АРТУР КОНАН ДОЙЛ

ШЕРЛОК ХОЛМСЫН
АДАЛ ЯВДЛУУД

Сканнердаж, цахим хэлбэрт оруулсан: Ж.Зоригт

Үг үсгийн алдааг зассан: Б.Мөнхжаргал

Монголын зохиогчийн тухай эрх зөрчигчдийн холбоо

Улаанбаатар хот 2013


ШЕРЛОК ХОЛМСЫН АДАЛ ЯВДЛУУД
Тагнан мөрдөлт, адал явдалт сонгодог уран зохиолын
шалгуур, охь дээж болсон бүтээл.
Энэ эмхэтгэлд орсон өгүүллэг, тууж болгон дэлхийн олон
хэлнээ орчуулагдаи гарсан билээ. Манай энэ цувралыг
оролцуулаад дэлгэцнээ гарсан болон жүжигчлэн тавигдсан бух
бүтээлуүд нь орчин цагийн хамгийн шилдэг бүтээл гэж хүлээн
зөвшөөрегдөж, хүмүүсийн оюун ухааны цар хэмжээнээс даван
гараад байна.
Гэвч дэлгэцийн ямар ч шилдэг сайн бүтээл Артур Конан
Дойлын жинхэнэ эх зохиолыг яахан гүйцэх билээ...
Анхны хэвлэлт
©2013 Mir Nom Publishing
Орчуулсан: Ц.Чинбат
Хэвлэлийм эх бэлтгэсэн: Б.Нарангэрэл Хэвлэлийн хуудас : 21
х/х
«Монхийн үсэ г» ХХК д хэвлэв. ISHN 978 99929 I 120 4
БОГЕМАД ГАРСАН ДУУЛИАНТ ХЭРЭГ
Шерлок Холмсын хувьд тэр бүсгүй үрг элж «Өнөөх эмэгтэй»
хэвээрээ үлдсэн юм. Түүнийг үүнээс өөрөөр нэрлэж байхыг нь
би бараг дуулаагүй билээ. Холмсын бодлоор бол дэндүү сайхан
түүний хүйс нэгтнүүд гоо үзэсгэлэнд нь дарагдан үлддэг
байжээ. Ирен Адлер тэр хоёрын дунд хайр сэттэлийнх гэмээр
тийм мэдрэмж байсан гэж хэлж боломгүй. Ямарваа мэдрэмж,
тэр тусмаа Холмсын хүйтэн, нарийн тодорхой, гайхамшигт
оюун ухаанд тийм мэдрэмж байж таарахгүй юм. Миний
бодлоор Холмс бол хамгийн төгөлдөр, ажигч машин байсан
бөгөөд энэ хорвоо түүнд ямар ч дүр өглөө гэс эн хэн нэгэн
эмэгтэйд сэтгэл алдран дурлана гэдэг түүний хувьд байж
боломгүй зүйл билээ. Эр, эм хүмүүсийн хоо рондын эмзэг
нарийн тэр харилцааны талаар найз маань баахан шоолонгуй,
егөөдөн жигшсэн байдлаар ханддаг хүн . Тийм харилцаа бол
хүний үйлдэл, сэдлий г таних, мэдрэмжид нь нэвтрэн орох
гайхалтай сайхан хэрэгсэл, ажиглалтынх нь тун ч тааламжтай
бай болдог байлаа. Дэндүү нарийн зохион байгуулалттай,
гайхамшигтай сайн зохицуулагдсан ой ухаандаа тийм
мэдрэмжийг оруулах нь түүний хувьд бодол сэтгэлийнхээ гүн д
баахан замбараагүй хог оруулахтай адил билээ. Холмс шиг хүн
бодол сэтгэлдээ хайрын мэдрэмж халдаах нь хамгийн эмзэг
нарийн багаж хэрэгсэл дотор элсэн ширхгүүд орсноос ч илүү
таагүй болох байсан. Гэсэн ч түүнд нэг эмэгтэй байсан нь
ихээхэн учир битүүлэг, тун ч эргэлзээтэй амьдралтай Ирен Адлер
хэмээх бүсгүй юм.
Сүүлийн үед Холмс бид хоёр ховорхон уулзах боллоо. Учир
нь би гэрлэсэн юм. Анх удаа өөрийн гэсэн орон гэр тэй болсон
эр хүнд учирдаг цэвэр гэр бүлийн асуудлууд, хиргүй тунгалаг
тийм аз жаргал хамаг анхаарлыг минь татсан болохоор тэр.
Харин кокайн сонирхон судалдаг, мансуурсан хар тамхичин
шиг галзуу эрч хүчтэй, зөвхөн түүнд л заяасан тэр л байдлаараа,
дээдсийн амьдралын бүхий л хэлбэрийг үзэн яддаг, Богемагийн
жинхэнэ төлөөлөгч Шерлок Холмс Бейкер -стритийн өнөөх л
муу байшиндаа баахан ном сонинд дарагдан үлдсэн юм.
Гэмт хэргийн учрыг олж илрүүлэх ажилдаа тэрбээр урьдын
адил сонирхолтой хэвээрээ. Гайхамшигтай авъяас чадвар,
хосгүй ажигч чанараа тэрбээр төрийн ц агдаагийн байгууллагууд
илрүүлэн нээх боло мжгүй гэж үзсэн тийм нууцуудыг нээн
илрүүлэхэд зориулсан юм. Треповын алуулсан хэргийн учир
Одесст дуудагдсан, ах дүү Аткинсоны эмгэнэлт явдлын улмаас
Тринкомали явсан болон Голландын эзэн хааны гэр бүлийнхний
даалгавраар нэгэн хэргийн учрыг гайхамшигтай илрүүлсэн гээд
түүний талаарх бүдэг бадаг сураг мэдээг би дуулдаг л байлаа.
Гэвч бусдын л адил сонин хэвлэлээс уншиж дуулсам энэ бүхний
зэрэгцээ хуучин андынхаа талаар би багагүй зүйлийг сонсдог
байсан.
1888 оны гуравдугаар сарын хорины үдэш би эмнэлэг
дээрээсээ буцаж яваад /би дахиад эмчийн ажлаа хийж эхэлсэн
байлаа/ Бейкер-стритээр дайрсан юм. «Час улаан дэвсгэртэй
судалбар зураг» -ийн гунигт үйл явдал хийгээд хайрлан дурлаж
байсан үеийг минь санагдуулах өнөөх л танил хаалганы
дэргэдүүр өнгөрөх гэтэл Холмс той уулзаж, юу хийж байгааг нь
мэдэх гэсэн хүсэл гэнэт орги лоод ирэв.
Цонх тодхон гэрэлтэй байсан болохоор буулгасан хөшигний
цаагуур хоёр ч удаа сүүтэгнээд өнгөрөх өндөр туранхай дүрсийг
харлаа. Гараа нуруундаа үүрээд өрөө ний нэг булангаас нөгөө
булан руу түргэн түргэн алхах ажээ. Найзынхаа дадал зуршлыг
сайн мэддэг байсан надад түүний энэ түргэн , огцом хөдөлгөөн
олон юмыг хэлээд байлаа. Шерлок Холмс бас л нэг ажилтай
бололтой. Хар тамхи, мансууруулах бодистой холбоотой ажлаа
орхиод тэр өөр ямар нэгэн оньс ого таах хэрэгтэй болжээ.
Үүдэнд очоод хонх дарсанд нэгэн цагт миний ч гэр болж байсан
тэр өрөөнд оруулав.
Тэр нэг их ёсорхолгүй, хэзээний зангаараа даруухан угтсан ч
намайг очсонд баяртай байгаа бололтой. Бараг үг ч хэлэлгүй,
суу гэж зангаагаар уриад, хайрцаг янжуур надад ойртуулаад
дарстай сав, буланд байсан хийжүүл - сэн усны төхөөрөмж рүү
дохиж,
- Нээрээ юү? Минийхээр бол арай их байхаа. Та эмчийн
ажлаа хийж байгаа гэлүү? Ажилдаа эргэж орно гэж надад
хэлээгүй шиг санагдах юм?
- Чи яаж мэдээ вэ?
- Зүгээр л дүгн элт хийж байна. Саяхан та голдоо ортол
норсныг болон зарц чинь ёстой нэг алмай амьтан гэдгийг би
хаанаас мэдсэн байж таарах вэ?
- Холмс минь дээ, энэ ч арай дэндэнэ ээ. Хэдэн зууны өмнө
бол таныг ийм үг хэлсний чинь төлөө түүдэг гал дээр шатаах
байсан. Өнгөр сөн пүрэв гарагт би хотоор явж байгаад иртэл гэр
маань нил ус шавхай болчихсон байлаа. Гэхдээ би костюмаа
сольчихсон шүү дээ. Танд ямар нэгэн юм анзаарагдлаа гэж үү?
Харин Мэри Джейн үнэхээр засрашгүй хүн юмаа. Эхнэр маань
түүнд сануул сан боловч нэмэргүй. Гэсэн ч та яаж мэдээ вэ? Би
огт ойлгохгүй байна.
Холмс жуумалзан, урт гарнуудаа хооронд нь үрээд:
- Амархан шүү дээ. Таны зүүн шаахайны дотор талд, гэрэл
тусаж байгаа яг тэр хэсэгт бараг зэргэлдээ гэмээр зургаан зураас
байна. Хатсан шаврыг нь арилгах гээд хэн нэг нь болгоомжгүй
үрсэн бололтой. Тэгээд л би таныг цаг агаар таагүй үед гадуур
гарсныг, бас тэр зарц чинь Лондонгийн хамгийн хайхрамжгүй
нэгэн гэж таасан юм. Харин та баруун гарынхаа долоовор
хуруун дээр ляписын толботой, бүрх малгайны чинь хажууд
чагнуураа хийсэн бололтой ором байхад би эмчийн ажлаа хийж
байна гэж тааж мэдэхгүй байвал адгийн тэнэг амьтан болох
байлгүй. Хэрхэн тааж мэдсэнээ хичнээн энгийнээр тайлбарлаж
байгааг нь хараад миний инээд хүрлээ.
- Таны ярьж байгаагаар бол би ч гэсэн өөрөө тааж чадахаар
тийм энгийн байсан юм биз дээ? Гэхдээ таныг сануулж, зааж
өгөхө өс нааш би ердөөсөө ойлгож мэд дэггүй юм шүү дээ. Уул
нь би их гярхай хүн ч гэсэн...
- Яг тийм. Та харж чаддаг ч анзаардагг үй. Энэ бол их том
ялгаа. Жишээлбэл, үүдний өрөөнөөс энэ өрөө рү ү хөтөлсөн
гишгүүрүүдийг та хичнээн удаа харсан бэ?
- Олон удаа харсан даа.
- Олон гэдэг чинь чухам хэдэн удаа вэ?
- Хэдэн зуун удаа.
- Тэгвэл хэдэн гишгүүртэй байдаг вэ?
- За мэдэхгүй юм даа.
- Ингээд л анзаардаггүй байхгүй юу. Гэтэл та харсан шүү дээ.
Үүнд л учир нь байгаа юм. Харин тэнд арван долоон гишг үүр
байгааг би харсан. Та ч гэсэн зарим нэг тааварт дуртай, миний
туршилтуудыг тэмдэглэн бичиж авдаг байсан биз дээ? Энэ
тэмдэглэл танд сонин байх болов уу? гээд ширээн дээр байсан,
улаан ягаан өнгөтэй шуудангийн цаа сыг заав.
- Сүүлчийн шуудангаар хүлээж авлаа. Чангахан ун шаад орхи
доо.
Гарын үсэггүй, хаяггүй зурвас байв.
«Өнөө орой, найман цагт арван таван минут дутуу байхад
танайд нэг зочин очно. Их чухал хэргийн талаар з өвлөгөө авах
гэж очно. Саяхан Европын нэгэн хааны гэр бүлийнхэнд
үзүүлсэн туслалцаанаас чинь харвал ийм чухал хэргийг танд
даатгаж болмоор сэтгэгдэл төрлөө. Таны талаар бид олон
хүнээс сонссон. Товлосон цагт гэртээ байна уу. Зочин багтай
очвол доромжлол гэж бүү бодоорой».
- Сонин л хэрэг байна. Та тэгээд ямар бодолтой байна вэ?
- Одоохондоо надад ямар ч мэдээлэл алга. Мэдээлэлгүй байж
онолдоод байх нь залруулшгүй алдаа болно. Харин та энэ
зурвасын талаар юу гэмээр байна?
Зурвас бичсэн цаас, бичгийн хэвийг би анхааралтай ажиглав.
- Үүнийг бичсэн хүн нилээн хөр өнгөтэй байх. Ийм цаас нэг
боодол нь хагас кроноос хямдгүй үнэтэй. Их хатуу, бас нягт
цаас байна гэж намайг хэлэхэд Холмс:
- Их хатуу гэдэг чинь таарах л үг байна. Англи цаас биш.
Гэрэлд бариад үз л дээ.
Зурвасыг гэрэлд барьж үзвэл Том «Е», жижиг «q», тэ- гээд
«Р», TOM»G», жижиг <Ф> үсгүүдийн дүрс харагдав.
- Энэ бүхнээс ямар дүгнэлт хиймээр байна?
- Үйлдвэрлэсэн газрын нэр юм уу эсвэл түүний тов - чилсон
нэр байх.
- Тийм бишээ. Том «G», жижиг «S> хоёр нь «Gesellshaft»
гэсэн үгийн товчлол, германаар бол «компани» гэсэн үг.
Манайхны «Ко» гэдэг шиг л жирийн нэг товчлол, харин
«Papier» гэдэг нь цаас гэсэн үг. Одоо харин «Eq» гэсэн үсгийг
тайлах гээд үзье. Европын газар зүйн лавлах дээрээс харъя л
даа. «Eglow, Eglonitz,,,» Германаар ярьдаг улс бидэнд хэрэгтэй
байна. Аа оллоо, энэ байна. Карлсбадаас холгүйхэн, Богемад
орших Egria. Валленштейны нас барсан газар. Шилний завод,
цаасны үйлдвэрүүдээрээ алдартай газар. За тэгэхлээр юу болж
байна даа, найз минь гээд Холмсын нүд гялалзан, янжуурынхаа
утааг их томоор цагираглуулан гаргав.
- Энэ цаасыг Богемад үйлдвэрлэсэн байна гэж намайг хэлтэл:
- Яг тийм. Энэ зурвасыг герман хүн бичсэн байна. «Таны
тухай бид олон хүнээс дуулсан» гэснийг хараа биз дээ? Франц,
юмуу орос хүн хэзээ ч ингэж бичдэггүй. Зөвхөн германууд л
үйл үгээ ийм хамааг үй хэрэглэдэг юм шүү дээ. Тэгэхлээр энэ
герман хүнд юу хэрэгтэйг мэдэх л үлдлээ. Багтай ирнэ гэсэн
байгаа. Тэр хүн ирж байж л бидний эргэлзээг тайлна даа.
Морин туурайн дуу гарч, тэрэгний дугуй чихран, хэн нэгэн
хүн хонхны уяанаас татах дуулдав.
Холмс амандаа исгэрэн:
 - Дугуйн чимээнээс нь үзвэл хос морь хөллөсөн бо лолтой
гэснээ цонхоор хартал үнэхээр дор бүрдээ зуун тавин гинейн
үнэтэй хос морь хөллөсөн жижигхэн сүйх тэрэг харагдав.
- Энэ ч мөнгө үнэртээд явчихлаа даа, Ватсон.
- Би явдаг ч юм билүү, Холмс?
- Үгүй дээ, та үлд. Босуэлл маань байхгүй бол би яах болж
байна? Сонирхолтой хэрэг бололтой. Та энэ боломжийг алдвал
ч...
- Гэвч үйлчлэгч чинь...
- Зүгээр дээ зүгээр. Надад таны тусламж хэрэгтэй болж
магадгүй, түүнд ч гэсэн.. . Май энд суу. Тэгээд анхааралтай
ажигладаг юм шүү.
Шатан дээр нүсэр хүнд, удаан алхам дуулдан, хонгилоор
ойртсоор үүдэнд ирлээ. Хаалга маш хүчтэй, шаргуу нүдэв.
- Ор ор гэж Холмс хариуллаа.
Зургаан футаас багагүй жинтэй, бас зургаан фут өндөртэй
аварга том биетэй эр орж ирэв. Тэр ихээхэн дэгжин хувцасласан
байх ба тэр байдлыг нь англид бол тэгтлээ сайнаар хүлээж
авахгүй л дээ. Хоёр энгэртэй пальтоныхоо ханцуй, хормойг
каракулийн арьсаар эмжсэн, хар хөх цув мөрөн дээрээ тохсон,
гал улаан торгоор хүзүүгээ ороож, гялалзсан усан биндэрьяа
зүүлтээр урдаа тогтоосон байлаа. Үнэтэй хүрэн арьсан түрийтэй
гутал нь дээрэмчин маягийн тансаглалыг илтгэнэ. Гартаа өргөн
хүрээтэй бүрх бар ьж, нүүрнийхээ дээд хэсгийг ба гаар халхалсан
байх бөгөөд гар нь дээш өргөөстэй хэвээр байгааг харвал
дөнгөж саяхан багаа з үүсэн нь илт. Нүүрнийх нь доод хэсгээр
шинжвэл бүдүүн уруултай, урт шулуун эрүүтэй, зөрүүд
шийдэмгий төрхийг агуулсан, сэтгэлийн овоо хүчтэй эр
бололтой.
-Та миний захиаг авсан уу? Тан дээр ирнэ гэдгээ мэдэгдсэн
шүү дээ гээд бид хоёрыг ээлжлэн харах нь хэнд нь ханд ахаа
мэдэхгүй байгаа бололтой.
- Та суу л даа. Энэ бол миний найз, доктор Ватсон. Хамтран
зүтгэгч бөгөөд ажилд маань их тус болдог хүн. Ингэхэд таны
нэр алдар хэн билээ дээ?
- Намайг гүнтэн фо н Крамм гэж болно. Энэ хүн үнэ хээр
итгэлт нөхөр чинь ю м бол би их чухал хэргийн талаар ярьж
болно биз дээ? Үгүй бол би тан тай хоёулхнаа яримаар байна.
Би босоод явах гэтэл Холмс гараас минь татаж суулгав.
- Үгүй дээ, бид таныг хоёулаа сонсъё. Та энэ эрхмийн дэргэд
ярьж болно гэхэд гүнтэн мөрөө хавчаад:
- За тэгвэл сайн л байна. Гэхдээ одоо ярих гэж байгаа хэрэг
зөвхөн та бид гурвын дунд үлдэнэ гэж амла. Их чухал хэрэг
учраас Европын хувь заяанд ч хамаатай байж мэдэх юм.
- Амлаж байна гэж Холмсыг хэлэхэд:
- Би ч бас амлаж байна гэлээ.
- Багтай явааг минь өршөөгөөрэй. Энэ хэргийг надад даалгаж
явуулсан Август, итгэмжлэгдсэн хүнээ бусдад таниулахыг
хүсэхгүй байгаа юм. Сая миний хэлсэн нэр, хэргэм цол үнэн
бишийг би хэлэх ёстой.
- Би түүнийг чинь анзаарсаан гэж Холмс хэлэв.
- Байдал нилээн түвэгтэй болоод байна. Европын хаадын гэр
бүлийнхний нэгтэй холбоотой энэ хэргийн учрыг яаралтай олох
болоод байна. Энгийнээр хэлэхэд Богемагийн хааны удмын
Ормштейныхонтой холбоотой хэрэг л дээ.
- Би ч бас тэгж бодсон юмаа гээд Холмс суудлаа засаж, н үдээ
анин тухлав.
Ирсэн зочин гайхсан янзтай нүдээ анивчаад Европ даяар
алдаршсан алдарт мөрдөгчийн зүг харлаа. Холмс нү дээ
алгуурхан нээж, аварга том биетэй зочноо ширтэв.
- Хэрэв танай тэр эрхэм дээдэс хэргийн учрыг надад
танилцуулахыг зөвшөөрсөн бол та бүхэнд туслахад амар
Ирсэн хүн ухасхийн босоод байж ядсан янзтай өрөөн дотуур
алхаж байснаа нүүрэндээ зүүсэн багаа хуу татан хаяж, шал руу
шидээд:
- Таны зөв өө, Тэр хаан чинь би байна. Юугий нь нуух вэ.
- Нээрээ юугий нь нуух билээ. Таныг яриад эхэлмэгц
Вильгельм Готтсрейх Сигизмунд фон Ормштейн, Богема- гийн
удам залгасан хаан, Кассель-Фелыитейний ван өмнө минь
байгааг мэдсэн юм.
- Гэхдээ та ойлгож байна уу? Би бол ийм ажил хийж сурсан
хүн биш. Байдал үнэхээр хэцүү байгаа болохоор хэн нэгний
эрхшээлд орно гэж айгаад би танаас өөр хүнд итгэж чадсангүй.
Танаас зөвлөгөө авах гэж Прагаас зориуд нууцаар ирлээ.
- Та цааш нь үргэлжлүүл гэж хэлээд Холмс нүдээ анив.
- Товчхондоо гэвэл, таван жилийн өмнө, Варшавт суух үедээ
би Ирен Адлер гэдэг нэг сүрхий эмэгтэйтэй та нилцсан юм. Та
бодвол таних байлгүй.
- Доктор оо, та миний картууд дотор хараадхаач гэж Холмс
нүдээ анисан чигээр хэлэв.
Янз бүрийн хэрэг явдлуудтай холбоотой хүмүүсийн талаар
карт цуглуулж эхэлсэн болохоор хэлж чадахгүй баримт эсвэл
нэр гэж түүнд бараг байхгүй билээ. Хүмүү сийн нэрс дундаас би
Ирен Адлер гэсэн нэрийг оллоо.
- Алив харуул даа. Аа, тийм. 1858 онд Нью-Джерсид төрсөн.
Контральто, аа тийм Ла Скала. Варшав дахь эзэн хааны
дуурийн театрын жүжигчин. Тайзаа орхиод одоо Лондонд сууж
байгаа... Үнэн байна уу? Та тэр залуу бүсгүйн торонд орчихоо
юу? Түүнтэй захидлаар харилцаж байгаад одоо өөрт чинь гай
тарих тэр захидлуудаа эргүүлж авах гэсэн юм биз дээ?
- Яг тийм. Гэхдээ яаж авахаа мэдэхгүй байна.
- Та түүнтэй нууцаар сүй тавилцсан уу?
- Үгүй ээ.
- Ямар нэгэн бичиг баримт юмуу гэрчлэх зүйл үлдээ сэн үү?
- Юу ч үлдээгээгүй.
- Тэгвэл тэр захидал бичиг юмуу эсвэл өөр байдлаар таныг
сүрдүүлэх гэсэн юм бол тэр бүхнээ юугаар батлах юм бэ?
- Миний бичгийн хэв.
- Тэр юу ч биш. Бичгийн хэвийг дууриалгахад амархан шүү
дээ.
- Тэгвэл миний нэртэй шуудангийн цаас?
- Хулгайлсан байж болно шүү дээ.
- Тэгвэл миний хувийн тамга?
- Түүнийг чинь дууриалгаад хийчихнэ шүү дээ.
- Гэрэл зургууд минь?
- Худалдаад авчихсан байж болно.
- Хамт авахуулсан гэрэл зургууд?
- Харин тэр чинь муу шүү. Та үнэхээр том алдаа хийжээ.
- Би түүнд ухаангүй дурлачихаад байсан юм л даа.
- Гэрэл зураг гэдэг ч хэцүү шүү.
- Тэр үе д би их залуу, удам залгаж аваагүй байсан. Одоо би
дөнгөж гучтай шүү д ээ
- Гэрэл зургаа эргүүлж авах хэрэгтэй.
- Бид оролдсон ч бүтээгүй.
