Makale Türkçe ve İngilizce yazıldır

The article written in Turkish and English

Bilim ve Teknoloji Tarihi I'nin makalesi
(Dr. Serhat Küçük)

The Intellectual Portrait Towards The Enlightenment: Hayy Ibn Yaqzan

Savran Billahi

Hayy Ibn Yaqzan is a phenomenal work of Abu Bakr Muhammad Ibn ‘Abd al-
Malik ibn Muhammad ibn Muhammad ibn Tufayl al-Qaysi or briefly known as Ibn Tufayl
(1105-1185). The book, written in the 12th century, was written in Andalusia in the style
of writing a philosophical novel that reflects the struggle of Islamic philosophy. At that
time, Andalusia was a rich cultural environment, and Ibn Tufayl didn't lack access to
philosophers, both to Greek philosophers and also to the historians of Andalusia Muslim
philosophers and astronomers, such as Ibn Bajjah.
The book was not written with the aim of analyzing the process of civilization but
the acquisition of knowledge needed to rise to the highest field of understanding, it might
prove difficult to distinguish between pure philosophical fields and civilization, which
might mislead us and make us dig deeper into concerns that go beyond the limitations of
our subject.
As a brief biography, Ibn Tufayl was the governor minister of Granada and other
members of the Almohad dynasty, achieving the prestigious vizier position (a chief
minister) and chief royal doctor for Almohad Sultan Abu Yaqub Yusuf. The Sultan
himself was an intellectual and likes to surround himself with scholars and their books. He
was one of the Andalusia philosophers who adhered to Neo-Platonic (al-aflatuniyat al-
muhdatha), a creative synthesis between Pythagorian, Platonic, Aristotelian, and Stoic
philosophy, which was mixed with religious spirit. He was a figure of "Andalusian
resistance" against Ptolemaic astronomy, a critical movement which was then followed by
a friend and student of Ibn Tufayl; al-Bitruji. Hayy Ibn Yaqzan is a book that reconciles
his thoughts.1
Hayy Ibn Yaqzan was written as a way to protect the people from lies and
foolishness and as a guide for the worth of obtaining pure knowledge. The title of the book
1
Mihajlo Božović, "The Process of Civilization in Ibn Tufayl's Hayy Ibn Yaqzan", (Istanbul: Ibn Haldun
University), Kom, 2017, vol. VI (2): p.Da 79.

1
in translation to English would be Alive, Son of Awake, but in the West, it is better known
by its Latin name Philosophus Autodidactus. As stated by Avner Ben-Zaken2, a Harvard
historian of science, the impact of Hayy Ibn Yaqzan among intellectual groups was
selected not only in 12th-century Arabic Andalusia but also in 14th-century Jewish
Provence, Italian Renaissance in the 14th century 15 to 16, and Modern English beginning
of the 17th century that will explain futher.

A Brief: Aql Finds the Spiritual Path

In general, Ibn Tufayl's work revolves around a child who grew up without a father
and mother on an uninhabited island (in equator), the child is referred to by Ibn Tufayl as
Hayy Ibn Yaqzan (meaning: living child consciousness). Hayy's character lives in isolation
and can maintain his survival using only reason and senses. Hayy is described as a natural
human figure who has never recognized his parents. But nature has given him a deer that
nurtures and feeds it.
For seven years Hayy Ibn Yaqzan was cared for by the deer, and learned how to
communicate, ask for help, and various communication cues both with other animals and
the deer who care for him. From this point, he began to study by observing his instinct,
seeing other animals his age that appeared to have advantages appearing on their bodies.
The animals that surround themselves naturally have defenses on their bodies, stags with
their horns, bulls also with their horns, tigers with fangs and hooves, Hawk with beak, and
that all makes Hayy Ibn Yaqzan ask, why doesn't he have it all.
He also learned by looking at these things, then made clothes to cover his body
from the sun's sting which originally came from the leaves, but because it could not last
long he finally got animal skin which was in addition to being able to protect him from the
sun's sting, it was also able to withstand the cold winds. For self-defense he uses a stick to
keep out the wild animals that want to disturb him.
As an adult, he turned his gaze towards the things around him. Here, he begins to
understand the events, experiences, and secrets of the changes that occur around him; so he
knows, that behind this nature there are hidden causes that create and shape the universe
and him. Hayy Ibnu Yaqzan always discusses and analyzes things on his own through his

2
See more, Avner Ben-Zaken, Reading Hayy Ibn Yaqzan: A Cross-Cultural Reading of Autodidactism,
(Baltimore: John Hopkins University Pres, 2010).

