Katolički školski centar ''Ivan Pavao II'' Bihać

Srednja medicinska škola

ZAVRŠNI RAD
Interna medicina

Dijagnostičke metode kod plućnih oboljenja

Mentor: dr. med. Selma Pašagić Učenik: Amel Durić IVb

Bihać, veljača,2020.

1
Sadrţaj:
1. Uvod .................................................................................................................................................... 4
2. Anatomija respiratornog (dišnog) sustava ........................................................................................... 5
2.1. Nosna šupljina (Cavitas nasi) ....................................................................................................... 5
2.2. Nosni paranazalni sinusi ............................................................................................................... 5
2.3. Ţdrijelo (Pharynx) ........................................................................................................................ 6
2.4. Grkljan (Larynx)........................................................................................................................... 6
2.5. Dušnik (Trachea) .......................................................................................................................... 7
2.6. Dušnice ......................................................................................................................................... 7
2.7. Pluća ............................................................................................................................................. 7
3. Fiziologija respiratornog sustava ......................................................................................................... 8
4. Opšta simptomatologija oboljenja respiratornih organa ...................................................................... 9
4.1. Kašalj ............................................................................................................................................ 9
4.2. Sputum ......................................................................................................................................... 9
4.3. Hemoptizije i hemoptoje ............................................................................................................ 10
4.4. Dispneja ...................................................................................................................................... 10
4.5. Sviranje u grudima ..................................................................................................................... 10
5. Metodi pristupa plućnom bolesniku i dijagnostičke metode kod plućnih bolesnika ......................... 10
5.1 Anamneza .................................................................................................................................... 11
5.2. Inspekcija.................................................................................................................................... 11
5.2.1. Cheyne-Stokesovo disanje................................................................................................... 12
5.2.2. Kussmaulovo disanje ........................................................................................................... 12
5.2.3. Biotovo disanje .................................................................................................................... 12
5.3. Palpacija ..................................................................................................................................... 12
5.3.1. Fremitus, fremitus pectoralis ............................................................................................... 13
5.4. Perkusija ..................................................................................................................................... 13
5.5. Auskultacija ................................................................................................................................ 13
6. Ispitivanje plućne funkcije ................................................................................................................ 14
6.1.Spirometrija ................................................................................................................................. 14
6.1.1. Vitalni kapacitet (VC) ......................................................................................................... 16
6.1.2. Forsirani (ili maksimalni) ekspiratorni volumen (FEV1 ili MEVs) ..................................... 16
6.1.3. Izračunavanje odnosa FEV1/VC (ili MEVs/VC) ................................................................. 16
6.1.4. Rezidualni volumen (RV).................................................................................................... 16
6.2 Ispitivanje respiratornih gasova u krvi ........................................................................................ 17

2
 6.3. Mjerenje difuzijskog kapaciteta (transfer-faktor) pluća ............................................................. 17
6.4. Tjelesna pletizmografija ............................................................................................................. 17
6.5. Rastezljivost pluća ...................................................................................................................... 17
7. Laboratorijski pregledi krvi, ispljuvka i pleuralnog punktata ........................................................... 18
7.1. Citodijagnostika.......................................................................................................................... 19
7.2. Bronhoskopija ............................................................................................................................ 19
8. Biopsijske metode ............................................................................................................................. 20
8.1. Biopsija pleure............................................................................................................................ 20
8.2. Medijastinoskopija (po Carlensu) .............................................................................................. 20
8.3. Torakotomija sa biopsijom pluća ............................................................................................... 20
8.4. Pregledi eksudata i transudata .................................................................................................... 20
9. Ispitivanje distribucije gasova u plućima .......................................................................................... 21
9.1. Kapnografija ............................................................................................................................... 21
10. Ispitivanje difuznog kapaciteta pluća .............................................................................................. 22
10.1. Difuzni kapacitet pluća za ugljični monoksid (DLco).............................................................. 22
11. Gasne analize i acidobazno stanje ................................................................................................... 23
11.1. Gasne analize ............................................................................................................................ 23
11.2. Ispitivanje acidobaznog stanja .................................................................................................. 23
11.2.1. Vrijednost pH .................................................................................................................... 24
11.2.2. Vrijednost PaCO2 .............................................................................................................. 24
11.2.3. Vrijednost bikarbonata ...................................................................................................... 24
12.2. Rendgenski snimak (radiografija) pluća ................................................................................... 24
12.3. Tomografija (stratigrafija, planigrafija).................................................................................... 25
12.4. Kimografija .............................................................................................................................. 25
12.7. Angiopulmografija ................................................................................................................... 26
12.8. Kinematografija ........................................................................................................................ 27
12.9. Radiografija (fluorografija) ...................................................................................................... 27
13. Zaključak ......................................................................................................................................... 28
14. Literatura ......................................................................................................................................... 29
15. Konzultacijski list ............................................................................................................................ 30

3
1. Uvod

Sustav dišnih organa (Apparatus respiratorius) tvore dišni putovi koji dovode vanjski,
atmosferski zrak u pluća gdje se zbiva izmjena plinova između zraka i krvi.

Dišni putevi započinju nosnom šupljinom iz koj zrak prelazi u ţdrijelo pa potom u
grkljan a iz grkljana prolazi dušnikom i dušnicama u pluća.

Disanje (respiratio) je ritmična ventilacija pluća, koja je povezana s izmjenom plinova

u kojoj hemoglobin prenosi kisik iz pluća u tkiva, a istodobno krv u tkivu preuzima
ugljični dioksid i izlučuje ga u plućima. Brojni patološki poremećaji uzrokuju oštećenje
plućne funkcije.

Centar za disanje (u produţenoj moţdini) ne djeluje izravno na pluća već na dišnu

muskulaturu (ošit, međurebarne i trbušne mišiće) podraţuje ih i dovodi do njihove
kontrakcije i relaksacije.

U nekim oboljenjima ova oštećenja su neodvojivi dio kliničke slike same bolesti, a u
nekim drugim dominiraju. Stoga se izučavaju i poznavaju plućne funkcije danas
poklanja sve veća paţnja.

Pri tome treba imati na umu da su funkcija i anatomska struktura uzročno povezane i
tako da bolje poznavanje anatomije pluća olakšava razumijevanje i tumačenje funkcije i
obratno.

U posljednje vrijeme je prisutna tendenca kvantifikacije, odnosno stupnivanja

intenziteta svih patoloških procesa, te subjektivnog doţivljaja tegoba od strane svakog
pacijenta.

Pristup analizi najčešćih simptoma bolesti respiratornog sustava predstavlja teţnju da

se maksimalno objektivizira subjektivni osjećaj tegobe za potrebu postavljanja
dijagnoze pojedinog kliničkog entiteta.

S druge strane je nastojanje da se što je moguće objektivnije diferencira subjektivni

osjećaj tegobe od realnog postojanja simptoma i znakova prisutne bolesti.

4
2. Anatomija respiratornog (dišnog) sustava

Dišni sustav započinje nosom i ustima i nastavlja se preko dišnih putova do pluća, u
kojima se kisik iz zraka izmjenjuje s ugljičnim dioksidom iz tjelesnih tkiva.

Pluća, najveći dio dišnog sustava, nalikuju velikim ruţičastim spuţvama koje gotovo
ispunjavaju prsište.