- Тэгвэл наймаалцахаас өөр аргагүй дээ.
- Тэр бүсгүй зургаа зарахыг хүсэхгүй байгаа юм.
- Тэгвэл хулгайлж авах хэрэгтэй.
- Бүр таван удаа оролдсон. Хоёр удаа би хүн хөлсөлж гэрт нь
оруулаад хамаг юмыг нь эргүүлж үзсэн. Түүнийг аяллаар явж
байхад ачаа тээшийг нь бас шалгасан. Хоёр ч удаа түүнийг
урхидаж авах гэсэн. Ямар ч үр дүн гараа гүй.
- Ямар ч ул мөр алга уу?
- Ёстой юу ч олдоогүй.
Холмс жуумалзан:
- Хачин л хэрэг байна даа.
- Надад бол их хэцүү хэрэг шүү.
- Тийм үү? Түүнд гэрэл зураг ямар хэрэгтэй юм бол?
- Намайг л дөнгөх гэж..
- Яаж дөнгөх гэж?
- Би эхнэр авах гэж байгаа юм.
- Энэ тухай би дуулсан юм байна.
- Скандинавын хааны хоёр дахь охин Клотильде Лотман фон
Саксе-Менингентэй гэрлэх гэж байгаа. Тэднийхэн ихээхэн
хатуу дэг журамтай улс гэдгийг та мэдэх байлгүй. Клотильде
өөрөө ч гэсэн цэвэр ариун бүсгүй л дээ. Өнгөрсөн амьдралын
минь талаар өчүүхэн төдий л сүүдэртэй зүйл сонсво л баларлаа
гэсэн үг.
- Харии Ирен Адлер?
- Гэрэл зургийг тэдэнд явуулна гээд байгаа юм. Тэр ингэж
чадах хүн шүү. Хатуу бүсгүй дээ. Тиймээ, сайхан царайтай
боловч санаа нь гэж ямар ч эр хүнийхээс илүү. На майг өөр
эмэгтэйтэй гэрлүүлэхгүйн тулд тэр яахаас ч бу цахгүй.
- Гэрэл зургаа хараахан явуулаагүй гэдэгт та итгэж байна уу?
- Тиймээ итгэж байна.
- Яагаад?
- Сүй тавих өдөр явуулна гэж тэр хэлсэн. Гэтэл тэр өдөр нь
ирэх даваа гараг.
- Бүтэн гурван өдөр байна шүү дээ. Танд аз таарчээ. Яагаад
гэвэл би одоо хойшлуулшгүй чухал хэрэгтэй байна. Та
одоохондоо Лондонд үлдэнэ биз дээ?
- Тэгэлгүй яах вэ. «Лэнгхем» зочид буудлаас намайг олж
болно. Гүнтэн фон Крамм гэсэн нэрээр би буусан.
- Хэрэг явдал ямаршуухан байгааг би танд мэдэгдэнэ ээ.
- Танаас маш их гуйж байна шүү. Би үнэхээр зовж б айна.
- Хөлс мөнгөний талаар яах вэ?
- Хүссэн хэмжээгээрээ л зарцуул.
- Хэмжээ, хязгааргүй юу?
- Тэр зургийн төлөө би эзэнт улсынхаа аль нэг мужийг ч
өгөхөд бэлэн.
- Ойр зуурын зардлаа яах вэ?
Хаантан хүнд, зузаан түрийвч гаргаж ирээд ширээн дээр
тавилаа.
- Энд гурван зуун алтан фунт, долоон зуун цаасан фунт бий.
Холмс тэмдэглэлийн дэвтрийнхээ захад юм бичээд хаанд өгч:
- Тэр хатагтайн хаяг? гэхэд:
- Брайени лодж, Серпентайн-авеню, Сент-Джонс-Вуд.
- Бас нэг асуулт байна. Тэр гэрэл зураг чинь өрөөний
хэмжээний том зураг уу?
- Тиймээ.
- Харин одоо явж сайхан амар даа, эрхэм дээдэс ээ. Танд тун
удахгүй сайхан мэдээ дуулгана гэж найдаж байна гэснээ Хааны
сүйхний дугуйн чимээ намдсан хойно:
-Сайхан амраарай, Ватсон, маргааш гурван цагт та хүрээд
ирэхгүй юу? Энэ хэргийн талаар би танд дуртайяа ярьж өгнө
шүү гээд намайг үдэж өгсөн юм.
2
Яг гурван цаг болж байхад би Бейкер-стритэд очсон боловч
Холмс ирээгүй л байлаа. Есөн цаг болж байхад гэрээсээ гарсан
гэж үйлчлэгч нь хэлэв. Юу ч болсон, хичнээн удсан ч хамаагүй
түүнийг хүлээнэ гэсэн хат уу бодолтойгоор би камин зуухны
дэргэд суув. Өөр бусад үед миний яриад байдаг жирийн хэргүүд
шиг ээдрээтэй, хэцүү зүйл нэг их байгаагүй ч үйлчлүүлэгчийн
өндөр дээд хэргэм зэрэг, энэ тохиолдлын онцгой байдал
нийлээд хэргийг ихээхэн өвөрмөц болгож байсан тул найз
маань хэрхэн шалгаж байгаа бол гэдэг нь надад сонирхолтой
байсан юм. Хэргийг шалгах ажлын мөн чанарыг тоохгүй байлаа
ч гэсэн түүний оюун дүгнэлтэд ямар гарцаагүй логик байсан
хийгээд нөхцөл байдлыг хичнээн чадварла гаар хяналтандаа
авсан бол доо. Тайлж боломгүй, хам - гийн ээдрээтэй түвэгтэй
оньсогыг ч тэрбээр ямар нарийн аргаар бас хир хурдан тааж
байгааг харах надад дандаа таатай сэтгэгдэл төрүүлдэг байсан
юм. Түүний гарцаагүй амжилтад би бүр дасаж орхижээ.
Түүнийг алдаа гаргана, бүтэлгүйтнэ гэсэн бод ол толгойд минь
хэзээ ч багтахгүй. Дөрвөн цагийн үед хаалга нээгдэн, өрвийсөн
үстэй, хууз сахалтай, бөлцийсөн улаан царайтай, тааруухан
бохир хувцастай, гаднаас нь харвал агтчин, тэрэгчин гэмээр
халамцуухан байрын эр орж ирэв. Гадаад төрхөө өөрч лөх
найзынхаа гайхамшигт чадварт би хичнээн дассан ч энэ хүн
үнэхээр Холмс гэдэгт итгэхийн тулд нилээн сайн анзаарах
хэрэгтэй болов. Явдал дундаа над руу толгой дохичихоод
унтлагын өрөөндөө орж таван минут орчим болсны эцэст
хэзээний янзаараа сайхан хувцаслачихсан гарч ирэв. Хоёр гараа
халаасандаа шургуулаад, гал дүрэлзсэн камин зуухны өмнө
хөлөө жийн сууж, хэсэг зуур чин сэтгэлээсээ хөхөрснөө:
- Ээ золиг гэж дуу алдаж, бөгшүүлэн ханиагаад дахиад хэсэг
хөхрөв. Эцэст нь түшлэгт сандлынхаа нурууг налан тухлав.
- Юу болоо вэ?
- Инээдтэй юм, үнэхээр инээдтэй юм. Энэ өглөөг хэрхэн
өнгөрүүлснийг минь та яагаад ч таахгүй дээ.
- Төсөөлөх ч үгүй байна. Амьдрал ажил энэ тэр гээд судалсан
байлгүй. Магадгүй хатагтай Ирен Адлерын байшинг судлаа юу?
- Яг тийм. Гэхдээ үр дүн нь ёстой гэнэтийн. Одоохон би
бүгдийг дэс дарааллаар нь яриад өгье. Ес болж байхад би
ажилгүй бараа бологчийн дүрээр гэрээсээ гарлаа. Адуу морьтой
холбоотой хүмүүсийн хооронд ахан дүүгийн гэмээр ч юмуу
тийм гайхалтай холбоо сүлбээ , харилцан найрсал байдгийг
мэдэх үү? Хэрэв та эзнээ морьтой дагаж явдаг бараа бологч
юмуу эсвэл тэрэгнийх нь ард зогсоод бараа болж явдаг хүний
дүрд хувирах юм бол хэрэгтэй бүгдээ мэдэж чадна шүү.
Брайени-Лоджыг би их хурдан олсон. Үнэхээр сайхан, хоёр
давхар байшин гудамжны яг захад байна. Ардаа бас нэг
цэцэрлэгтэй. Цэцэрлэгийнх нь явган хаалган дээр их том цоож
зүүлттэй. Байшингийн баруун хэсэгт овоо том, сайхан
тохижуулсан зочны өрөө байсан. Бараг шаланд аа хүрсэн өндөр
өндөр цонхнууд тай, цонхондоо англи маягийн замган
түгжээтэй, түү нийг нь захын жаал ч онгойлгочихмоор.
Байшингийн ард онцын юмгүй, түүнээс гадна сүйх тэрэгний
саравчны дээрээс галерейнх нь цонхоор орж болмоор байв.
Байшинг анхааралтай ажигласан ч саяны хэлсэн бүгдээс илүү
юм олж мэдсэнгүй. Дараа нь гудамжаар явсаар мухар
гудамжинд хү рээд таамаглаж байсан тэрэгчдийн хашааг харлаа.
Морьдоо угааж цэвэрлэхэд нь адуучдад туслаад хоёр пенсо,
элемтэй хольсон нэг аяга портер дарс, хоёр чимх тамхи хөлсөнд
авсны зэрэгцээ хатагтай Ирен Адлер болон зарим хөршүүди йнх
нь талаар хангалттай мэдээлэл олж авлаа. Өөр зүйл надад
сонирхолтой байгаагүй ч би тэдний намтрыг сонсох хэрэгтэй
болсон.
- Ирен Адлерын талаар та тэгээд юу олж мэдээ вэ?
- Top бүсгүй бол мамай гараг дээрх хамгийн амттай жимс, бас
дээр нь тэр хавийнхаа бүх эрсийн толгойг эргүүлсэн нэгэн
гэдгийг мэдсэн. Серпантайны агтчин, тэрэгчингүүд бүгд л тэгж
байна лээ. Хааяа нэг концертонд дуулчихаад, нам жим суудаг
гэж байна. Өдөр бүр, яг та ван цагт салхинд гараад долоон цагт
ирж хоолоо иддэг, дуулахаас бусад үедээ үргэлж гэртээ байдаг
гэсэн. Түүн дээ р ганцхан эр хүн ирдэг. Дажгүй сайхан
хувцасладаг, хүрэн үстэй тэр эр зарим өдөр бүр хоёр ч удаа
ирдэг гэж байна. Түүнийг ноён Годфри Нортон гэх бөгөөд
Иннер-Темплаас ирсэн хүн гэж байгаа. Тэрэгчдийн итгэлийг
хүлээх ямар чухлыг харж байгаа биз дээ? Тэд нар серпантайны
адууны хашаанаас гэрт нь хориод удаа хүр гэсэн болохоор
бүгдийг сайн мэдэж байна. Тэднээс энэ тухай сонсчихоод би
Брайени-Лоджын хавиар хойш урагшаа холхин, төлөвлөгөө
боловсрууллаа.
Годфри Нортон гэгч тэр этгээд энэ хэрэгт багагүй чухал
үүрэгтэй бололтой. Энэ чинь нэг юм хэлээд байгаа биз. Тэдний
хооронд ямар холбоо сүлбээ байна вэ? Яагаад дандаа ирээд
байна вэ? Ирен Адлер түүний хэн болж таарч байна? Хайртай
бүсгүй нь үү эсвэл үйлчлүүлэгч нь юм болов уу? Хэрэв
үйлчлүүлэгч нь юм бол өнөөх гэрэл зургаа түүнд хадгалуулсан
байж болно. Харин хайртай бүс гүй нь бол үгүй л болов уу? Энэ
асуултын хариуг олохоос Ьрайени-Лоджод удах эсэх минь
шалтгаалах гээд байлаа. Эсвэл тэр эрхмийн Темпле дэх
конторыг шалгаж үзэх үү? Энэ бүхэн миний бодлыг улам тэлж
өглөө. Ватсон, таныг их урт яриагаар залхааж байна уу? Гэхдээ
ингэхгүй бол та бүгдийг нарийн сайн ойлгохгүй шүү дээ.
 - Яриаг чинь би анхааралтай сонсож байна аа.
- Энэ бүхнийг дотроо эргэцүүлэн дэнсэлж байтал хоёр голтой
сүйх тэрэг Брайени-Лоджоддавхин ирж, гайхалтай царайлаг,
хүрэн бор царайтай, бүргэд хамартай, хамар доороо сахалтай эр
буусан нь миний сонсож дуулсан тэр эр гэдэг нь илэрхий. Тэр
нилээн яаруу яваа янзтай. Тэрэгчинд хүлээж бай гэж
тушаачихаад хаалга нээж өгсөн зарцын дэргэдүүр гүйж орох нь
хэзээ язааны энэ гэрийн эзэн гэлтэй.
- Тэр байшинд ороод хагас цаг орчим болсон. Ямар нэгэн
зүйлийг сэтгэл догдлон ярьж, өрөөн дотуур нааш цааш холхин
байгаа нь зочны өрөөний цонхоор тодхон харагдаж байлаа.
Харин тэр эмэгтэйн бараа харагдаагүй. Тэгж байтал өмнөхөөсө ө
илүү догдолсон янзтай гарч ирэв. Сүйх тэргэнд дөхөж ирээд
алтан цагаа халааснаасаа гаргаж санаа зовсон шинжтэй харснаа:
«Байдаг хурдаараа, Эхлээд Гросс, Риджент-Стрит дэх Хенке
рүү, дараа нь Эджуэр -Роуд дахь Моника руу. Хорин минутын
дотор хүргэж өгвөл х агас гиней өгнө шүү» гэж хашгирав.
- Сүйх тэрэг ч довтолгон одлоо. Араас нь явдаг юм билүү
хэмээн бодож байтал бас нэг сайхан жижигхэн сүйх тэрэг
байшингийн гадаа хүрч ирэв. Тэрэгчин хүрмээ дутуу товчилж,
зангиа нь хажуу талдаа дэрвэлзэж харагдана. Тэрэг явсаар
байшинд тулж ирэхэд хаалга пирхийн нээгдэж, Ирен гарч ирээд
өнөөх тэргэнд үсрэн суулаа. Би хальтхан харсан ч тэр бол
эрчүүд ёстой амиа өгөхөөс буцамгүй сайхан бүсгүй байсан шүү.
«Гэгээн Моникагийн сүм рүү яваарай, Джон. Хорин минутад
амжиж хүргэвэл хагас соверен өгнө шүү».
- Ватсон минь, тийм тохиолдлыг алдаж болохгүй бай - лаа.
Явган дагах уу, эсвэл тэрэгнийх нь ард үсэрч гараад явах уу
хэмээн эргэлзэж байтал аз болоход нэг сүйх тэрэг холгүйхэн
харагдав. Тэрэгчин нь тааруухан төрхтэй надад итгэж ядсан
байртай харсан ч би түүнийг татгал заж амжихаас өмнө тэргэнд
нь үсрэн суугаад: «Гэгээн Моникагийн сүм рүү. Хорин минутад
амжиж хүргэвэл хагас соверен өгнө» гэлээ. Арван хоёр цагт
хорин таван минут дутуу байсан болохоор би юу болох гээд
байгааг мэдээж таалгүй я ахав.
- Суусан сүйх тэрэг минь сум шиг хурдалсаар сүмийн
гадаа ирэхэд түрүүчи йн хоёр тэрэг сүмийн үүдэнд зэ рэгцээд
зогсож байлаа. Тэрэгчинтэй тооцоогоо хийчихээд би сүмийн
үүдний гишгүүр өөд харайлгав. Миний мөшгөж ирсэн хоёр хүн,
бас нэг ламтнаас өөр хүн сү мд байсангүй. Тэр гурав мөргөлийн
тавцангийн өмнө байсан тул би санаандгүй орж ирсэн хүний
дүрээр хажуугийн хана даган явж байтал гурвуулаа над руу
эргэж харав. Годфри Нортон тэр даруй над руу ухасхийн ирж:
- «Ашгүй дээ. Та бидэнд хэрэгтэй байна. Алив нааш и р»
гэхэд нь би:
- « Юу болоо вэ?» гэж асуухад тэр өөдөөс:
- «Алив явцгаая. Гуравхан минут үлдээд байна. Тэгэхгүй
бол бүх зүйл хууль бу с болох гээд байна» хэмээн шавдуулав.
Намайг чирч, гулдчих шахан явсаар мөргөлийн тав цангийн
өмнө аваачихад юу болоод байгааг ухаарч амжаагүй би шууд л
хуримын ёслолын гэрч болж чихэнд минь шивнэсэн тэр үгсийг
давтан хэлж байлаа. Ингээд би Ирен Адлер, Годфри Нортон
хоёрын хуримын гэрч болов.
- Бүх зүйл ганцхан минутын дотор болж өнгөрөхөд
хархүү нэг талаас, бүсгүй нөгөө талаас нада д талархал
илэрхийлж, харин ламтан баяртайгаар мишээж харагдав. Тийм
санаандгүй байдалд би хэзээ ч орж байгаагүй шүү. Тэр тухай
сая бодоод инээд хүрлээ. Тэдэнд ямар нэгэн ёслол дутуу байсан
болохоор хуримын ёслолыг нь үйлдэж өгөхөөс ламтан
татгалзаад байсан бололтой. Гэтэл би тэнд байсан нь гадаа гүйж
гараад гудамжинд тааралдсан хэн нэгнийг дуудан оруулж ирэх
ажлаас сүйт залууг чөлөөлжээ. Бүсгүй нь надад нэг соверен
шагнасан шүү. Түүнийг би энэ хачин явдлын дурсгал болгож,
гинжинд оосорлоод хүзүүндээ зүүж я вах болно.
- Ёстой гэнэтийн явдал болж дээ. Тэгээд яасан бэ?
- Бодож төлөвлөсөн бүхэн маань балрах нь гэдгийг би
ойлголоо. Залуу хосууд хаа нэг тийшээ яаралтай явах гэж
байгаа юм шиг байсан тул би яаралтай арга хэмжээ авах
хэрэгтэй боллоо. Гэтэл тэд сүмийн үүд нээс салцгааж, залуу нь
Темпл рүү, бүсгүй нь гэр лүүгээ явсан. Салахдаа «Би
урьдынхаараа яг таван цагт цэцэрлэгт байна» гэж бүсгүйн
хэлснээс өөр зүйл сонсогдсонгүй. Тэднийг хоёр тийшээ явахад
би цаашдын ажлаа хөөцөлдөхөөр наашаа ирж байгаа минь энэ л
дээ.
- Та тэгээд яах гэж байна?
- Жаахан хүйтэн мах, аяга шар айраг. Би маш завгүй байсан
болохоор хооллож амжсангүй. Өнөө орой ч ажил ихтэй шүү.
Ингэхэд доктор, та надад хэрэг болох байх шүү.
- Би ч дуртай л байна.
- Хууль дүрмийг жаахан зөрчих хэрэг гарвал та дур -
гүйцэхгүй биз дээ?
- Өчүүхэн ч татгалзах юм алга.
- Баривчлагдаж магадгүй гэж айхгүй байа уу?
- Сайн үйлсийн төлөө баривчлагдсан ч яах вэ.
- Их сайн байна.
- Би бэлэн шүү.
- Танд найдаж болноо гэж би мэдээд байсан юмаа.
- Тэгээд ямар төлөвлөгөө байгаа юм бэ?
- Хатагтай Тернер хоол авчирч өгсний дараа би танд
тайлбарлаж өгье. Тантай ярилцах зүйл бас байгаа. Бидэнд цаг
маш бага шүү. Одоо таван цаг болж байна. Хоёр цагийн дараа
бид газар дээрээ очсон байх хэрэгтэй. Хатагтай Ирен, үнэндээ
бол хатагтай Нортон долоон цаг гэхэд зугаалгаасаа буцаж ирнэ.
Байшингийнх нь дэргэд түүн тэй тааралдахын тулд яг тэр үед
бид очсон байх ёстой.
- Тэгээд цааш нь?
- Бусдыг нь би мэдье. Бүгдийг бэлтгэчихсэн байгаа. Тэнд
очсон хойноо юу ч болж байсан та бүү оролцоорой. Ойлгож
байна уу?
- Хөндлөнгийн хүн ши г л байх юм биз дээ?
- Яг тийм. Юу ч хийх шаардлагагүй. Ямар нэгэн таагүй
явдал болох байх. Та битгий оролцоорой. Тэгж байтал намайг
байшинд аваад орох байх. Таван минутын дараа зочны өрөөний
цонх нээгдэхээр ойртоод очоорой.
- За.
- Намайг л хараад байдаг юм шүү. Би аяндаа танд харагдана.
- Тэгээд?
- Намайг яг ингээд гараа өргөвөл үүнийг цонхоор шидээд
«Түймэр» гэж хашгирах хэрэгтэй. Та ойлгов уу?
- Ойлголоо.
- Энд аюултай зүйл юу ч байхгүй. Зүгээр л нэг утаа тавьдаг
эд. Хоёр талдаа гал авалцууртай, өөрөө гал авалцаад ут аа
гаргадаг юм. «Түймэр гарлаа» гэж хашгираад үүнийг цонхоор
шидчихээд гудамжны эцэст очоод хүлээж бай. Арван минутын
дараа би гүйцээд очно.
-Хөндлөнгийн хүн шиг байж байгаад цонх нээхээр дөхөж
очоод таны дохиогоор утаа гаргагчийг цонхоор шиднэ. Тэгээд
«Тү ймэр» гэж хашгираад гудамжны эцэст очин хүлээж байх юм
байна.
-Яг тийм.
-Надад найдаж болно оо.
-Их сайн байна. За тэгвэл удахгүй тоглох шинэ дүрдээ
бэлтгэх үү дээ?
Тэрбээр ингэж хэлээд унтлагын өрөө рүүгээ орж хэсэг байсны
эцэст өргөн хүрээтэй бүрх малгай тай, шалбагар өмдтэй, цагаан
зангиа зүүсэн, жирийн санваартны дүрээр гарч ирээд, зөвхөн
Джон Хэйрт л байдаг тийм таатай, буянтай инээмсэглэл
тодруулах нь үнэхээр итгэмээргүй. Тэр зөвхөн хувцсаа солиод
зогссонгүй, нүүр царай, үйл хөдлөл бүхнээрээ шинэ дүрдэ э
уусан орсон байлаа.
Зургаа дөчин тавд бид байшингаасаа гарсан ба Серпантайн-
авенюд хүрэхэд товлосон цагт арван минут дутуу байлаа. Гадаа
бүрэнхий болж, гудамжны дэнлүү нүүд асжээ. Бид Брайени -
лоджоор нааш цааш холхин, эзэгтэйн эргэж ирэхийг хүлээж
байв. Шерлок Холмсын тодорхойлон хэлсэн тэр байшин яг тэр
хэвээрээ харагдана. Гэхдээ санасныг бодвол гудамж нь хөл
ихтэй юм. Гудамжны нэг буланд хэсэг хүн бөөгнөрөн зогсож
тамхилна. Цэргийн бололтой залуус ч үзэгдэв. Тэрүүхэн тэнд
дугуй гуранз өмнөө тавьсан хутга ирлэгч суугаа харагдав.
Сайхан хувцасласан хэсэг залуу тамхи зуусаар алхан өнгөрөв.
- Харж байна уу? Энэ хурим, гэрлэлт чинь хэрэг явдалд
ихээхэн тус болж байгаа юм шүү дээ. Одоо тэр гэрэл зураг хоёр
талын хэн хэнд ашигтай зэвсэг гэсэн үг. Тэр зургийг ноён
Годфри Нортонд үзүүлэхийг хатагтай Ирен мэдээж хүсэхгүй.