2
mind, so that he is able to know that human happiness and misery depends on his
relationship with the Creator.
He was then introduced to the name of Allah, as the Most Exalted of all, after
meeting with Asal, a fictional character who served as a preacher (da`i) who brought
religious truth. Through the twists and turns of critical and dialogical debate, Hayy
accepted the religious views expressed by Asal. Hayy acknowledged the similarity of
Allah as God who created the universe with "The Reality" which is behind the universe
that he claimed to be God. With Hayy's character, Ibn Tufayl managed to make an
interesting description while helping to understand his thoughts.

Nature and God's Search by Aql

The story of Hayy in this novel is similar to the story of God Ibrahim's search
which goes through a phase of the five senses' reflection on natural phenomena. An
important theme of this novel is how humans know God. More broadly when examined
from the spirit of the era at that time, this topic is a philosophical issue that is being
discussed. If one wants to understand 'God' not only in a strict monotheistic sense as
understood by, in this case, Islam, but also in a philosophical sense -with its roots in the
pre-Socratic tradition- of the nature of 'Being' and all its epistemological, moral, politics,
and others, that emerged from that discourse.
In the field of religious philosophy, there is intellectual involvement regarding the
nature of God, whether God exists, and, if He exists, what does this mean for us as humans
and our relationship with such creatures, given the apparent distance between contingent,
mortal, deformed beings, and fragile namely Man, and the Being that is necessary, eternal,
perfect, that is, Allah.3 The intellectual problem is the disturbing awareness that human
intelligence is proven to be limited to the extent to which it can reach.
One might adopt an empirical approach to this and claim that such questions even
the empirical framework has no meaning. Hayy's character is the story of one's evolution
towards understanding God and knowing God. Ibn Tufayl made use of fiction for the
reason that communicating "what it means to know God is impossible". An effective way
to do this is to use fictional media with many metaphorical and imaging tools to give the

3
Roy Jackson, "Hayy Ibn Yaqzan: A Philosophical Novel by Ibn Tufayl" in Alfinge, 2017, vol. 29., p. 90.

3
reader some ideas about "Being."4 Such techniques are used by Plato on La Republica who
used a series of analogies to illustrate what is meant by good.
Hayy's desire to know God might be categorized as a mystical experience, but one
is hesitant to label it exclusively in this way, because religion manifests itself in
overlapping forms and, to some extent, hybridizes. For example, Islam as a religion
manifests itself in a rational sense, and as a series of rituals, dogmas, and laws, but the
foundation lies in the mystical experience of the Prophet Muhammad communicating with
God.
While there may be no prophet after Muhammad, the belief that communication
between humans and God raises important questions about the limitations of knowledge as
well as the form of knowledge. Hayy, though not a prophet, continued to evolve as a
human, or perhaps as a "transhuman", in his experience of knowing God. 5 Hayy's form of
knowledge, therefore, is not an unusual experience in Islamic thought. The best thing to
convey ideas in a novel is with a metaphor so that groups of people who are confronted
with theological thought can be invited to think.
To describe God will not fit comfortably within the bounds of logical positivism,
from "ordinary language". Ibn Tufayl makes the leap of thought and values myths, stories
and poetry as something more than expressing metaphysics, and provides us with
"guidance". As mentioned earlier, this book expands people's understanding of the
interests of autodidacticism among intellectuals in the Middle Ages and early modern
history.

