
νής Ευρώπης είναι η «ενδημική α ν ερ ­
γ ία » (σελ. 102). Είναι αυτή που απογοη­
τεύ ει τους Ευρωπαίους πολίτες και που
ρ ο κ α ν ίζε ι τη ν αυτοπεποίθησή τους.
Τ ο ν Ιού νιο του 1997 στο Άμστερνταμ οι
«Δ ε κ α π έ ν τ ε » της Ε.Ε. έθεταν ως κοινή
π ροτεραιότη τά τους την καταπολέμηοη
της ανεργίας. Σήμερα, δύο χρόνια μετά,
απολογισμός είνα ι θλιβερός.
« Η Ευρώπη θα είνα ι κοινωνική ή αλλιώ;
δεν θα υ π ά ρ ξει», έλεγε ο Ζακ Ντελόρ.
μας θυμίζει ο Τάκης Λαμπρίας.
Σ το δεύ τερο κεφάλαιο, που τιτλοφορεί­
τα ι «Μ ε τα ξ ύ τω ν Π ολέμ ω ν», ο συγγραφέ­
ας αναλύει τη «δια μ ά χ η » ανάμεσα στους
οπαδούς της διακυβερνητικής σύνεργα
σίας και σ ε εκείνους που υποστηρίζουντο
υπερεθνικό σύστημα ενσωμάτωσης των
ευρω παϊκώ ν χω ρώ ν. Τ ο γεγονός όχι επί
πενήντα χρ όνια παραμένουν ανεκκαθά-
ριστα τα υπ α ρξιακ ά προβλήματα της Ευ­
ρωπαϊκής Έ ν ω σ η ς , πιστοποιεί και το βά·
0ος της σημερινής κρίσης, γράφει ο Τά­
κης Λ αμπρίας (σελ. 150).
Σ το τρ ίτο κ εφ ά λ α ιο ο συγγραφέας xu-
τα θ έ τε ι σκέτμεις και προβληματισμοί:
για το μέλλον του έυρα) και της ΟΝΕ.
Π α ρ α θ έτο ν τα ς τις απόψ εις κορυφαίο»
ευ ρ ω π α ίω ν κ α ι αμ ερικ ανώ ν αναλυτό»,
ο Τ ά κης Λ α μ π ρία ς π ρ ο σ εγγ ίζει το «ποι­
οτικό ά λμ α » που επιχειρήθηκε με τη
ΟΝΕ.
Α ν α ζη τώ ν τα ς την πολιτισμική ταυτότηι
της Ευρώπης σ το κεφ άλαιο «Σφ αίρα και]
Ά σ τρ α », ο συγγραφ έα ς επιχειρεί μι«
αναδρομή στο παρελθόν της Ευρωπαϊκή!
Ιδέα ς και στην Ισ το ρ ία τω ν γεγονότων
που τη συ νοδέυσαν και δεν αποφεύγει''
ασκήσει κριτική στην άποψη του «μερι­
κά νού καθηγητή, ό τι ο ι πολιτισμικές iw
φ ορές τω ν λααΤν 0α συγκρούονται αντί'«
ενα ρ μ ονίζοντα ι και ν α εμπλουτίζονται]
αμοιβαίως. Πολύ σιυστά ο Τάκης Λ«·
μπρίας προχιυρά σε μια συνολική εξιστό-
ο υ σ υ της Ευρωπαϊκής Ιδέας, στη διαμιά
>ση της οποίας η ελληνική συμμετοχή,
ιιβολική ή πραγματική, είνα ι αδιαμφι-
ήτητη.
ό ιοεθνικό χρώμα θα έχει ο 21ος αιώ-
; που αρχίζει μέσα σε μια θολή διεθνή
ιόσφαιρα; - α ν α ρ ω τιέτα ι ο συγγραφ έ-
στο επόμενο κεφάλαιο,
οιοι λαοί, από τα έ ξ ι δισεκατομμύρια
[οίκους του πλανήτη, θα επιχειρήσουν
εκτοπίσουν τους Α μ ερικανούς από την
υτοκαθεδρία; Ή μήπως δεν έχουν λό-
)ζ ν ’ ανησυχούν ο ι Α μ ερικ ανοί, αφού η
/κοσμιοποίηση π ρ ο σ θ έτει δυναμισμό
) προβάδισμά τους και συνεπ ώς θ ’ αφή-
όλο και πιο πίσω τους άλλους;
έβαια, όπως υπογραμμίζει κι ο Τάκης
μπρίας, υπάρχουν αμ ερικανοί αναλυ-
που όχι μόνον προβλέπουν ω ς επερχό-
'η την παρακμή της χώ ρα ς τους, αλλά
τεύουν πως η Ευρώπη θα έχει το ν πρώ-
?όλο τις επόμενες δεκαετίες,
κόμα και ο Χ ά ντινγκ τον είχε γράψ ει το
8 ότι «η ράβδος της παγκόσμιας ηγε-
ς μπορεί να μ ετα β ιβ α σ θ είτο ν επόμενο
>να από την Αμερική όχι στην Ια π ω νία
)v Κίνα ή τη Ρω σία, αλλά σ ε μια ευρω-
κή ομοσπονδία, α ρ κ εί αυτή να κατα-
ί πολιτικά συμπαγής και με πραγματι-
στρατιωτική ισχύ», ( “ Th e U.S. -
;line or Renewal?” Foreign Affairs, N o
988-89).
Ευρώπη που γέννη σε όλες τις ιδέες εί-
και η μόνη που μπορεί ν α τις ανανεώ -
και να τις εξα νθ ρ ω π ίσ ε ι κ α ι πάλι,
ινει ν α μην θέτουμε σ α ν πρωταρχικό
πό της ένω σης της Ευρώπης την υλική
μερία, τό ν ιζε ο Κ ω νσ τα ντίνο ς Καρα-
λής στις 28 Μ αιου 1978, λίγο μετά την
γραφή της έντα ξη ς της Ε λλάδας στην
ιωπάίκή Κ οινότητα.
Τταν η ευτυχέτερη μέρα της ζω ή ς
; », είχε εκ μ υστηρευτεί ο Κ ω ν σ τα ν τί-
Καραμανλής σ το ν Τάκη Λαμπία.
»όκειτο για τη ν εκπλήρωση ενός
ίρου που τό ν εν έπ ν εε επί δεκ α ετίες,
ίο)ν όσω ν α ν τιξο ο τή τω ν . Κ ο ρ ύ φ ω νε,
>ς ανα γνω ρίσθη κ ε α π ’ όλους μετά
θάνατό του, τη ν π ρ ο σ φ ο ρ ά του σ το ν
3, γρ ά φ ει εύ στοχα ο Τ ά κ η ς Λ α -
:ίας στο τε λ ευ τα ίο κ εφ ά λ α ιο του βι-
,»υ του.
ς 671 σελίδες αυτού του έργου, ο συγ-
ρέας με εύληπτο λόγο και εύστοχα
au παρουσιάζει μια εξαιρετική ανα-
τηση του ευρωπαϊκού γίγνεσθα ι,
κειται για ένα πολύ ενδ ια φ έρ ο ν εγ-
ημα καταγραφ ής της ευρωπαϊκής
ιοιητικής διαδικασίας.
Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Π Ο Λ Υ Τ Υ Π Ο
ΣΕΙΡΑ: Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ε Σ Ψ Η Φ ΙΔ Ε Σ Λ Ε Υ Κ Ω Μ Α ΤΑ
• ΔΑΝΙΗΛ ΙΑΚΩΒ • Κάτι το «ΩΡΑΙΟΝ»
Η αρχαιογνωσία του Οδυσσέα Ελύτη Μια περιήγηση στην ελληνική κακογουστιά
• Μ.Ζ. ΚΟΠΙΔΑΚΗΣ • Kitsch (Made in Greece) Αγγλικό
«ΑΡΙΑΔΝΗ». Μια σπουδή • ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ
στον ερω τικό Σεφ έρη Ο τρίτος δρόμος
• ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ • ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ
«Εις την οδόν των Φιλελλήνων» του Α. Εμπει­ Τσιγγάνικη ορχήστρα
ρικού, «Ο Ερωτας στα χιόνια» τουΑλ. Παπα- • ΜΙΛΤΟΣ ΣΚΟΥΡΑΣ
διαμάντη, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Ιστορία μιας γραμμής
πνευματική ζωή • ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΗΣ
• ΑΝΤΕΙΑ ΦΡΑΝΤΖΗ Το ημερολόγιο του Ανδρέα
Ερωτικές μεταμορφώσεις αντίδωρο στην
Μάτση Χατζηλαζάρου, Ούτως ή άλλως Δ Ο Κ ΙΜ ΙΑ ___________________________
• ΣΟΝΙΑΙΛΙΝΣΚΑΓΙΑ
• ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ
Επισημάνσεις
Η αδιαχώρητη κοινωνία
• ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΥΠΟΥΡΛΗΣ
• ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜ. ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ
Πήγε να εγκοιμ ηθεί στο Ασκληπιείο
Πολιτικό σύστημα και πολιτική
της Επιδαύρου
• ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
• ΒΙΚΤΟΡΙΒΑΝΟΒΙΤΣ
Θεσμοί, ιδεολογία και πολιτική
Υπερρεαλισμός και «Υπερρεαλισμοί»
στο μεσοπόλεμο
• ΠΕΤΡΟΣ ΠΙΖΑΝΙΑΣ
ΣΕΙΡΑ: Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Η Σ Κ Ε Ψ Η
Ο μαρξισμός της ιστορικής
• ΝΙΚΟΣ ΠΟΥΛΑΝΤΖΑΣ σοσιαλδημοκρατίας
Για τον Γκράμσι. Μ ετα ξύ Σαρτρ • ΑΛΚΗΣ ΡΑΦΤΗΣ
καιΑλτουσέρ, Παρεμβάσεις Δημοκρατική διοίκηση επιχειρήσεων
• ΠΙΕΤΡΟΙΝΓΚΡΑΟ • ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΑΙΝ ΜΑΡΤΕΝ
Η κρίση και ο τρίτος δρόμος Λαμπράκηδες. Ιστορία μιας γενιάς
• ΡΑΛΦ ΜΙΛΛΙΜΠΑΝΤ • ΠΛΟΥΤΗΣΣΕΡΒΑΣ
Το κράτος στην καπιταλιστική κοινωνία Το κυπριακό. «Στρατηγική» και στρατηγική
του δυτικού συστήματος εξουσίας • ΕΛΛΗ ΣΚΟΠΕΤΕΑ
• ΤΣ. ΛΟΥΠΟΡΙΝΙ - Ε. ΜΠΑΛΙΜΠΑΡ Το «Πρότυπο Βασίλειο» και η μεγάλη ιδέα
-Α.ΤΟΖΕΛ • ΜΗΤΣΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ
Η κριτική της πολιτικής του Μ αρξ Μια συνάντηση: Σεφέρης-Μακρυγιάννης
• ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΤΙΝΙΔΗΣ
Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν ΙΑ _________________________ Συνηγορία της παραλογοτεχνίας
• ΑΝΤΩΝΗΣ ΖΩΗΣ
• Μ ΗΤΣΟ ΣΑΛΕΝΔΡΟ ΠΟ ΥΛΟ Σ
Η αρχαιολογία στην Ελλάδα
Φύλλα-Φτερά
• ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ
Ο Βασιλιάς π ουπ έθανε
Υγεία - Κοινωνία - Πολιτική
• ΑΝΟΥΣΩ ΚΟΥΣΑ0ΑΝΑ-ΡΟΕ
• ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΟΥΝΙΔΗΣ
Η άλλη μου πατρίδα
Λεπτομέρειες
• ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΑΡΜΠΑΛΑΣ
• ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΟΣ
101 Ποιήματα
Η χρήση και η κατάχρηση
του αντιαμερικανισμού στην Ελλάδα
Βιβλία που καλύπτουν τα ενδιαφέροντα και • SALVATORE NICOSIA
τους προβληματισμούς του σύγχρονου πολίτη
Το σήμα και η μνήμη
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟ ΛΥΤΥΠΟ , Δημοχάρους 60, Τηλ.: 72 32 819 Fax: 72 26 107
E-mail: chpapou@ otenet.gr
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΚΑΤΑΡΤΙ, Μαυρομιχάλη 9 ,1 0 6 79 Αθήνα
Τηλ.: 36 04 793 - 36 0 1 271, Fax: 36 09 697
ν ϊ
59
 Μαθητικός Μαρξισμός
και Παπανδρεϊκός Y λισμός
του Στέλιου Π. Κοφαντάρη
Μιχάλης Στ. Μακράκης,
Το ξεκίνημα - Α νδ ρ έα ς
Γ. Παπανδρέου 1933-1943,
Ιστορητής/Κάτοτττρο,
Αθήνα 2000
Ο Μιχάλης Μακράκης, πολυτεχνικής
προέλευσης, θετικός επιστήμων ολκής, με
καριέρα σε πανεπιστημιακά εργαστήρια
προωθημένης ηλεκτρονικής τεχνολογίας
της Αμερικής, αλλά και με ροπή στην φι­
λοσοφία και τα γράμματα, καταπιάνεται
με ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, την δια­
νοητική ανάπτυξη του νεαρού Α νδρέα Γ.
Παπανδρέου. Τον παρακολουθεί, με όσα
μέσα έχει στη διάθεσή του, επί μια κρίσι­
μη δεκαετία, από τα γυμνασιακά χρόνια
του Κολλεγίου Αθηνών μέχρι την ολοκλή­
ρωση του διδακτορικού του στο Χάρβαρ-
ντ.
Το έναυσμα για αυτήν την συγγραφή
ήταν ένα σεμινάριο με το ίδιο θέμα που
οργάνωσε ο συγγραφέας στο Πανεπιστήμιο Ταφτς (Δεκέμβριος
1996) έξι μήνες μετά τον θάνατο του Ανδρέα. Εκεί παρήλασαν
αρκετοί γνωστοί του Α ΓΠ , φίλοι, συμφοιτητές αλλά και καθηγη­
τές του, και ο Μακράκης σκέφτηκε να εκτείνει την δική του εισή­
γηση που περιελάμβανε μόνο τον σχολικό Ανδρέα. Π αρά τις
αντικειμενικές δυσκολίες, ελλείψεις στοιχείων κυρίως, έφτιαξε
μια πολύ ενδιαφέρουσα μονογραφία που περιγράφει, κατά το δυ­
νατόν αποστασιοποιημένα, αν όχι απολύτως αντικειμενικά, τις
ιδεολογικές και επιστημονικές αναζητήσεις του Α Γ Π στις απαρ­
χές του πνευματικού βίου του.
Το εγχείρημα δεν ήταν διόλου εύκολο. Α π ό πλευράς κειμένων
του Α Γ Π της εποχής, υπάρχει μεγάλη ένδεια. Ο Μακράκης εντο­
πίζει και απασχολείται με δύο, ένα μαθητικό άρθρο και την διδα­
κτορική του διατριβή. Επικουρικώς αναλύει και ένα βιβλίο της
ωριμότητας, τον Πατερναλιστικό καπιταλισμό του 1972. Ο Α Γ Π
όχι μόνο δεν έχει αφήσει απομνημονεύματα, αλλά με την μυστικο-
πάθεια που τον διέκρινε, χρησιμοποιούσε την μνήμη του επιλεκτι­
κά στις πολυπληθείς και εκτεταμένες συνεντεύξεις του.
Ο Μακράκης με περισσή ευσυνειδησία, ενισχυμένη και από την
αγωνία να προλάβει ζωντανούς τους ανθρώπους που είχαν κάτι
να πουν για τον Α Γ Π εκείνης της περιόδου, επεδόθη σε έντονη
60
αλληλογραφία και προσωπικές επαφί
Είχε συμμάχους τις δικές του γνώσεις«ι
εμπειρίες από το Κ ολλέγιο και το Χάρ
βαρντ και την μακροχρόνια μόνιμη εγκο
τάστασή του στα περίχωρα της Βοστώνη
Κυρίως όμως είχε το θάρρος και την επ
μονή να καταπ ιάνεται με γνωστικά ανι
κείμενα που δεν του ήσαν οικεία, dim
π.χ. με το ν ερευνητικό προμαχώνα των»
κονομικών του ’40.
Τ ο βιβλίο π α ρου σ ιά ζει κατ’ αρχάςμι
θητικά πονήματα του Α Γ Π και αναλυιι»
το άρθρο « Η οικονομική σχέση των τά;ι
ω ν » που συ νοψ ίζει το Κομμουνιού
Μ α ν ιφ έ σ το σ το περιοδικό Ξεχίνψ
(δ εύ τερ ο τεύχος - το δίσημο νόημα τ
λέξης έδ ω σ ε και τον τίτλο του βιβλίο»
στο οποίο ο Α Γ Π ήταν συνεκδότης. I
εκρηκτικότητα του συγκεκριμένου ό{
θρου προκάλεσε την κατακραυγή τωνοι
ντηρη τικώ ν εφημερίδων, οπότε το 3«
νήμα προχώ ρησε σε αυτόβουλη -μαλλί
με πίεση τω ν γ ο ν έ ω ν - εξαφάνιση/πολτι
ποίηση του τεύχους και διακοπή τηςw
κλοφορίας του περιοδικού.
Τ ο τεύχος δημοσιεύεται αυτούσιο στο βιβλίο. Έ χ ε ι πολύ ενδιο
φέρον η ανάγνωση του περιοδικού: Τ α άρθρα είναι γραμμό
από ελαφρώς μεγαλαυχείς δεκαπεντάχρονους, πάντως φαίνον»
κείμενα ώριμα, αν όχι ως προς το περιεχόμενο, τουλάχιστον·
προς την μορφή. Ο Μ ακράκης κάνει μια ευαίσθητη ανάλυση®
κειμένου του Α Γ Π , ακόμα και τω ν υποσημειώσεων, για να δεί)
τις οφειλές και τις προκλήσεις που είχε υποστεί από τις πήγες«
και τους εν δυνάμει α να γνώ σ τες του, όπως π.χ. από τον πατεμ
του.
Τ ο τέλος του γυμνασίου, στο Π ειραματικό, κ α ιτα δυόμισιχρο*
της Νομικής τα πραγματεύται ο Μ ακράκης χωρίς τη βοήθεια«
μένων, έμμεσα από μαρτυρίες και επετειακές δημοσιεύσεις. Β
κυρίαρχο λόγο έχουν τα διαβάσματα της παρέας και η περίφι)
«π ροδο σία » μετά την σύλληψη του Α Γ Π .