Гэтэл манай үйлчлүүлэгч бас сүйт бүсгүйдээ харуулмааргүй
байгаа. Хамгийн гол нь тэр зураг хаана байгааг олж тогтоох
хэрэгтэй гэж Холмс хэлэв.
- Толгойд багтахгүй л байна шүү.
- Ирен түүнийг гэртээ хадгал ж байгаа гэж үү? Ажлын өрөөнд
баймаар том зураг гэсэн болохоор биедээ нуугаад байх аргагүй.
Түүнээс гадна хаантан түүнд занга тавина гэдгийг Ирен мэдэж
байгаа. Хоёр ч удаа тэгэх гэж оролдсон гээ биз дээ? Тэгэхлээр
гэрэл зургийг биедээ авч явж таарахгүй.
- Тэгээд хаана хадгалж байгаа бол?
- Банкиндаа юмуу эсвэл өмгөөлөгчдөө хадгалуулсан байх.
Эмэгтэйчүүд угаасаа сүрхий улс тул нууцаа өөрсдөө хадгалж
байдаг. Хамаг нууцаа хэн нэгэнд дэлгэх хэрэг юу байна? Өөртөө
л найдна шүү дээ. Итгэсэн хүн нь улс төрийн ч юмуу э свэл өөр
ямар нэгэн нөлөөнд автахыг хэн байг гэх вэ. Түүнээс гадна тэр
зургийг ойрын үед ашиглах г эж байсныг санах хэрэгтэй. Тийм
болохоор ойрхон, гар доор нь л байх ёстой доо. Гэрт нь байгаа
байхаа даа.
- Хаантны хүмүүс гэрт нь хоёр удаа орсон гээ биз дээ?
- Тэр хамаагүй ээ, цаадуул чинь олж чадаагүй л байхгүй юу.
- Та тэгээд яаж олох юм бэ?
- Би өөрөө хайж олохгүй шүү.
- Энэ чинь юу гэсэн үг вэ?
- Зураг хаана байгааг тэр эмэгтэй өөрөө хэлээд өгнө.
- Тэр тэгэхгүй байлгүй дээ.
- Үгүй дээ. Байзаарай. Тэрэгний дугуйн чимээ г арч байна.
Цаадах чинь ирж байгаа бололтой. Хэлснийг минь яг хийнэ
шүү.
- Булангийн цаанаас сүйх тэрэгний гэрэл тусан, дэгжин
хөөрхөн сүйх тэрэг явс аар Брайени-Лоджийн үүдэнд ирэ хэд
буланд зогсож байсан тэнүүлчдийн нэг нь ганц зоос шагнуулах
гэсэн бололтой хаалгыг нь онгойлгож өгө хөөр ухасхийхэд өөр
нэг тэнүүлчин эр мөн адил хүслээр ухасхийж нөгөөхөө татан
зогсоолоо. Гудамжинд зогсож байсан гвардичууд нэгийг нь
өмөөрснөөр гал дээр тос нэмлээ. Хутга ирлэгч ч гэсэн нөгөөг нь
өмөөрөн бөөн үймээн дэгдээв. Тэрхэн зуур тэрэгнээс буусан
хатагтай улангасан зодолдсон бөөн улсын дунд оржээ. Холмс
бас хатагтайг хамгаалах ухасхийсэн боловч дөхөж очоод гэнэт
чанга хашгиран цустай нүүрээ даран уналаа. Цэргүүд гэнэт
зугтан холдоцгооход зодолдож байсан бусад хүмүүс ч тал тал
тийшээ алга болцгоолоо. Гэсэн ч тэр зодоонд оролцоогүй, арай
аятайхан хувцастай хэдэн хүн гүйлдэж ирээд хатагтайг
хамгаалан, шархтай хүнд тусалж эхлэв. Ирен Адлер, би түүнийг
урьдын нэрээр нь ингэж нэрлэе, үүдний довжоон дээр гарснаа
эргэж харахад гайхалтай сайхан царай нь хаалганы дээрх гэрэлд
тодхон үзэгдэв.
- Сайхан сэтгэлт энэ хүн хүнд шархдаж уу? хэмээн асууж
байна.
- Тэр үхсэн юм шиг байна гэсэн дуу гарлаа.
- Үгүй ээ, амьд байна. Эмнэлэгт хүргэх гэсээр байтал үхэх нь
дээ.
- Зоригтой эр юмаа. Хэрэв энэ хүн байгаагүй бол тэр муу
новшнууд хатагтайн хамаг юмыг дээрэмдэх байсан шүү.
Дээрэмчид олуулаа байсан. Хараач энэ хүн амьс галж байна
гэсэн эмэгтэй хүний дуу ч гарав.
- Ямар гудамжинд орхилтой биш. Хатагтай та, гэртээ
оруулахыг тушаагаач.
- Тэгэлгүй яах вэ. Наад хүнэ э манай зочны өрөөнд оруул.
Алив нааш нь.
Алгуурхан боловч ихээхэн ёслол төгөлдөр байдлаар Холмсыг
өргөн Брайени -Лоджод оруулж, зочны өрөөн дэх зөөлөн буйдан
дээр хэвтүүллээ. Би цонхны дэргэд зогсон бүгдийг ажиглаж
байв. Гэрэл асаасан боловч хөшигнүүдээ бу улгаагүй болохоор
буйдан дээр хэвтэж байгаа Холмс ил харагдана. Холмс тухайн
үедээ юу бо дож байсныг би мэдэхгүй. Өөрийнх нь эсрэг
хуйвалдаанд миний оролцож байгаа тэр бүсгүй шархадсан
хүнийг хичнээн халамжтай, сайхан сэтгэлээр асарч, анхаарал
халамж тавьж байгааг хараад багахан ичих сэтгэл надад торлөө.
Гэсэн ч би халааснаасаа өнөөх утаа гаргагчаа гаргаад: «Бид
түүнд ямар ч гэм хүргээгүй шүү дээ. Харин өөр бусдад гэм
хийхээс нь хамгаалж байна» гэж бодов. Холмс буйдан дээрээ
хөрвөөн агаар дутагдсан хүний дүрээр янцаглахад зарц эмэгтэй
ухасхийн цонх нээлээ. Яг тэр мөчид Холмс гараа өргөсөнд би ч
өнөөхөө шидээд:
«Түймэр, түймэр гарлаа» гэж хашгиртал хүмүүс түрэн авч бөөн
хашгираан, шуугиан дэгдэх зуур би зугтан одлоо. Өрөөн дотор
бөөн өтгөн утаа манарч байхад: «Түймэр биш байна. Хуурамч
түгшүүр» гэсэн Холмсын дууг би сонсож амжсан билээ.
Бужигнасан олон дундуур зүтгэн гарч гүйсээр би гу дамжны
үзүүрт хүрээд хүлээж байтал арваад минутын дараа Холмс ч
гүйж ирэв. Бид юу ч ярилцалгүй түргэн түргэн алхалсаар
Эджуэр-роуд руу чиглэсэн чимээгүйхэн гудамж руу эргэв.
- Доктор, та ёстой сайн хийсэн шүү. Үнэхээр чадвар лаг. Яг
ёсоор нь гэж Холмс магтав.
- Та гэрэл зургаа авсан уу?
- Үгүй ээ, гэхдээ хаана байгааг нь мэдсэн шүү.
- Яаж мэдээ вэ?
- Тэр өөрөө заагаад өгчихсөн.
- Би юу ч ойлгохгүй байна.
- Би ч гэсэн үүнийг нуумааргүй байна. Их амархан шүү дээ.
Гудамжинд үймээн дэгдээсэн тэр улс бол миний хамсаатнууд
шүү дээ. Өчигдөр орой би хөлсөлж авсан юм.
- Тиймээ, таамагласан.
- Би жаахан улаан будаг авч яваад зодоон эхлэх үед урагш
гарч, гарт байсан будгаараа нүүрээ будаад шархадсан хүн болж
газарт унасан. Дээр үеийн арга л даа.
- Би мэдсээн.
- Тэд намайг байшинд оруулсан. Тэр зөвшөөрөхөөс оор яах
билээ? Зураг байгаа гэж миний бодож байсан зочны өрөөндөө
намайг оруулж хэвтүүлэхэд нь би агаар дутагдаж байгаа дүр
үзүүлэхэд тэд цонхоо нээсэн. Тэгээд та хийх ёстой ажлаа хийсэн
биз дээ?
- Тэгээд та яасан бэ?
- Их юм амжуулсаан. Байшинд түймэр гарахаар эмэгтэй хүн
зөнгөөрөө яадаг билээ? Үнэтэй, чухал бүх нээ л аврахыг бодно
шүү дээ. Нөхөртэй эмэгтэй бол хүү хэд рүүгээ ухасхийнэ,
нөхөргүй эмэгтэй бол үнэт гоёл чимэглэлтэй хайрцаг руу гаа
харайлгана. Харин манай хатагтай мэдээж өнөөх гэрэл зургаа
шатаахгүйг бодно гэж би бодсон. Яг миний бодсоноор болсон.
Хонхны татуурганы ард байгаа гүйдэг хананы цаана тэр зураг
байсан. Бүсгүй тэнд ухасхийн очиж, зургаа гаргаж ирэхийг би
харж амжсан шүү. Тэгээд хуурамч түгшүүр байна гэж намайг
хашгирахад буцааж хийчихээд өрөөнөөсөө гар сан. Түүнийг би
дахиж хараагүй. Би босож уучлал хүсээд байшингаас гарлаа.
Тэр зургийг авъя гэж бодож байтал өрөөнд тэрэгчин орж ирээд
намайг хараад байсан болохоор чадсангүй. Дараа л болохоос.
Хэтэрхий яарвал хамаг ажлаа баллаж мэднэ шүү.
- Тэгээд яасан 6э?
- Бидний мөрдөн шалгалт бараг дуусаж бай на. Маргааш
хоёулаа хаантай хамт Ирен Адлертай ирж уулзана. Биднийг
зочны өрөөнд түр хүлээлгэх байх. Харин тэр гарч ирээд бидний
хэнийг ч олж үзэхгүй гэдэгт итгээ рэй. Эрхэм үйлчлүүлэгч маань
тэр зургаа өөрийн гараар эргүүлэн авбал баярлах биз.
- Та тийшээ хэзээ очих бодолтой байна?
- Өглөө найман цагт. Хатагтай босоогүй б айх тул бид
чөлөөтэй ажиллах боломжтой. Түүнээс гадна, цаг алдаж
болохг ү й. Тэд гэрлэвэл хатагтайн амьдралын хэв маяг,
төлөвлөгөө эрс өөрчлөгдөж магадгүй. Би хаантанд ца -
хилгаанаар дарүйхан мэдэгдэе.
Бид Бейкер-стритийн үүдэнд ирээд зогслоо. Холмс халаасаа
уудлан түлхүүрээ эрж байтал хажуугаар өнгөрч явсан нэг хүн
ирээд:
- Ноён Шерлок Холмс, сайхан амраарай гэв.
Тухайн үед үүдэнд хүнгүй шахам байсан боловч хажуугаар
гүйж өнгөрсөн, урт пальтотой залуу хэлэх шиг болов.
- Би энэ дууг хаа нэгтээ сонссон байх чинь. Гэтэл огт
санахгүй юм. Чөтгөр аваг гээд Холмс гэрэлтэй гудамж руу
таагүйхэн харлаа.
3 Брайени-Лоджын хаалга нээлттэй, үүдний шатан дээр нь зогсож
Тэр шөнө би Бейкер -стритэд хонолоо. Өглөө нь бид нийг кофе
ууж суутал Богемагийн хаантан орж ирэв.
- Та гэрэл зургийг үнэхээр олчихоо юу? хэмээн дуу алдаад
тэрбээр Шерлок Холмсын мөрнөөс барьж аваад тэсэж ядсан
янзтай царай руу нь харлаа.
- Арай амжаагүй л байна.
- Гэхдээ танд найдвар байгаа биз дээ?
- Байна аа.
- Тэгвэл явцгаая. Би б үр тэвчихгүй нь.
- Бидэнд сүйх тэрэг хэрэгтэй байна.
- Миний сүйх тэрэг үүдэнд хүлээж байгаа.
- Тэгвэл ч ажил явдал хөнгөрч байна шүү.
Ингээд бид гадагшилж, Брайени-Лоджыг зорив.
- Ирен Адлер нөхөрт гарчээ гэж Холмсыг хэлэхэд тэр:
- Нөхөрт гэнэ ээ? Хэзээ?
- Өчигдөр.
- Тэгээд хэнтэй сууж байгаа юм бэ?
- Нортон гэдэг англи өмгөөлөгчтэй.
- Гэхдээ түүнд хайргүй байлгүй дээ.
- Хайртай байх гэж найдаж байна.
- Ойлгохгүй байна шүү.
- Яагаад гэвэл энэ бүхэн эрхэм дээдэс таныг болзошгүй
таагүй явдлуудаас сэрги йлнэ. Хэрэв тэр хатагтай нөхөр төө
хайртай бол эрхэм дээдэс танд хайрг үй гэсэн үг. Хэрэв тэр танд
хайргүй юм бол танд саад болох шаардлагагүй.
- Тийм шүү. Тэглээ ч гэсэн... Ээ дээ, тэр хаан угсаатан
байсан ч бол доо? Ямар сайхан хатан байх байсан бол.
Тэр ингэж хэлээд дүнсийн чимээгүй болж, биднийг Серпантайн -
авенюд хүртэл дахиад юм хэлсэнгүй.
байсан хижээл эмэгтэй биднийг сүйх тэрэгнээсээ хэрхэн
бууцгааж байгааг жуумалзан харж байв.
- Ноён Шерлок Холмс уу? гэж тэр асуулаа.
- Тиймээ, би Шерлок Холмс гэж хариулаад найз маань
гайхсан, асуусан харц илгээв.
- Таныг ирэх байх гэж хатагтай хэлээд өглөө таван цаг арван
таван минутанд Чаринг-Кроссын төмөр замын буудлаас
нөхөртэйгөө явчихсан шүү. Эх газар луу явж байгаа юм л даа.
- Юу?! Түүнийг Англиас явчихсан гэж та хэлэх гээ юу?
- Бүрмөсөн явсаан.
- Тэгвэл бичиг цаас? Бүх зүйл ингээд дууслаа гэж үү ? хэмээн
эрхэм дээдэстэн дуу алдлаа.
- Үзэцгээе л дээ гэж хэлээд Холмс зарц эмэгтэйн хажуугаар
шийдэмгий өнгөрч, зочны өрөөг нь чиглэхэд Хаантан бид хоёр
араас нь дагалаа. Өрөөний тавилгууд эмх замбараагүй, хамаг
тавиур, хайрцаг савнууд нь хоосон байхыг харвал явахын өмнө
хатагтай эд зүйл, ачаа тээшээ яаруу сандруу эмхэлсэн бололтой.
Холмс хонх руу ухасхийн очиж, хөдөлгөөнтэй ханан дахь
гүйдэг самбарыг нээж гараа шургуулаад гэрэл зураг, захидал
хоёр гаргаж ирлээ. Тэр нь Ирен Адлерын үдшийн даашинзтай
зураг бөгөөд захидал дээрээ «Мөрдөгч ноён Шерлок Холмст»
гэжээ.
Найз маань дугтуйг задалж, өнгөрсөн шөнөөр хугацааг нь
тавьсан захидлыг уншив.
«Эрхэм хүндэт Шерлок Холмс, та үнэхээр гайхалтай
жүжиглэж намайг хуурч дөнгөлөө. Түймрийн түгшүүрээс өмнө
би юу ч мэдээгү й байсан. Гэвч дараа нь өөрийгөө барьж өгснөө
ойлгоод би бодлоо л доо. Хэрэв хаантан мөрдөгч хөлслөх юм
бол таныг л сонгох байх гэж хэдэн сарын өмнө надад сануулж
байсан юм. Таны хаягийг ч надад өгсөн. Тэглээ ч та намайг олж,
мэдэх гэсэн бүхнээ бүгдийг мэд эж чадлаа. Хичиээн хартай,
болгоомжтой байсан ч таныг хөгшин санваартны дүрээр ороод
ирнэ гэж би яаж мэдэх билээ. Гэхдээ би ч бас жүжигчин байсан
болохоор эрэгтэй хүний хувцас өмсөж сурсан л даа. Энэ
чадвараа заримдаа ашигладаг юм. Тэгээд би таныг харж байхыг
тэрэгчин Джонд тушаасан юм. Тэгээд би дээшээ гараад салхинд
гарахдаа өмсдөг хувцсаа өмсөөд таныг явж байх тэр үед доош
бууж ирсэн.
Таны хойноос гэрт чинь хүртэл дагаад алдарт Шерлок Холмс
намайг үнэхээр мөрдөөд байна гэдэгт итгэсэн. Дараа нь би танд
ихээхэн болгоомжтойгоор сайхан амрахыг ерөөгөөд Темпл руу
нөхөр дээрээ очсон.
Нэгэнт тан шиг хүчирхэг мөрдөгч биднийг мөрдөж байгаа
хойно хамгийн сайн арга бол зугтах гэж үзсэн юм. Тийм учраас
та маргааш ирээд эзгүй байшинтай учирна. Харин үйлчлүүлэгч
чинь тайван, санаагаа зовоохгүй байж болно. Түүнээс илүү
сайхан сэтгэлтэй хүнд би хайртай болсон. Тэр маань ч надад
хайртай. Өчнөөн их зовлонд унагасан тэр хүнээсээ айлгүй
үйлчлүүлэгч чинь одоо амар тайван байж болно. Юу хүссэнээ л
хийг. Харин тэр гэрэл зургийг би өөрийнхөө аюулгүйг бодоод
хадгалж үлдэнэ. Оронд нь хаантанд багагүй таашаал төрүүлэх
өөрийнхөө зургийг үлдээлээ. Эрхэм Холмс таныг гүнээ
хүндэтгэсэн Ирен Нортон, жинхэнээрээ бол Адлер».
- Энэ чинь юу гээчийн эмэгтэй вэ?
- Түүнийг их ухаантай овжин гэж би хэлсэн байх аа. Тэр
гайхамшигтай сайхан хатан хаан болж чадах байсан даа. Өөр
хүний эхнэр болсон нь яасан харамсалтай вэ гэж хаантан дуу
алдлаа.
- Мииий мэдэж амжсанаар бол энэ бүсгүй үнэхээр тантай
зүйрлүүлшгүй хүн юм. Эрхэм дээдэстэн таны даалгасан хэргийг
эцэст нь хүртэл шийдэж чадаагүй дээ харамсаж байна гэж
Холмс хүйтэн дуугаар хэлэв.
- Яалаа гэж дээ. Дэндүү их амжилт хүлээх аргагүй байс ан.
Түүнийг хэлсэн үгэндээ хүрнэ гэдгийг би мэдэж байна. Одоо
надад айх зүйл алга. Гэрэл зураг шатаж үгүй болсонтой л адил
гэж хаантныг хэлэхэд Холмс хариуд нь:
- Ийм үг сонсоход таатай байна.
-Би танд хязгааргүй өртэй боллоо. Таныг яаж баяр луулдаг юм
билээ? Энэ бөгжийг авах уу? гээд эрхэм дээдэстэн маргад
эрдэнийн шигтгээт бөгжөө сугалан Холмсын алган дээр
тавилаа.
- Үүнээс хямдхан зүйл өгч болно шүү дээ.
- Та тэгвэл хэлээч.
- Энэ зургийг авъя.
Хаантан гайхсан янзтай түүнийг ширтэв.
- Ирены зургийг уу? Хүсвэл ав л даа.
- Эрхэм дээдэстэн танд гялайлаа. Танд сайн сайхан б үхнийг
хүсье.
Өөр рүү нь гар сунгаж байгааг үл анзааран мэхийн ёсолж
хүндэтгэл илэрхийлээд Холмс надтай хамт гэр рүүгээ явлаа.
Богемагийн хаант улсад нэгэн дуулиант хэрэг гарах шахсан
болон бүсгүй хүний сэргэлэн ухаан Холмсын гайхамшигтай
төлөвлөгөөг нураасан тухай өгүүллэг маань ингээд өндөрлөж
байна. Эмэгтэй хүмүүс ухаана араа эрчүүдээс дутуу гэж Холмс
дандаа хэлдэг байсан ч сүүлийн үед тэгж хэлэхээ болиод байгаа.
Тэгээд ч Ирен Адлерын тухай юмуу эсвэл түүний гэрэл зургийн
талаар ярих бүрдээ «Тэр эмэгтэй» гэсэн хүндтэй үгийг заавал
хэрэглэдэг болсон юм
УЛААН ШАР ҮСТНҮҮДИЙН ХОЛБОО
Өнгөрсөн намар би найз Шерлок Холмс дээрээ очиж уулзах
гэтэл нилээн тарган, улаан шаргал үстэй хижээл насны нэгэн
эрхэм бас ирээд байжээ. Би шууд орох гэснээ тэр хоёрыг их л
сүрхий ярилцаж байхыг хараад буцах гэтэл Холмс намайг татаж
оруулаад хаалгаа хаалаа.
- Эрхэм Ватсон, та яг цагаа олж ирлээ хэмээн тэр найрсгаар
өгүүлэв.
- Та нарыг их чухал яриатай байна гэж бодоод саад болохгүйг
бодлоо л доо.
- Тиймээ, би чухал ажилтай байна. Бүр их чухал шүү.
- Тэгвэл би өөр өрөөнд ороод хүлээж байх уу?
- Үгүй ээ, тэгэх хэрэг алга. Ноён Уилсон, энэ эрхэм бол
миний нилээн амжилттай ажиллаж илрүүлсэн олон хэрэгт
багагүй дэм болсон хүн дээ. Таны энэ хэрэгт ч их тус болох
байх гэж найдаж байна гэхэд бүдүүн эр сандлаа саа өндийн над
руу толгой дохиод, өөхөлсөн жижигхэн нүдээрээ эелдэгхэн
харав.
- Наашаа буйдан дээр суу л даа гэж Холмс урилаа.
Тэр зөөлөн сандалд суугаад юм боддог зангаараа хоёр
гарынхаа хурууны үзүүрүүдийг нийлүүлэв.
- Эрхэм Ватсон, өдөр тутмын амьдралын минь нэгэн хэвийн
байдлыг эвдсэн, жирийн биш, өвөрмөц юм бол гонд дуртай занг
минь хуваалцана гэдгийг чинь би мэдэж байна. Хэрвээ тийм
биш бол та миний даруухан адал явдлуудыг тийм их урам
зоригтойгоор тэмдэглэж авахгүй шүү дээ... Гэхдээ таны зарим
бүтээлд миний тухай жаахан гоёж чимж өгүүлсэн байдаг шүү.
- Таны адал явдлууд надад үнэхээр их сонирхолтой байдаг нь
үнэн шүү дээ гэж би тайлбарлав.
- Дөнгөж саяхан, хатагтай Сазерлэнд бидэнд нэг их хэцүү
биш оньсгоо таалгахаас өмнөхөн би танд «хамгийн зоримог
уран төсөөлөл ч гэсэн өдөр тутмын амьдралд тохиолддог хачин
сонин, зэрлэг тохиолдлуудыг илэрхийлж чадахгүй» гэж хэлсэн
санагдана.
- Таны зөвд эргэлзэж байна гэж би тэр үед хариулсан биз дээ?
- Тэглээ ч гэсэн миний зөв гэдгийг доктор та хүлээн
зөвшөөрөх хэрэгтэй бол но доо. Хэрвээ тэгэхгүй бол на дад
гарцаагүй итгэхэд хүргэсэн олон сонин баримтаар дарж орхино
шүү. Жишээлбэл, ноён Джабез Уилсоны дөнгөж сая надад
ярьсан түүх байна. Би амьдралдаа үүн шиг хачин юм дуулаагүй.