Cross-Cultural Hayy Ibn Yaqzan

This interesting book has a small size but is ambitious in scope and innovative in
methodology. This book expands people's understanding of the interests of
autodidacticism among intellectuals in medieval and early modern history. Therefore, this
book has been translated into many other languages and discussed in other regions.
Some examples will be explained in this paper futher. In Italy, Giovanni Pico Della
Mirandola paid special attention to Hayy Ibn Yaqzan. He found the book through the
translation and commentary of a Hebrew, Narbonni. As opposed to astrology and the
Platonic tendencies of his day, Pico discovered the figure of Hayy in his own experience as

4
Ibid.
5
Roy Jackson, "Hayy Ibn Yaqzan: A Philosophical Novel by Ibn Tufayl" in Alfinge, 2017, vol. 29, p. 89.

4
self-taught and shared beliefs in empirical observations as a true way to study nature. Pico
translated Hayy Ibn Yaqzan into Latin, but until his death in 1492 due to poisoning due to
political and cultural turmoil in Florence, he could not publish his work. 6 The work,
however, was known to and enjoyed repute among Pico's associates in the decades
following his death.
An English orientalist, Edward Pococke in the 17th century was inspired to
translate Hayy Ibn Yaqzan into Latin too. Pococke translation brought the work to the full
attention of European intellectuals into the Enlightenment (Aufklarung). Pococke was a
protege of, among others, the British scientist Robert Boyle. He translated Hayy, an Arabic
copy of which he had acquired during his years in Aleppo, to support Boyle's scientific
empiricism. Here it was a work that explained how all of nature could be understood
through rational observation. Pococke also taught John Locke, whose concept of the
human mind as being a tabula rasa may have been influenced in part by exposure to Hayy.7
Following Edward Pococke, in 1686 Hayy Ibn Yaqzan was translated into English
by George Ashwell under the title The Improvement of Human Reason: Exhibited in the
Life of Hai Ebn Yokdhan. These translations spread to European countries, from English,
French, Dutch, German, to Latin countries. In 1721 Hayy ibn Yaqzhan's story was
introduced by Cotton Mather (a Christian philosopher) to North America.
In the 14th century amidst the religious and educational controversies prominent in
the Jewish community in Catalonia-Provence there was the philosopher, Mose Narbonne,
who paid attention to Hayy Ibn Yaqzan. Mose Narbonne is a pro-Provence. He wrote the
translation of Hayy Ibn Yaqzan into Hebrew.8 He also wrote comments about the book.
When the conflict was won by Catalonya, Narbonne migrated to Spain, convinced like Ibn
Bajja and Ibn Tufayl that philosophers were fated to live in isolation rather than in
communities of like-minded individuals.
Ben-Zaken stated that "this project represents a world history of a single book, a
cross-cultural account of the reading of one specific text. It plots the many readings of this
text through different cultural and historical contexts, each driven by specific cultural
questions to that context."9 Given the complexity of his task, he achieved his goal to an
6
Peter Heath, "Review of Avner Ben-Zaken's Reading Hayy Ibn-Yaqzan: A Cross-Cultural History of
Autodidacticism" in International Journal Middle East Studies, 2012, vol. 44, p. 176.
7
Ibid.
8
Ibid., p. 175.
9
Ben-Zaken, Reading Hayy Ibn Yaqzan: A Cross-Cultural Reading of Autodidactism, (Baltimore: John
Hopkins University Pres, 2010), p. xii.

5
admirable degree. One attraction of his method is that in order to explain the role that the
treatise plays in each historical context, Ben-Zaken must address other themes pertinent to
the context or figure at hand but less pertinent to the theme of autodidacticism.
This book is one of the most important books supporting to the enlightenment
process of European society and the scientific revolution in the Medieval Era. It is not
surprising then that critical studies of Hayy bin Yaqzan in the West far exceeded what
happened in the Arab world itself.