Η μετάβαση στο Χ ά ρβ α ρντ το 1940 είναι ο κύριος σταθμόςΐ
βιβλίου, όπου ο Μακράκης β ά ζει όλην του την τέχνη της σύνθεα
ετερόκλητων στοιχείων. Π ιθανώ ς δεν είναι ο πρώτος μελετηι
που υποστηρίζει την αλλαγή προοπτικής του Α Γ Π , αλλά πάνι
περιγράφει ανάγλυφα πώς ο Α νδ ρ έα ς εγκατέλειψ ε τον μαρξιΟΙ
ως εάν τιμούσε μια μυστική υπόσχεση, και ακολούθησε έναμά
/εοκλασικιύν και θεσμικών οικονομικών. Έ χ ε ι ενδιαφέρον
) κατάλογος τω ν μαθημάτων που παρακολούθησε ο Α Γ Π πε-
;ει μόνο στενά τεχνικά οικονομικά μαθήματα.' Δ ε ν παρακο­
ύ σ ε τα σεμινάρια για τα οικονομικά του σοσιαλισμού του
όλιθου Schumpeter που δέσπ οζε τότε στο Χάρβαρντ, αλλά ου-
ΚΕΙΜΕΝΑ:
Ιλλο μάθημα πολιτικής οικονομίας, κοινωνιολογίας ή πολιτι-
•Ν. ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
επιστήμης. •Γ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ
διατριβή, με θέμα την επιχειρησιακή λειτουργία με έμφαση •Τ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ
μεγάλες εταιρείες, ήταν επαρκής και τελείω σε στον ελάχιστο • ΕΥ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
•Θ. ΒΕΡΕΜΗΣ
ό , αλλά χωρίς να αφήσει ισχυρές εντυπώσεις. Ά λλω στε δεν
•Θ. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ
ε ούτε βιβλίο ούτε άρθρα όπως είναι η πρακτική. Ο Μακρά- •Η. ΗΛΙΟΥ
χνεκάλυψε ό τι επιβλέπων καθηγητής ήταν ο στατιστικολόγος •Δ. ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΑ
. Crum", ήσσονος σημασίας οικονομολόγος αλλά με γρίπο •Γ. ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗΣ
• Γ. ΚΟΥΚΙΑΔΗΣ
στοιχεία, και είναι πιθανόν η επιλογή Α Γ Π να έγινε με κριτή- •Γ. ΜΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤΟΣ
την ταχύτητα ολοκλήρωσης, την ευθύτητα της ερευνητικής •Δ. ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ
σπάθειας και την υπάρξη ενός σώματος στατιστικών στοιχεί- •Ν. ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
•X. ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ
Ό Μακράκης ε ξετά ζει διά μακρών την επεξεργασία, και δη- •Π. ΠΕΤΡΙΔΗΣ
εύει τον πίνακα περιεχομένων, αλλά δυστυχώς δεν παρου- •ΑΛ. ΡΗΓΌΣ
ει ούτε μία σελίδα από το πρωτότυπο, έτσι ιοστε ο αναγνώ- ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ •ΧΡ. ΡΟΖΑΚΗΣ
•Κ. ΣΒΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
να δει μόνος του και από κοντά, χωρίς το φίλτρο του συγγρα- ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ: •ΑΛ. ΣΒΩΛΟΣ
την σύνθεση Παπανδρέου. Θεσμοί, ιδεολογία •ΑΝ. ΤΑΧΟΣ
-βιβλίο προχωρεί λίγο προς την κατεύθυνση της μετέπειτα πα-
και πολιτική στο Μεσοπόλε­
ττημιακής καριέρας του Α Γ Π και της «αναριζοσπαστοποίη-
μο ΕΚΔΟΣΕΙΣ
του, με την έκδοση του βιβλίου του Paternalistic Capitalism
".972,"' και καταλήγει σε μιαν σύντομη όσο και εντυπωσιακή
'■τυπογραφία επί τη βάσει τω ν τριώ ν περιόδων. Ο Μακράκης
1 σιγά, με τον αποκαλυπτικό του τρόπο, μας υποδηλώνει την
1)ητική ευχέρεια αλλά και τον οπορτουνισμό του Παπανδρέ-
;.!τις σπουδές του στο Χ ά ρβα ρντ και, ιδιαίτερα, στην διατριβή,
ι συνειδητή βελτιστοποίηση της προσπάθειάς του. Αυτά τα
Μ ΑΝΟ Σ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ
κτηριστικά, η διανοητική ευχέρεια και ο οπορτουνισμός, εί- Μ ΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ
,α προσόντα που δεν το ν εγκαταλείπουν σε καμία φάση της
τειτα καριέρας του.
: Τ Ο Γ Ρ Α Λ Τ ΙΠ ίν
νίακράκης, αυτοσχέδιος προσωπογράφος, διδάσκει στους
νίκούς ένα είδος οικονομίας του λόγου: Π ώ ς μπορείς να συν-
ς μια προσωπογραφία ακόμα και με ελλιπέστατα στοιχεία,
,ιοτέλεσμα ο συγγραφέας με σεμνότητα το παραδίδει στους
ικούς ως βοήθημα. Μ ακάρι οι επαγγελματίες ιστορικοί να
: ε'σουν να επιδείξουν την οξυδέρκεια και την επιμέλεια αυ-
, ,)υ ερασιτέχνη και να προχωρήσουν το εγχείρημα παραπέρα.
,;σα, εκ του αποτελέσματος, προκύπτει η προτροπή του:
,χζεται διανοητική τόλμη και, το κυριότερο, παρρησία.

' ΕΙΩΣΕΙΣ
->ςγράφεται στο βιβλίο, η οικογένεια Παπανδρέου
1,ιίτησε τον έλεγχο του κειμένου του Μακράκη προκειμένου
Χύσει άδεια για να δει τα πλήρη αρχεία του Α Γ Π στο
ρβαρντ (κανονικά χαρακτηρίζονται ως απόρρητα για 80
' νια). Ί σ ω ς η οικογένεια τιμά την καχυποψία του Α νδ ρ έα ή
· ,ρ είνα αποσκοπεί στην αξιοποίησή τους δι’ ίδιων μ έσω ν, εν
■ ιεταξύ ω στόσο χάθηκε μια ευκαιρία συγκερασμού τω ν
■ ροφοριών.
,ρι τώ ρα πολλοί πίστευαν και το έγραφαν ότι επιβλέπων
■|ly ο Schumpeter.
f υγγραφέας τοπ οθετεί την αλλαγή μέσα στην Χούντα, με την
t,rόση του βιβλίου του, αλλά ενώ συζητά τον όρο κατεστημένο, Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Κ Λ Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η
^τον ανάγει στα χρόνια της πρώτης πολιτικής περιόδου του
ρέα, περί το ’65.
0.
61
 Φ ά χ ν ο ν τ α ς βρίσκεις: έν α
σημαντικό βιβλίο, όπ ω ς το
κείμ ενο Π ε ρ ί β ία ς της
Hannah A ren dt με
ενδια φ έρ ου σ α εισ α γω γή
και διαυγή μετάφραση της
Β άνας Ν ικολαΐδου-
Κ υριακίδου (εκδ.
Α λ ε ξά ν δ ρ εια , 2000). Η
Χ ά ν α Ά ρ ε ν τ δ ια θ έτει το
χάρισμα να σ υ λ λ ο γίζετα ι
με τρόπο σ ύ νθετο π ά νω
στα ζητήμ ατα της
πολιτικής φ ιλοσοφ ίας, με
τρόπο α να τρεπ τικ ό τω ν
δεδομ ένω ν αντιλή ψ εω ν
και συνάμα με μια
αφοπλιστική καθαρότητα.
Η φ ω τεινή διανοητική της
πράξη θ έτει σε κίνηση τη
σκέψη του α να γνώ στη ,
δημιουργεί τις
προϋποθέσεις για μία
διαφορετική θεώ ρηση της
ιστορίας και της
ανθρώ πινης π εριπ έτεια ς
γενικ ότερα . Τ ο βιβλίο της
αυτό δ ια θ έτει δύναμη και
μας επ α να φ έρ ει στην
ουσία της
πραγματικότητας γύ ρ ω
μιας. Η έκδοση είνα ι
προσεγμ ένη και
συμπληρώνεται από έν α
χρήσιμο β ιογρα φ ικό
χρονολόγιο της Ά ρ εν τ.
Ι Ι ρ ί ω ν - Γ ιά ννη ς
Μ ιχαλάπουλος, δύο
εκ δόσεις που κ α τα θέτουν
το ποιητικό έρ γο η πριότη:
Π οιήμα τα (εκδ. Θ εμέλιο,
2000), το ν βίο και την
π ολιτεία το δεύτερο:
Π α ν τελ ή ς Μ ούτουλα ς.
Ω ρίω ν-Γιάννης Μ ιχα λό-
πονλος. Μ ε την α ρ ισ τερ ά
σ το ν Μ εσοπόλεμ ο, στη ν
Εθνική Α ν τίσ τα σ η σ τη Μ ε ­
τα π ολεμ ικ ή Ε λλάδα
(εκδ.Θ εμέλιο, 2000). Τ ρ α ­
γουδιστής της αντίστασης,
δάσκαλος, έφ εδρος ανθυ-
πολοχαγός στην Εθνική
αντίσταση και κα π ετάνιος
της 9ης τα ξια ρ χ ία ς στο ν
62
Τροπισμοί
Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ,
Αιαφανή Αντικείμενα,
Μτφρ.: Κατερίνα Γκούμα-Μεταξά
Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1999
Ο Μπαλζάκ, αν θυμάμαι καλά, δεν μπορούσε να
κοιμηθεί αν τα σκεπάσματα του κρεβατιού του
ήταν ζεστά. Έ τ σ ι διέθετε στο δωμάτιό του, μόνι­
μα, δύο κρεβάτια. Τ ο πρώτο το χρησιμοποιούσε
όσο απαιτούνταν για να νυστάξει, το δεύτερο μό­
νο όταν ήδη έτοιμος να κοιμηθεί. «Π αρατείνο-
ντα ς» το παρόν, εξασφάλιζε στο σώμα του την
επιθυμητή θερμοκρασία.