Хамгийн өчүүхэн жижиг хэрэг ч хамгийн олон сонин баримттай
байдаг гэж хэлээд байдгийг минь санаж байгаа биз дээ? Харин
одоогийн энэ тохиолдолд гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн байгаа
эсэхийг би хэлж чадахгүй ч гэсэн үйл явдлын өрнөлт нь их
сонин байна. Ноён Уилсон, та болсон явдлын талаар дахиад нэг
яриад өгөхгүй юу? Зөвхөн найз маань сонсохоос гадна би ч
гэсэн дахиад сайн сонсож ойлгож авмаар байна. Ер нь ямар нэг
хэргийн талаар яриад эхлэхэд түүнтэй адил төстэй үй олон
хэрэг ой ухаанд минь тодроод ирдэг ч энэ удаа тэгсэнгүй.
- Бүдүүн эр жаахан бардам янзтай, пальтоныхоо дотор
халааснаас үрчийж муухай болсон хуучин сонин гарга ж ирэн
өвдөг дээрээ дэ лгээд хүзүүгээ гүрдийлгэн, баа хан зарлал
гүйлгэн харж эхлэхэд би Шерлок Холмсыг дууриан, гадаад
төрхөөр нь хэн гэдгийг тодорхойлох санаатай ажиглаж суулаа.
- Харамсалтай нь ажиглалт маань ямар ч үр дүн өгсөн гүй.
Үйлчлүүлэгч маань байдаг л нэг жижиг худалдаачин, мулгуу
амьтан болох нь илэрхий. Дөрвөлжин хээтэй саарал өмд нь
шуудай шиг хэлхийн, тийм ч цэвэрхэн биш урт хүрэмнийхээ
энгэрийг задгай тавьсан, бараан хантаазан дээгүүр нь алтаар
бүрсэн бүдүүн гинж гялалз сан, тэр гинжиндээ дөрвөн талтай
ямар нэгэн металлыг нэвт нүхлэн зүүсэн харагдана. Хуучин
бортгон малгай, үрчийсэн хилэн захтай, гандаж муудсан хүрэн
пальтогоо сандал дээр тайлж хаяжээ. Тэр ямар нэгэн таагүй үйл
явдлаас болоод ихээхэн санаа зовсон нь илэрхий байлаа.
 Миний байдал Шерлок Холмсын нэвт шувт ширтсэн
харцнаас гадуур өнг өрсөнгүй. Тэр толгой дохин жуу малзаад:
- Зочин маань нэг хэсэг хар ажил хийж байсан, бас тамхи
үнэрлэдэг, франкомасоны гишүүн бөгөөд Хятадад амьдарч
байсны зэрэгцээ сүүлийн саруудад бичиг цаасны ажилтай
нилээн зууралдсан хүм гэдэг нь бүгдэд тодорхой байна. Эдгээр
илэрхий баримтуудаас өөр тааж хэлэх юм надад алга гэв.
Ноён Джабез Уилсон сандалдаа биеэ цэгцлэн суугаад,
долоовор хуруугаа сонингоос салгалгүй чигээр найзыг минь
ширтэж:
- Ноён Холмс, та энэ бүгдийг яа ж мэдээ вэ? Жишээлбэл,
намайг хар ажил хийдэг байсныг яаж мэдээ вэ? Би үнэхээр
хөлөг онгоцны мужаан байсан л даа.
- Гар чинь хэлээд өгч байна шүү дээ эрхэм ээ. Баруун гар
чинь зүүнээсээ илүү том харагдаж байна. Баруун гарын чинь
булчин илүү сайн хөгжсөн байн а.
- Тамхины бас франкмасоны гишүүн гэсэн...
- Франкмасоны гишүүн гэдгийг чинь таахад хэцүү биш. Та
нийгэмлэгийнхээ хатуу чанд дүрэм журмын эсрэг дугуй болон
нумны дүрстэй зангианы хатгуур зүүсэн байна.
- Аа нээрээ тийм. Би түүнийг мартаж орхижээ. Харин
сүүлийн үед бичиг цаастай их зууралдсан гэж яаж таагаа вэ?
- Таны баруун ханцуй тохойныхоо хэсгээр дарагдсаар
гялайсан мөлгөр болжээ.
- Хятадад байсан тухайд?
Таны баруун бугуйн дээрх загасны дүрсийг зөвхөн хя тадад
шивдэг юм. Би шивээсний талаар жаахан судалж, бичиж
нийтлүүлж байсан юм л даа. Загасны хайрсыг ийм зөөлөн ягаан
өнгөөр будах арга Хятадад дэлгэрсэн байдаг. Тэгээд бас таны
цагны гинжин дээрх хятад зоосыг хараад таныг хятадад байсан
гэсэн бодол минь лавширсан юм.
Ноён Джабез Уилсон чанга хөхрөв.
- Таныг ямар нэгэн ид шидтэн, бурхан л юм байх гэж бодож
байлаа. Гэтэл ийм хялбархан байсан хэрэг үү?
- Би яагаад ингэж дүгнэснээ хэлсэн минь алдаа болжээ гэж
бодогдоод эхэллээ шүү. «Omne ignotum pro magnif ico»
/мэдэхгүй зүйлийг аугаа их гэж хүлээн зөвшөөрдөг/ гэдэг үгийг
та мэдэх байлгүй. Хэрвээ би ийм илэн далангүй байгаад байвал
өнөөх мундаг нэр алдар минь үгүй болох юм байна. Та зарлалаа
олов уу, ноён Уилсон? гэж Холмс асуув.
- Оллоо. Энэ байна. Үүнээс л хамаг юм эхэлсэн дээ. Эрхэм ээ,
та өөрөө унш даа.
Би сонинг авч уншив:
«УЛААН ШАРГАЛ ҮСТНҮҮДИЙН ХОЛБОО»
АНУ-ын Пенсильвани мужийн Лебаноноос ирсэн та- лийгаач
Иезекий Хопкинсын гэрээслэлийг биелүүлэх үүднээс Холбооны
гишүүний шинэ орон тоо гарч байна. Долоон хоногт дөрвөн
фунт стерлингийн цалин пүнлүү санал болгож байна. Ухаан
санаа эрүүл, оюун сэргэг, хорин нэгээс дээш насны улаан
шаргал үстэй хүн энэ ажилд тохирно. Даваа гарагийн арван
нэгэн цагт тус холбооны конторт ирж, Дункан Росстой уулзана
уу. Флит-стрит, Попс-Корт, Долоо.
Тэр хачин зарлалыг хоёр дахин уншсаны дараа би:
- Энэ чинь одоо юу гэсэн үг вэ? гэхэд Холмс суудалдаа
урьдын адил шигдсэн хэвээр чимээгүйхэи инээмсэглэж байгаа
нь сэтгэл нилээн хангалуун байгааг харуулж байв.
- Хэтэрхий энгийн биш зарлал байна даа. Харин та юу гэж
бодож байна. За ноён Уилсон, эхнээс нь бүгдийг ярь даа.
Өөрийнхөө тухай, гэр орныхоо тухай, бас дээр нь энэ зарлал
таны амьдралд ямар үүрэг гүйцэтгэсэн тухай гээд яриад өг дөө.
Харин доктор та энэ хэзээний ямар сонин болохыг тэмдэглээд
ав гэж Холмс хэлэв.
- «Морнинг кроникл», мянга найман зуун ерөн оны
дөрөвдүгээр сарын хорин долооных буюу яг хоёр сарын өмнөх
сонин байна.
- Зүйтэй. Ноён Уилсон, та цааш нь үргэлжлүүл дээ.
- Ситигээс холгүйхэн, Кобург -скверт надад нэг бага- хан
зээлийн касс байдаг гэж би түрүүн хэлсэн дээ ноён Шерлок
Холмс. Ажил хэрэг маань урьд нь тийм ч сайнгүй байсан боловч
харин сүүлийн хоёр сард хоёр идэхгүй, хоосон хонохгүй нэг юм
залгуулаад байв. Урьд нь хоёр туслагчтай байсан бол одоо
ганцхан туслахтай болсон. Түүнд цалин өгөхөд хэцүү байсан ч
гэсэн тэрээр ажил хэрэгт суралцан юм мэдэж судлахын тулд
хагас цалингаар ажиллахыг зөвшөөрсөн.
- Тэр тусархаг залууг чинь хэн гэдэг юм бэ?
- Винсент Сполдинг гэдэг, тийм ч залуу хүн бишээ. Түүнээс
сайн туслагч надад олдохгүй. Хэрвээ тэр өөр га зар ажиллаж
байсан бол хоёр дахин илүү цалин авах ба йсан гэдгийг би сайн
ойлгож байгаа юм. Эцсийн эцэст тэр ч гэсэн сэтгэл хангалуун
байгаа болохоор өөрийнхөө эрх ашигт хортой санааг түүнд
төрүүлэх ямар хэрэг байна?
- Үнэхээр тэгэх хэрэгг үй. Та бусад хүмүүсээс хоёр да хин бага
цалин өгдөг ту слагчтай болсон чинь ёстой завшаантай хэрэг
болжээ. Үнэнч шударга, шуналгүй ажил чин олж авна гэдэг өнөө
цагт ховорхон аз шүү. Таны туслагч их сонин хүн байна, өнөөх
зарлалаас ч илүү сонин хүн байна шүү.
- Гэхдээ түүнд дутагдал бас бий. Гэрэл зурагт ухаангүй
дуртай, түүн шиг хү н хаана ч байхгүй. Ажиллах шаард - лагатай
байхад зургийн аппарат шажигнуулаад дараа нь яг молтогчин
туулай үүрэ ндээ орж байгаа юм шиг зооринд орж тонгойчихоод
хальснуудаа угаадаг юм. Хамгийн гол дутагдал нь тэр дээ. Ер нь
дажгүй сайн ажилтан болохоор надад түүнийг муулаад байх юм
алга.
- Одоо ч гэсэн танайд ажиллаж байгаа юу?
- Тиймээ. Түүнээс гадна арван дөрвөн настай нэг охин шал
угааж юм цэвэрлэдэг. Би чинь бэлбэсэн эр, тэгээд үр хүүхэдгүй
болохоор өөр хэн ч байх билээ дээ. Ингээд л гурвуулаа
даруухан амьдардаг даа. Толгой хоргодох орон гэр байна.
Зээлээ төлчихөж байна. Бидэнд өөр юу хэрэгтэй юм. Гэтэл энэ
зарлал биднийг баллаж орхилоо. Сполдинг гартаа энэ сонин
барьсаар орж ирээд: «Бурхан намайг улаан шаргал үстэй
болгоогүй нь харамсал тай байна» гэж хэлсэн тэр өдрөөс хойш
найман долоон хоног өнгөрөөд байна. «Яагаад?» гэж би асуусан
л даа. «Харахгүй юу. Улаан шаргал үстнүүдийн холбоонд шинэ
орон тоо гарсан гэж байна. Тэнд орсон хүн муугүй мөнгө авах
бололтой. Хэрвээ үс минь улаан шаргал байсан бол би энэ
боломжийг яасан ч алдахгүй байсан юм». «Улаан шаргал
үстнүүдийн холбоо гэдэг чинь юу билээ? хэмээн намайг асуухад
«Та дуулаагүй гэж үү?» гэж Сполдинг нүдээ том болгоп асуув.
»Ерөөсөө дуулаагүй». «Хачин юм даа. Гэтэл та бол тэр орон
тоон дээр орж ажиллах эрхтэй хүмүүсийи нэг шүү дээ.
- «Тэгээд тэр чинь их мөнгө өгөх үү?» гэж би асуусан юм.
- «Жилд хоёр зуун фунт. Гэхдээ ажил нь их амархан. Тэр
ажлыг хийж байгаа хүн хажуугаар нь ямар ч ажил хийсэн саад
болохгүй».
- «Тэгвэл тэр холбооныхоо тухай яриад өгөөч» гэж би
хүсэ в.
- «Улаан шаргал үстнүүдийн холбоонд орон тоо гарлаа.
Хаяг нь энэ байна. Үүгээр холбоо бариад асуух хэрэгтэй. Миний
мэдэж байгаагаар бол Америкийн саятан Иезий Хопкинс гэгч
этгээд хачин зантай хүний бай гуулсан холбоо гэсэн. Тэр өөрөө
гал шиг улаан үстэй ба йсан болохоор улаан шаргал үстэй
хүмүүст их талтай байжээ. Нас бараад асар их хэмжээний мөнгө
хөрөнгө үлдээсэн болохоор итгэмжлэгдсэн хүмүүс нь түүний
хувь хэмжээнээс улаан шаргал үстэй хүмүүст зориулсан аж лын
байр бий болгоод байгаа гэсэн. Ямар ч байсан муугүй хөлс
өгдөг, тэгээд ажил нь хийж ядаад байх юмгүй гэсэн».
- «Улаан үстэй хүмүүс сая саяараа байгаа шүү дээ. Тэ -
гээд тэд бүгдээрээ цалин сайтай, ажил багатай нөхцлийг хүснэ
шүү дээ хэмээн намайг хэлсэнд «Тийм ч их олон байдаггүй
бололтой. Зарлалыг зөвхө н Лондончуудад, тэр тусмаа насанд
хүрсэн хүмүүст зориулсан байна шүү дээ. Тэр америк эр
Лондонд төрөөд энд залуу насаа өнгөрөө сөн болохоор төрөл х
хотынхондоо буян хийхийг хүс чээ. Түүнээс гадна улаан шаргал
үстнүүдийн холбооны хон цайвар шаргал, бараан үстнү үдийг
биш, зөвхөн хурц улаан шаргал үстэй хүмүүст зориулж зар
гаргасан. Ноён Уилсон хэрвээ та үүнийг сонирхож байвал Улаан
шаргал үстнүүдийн холбоонд очиж лавлах хэрэгтэй. Гэхдээ
хэдхэн зуун фунтын төлөө үндсэн ажлаасаа хөндийрөх хэрэг
байгаа юм уу танд?..»
- Та нар харж байгаа биз эрхмүүд ээ? Би ч гэсэн улаан
шаргал үстэй. Хэрвээ үсний уралдаан шалгаруулах юм бол
түрүүлчих байх шүү. Т эгээд би тэр өдөр ажлаа завсар лаж
хаагаад Винсент Сполдингийн хамт өнөөх хаягийн дагуу явж
очлоо.
- Би өмнө нь тийм зүйл хэзээ ч харж байсангүй. Өчүү - хэн
төдий улаан өнгө аяс бүхий ч байсан хамаагүй улаан үстэй гэх
элдвийн улс газар бүрээс шаван цугларцгааж байлаа. Флит -
стрит улаан үстнүүдээр дүүрч Попс -Корт жүржийн наймаачны
тэрэгтэй адилхан болсон байв.
Зарлалын дагуу өчнөөн оло н хүн цугларчээ. Англид улаан
шаргал үстэй хүн тийм олон байдаг гэж би санаж байсангүй.
Гэвч жинхэнэ ув улаан шаргал үстэй хүн ни лээн цөөхөн байгааг
Сполдинг анзаарчээ. Тэглээ ч гэсэн би тэр олон хүнийг хараад
урам хугарч буцах гэтэл Сполдинг зөвшөөрсөнгүй . Бид хүчлэн
зүтгэсээр хүмүүсийн өмнө гарч удалгүй конторын шатанд
хүрэв. Нэг хэс эг нь итгэж найдсан байртай өгсөж байхад
харамсан гунигласан хүмүүс нөгөө талаар нь уруудан шатаар
хоёр эсрэг урсгал хөвөрч байлаа.
- Та ч ёстой сайхан явдалтай учирч дээ хэмээн зочноо амьсгаа
авч тамхилах зуур Холмс хэлэв.
- Конторт хоёр модон сандал, ширээний цаана суугаа надаас ч
илүү улаан хүрэн үстэй жижигхэн хүнээс өөр юу ч, хэ н ч
байсангүй. Тэр хүн хүмүүст эй хэдэн үг солилцон хүн болгоноос
ямар нэг өө олж гаргаад байгаа нь э нэ орон тоонд ажиллахад
тэнцэхгүйн шалтаг болж байв. Бидний ээлж болж ороход өнөөх
жижигхэн эр арай эелдэг загнан хөндлөнгийн хүмүүсгүй
ярилцах гэж хаалгаа дотроос нь түгжив.
- «Энэ бол ноён Джабез Уилсон. Танай холбоонд орох гэсэн
юм» гэж Сполдинг хэлэв.
- «Бүх шаардлагыг хангаж байгаа болохоор та энэ ажилд
бүрэн тэнцэнэ. Ийм сайхан үс тэй хүн харалгүй удсан бай на
шүү» гэж тэр хүн хэлэ эд гэдрэгээ нэг алхснаа толгойгоо
гилжийлгэж ирээд л үсийг минь харлаа. Тэгснээ гэнэт ухасхийж
ирээд гарыг минь атгаж баяр хүргэж байна.
- «Үүнээс илүү удвал гэмт хэрэг болох байлаа. Гэсэн ч би
урьдчилан сэргийлэх зарим нэгэн арга хэмжээ авъя» гэснээ хоёр
гараараа үснээс минь барьж байгаад их хүчтэй сэгсрэв.
- «Таны нулимс гарч байна уу? Тэгвэл бүх зүйл ёсоороо
байна гэсэн үг. Ингэж ш алгасныг минь өршөөгөөрэй. Учир нь
хиймэл үс зүүж ирээд биднийг мэхлэх гэж хоёр ч удаа оролдсон
шүү» .
- Тэр цонх руу дөхөж очоод одоо хүн авахгүй, орон тоо
эзэнтэй болсон гэж хамаг чадлаараа хашгирав.
- «Намайг ноён Дункан Росс гэдэг. Би ч гэсэн сангаасаа
тэтгэвэр авдаг л даа. Ноён Уилсон, та эхнэртэй юу? Гэр бүлтэй
юү?»
- Эхнэр маань нас барсан болон үр хүүхэдгүй гэдгээ би
хэлэв.
- «Энэ чинь ноцтой саад байна даа. Эхнэргүй чинь их
харамсалтай. Манай сан зөвхөн улаан үстнүүдийг дэм жих биш
бас тэдний тоог олшруулах зорилготой юм.
Та ганц бие хүн байгаа нь яасан таагүй хэрэг вэ». Танд гэж
хэлэхэд ноён Холмс дээрх үгсийг дуулаад би жаахан гутарч,
намайг авахгүй нь дээ гэж бодлоо. Гэтэл хэдэн минут бодсоны
эцэст Росс хэлж байна:
- Бүх зүйл сайхан болно. Хэрвээ танаас өөр хүн байсан бол
бид дүрэм журмаа зөрчихгүй. Харин та ийм сайхан үстэй
болохоор буулт хийж байна. Та хэзээнээс ажилдаа орж чадах
вэ?
- Яг хэлж мэдэхгүй байнаа. Би бас нэг ажил эрхэлдэг юм л
даа.
- Санаа зовох хэрэггүй, ноён Уилсон. Ажлыг чинь би
зохицуулаад байж дөнгөнө гэж Сполдинг хэлэв.
- Би ямар цагт, яаж ажиллах вэ? гэж намайг асуухад:
- Арван цагаас хоёр цаг хүртэл гэлээ.
«Энэ цагууд надад болж байна. Та харин ямар хөлс өгөх вэ?»
гэж би асуув.
«Долоон хоногт 4 фунт».
«Чухам ямар ажил хийх вэ?»
«Ёс төдий ажил д аа».
«Ямар ажлыг ёс төдий ажил гээд байгаа юм бэ?»
«Та манай конторт юм уу үгүй дээ гэхэд энэ байшинд байж байх
ёстой. Гарч болохгүй, тэгвэл ажилгүй болно. Энэ үүргийг
нарийн чанд биелүүлж байхыг гэрээслэгч шаардсан юм. Хэрвээ
та ажлын цагаар конторыг орхин явбал манай шаардлагыг
биелүүлээгүй гэж тооцно».
«Хоногт ердөө дөрөвхөн цаг юм бол контороос гарах бодол
надад төрөхгүй» гэж би хэлэв. «Хэлсэн бүхиийг тогтоож
аваарай. Дараа нь бид ямар ч уучлал хүлээж авахгүй шүү. Ямар
ч өвчин гачиг, чухал ажил гарсан б ай таныг зөвтгөх шалтгаан
болохгүй, ажлын байрандаа л үргэлж байх ёстой. Эс тэгвээс
ажилгүй болно» гэж Дункан нэмж хэллээ.
«Яг юу хийх юм бэ?»
«Та Британийн нэвтэрхий толийг хуулж бичнэ. Нэгдүгээр
боть нь шүүгээнд байгаа. Бэх, цаас, уудаг цаасыг өөрөө
олоорой. Манайхан ширээ сандал л гаргаж өгнө. Та
маргаашнаас ажилдаа орж чадах уу?»
«Чадалгүй яах вэ» гэж би хариулав.
«Тэгвэл түр баяртай ноён Джабез Уилсон. Ийм сайхан ажилд
орсонд дахин баяр хүргэхийг зөвшөөрнө үү?»
Тэр толгой мэхийхэд би гарч одов. Тэгээд маш их баяр-
тайгаар туслахаа дагуулан гэрийн зүг явлаа. Энэ талаар би
өдөржин бодож баяртай байсан боловч харин орой тийшээгээ
энэ бол луйвар, залилан гэж бодоод сэтгэлээр унав. Гэхдээ энэ
тоглоомын зорилго юу болохыг огтхон ч ойлгож тааж
чадахгүй байлаа. Винсент Сполдинг намайг хөгжөөх гэж хамаг
чадлаараа хичээж байсан боловч яг унтахын өмнө би энэ
саналаас татгалзахаар хатуу шийдлээ. Тэглээ ч гэсэн өглөө нь
босоод ямар ч байсан тийшээ очих хэрэгтэй гэж бодлоо. Үзэг,
бэх, цаас тэргүүтэн аваад би Попс -Корт руу явлаа. Хачирхалтай
нь тэнд бүх зүйл ном журмаараа байх юм. Би их баярлав. Ажилд
ашиглах ширээ бэлэн болжээ. Ноён Дункан Росс намайг хүлээж
байв. «А» үсгээс эхлээд бичих ийг надад тушаалаа. Намайг
ажиллаж байна уу үгүй юү гэдгийг ха рах гэж тэр үе үе орж ирж
байлаа. Хоёр цагт орж ирээд намайг их зүйл бичиж чадсан
байиа гэж магтаад салах ёс хийж конторын хаалгыг түгжив.
Тийм байдлаар хэдэн өдөр өнгөрсөн юм, ноён Холмс. Хагас
сайн өдөр ноён Росс ирээд ширээн дээр дөрвөн ширхэг алтан
соверен тавилаа. Долоон хоногийн ажлын хөлс гэнэ. Ингээд
дараагийн долоон хоног эхэллээ. Би өглөө болгон арван цагт
очоод хоёр цагт явдаг байлаа. Дункан Росс орж ирэх нь
цөөрсөөр сүүлдээ бүр харагдахаа байв. Тэр хэдийд ч ороод ирж
болох байсан учраас би мэдээж контороосоо гарсангүй.
Тийм байдлаар найман долоон хоног өнгөрөв. Би хи -
чээнгүйлэн ажиллаж «А» үсгийн материалуудыг дуусгаад
удахгүй «Б» үсэгт орох гэж байтал бүх зүйл дууссан юм.
-Дууссан гэнэ ээ?
-Тиймээ эрхэм ээ. Өнөө өглөө ажилдаа иртэл хаалга цоожтой,
дээр нь хатуу цаасан дээр бичсэн зарлал байв. Та өөрөө үз л дээ
гээд цаасаа сарвайхад нь авч уншвал:
УЛААН ШАРГАЛ ҮСТНҮҮДИЙН ХОЛБОО ТАРЛАА
1890 оны аравдугаар сарын 9 гэжээ.