6
Makale Türkçe ve İngilizce yazıldır
The article written in Turkish and English
Bilim ve Teknoloji Tarihi I'nin makalesi
(Dr. Serhat Küçük)

Aydınlanmaya Doğru Entelektüel Portre: Hayy Ibn Yaqzan

Savran Billahi

Hayy Ibn Yaqzan, Ebu Bekir Muhammed İbn ‘Abd el-Malik ibn Muhammed ibn
Muhammed ibn Tufayl el Qaysi'nin ya da kısaca İbn Tufayl (1105-1185) olarak bilinen
olağanüstü bir eserdir. 12. yüzyılda yazılan kitap, o dönemde İslam felsefesinin
mücadelesini yansıtan felsefi bir roman yazma tarzında Endülüs'te yazılmıştır. O zamanlar
Endülüs zengin bir kültürel ortamdı ve İbn Tufayl, hem Yunan filozoflarına hem de İbn
Bağca gibi İspanyol Müslüman filozofların ve astronomların tarihçilerine filozoflara
erişememiş. İbn Tufayl, Granada valisi ve Almohad hanedanının diğer üyeleriydi ve
Almohad Sultan Abu Yaqub Yusuf'un prestijli vezir pozisyonuna (başbakan) ve kraliyet
doktoruna ulaşmış. Padişahın kendisi bir entelektüeldir ve kendisini alimlerle ve
kitaplarıyla kuşatmayı sever. Bu kitap, medeniyet sürecini analiz etmek amacıyla
yazılmamış, ancak en yüksek anlayış alanına ulaşmak için gereken bilgi edinimini
sağlamış.
İbn Tufayl, Pythagorian, Platonik, Aristotelian ve Stoacı felsefe arasında yaratıcı
bir sentez olan Neo-Platonik'e (al-aflatuniyat al-muhdatha) bağlı olan İspanyol
filozoflardan biridir. Ptolemaic astronomiye karşı "Endülüs direnişinin" bir figürü, daha
sonra İbn Tufayl'ın bir arkadaşı ve öğrencisi, yani Bitruji tarafından takip edilen kritik bir
hareket. Hayy Ibn Yaqzan düşüncelerini uzlaştıran bir kitap.10
Hayy Ibn Yaqzan, insanları yalanlardan ve aptallıktan korumanın bir yolu ve saf
bilgi edinmeye değer bir rehber olarak yazılmıştır. Kitabın İngilizce'ye çevirisi başlığı
Uyanık oğlu Alive olacaktır, ancak Batı'da Latince adı Philosophus Autodidactus
tarafından daha iyi bilinir. Bir Harvard bilgi tarihçisi Avner Ben-Zaken 11 tarafından
yazıldığı gibi, Hayy Ibn Yaqzan'ın kitabının entelektüel gruplar arasındaki etkisi sadece 12.
10
Mihajlo Božović, "The Process of Civilization in Ibn Tufayl's Hayy Ibn Yaqzan", (Istanbul: Ibn Haldun
Üniversitesi), Kom., 2017, vol. VI (2): s. 79.
11
Daha gör, Avner Ben-Zaken, Reading Hayy Ibn Yaqzan: A Cross-Cultural Reading of Autodidactism,
(Baltimore: John Hopkins University Pres, 2010).

7
yüzyıl Arap Endülüsünde değilmiş, aynı zamanda 14. yüzyılda Yahudi Provence, 14.
yüzyılda İtalyan Rönesansı'nda seçilmiş 15-16 ve 17. yüzyılın başında Modern İngilizce.
Çünkü bu kitap, Ortaçağ konuşmasında yetkili eserlerden biridir.