Ο Χίου Πέρσον, ο ήρωας του Ναμπόκοφ στα
Διαφανή Αντικείμενα, αντιμετωπίζει ένα πρόβλη­
μα παρόμοιο μ’ αυτό του ιδιοφυούς Γάλλου. Δ εν
μπορεί να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο η δι­
κή του παρουσία επιδρά στα αντικείμενα που τον
περιβάλλουν έτσι ώστε αυτά τα τελευταία να γίνο­
νται δύσχρηστα, απρόβλεπτα ή και εχθρικά ακό­
μη. Δυστυχώς γι’ αυτόν όμως η φύση τω ν δικών του
αντικειμένων τού απαγορεύει να τα τιθασεύσει υι-
οθετιυντας την τόσο αποτελεσματική για την περί­
πτωση του Μπαλζάκ πρακτική της αντικατάστα­
σης του μέλλοντος με ένα ελεγμένο πανομοιότυπο
παρόν. Του απομένουν λοιπόν άλλες εμβαλωματι-
κές έτσι και αλλιώς λύσεις που να προσφέρουν την
ίδια ψευδαίσθηση αποτελεσματικότητας. Μ ε άλλα
λόγια, είναιχαμένος έστω και αν δεν το ξέρει ακό­
μη. Μοναδικό πλεονέκτημα ίσιος της θέσης του, η
ζωηρή αίσθηση που προκαλεί σε κάθε αμέτοχο
(και ασφαλή), παρατηρητή, η επικών διαστάσεων
φιλοδοξία που κρύβεται πίσω από τις επιλογές
του. Ο Ναμπόκοφ, πονηρός και ανελέητος ως συ­
νήθως, προειδοποιεί αλλά δεν αποκαλύπτει, μόλις
στο πριότο σύντομο κεφάλαιο: «Μ ια λεπτή επί­
στρωση εγγύτατου ρεαλισμού καλύπτει τη φυσική
και επίπλαστη ουσία, κι όποιος επιθυμεί να παρα-
μείνει στο παρόν, μαζί με το παρόν, πάνω στο πα­
ρόν, θα τον παρακαλούσα να μη διασπάσει τη μεμ­
βράνη έντασής της. Διαφορετικά, ο μη έμπειρος
θαυματοποιός θα ανακαλύψει πως δεν περπατά
πάνιυ στην επιφάνεια του νερού, αλλά καταδύεται
ακάθεκτος ανάμεσα στα έκπληκτα τβάρια».
Α ς πάρουμε, όμιυς, τα πράγματα από την αρχή:
Ο Χίου Π έρσον είναι ένας μοναχικός, ανασφα­
λής, θειυρητικά ευφυής και ώς ένα βαθμό ημιτε­
λής άντρας (τουλάχιστον για τα γούστα αρκετών,
μεταξύ τω ν οποίων και του Ναμπόκοφ), που πα­
σχίζει σε ολόκληρη τη ζω ή του να αποκρύψεια:
τον εαυτό του και όλους όσους τον περιβάλλοιι
πως είναι μόνο ένας ακόμη φουκαράς ανέτοιμο;
να αντιμετωπίσει τις δυσχέρειες που περιλαμβά­
νει η καθημερινότητα ενός τυπικού δυτικοί) ενή­
λικου ατόμου. Επιπλέον, έχει την ατυχία να συγ­
χρω τίζετα ι μόνιμα με άλλα άτομα που δείχνουν
-ε ίτε εξαιτία ς του τόσ ο κοινού για το ανθρώπινο
είδος χαρακτηριστικό γνώρισμα της βλακείας εί­
τε εξαιτίας του γεγονότος πως είναι απλά καλύτε­
ροι ψεύτες, απ’ α υ τόν- να μην αντιμετωπίζοιΐ
ανάλογα προβλήματα. Ως εκ τούτου η ζωητοι
δεν είναι τίποτε άλλο από μια ατέρμονη περιδίνη­
ση γύρο} από τις ζω έ ς τω ν άλλων που με τη σειρά
τους περιδινίζονται γύρω από τις ζωές προσώπω
με τα ίδια χαρακτηριστικά. Μ έσ α σ ’ αυτό το ανοι
κονόμητο σύμπαν τω ν οργιαστικών δανεισμών
μιμήσεων, προσαρμογών, υποχωρήσεων, θριαμ
βευτικών επικαλύψεων και εξευτελιστικιόν βόλι
δοσκοπήσεων χαμένος βγαίνει πάντα όποιο
αντιληφθεί πρώτος την απόλυτη υποταγή τουσκ.
φαινόμενο του τροπισμού που σηματοδοτεί η ,
ύπαρξη κάθε εξαρτημένου οργανισμού. 0 Χιο ,
Π έρσον, ήδη από την αρχή της ιστορίας τουNt ,
μπόκοφ, μοιάζει ιδανικός υποψήφιος για η ,
ανάληψη αυτού του ρόλου. Κ αι επειδή δήμιου»
γήθηκε από έναν αληθινό μάστορα δεν απογοι*
τεύει κανέναν, ούτε καν τον ίδιο όπως και χάΐ
άλλον ανυποψίαστο. Έ τσ ι, συνειδητοποιεί»
ζωή του όταν αυτή δεν του ανήκει πλέον. Οι:
αντιλαμβάνεται πως τα διαφανή αντικείμενα"
την χρωμάτισαν, την καθόρισαν και ώς ένα (id
μό επέβαλαν την διατήρησή της, όταν οι άνθ(#ι
ποι και οι επιλογές τους που βεβαιώνουν μ
υπήρξε πραγματικός και όχι ορατή επινόησ
εμπεριείχαν πάντα όσα κομμάτια αναζητοί
για την συμπλήρωση μιας λογικής και άραοιχι
ας εικόνας του κόσμου. Ο υπεύθυνος για την«'
τυχία του να τα συ λλέξει υπήρξε ο ίδιος. Ως ε<
χιστη αποζημίωση για την έκθεσή μας στις ειί
χθείς (ω ς προς την λεπτομερή ακρίβεια μει
οποία παρατίθενται), προσπάθειες του, οΝ :
μπόκοφ μας κάνει την χάρη να τον συντρίψει
συνοπτικές διαδικασίες. Έ τ σ ι κάνει πιο εύκο
την επιστροφή μας στη δίχως ενοχές ατέρμο
συνέχιση της αναζήτησης τω ν κομματιών ποι*
πουν από την δική μας έλλογη εικόνα για τον)
σμο.
Κωνσταντίνος Νον*
 Η Ελλάδα του 19ουαιώνα
ϊούρος ντε Γκομπινό,
* Β α σ ίλ ε ιο τω ν Ε λ λ ή ν ω ν ,
τέ λ η τ ο ν 19ον α ιώ ν α
. Περίπλους, Αθήνα 2000
νεοελληνική αντίληψη περί της περιόδου της
>της ανεξαρτησίας παραπαίει μεταξύ ποικί-
ιδεοληψιών και ιστορικής πραγματικότητας
>ύ η επισκόπηση των πρώτων δεκαετιών του
υ αιώνα και η διαμορφοφιένη -επίσημη- προ-
ή τους μέχρι πρότινος ήταν θολή και «περιέρ-
» αλλοιωμένη. Εάν η σύγχρονη ιστορική μέ-
ος έχει ξεκαθαρίσει αρκετά από τα προβλή-
J. μετακένωσης της ιστορικής αλήθειας και
·,πλήρως διαλευκάνει τις παραμέτρους και τις
θήκες που έλαβε χώρα η ίδρυση και οι πρώτες
ιετίες της ζωής του νεοσύστατου βασιλείου,
ρχουν ακόμη ισχυροί θύλακες ωραιοποίησης
ηρωοποίησης γεγονότων, πρωταγωνιστών,
υν και αιτιατών που επηρεάζουν την εθνική
■ίδηση. Το βιβλίο του Αρθούρου ντε Γκομπι-
εκδιώχθηκε» από τους λάτρες της συντήρη-
και της «ασφαλούς» μεγαλοίδεατικής δυνα-
ς, ήδη από την πριότη του έκδοση το 1878. Ο
: .ος διπλωμάτης επιδίωξε να καταγράψει την
ιρία του από το νεαρό βασίλειο, όντας διαπι-
μένος της γαλλικής πρεσβείας στην Αθήνα
Τριετία 1864-1868. Ο Ντε Γκομπινό δεν είχε
: τρόθεση, είναι φανερό, να γράψει ιστορικό
: ιρίδιο. Στο πνεύμα του ευρωπαϊκού φιλελευ-
σμού, υπήρξαν πάμπολλες και διαφορετικές
t αντικρουόμενες καταγραφές του ελληνικού
ιιατος. Για τον γάλλο συγγραφέα εν προκει-
» η Ευριύπη αντιμετιυπίζει το νεοσύστατο
,ν'ος με αντιφάσεις και διόλου ξεκάθαρη στά-
αθότι η παρελκυστική πολιτική, η πρόθεση
ΕΛΑΣ, ο Γ ιάννης Μιχα-
λόπουλος άφησε λίγες
σκόρπιες σημειακτεις και
τα τραγούδια του. Τα χρό­
ίσων αποστάσεων και η αμηχανία εμπρός σ’ ένα νια που ακολούθησαν
έθνος απόκοτο για αιώνες δεν επέτρεπαν μια ου­ ήταν γ ι’ αυτόν ό,τι για
σιαστική αντιμετώπιση των ζοφερών, άμεσων τους περισσότερους
αναγκών του σε συνδυασμό με τα αντικρουόμενα Έλληνες Αριστερούς,
συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. χρόνια φυλακής και εξο­
Ο Αρθούρος ντε Γκομπινό αναλύει τις πολιτικές ρίας. Ο συγγραφέας, ανι­
παραμέτρους που επιβλήθηκαν ήδη από την περίο­ ψιός του καπετάνιου, συ­
δο της επανάστασης του 1821. Οι κοινωνικές ιδιαι­ μπλήρωσε τις σημειώσεις
τερότητες, η θρησκευτική παγιωμένη κυριαρχία, ο του και διαμόρφωσε ένα
πνευματικός σκοταδισμός που εξακολουθούσε να αφήγημα ζωής και μνή­
υφίσταται μεταξύ των πολιτών, η ρουσφετολογία μης: «Π ρέπει να ξαναπά-
και η ανισοβαρής ανάπτυξη των εν δυνάμει παρα­ ρονμε/το δρόμο α π ’την
γόντων που θα έφερναν το ελληνικό βασίλειο στην
αρχή./Χειμώνας είτε άνοι-
ευρωπαϊκή τροχιά ανάπτυξης και ευημερίας, όλα ξη/Θα ’ ρθεί ο καιρός/θα ’
αυτά θίγονται με οξεία και ευθυτενή διάθεση από
ρθεί./Προς τα που θα πά­
τον συγγραφέα. Κ ι αν κάποιες «ενοχλητικές» το­
με/τι θ’ αλλάξουμε /τι πρέ­
ποθετήσεις του παραμένουν προκλητικές για τον
πει να σκεφτούμε;/Αρκεί
σύγχρονο αναγνώστη, είναι μια καλή ευκαιρία εξι-
να ξαναπάρουμε/το δρόμο
σορρόπησης των απόψεων περί φυλετικής καθα­
α π ’την αρχή.»