Uloga dišnog sustava je izmjena dvaju plinova, kisika i ugljičnog dioksida. Izmjena se
odvija između milijuna plućnih mjehurića i kapilara koje ih okruţuju.

Udahnuti kisik kreće se od alveola u krv kapilara a ugljični dioksid iz krvi kapilara u
alveole.. Funkcije dišnog sustava su u prvom redu odnos kisika u pluća, prijenos kisika
u krv i izbacivanje otpadne tvari, ugljikova dioksida.

2.1. Nosna šupljina (Cavitas nasi)

Ona predstavlja prostor u sredini koji je podjeljen nosnom pregradom (septum nasi) na
dva dijela. Nosnice (nares dio su nosa kojim se nosna šupljina otvara prema van.

Na lateralnim stijenkama nosne šupljine izbočuju se tri zavinute nosne školjke

(conchae) koje omeđuju gornji, srednji i donji nosni hodnik.

Stijenke nosne šupljine obloţene su sluznicom s trepetljikastim epitelom a ispod nje je

gusti splet krvnih ţila. Nosna sluznica grije i vlaţi zrak pri disanju, a trepetiljke
zadrţavaju čestice prašine i nečistoću.

2.2. Nosni paranazalni sinusi

Oni se otvaraju u nosne šupljine. To su parne, zrakom ispunjene šupljine u gornjoj

čeljusti (sinus maxillares), čeonoj kosti (sinus sphenoidales) i sustavi šupljina (labirint)
rešetnice (sinus ethmoidales).

5
 Slika 1. Anatomija nosa i paranazalnih sinusa

2.3. Ţdrijelo (Pharynx)

Ţdrijelo je zajednički prostor za dišni i probavni sustav, pa kad sluţi disanju, ţdrijelom
prolazi zrak, a pri gutanju tu prolazi hrana.

2.4. Grkljan (Larynx)

Smješten je između ţdrijela i dušnika. Oblikuju ga četiri hrskavice. Na prednoj strani

vrata u sredini izbočena je hrskavičava tvorba poznata kao

Adamova jabučica koja je dosta izraţenija kod muškaraca. Iznad grkljana, pod
korijenom jezika nalazi se zasebna hrskavica nazvana grkljanski poklopac (epiglotis).

Slika 2. Anatomski položaj ždrijela i grkljana.

6
2.5. Dušnik (Trachea)

Predstavlja cijev koja se nastavlja na grkljan i oblikuje u 16 do 20 potkovastih

hrskavica. Lučni su dijelovi potkova sprijeda, a procijepe na straţnjoj strani zatvaraju
poprečni snopovi glatkih mišića.

Hrskavice su međusobno povezane elastičnim vezivom i njihova je zadaća da dušnik

uvijek drţe otvorenim za prolaz zraka.

2.6. Dušnice

Postoje lijeva i desna (bronchus dexter et sinister) i svaka ulazi u pripadajuću stranu
pluća. Lijeva dušnica se dijeli na dvije a desna na tri reţanjske (lobularne) grane za
svaki plućni reţanj.

Slika 3. Anatomski prikaz dušnika i dušnica.

2.7. Pluća

Pluća su dva lijevo i desno (pulmo dexter et sinister). Ispunjavaju veći dio prsišta.
Pluće ima svoj vrh (apex pulmonis) te udubljenu donju stranu bazu (basis pulmonis).
Na medijalnoj strani nalaze se vrata pluća (hilus pulmonis) kroz koje prolaze krvne i
limfne ţile. Svako pluće oblaţe serozna opna koja se naziva poplućnica (pleura). Ima
dva lista od kojih jedan pleura visceralle s. pulmonalis (ona oblaţe pluća) i porebrica
pleura parietalis (oblaţe rebra i gornju plohu ošita). Područije između pluća koje je

7
omeđeno pleuralnim listovima naziva se mediastinum. U njemu su smješteni srce,
velike krvne ţile, dušnik, jednjak i limfni čvorovi.

Slika 4. Anatomski prikaz pluća.

3. Fiziologija respiratornog sustava

Uloga respiratornog sistema je da osigura dopremu kisika u tkiva i otpemu ugljičnog

dioksida iz tkiva. Proces respiracije moţe se podijeliti u četiri glavna funkcijska dijela:

1. Plućna ventilacija - što zapravo predstavlja strujanje zraka u oba smjera između
atmosfere i alveola,

2. Difuzija kisika i ugljičnog dioksida između alveola i krvi

3. Prijenos kisika i ugljičnog dioksida krvlju i tjelesnim tekućinama do ćelija i od njih

4. Regulacija ventilacije i drugi aspekti respiracije

Disanje predstavlja jednu od osnovnih vitalnih funkcija svakog ţivog organizma.

Disanje se kod čovjeka obavlja putem mnogobrojnih mehanizama u kome respiratorni
sistem ima posebnu ulogu u odrţavanju pravilne razmjene gasova između spoljnje i
unutarnje sredine. U funkciji ovog sistema učestvuju respiratorni centar, centralni i

8
 periferni motorni 1neuron, grudni koš s disajnom muskulaturom i dijafragmom, pluća s
disajnim putevima i plućnim parenhimom, srce i krvni sudovi te krv.

Vazduh, koji sadrţi kiseonik, iz spoljne sredine mehaničkim procesom disanja ulazi u
alveole te putem arterijske krvi dospijeva do tkiva. U krvi se kiseonik vezuje za protein
hemoglobin, koji se nalazi unutar crvenih krvnih stanica (eritrocita). Stanice tkiva
iskorištavaju kiseonik za svoje metaboličke potrebe, nakon toga stanice otpadne gasove
i druge produkte metabolizma odstranjuju u vensku krv koja dovodi ugljični dioksid do
pluća, te se on odstranjuje u spoljašnju sredinu.

Udisanje ili inspirijum je aktivna faza disanja, ono je uzrokovano širenjem zida
grudnog koša i spuštanjem dijafragme naniţe. Udah povećava volumen pluća.

Izdisanje ili ekspirijum je pasivna faza disanja, dijafragma se podiţe naviše, a zid
grudnog koša se suţava, što dovodi do povećanja pritiska unutar pluća, pritisak unutar
pluća izbacuje vazduh.

4. Opšta simptomatologija oboljenja respiratornih organa

U oboljenjima bronhija, pluća i pleure mnogi simptomi mogu biti zajednički, samo što
su u različitim omjerima zastupljeni.

4.1. Kašalj

Kašalj je najčešći simptom svih oboljenja respiratornih organa. On moţe biti suh
(oboljenja pleure i intersticijuma pluća), produktivan (akutni i hronični bronhitis,
apsces pluća), promukao (laringitis) ili moţe biti bitonalan (paraliza glasnih ţica).

4.2. Sputum

Ispljuvak moţe biti oskudan (bronhijalna astma) ili obilan (apsces pluća) i taloţiti se u
dva ili tri sloja. Zatim moţe biti mukoidan (gripozna pneumonija) ili purulentan (akutni
bronhitis) ili pak fetidan (gangrena pluća).

1
Keros, Andreis, Gamulin; Anatomija i fiziologija, udţbenik za učenike srednjih medicinskih škola, VII.
izdanje. Školska knjiga Zagreb, 2004.