Kitabın Kısa Bir İncelemesi: Akıl Manevi Yolu Bulur

Özetle, bu çalışma ıssız bir ada'da babası ve annesi olmadan büyüyen bir çocuğun
etrafında dönüyormuş, çocuk İbn Tufayl tarafından Hayy İbn Yaqzan (yaşayan çocuk
bilinci) olarak anılıyormuş. Hayy'nin karakteri tek başına yaşar ve sadece akıl ve duyuları
kullanarak hayatta kalmasını sağlayabilir. Hayy, ailesini hiç tanımayan doğal bir insan
figürü olarak tanımlanır. Ama doğa ona onu besleyen ve besleyen bir geyik vermiş.
Yedi yıl boyunca Hayy Ibn Yaqzan, Geyik tarafından bakılmış ve hem diğer
hayvanlarla hem de ona bakan geyikle nasıl iletişim kurulacağını, yardım istediğini ve
çeşitli iletişim ipuçlarını öğrenmiş. Bu noktada, duyularını gözlemleyerek, yaşının diğer
hayvanlarını bedenlerinde avantajları olduğu görülerek görmeye başlamış. Doğal olarak
kendilerini çevreleyen hayvanların vücutlarında savunmaları, boynuzları ile boğazı,
boynuzları ile boğaları, dişleri ve toynakları olan kaplanları, gaga ile Şahin ve hepsi Hayy
Ibn Yaqzan'ın sormasını sağlar sor, neden her şeye sahip değil.
Ayrıca, bu şeylere bakarak öğrenmiş, daha sonra vücudunu başlangıçta
yapraklardan gelen güneş sokmasından korumak için kıyafetler yapmış, ancak uzun süre
dayanamadığı için nihayet onu güneşin sokmasından koruyabilen hayvan derisine sahip
olduğu için soğuk rüzgarlara da dayanabilmiş. Kendini savunmak için, onu rahatsız etmek
isteyen vahşi hayvanları uzak tutmak için bir sopa kullanır.
Bir yetişkin olarak bakışlarını etrafındaki şeylere çevirmiş. Bu noktada, etrafında
meydana gelen değişikliklerin olaylarını, deneyimlerini ve sırlarını anlamaya başlar;
böylece bilir ki, bu doğanın arkasında evreni ve onu yaratan ve şekillendiren gizli nedenler
vardır. Hayy Ibn Yaqzan her zaman kendi başına her şeyi kendi başına tartışır ve analiz
eder, böylece insan mutluluğunun ve sefaletin Yaradan'la olan ilişkisine bağlı olduğunu
bilebilir.
Daha sonra, dini gerçeği getiren bir vaiz (da`i) olarak hizmet veren kurgusal bir
karakter olan Asal ile görüştükten sonra, en yüce Allah olarak tanıtıldı. Hayy, eleştirel ve
diyalog tartışmaları sırasında, Asal'in ifade ettiği dini görüşleri kabul etti. Hay, Tanrı'nın

8
evreni yaratan Tanrı ile evreni Tanrı olduğunu iddia ettiği "Gerçek" olarak benzerliğini
kabul etti. Hayy karakteriyle İbn Tufayl, düşüncelerini anlamaya yardımcı olurken ilginç
bir açıklama yapmayı başardı.

Akıl, Doğal Bilgi ve Tanrı'nın Arayışı

Hayy'nin bu romandaki hikayesi, beş olgunun doğal olayların yansıması
aşamasından geçen İbrahim'i Tanrı araması hikayesine benzer. Bu romanın önemli bir
teması, insanların Tanrı'yı nasıl tanıdığıdır. Daha geniş olarak, o dönemin ruhundan
incelendiğinde, bu konu tartışılan felsefi bir konudur. Eğer kişi 'Tanrı'yı yalnızca bu
durumda İslam tarafından anlaşılan katı tek tanrılı bir anlamda değil, aynı zamanda felsefi
anlamda da -Sokratik öncesi gelenekteki kökleriyle- Varlık 'doğasının ve bütün
epistemolojik, ahlaki olarak, bu söylemden çıkan siyaset, vb.
Dini felsefe alanında, koşullu, ölümcül, deforme olmuş varlıklar arasındaki açık
mesafe göz önüne alındığında, Tanrı'nın doğası, Tanrı'nın var olup olmadığı ve Varsa,
bunun bizim için anlamı ve bu tür yaratıklar ile olan ilişkimiz hakkında entelektüel katılım
vardır, ve kırılgan yani İnsan ve gerekli olan Being, ebedi, mükemmel, yani Allah.12
Entelektüel sorun, insan zekasının ulaşabildiği ölçüde sınırlı olduğu kanıtlanan rahatsız
edici farkındalıktır.
Buna ampirik bir yaklaşım benimsenebilir ve bu tür soruların ampirik çerçevenin
bile bir anlamı olmadığını iddia edebilir. Hayy'nin karakteri kişinin Tanrıyı anlama ve
Tanrıyı tanımaya yönelik evriminin öyküsüdür. İbn Tufayl, "Tanrıyı tanımanın imkansız
olduğunu" ifade etmek için kurgudan yararlandı. Bunu yapmanın etkili bir yolu,
okuyucuya "Being" hakkında bazı fikirler vermek için birçok mecazi ve görüntüleme
aracıyla kurgusal medya kullanmaktır. 13 Bu teknikler Plato tarafından "La Republic"
üzerinde, iyi niyetle ne anlama geldiğini göstermek için bir dizi analoji kullanan kullanılır.
Hayy'nin Tanrıyı tanıma arzusu mistik bir deneyim olarak kategorize edilebilir,
ancak kişi bunu sadece bu şekilde etiketlemekte tereddüt eder, çünkü din kendini örtüşen
formlarda gösterir ve bir dereceye kadar melezleşir. Örneğin, bir din olarak İslam kendisini
rasyonel anlamda ve bir dizi ritüel, dogma ve yasa olarak gösterir, ancak temel
Peygamberimiz Muhammed'in Tanrı ile iletişim kurmasının mistik deneyiminde
yatmaktadır.