ρότητας, αποσιώπης και παραποίησης δεδομένων,
ερμηνείας και εξήγησης διπλωματικών κινήσεων,
πολιτικών πράξεων, κοινωνικών εξελίξεων. Ο Α π ό το Μεσολόγγι
συγγραφέας είναι μεν φιλέλληνας και δηκτικός φθάνει ένα ενδιαφέρον
αντίπαλος της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας περί νεότε­ βιβλίο, μνημείο
ρης Ελλάδας, δεν παύει δε να σταχυολογεί τα
αφιερωμένο στη μνήμη
πράγματα με κανέναν συναισθηματισμό και ακόμη
όσων χάθηκαν
να διακρίνει τους άξονες της πολιτικής στα Βαλκά­
νια και στη Μέση Ανατολή, που εν πολλοίς δεν πα­ υπερασπιζόμενοι την
ραλλάζουν έως σήμερα και σαφώς τον δικαιώνουν. πόλη τους και την
Με δυο λόγια, η έκδοση του παρόντος βιβλίου εί­ ελευθερία της πατρίδας:
ναι πολύ ενδιαφέρουσα (σημειωτέον για πρώτη Σπυρίδων Κων. Σακαλής,
φορά μεταφρασμένο στα ελληνικά) και αξίζει προ­
Μεσολόγγι 1826. Τύχη
σοχής αφού ακόμη κι ο αντίλογος δημιουργεί τις
προϋποθέσεις επικοιδομητικού εμπλουτισμού της Οικογένειας I. Μάγερ και
όποιας άποψης ή τοποθέτησης. κατάλογος αιχμαλώτων
της Εξόδου (εκδ. Αλφα,
Βασίλης Ρούβαλης 2000). Η έκδοση περιέχει
αναλυτικούς καταλόγους

Αυτόχειρ-ελενθερωτής των αιχμαλοότων-

αγνοουμένων, τα στοιχεία
γύρα) απ’ την τύχη του
: ’κοΰστο Ρόα Μπάστος, θήματα λατινοαμερικάνικου πολιτισμού σε πανε­ φιλέλληνα Μάγερ και της
πιστήμια και έχοντας αλλάξει ταυτότητα και φυ­ οικογένειας του
ΐ τήγορος,
σιογνωμία. Σύντροφός του στη ζωή και στην περι­ -μυθολογούμενα και
'.· σημ.: Στρατός Ιωαννίδης, πέτεια, η επίσης πανεπιστημιακός Χιμένα Τάσις,
ανασκευή τους- καθώς
1Εκκρεμές, 1999 που έχει μυηθεί τόσο βαθιά στη λατινοαμερικάνι-
κη κουλτούρα ώστε να ενσαρκώνει για τον Φελίξ επίσης και ένα πλούσιο
υς πατρίδας, έρως ελευθερίας, έριυς γυναί- την ίδια την πατρίδα του στην πιο απτή της υπό­ εικονογραφικό υλικό που
ψ
Ίάνω στους τρεις αυτούς άξονες κινείται ο σταση. αποτυπαίνει εικαστικά
■/ορος προσπαθώντας να ξεφύγει από τα Ο Φελίξ, ερωτευμένος με την Παραγουάη και τη αλλά και χαρτογραφικά
ίζια της εξουσίας, της εξορίας και της αλλο- Χιμένα εξίσου απελπισμένα και παράφορα, ανα­
το Μεσολόγγι, το χά)ρο,
Εης. ζητεί την απόλυτη πράξη που θα τον λυτρώσει
I#' , , τους ανθρώπους και τον
Ρηγητης και προπαγιυνιστης της ιστορίας ει- από το αίσθημα ανικανοποίητου και θα νοηματο-
ιί! Φελίξ Μοράλ, ένας παραγουανός μαχητής δοτήσει την ειδάλλως άσκοπη ζωή του με έναν απόηχο της μεγάλης
ει εξόριστος στη Γαλλία παραδίδοντας μα­ πλήρους σημασίας σκοπό. καταστροφής.
63
 Β α β ίζε ι κανείς στο χώ ρο
της τα ξιδ ιω τικ ή ς
λογοτεχνίας και.
ανακαλύπτει την
π εριπ έτεια του
εσωτερικού βίου. Α π ό την
συγκίνηση, στην ειρω νεία ,
από την α θ ω ότη τα στην
πονηριά από την
κοσμικότητα στην λ α γνεία
ο Λ ώ ρ ενς Σ τε ρ ν γ ρ ά φ ει
το 1768 ένα θαυμάσιο
αφήγημα, το Α ισ θ η μ α τικ ό
τα ξίδι (μετάφραση: Εφη
Καλλιφατίδη, εκδ.
Ν ησίδες, Σκόπελος 2000)
που δεν είναι ούτε ένα
τα ξιδ ιω τικ ό ημερολόγιο
αλλά ούτε και ένα
μυθιστόρημα.
Δ ια β ά σ τε το, α ξ ίζ ε ι το
αναγνω στικ ό «τ α ξ ίδ ι».
Γ ια την φ ω το γρ α φ ία
γρά φ ει ο Π λ ά τω ν
Ριβέλλης, ένας άνθρω π ος
που έχει κάνει την τέχνη
της φ ω το γρ α φ ία ς
αντικείμενο όχι μόνο
καλλιτεχνικής
δημιουργίας αλλά και
συστηματικής
διδασκαλίας. Δύ ο
χρήσιμα βιβλία του, ο
Μ ονόλογος για τη
φ ω τογραφ ία (Πέμπτη
έκδοση Φωτοχιυρος,
2000) και τα Κείμενα για
τη φ ω τογρα φ ία (εκδ.
Φιυτοχιυρος, 2000)
συγκεντρώ νουν έναν
πλούτο εμπειρυυν και
πληροφορυόν, ικανό να
ερ εθίσει δημιουργικά με
τις ποικίλες εκδοχές του
θέματός του την οπτική
γω νία πραγμάτευοης
ζητημάτων εικόνας και
πολιτισμού.
Δ ιεισ δ υ τικ ά , όπιυς πάντα,
η Jacqueline de Roniilly
στο βιβλίο της Ο θησαυρός
64
Η Παραγουάη, εγκλιυβισμένη στον δεσποτικό
κλοιό του δικατάτορα Στρέσνερ, ενός αιμοστα­
γούς τυράννου που την απομυζεί και την αλλο­
τριώνει αδίστακτα, είναι για τον πρωταγωνιστή
μας το πιο τυπικό παράδειγμα μιας χώρας που
αργοπεθαίνει αβοήθητη κι εγκατελελειμμένη
ακόμα κι απ’ τους ίδιους τους κατοίκους της, α ρ­
κετά παραιτημένους κι απελπισμένους για κάθε
είδους αντίσταση.
Τ ο ακραιφνούς μεσσιανικό όραμα του Φ ελίξ εί­
ναι να επέμβει δυναμικά αυτός ο ίδιος και, στο
πλαίσιο μιας επιχείρησης καμικάζι, να ξεκάνει τον
τύραννο αδιαφορώντας για τη δική του τύχη, που
δεν πρόκειται να είναι άλλη από τον βιολογικό του
αφανισμό έπειτα από φριχτά βασανιστήρια. Σαν
άλλος Χριστός, θα έρθει αυτός να άρει τις αμαρ­
τίες του κόσμου και να εξιλεώ σει έτσι με την ολο-
δική του Ουσία το λαό της Παραγουάης που υφί-
σταται καρτερικά το ζυγό χωρίς ν ’ αντιδρά.
Ή ρ ω α ς και μάρτυρας, μεσσίας και λυτρωτής,
αυτόκλητος και αυτοκαταστροφικός σωτήρας,ο
Φ ελίξ θα επιχειρήσει να επισπεύσει την εφαρμο­
γή τω ν αδήριτιυν ιστορικών νομοτελειών, που
όμως μπορούν να λειτουργούν άρτια και ερήμην
τιυν ποικιλιυνυμων επαναστατών που πιστεύουν
πιυς «είναι η βία η μαμή της Ιστορίας».
Ο Κατήγορος κινείται από τις ολότελα ανορθο-
λογικές δυνάμεις του έρωτα προς τη λατρεμένη
πατρίδα αλλά και την πολυαγαπημένη Χιμένα.