Шерлок Холмс бид хоёр энэ товчхон зарлалыг уншаад
Джабез Уилсоны гунигтай царайг харцгаав. Болж байгаа бүхний
инээдтэй тал нь биднийг бусад зүйлсээс тус гаарлаад байсан
болохоор тас тас хөхрөлдөв.
- Инээдтэй юм алга л байна шүү дээ. Та хоёр надад тус - лахын
оронд шоолж инээлдэж байгаа бол би явж өөр хү - мүүсээс
тусламж авъя даа.
- Яалаа гэж дээ. Энд танд туслахаас татгалзаад байх юм алга.
Харии ч их сонирхолтой хэрэг байна. Намайг өршөөгөөрэй,
ямар ч гэсэн их зугаатай байна аа. Та тэгээд хаалган дээр энэ
зарлал наасан байхыг олж уншаад яасан бэ? гэж Холмс асуув.
- Би үнэхээр цочирдс он. Яахаа мэдэхгүй байсан боло хоор
конторыг тойрч үзлээ. Гэтэл хэн ч харагдсангүй . Тэгээд доод
давхарт байдаг байрны эзэн дээр очиж асуусанд тэрээр ямар ч
Дункан Росс болон ямар нэгэн холбооны талаар дуулаагүй гээд
«Танай байрны дөрвөн номерын өрөөг хөлсөлж байсан эрхмийг
таних уу?» гэсэнд
«Улаан шаргал үстийг үү?»
«Тиймээ, түүнийг»
«Нэрийг нь Уильям Моррис гэдэг шүү дээ. Надаас түр зуур л
байр хөлсөлсөн юм. Тэгээд өчигдөр яваад өгсөн шүү дээ»
«Хаанаас олж уулзаж болох бол?»
«Шинэ контороос. Энд хаягаа үлдээсэн байх ёстой. Аа энэ
байна: Кинг-Эдуард-стрит, арван долоо, Гэгээн Павлын сүмийн
ойролцоо».
Ноён Холмс, би тэр хаягаар нь хайж очлоо. Гэтэл тэр нь
зүгээр нэг хиймэл эрхтний үйлдвэр байсан бөгөөд Уильям Росс,
Дункан Росс нарын талаар хэн ч дуулаагүй гэж байна.
- Тэгээд яасан бэ?
- Гэртээ эргэж ирээд туслахтайгаа зөвлөлдлөө. Гэтэл тэр ч
олигтой юм хэлсэнгүй. Намайг хүлээж бай аяндаа шуудангаар
ямар нэгэн мэдээ ирэх биз гэж байсан. Гэтэл би зүгээр нэг
ялагдахыг хүсэхгүй байсан болохоор таныг хүмүүст үнэ цэнэтэй
зөвлөгөө тусламж үзүүл дэг гэж дуулаад хүрээд ирсэн ми нь энэ
дээ.
- Та зөв юм хийжээ. Гайхалтай тохиолдол байна шүү. Энэ
хэргийг шалгах болсондоо би баяртай байна. Таны ярианаас
үзвэл эхлээд бодсоноос хавьгүй чухал асуудал бололтой гэж
Холмс хэлэв.
- Чухал байлгүй яах вэ. Би долоон хоногт дөрвөн фунт алдах
болоод байна шүү дээ.
- Та тэгээд тэр улаан үстнүүдийн холбоонд гомдол гаргах гээ
юү? Харин ч та Британийн нэвтэрхий толиноос «А» үсгэн дээр
байгаа их олон зүйлийн талаар мэдэж авснаас гадна гучин фунт
авсан. Тэгэхлээр та алдаад байсан юм алга л байгаа биз дээ.
- Тэр ч тийм л дээ. Гэхдээ тэд ямар улс байгаад ямар
зорилготой холбоо байгуулаад хаашаа алга болцгоосныг би
мэдмээр байна шүү дээ. Яагаад надтай ингэж тоглосон юм бол.
Тэгээд дээр нь надад гучин фунт төлсөн байдаг.
- Энэ бүхнийг чинь бид олж мэдэхийг хичээе. Харин та
эхлээд хэдэн асуултанд хариулаач. Таны туслах чинь ажилд
ороод удаж байна уу?
- Зарлал авчирч өгөхдөө манайд ажиллаад cap болж байсан.
- Түүнийг та хаанаас яаж олж аваа вэ?
- Сонинд өгсөн зарын минь дагуу ирсэн л дээ.
- Таны зарыг үз ээд ганцхан тэр л ирсэн үү?
- Үгүй ээ. Арван хүн ирсэн.
- Та яагаад түүнийг сонгосон юм бэ?
 Яагаад гэвэл их шаламгай мөртлоо их цалин авна гээгүй.
- -
- Тэгэхлээр хагас цалингаар ажиллууж болно гэж бодсон юм
биз дээ?
- Тиймээ.
-Тэр Винсент Сполдинг ямаршуухан хүн бэ?
- Жижигхэн биетэй, их сэргэлэн, нилээн цэвэрхэн ца-
райтай, хүчилд түлэгдсэн бололтой цагаан толбо духан дээр нь
байдаг. Холмс биеэ эгцлэх нь ихээхэн санаа зовсон шинжтэй
харагдав.
- Би ч гэсэн тэгж бодсон юмаа. Чихэндээ ээмэг зүүх нүхтэй
байсан уу?
- Тиймээ. Жаахан байхад нь нэг цыган эмэгтэй цоолчихсон
гэж байсан.
- Одоо хүртэл танайд байгаа юу?
- Тиймээ. Би дөнгөж сая уулзаад ирлээ.
- Таныг байхгүй хойгуур ажил хэргийг чинь амжилт - тай
эрхлээд байж уу?
- Гомдоллоод байх юм алга. Тэгээд ч өглөөгүүр манайх
ажил багатай байдаг л даа.
- Баярлалаа, ноён Уилсон. Нэг юмуу хоёр өдрийн дараа бид
таньд дуулгах юмтай болох байхаа. Өнөөдөр ха гас сайн өдөр
шүү дээ. Н эг дэхь өдөр гэхэд нилээн юм м эдсэн байна биз.
Өнөөх зочныг явсан хойно Холмс:
- За Ватсон, та юу бодож байна? гэж асуув.
- Юу ч гэж бодсон юм алга. Энэ хэрэг надад их учир битүүлэг
санагдаад байна гэж үнэнээ хэллээ.
Тэгэхлээр ийм байна. Тохиолдол хичнээн их хачирхалтай байна
төдий чинээ энгийн, нууцлаад байх юм багатай байдаг. Харин
их жирийн мэт хэргүүд л ярвиг тай даа. Жирийн нийтлэг
царайтай хүнийг олны дундаас хайж олоход хэцүү байдагтай яг
адил. Гэхдээ энэ удаа удааширч болохгүй.
Та тэгээд яах гэж байна?
-Тамхиа татъя. Энэ бол ямар ч байсан гурван толгой тамхи
татах хугацаа шаардана байх. Надтай ярилгүй та вин минут
ганцааранг минь үлдээхийг хүсье.
Тэр зөөлөн сандалд шигдэн суугаад нүдээ анин, ямар нэгэн
этгээд хачин шувууны хошуу чиг махир хар гаансаа цорвойлгон
их удаан суулаа. Түүнийг унтчихвуу даа гэж бодож байтал нэг
их хатуу шийдвэр гаргасан хүн шиг үсрэн босоод гаанса а камин
зуухан дээр тавиад:
- Өнөөдөр Сент -Джеймст Сарасате тоглоно. Та юу гэмээр
байна, Ватсон, өвчтнүүд чинь таны эзгүйд хэдэн цаг байж болно
биз дээ?
- Би өнөөдөр завтай. Тэгээд ч өвчтнүүдээ эргэн тойрч
зөвлөгөө өгөхөд би нэг их цаг зарцуулдаггүй.
- Тэгвэл бүрх малгайгаа өмсөөрэй, явцгаая. Сити орох хэрэг
байна. Замдаа хаа нэг газар ороод юм идчихье. Концертын
хөтөлбөрт гер ман хөгжим олон байна лээ. Гер ман хөгжим их
гүнзгий утга агуулгатай байдаг болохоор Итали юмуу Франц
хөгжмөөс илүү таалагддаг юм.
Бид метрогоор явсаар Олдерсгет хүрч тэндээсээ явган явж
Сакс-Кобург-сквер хүрэв.
Энэ бол жижигхэн уйтгартай талбай байлаа. Бохир муу хоёр
давхар байшингууд хоёр эгнээ байсан ба цонхнууд нь жижигхэн
цэцэрлэг рүү харжээ. Алтан шаргал өнгө тэй гурваи бөмбөлөг
болон гудамжны буланд өлгөөстэй нэгэн самбар дээр «Джабез
Уилсон» гэсэн бичиг харагдав. Манай үйлчлүүлэгчийн контор
бололтой.
Шерлок Холмс хаалганы өмнө зогсоод, хагас аниас тай зовхин
доороос хурц гэрэлтсэн нүдээрээ бичгийг анхааралтай ширтлээ.
Тэгээд гудамжаар аажуухан алхалсаар байшингуудыг
анхааралтай ажиглаж байв. Кассын өрөөнд орохын өмнө замын
голыг таягаараа гурван удаа хүчтэй цохиод хаалга р уу очиж
тогшиход сахлаа цэмцийтэл хуссан залуу гарч ирэн биднийг ор
гэж урилаа.
- Танд гялайлаа. Эндээс Стрэнд рүү яаж хү рэхийг асуух гэсэн
юм гэж Холмс хэлэв.
- Баруун талын гурав дахь эргэлт. Д өрөв дэхь эргэлт зүүн
тийшээ хэмээн ноён Уилсоны туслах хариулаад хаалгаа хаав.
- Сэргэлэн залуу байна. Тэр сэргэлэнээрээ Лондонд дөрөвт
орно, зоригтойгоороо гуравдугаарт орох байх. Түүн ий талаар би
жаал жуул юм мэдэх юм байна гэж Холмс хэллээ.
- Ноён Уилсоны туслах Улаан үстнүүдийн холбоо хоёр ямар
нэгэн холбоотой бололтой. Та зүгээр л царайг нь харах гэж
түүнээс зам асуусан гэдэгт итгэлтэй байна.
- Түүнийг харах гэсэн юм бишээ.
- Тэгээд юу харах гэсэн хэрэг вэ?
- Өвдгийг нь харах гэсэн юм.
- Тэгээд юу олж хараа вэ?
- Харах гэснээ л харлаа.
- Замын голыг яах гэж таягаар цохисон хэрэг вэ?
- Хонгорхон доктор минь, одоо ярилцах биш ажиглах цаг. Та
бид хоёр дайсны дунд орж ирээд байгаа тагнуулчид шүү дээ.
Сакс-Кобург-скверийн талаар бага сага юм мэдэж авлаа.
Булангийн цаана үзсэн зүйл ёстой аугаа юмаа. Тэнд Ситиг
умард болон өрнө зүгтэй холбосон хамгийн гол гудамж байна.
Тэр том гудамж хоёр эсрэг урсгалтай замаар хөлхөх сүйх
тэрэгнүүдээр дүүрэн юмаа. Явган за мууд нь бас их хөлтэй.
Сүрхий сүрхий кон торууд, ганган чамин дэлгүүрүүдийг харвал
эдгээр байшингийн цаана хүнгүй талбай байгаа бололтой.
Холмс буланд зогсоод байшин барилгууд нь ямар байдлаар
баригдсаныг тогтоож авахыг хичээв. Лондонг судлах нь түүний
дуртай ажил ажээ. Найз маань хөгжимд их дуртай байсан юм.
Зүгээр нэг чадварлаг хөгжимчний зэрэгцээ бас нилээн сүрхий
хөгжмийн зохиолч гэмээр. Энэ хүний гайхамшигтай шинж
чанар нь хоёр зүйлийн нэгдэл бай лаа. Гайхамшигтай уран
нарийн ухаан нь яруу сайхнаар төсөө лөн бодох чадварын
тэмцлийн дүнд бүрэлдэн бий болжээ гэж би зар имдаа боддог
юм. Концертонд хамаг анхаарлаа хандуулсан байгааг нь хараад
би түүний хөөцөлдөөд байгаа этгээдүүдэд ёстой таагүй явдал
учрах нь дээ гэж бодлоо.
- Доктор та гэр лүүгээ явах гэж байна уу?
- Тиймээ.
- Надад бас нэг ажил байна. Гурав дөрвөн цагийн ажил.
Кобург-скверийн явдал ноцтой байна шүү.
-Ноцтой гэнэ ээ?
- Тэнд томоохон гэмт хэрэг үйлдэгдэх гэж байна. Гэхдээ бид
саатуулж болох байхаа. Хамгийн гол нь өнөөдөр хагас сайн
өдөр гэдэг л хэцүү ба йна. Орой таны туслалцаа хэрэгтэй шүү.
- Хэдэн цагт?
- Арван цагаас эртгүй байхаа.
- Тэгвэл би яг арван цагт Бейкер-стритэд байж байя.
- Зүйтэй. Нилээн аюултай хэрэг байх гэж бодож байна.
Цэргийн албанаас үлдсэн өнөөх гар буугаа халааслахаа мартав
аа.
Би өөрийгөө бусдаас ухаан муутай гэж боддоггүй бо ловч
Шерлок Холмсын хэрэгт оролцоод эхлэхээрээ ёстой мал шиг
амьтан гэдгээ мэддэг юм. Т үүний сонссоныг сонсож, харсныг
харсаар явдаг мөртлөө чухам юу болоод байгааг мэддэггүй. Гэр
лүүгээ явах замдаа болж өнгөрсөн бүхний г эргэн санаж, буу
яагаад хэрэгтэй болох? Бид хаашаа? Яах гэж? явах гэж байгаа
талаар бодоод бодоод ойлгосонгүй тул энэ бүгдийн учрыг
тайлж өгөх шөнө болохыг хүлээ хээр шийдэв. Арван цаг арай
болоогүй байхад би гэрээсээ гарч Бейкер-стритэд ирлээ. Орцны
дэргэд хоёр сүйх тэрэг зогсож байсны хажуугаар онгөрөхдөө
дээр өрөө ндөө Холмс өөр хоёр хүнтэй бай гааг мэдэв. Нэг нь
миний таних цагдаагийн төлөөлөгч Питер Джонс, нөгөө нь
өндөр туранхай эр байлаа.
 - За ингээд цугларцгаах шив дээ. Ватсон, та Скотланд- Ярдын
Джонсоныг таних байхаа. Ноён Мерриуэзерыг танилцуулахыг
зөвшөөрнө үү? Өнөө шөнийн адал явдалд rap бие оролцох хүн
шүү.
- Бид өнөөх том ангаа биш харин зүгээр нэг нугас буудчих
юм биш байгаа? гэж ноён Мерриуэзер хэлэв.
- Ноён Холмст бүрэн дүүрэн найдаж болно. Тэр үн эхээрийн
гайхалтай үр дүнд хүргэдэг өвөрмөц арга барилтай хүн дээ.
Шолтог алсан болон Аграгийн үнэт эрдэнэстэй холбоотой
хэргүүдийг санаж байгаа биз дээ. Түүний зөв, цагдаагийнхны
буруу болж дууссан шүү.
-Ноён Джонс та тэгж хэлж байгаа бол тийм л байлгүй д ээ.
Гэхдээ би өнөөд өр ердийнхөөрөө роббергүй өнгө рөх болж
байгаа нь харамсалтай байна. Энэ бол сүүлийн хорин жилийн
дотор хөзөр тоглохгүй өнгөрч байгаа эхний хагас сайн өдөр.
- Өнөөдрийн тоглоомонд бооцоо нь илүү өндөр. Гучин мянган
фунт гээд бод доо, ноён Мерриуэзер. Харин Джонс, таны
бооцоо бол аль эртнээс барих гэж хүсээд байсан хүнээ барих
биз дээ гэж Шерлок Холмс хэлэв.
- Тиймээ, Джон Клей бол алуурчин, хулгайч, хуурамч мөнгө
үйлдвэрлэгч хамгийн адгийн амьтан байгаа юм. Тэр хэдийгээр
их залуу хүн ч гэсэн ёстой мэргэжлийн хулгайч байгаа юм даа.
Түүнд гав зүүн барьж авах шиг тийм их таашаалтайгаар би
Лондонгийн өөр ямар ч хулгайчийг барихгүй дээ. Энэ Джон
Клей бол үнэхээр гайхамшигтай хүн. Өвөө нь бэйс хэргэмтэй
байсан, өөрөө Итон болон Оксфордод төгссөн, уха ан санаа нь
гэж гартайгаа адилхан сүрхий этгээд дээ. Би түүний хойноос
хөөцөлдөөд удаж байгаа ч барьж амжаагүй л байна. Өнгөрсөн
долоон хоногт тэр Шотландад цоожийг нь эвдэж нэг хулгай
хийсэн, харин ирэх долоон хоногт Корнуэллд нэг хүүхдийн цэ-
цэрлэгийг тонох гэж байсан юм. Түүний араас олон жил
хөөцөлдсөн ч гэсэн одоо болтол царайг нь хараагүй яваа хүн дээ
би.
- Тэгвэл энэ шөнө би түүнийг тантай учруулж өгнөө. Би ч
гэсэн түүний байгуулсан гавъяаг хоёр ч удаа дуулсан юм байна.
Энэ улсдаа л тэргүүн зэргийн ху лгайч даа. За арван нэгэн цаг
болчихлоо. Хөдөлцгөөе. Та хоёр эхний сүйх тэргэнд суу, Ватсон
бид хоёр нөгөөд нь сууя.
Ингээд бид сүйх тэргээр нилээн удаан явсаар Фаррингтон -
стритэд хүрлээ.
- За бид ойртоод ирлээ. Энэ Мерриуэзер өөрөө энэ хэргийг
сонирхоод байгаа юм. Джонс ч гэсэн бидэнд хэрэг болно. Ажил
хэргээ нэг их сайн мэдэхгүй ч нэг сайн тал нь бульдог нохой
шиг дайчин хүн байгаа юм. Хэн нэгэнд өгөөш хаясан л бол
алдана гэж үгүй. За ингээд хүрээд ирлээ дээ.
Өглөөхөн ирж байсан өнөөх хүн их тэй, хөлтэй гудамжинд
ирж зогсов. Тэрэгчинд хөлсийг нь өгөөд бид Мерриуэзерийн
араас нэгэн нарийхан хонгилоор орж хажуугийн хаалганд
хүрлээ. Хаалганы цаана бас нэг хонгил байжээ. Түүний адагт
нэг сүрхий цул төмөр хаалга ха рагдана. Ноён Мерриуэзер түр
зогсож, гар чийдэн асаагаад цааш явсаар бас нэг хаалга
өнгөрөөд овоо цэлгэр хонгилд хүрлээ.
- Дээрээс наашаа ороход тийм ч амаргүй гээд Холмс гар
чийдэнгээрээ дээшээ гэрэлтүүлэв.
- Доороос ч мөн адил гэж Мерриуэзер хэлэхэд Холмс:
- Та чимээгүй байгаач. Танаас болж хамаг ажил бүтэл - гүйтэх
нь байна. Эндээ суугаад хүлээж бай гэв.
Сүрхий царайлсан ноён Мерриуэзер гомдсон байр - тай сууж
үлдэхэд Холмс томруулдаг шил, гар чийдэнгээ аваад
хавтангуудын зай завсрыг нарийвчлан харснаа
хэдэн секундын дараа сэтгэл хангалуун байртай өндийж
томруулдаг шилээ халаасандаа хийгээд:
- Одоо дор хаяж нэг цагийн хугацаа үлдлээ. Тэд ца гаасаа
өмнө ажлаа эхлэх нь юу л бол. Доктор, бид одоо Лондонгийн
хамгийн баян банкны хотын нэг салбарын агуулахад байгаа юм
шүү дээ. Ноён Мерриуэзер бол банкны удирдах зөвлөли йн
дарга. Энэ агуулах яагаад тийм их сонирхол татаад байгаагийн
учрыг хэлж өгөөч.
- Бид энд францаас авчирсан алтаа хадгалж байгаа. Хэдэн
сарын өмнө ман айхан эргэлтийн хөрөнгөгүй бол чихоод
францаас зээлж авсан юм л даа. Гэвч өөр арга олсон тул алтыг
ашиглахгүй энд хадгалсан. Алтыг хулгайлах гэж байгаа гэсэн
мэдээг бид хүлээж авсан л даа.
- Францаас авчирсан алтыг уу?
- Тиймээ. Одоо миний дээр нь сууж байгаа энэ сагсанд хоёр
мянган наполеондор байгаа. Ганцхан салбарт ийм их эрдэнэс,
үнэт зүйл хадгална гэдэг их хов ор тохиолдол л доо. Тийм
болохоор захирлууд санаа зовоод байгаа юм.
- Тэгж санаа зовох шалтгаан байнаа. За одоо бэлтгэх цаг
боллоо. Удахгүй дуусах байх гэж бодож байна. Ноён
Мерриуэзер, одоо энэ гар чийдэнг унтраах хэрэгтэй гэж Холмс
хэлэв.
- Тэгээд харанхуйд сууж байх хэрэг үү?
- Тэгэх л болж дээ. Би нэг боодол хөзөр авч гарсан болохоор
дөрвүүлээ ганц удаа тоглож болох юм. Гэвч дайснууд маань их
сүрхий бэлтгэсэн болохоор гэрэл гаргах аюултай. Одоо байр
байраа эзэлцгээе. Тэд их сүрхий улс шүү. Хэрвээ бид бол
гоомжтой байхгүй бол хэдийгээр гэнэдүүлж байгаа ч гэсэн
нилээн түвэг учруулж мэднэ.
Би энэ сагсны ард нуугдлаа. Та нар тэнд нуугдана биз. Хэрвээ
тэд буудах юм бол Ватсон, та ч гэсэн шууд гал нээнэ шүү.
Би гар буугаа цэнэглэж модон хайрцган дээр тавиад өөрөө
араар нь орж нуугдав. Холмс гар чийдэнгээ гараараа халхлан
гэрлийг нь багасгав. Гэвч халсан металлын үнэр ханхлаад
байгаа нь дэнлүү асаалттайг мэдэгдүүлж мэдэхээр байлаа.
Ингээд хүлээж байхад хамаг мэдрэл дээд цэгтээ хүртэл
хөвчрөхийн зэрэгцээ хүйтэн харанху йд их хэцүү байлаа.
- Тэдэнд буцах зам ганцхан бий. Буцаад байшингаар дамжин
Сакс-Кобург-скверт хүрэх зам. Джонс, та миний гуйснаар
хийсэн үү?
- Тиймээ. Гол хаалганы дэргэд нэг мөрдөгч, хоёр цагдаа
зогсоочихсон байгаа.
- Тэгэхлээр бүх нүх сүвийг хаасан гэсэн үг. Одоо хүлээж байх
л үлдэх шив.
Цаг хугацаа хичнээн удаан өнгөрч байваа. Хожим нь
мэдэхнээ ердөө цаг гаруйхан хугацаа өнгөрсөн боловч надад тэр
үед удахгүй үүр цайж гэгээ орох гэж байгаа юм шиг санагдаж
байлаа. Хамаг бие чилж, хөл хөшиж байсан боловч би чим ээ
гаргахаас айж тэвчээд байсны зэрэгцээ мэдрэл ухаан дээд
зэргээр хөвчлөгдөн, сонсгол дэндүү сонор болсон байлаа. Гэтэл
гэрэл гялсхийв.
Эхлээд багахан оч мэт байснаа сүүлдээ тодрон томорсоор гар
чийдэнгийн гэрэл болж хувирав. Тэгтэл шалан дээр алгуурхан
завсар гарч, эмэгтэй хүнийх гэмээр турь хан цагаан гар харагдав.
Ямар нэгэн зүйлийг тэмтрэн хайж байснаа гэнэт буцаж оров.