9
 4.3. Hemoptizije i hemoptoje

Hemoptizije su iskašljavanje manjih količina krvi u vidu crvenih niti ili krvavih tačkica
na mukoidnom ili gnojnom ispljuvku. Hemoptoje su iskašljavanje čiste krvi i najčešće
su posljedica prskanja zida krvnih sudova. Ako se radi o kapilarima, hemoptoje su
manje obimne a kada dođe do prskanja zidova većih krvnih sudova, hemoptoje mogu
biti obimne.

4.4. Dispneja

Dispneja je disanje s naporom pri kome dolazi do osjećaja nedostatka vazduha, i u

teţim slučajevima, do angaţovanja respiratorne muskulature pri disanju naročito pri
ekspirijumu. Dispneja moţe biti subjektivan osjećaj nedostatka vazduha ili moţe biti
izazvana oboljenjima bronhija (bronhijalna astma), pluća, pleure, srčanih bolesti,
anemije i dr.

4.5. Sviranje u grudima

Sviranje u grudima koje se neki put čuje na daljinu kao ''škripanje u grudima''
(bronhijalna astma) ili stridor, koji se čuje kod opstrukcije traheje i većih bronhija.

4.6. Hipoksemija, hiperkapnija i respiratorna insuficijencija

Ove pojave prate razna oboljenja bronhija i pluća i najpouzdanije se utvrđuju

određivanjem gasova u krvi. Do hipoksemije dolazi usljed alveolne hipoventilacije, do
hiperkapnije usljed poremećaja perfuzije, a do manifestne globalne insuficijencije
usljed hipoventilacije i poremećaja difuzije gasova.

5. Metodi pristupa plućnom bolesniku i dijagnostičke metode kod plućnih

bolesnika

Prilikom pregleda bolesnika kod kojeg sumnjamo da se radi o nekoj respiratornoj

bolesti slijedi se određeni algoritam, na osnovu kojeg ćemo najbolje dokučiti o kojoj
vrsti bolesti se radi. Prije svega najbitniji je pristup samom pacijentu kao pojedincu,
pokušati saznati točne i konkretne informacije od pacijenta koje nam on sam mora reći,
to su 2informacije zašto i zbog čega se obratio ljekaru. Podaci koje dobijemo nazivaju

2
Katedra interne medicine Medicinskog fakulteta u Beogradu. Glavni urednik S. Stefanović; Medicinska knjiga Beograd - Zagreb, 1982.

10
se anamnestički podaci i oni imaju vaţnu ulogu u postavljanju konačne dijagnoze
bolesti.

Samo prije dvije do tri decenije zapravo do perioda poslije Drugog svijetskog rata, u
dijagnozi plućnih oboljenja , pored anamneze i fizičkim pregledima (inspekciji,
palpaciji i perkusiji te auskultaciji) poklanja se velika paţnja.

5.1 Anamneza

Prilikom uzimanja anamneze treba prije svega obratiti paţnju na kašalj i ispljuvak
(kako i koliko, u koje doba dana, otkad, zavisnost od dana i noći, vremenskih prilika;
sezona). Dispneja u napadima, u miru, pri naporu, stalno. Bol je karakterističan za
oboljenja kostalne pleure, traheje i eventualno zahvatanje brahijalnog pleksusa kod
karcinoma gornjeg reţnja (Pancoastov sindrom). Treba uzeti podatke o sadašnjoj i
ranijoj profesiji, što je naročito značajno kod profesionalnih oboljenja respiratornih
organa (silikoza, azbestoza itd), a zatim astme i hroničnog opstruktivnog bronhitisa i
emfizema pluća. U pogledu pušenja treba utvrditi od kada puši, koliko cigareta dnevno,
da li inhalira dim od cigareta i da li boravi duţe vremena u prostorijama u kojima se
mnogo puši. Značajni su i podaci o ranijim oboljenjima pluća (adhezivni pleuritis,
bronhiektazije) u bolesnika ili u njegovoj bliţoj porodici. Od fizičkih metoda još uvijek
su dijagnostički veoma značajne inspekcija, palpacija, perkusija i auslultacija).

5.2. Inspekcija

Prije svega treba zapaziti eventualne promjene u obliku grudnog koša (lijevkast toraks,
bačvast, ''kokošije grudi'', kruškast toraks ''grudni koš obućara'') i kičmenog stuba
(gibus, kifoskolioza, fenomen brojanica). Međurebarni prostori mogu biti prošireni kod
izliva ili suţeni kod fibrotoraksa i prostranih pleuralnih sraslica. Nadključne jame su
izbočene kod emfizema pluća, a pokreti rebara smanjeni kod izliva, pneumotoraksa i
fibrotoraksa. Treba pratiti frekvenciju disanja, oblik i ritam disanja; Cheyne-Stokesovo
periodično disanje kod podignutog praga nadraţaja centra za disanje prema CO2,
Kussmaulovo disanje u acidozi i Biotovo isprekidano disanje. Moţe postojati oteţano i
ubrzano disanje i bez organskih promjena na respiratornim organima. To se naziva
>>nervni disajni sindrom<< koga sačinjavaju sljedeći simptomi: dispneja, nesvjestica,
stezanje ispod grudi poput obruča, ţigovi u predjelu vrata srca.

11
Neki autori taj sindrom nazivaju vegetativnom ili cirkulatornom distonijom, a drugi
kardiovaskularnim sindromom. Inspekcijom kod plućnog bolesnika treba utvrditi
eventualno postojanje cijanoze. Cijanoza se ispoljava kada sadrţaj redukovanog
hemoglobina u koţnim kapilarima prelazi vrijednos od 5 g%.

5.2.1. Cheyne-Stokesovo disanje

Oblik disanja pri kojem se izmjenjuju intervali brzog i dubokog disanja (hiperpneja) s
intervalima potpunog prestanka disanja (apneja). U hiperpnoičnom valu disanje se
najprije pojačava, a zatim oslabljuje. Uzrok takvog disanja je smanjena podraţljivost
centra za disanje u bolesti (dekompenzacija srca, uremija) ili u snu (osobito u
novorođenčeta), a moţe ga prouzročiti i sniţen parcijalni tlak ugljičnog dioksida u krvi
(boravak na velikim visinama).

5.2.2. Kussmaulovo disanje

Predstavlja hiperventilaciju sa dubokim, teškim udisajem kao odgovorom na

metaboličku acidozu. Pojavljuje se pri diabetičkoj ketoacidozi, akutnom renalnom
zatajenju, laktičkoj acidozi, te pri trovanju salicilatima i metanolom. Iako pacijent
moţda nisu svjesni toga, povećava im se frekvenca disanja i čini se da su ''gladni
zraka''.

5.2.3. Biotovo disanje

Biotovo disanje predstavlja nepravilno disanje po ritmu, frekvenci i dubini. najčešće su

prisutne apneje koje se smjenjuju s nekoliko plitkih i nepravilnih udisaja. Pauze se
javljaju nepravilno. Javlja se kod oboljenja centralnog nervnog sistema, meningitisa.

5.3. Palpacija

Palpiraju se podključne, natključne i pazušne jame i traţi eventualno postojanje ţlijezda

(kod malignih neoplazmi bronhija, pluća, pleure i medijastinuma). Određuje se fremitus
pectoralis time što se kaţe bolesniku da izgovara određene riječi: taraba, trideset tri i
slično. Kod infiltrativnih procesa u plućima (krupozna pneumonija i dr.) na dlanovima
ruku poloţenih na grudni koš fremitus je pojačan, dok je kod pleuralnih izliva,
pneumotoraksa i emfizema pluća fremitus oslabljen.