Μ ολονότι δεν δηλώνεται αλλά υφέρπει στην αφή­
γηση και βασανίζει μόνιμα τον ήρωα, νομιμοποι­
ούμαστε να υποθέσουμε πως η επιλογή του Φ ελίξ
υπαγορεύεται ενδεχομένους και από την επιθυμία
του ν ’ αποδεσμεύσειτη Χιμένα από τη σχέση μαζί
του που, σημειωτέον, δεν μπορεί να της χαρίσει
τα παιδιά που τόσο εκείνη ονειρεύεται, ώ στε να
την εξωθήσει με το θάνατό του ν ’ αναζητήσει αλ­
Η ευ ρ ω π α ϊκή ε ν ο π ο ιη τικ ή όιαόικαοίι
Σωτήρης Ντάλης (επιμέλεια-εισαγωγή),
Από το Μάαστριχτ στο Άμστερνταμ. Αποτίμηση
της Aιακνβερνητικής Διάσκεψης και Ανάλυση
της Νέας Συνθήκης της Ε.Ε.,
εκδ. I. Σιδέρης, Βιβλιοθήκη Διεθνών και
Ευρωπαϊκών Μελετών, Αθήνα 1997
Η διαδικασία αναζήτησης τιυν σύγχρονιυν ιδιο­
τήτων της Ευριυπαϊκής Ολοκλήριυσης όπως αυ­
τές διαμορφώνονται λίγο πριν από το τέλος της
δεκαετίας εξελίσσετα ι πλέον με αξιοσημείωτη
ένταση. Η υπογραφή στο Άμστερνταμ στις 2
Οκτωβρίου 1997 της νέας Συνθήκης της Ε.Ε.
αποτελεί μία ακόμα ευκαιρία για την ανίχνευση
της φυσιογνιυμίας του ευριυπαϊκού οικοδομήμα­
τος και για την αξιολόγηση της πολιτικής δυνα­
/ X
λού την πηγή της μητρότητάς της.
Η δική του απιύλεια θα είναι, λοιπόν, διπλά
επωφελής, τό σ ο για την πατρίδα, που έτσι θα
τερ ω θ εί από το ν τύραννο, όσο και για τη XipiJ
που θα επανακτήσει ακουσίως τη δ υ να τό τη τα vd
γίνει μητέρα. Ο ι σωτηριολογικές νευρώσεις·
Φ ελίξ, που θέλει σχεδόν καταναγκαστικάνα .n
βάλει την προσωπική του βούληση πάνω on
ιστορία τόσ ο της πατρίδας όσο και της σύντροφοι
του και οι αυτοκτονικές του τάσεις που μεταμφί
ζοντα ι σε εξαγνιστικούς σκοπούς είναι εμφανί
στατες στον Κατήγορο.
Α π ό πλευράς δομής , το πράγματι μιεγαλεπηβ
λο αυτό μυθιστόρημα-έπος εγκιβωτίζει μετρώ
εμπνευσμένο ολόκληρα κεφάλαια από την γ
σφατη αλλά και την παλαιότερη ιστορία τηςΠι
ραγουάης, χώρας που πέτυχαν κατά καιρούςν
λυμαίνονται ξέ ν ο ι εισβολείς αλλά κι εγχώριοιτ
ραννοι ακυρώνοντας τις όποιες δ υ ν α τό τη τες τ
για μια πραγματική πρόοδο κι ευημερία.
Η αφήγηση δ ια νθ ίζετα ι από παραδόσεις καιο
ναρπαστικά μυθολογικά στοιχεία αυτής της/
ρας που έρχονται να συνδεθούν με όψεις καίει
φάνσεις της τρέχουσας ζω ής και που κάνουν τ
ιστορία να φ α ίνετα ι σαν ένας διαρκής \ιψ
σμός παραγωγής τραγικότητας.
Ο Α ουγκούστο Ρόα Μ πάστος , συγγραφέας!
«Κ α τή γο ρ ο υ », εξόρ ισ τος κι ο ίδιος και μιαε:
χουσα μορφή τω ν λατινοαμερικάνικων γραμμ
των, εμπνεύσθηκε τον πρωταγωνιστή του αντί
ντας από την πλούσια παρακαταθήκη τιυνγ
σωπικοΤν του βιωμάτων και συνέθεσε ένα μιΊ
στόρημα-σημείο αναφοράς για την έννοια «α
να στά τη ς» και συγχρόνως για την κρυφή καιατ
ποπτη αποδόμηση αυτής της έννοιας.
Νίκη Κώτοιι
μικής που το τελευ τα ίο φ αίνεται να εκφράζει
Στην Ελλάδα η επιστημονική συζήτηση /
έρευνα δεν έχουν αναπτυχθεί στον βαθμόποτ
περίμενε κανείς, δεδομένης της σ η μ α σ ία ;'
έχει αποδοθεί στην επιτυχή εξέλιξη του ένατο
τικού φαινομένου για την προοπτική εκσυγ/οί
σμού και την ασφ άλεια της χώρας. Η συλλί
κειμένων που επιμελήθηκε ο Σωτήρης Ντώ
αποτελεί μία ολοκληρωμένη αποτίμηση και®
λύση της νέας συνθήκης.
Τ α κείμενα του πρώτου μέρους υπογοάφο:
Κιύστας Σημίτης, Ζ ακ Σαντέρ, Χ ιλ Ρόμπλες®
διυρος Π άγκαλος και Κ ώ στα ς Καραμανλής ΙΕ
κειται για πολιτικά κείμενα, με έντονο διακ
κτικό χαρακτήρα όπου επανεπιβεβαιών®
πρώτον, η ανάγκη συνέχισης της ενοποφ
διαδικασίας και, δεύτερον, η σημασία πανί
της στρατηγικής ενεργού ελληνικής συμμ®*
διεθνή και ευρωπαϊκά δρώμενα,
δεύτερο μέρος αποτελεί μία επετειακοΰ χα-
[ήρα αποτίμηση της ενοποιητικής διαδικα-
από την υπογραφή της Συνθήκης της Ριόμιης
»I σήμερα.
) τρίτο μέρος, με τα κείμενα που υπογράφουν
> έλληνες ευριυβουλευτές και ο εκπρόσιυπος
Ελλάδας στην Ομάδα Προβληματισμού της
•πρέσβης ε.τ. Στέφανος Σταθάτος, επιχειρείται
)λιασμός των βασικιυν θεμάτιυν της Διακυβερ-
::ής. Πολύ χρήσιμα είναι τα κείμενα του Δημή-
Γσάτσου για την προβληματική της «ευελι-
■>, του Γιάννη Θ ειον« όπου αναπτύσσεται μια
αστική ερμηνεία της στρατηγικής και τιυν στό-
:ης διαπραγμάτευσης, αλλά και του Ευθύμιου
•τοδούλου για την προοπτική της διεύρυνσης,
χάλια είναι (και πάλι) σύντομα αλλά σαφή. Οι
εγγίσεις χαρακτηρίζονται από κριτική διάθε-
λλά την ίδια στιγμή είναι προφανής η αποσπα-
ικότητα των επιμέρους επιχειρημάτιυν, γεγο-
του υπονομεύει την πληρέστερη κατανόηση
ροβλημάτων της διαπραγμάτευσης,
τέταρτο μέρος περιλαμβάνει αναλύσεις για
ίματα και τα προβλήματα που καλείται να
. ετωπίσει η Ε.Ε. στους τομείς της Οικονο-
. της Κοινωνικής πολιτικής και Απασχόλησης
ης Δημόσιας Διοίκησης. Μ ε την εξαίρεση
, ιχολίων τω ν Ν τελόρ και Βάιγκελ, όλα τα
)ΐπα κείμενα αγγίζουν κρίσιμες πτυχές της
κασίας σε μικρο-επίπεδο. Εδιό, ξεχιυρίζουν
«λύσεις τιυν Χρήστου Ροκόφυλλου για το
\ηματης ανταγιυνιστικότητας της ελληνικής
ομίας και την πρόκληση της προσαρμογής,
άββα Ρομπόλη για την κοινωνική πολιτική
Ενωσης, του Ν απολέοντα Μ α ρα βέγια για
εταρρύθμιση της Κ Α Π και τις επιπτώσεις
την ελληνική γειυργία και του Αντιόνη Μα-
μιήτρη για την ελληνική διοίκηση και τα
βήματα εκσυγχρονισμού. Η συζήτηση εξε-
ται με σαφήνεια και αν και λείπει το υπό κα- που της υπερεθνικότητας στην νέα Συνθήκη.
4
(ές συνθήκες προσδοκόμενο «β ά θ ο ς», ο
ώστης μπορεί να διαμορφώσει ένα στοιχει-
,ιπόβαθρο για τα ζητήματα πολιτικιάν επιλο-
,ί; αι στρατηγικυϊν προτιμήσει»)ν που αντιμετω- πολιτική «γ εω γ ρ α φ ία » της Ε.Ε. λίγο μετά την ολο­
] ελληνική κοινιυνία και οικονομία.
·!r τόμενο (πέμπτο) μέρος περιλαμβάνει κείμε-
,j;< ) -με την εξαίρεση αυτιυν που υπογράφουν οι
ήόδος Σωμερίτης και Διχμιανός Παπαδημητρό-
f 0'
/ αθέατη αντανάκλαση της λάμψης
:ρης Δασ/αλο'πουλος,
^.νή Πανσέληνος, Ποιήματα 1963-1993,
‘‘^εφέλη, Αθήνα 1999
^ιίαν μικρό τόμο εκατόν εξήντα σελίδιυν πα-
,l(fijl· ται η επιλεγμένη ποίηση του Δημήτρη Δα-
πουλος- σαφέστατα επιχειρούν και σε μεγάλο τω ν λησμονημένων
βαθμό καταφέρνουν να ξεφύγουν από το γενικότε­
γνώ σεω ν (μ ετάφραση
ρο ύφος και δομή τω ν υπολοίπων (κειμένων) του
Μπάμπη Α θα να σίου -
βιβλίου. Ο Νίκος Μουζέλης επιχειρεί να θέσει την
Κ α τερ ίν α ς Μ ηλιαρέση),
συνολική προοπτική της ενοποίησης στο ευρύτερο
εκδ. Τ ο Ά στυ , 2000)
πλαίσιο της συζήτησης που σηματοδότησε η άνο­
δος κεντροαριστερών κυβερνήσεων στην Ελλάδα, κ α τα θ έτει την
Ιταλία, Μ. Βρετανία και Γαλλία και η απόρριψη π αιδαγω γική της άποψη
τουλάχιστον σε αυτές τις χώρες του «νεοφιλελεύ­ γ ια το ν τρόπο με τον
θερου τύπου εκσυγχρονισμού: ενός εκσυγχρονι­ οπ οίο α ναδύ ονται οι
σμού όπου η λογική της παραγωγικότητας/ανταγω- «λη σμ ονη μ ένες» γνώ σεις.