Гэвч хэдхэн хормын дараа өнөөх гар дахин цухуйснаа шалан
дээр хавтгай дөрвөлжин нүх гарч, гар чийдэнгийн гэрэл тусан
сахлаа мөлчийтөл х уссан залуухан царай үзэгдэв. Тэр үл таних
хүн эргэн тойрноо няхуур ажигласнаа бүсэлхийгээ цухуйлган,
улмаар шалан дээр өвдөглөн гарч ирлээ.
- Бүх зүйл хэвийн. Хөшүүрэг, уут чамд байгаа биз дээ? Ээ
чөтгөр аваг... Харайгаач. Арчи, би ард чинь зогсож байна гэж
тэр хэлэв.
Шерлок Холмс ухасхийн гарч ирээд захан дээрээс нь шүүрэн
авлаа. Хоёр дахь этгээд буцаад үүрэндээ орчихов. Джонс
түүнийг барьж авах гэсэн боловч амжсангүй. Гар бууны гол
төмөр гялсхийх шиг болоход Холмс анчны ташуур шүүрч аваад
ганцхан эргүүлтэл хулгайчийн гараас буу нь алдууран уналаа.
 - Джон Клей, хэрэггүй дээ. Та баригдлаа гэж Холмс хэлэв.
- Харж байнаа. Гэхдээ найз маань зугтаж амжсан болохоор та
нар ердөө хүрэмнийх нь хормойноос зуураад үлдлээ шүү дээ.
- Гадаа хаалганы ард гурван хүн байгаа.
- Аа тийм үү? Цэвэрхэн ажиллаж байна шүү. Танд баяр
хүргэе.
- Харин би танд баяр хүргэмээр байна. Улаан үстнүү дийн
холбооны талаарх таны төлөвлөгөө ёстой гайхам шигтай байсан
шүү гэж Холмсыг хэлэхэд:
- Одоо найзтайгаа уулзана биз. Эргээд үүрэндээ орчих дог
авхаалжтай эр байна лээ. Гэхдээ би одоохон гавлаад авнаа гэж
Джонс хэллээ.
- Наад заваан гараа тат. Надад б үү хүр. Биеэр минь хааны
удмынхны цус гүйж байгааг мэдэхгүй юу? Намайг эрхэм ээ гэж
дуудвал зохино.
- Тэгье ээ эрхэм ээ. Та дээшээ гараад сүйхэнд морилно уу.
Эрхэм дээдэс таныг цагдаагийн газарт хүргэе.
- Ингэвэл болж байнаа хэмээн Джон Клей тайвнаар өгүүлэв.
- Ноён Холмс, танд хэрхэн талархах ёстой вэ? Та их том
хулгай гарахаас сэргийлж чадлаа. Банк дээрэмдэх ажиллагааг
зогсоож чадлаа шүү дээ гэж Мерриуэзер магтав.
- Надад Джон Клейтэй хийх өөрийн гэсэн тооцоо бай сан юм.
Өнөөдрийн энэ ажиллагаанд надаас бага зэрэг зарлага гарсан.
Түүнийг танай банк нөхөж өгч болохсон болов уу? Харин бусад
зүйлийн хувьд гэвэл үнэхээр со нирхолтой адал явдалтай учраад,
бас Улаан үстнүүдийн хол бооны талаар сонсож дээд зэргийн
таашаал хүртлээ.
Маргааш өглөө нь бид Бейкер -стритэд суугаад нэг нэг аяга
содтой виски ууж байх зуур Холмс надад:
- Ватсон, та харж байгаа биз дээ? Улаан үстнүүдийн холбоо
гэдэг чиь кассын эзнийг өдөр бүр хэдэн цагаар ажлаас нь
холдуулах төлөвлөгөө байсныг би анхнаас нь ойлгосон. Долоон
хоногт дөрвөн фунт гэдэг үнэхээр сайхан өгөөш шүү. Гэхдээ
гучин мянгыг авах гэж байсан улсад юу ч биш л дээ. Хоёр
луйварчны нэг нь сонинд зарлал өгөөд, нөгөө нь эзнээ ятгаж,
түүнд итгүүлсэн бай на. Туслах нь хагас цалингаар ажиллах
дуртай байсан гэдгийг дуулмагцаа би үүнд ямар нэгэн ноцтой
шалтгаан байгааг ойлгосон л доо.
- Гэвч тэдний санааг яаж таасан бэ?
- Хэрвээ байшинд жирийн нэг эмэгтэй байсан бол би ердийн
нэг явуулга гэж үзэх байсан. Гэвч тий м эмэгтэй байгаагүй
болохоор энэ таамаг худлаа болж байгаа юм. Манай
үйлчлүүлэгчийн гэрт хүн авчихмаар юу ч байгаагүй болохоор
түүний төлөө ийм сүрхий төлөвлөгөө зохиохгүй шүү дээ.
Тэгэхлээр хулгайч нар байшинд байхгүй өөр нэг юманд
санаархсан болж байна. Гэвч юу байж таарах вэ? Би өнөөх
туслах нь гэрэл зураг сонирхдог, үргэлж зооринд ороод хальсаа
угаах гээд суучихдаг гэснийг санасан. Тэр этгээдийн талаар
лавлагаа авсанд Лондонгийн хамгийн адгийн хулгайч байжээ.
Тэгэхлээр тэр зооринд юу хийдэг байж болох вэ? гэсэн асуулт
гарч ирлээ. Өдөрт хэдэн цагаар ажиллах шаардлагатай, их л
чухал ажил байж таарна. Энэ байшингаас өөр тийш, газар
доогуур хонгил ухах шаардлагатай байжээ гэж сэжиглэсэн юм.
Намайг дээр гудамжинд явж байхдаа таягаар зам цохиод байхад
та их гайхсан даа. Тэгэхэд би хаашаа ухсан байж болох вэ гэж
бодож байсан юм. Тэгээд хаалга тогшиж тайлж өгсөн хүний
царайг биш харин өмдийг харсанд нил шавар шавхай болчихсон
байсан. Тэгэхлээр их олон цагаар газар малтаж байсан нь
тодорхой болж, хаашаа вэ? гэдгийг мэдэх л үлдлээ. Булангийн
цаагуур хартал Хот- ын болон Хот орчмын банк гэсэн хаяг
харагдсан. Ин- гээд бүх зүйл ойлгомжтой боллоо. Концерт
тараад таныг гэр лүүгээ явсан хойгуур би Скотланд-Ярдынхан
болон банкны удирдах зөвлөлийнхөнтэй уулзсан. Тэгээд үр д үн
нь юу болсныг та мэдэж байгаа шүү дээ.
- Тэд чухам өнөөдөр банк дээрэмдэнэ гэж та яаж мэдээ вэ?
- Улаан үстнүүдийн холбоо хаагдсан тэр өдөр мэдсэн. Ноён
Джабез Уилсон одоо тэдний санааг зовоохг үй боллоо гэсэн үг
шүү дээ. Өөрөөр хэлвэл нүхээ малтаж дууссан х эрэг. Тэд цаг
алдахыг хүсээгүй бололтой. Нэг дүгээрт, ухсан нүхийг о лоод
мэдчихэж магадгүй, хоёрду гаарт, алтыг өөр газар луу
шилжүүлэх магадлалтай бай сан. Тэгээд л хагас сайн өдөр
хамгийн тохиромжтой үе болж таарна биз дээ. Яагаад гэвэл алт
алга болсныг нэг дэх өдөр хүртэл хэн ч мэд эхгүй. Бас дээр нь
зугтаж нуугдахад хангалттай цаг байна гэж үзсэн байна. Тэгээд
би ойрын аль нэг шөнө гарцаагүй юм байна даа гэж бодсон.
- Та ёстой мундаг юмаа. Тийм олон нөхцөл дундаас, бас тэгж
их удчихаад байхад гарцаагүй дүгнэл т хийнэ гэдэг ч...
- Энэ тохиолдол намайг уйдаж үхэх аюулаас аварсан юм шүү
дээ. Дахиад уйтгарлаад эхлэх шиг болох чинь. Миний хамаг
амьдрал тэр чигээрээ уйтгартай нэгэн хэвийн байдлаас зугтах
явдал юм шүү дээ. Үе үе миний тааж нээгээд байдаг багахан
оньсогууд тэр уйтгарыг арилгаж өгдөг юм.
- Та ёстой буянтай хүн юмаа.
Холмс мөрөө хавчив.
- Магадгүй ээ. Би үнэхээр ямар нэг ашигтай үйл хийдэг байж
болох л юм. «L,Homme c,est rien-L,oeuvre c,esttout>> буюу «Хүн
бол юу ч биш. Ердөө л хэн нэгний бүтээсэн зүйл шүү дээ. Өөр
юу ч биш» гэж Гюстав Флобер Жорж Сандад бичсэн захиандаа
өгүүлснийг санаж байгаа биз дээ?
ХЭН БОЛОХЫГ нь тогтоосон нь
Бейкер-стрит дэх байрных нь зочны өрөөнд, камин зуухны
дэргэд ярилцаж суутал Холмс:
- Найз минь, амьдрал гэдэг хүний төсөөлөн бодож ча дах
бүхнээс илүү гайхамшигтай юмаа. Үнэндээ дэн дүү хачин сонин,
адармаатай олон зүйлийн талаар та бид огтхон ч төсөөлж
чаддаггүй. Хэрэв та бид хоёр гар гараасаа барилцаад цонхоор
нисэн гарч, энэ их хотын дээгүүр хөвөн нисэж, байшингуудын
дээврийг сөхөн, до тор нь болж байгаа бүхнийг харж чаддагсан
бол бидний өмнө тулгарч байдаг, олон зууны турш зам мөрөө
гарган ирсэн, огтын санаандгүй үр дүнд хүргэдэг тохиолдлууд,
таараа тохироо, бодол санаа, үг хэллэгүүд маань зүгээр нэг
хавтгай зүйл мэт санагдах болно гэлэ э.
- Тэгсэн ч та надад итгүүлж чадсангүй. Сонин хэв лэлүүд янз
бүрийн хэр гийн талаар хангалттай илэн далангүй, бүдүүлгээр
бичдэг биз дээ? Цагдаагийн тайлан мэдээлл үүдийн тэрхүү эг эл
болхи байдал бүр туйлдаа хү рээд байгаа ч анхаарал сонирхол
татахуйц, уран сайхны шинжтэй гэсэн үг биш биз дзэ?
- Бодит үр дүнд хүрэхийн тулд маш нарийн шилэлт сонголт,
ихээхэн тэвчээр хэрэгтэй. Цагдаагийн тайлан мэдээнүүдэд тийм
зүйл байхгүй байна шүү дээ. Хэргийн мөн чанарт ямар ч
хамаагүй шал дэмий зүйлс ихэвчлэн нийтлэгдэж байна.
Хайхрамжгүй бүдүүлэг байдлаас илүү хортой зүйл гэж
байдаггүйд итгээрэй.
Би инээмсэглэн толгой дохив.
- Та яагаад ингэж бодож байгаа чинь ойлгомжтой. Ажил
хэрэгтээ гурван тивийн бүх улсыг татан оролцуулж байдаг,
албан ёсны бус зөвлөгч, туслах болсон та байж б олох бүхий л
хачин сонин, мөрөөдөл зөгнөлийн гэмээр зүйлстэй учирч байдаг
шүү дээ. Гэхдээ бодитой туршилт хийгээд үзье, тухайлбал энд
юу гэж бичсэнийг үзье гээд би өглөөний сонинг шал ан дээрээс
авч: Тааралдсан хамгийн эхний гарчгийг л аваад үзэцгээе.
«Эхнэртээ хэрцгийгээр хандсан нь» гэж гарчиглаад цааш нь
бичжээ. Энэ ч яахав хэн бүхэнд танил зүйл. Мэдээж энд өөр
эмэгтэй, архидалт, зодоон нүдээн, хөх няц, эгч юмуу дүү
бүсгүйнх нь өмөөрөл, байрны эзэгтэй гээд юм юм л байж
таараа. Хамгийн өөдгүй бүдүүлэг нийт лэлч ч гэсэн үүнээс илүүг
зохион бичиж чадахгүй.
- Таны наад бүх жишээ чинь тайлбаруудтайгаа адил, тийм ч
оновчтой биш байна. Энэ бол Дандесын салалтын тухай юм.
Үүнтэй холбоотой зарим нэг жижиг асуудлын учрыг би олж өгч
байсан юм. Нөхөр нь ерөөсөө архи ууда ггүй, хоол идсэнийхээ
дараа хиймэл эрүүгээ аваад эхнэр лүүгээ чулу уддаг байжээ. Энэ
бол дунд зэргийн ямар ч нийтлэлчийн санаанд огт орохгүй шүү
дээ. Хамрын тамхи татаач. Таныг саяын хоёр жишээтэй чинь
цуг би цэвэр ялаа биз гээд Холмс таган дээрээ их том улаан
эрдэнийн чулуун шигтгээ бүхий тамхины алтадсан хайрцаг над
руу сарвайв. Тэр нь дээд зэргийн үнэтэй, чамин эд байгаад
найзын маань энгийн даруу занд нийцэхгүй байсанд би тэр
тухай өөрийн эрхгүй асуулаа.
- Өө, нээрээ би бүр мартаж орхиж. Ирен Адлерын
захидлуудтай холбоотой тэр хэргийг шийдвэрлэж өгс ний шан
болгож Богемагийн хаантан надад бэлэглэсэн юм.
- Тэгвэл наад бөгж чинь? гэж асуугаад би хуруунд нь
гялалзах эрдэнийн шигтгээт бөгжийг заав.
- Аа, энэ бол голландын хааны гэр б үлийнхний бэлэг байгаа
юм. Та хэдийгээр миний мөрдөн илрүүлж, учир зүйг нь олсон
зарим хэргийн талаар тэмдэглэн бичдэг ч хэлж боломгүй тийм
нэг чухал хэрэг байсан юм.
- Одоо та ямар хэрэг мөрдөж байна?
- Арав, арван хоёр хэрэг байгаа. Даанч онц сонирхолтой,
ээдрээтэй гэх юм нэг ч алга. Өөрөөр хэлвэл бүгдээрээ их чухал
боловч надад бол тийм ч сонин бишээ гэж хэлээд тэрбээр босож
цонхны өмнө очоод, лондонгийн анир чимээгүй, бүүдгэ р саарал
гудамжийг ширтэв. Түү ний мөрөн дээгүүр харвал их том
саглагар өдтэй, өргөн хүрээтэй бүрхээ ар дагзан дээрээ
донжтойхон хаясан эмэгтэй эсрэг талын гудамжинд явж байх нь
үзэгдэв. Тэрхүү сүрхий малгай доороосоо бүсгүй манай цонх
руу итгэлгүйхэн харж, бэ элийнийхээ цахилгааныг догдлонгуй
татаж байна.
Тэр эмэгтэй усанд үср эн орж байгаа сэлэгч шиг гэнэтхэн
ухасхийж гудамж гарсны хойно хонх огцом дарах дуулдав.
- Танил дохио байна. Үүдэнд ирээд шийдэж ядан байх нь
ихээхэн ноцтой хэргийн шинж. Гэхдээ янз бүр байдаг л даа.
Хэрэв эмэгтэй хүнийг дэндүү их гомдоовол эргэлзэхээ байж
шууд л ирж хонх дарна шүү. Энэ удаа ч гэсэн ха йр сэтгэлийн л
асуудал болов уу? Харин энэ бүсгүй тэгтлээ хорсож уурлаагүй,
харин ч илүү гомдсон янзтай. За ороод ирлээ дээ гэв.
Яг энэ үед хаалга то гшин, товчтой богино хүрэм өмс сөн жаал
хүү орж ирээд хатагтай Мэри Сазерланд ирсэн гэж дуулгах зуур
лоцманы жижигхэн хөлгийн араас бү рэн тоноглолтойгоо явж
байгаа худалдааны хөлөг шиг бүсгүй ард нь харагдав. Шерлок
Холмс зочинтойгоо мэндлээд хаалгаа хааж, зөөлөн сандалд
урьж суулган, өнөөх л хайнга гэмээр харцаараа хичээнгүйлэн
ширтэв.
- Тан шиг ойрын хараа муутай хүн бичгийн машин дээр
ингэтлээ их бичих хэрэггүй гэж бодохгүй байна уу? гэж тэр
асуув.
- Анх би ядардаг байсан ч одоо торохг үй бичдэг болсон
гэснээ Холмсын хэлсний учрыг гэнэт ойлгон айсан харцаар
ширтэхдээ сайхан сэтгэлтэй байрын өргөн царайд нь гайхсан
шинж тодров. Та намайг таньдаг юм уу, ноён Шерлок Холмс?
Тийм биш бол яаж мэддэг хэрэг вэ? гэж асуув.
- Энэ чухал бишээ. Юм бүгдийг мэднэ гэдэг мэргэж лийн
минь онцлог. Бусдын анзаардаггүй зүйлийг би олж харж сурсан
байж магадгүй. Тийм биш бол та зөвлөгөө ава х гэж над дээр
ирэхгүй биз дээ?
- Цагдаагийнхан нас барсан гэж тооцож байсан нөх рийг нь та
хатагтай Этериджэд олж өгсөн гэсэн. Түүнээс таны тухай
дуулаад ирлээ. Ноён Холмс та надад ч гэсэн тэгж тусалдаг
болоосой. Би нэг их баян хүн биш ч гэсэн жилдээ нэг зуу н фунт
олдог. Ноён Госмер Эйнджелд юу тохиолдсоныг мэдэхийн тулд
би байгаа бүхнээ танд өгөхөд бэлэн байна.
- Надаас зөвлөгөө авах гэж та яагаад тэгтлээ яарсан юм бэ?
Хатагтай Мэри Сазерландын энгийн царайд дахиад л айсан
шинж тодров.
- Тиймээ, би үнэхээр гэрээ сээ гараад шууд наашаа ирлээ.
Миний аав, ноён Уиндибенк үүнийг тоохгүй бай гаа. Юу ч
болоогүй гэдгийг сайн мэдэж байна гээд аав маань цагдаад ч
хэлэхгүй, тан дээр ирэхийг ч хүсэхгүй байсанд нь миний уур
хүрч, хувцсаа шүүрч аваад харайлгаж ирлээ.
- Таны аав гэв үү? Хойд эцэг чинь байлгүй дээ. Та хоёрын
овог өөр юм байна шүү дээ.
- Тиймээ, хойт эцэг минь. Тэр надаас таван нас, хоёр сараар
ах ч гэсэн аав гээд байдаг минь инээдтэй л дээ.
- Ээж чинь амьд юм уу?
- Тиймээ. Амьд, эрүүл саруул байгаа. Аавыг минь нас бараад
удаагүй байхад өөрөөсөө арван таван насаар дүү хүнтэй суухад
нь би дургүй л байсан. Аав маань Тоттен - хем-Корт-роудад
дажгүй орлоготой төмөр хайлуулдаг газар ажиллуулдаг байсан.
Ахлах мастер ноён Хардигийн тусламжтайгаар ээж ажлыг нь
үргэлжлүүлсэн юм. Гэтэл ноён Уиндибенк түүнийг нь заруулж
орхисон. Уиндибенк бол дарсны наймаачин л даа. Тэд төмөр
хайлуулдаг газраа зараад дөрвөн мянга долоон зуум фунт олсон.
Аав минь байсан бол хамаагүй өндөр үнэ хүргэх байсан даа.
Энэхүү учир холбоосгүй ярианд залхах байх гэ тэл Холмс харин
ч их анхааралтай сонсож байлаа.
- Тэгвэл таны хувийн орлого тэр мөнгөнөөс эхтэй юу?
- Үгүй дээ, эрхэм ээ. Оклендын Нэд ахаас минь үл дээсэн
хөрөнгө надад бий. Шинэ зеландын мөнгөөр жи лийн орлогынх
нь дөрөвний нэгийг надад өвлүүлсэн юм. Ердөө л х оёр мянга
таван зуун фунт. Гэвч би зөвхөн хүүг нь авдаг юм.
- Сонин л юм байна. Жилд зуун фунт авдаг, тэгээд бас
хажуугаар нь өөрөө ажилладаг болохоор та аялал зугаалгаар
явах юмуу эсвэл өөрөөр зугаацах боломжтой л байлгүй. Жаран
фунтын орлоготой байсан цагт ганц бие бүсгүй хүн дажгүй
амьдраад байна гэж би бодож байна.
- Би бол түүнээс бага мөнгөөр ч байгаад байж чадна. Гэсэн ч
гэрийнхэндээ нэрмээс болоод байхыг хүсдэггүй тул хамт
амьдарч байсан цагтаа мөнгөө тэдэндээ өгдөг. Та ойлгож байгаа
биз дээ? Гэхдээ одоохондоо шүү дээ. Ноён Уиндибенк улирал
бүр миний авах ёстой хүүг авч ээжид өгдөг юм. Харин би
бичээч хийгээд дажгүй л болгоод байгаа. Нэг хуудсыг нь хоёр
пенсогоор үнэлдэг юм. Гэтэл өдөрт арван таваас хорин хуудас
бичих үе ч таардаг.
- Байдлыг та надад маш тодорхой танилцууллаа. Найз, доктор
Ватсоноо танд танилцуулахыг зөвшөөрнө үү? Энэ хүний дэргэд
та чөлөөтэй ярьж болно. Харин одоо ноён Госмер Эйнджел та
хоёрын харьцааны талаар яриач.
Хатагтай Сазерландын царай улайснаа богино хүрэм нийхээ
захыг сэтгэл догдлонгуй имрээд:
- Хий дамжуулагчдын багт наадам дээр бид хоёр танилцсан
юм. Аавд маань дандаа тасалбар явуулдаг байснаа биднийг
санаад ээжид маань явуулдаг болсон. Биднийг ийш тийшээ
явахад ноён Уиндибенк их дургүй л дээ. Амралтын өдрийн аль
нэг уулзалт, үдэшлэгийн талаар намайг үг цухуйлгах бүрт бүр
галзуурах шахдаг байлаа. Намайг хорих ямар ч эрх түүнд
байхгүй гээд би тэр удаа ямар ч байсан явахаар шийдсэн.
Дандаа аавын нөхөд цугладаг байсан болохоор тийм улстай
нийлэх ямар хэрэгтэй юм бэ гэж тэр хэлдэг байсан. Дөнгөж
саяхан би сайхан улаан хилэн даашинз худалдаж авсан байтал
чи юугаа өмсөж явах юм гэлээ. Түүнд үүнээс өөр татгалзах
шалтаг байгаагүй. Гэтэл тэр Франц руу явсан хойгуур ээж бид
хоёр манайд хуучин ажиллаж байсан ноён Хардитай хамт багт
наадамд очлоо. Тэгээд л Госмер Эйнджелтэй танилцсан.
- Та нарыг багт наадамд очсоныг Францаас ирсэн хойноо
мэдээд Уиндибенк их уурласан байх даа?
- Үгүй ээ. Огт уурлаагүй. Тэр харин инээгээд эмэг -
тэйчүүдийг хичнээн хорьсон ч хүссэнээ хийдэг улс даа гэсэн.
- Ойлгож байна аа. Тэгэхлээр та хоёр хий дамжуулагчдын
багт наадам дээр танилцсан хэрэг үү?
- Тиймээ. Тэр үдэш танилцсаны маргааш нь тэр манайд ирж
биднийг өчигдөр гэртээ сайн явж ирсэн үү гэж асууснаас хойш
хоёр гурван удаа хамт зугаалсан. Гэтэл ноён Уиндибенк эргэж
ирсэн тул дахиж уулзаж чадаагүй.
- Уулзаж чадаагүй гэнэ ээ? Яагаад?
- Тэр гэртээ зочин хүлээж авах дургүй, эмэгтэйчүүд гэр
орондоо байх хэрэгтэй гэдэг байсан юм. Тиймээ эмэгтэйчүүд
гэр орондоо байх ёстой, гэтэл одоохондоо надад тийм зүйл алга
гэж би ээждээ хэлеэн л дээ.