12
5.3.1. Fremitus, fremitus pectoralis

Fremitus (engl. fremitus) vibracije koje se osjete pri palpaciji npr. bronhalni fremitus
koji se osjeti pri palpaciji grudnog koša u osobe koja ima hronični bronhitis, a vibracije
nastaju prolaskom vazduha kroz krupne bronhije u kojima je sluz čvrsto priljubljena uz
lumen bronha.

Fremitus pectoralis - govorni fremitus, predstavlja treperenje zida grudnog koša, koji
nastaje kao posljedica proizvedenih vibracija u laringsu pri izgovaranju određenih
riječi, što se prenosi naniţe u bronhije. Vibracije se palpiraju dlanovima
šakapostavljenim na zid grudnog koša pri izgovaranju dubokih samoglasnika, poslije
tvrdih suglasnika.

5.4. Perkusija

Danas se jedino sluţimo perkusijom prst - prst. Iznad normalnih pluća dobije se
perkusijom jasan, dug i dubok perkutorni zvuk. Iznad dijelova pluća u kojima nema
vazduha u alveolama pri perkusiji se dobija tih, kratak i visok perkutorni zvuk. Tad
kaţemo da postoji perkutorna tmulost.

Ako se dobije takav perkutorni zvuk na plućima, tada se radi o plućnoj infiltraciji,
krupoznoj pneumoniji, pleuralnom izlivu ili tzv. švarti pleure. Međudim, perkutorna
tmulost moţe da se dobije samo u slučajevima kada je infiltracija u plućima najmanje
veličine manje jabuke i blizu zida grudnog koša, dubine od koţe najviše 5 cm.

Kod pneumotoraksa i većih kavernih u plućima moţe se perkusijom dobiti timpaničan

perkutorni zvuk. U mlađih zdravih ljudi dijafragma je pri disanju pokretljiva za 5-6 cm.
Ova pokretljivost dijafragme se određuje na taj način što se perkutuje odozgo prema
dole, prvo u dubokom ekspirijumu a potom u maksimalnom ekspirijumu.

5.5. Auskultacija

Danas se praktički upotrebljavaju samo biaurikularni stetoskopi. Napušteni su drveni

stetoskopi. Također je napušteno i osluškivanje disanja i popratnih šušnjeva direktnim
naleganjem, preko maramice ili bez nje.

13
Normalno se nad plućima čuje samo inspirijum kao vezikularno disanje. Način
nastajanja šuma normalnog vezikularnog disanja još nije u potpunosti objašnjen. U
posljednje vrijeme se on sve manje pripisuje inspiracionom širenju alveola i
pretpostavlja se da je izraz stvaranja vrtloga pri brzom prolazu vazduha u manjim
bronhijama prema treminalnom bronhiolama kada se naglo širi bronhijalno stablo u
cijelini.

6. Ispitivanje plućne funkcije

Osnovni zadatak plućne funkcije jeste adekvatna oksigenacija krvii eliminacija

ugljičnog dioksida iz krvi u toku bilo kakvog metaboličkog stanja organizma.
Zahvaljujući tehničkom usavršavanju elektronskih uređaja u posljednje vrijeme sve
više se koriste testovi koji se zasnivaju na osobenostima međusobnog i istovremenog
odnosa protoka i volumena (npr. krivulja protok - volumen) u toku forsiranog
ekspirijuma.

6.1.Spirometrija

Spirometrija je mjerenje zapremine vazduha koju pluća udišu.To je veoma jednostavan

i pouzdan metod, jedan od najstarijih metoda kliničkog ispitivanja plućne funkcije.

Slika 5. Spirometrija

Ona je jednostavna i bezbolna dijagnostička metoda. Ona predstavlja jedan od

osnovnih testova za procjenu plućne funkcije. Spirometrija ne traje dugo, ekonomski je

14
prihvatljiva te bezbolna, međutim traţi potpunu suradnju pacijenta i tehničara koji
sudjeluje u izvođenju testa, budući da rezultat ovisi o kvaliteti napravljene pretrage.

Spirometrija je nezaobilazna u dijagnostici i praćenju bolesti dišnih puteva, ali i niza

drugih bolesti.

Daje nam uvid u mogućnost postojanja opstruktivnih i/ili restriktivnih smetnji

ventilacije. U upotrebi su razni testovi.

Slika 6 . Spirometrijski volumeni i kapaciteti pluća.

TLC ═ totalni plućni kapacitet, VC ═ vitalni kapacitet, RV ═ rezidualni volumen,

FRC ═ funkcioni rezidualni kapacitet, TV ═ disajni volumen, ERV ═ ekspiratorni
rezidualni volumen, MEVs ═ maksimalni ekspiratorni volumen u prvom sekundu
forsiranog ekspirijuma, FVC ═ forsirani vitalni kapacitet koristi forsirani ili
maksimalni ekspiratorni volumen (FEV1 ili MEVs) koji označava zapreminu vazduha
koja se izduva iz pluća u prvom sekundu forsirano odnosno maksimalnog ekspirijuma.

Vitalni kapacitet i MEVs mjere se direktno aparatom spirometrom i određivanje ove

dvije vrijednosti čini tzv. malu spirometriju koja se često koristi i u ambulantnom radu.
Vrijednost RV, FRC i TLC ne mogu da se mjere neposredno spirometrijskim metodom.
Za određivanje RV primjenjuju se posebni dodatni uređaji zasnovani na principu
razblaţenja udisanog helijuma ili na principu ispiranja azota iz pluća, što omogućuje
mjerenje FRC. Zatim se RV izračunava po obrascu RV ═ FRC - ERV, pri čemu se

15
 ERV dobija direktno spirometrijom. Na kraju se izračunava TLC po obrascu TLC ═
VC + RV. Rezultati spirometrijskih testova tumače se tako što se izmjerene vrijednosti
plućnih volumena i kapaciteta uspoređuju s normalnim tabličnim vrijednostima za
ispitivanu osobu. Smanjenje vrijednosti VC i TLC ukazuje na restriktivni tip
poremećaja ventilacije pluća.

6.1.1. Vitalni kapacitet (VC)

VC je zapremina vazduha koja se ispuše iz pluća ekspirijumom do kraja, poslije

maksimalnog inspirijuma. Smanjena vrijednost vitalnog kapaciteta u odnosu na
normalnu vrijednost ukazuje na restriktivni tip insuficijencije ventilacije pluća

6.1.2. Forsirani (ili maksimalni) ekspiratorni volumen (FEV1 ili MEVs)

Ovaj test označava zapreminu vazduha koja se ispuše iz pluća u prvom sekundu
forsiranog i maksimalnog ekspirijuma. U bolesnika s opstrukcijom disajnih puteva ova
zapremina je smanjena, ukoliko je opstrukcija veća.