12
Roy Jackson, "Hayy Ibn Yaqzan: A Philosophical Novel by Ibn Tufayl" Alfinge'de, 2017, vol. 29., s. 90.
13
İbid.

9
 Muhammed'den sonra bir peygamber olmasa da, insanlar ve Tanrı arasındaki
iletişimin, bilginin sınırlamaları ve bilginin biçimi hakkında önemli sorular ortaya koyduğu
inancı. Hayy, bir peygamber olmasa da, Tanrı'yı tanıma deneyiminde bir insan olarak ya
da belki bir "transhuman" olarak gelişmeye devam etti.14 Hayy'nin bilgi biçimi bu nedenle
İslami düşüncede alışılmadık bir deneyim değildir. Bir romandaki fikirleri iletmek için en
iyi şey, bir metafordadır, böylece teolojik düşünce ile karşı karşıya olan insan grupları
düşünmeye davet edilebilir.
Tanrı'yı tanımlamak, "sıradan dil" den mantıksal pozitivizmin sınırlarına rahatça
sığmayacaktır. İbn Tufayl düşünce sıçramasını yapar ve mitlere, hikayelere ve şiire
metafizik ifade etmekten daha fazlası olarak değer verir ve bize "rehberlik" sağlar. Daha
önce de belirtildiği gibi, bu kitap insanların Ortaçağ ve erken modern tarihte entelektüeller
arasındaki otodidaktizmin çıkarları hakkındaki anlayışlarını genişletmektedir.

Çapraz Kültür ve Hayy Ibn Yaqzan

Bu ilginç kitabın boyutu küçük ama kapsamı iddialı ve metodolojide yenilikçi. Bu
kitap, insanların Ortaçağ ve erken modern tarihte entelektüeller arasındaki otodidaktizmin
çıkarları konusundaki anlayışlarını genişletmektedir. Bu nedenle, bu kitap diğer birçok dile
çevrilmiş ve diğer bölgelerde tartışılmıştır.
Bu makalede bazı örnekler açıklanacaktır. İtalya'da Giovanni Pico Della
Mirandola, Hayy Ibn Yaqzan'a özellikle dikkat etmiş. Kitabı bir İbranice Narbonni'nin
çevirisi ve yorumuyla buldu. Astrolojinin ve günümüzün Platonik eğilimlerinin aksine,
Pico Hayy figürünü kendi deneyimleriyle keşfetti ve doğayı araştırmanın gerçek bir yolu
olarak ampirik gözlemlerdeki inançları paylaşmış. Pico Hayy Ibn Yaqzan'ı Latince'ye
çevirmiş, ancak Floransa'daki siyasi ve kültürel kargaşa nedeniyle zehirlenme nedeniyle
1492'deki ölümüne kadar çalışmalarını yayınlayamamış.15 Bununla birlikte, çalışmanın
ölümünden sonraki on yıllar boyunca Pico'nun ortakları arasında bilinmesi ve ün
kazanması hoşuma gitmiş.
17. yüzyılda İngiliz bir oryantalist olan Edward Pococke, Hayy Ibn Yaqzan'ı
Latince'ye çevirmek için ilham kaynağı oldu. Pococke çevirisi Aydınlanma sırasında eseri
Avrupalı aydınların dikkatine sunmuştur. Pococke, diğerlerinin yanı sıra İngiliz bilim
adamı Robert Boyle'nin bir proteiniydi. Halep'teki yıllarında Arapça bir kopyası edindiği
14
İbid., s. 89.
15
Peter Heath, "Review of Avner Ben-Zaken's Reading Hayy Ibn-Yaqzan: A Cross-Cultural History of
Autodidacticism" International Journal Middle East Studies'te, 2012, vol. 44, s. 176.