- Тэгвэл ноён Гормес Эйнджел тантай уулзах гэж оролдоогүй
юу?
 - Долоон хоногийн дараа хойт эцэг маань дахиад Франц явах
гэж байсан тул Эйнджел утасдаж түүнийг яв тал уулзаад
хэрэггүй гэсэн. Тэр болтол өдөр болгон захиа бичиж байна
гэсэн болохоор өглөө босоо д шуудангийн хайрцагнаасаа захиаг
нь авахыг хойт эцэг маань мэддэггүй байсан.
- Тэр үед та хоёр бүр сүй тавилцсан байсан уу?
- Тиймээ, ноён Холмс. Анх хамт зугаалсныхаа дараа л сүй
тавьсан. Госмер... ноён Эйнджел... Ленд холл-стритэд кассчин
хийдэг юм.
- Ямар конторт?
- Тэрийг мэдэхгүй минь л харамсалтай байна, ноён Холмс?
- Хаана амьдардаг юм бэ?
- Контортоо хонодог гэж байсан.
- Та тэгээд хаягийг нь мэддэггүй хэрэг үү?
- Мэдэхгүй ээ. Лендхолл -стритэд л байдаг гэсэн.
- Та захидлаа хаашаа хаягладаг байсан бэ?
- Лендхолл-стритийн шуудангийн салбар, өөрөө хүлээн авах.
Эмэгтэй хүнээс захиа авч байгааг нь хамт ажилладаг улс мэдвэл
шоолно гэж Эйнджел хэлсэн юм. Тэгэхлээр нь би түүн рүү
бичгийн машинаар захидлаа бичье гэхэд өөрийн гараар бичсэн
захидал чинь надад эрхэм гээд тэр зөвшө өрөөгүй. Надад ямар
хайртай байсныг нь харж байгаа биз дээ, ноён Холмс?
- Энэ ч нэг юм хэлээд байна шүү. Ноён Госмер Эйнджелийн
талаар та өөр юү хэлмээр байна?
- Тэр их бүрэг, өдөр гэхээсээ шөнө оройн цагаар л надтай
зугаалах дуртай байсан. Бусдын анхаарлыг татах дургүй, маш
их хүлээцтэй, тооцоотой хүн. Дуу хоолой нь хүртэл намуухан.
Багадаа хоолойн бах өвчнөөр өвдөж дууны хөвчөө гэмтээсэн
тул шивнэж ярьдаг гэсэн. Над шиг хараа муутай болохоороо
нүдний шил зүүдэг байсан.
- Тэгээд таны хойт эцэг Уиндибенкийг Франц явсан хойгуур
юу болсон бэ?
- Ноён Эйнджел манайд ирээд түүнийг ирэхээс өмнө сүй
тавьцгаая гэсэн. Сэтгэл нь маш их догдолсон бололтой, хэзээд
үнэнч байна гэж Библи дээр гараа тавин тангарагла гэсэн. Ээж ч
гэсэн түүний зөв гэж байлаа. Ээж маань эхнээсээ л тү үнд сайн
байсан. Дараа нь долоон хоногийн эцсээр хуримаа хийнэ гэж
шийдэцгээсэн юм. Хойт эцэгт маань сүүлд хэлчихнэ, бүгдийг
ээж зохицуулна гэсэн нь надад их таалагдсанд би баяртай
байлаа. Өөрөөсөө хэдхэн насаар ах хойт эцгээсээ зөвшөөрөл
хүснэ гэдэг инээд тэй шүү дээ. Гэхдээ би юуг ч нууцаар хийхийг
хүсээгүй учраас Бордо руу түүнд захиа бичсэн ч хуримаа хийх
өдөр захиа маань буцаад ирсэн.
- Тэр захидлыг аваагүй хэрэг үү?
- Тиймээ. Яг өмнөхон нь Англи руу явчихсан байна лээ.
- За тэгвэл баасан гарагт хурим болох ёстой байсан уу? Сүмд
л биз дээ?
- Тиймээ, гэхдээ их даруухан болох байсан. Гэгээн Ав-
рагчийн Сүмд. Тэр сүм Кингс -кроссын ойролцоо байдаг юм.
Дараа нь Сент-Пэнкрест зоогонд орох ёстой байсан. Гурвуулаа
байсан болохоор ээж бид хоёрыг нэг сүйх тэргэнд суулгаад
Госмер өөр тэргэнд суусан. Ээж бид хоёр сүмд түрүүлж хүрээд
хүлээгээд байтал тэр ирээгүй. Сүйх тэргэнд суухыг нь тэрэгчин
харсан ч хаачсаныг нь хэн ч мэдсэнгүй. Баасан гарагт болсон
явдал шүү дээ, түүнээс хойш би барааг нь хараагүй.
- Тэр ёстой өөдгүй зан г аргасан бололтой гэж Шерлок Холмс
хэлэв.
- Үгүй дээ, эрхэм ээ. Тэр их сайн хүн. Намайг хаях ёсгүй. Юу
ч тохиолдсон хэзээд үнэнч байна гэж өглөө жин тангараглаж
байсан хүн шүү дээ. Ямар нэгэн юм то хиолдсон байлаа ч би
амласандаа хүрч түүнийг хүлээнэ. Эргээд ир эхэд нь үнэнч
хэвээрээ угтана гэж амла гээд байсан. Хуримын өмнө тийм зүйл
дуулахад хачин байсан л даа. Гэтэл дараа нь болсон б үхэн
түүний хэлсэнтэй ямар нэгэн холбоотой бололтой.
- Тийм шүү. Тэгэхлээр таагүй зүйл тохиолджээ гэж та бодоод
байна уу?
- Тиймээ. Тэр ямар нэгэн аюул мэдэрсэн учраас л тийм зүйл
хэлсэн байх. Түүний зөв байжээ гэж бодож байна.
- Тэгээд юу байсан гэж та бодож байна?
- Мэдэхгүй ээ.
- Бас нэг асуулт байна. Ээж чинь юу гэж байна?
- Маш их уурлаж, энэ талаар үг дуугарч болохгүй гэсэн.
- Хойт эцэг чинь? Түүнд яаж хэлсэн бэ?
- Ямар нэгэн таагүй явдал болжээ гэж тэр хэлсэн. Гэхдээ
Госмерыг эргээд ирэх байх гэж байна лээ. Намайг сүмд
очуулчихаад өөрөө нуугдах ямар хэрэг байна? Ямар хөрөнгө
мөнгийг минь өөрийн нэр дээр болгосон биш? Госмер маш
тооцоотой хүн учраас надаас ганц зоос ч авч байгаагүй. Юу
болсон юм бол оо? Тэр яагаад захиа ч бичихгүй байна? Би
галзуурах шахаад, шөнө унтаж чадахгүй байна гээд бүсгүй
алчуураа гарган уйлав.
- Таны хэргийн учрыг би олъё оо. Ямар нэг үр дүн га рах нь
гарцаагүй. Юу ч бодол гүй, юунд ч санаа зоволгүй, тэр Госмерыг
мартахыг хичээ. Байгаагүй л гэж бод.
- Тэгэхлээр би түүнийг хэзээ ч харахгүй гэсэн үг үү?
- Тийм л болов уу даа.
- Түүнд юу тохиолдсон бол?
- Үүнийг надад даалгачих. Түүний гадаад төрхийг сайн
хэлээд өгөөч. Бас өнөөх захидл уудыг нь өг.
- Бямба гарагт би түүнийг алга болсон тухай «Кроникл»
сонинд зар өгсөн. Захидлынх нь хэсэг энэ байна.
- Танд баярлалаа. Хаяг чинь?
- Камбщруэлл, Лайон-плейс 31.
- Ноён Эйнджелийн хаягийг та мэдэхгүй гэл үү? Аав чинь
хаана ажилладаг байсан бэ?
- «Вестхауз ба Марбэнк», Фенчери-стритэд байдаг. Их том
пүүс л дээ.
- Баярлалаа, та их дэлгэрэнгүй ярьж өглөө. Захидлаа надад
үлдээчих. Миний зөвлөгөөг бүү мартаарай. Болсон явдлыг үүрд
март.
- Ноён Холмс, танд их баярлалаа. Гэхдээ би Госмерт үнэнч
хэвээрээ байж түүнийг хүлээнээ.
Эв хавгүй бүрх малгай, энгийндүү байдал төрхтэй ч гэсэн
бүсгүйн үнэнч сайхан сэтгэл хүндэтгэл төрүүлэв. Тэр захидлаа
ширээн дээр үлдээгээд хэрэг гарвал эргэж ирнэ гээд гарав.
Хуруунуудынхаа үзүүрүүдийг нийлүүлэн тааз ширт сээр Холмс
хэсэг зуур таг боллоо. Тэгснээ хэзээд зөвлөгч нь болдог гаансаа
ширээн дээрээс авч удаан гэгч нь сорж, суудлынхаа түшлэгийг
налан утаа савсуулсаар их удаан суулаа.
- Энэ бүсгүй их сонин хүн юм. Ярьсан зүйлээсээ илүү сонин
хүн юм даа. Хэрэв та миний сан бүртгэл дундаас ха йвал
иймэрхүү тохиолдол нилээдийг олох байх шүү. Яг иймэрхүү нэг
хэрэг өнгөрсөн жил Гаагт гарсан юм. Зарим нэг шинэ зүйл
байгаа ч өмнө гарч б айсан л хэрэг байна. Харин бүсгүй өөрөө их
юм хэлээд байна шүү.
- Миний анзаараагүй олон зүйлийг та анзаарсан юмаа да а.
- Анзаараагүй, бас харагдаагүй гээч Ватсон. Юунд ан -
хаарлаа хандуулахыг та мэдэлгүй гол зүйлүүдийг өнгө -
рүүлчихжээ. Ханцуй, эрхий хуруу, шаахайны үдээс ямар чухлыг
би танд хэлээгүй бил үү? Бүсгүйн гадаад байдлаас та ямар
дүгнэлт хийх вэ?
- Хөх саарал, сүр лэн бүрхтэй, тэр нь нилээн өргөн хү - рээтэй.
Улаан өд хатгасан байсан. Хар өнгийн богино хүрэмтэй, кофе
шиг хүрэн өнгийн даашинзтай, хоолой бугуйндаа судалтай
улааи хилэн ороолттой, баруун гарынх нь эрхий хурууны хэсэг
элэгдсэн саарал бээлийтэй.
Шаахайг нь азааргүй ш үү. Жаахан бүдүүлэг, энгийн гэ мээр
боловч нилээн чинээлэг бүсгүй бололтой.
Шерлок Холмс алга ташин инээд алдаад:
- Гайхалтай, Ватсон. Амжилтад хүрч байна шүү. Та гол
зүйлсийг анзаараагүй ч бас ч гэж миний аргыг овоо эзэмшжээ.
Та өнгийг ма ш сайн мэдэрдэг юм байна. Ерөнхий байдалд
анхаарлаа хэзээ ч бүү хандуулж бай, түү ний оронд жижиг зүйлд
анхаар. Би дандаа ханцуй, өмд зэргийг нь анзаардаг. Бүр
өмднийх нь өвдгийг шүү. Саяын бүсгүйн ханцуй хилэн
нөхөөстэй байсан. Гэтэл тэр чинь амархан үрчийдэг эд бо лохоор
ул мөрөө удаан хадгалдаг юм. Бугуйнаас нь дээхнэ байсан хоёр
шугам бичээч хүн гараараа ширээ тулдаг хэсэгт тодхон
харагдаж байна лээ. Оёдлын гар машин бас тийм мөр үлдээдэг.
Гэхдээ зүүн гарын бугуйн хэсэгт. Дараа нь би царайг нь
ажигласан. Нүдний ши лнээс үлддэг мөр. Тэгээд хатагтай их
гайхсан байх.
- Би ч бас гайхсан.
- Энэ чинь илэрхий шүү дээ. Гутлыг нь хараад их гайхсан.
Нэгнийх нь хоншоор угалзтай, нөгөөгийнх нь мөлгөр байсан.
Тэр ч бүү хэл өрөөсөн шаахайныхаа хамгийн доод хоёр товчийг
товчилсон, харин нөгөө шаахайкыхаа таван товчны нэг, гурав,
тав дахь товчийг товчилжээ. Нямбай, хянуур хувцасладаг залуу
бүсгүй тийм байдалтай гэрээс гарсан нь ихээхэн яарсныг илтгэж
байна.
- Та өөр юу анзаараа вэ?
- Гэрээсээ гарах гээд хувцасласан хойноо тэр ямар нэг юм
бичжээ. Бээлийнийх нь баруун талын долоовор хурууны хэсэгт
урагдсан бээлий хуруу нь хоёулаа хохомдөг ягаан бэх болсон
байхыг та хараагүй юм уу? Их яарч бичсэн болохоор үзгээ
бэхэндээ дэндүү гүнзгий дүрсэн байна. Өнөө өглөө биш бол
бэхний толбо тийм тод байхгүй. Хэдийгээр энгийн ч гэсэн энэ
бүгд сонин байна. Одоо ажил хэрэгтээ эргэж орцгооё. Ноён
Гомерс Эйнджелийн гадаад төрхийг та надад уншаад өгөөч.
Хатагтай зарлал өгөхдөө бичсэн гэсэн.
Сонины хайчилбарыг би аваад: «Арван дөрөвний өг лөө
Госмер Эйнджел гэдэг хүн сураггүй алга болов. Та ван фут,
долоон дюймын өндөртэй, бадриун биетэй, хүрэн царайтай, хар
үстэй, зулайгаараа бага зэрэг халзан, өтгөн хууз сахалтай, уруул
доороо бас сахалтай, бараан шил зүүдэг, бага зэрэг гацаа
яриатай. Торгон хар хүрэм, хар хантааз тай яваа. Халаасандаа
гинжин оосортой алтан цагтай, саарал өмдтэй, Лендхолл-стрит
дэх конторт ажилладаг байсан. Үзсэн харсан хүн байвал
мэдэгдэнэ үү...» гэсэн байна.
- Энэ ч хангалттай. Харин нөгөө захидлууд... Ноён
Эйнджелийн талаар тоймтой мэдүүлэх юм алга . Бальзакийг
дурьдсан байна. Гэхдээ таны гайхлыг төрүүлэх нэг зүйл байна
шүү.
- Бичгийн машинаар бичсэн гэж үү?
- Хамгийн гол нь гарын үсгээ бас машинаар бичжээ. Энэ доор
нь «Госмер Эйнджел» гэснийг харж байна уу? Он cap өдөр нь
байгаа ч илгээсэн хүний хаяг ал га. Гэхдээ гарын үсэг нь бидэнд
нэг нотолгоо болно доо.
- Юуны нотолгоо гэж?
- Энэ гарын үсэг хичнээн чухлыг та ойлгохгүй байна уу?
- Үнэнийг хэлэхэд ойлгохгүй л байна шүү. Гэрлэлтээ сээ
татгалзвал хүлээх хариуцлагаас зугтахын тулд гарын үсгээ
нууцалсан гэж үү?
- Үгүй дээ. Учрыг нь олохын тулд би Сити дэх пүүст нэг,
саяын бүсгүйн хойт эцэгт нэг, ийм хоёр захиа явуулж маргааш
орой зургаан цагт энд хүрээд ирээч гэе. Эр чүүдтэй нь ярилцаад
үзье. Энэ захидлуудын хариуг аваагүй цагт бид юу ч хийж
чадахгүй тул ингээд орхиё .
Найз маань ийм тайван байгаа болон түүний нэвтэр хий ухаан,
ажигч гярхай, юм бүхний учрыг олж чадах занг мэддэг
болохоор би энэ хэргийн учрыг олох ямар нэгэн сэжүүр байгаа
гэдэгт итгэлтэй байлаа, Ирен Адлерт байсан Богемагийн хааны
гэрэл зурагтай холбоотой ганцхан хэрэг дээр л тэр жаахан
хожимсдоныг би сайн мэднэ. Гэсэн ч «Час улаан дэвсгэртэй
судалбар зураг», «Дөрвийн тэмдэг» мэти йн учрыг нь олохын
аргагүй хэргүүдийг тайлж чадсаныг нь би санаж байлаа.
Маргааш намайг эргээд ирэхэд хатагтай Сазерландын сүйт
залуу алга болсон хэргийн талаар нилээн юм олж мэдсэн байна
гэдэгт огтхон ч эргэлзэхгүйгээр намайг явах хүртэл тэр шавар
гаанстай тамхиа сорон утаагаа баагиулсаар суулаа.
Маргааш нь би хүнд өвчтөний дэргэд бүхэл өдөржин
эргэлдээд зургаан цаг гэхэд нэг юм завтай болмогц сүйх тэрэг
хөлөглөн Бейкер -стрит рүү хурдалж явахдаа энэхүү багахан
жүжгийн тайлалаас хоцрохгүй юмсан гэж бодож байв. Гэтэл
Холмс зөөлөн сандалд зүүрмэглэсэн хэвээр намайг угтав. Энд
тэндгүй хөглөрөх шил, лонх, хуруум шил, суунагласан утаа,
давсны хүчлийн үнэр сэлтээс харвал тэр дуртай химийн
туршилтаа өдөржин хийсэн бололтой.
- За хэргийн учир юунд байгааг олов уу?
- Тиймээ, барын бисульфат байжээ.
- Үгүй дээ, хатагтай Сазерландын сүйт залуун тухай.
- Аан, тэр үү? Би давсны тухай л асууж байгаа юм байх гэж
бодлоо. Харин тэр хэргийн талаар нууцлаад байх юм алга.
Зарим зүйл ихээхэн хачин байна гэж би өчигдөр хэлээ биз дээ?
Тэр новшийг шүүхэд татаж болохгүй нь харамсалтай байна.
- Тэр чинь тэгээд ямар хүн бэ? Хатагтай Сазерландыг яагаад
орхисон юм бол?
Холмсыг яг ам нээх гэтэл хонгилд хүнд хөлийн чимээ гарч
хаалга тогшив.
- Бүсгүйн хойт эцэг, ноён Уиндибенк шиг байна. Тэр зургаан
цагт ирнэ гэсэн. За, ор ор.
Гучаад насны, дунд зэргийн нуруутай, бадриун, сахлаа
хуссан, хүрэн царайтай, тийм ч найрсаг биш бүдүүл эгдүү
байрын, ихээхэн ширүүн харцтай, саарал нүдтэй эр орж ирээд
Холмс руу асуусан янзтай харснаа бортгон малгайгаа авч
мэхийн ёслоод суув.
- Оройн мэнд хүргэе, ноён Уиндибенк. Зургаан цагт ирнэ
гэсэн энэ захиаг та бичсэн үү?
- Тийм ээ, эрхэм ээ, гэхдээ би жаахан хожимдчихлоо.
Хатагтай Сазерланд танд т үвэг удсанд би их харамсаж байна.
Гэр бүлийнхээ таагүй асуудалд гадны хүн орол цуулахгүй
байсан иь дээр л дээ. Танд хандана гэхэд нь эрс эсэргүүцэж
байсан юм. Гэхдээ тэр дэндүү их санаа
зовсон болохоор ятгаж дийлсэнгүй. Та хэдийгээр улсын
цагдаагийн газарт хамаагүй ч гэр бүлийнхээ иймэрхүү асуудлыг
тэр дэлгэх хэрэггүй л байсан юм. Хувь хүний чинь хувьд би
танд дургүйцээгүй юм шүү. Тэр Госмер нь тэртэй тэргүй
олдохгүй хойно мөнгө дэмий үрэх хэрэг гүй биз дээ?
- Үгүй шүү . Ноён Госмер Эйнджелийг олно гэж би итгэж
байна хэмээн Холмс тайван хэлэв.
Ноён Уиндибенк цочин давхийж, бээлийгээ унагаад:
- Танаас ийм үг дуулахад таатай байна.
- Ямар ч бичгийн машин байсан хүний гарын үсэгтэй адил
өөрийн гэсэн онцлогтой байдаг. Цоо шинэ машин л биш бол яг
адилхан бичдэг хоёр машин олно гэж байхгүй. Зарим үсгүүд
бусдаасаа илүү элэгддэг, гэтэл зарим нь нэг л талаасаа элэгдэнэ.
Жишээлбэл, ноён Уиндибенк та хар даа. Таны бичсэнд «е» үсэг
сунасан янзтай, «г» үсгийн сүүл алга. Өөр бас илэрхий ар ван
дөрвөн шинж байна. Шууд л мэдэгдэж байгаа юм шүү дээ.
- Манай контор бүх бичиг цаасаа энэ машинаар бичдэг
болохоор элэгдэх нь аргагүй шүү дээ гээд зочин маань Холмсыг
сүрхий ширтэв.
- Харин одоо би танд нэг сонин зүйл үзүүлье. «Бичгийн
машин ба гэмт хэргүүд» гэсэн бүтээл би туурвиж байгаа юм.
Алга болсон хүний бичсэн дөрвөн захидал энэ байна. Бүгдийг
нь бичгийн машинаар бичсэн. Бүх «е» үсэг нь сунасан, бас «г»
үсгүүд нь сүүлгүй байгаа биз. Хэрэв том руулдаг шилээр харах
юм бол өнөөх арван дөрвөн шинж ч ил ба йгаа. Ноён Уиндибенк
ухасхийн босоод бүрх малгайгаа шүүрч авлаа.
- Ийм дэмий зүйлд би цагаа үрж чадахгүй. Ноён Холмс, та
тэр этгээдийг барьж чадах юм бол барина л биз. Тэгээд надад
хэлээрэй.
- Тэгэлгүй яах вэ. Тэгвэл түүнийг барьсан гэдгээ хэлье гээд
Холмс босож хаалгаа дотроос нь түгжлээ.
- Яаж тэр вэ? Хаана? гээд хавханд орсон харх шиг болсон
Уиндибенкийн царай минчийн улайлаа.
- Хэрэггүй дээ, та одоо яагаад ч бултах газаргүй бол сон. Бүгд
дэндүү тодорхой байна шүү дээ. Ийм энгийн хэргийн учрыг олж
чадахгүй гэснээ рээ та надад сүрхий урмын үг хэллээ шүү. Суу,
тэгээд ярилцъя.
Зочин маань сандал дээрээ суух биш унах шиг л болов. Царай
нь хачин болж, хар хөлс нь цувжээ.
-Энэ чинь, энэ чинь байж боломгүй хэрэг хэмээн бувтнана.
-Таны зөв байх гэж айж байна. Энүүхэндээ гэхэ д ийм
муухай, өөдгүй луйвартай би учирч яваагүй юм байна. Чухам
юу болсныг би танд ярьж өгье. Хэрэв андуу зөрүү зүйл байвал
ноён Уиндибенк та залруулж өгнө биз.
Уиндибенк толгойгоо унжуулан, муухай царайлан суухад,
Холмс камин зуухны шүүрэн дээр хөлөө тави ад арагшаа гэдийн,
гараа халаасандаа шургуулаад, бидэнд биш өөртөө ярьж байгаа
шигээр:
- Нэг эр өөрөөсөө хамаагүй эгчмэд эмэгтэйтэй гэр лээд,
хөрөнгө мөнгөнөөс нь хүртэхийн зэрэгцээ хамт амьдардаг
охиноос нь бас мөнгө авдаг байжээ. Тийм хү мүүсийн хувьд
чамгүй орлого тул алдвал залруулшгүй хү нд цохилт болно.
Тэгэхлээр алдахгүй байхын төлөө зүтгэх хэрэгтэй нь мэдээж.