6.1.3. Izračunavanje odnosa FEV1/VC (ili MEVs/VC)

Ovaj test pokazuje dio vitalnog kapaciteta ispuhan u prvom sekundu forsiranog
ekspirijuma. Odnos je povećan u restriktivnom tipu, a smanjen u opstruktivnom tipu
insuficijencije ventilacije pluća.3

6.1.4. Rezidualni volumen (RV)

Rezidualni volumen je zapremina vazduha koja ostaje u plućima na kraju dubokog

ekspirijuma i koja je, putem disajnog stabla, u vezi s atomsferskim vazduhom. Mjeri se
tzv. dilucionim metodom pomoću internog gasa (najčešće helijum ili azot) a uvećana
vrijednost u odnosu na totalni plućni kapacitet (TLC) ukazuje na prekomjernu
naduvanost (hiperinflacija) pluća.

3
Katedra Interne medicine Medicinskog fakulteta u Beogradu. Glavni urednik S. Stefanović; Medicinska knjiga
Beograd-Zagreb, 1982.

16
6.2 Ispitivanje respiratornih gasova u krvi

Odnosno mjerenje parcijalnih pritisaka ugljen-dioksida i kiseonika neophodno je za

procjenu respiratorne funkcije pluća. Poznavanje vrijednosti parcijalnog pritiska ugljen-
dioksida u arterijskoj krvi (PaCO2) omogućuje najpouzdaniju ocjenu adekvatnosti
ukupne (alveolne) ventilacije pluća (alveolna hiperventilacija), dok vrijednost iznad 45
mmHg ukazuju na nedovoljnost ukupne plućne ventilacije. Vrijednost PaO2 manja od
normalne vrijednosti ukazuje na nedovoljnu oksigenisanost arterijske krvi
(hipoksemija).

6.3. Mjerenje difuzijskog kapaciteta (transfer-faktor) pluća

Ova metoda za ugljen-monoksid pruţa uvid u stanje ovog procesa u plućima i za

kiseonik (usljed sličnog ponašanja ugljen-monoksida i kiseonika u tom pogledu). Danas
je moguće ovom meotodm ispitivanja izmjeriti volumen kapilarne krvi u plućima (koji
je znatno smanjen u panacinusnom emfizemu na primjer) i posebno kapacitet difuzije
same alveokapilarne membrane (koji je znatno smanjen u fibrozama pluća).

6.4. Tjelesna pletizmografija

Predstavlja savremeni metod mjerenja ukupnog otpora u disajnim putevima (Raw) i

ukupne zapremine vazduha u grudnom košu (TGV). Relativno jednostavno rukovanje
komplikovanim uređajima ovog metoda daje precizne i reproduktibilne podatke, što se
sve više koristi pri procjeni plućne ventilacije.

6.5. Rastezljivost pluća

Ispituje se mjerenjem zapremine vazduha što se unese u pluća pri promjeni pleuralnog
(ili ezofagusnog) pritiska od jednog centimetra vodenog stuba (komplijansa pluća).
rastegljivost je smanjena kada postoji difuzna fibroza plućaa povećana u emfizemu
pluća. Pored navedenih metoda i proba, pomoću kojih se ispituje i procijenjuje vrsta
osnovnog oštećenja plućne funkcije, u posebnim laboratorijama i kabinteima
primjenjuju se mnogi drugi testovi i metodi koji omogućuju detaljniju i precizniju
dijagnostiku poremećaja funkcije.

17
7. Laboratorijski pregledi krvi, ispljuvka i pleuralnog punktata

Od laboratorijskih pregleda krvi za postavljanje dijagnoze plućnih oboljenja imaju

značaja: sedimentacija eritrocita (ubrzana u anemičnih bolesnika, malignih neoplazmi i
infektivnih oboljenja, normalna kod astme, usporena kod dekompenzovanog plućnog
srca i kod poliglobuličnih bolesnika u hroničnoj plućnoj insuficijenciji), broj leukocita
(povećan kod gnojnih oboljenja bronhija i pluća, a normalan kod astme i nekih drugih
oboljenja pluća), leukocitna formula s utvrđivanjem eozinofilije kod alergijske
bronhijalne astme i ehinokokusa pluća, kao i gljivičnih oboljenja, vrše se određivanja
titra hladnih aglutinina, serološke reakcije vezivanja komplemenata i druga imunološka
ispitivanja. Ona su posljednjih godina značajna i za dijagnosticiranje alergijske
bronhalne astme.

Nazivom ispljuvak (sputum) obuhvaćena je sekrecija sluznica ne samo bronhijalnih

grana i alveola već i sve izlučevine iz usne šupljine, nosa, ţdrijela i paranazalnih
šupljina. To znači da pregledom ispljuvka dobijene rezultate treba procijenjivati i
prema tome kako je uzet ispljuvak na pregled.

U zdravih osoba su intrapulmonalni vazdušni putevi sterilni. U njima se i normalno

stavra 50 - 100 ml serozno-sluzavog sekreta dnevno. Taj sekret kao ''tepih'' oblaţe
vazdušne puteve. Trepljasti epitel pokreće ''tepih'' na kome su nakupljene čestice
prašine i eventualne klice, prema glotisu.Hrka njem se proguta sekret sa svim
neţeljenim česticama prašine, bakterijama i td. i na taj način u normalnim prilikama
dolazi do fiziološkog odrţavanja normalne funkcije vazdušnih puteva.

Mikroskopski se u ispljuvku mogu naći granulociti a kod alergijskih oboljenja bronhija

i nosa eozinofilni granulociti, kod apscesa pluća, usljed raspadanja plućnog tkiva,
elastična vlakna, kod postojanja eozinofilije ispljuvka Charcot-Leydenovi kristali koji
nastaju raspadanjem eozinofilnih granulocita iz njihovih granula, a zatim ćelije srčane
mane (alveolni makrofagi sa fagocitovanim raspadnim produktima hemoglobina),
izazivači bolesti: gljivice, ehinokokusne kukice, bakterije i td. U mnogim slučajevima
infektivnog oboljenja respiratornih organa potrebno je izvršiti bakteriološki pregled
sputuma. To ima poseban značaj kada treba antibiogramom odrediti osjetljivost klica
na antibiotike.

18
Makroskopski treba skupljanjem u posebne posude odrediti količinu ispljuvka za 24h.
Tom prilikom treba obratiti paţnju i na izgled ispljuvka: serozan, bistar, zamućen,
sluzav, gnojav, pjenušav ili sukrvičav (hemoptizije=sluz+krv). U nekim slučajevima
bolesnik iskašljava čistu krv (hemoptoja). Po boji ispljuvak moţe biti: providan,
staklast, ţut,zelen, rđast, ciglast, crven ili malinast. U asmatičara se u ispljuvku nađe u
nekim slučajevima zgrušana bjelančevina u vidu otisaka bronhija, koji liče na grančice,
ili se na malom uvećanju uočavaju Curschmannove spirale.

7.1. Citodijagnostika

Citodijagnostika ima veliki značaj kod karcinoma bronhija. Vrši se bojenje po

Papaniclaou ili se ispljuvak stavlja u parafin i vrši histološko ispitivanje. Ne treba se
zadovoljiti samo jedim pregledom ako klinički postoji sumnja na malignitet.
Citodijagnostika je dijagnostička metoda koja se zasniva na mikroskopskom pregledu
ćelija koje se spontano ljušte sa epitelnih površina ili ćelija koje se dobivaju
ekspresijom, punkcijom ili aspiracijom različitih struktura (ciste, tumori).