10
Hayy'yi Boyle'nin bilimsel ampirizmini desteklemek için tercüme etmiş. Bu noktada, tüm
doğanın rasyonel gözlemle nasıl anlaşılabileceğini açıklayan bir çalışma varmış. Pococke
ayrıca, insan zihni bir tabula rasa olarak kavramı kısmen Hayy'ye maruz kalmaktan
etkilenmiş olan John Locke'u da öğretmiş.16
Edward Pococke'un ardından, 1686'da Hayy Ibn Yaqzan, George Ashwell
tarafından The Improvement of Human Reason: Exhibited in the Life of Hai Ebn Yokdhan
başlığı altında İngilizceye çevrilmiş. Bu çeviriler İngilizce, Fransızca, Hollandaca,
Almanca'dan Latin ülkelerine kadar Avrupa ülkelerine yayılmıştır. 1721'de Hayy ibn
Yaqzhan'ın hikayesi Cotton Mather (Hıristiyan bir filozof) tarafından Kuzey Amerika'ya
tanıtılmış.
14. yüzyılda Katalonya-Provence'daki Yahudi cemaatinde öne çıkan dini ve eğitsel
tartışmaların ortasında Hayy Ibn Yaqzan'a dikkat eden filozof Mose Narbonne vardı. Mose
Narbonne bir Provence yanlısı. Hayy Ibn Yaqzan'ın İbranice'ye çevirisini yazmış.17 Ayrıca
kitap hakkında yorum yazdı. Çatışma Katalonya tarafından kazanıldığında, Narbonne, İbn
Bajja ve İbn Tufayl gibi filozofların benzer düşünen bireylerin topluluklarından ziyade
tecrit içinde yaşamaları konusunda ikna olduklarından İspanya'ya göç etmiş.
Ben-Zaken, bu proje, tek bir kitabın dünya tarihini, belirli bir metnin okunmasının
kültürler arası bir anlatımını temsil ediyor. Bu metnin birçok okumasını, her biri bu
bağlamdaki belirli kültürel sorularla yönlendirilen farklı kültürel ve tarihsel bağlamlar
üzerinden çiziyor.18 Görevinin karmaşıklığı göz önüne alındığında, hedefine takdire şayan
bir dereceye ulaşıyor. İncelemenin her tarihsel bağlamda oynadığı rolü açıklamak için,
Ben-Zaken eldeki bağlam veya şekle ilişkin, ancak otodidaktizm temasıyla daha az ilgili
diğer temaları ele almalıdır.
Bu kitap, Avrupa toplumunun aydınlanma sürecini ve Ortaçağ'daki bilimsel
devrimi destekleyen en önemli kitaplardan biridir. O zaman Batı'daki Hay bin Yaqzan'ın
eleştirel çalışmalarının Arap dünyasında olanları çok aşması şaşırtıcı değilmiş.

16
İbid.
17
İbid., s. 175.
18
Ben-Zaken, Reading Hayy Ibn Yaqzan: A Cross-Cultural Reading of Autodidactism, (Baltimore: John
Hopkins University Pres, 2010), s. xii.

11
12