νισΐικότητας κυριαρχεί απόλυτα πάνω στη λογική Α ν α φ έ ρ ε τ α ισ ε μια
της κοινωνικής αλληλεγγύης». Ο Μιχάλης Τσινισι- εκπαίδευση που στοχεύει
ζέλης προσφέρει μία σύντομη αλλά εξόχως περιε­
στη ν διανοητική,
κτική προσέγγιση της θεσμικής μετεξέλιξης της
συναισθηματική και ηθική
Έ νω ση ς, ο Βασίλης Πεσμαζόγλου εύστοχα αναλύ­
διαμ όρφ ω ση και που δρα
ει το δίλημμα «διεύρυνση vs. εμβάθυνση», ενώ ο
μέσα από μηχανισμούς
Jerome Vignon αναδεικνύει την διαλεκτική σχέση
«μεταξύ της προόδου προς την ευρωπαϊκή υπερε- όχι τό σ ο εμφανείς όσο
θνικότητα και της εθνικής αυτοεπιβεβαίωσης». βαθείς. Έ τ σ ι,
Τ ο έκτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου περι­ δ ια μ ορ φ ώ νετα ι ο
λαμβάνει κείμενα τα οποία εγράφησαν σχεδόν με χαρακτήρας του
την ολοκλήρωση της Δ .Δ . Π ρόκειται ουσιαστικά αναγνιόστη, ο οποίος
για κείμενα που επιχειρούν μία πρώτη αποτίμηση μ ετέχει σε μια μορφή
τιυν αποτελεσμάτων και ως εκ τούτου είναι εξα ι­ γνώ σ η ς που δεν είναι
ρετικά ενδιαφέροντα. Τ α κείμενα τω ν Γιώργου πλέον πληροφοριακή και
Παπανδρέου και Στέλιου Περράκη αποτελούν
εγκυκλοπαιδική, αλλά
κατά βάση περιγραφικές αξιολογήσεις τω ν συμ-
μ ετα τρέπ ετα ι σε αντίληψη
φωνηθέντων και κινούνται στην λογική του «κέρ-
και τρ όπ ο ζωής. Τ α
δους-απώλειας» με σημείο αφετηρίας τις εθνικές
προτεραιότητες και επιδιώξεις τιυν κρατών-με- π α ρα δείγμ α τά της τα
λών. Ο Γιώργος Παπαδημητρίου επισημαίνει την α ντλ εί από την αρχαία
καθοριστική σημασία της «συνταγματικής πολιτι­ ελληνική, λατινική αλλά
κής» της Ε.Ε. στον προσδιορισμό, σε υπερεθνικό και νεότερ η φ ιλολογία και
επίπεδο, του σχεδιασμού και της διαμόρφωσης είνα ι παραδείγμ ατα
τω ν καταστατικών κειμένων της. Ιδιαίτερο ενδια­ αρχέτυπα, ικανά να
φέρον παρουσιάζει, τέλος, ο «διά λογος» Πάνου διαμ ορφ ώ σου ν το
Κοζάκου και Π αναγιώτη Ιωακειμίδη για την αλ­
ζητούμ ενο ελεύθερο
λοίωση και σε ποιο βαθμό του κοινοτικού προτύ­
πνεύμα μ έσα στην
ανθρώ πινη ύπαρξη.
Συμπερασματικά, το βιβλίο αποτελεί μια εξα ιρε­
τικά χρήσιμη εισαγωγή -κ α ι ως τέτοια θα πρέπει
να ειδω θεί- στην συζήτηση για την θεσμική και Ε ν α βιβλίο
αποκαθήλωσης του μύθου
κλήρωση τιυν διαπραγματεύσεων της τελευταίας της Α γ ία ς Τ ε ρ έ ζα ς είναι
Διακυβερνητικής Διάσκεψης. το εγχείρημα του
Κ ρίστοφ ερ Χίτσενς,
Βασίλης Καπετανγιάννης Μ η τέ ρ α Τερέζα. Θ εω ρία
και π ρ ά ξη (μετάφραση
Α φ ρ ο δ ίτη Πολίτη, εκδ.
Στάχυ, 2000).
Α ντιλα μ β ά νετα ι το
«φ α ιν ό μ ε ν ό » της και το
σκαλόπουλου, η οποία δηλώνει μια τριαντάχρονη
σ χ ο λιά ζει μέσα στις
πορεία στο ναρκοπέδιο της ποιητικής τέχνης,
κοσμικές και πολιτικές
έναν σταλαγμίτη τριάντα, φαινομενικά τουλάχι­
στον, χρόνιυν. του διαστάσεις. Τολμά να
Κι έρχεται κανείς να απορήσει στην περίπτωση το ε ν τά ξε ι στο πλαίσιο
της ποίησης του Δασκαλόπουλου, πιός ένας συγ­ μιας ιεραποστολικής
γραφέας τόσο παραγωγικός, που τον γνωρίζουμε πολυεθνικής ετα ιρ εία ς με
65
 όπλο τη λογική και το
πλήθος τω ν
φ ω το γρ α φ ικ ώ ν και άλλω ν
τεκμηρίων που
πιστοποιούν τις σχέσεις
της με δικτάτορες,
διεφθαρμένους
μ εγιστάνες και
καταδικασμένους
μ εγαλοαπατεώ νες.
Ζ είδω ρ ος λόγος,
προσφορά από τον ποιητή
Μ α νόλη Πρατικάκη,
Αφημένα ήσυχα σ τη χλόη
(εκδ. Γαβριηλίδη, 1999)
«Ο τό π ο ς μου:
Μήνες π ριν γεννηθώ γνώ ρι­
σα το ρυθμό της θάλασσας.
Η μάνα μου ξύπναγε σ τις
αμμουδιές. Έ γ κ υ ο ς ήταν.
Την αυγή κ ο ίτα ζα την α λε­
τροπ όδα να οργώνει το χ ω ­
ράφι μας στον ουρανό.
Ή τα ν εκ εί ο Π α τέρα ς και η
Έλσα. Κι οι παλιές φωνές
του καλοκαιριού. Ε γώ σ ’
ένα μ ικ ρ ό τρα π έζι, κά τω
από... κρα τώ ντα ς τόμ ο
υγρό, τα μπλε του φύλλα.
Δ εν έχει τέλος είπε η Μ ά ­
να, αυτή η τρελή θάλασσα
που ξεφυλλίζεις. Δ ε ν ή ξε­
ρα σε ποια γραφή ν ’α π ο ­
κρυπτογρα φ ήσω τα π ο υ ­
λιά. Κι όλο έρχονταν χήνες
μ ’ ένα χήνειο πέτα γμ α σε
παιδικούς βιότοπους.
Α π ό παλιούς χειμώνες
γκ ρίζες ερχότα ν έξω α π ό
τον αέρα του χάρτη, κ α ­
θώς έμπαινα σε ξένες κ α ­
λαμιές. Ψηλαφώντας
σκαρμούς και κουπιά: χ ώ ­
ρισα τα χέρια μου. Ε ίδα
την καρίνα στα τρία φ α ­
λάγγια να γλιστρά. Ολοένα
έφευγε. Το έγκυο π α ν ί μ ά ­
ζευε τις πνοές τω ν κ ά π ο τε
με κίτρινα δέντρα μ εγα λώ ­
ναμε· πηγαίναμε μ α ζ ί για ­
λό γιαλό. Οι φλέβες τους
έδεναν τα κορμιά μ α ς με
τρυφ ερά δεσμά.
Α υ τό ς είναι ο τό π ο ς μου.
Και μ ’αυτά τα σεντόνια ».
Ο χαρτοκόπτης
από τις τόσες μέριμνες για το έργο τόσω ν άλλων
ομοτέχνων, πώς αρκείται σε αυτό το πολΰ μικρό
ποιητικό σιόμα; Είναι η υποψία για το «κεραμ ε­
ουν»: Είναι ο μετρημένος λόγος; Η αίσθηση του
«ναρκοπεδίου», η διαρκής αίσθηση του «να ρ κ ο­
πεδίου» που είναι της τέχνης του καθενός η πε­
ριοχή, είναι αυτή, η ιδιαίτερα υποψιασμένη πο­
ρεία στην περιοχή της τέχνης, η αιτία τω ν πολύ
ολίγυ)ν«συναλλαγμάτων»; Α λλω στε με πόσα ποι­
ήματα μπορεί ένα έργο να επιζήσει; Ακόμα και
με δεκαέξι ποιήματα, πολύ καλά, εξαιρετικά ποι­
ήματα, είναι η απάντηση - πέρυσι είχαν γίνει τό ­
σες συζητήσεις γύρω από την ανθολόγηση της
ποίησης. Ο Σεφέρης έλεγε και με ένα στίχο ακό­
μη. Είναι έπειτα η ανάλωση του κριτικού και βι-
βλιογράφου. Μ ένει ιδιαίτερα η επισήμανση που
διαβάζουμε στα γραπτά του Δασκαλόπουλου, κα­
θώς αυτή επανέρχεται επίμονα στα γραπτά του
και στη μνήμη μας: ο Καβάφης φρόντισε ιδιαίτε­
ρα να οικονομήσει τον χρόνο που χρειάστηκε η
ποίησή του να αναπτυχθεί.