7.2. Bronhoskopija

Bronhoskopija se izvodi u svim slučajevima u kojima postoji oboljenje većih grana

bronhija, a na drugi način nije moguće postaviti etiološku dijagnozu. Indikacije za
vršenje bronhoskopije su:

a) Sumnja na karcinom bronhija,

b) Kašalj koji ne prolazi na uobičajnu terapiju,

c) Krv u ispljuvku nejasne etiologije,

d) Odstranjenje stranog tijela,

e) Pregled operacionog polja prije zahvata kod apscesa, karcinoma, tuberkuloze i

bronhiektazija.

Bronhoskopiju ne treba vršiti u starijih i iznemoglih bolesnika a naročito ne u

slučajevima u kojima od toga ne zavisi preduzimanje nekih terapijskih mjera. Za
vrijeme bronhoskopije treba uzeti materijal za bakteriološko, rtiološko i histološko

19
ispitivanje. U mnogim slučajevima na bronhoskopiju se nadoveţe i bronhografsko
ispitivanje.

8. Biopsijske metode

8.1. Biopsija pleure

Biopsija pleure se vrši punkcijom pomoću sterilne igle, lako se izvodi ako se
rendgenski utvrdi postojanje eksudata ili tumora. Iz tog razloga treba uvijek prethodno
rendgenski odrediti mjesto biopsije. Biopsija pleure kao dijagnostička metoda se vrši
kada etiologija pleuralnog izljeva ostane nerazriješena te nakon višestrukih
torakocenteza. Poboljšane laboratorijske tehnike, novije dijagnostičke pretrage za
pleuralnu tekućinu i torakoterapija, učinile su da je biopsija pleure manje potrebna.

8.2. Medijastinoskopija (po Carlensu)

Medijastinoskopija predstavlja dijagnostičku metodu koja se vrši počev od juguluma

uzduţ prednje strane traheje. Indikacije za ovu pretragu su: procesi u blizini hilusa
nejasne etiologije, procjena operabilnosti ili neoperabilnosti bronhijalnih i ezofagusnih
karcinoma, a i utvrđivanje postojanja karcinoma u nejasnim slučajevima. Ova metoda
se ponekad izvodi udruţeno s bronhoskopijom ili sa ezofagoskopijom.

8.3. Torakotomija sa biopsijom pluća

Metoda se koristi u dijagnostikovanju nejasnih difuznih zasjenčenja pluća. Vrši se u

intratrahealnoj anesteziji. Poslije operacije stavi se pleuralni dren.

Poduhvat nije opasan, ima prednost nad perkutanom biopsijom pluća, kojom se ne
dobija dovoljna količina materijala za histološko ispitivanje. Kontraindikacije za
torakotomiju i plućnu biopsiju su: povišen pritisak u pulmonalnoj arteriji i hemoragična
dijateza.

8.4. Pregledi eksudata i transudata

Ovi pregledi su izloţeni kod oboljenja pleure. Eksudat predstavlja serozni izljev koji
nastaje usljed zapaljenja sluznice ili seroza, prelaskom tečnosti i ćelijskih elemenata iz
kapilara koji su zbog zapaljenja povećane propustljivosti.

20
 Transudat dolazi od latinske riječi, označava tekućinu koja je prošla kroz membranu ili
je izašla iz krvi pod utjecajem hidrodinamskih utjecaja (transudacija). Nakuplja se u
međustaničnim prostorima ili tjelesnim šupljinama kao edemska tekućina.

9. Ispitivanje distribucije gasova u plućima

Za ispitivanje distribucije (raspodjele) gasova u plućima postoji nekoliko metoda

zasnovanih na različitim principima. Među njima se najčešće primjenjuju
kapnografija.

9.1. Kapnografija

Kapnografija je dijagnostička metoda ona se sastoji od kontinuiranog registrovanja

koncentracije ugljen-dioksida u u izdahnutnom vazduhu pri mirnom disanju pomoću
aparata koji se zove kapnograf. Tom prilikom dobija se kapnografska krivulja koja se
tumači kvalitativno (posmatranjem oblika) ili kvantitativno (mjerenjem koncentracije
izdahnutog ugljen-dioksida.

U toku inspirijuma kapnografska krivulja pokazuje nulu jer registruje prolazak

atosferskog vazduha u kome je koncentracija ugljičnog-dioksida minimalna. U
početnom dijelu ekspirijuma u zdravih osoba kapnografska krivulja pokazuje strmi
porast, a zatim naglo prelazi u skoro horizontalni dio koji označava da u daljem toku
ekspirijuma ugljični-dioksid ravnomjerno izlazi iz pluća. Između normalnog i
patološkog kapnograma postoji prelazni oblik koji označava lakši poremećaj
distribucije gasova u plućima.

Mjerenjem koncentracije ugljičnog dioksida na završnom dijelu kapnografske krivulje

moţe se izračunati parcijalni pritisak ugljičnog dioksida u alveolnom vazduhu (PaCO2).
Ako se istovremeno sa kapnografskim snimanjem uzme uzorak arterijske krvi za gasne
analize i izmjeri parcijalni pritisak ugljičnog dioksida u arterijskoj krvi (PaCO 2), moţe
4
se izračunati arterijsko-alveolna razlika pritisaka ili gradijent za ugljični dioksid koji
normalno iznosi manje od 5 mm Hg.


4
Interna medicina; Boţović Borislav, Burijan Jovan, Danilović Vojislav, Đorđević S. Boţidar, Glišić
Ljubiša, Jovanović Vasilije, Konečin Josip, Perišić Vera, Stefanović Stanoje. Glavni urednik Stanoje
Stefanović, Medicinska knjiga Beograd-Zagreb 1982. godina.

21
 10. Ispitivanje difuznog kapaciteta pluća

Difuzija gasova kroz alveokapilarnu membranu moţe se ispitati određivanjem brzine

difuzije kiseonika ili ugljičnog monoksida iz alveolnog vazduha u krv u plućnim
kapilarima. Zbog veće pogodnosti za rutinsku primjenu za ovu svrhu se najčešće
primjenjuje test mjerenja difuzije ugljičnog monoksida.

10.1. Difuzni kapacitet pluća za ugljični monoksid (DLco)

Ispituje se metodom jednog udaha ili metodom disanja u duţem vremenskom periodu
(steady state tehnika). Prvi način je zbog manjeg utroška vremena znatno više u
upotrebi. Pri ovom ispitivanju bolesnik udiše smjesu gasova s vrlo malom,
neškodljivom, koncentracijom ugljičnog monoksida koja iznosi ispod 0,3%.

Rezultat se određuje brojem mililitara ugljičnog monoksida koji se prenese iz alveolnog

vazduha u kapilarnu krv u plućima preko alveokapilarne membrane na minut za razliku
parcijalnog pritiska od 1 mm Hg. Ova vrijednost naziva se transfer-faktor i izraţava se
u jedinicama mlCO/min./mm Hg.

Dobijeni rezultati uspoređuju se s predviđenim normalnim vrijednostima iz tablica.

Veličina transfer-faktora zavisi od stanja same alveokapilarne membrane (njene
površine i debljine) kao i od količine krvi u plućnim kapilarima.

Kada se nađe promjena vrijednosti transfer-faktora, čini se korak dalje u ovim

ispitivanjima tako što se istom aparaturom moţe odrediti posebno difuzioni kapacitet
membrane (Dm), a posebno volumen kapilarne krvi u plućima (Vc) pa se tako bliţe
dobija uvid u mehanizam poremećaja difuzije gasova u plućima.

Smanjenje transfer-faktora za ugljični monoksid nalazi se u bolesnika sa zadebljanjem

alveokapilarne membrane (difuzne fibroze pluća) ili sa smanjenjem disajne površine
(potpuna opstrukcija jednog dijela disajnih puteva, hirurško odstranjenje jednog dijela
pluća). Niska vrijednost transfer-faktora u bolesnika sa emfizemom plućs dovodi se u
vezu kako sa smanjenjem disajne površine tako i sa redukcijom kapilarne mreţe u
plućima.

 Radosavljević A.; Plućne bolesti, Medicinska knjiga, Beograd-Zagreb, 1951.

22
Povećana vrijednost transfer-faktora nalazi se u bolesnika s povećanim volumenom
kapilarne krvi u plućima (zastojna srčana insuficijencij, urođene srčane mane).

11. Gasne analize i acidobazno stanje

11.1. Gasne analize

Gasne analize obuhvataju određivanje vrijednosti respiratornih gasova (kiseonika i

ugljen dioksida) u arterijskoj krvi. Uzorak krvi uzima se iz neke dostupne arterije (a.
brachialis, a. radialis) ili iz arteriola perifernih dijelova tijela (jagodice prsta ili ušne
školjke).

Savremeni analizatora omogućuju da se u uzroku arterijske krvi brzo i lako odrede

parcijalni pritisci kiseonika (PaO2) i ugljen dioksid (PaCO2). Osim toga, kao pokazatelj
vrijednosti kiseonika određuje se pomoću oksimetra i saturacija arterijske krvi
kiseonikom (SaO2), što predstavlja procent zasićenja hemoglobina kiseonikom.

PaO2 normalno iznosi preko 80 mm Hg i njegova vrijednost fiziološki lako opada s

godinama ţivota. SaO2 normalno iznosi preko 94% HbO2. PaCO2 u zdravih osoba
iznosi između 35 i 45 mm Hg i ne mjenja se sa starošću.

Nalaz hipoksemije i hiperkapnije u arterijskoj krvi, otkriva da je u ispitivanog bolesnika

došlo do teţeg oštećenja disajnih organa tako da plućna funkcija u cjelini nije u stanju
da izvrši svoj osnovni zadatak a to je odrţavanje normalnog sadrţaja respiratornih
gasova u arterijskoj krvi.

Prvi stepen ovakvog oštećenja praćen je samo hipoksemijom (parcijalna respiratorna

insuficijencija). Pri daljem pogoršanju plućne funkcije uz hipoksemiju se nalazi i
hiperkapnija (globalna respiratorna insuficijencija).

11.2. Ispitivanje acidobaznog stanja

Obuhvata određivanjetri vaţna pokazatelja u arterijskoj krvi. To su pH, PaCO2 i

bikarbonati. Ove tri vrijednosti stoje u sloţenoj međusobnoj vezi koju izraţava
Henderson-Hasselbalchova jednačina.

23
Za određivanje acidobaznog statusa nije dovoljno mjerenje jednog od ova tri parametra
već moraju da budu poznata sva tri. Dva se mjere (pH i PaCO2) u uzorku arterijske krvi
pomoću analizatora, a treći (bikarbonati) se izračunava na osnovu gornje jednčine.

11.2.1. Vrijednost pH

Ona odraţava kako funkciju pluća (koja primarno utiče na PaCO2) tako i na
metaboličke procese u organizmu (koji neprekidno stvaraju kisele produkte). Normalna
vrijednost pH u arterijskoj krvi se kreće između 7,35 i 7,45. Smanjenje pH u arterijskoj
krvi ispod 7,35 zove se acidoza, a povećanje preko 7,45 zove se alkaloza.

11.2.2. Vrijednost PaCO2

Pomaţe da se u bolesnika s oboljenjima disajnih organa uoči primarni poremećaj

acidobaznog stanja koji prolazi iz poremećaja PaCO2. Kada postoji alveolna
hipoventilacija, PaCO2 raste a pH opada te nastaje respiratorna acidoza. Kada postoji
alveolna hiperventilacija, PaCO2 opada a pH raste te nastaje respiratorna alkaloza.

11.2.3. Vrijednost bikarbonata

Svojim promjenama ukazuje na poremećaje u metabolizmu što dovode do povećanja ili

smanjenja metaboličkih kiselina koje se zovu još i neisparljive ili fiksne kiseline za
razliku od isparljive ugljene kiseline. Međutim, koncentracija bikarbonata nađena u
datom uzorku krvi (aktuelni bikarbonati) moţe da se mjenja i u toku kompenzacije
respiratornih poremećaja acidobaznog stanja i stoga ne odraţava samo primarni
metabolički poremećaj.

Elektronski pojačivač slike sa televizijskim uređajem omogućuje radioskopiju pluća pri

kojoj se detalji bolje uočavaju nego pri običnoj radioskopiji a zračenje bolesnika je
svedeno na najmanju mjeru.

12.2. Rendgenski snimak (radiografija) pluća

Moţe da otkrije i one sitne promjene koje se ne mogu zapaziti prilikom prosvjetljavanja
pluća, jer je film za rendgenske zrake mnogo osjetljiviji nego čovječija mreţnjača.

24
Pregledni, standardni snimak pluća se pravi u posteroanteriornom poloţaju i on je
dobro načinjen ako se kroz srčanu sijenku kičmeni stub samo ocrtava svojim lateralnim
ivicama a granice između pojedinih pršljenova su nejasne.

Konture rebara i dijafragme trebaju biti jasne. Ne treba smetnuti s uma da je film
negativ i da je na njemu sve izraţeno brnuto nego na ekranu: svjetline su na filmu crne,
a sjenke su bijele odnosno sive.

Snimak s lica često nije dovoljan za postavljanje dijagnoze i potrebno je u takvim

slučajevima načiniti i odgovarajuće profilne snimke: lijevi i desni profilni snimak.
Snimci u kosim poloţajima treba praviti uz prethodnu radioskopsku kontrolu, što znači
da takva snimanja vrši ljekar rendgenolog, a ne rendgenski tehničar.

12.3. Tomografija (stratigrafija, planigrafija)

Metod snimanja kojim se izoluje sjenka jednog sloja, što se inače nikakvom
rendgenskom projekcijom ne moţe postići. Na standardnom snimku pluća svi slojevi
grudnog koša se projektuju u jednoj ravni, tako da se sjenke međusobno sumiraju i
pokrivaju.

Tomografija je dopunski metod ispitivanja i uvijek joj prethodi pregledni snimak.

Primjenjuje se onda kada se na snimku vide promjene, ali kvalitet tih promjena nije
jasan. Guste homogene sjenke eksudata npr. ili zadebljane pleure) nije moguće ukloniti
tomografskim ispitivanjem.

12.4. Kimografija

Ova dijagnostička pretraga registruje pokrete medijastinuma i dijafragme i

kimogramise prave na specijalnim aparatima, kimografima, koji posjeduju jednu
pokretnu ili nepokretnu rešetku između bolesnika i rendgenskog filma.

Za vrijeme snimanja se kreće rešetka a film miruje ili obratno (kimograf sa pokretnom
ili nepokretnom rešetkom) a na snimku su konture organa talasaste (npr. faza sistole i
dijastole srca).