Καθώς διαβάζονται συνεχόμενα, απ’ την αρχή
ώς το τέλος, τα επιλεγμένα αυτά ποιήματα, γίνεται
αισθητή η πορεία από την πρώτη στη δεύτερη νεό­
τητα, η αύξηση της ρυθμικής σταθερότητας, η με­
τάβαση από την αβρότητα στη ρώμη. Αισθητή, πο­
λύ έντονα, είναι η μετάβαση από το «Α λφ αβητά­
ρ ι» στη «Ν έκυια», αμέσως με το πρώτο ποίημα, το
«Αλληλεγγύη», που συμπίπτει με τη μέση της τρια­
ντάχρονης ποιητικής διαδρομής: τρεις συλλογές
εδιυθε («Απόπλους», «Ε πιστροφ ές», «Α λφ αβη τά­
ρ ι»), τρεις εκείθε («Ν έκ υ ια », «Γράμματα στον
Ερμόλαο», «Κλειδούχος μοίρα»), δεκαπέντε και
δεκαπέντε χρόνια (1963-1977/1978-1993). Α λλά
και ένα ακόμη ζύγιασμα: τριάντα δύο επιλεγμένα
ποιήματα οι τρεις πρώτες συλλογές (εά ν θεωρη­
θούν τα είκοσι τέσσερα ποιήματα που αποτελούν
το «Αλφαβητάρι», άτιτλα και χωρίς αρίθμηση κα­
θώς είναι τα περισσότερα, ως ενιαίο ποίημα), σα­
ράντα ένα επιλεγμένα ποιήματα οι τρεις τελευταί­
ες. Υφίσταται ένα προσεγμένο ζύγιασμα, το
οποίο αποκαλύπτει τη σκοτεινή βαρύτητα του
δεύτερου μέρους: το «πόσο παράξενα αντρειεύε-
σαι μιλώντας με τους πεθαμένους», καθιυς αυτό
δηλιυνεται με το μότο της τέταρτης συλλογής. Και,
συνεπιός, αποκαλύπτεται η κρυμμένη σύνθεση της
Σκοτεινής Πανσελήνου. Η επιλογή διαβάζεται
πλέον ως σύνθεση. Και αυτό δίνει το δικαίωμα να
γίνει λόγος για ένα ακόμη ποιητικό βιβλίο του Δη-
μήτρη Δασκαλόπουλου, το οποίο υπόσχεται και
άλλο ποιητικό έργο, όσο και τη συλλογή ολόκλη­
ρου του ιός τιόρα ποιητικού έργου του.
Αυτό που ενδιαφέρει ιδιαίτερα και θα πρέπει
να εκτιμηθεί δίκαια στην ποίηση του Δ ασκαλό­
πουλου, είναι η ιόριμη θετικότητά της απέναντι
στην ποίηση του Ελύτη, Θετικότητά η οποία δεν
αντιβαίνει -πράγμα πολύ εξα ιρ ετικ ό - προς την
αφετηριακή θετικότητά της απέναντι στην ποίηση
του Σεφέρη και, κατ’ επέκταση, του Καβάφη. Τ ο
μείζον βιβλιογραφικό ενδιαφέρον τουα Δ α σ κ α ­
λόπουλου για το έρ γο τω ν τρ ιώ ν αυτών μεγάλο
ποιητών μας δεν είνα ι εξω τερικό, δεν είναι at
βεβλημένο από έ ξω θ ε ν ανάγκες, αλλά έχειβαθι
και άμεση σχέση με τις ανάγκες της ποίηση; ίο
και, συνεπώς, με τις ανάγκες της ποίησής μας.Ιι
μείζον αυτό βιβλιογραφικό και, γ ι’ αυτό, εξόγ
κριτικό ενδιαφ έρον του Δασκαλόπουλου, έχειη
αντίστοιχό του στο ποιητικό έργο του. Και
πρέπει το ώριμο αυτό κριτικό και βιβλιογραφία
ενδιαφ έρον του Δασκαλόπουλου να προκάώ
την αμηχανία στον Ελύτη, επειδή είχε τηντάση*
βλέπει την ποίησή του, την «πρισματική» όπωςι
χαρακτήριζε, να αναπ τύσσεται στους αντίποδι
της ποίησης του Σεφέρη, και του Καβάφη, σιι ;
αντίποδες της «επ ίπ εδη ς» ποίησης, όπως ο >
και πάλι ήθελε να τη θεω ρεί. Τη σύνθεση εκείν
την οποία - γ ια λόγους αντικειμενικούς, γιαιοά
δεν είχε ολοκληρώσει το έργο του ο Ελύτης-δε
μπόρεσαν οι ποιητές της πρώτης μεταπολεμι»
γενιάς να επιτύχουν, μολονότι την επιθυμοίι
(ο Α ναγνω στάκης, για παράδειγμα, που ζητού
το «ρίγος» στην ποίηση του Καβάφη), τη συνθει
στοιχείων από το έργο του Καβάφη, του Σεφί{
και του Ελύτη μπορούμε τώρα να την avayvuj
σουμε στο έργο του Δασκαλόπουλου.
Πού έγκειται, όμως, αυτή η σύνθεση; Ίσωςο
λάμψη του Κεραμεικού, στη λάμψη εκείνηλ
επιστρέφ ει στην πηγή της. Έ γκειται ίσως οι
κατακύρωση της πρώτης ερωτικής ποίησης τι
Ελύτη, η οποία απ έδω σε κάτι «με λεπτές και)
θιές ποιοτικές και ποιητικές διαφορές» (Δαοχ
λόπουλος, 1993), κάτι που τείνει προς την ποίηι
τω ν τάφω ν. Θ α έλεγε κανείς ότι ο ίδιος ο Ελΰι
ο όψιμος Ελύτης, ω ς ποιητής περισσότερο ι
ως θεωρητικός της ποίησής του, δημιουργέ
προϋποθέσεις για τη σύνθεση αυτή. Γιατί ηoifi
ερωτική ποίηση του Ελύτη κατακυρώνει τοαδ
μαστό που έχει η πρώτη ερωτική ποίησή του.'
κρίσιμο αυτό στοιχείο το πρόσεξε ο ίδιος οΙ
σκαλόπουλος, ότα ν έγραφ ε ότι προτιμά τηνι
ση του Ελύτη που σε αυτό αποβλέπει: σ 'ένα»
κρύ θαλασσινό Κεραμεικό.
Η μετάβαση από την ερωτική ποίηση της πριί
στην ερωτική ποίηση της δεύτερης νεότητας δ
ούργησε τις προϋποθέσεις μιας βαθύτερης σιι
σης, η οποία έχει μεν την ελεγειακή όψη οι;
ρίαρχη, αλλά δεν παύει να έχει τη χάρη τηςψ
της. Ί σ ω ς από την οπτική αυτή εννοήσουμε «
τέρα και τον τίτλο Σκοτεινή Πανσέληνος. Ημί
βάση από τον καημό του έρωτα στον καημότοι
νάτου είναι προϋπόθεση για να υπάρξει ηαθί
λάμψη ή, για την ακρίβεια, η αθέατη αντανάΔ i
της λάμψης. Α π ό το σημείο αυτό, από την τρώ
αυτή αναλαμβάνει η ποίηση του Δασκαλό®*
το «ασημένιο ποίημα», πραγματώνοντας τηδί
ρη φάση της. Στο σημείο αυτό, στην ξανα»
σμένη νεότητα του κόσμου, έρχεται να συνυεί
ποίηση του Καβάφη, του Σεφέρη και του ΕΜ '
■
1
Λάμπης Και^Ι
 Οι τόμοι του ΑΝΤΙ,
ένας πολύτιμος σύμβουλος

Το Α Ν Τ Ι είναι μια ζωντανή παρουσία στην πολιτική και πολιτισμική μας ζωή.
Το Α Ν Τ Ι ήταν όμως πάντοτε μια ζωντανή παρουσία.
Το χρονικό) της Ελλάόαςστα τελευταία χρόνια είναι αποτυποφενο στους τόμους του ΑΝΤΙ.
Ησειοάτωντόιιων τον πεοιοόικού Α Ν Τ Ι είναι έναςπολύτιιιοςσύιιοουλοςγια σας.

Οι τόιιοι τον Α Ν Τ Ι διατίθενται α.ιό τα γο<ι<[ίία τον πεοιοόικ.ον: ΔημοχάοονςόΟ, 11521

Αθήνα, τηλ. 7232.713, 7232.819
 ΕΚΑΟΣΕΙ Σ ΤΙΗΣI :ςτι a i
1 8 8 5 2 0 0 0 -

ΚΑΡΤΕΡΗΣ ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ ΧΩ Μ ΕΝ ΙΔΗΣ

Χρηστός Βούπουρας * Γιώργος Κόρρας

ΜΙΡΟΥΠΑΦΣΙΜ
θα πει Καλή αντάμωση

ΣΒΙΡΑ KAff ïf XB J
B IB A IO n Q A B IO S Τ Η Σ “ Ε Σ Τ ΙΑ Σ ’

ΣΟΜ Μ API Π ΑΣ ΒΟΥΠΟΥΡΑΣ-ΚΟΡΡΑΣ ΟΥΕΛΜΠΕΚ

ΕΛΛΗ Ν ΙΚ Η ΚΑΙ ΞΕΝΗ, Π Ε ΤΟ ΤΡ Α Φ Ι