12.4.1. Elektrokimografija

25
Ova dijagnostička metoda predstavlja daljnji stepen u razvoju kimografije, ona
istovremeno registruje i elektrokardiogram.

12.5. Bronhografija

Predstavlja snimanje bronhijalnog stabla ispunjenog kontrastnim sredstvom. Za

bronhografiju se upotrebljava jodno kontrastno sredstvo topivo u vodi.Nekada su se
koristila jodna ulja, ali su, zbog nepoţeljnih osobina, izbačena iz upotrebe.

Bronhografija nije bezazlen metod ispitivanja i prije bronhografije treba načiniti

tomografske snimke (negativne bronhografije).

Bronhografija se primjenjuje kod svih oboljenja bronhija, posebno kod bronhiektazija,

stenozirajućih zapaljenskih procesa i kod beningnih i malignih tumora bronha i pluća.
Bronhografija se primjenjuje i kod apscesa, odnosno kaverne pluća.

Kontraindikacije za bronhografiju su: dekompenzovane kardiomiopatije, insuficijencija

bubrega i jetre, infekcije i febrilnih stanja. Ako je bolesnik alergičan na jod, metoda
bronhografija se ne smije raditi.

12.6. Pneumotoraks i pneumomedijastinum

Ponekad se koriste u dijagnostičke svrhe. Pneumomedijastinum se radi pomoću

direktne ili indirektne insuflacije vazduha u medijastinum. Direktno ubacivanje se vrši
parasternalno ili paravertebralno. Indirektno ubacivanje vazduha se radi u vidu
pneumo-retroperitoneuma: vazduh se ubrizgava prekokcigealno, retropubično, a daje se
300-400 ml vazduha pomoću aparata za pneumotoraks. Akutni zapaljenski procesi
medijastinuma i aneurizme aorte su kontraindikacije za primjenu
pneumomedijastinuma.

12.7. Angiopulmografija

Predstavlja snimanje plućne arterije i njenih intrapulmonalnih grana pomoću jodnog

kontrastnog sredstva. Kontrast se ubrizgava u kubitalnu venu kao za angiografiju ili se
uvodi kateter u desnu komoru i u infundibulum plućne arterije.

26
Ovo selektivno uvođenje katetera direktno u plućnu arteriju je prilično komplikovan
postupak iziskuje specijalno obučen kadar, ali taj metod daje daleko bolje rezultate
nego ubrizgavanje kontrasta u kubitalnu venu.

Snimanje se vrši serijski s najmanje četiri snimka u sekundu i mora se obaviti za dva do
tri sekunda.

12.8. Kinematografija

Kinematografiju je bolje koristiti nego serijsko snimanje za prikazivanje plućnih

arterija. Angiografija plućnih sudova otkriva anomalije arterijskog i venskog sistema
pluća.

12.9. Radiografija (fluorografija)

Predstavlja metodu koja omogućuje masovno snimanje pluća kod velike grupe ljudi, a
koriste ga obično epidemiolozi. Radiografija je daleko jeftinija, od standardne
radiografije i ona se primjenjuje i u bolničkim ustanovama. osim toga, radiofotogram je
mali i zgodan je za čuvanje u bolničkoj dokumentaciji.

Radiofotogram ne moţe uvijek da zamijeni standardnu radiografiju pluća na velikom

filmu, i u slučaju da kvalitet promjena nije jasan na radiofotogramu, treba obavezno
načiniti standardni pregledni snimak pluća. 5

5
Interna medicina; Boţović Borislav, Burijan Jovan, Danilović Vojislav, Đorđević S. Boţidar, Glišić Ljubiša,
Jovanović Vasilije, Konečin Josip, Perišić Vera, Stefanović Stanoje. Glavni urednik Stanoje Stefanović,
Medicinska knjiga Beograd-Zagreb 1982. godina.

Radosavljević A.; Plućne bolesti, Medicinska knjiga, Beograd-Zagreb, 1951.

Broz, Budisavljević, Franković; Zdravstvena njega 3, Njega internističkih bolesnika, školska knjiga.

27
13. Zaključak

Bolesti respiratornog sustava vrlo su učestale, pojavljuju se obično postepeno te broj

uzročnih faktora moţe biti velik. Medicinska sestra mora prepoznati promjene kod
pacijenta oboljelog od neke respiratorne bolesti.

Medicinska sestra (tehičar) ima priliku uočiti i prepoznati pormjene u stanju

respiracijskog bolesnika. Kontinuiranim i paţljivim pregledom i promatranjem
bolesnika, mogu se uočiti pogoršanja ili poboljšanja. Značajnije promjene potrebno je
upisati u bolesničku dokumentaciju i o njima obavijestiti odgovornog liječnika.

Cjelovito promatranje bolesnika oboljelih od bolesti respiratornog susutava, ogleda se u

posmatranju, prije svega vitalnih znakova zatim izgleda bolesnika, stanja svijesti i
promjene ponašanja, pokretljivost i poloţaj bolesnika u krevetu, izlučevine i slično.

Medicinska sestra (tehničar) prije svake dijagnostičke pretrage treba pacijentu objasniti
o kakvoj metodi pretrage se radi, u koju svrhu je radimo, te smiriti pacijenta i olakšati
mu sami postupak. Jako je bitno povjerenje između bolničkog tima i pacijenta, kako bi
i samo dijagnosticiranje i kasnije liječenje bolesti imalo dobar ishod.

Također je bitno napomenuti da medicinska sestra (tehničar), kao i ostali zdravstcveni

radnici u timu trebaju imati adekvatnu zaštitnu opremu prilikom učestvovanja u
dijagnostičkim pretragama, kao i u ostalim medicinskim radnjama.

Trebaju biti propisno odjeveni, nositi zaštitnu masku, medicinske rukavice kao i sve
ostalo što je propisano, sve u cilju zaštite kako sebe kao individue, tako i ostalog
medicinskog osoblja.

Medicinska sestra predstavlja prvi kontakt sa pacijentom, i ima jako vaţnu ulogu u
samom procesu primanja pacijenta u zdravstvenu jedinicu te dijagnostike, rehabilitacije
i ostalih postupaka radi prevencije, liječenja ili unapređenja zdravlja pojedinca ili
zajednice.

28
 14. Literatura

 Interna medicina; Boţović Borislav, Burijan Jovan, Danilović Vojislav, Đorđević S.

Boţidar, Glišić Ljubiša, Jovanović Vasilije, Konečin Josip, Perišić Vera, Stefanović
Stanoje. Glavni urednik Stanoje Stefanović, Medicinska knjiga Beograd-Zagreb 1982.
godina.
 Radosavljević A.; Plućne bolesti, Medicinska knjiga, Beograd-Zagreb, 1951.
 Broz, Budisavljević, Franković; Zdravstvena njega 3, Njega internističkih bolesnika,
školska knjiga.

29
 15. Konzultacijski list

Ime i prezime učenika/ce: _________________________________

Razred: _________________________________

Razrednik/ca: _________________________________

Mentor/ca: _________________________________

Naslov teme: _________________________________

DATUM SADRŢAJ VRSTA KONZULTACIJA POTPIS

KONZULTACIJA INDIVIDUALNA/GRUPNA MENTORA

30