Дагавар охин нь ааш зан сайтай, хэн нэгэнд хайртай болохын
мөрөөсөл болж байгаа, бие хаа сайтай тул тун удахгүй хүний
эхнэр болох нь ойлгомжтой шүү дээ. Хэрэв тэр нөхөрт гарвал
хойт эцэг нь жилийн зуун фунтын орлогоо алдах тул яах ёстой
вэ? Түүнийг гэрээсээ гаргахгүй, хүнтэй уулзахгүй байхыг
тушаасан. Гэтэл ингээд бүтэхгүйг тун удалгүй ойлгожээ. Бүсгүй
зөрүүдлэн багт наадамд очино гэж зүтгэсэн байна. Гүйлгээ
ухаантай хойт эцэг нь яасан бэ гэвэл зүрх сэтгэлээсээ гэхээсээ
илүү овжин ухаандаа нэг сүрхий төлөвлөгө ө боловсруулжээ.
Эхнэртэйгээ хуйвалдан, гадаад төрхөө өөрчилж, хууз сахал
наан, дуугаа намсган өөрчилж, бүсгүйн хараа муутайг
далимдуулан ноён Госмер Эйнджел болж орхисон хэрэг. Тэгээд
л аятайхан эргүүлсээр бүсгүйн сэтгэл зүрхийг булааж орхижээ.
- Тэр чинь тоглоом байсан юм. Түүнийг бүр ингэт лээ сэтгэл
алдана гэж бид бодоогүй хэмээн зочин маань бувтнав.
- Магадгүй ээ. Гэхдээ залуу бүсгүй чин сэтгэлээс ээ дурлажээ.
Хойт эцгээ Франц явсан гэж итгэж байсан тул бүсгүй огтхон ч
хар авсангүй. Тэр эрхмийн анхаарал ха - ламжид мансуурч,
тэгээд ч ээж нь их дэмжиж байсан тул улам л сэтгэл алджээ.
Шийдвэртэй алхам хийж байж үр дүнд хүрэх байсан болохоор
ноён Эйнджел гэрт нь очиж, улмаар хааяа уулздаг болсон. Залуу
бүсгүй дахин өөр хүнд сэтгэл алдахаас сэргийлэх хэрэгтэй байж
л дээ. Тэгээд бүсгүйн зүрх сэтгэлд эдгэшгүй шарх үлдзэж
дахиад хэсэг зуур эрчүүдийг тоохгүй байлгах тийм арга хэмжээ
авахад хүрсэн байна. Ингээ д Библи дээр rap тавьж тангараг
өргүүлсзн. Хатагтай Сазерланд, ноён Госмер Эйнджел хоёр
салшгүй холбоотой байхыг Уиндибенк хүсэж байсан.
Тэгэх юм бол дор хаяж арван жил бусад эрчүүдээс хол байна
гэж хойт эцэг нь тооцож л дээ. Тэгээд тэднийг сүмийн үүдэнд
хүргээд өөрөө хуучны арга хэрэглэн, сүйх тэрэгний нэг хаалгаар
ороод нөгөө хаалгаар нь гарчээ. Үйл явдал ингэж л өрнөсөн гэж
би бодож байна, ноён Уиндибенк.
Энэ хооронд зочин маань биеэ эзэмдэж амжаад зэвхий цайсан
царайд нь инээмсэглэл тодров.
- Тийм ч байж магадгүй, эсвэл үгүй ч байж магадгүй. Та тийм
л ухаантай юм бол яг одоо хууль зөрчөөд байгаагаа хүлээх
ёстой. Намайг хууль бус ямар ч үйлдэл хийгээгүй байхад та энд
хорьж байна. Хүнийг хүчирхийлж байна. Үүний чинь төлөө
хуулийн хариуцлага хүлээлгэдэг юм щү ү.
- Тиймээ. Таны хэлж байгаачлан энэ тохиолдолд би яах ч арга
алга. Гэхдээ та хамгийн хүнд шийтгэл амсана даа. Тэр залуу
бүсгүйд ах юмуу эрэгтэй дүү байсан бол таныг ганц сайн
ташуурдах байсан шүү гээд хаалгаа нээснээ Холмс
Уиндибенкийн тавлангуй инээмсэглэлийг хараад уур нь
дүрсхийж:
- Хэдийгээр таныг ташуурдах эрх надад байхгүй ч зохи х
таашаал амсуулна гэдгээ би Бурханы нэрээр андгайлж байна
гээд ухасхийн, хананаас анчны ташуураа шүүрч аваад гараа ч
далайж амжаагүй байтал шатан дээр хөлийн мимээ пижигнэн,
хү нд хаалга савлан дуугарч Уиндибенк ум хумгүй зугтаж гараад
гудамжаар хурдлав.
- Ичих нүүр эндээ илгэ наасан новш. Энэ өөдгүй амьт ан
элдвийн муу хэрэг тарьсаар эцэстээ дүүжлүүрийн гогцоон доор
очно доо. Гэхдээ энэ хэрэг зарим талаар бас ч гэж сонин байсан
шүү гэж Холмс хэлэв.
- Би таны юу хэлээд байгааг сайн ойлгохгүй байна.
-Тэр ноён Госмер Эйнджел ямар нэгэн далд санаа өвөрлөөд
байгаа нь эхнээсээ илэрхий байсан. Гэтэл бүсгүйн хойт эцгээс
өөр хэнд тийм санаа байх билээ? Тэгээд ч хойт эцэг, хүр гэн хоёр
хэзээ ч уулзалдаж байгаагүй, дандаа нэгнийхээ эзгүйд гэрт
ирдэг байсан нь учиртай санагдсан юм. Бараан шил, хууз сахал,
намуун зөөлөн дуу хоолой зэрэг нь зүсээ хувиргасан хүнийг
санагдуулж байлаа. Захидал дээр гарын үсгээ бичгийн
машинаар бичсэн нь миний хардлагыг баталсан. Хатагтай
Сазерланд ноён Уиндибенкийн гарын үсгийг сайн таньдаг
байсан нь илэрхий. Энэ бүх саланги баримтууд, бусад олон
баримтыг нэгтгээд үзвэл юу болж байна? Нэг л цэгт төвлөрөөд
байгаа биз дээ?
- Та энэ бүхнээ тэгээд яаж шалгасан хэрэг вэ?
- Учиг нь хөвөрсөн цагт батлаад авах амархан байсан. Энэ
хүний ажилладаг пүүсийг би мэдээд, алга болсон хүний гадаад
төрхийг анзаарч үзвэл ойлгомжтой болж байгаа юм. Хууз сахал,
нүдний шил, хиймэл дуу хоолойг хасаад тэр хүний гадаад
төрхтэй адилхан ямар наймаачин байгаа талаар танилцуулга
явуулаач гэсэн юм. Түүнээс бүр өмнө бичгийн м ашины
үсгүүдийн онцлогыг анзаа раад наашаа хүрээд ир ээч гэсэн
захиаг ноён Уиндибенкийн ажлын газар руу зориуд явуулсан.
Миний тооцоолж байснаар хариуг нь тэр бичгийн машинаар
бичжээ. Мөн тэр шуудангаараа «Вестхауз ба Марбэнк» пүүсээс
хариу захиа авсан. Захидалд бичсэн шинжүүдэд хамгийн их
таарч байгаа хүн бол ноён Уиндибенк гэсэн хариу ирлээ. Тэгээд
л гүйцээ.
- Хатагтай Сазерланд яах болж байна?
- Хэрэв би түүнд энэ бүгдийг ярих юм бол итгэхг үй л дээ.
«Эмэгчин бараас зулзагыг нь булаах аюултай, харин эмэгтэй
хүний төөрөгдлийг арилгах хэцүү» гэсэн хуучны үг байдаг даа.
Горациод байдаг шиг мэргэн үг, амьдралын их мэдлэг Хафизт ч
бас байгаа.
Нэгэн өглөө эхнэр би д хоёр өглөөний цайгаа ууж суу тал
үйлчлэгч орж ирэн, Шерлок Холмсын цахилгааныг гардуулав.
Уншаад үзвэл:
«Танд хоёр өдрийн зав гарах уу? Боскомын хөндийд болсон
нэг хэргийн учир намайг Английн баруун хэсэгт ирээч гээд
байна. Таныг надтай хамт явбал би их баярлана шүү. Цаг агаар,
байгаль нь үнэхээр гайхалтай газар шүү. Арван нэгэн цаг арван
таван минутад Паддингтоноос хөдөлнө» гэсэн байлаа.
- Хонгор минь яах вэ? Чи явах уу? гээд эхнэр маань намайг
ширтэв.
- Юу хэлэхээ мэдэхгүй л байна шүү. Өвчтөн олон байна шүү
дээ.
- Зүгээр дээ, Анстраде р чамайг орлоод байна биз. Сүүлийн
үед царай чинь нэг л цонхийгоод байна. Миний бодоход яваад
ирвэл чамд зүгээр байх. Тэгээд ч ноён Холмсын ажил хэрэг юу
болж байгаа бол гэж сонирхоод байсан биз дээ?
- Түүний мөрдөж илрүүлсэн хэргүүдийн нэг нь намайг
юугаар шагнасныг санах юм бол ч түүний энэ хэргийг үл
ойшоох нь дэндүү талархалгүй хэрэг болно. Галт тэрэг хөдөлтөл
хагас цаг үлдсэн болохоор явах юм бол одоо шалавлах хэрэгтэй
байна. Афганистан дахь нүүдэлчин маягийн амьдрал маань
намайг нилээн хашир, бас их шаламгай аялагч болгосон билээ.
Шаардлагатай зүйлс маань их даруухан, цөөхөн тул хорин
минутын дараа би сүйх тэргэнд суучихсан, Паддингтон руу
хүргэх энхэл донхолтой гүүрээр сэгсчүүлж явлаа. Шерлок
Холмс галт тэрэгний буудлын тавцан дээгүүр хойш урагш алхах
бөгөөд урт саарал цув, шоон хээтэй саравчтай малгай сэлт нь
угийн туранхай түүнийг улам өндөр харагдуулж байлаа.
- Та хүрээд ирсэн чинь их сайн байна, Ватсон. Бүрэн найдаж
болох хамтрагчтай явна гэдэг их чухал. Нутгийн туслагчид
болохоор ямар ч найдваргүй, эсвэл дэндүү шуналтай улс байдаг.
Та тэр булангийн хоёр суудалд сууж бай. Би яваад тасалбар
аваад ирье.
Холмсын авч ирээд тээшний тавцан дээр овоолсон баахан
сонинг эс тооцвол бидний суусан галт тэрэг бараг хоосон байв.
- Энэ хэргийн талаар ямар нэг юм дуулсан уу? гэж тэр
асуулаа.
- Би сонин уншилгүй хэдэн өдөр болж байгаа боло хоор энэ
талаар ганц ч үг дуулаагүй.
- Энэ талаар Лондонгийн сонингууд хангалттай дэлгэрэнгүй
бичихгүй байн а. Сүүлчийн сонингуудыг би бүг дийг нь уншиж
үзлээ. Учрыг нь олоход тийм ч амаргүй, жирийн биш хэрэгтэй
бид учирсан бололтой.
- Жаахан хачин сонсогдож байна шүү.
- Гэвч энэ үнэн шүү. Ямар нэгэн сэжүүр хэзээд байдаг юм.
Хэрэг хичнээн болхи, бүдүүлэг байна, илрүүлэхэд тө дий чинээ
хэцүү байдаг. Харин энэ удаа, алагдсан хүний хүү ихээхэн
сэжигтэй байгаа юм даа.
- Тэгэхлээр хүн амины хэрэг гарсан байхнээ.
- Өнгөц харахад тийм. Бүх зүйлийг өөрөө очиж үзэхээс нааш
би яаруу дүгнэлт хиймээргүй байна. Харин одоо хэргийн талаар
товчхон танилцуулъя.
- Боскомын хөндий бол Херефордшир хотоос холгүй - хэн,
Росса дахь хөдөө г азар. Тэндхийн хамгийн том гурван газрын
эзнийг Джон Тернер гэдэг юм. Австралид хөрөнгө мөнгө
хураагаад эх орондоо ирсэн тэр цагаас хойш нилээн уджээ. Тэр
хүн фермүүдийнхээ нэг Хадер лиг Чарлз Маккарти гэгчид
түрээслүүлсэн байжээ. Тэр ч бас австралид байсан хүн. Тернер
Маккарти хоёр бүр коло нийн үеийн танилууд тул эргэж ирсэн
хойноо бие биедээ ойрхон суурьших гэсэнд гайхаад байх юм
байхгүй. Тернер нь нөгөөгөөсөө илүү баян байсан болохоор
Маккарти түрээслэгч нь болжээ. Тэд үе үе хамт цагийг
өнгөрөөдөг, дажгүй дулаан бүлээн харилцаатай улс. Энэ хоёр
хүний эхнэрүүд нас барсан боловч Маккарти нь арван найм
орчим насны нэг хүүтэй, Тернер нь мөн тэр насны нэг охинтой
байжээ. Хоёулаа л хөршүүдээсээ зай барьж, ганцаар амьдралыг
эрхэмлэдэг. Эцэг хүү Маккарти нар спорто ор хичээллэдэг,
холгүйхэн зохиогддог морины уралдаан дээр үе үе харагддаг
байсан гэдэг. Тернерынх зургаан зарцтай. Юу болсон талаар
одоо харин өгүүлье.
- Зургадугаар сарын гурванд, энэ чинь өнгөрсөн даваа
гарагт шүү д ээ, Маккарти Хадерли дэх гэрээсээ гараад өдрийн
гурван цагийн үед Боскомын цөөрөм хэмээх жи жигхэн нуур луу
явжээ. Өглөө нь тэр туслагчтайгаа хамт Россад байсан ч гурван
цагт чухал уулзалттай гээд яаран буцаж ирсэн. Тэр уулзалтаасаа
амьд эргэж ирсэнгүй.
- Хадерлигийн байшингаас цөөрөм хүртэл дөрөвни й нэг
бээр зайтай бөгөөд тийшээ явах замдаа Маккарти хоёр хүнтэй
тааралдсаны нэг нь үл т аних хижээл эмэгтэй, нөгөө нь
Тернерын ой хамгаалагч Уильям Краудер байжээ. Маккарти
ганцаараа явж байсан гэж тэр хоёр мэдүүлсэн. Маккартитай
тааралдсанаас хэдэн минутын дараа хүү нь буу сугавчлаад араас
нь явж байхыг харсан гэж ой хамгаалагч хэлжээ. Аавынх нь
бараа далд орж амжаагүй байхад хүү нь араас нь мөрдөөд явж
байх шиг санагдсан гэнэ. Краудер энэ дэмий бодлоо хаясан
боловч эмгэнэлт хэрэг гарсан тухай дуулаад орой нь эргээд
санажээ.
- Уильям Краудертай тааралдаад өнгөрсний дараа ч аав
хүү Маккарти нарыг харсан хүн байгаа гэсэн. Боскомын
цөөрөмд бараг тулж очсон өтгөн ой байх бөгөөд тэдний хооронд
бага зэрэг өвс, зэгстэй зурвас л бий. Боскомын эдлэнгийн
манаачийн охин арван дөрвөн настай Пейшенс Моран тэр хавьд
цэцэг түүж яваад ойн цоорхойд аав хүү хоёр Маккарти ширүүн
маргалдаж байхыг дуулсан гэнэ. Аав нь хатуу ширүүн үгэ эр
хүүгээ занасанд хүү нь аавы гаа цохих гэж гараа далайжээ. Тэр
бүхнээс айсан охин гэртээ гүйж хүр ээд ээждээ хэлж байтал хүү
Маккарти харайн орж ирээд аавыгаа үхсэн байхыг оллоо гэжээ.
Тэр залуу малгайгүй, буугүй, нилээн догдолсон янз тай, баруун
ханцуй дээр нь цусны шинэхэн толбо байхыг тэр айлынхан
харсан гэдэг. Хамт явж үзвэл аав Маккарти нь ямар нэг эн хүнд
мохоо зүйлээр толгой руугаа олон удаа цохиулж үхсэн
бололтой, өвсөн дээр тэрийн хэв тэж байжээ. Цогцосноос хэдхэн
метрийн зайтай байсан хүүгийнх нь бууны мөрлөгчөөр цохисон
байж болох ма- гадлалтай. Залууг тэр даруй баривчилсан нь
ойлгомжтой. Санаатай хүн амины хэрэг гэсэн дүгнэлтийг
шүүгчдийн зөвлөлөөс мягмар гарагт гаргаж, лхагва гарагт
залууг Россагийн шүүхэд хүргэн, дараачийн шатны шүүхийн
шийдвэр гарахыг хүлээж байна.
- Үүнээс түвэгтэй нөхцөл гэж байж боломгүй юм байна даа.
Хэн гэмт хэрэгтэн гэдгийг шууд биш, дам баримтууд
тодорхойлдог юм бол энэ удаа тийм л тохиолдол болж байх шив
дээ гэж намайг хэлэхэд:
- Шууд биш баримтууд тийм ч найдвартай байдаггүй.
Заримдаа зөвхөн нэг л та лыг заадаг боловч хэрэв та бодлоо бага
зэрэг өөрчилвөл дээрх шууд биш бар имтууд арай өөр зүйл зааж
өгнө. Залуу ёстой хэцүү хэрэгт орооцолдсо ноос гадна тэр
үнэхээр гэмт хэрэгтэн байж болно гэдгийг санах хэрэгтэй.
Гэсэн ч түүний буруугүйд итгэж байгаа хүн олон байгаагийн
дотор газрын эзэн Тернерын охин ч байна. Тэгээд л Лестрейдыг
дуудуулжээ. «Час улаан дэвсгэртэй судалбар зураг» тай
холбоотой хэрэг дээр тэр хэрхэн өөрийнхөөрөө зүтгэж байсныг
та санаж байгаа биз дээ? Тийм болоод л та бид хоёр гэртээ
тайван суугаад өглөөний цайгаа уухын оронд баруун зүг ийнхүү
яаран довтолгож байгаа юм шүү дээ.
Би толгой сэгсрэв.
-Баримтууд дэндүү ил эрхий болохоор таны бодсоноор
болохгүй байх гэж санаа зовж байна шүү.
- Илэрхий баримтуудаас илүү хуурамч зүйл байдаггүй юм.
Ноён Лестрейдынхаас огт өөр таамаглалд хүргэх өөр бармитууд
ч олдож мэднэ. Та намайг сайн ойлгодог болохоор түүний
хэрэглэх нь бүү хэл ойлгож чадахгүй тийм аргаар би
Лестрейдын онол бурууг нотлоод өгнө гайгүй. Би сагсуурч
байгаа юм биш шүү. Нэг жишээ авъя л даа. Танай унтлагын
өрөөний цонх баруун талдаа байдаг юм байна. Тэгвэл ноён
Лестрейд иймэрхүү илэрхий зүйлыг анзаарахгүй гэж хэлсэн ч
чадна шүү би.
- Яагаад тэр вэ, чөтгөр ав.
- Найз минь, би таныг, бас цэргийн хүний нямбай занг чинь
мэднэ. Та өглөө бүр сахлаа хусдаг. Өдийд та энэ ажлаа нарны
гэрэлд хийдэг байж таарна. Эрүүнээс зүүн чих тийшээгээ сахлаа
дутуу хуссанаас харахад нүүрний чинь зүүн талд илүү
сүүдэртэй, гэрэл муутай байсан гэсэн үг. Нүүр чинь жигд
гэрэлтүүлэгдэж байсан бол тан шиг нямбай хүн ийм ал даа
гаргахгүй байсанд би итгэл тэй байна. Ажиглах, дүгнэлт хийх
чадвараа би энэ энгийн жишээгээр тайлбарлахыг оролдсон юм.
Би чухам үүгээр л хоолоо олж иддэг болохоор одоо бидний
өмнө тулгараад байгаа энэ ажилд ч хэрэг болж таарна. Гэвч
сонинд бичсэн зүйлсээс аар саар зарим нь миний анхаарлыг
татсан шүү.
- Чухам юу нь тэр вэ?
- Эхнийх нь гэвэл бага Маккартиг яг хэргийн газраас
баривчлаагүй, харин Хадерли ферм дээр буцаж очсон хойно нь
баривчилжээ. Түүнийг баривчилж байгаагаа цагдаагийн
мөрдөгч дуулгахад тэр огт гайхсангүй, болох ёстой зүйл
болдгоороо болж байна гэж хэлсэн нь түүнийг буруутай гэж
үзэж байсан цагдаа нарын сэжгийг бүр баталж өгчээ.
- Тэр хэргээ хүлээн зөвшөөрсөн гэж үү?
- Үгүй дээ, гэвч тэр сүүлд нь эсэргүүцсэн байна.
- Бусад бүх баримтууд дотроос энэ нилээн сэжигтэй байна
шүү.
- Яалаа гэж дээ. Минийхээр энэ бол үүлэн чөлөөгөөр туссан
нар л гэсэн үг. Тэр хичнээн буруугүй байсан ч бүх баримт
өөрийнх нь эсрэг байгааг ойлгохооргүй тийм дүүрчихсзи тэнэг
эр бишээ. Хэрэв тэр мөрдөн байцааг чийн өөдөөс гайхсан ю муу
эсвэл дургүйцсэн дүр үзүүл сэн бол надад илүү сэжигтэй
санагдах байсан. Залуугийн тэр тайван зан нэг бол түүний
буруугүйг харуулж байна, эсвэл тэр хичнээн их тэвчээртэй хүн
болохыг илэрхийлж байгаа хэрэг. Миний бодлоор түүний үг
яриа, сэтгэл зүр хэнд цухалзаад байгаа харамсал, гэмшил нь
тааруухан этгээд гэхээсээ илүү хүний мөсийг нь илэ рхийлж
байгаа хэрэг.
Би мөрөө хавчлаа.
- Үүнээс ч хамаагүй бага үндэслэл нотолгоотойгоор их олон
хүнийг дүүжилсэн шүү дээ.
- Тиймээ. Олон хүнийг дэмий шийтгэсэн юм.
- Залуу өөрөө хэрэг явдлыг хэрхэн тайлбарлаж байгаа юм бэ?
- Түүний юу гэхийг нэг их хүлээн авахгүй байхаа. Гэхдээ хоёр
гурван сонин зүйл байгаа юм. Та өөрөө унш л даа гээд Холмс
нэг сонин сарвайв.
«Дараа нь ноён Джеймс Маккартигийн ганц хүүг дуу- дуулав.
«Би Бристоль руу явж гурав хопоод эргэж ирэхэд аав гэртээ
байгаагүй, адуучи н Коббтой Росс руу явсан байлаа. Намайг
ирээд удаагүй байтал тэрэгний дугуйн чимээ дуулдаж, аав эргэж
ирсэн. Түүнийг тэрэг нээс буугаад хаашаа ч юм бэ очихоор
хашаанаас шууд гараад явахыг би цонхоор харсан. Тэгэхлээр нь
би нөгөө эрэг дээр байдаг молтогчин туулайн цэцэрлэгээ
эргэхээр буугаа авч, араас нь гарсан. Замдаа би Уилльям
Краудертай тааралдсан. Түүний мэдүүлсэн шиг би аавыг
мөрдөж очоогүй. Аавыг өмнөө яваа гэж би огт мэдээгүй.
Цөөрмөөс зуугаад алхмын зайтай явж байтал «Кой» гэж аав
хашгирсан. Бид ойд явахдаа австрали заншлаар тэгж биенээ
дуудаг л даа. Би яаран явсаар цөөрөмд хүртэл аав тэнд байсан.
Намайг хараад аав гайхаж, бас элдвээр загнасан. Тэгээд бид
маргалдан хэрэлдэж, гар зөрүүлэх шахсан. Аав маань огцом
түргэн ууртай хүн л дээ. Түү - нийг биеэ барьж чадахгүй
болсныг хараад би эргээд холдож амжаагүй байтал ард маань
хашгирах дуу гарсан. Яаран буцаад очтол аав толгойдоо
цохиулчихсан газарт хэвтэж байлаа. Би буугаа хаяад түүнийг
тэвэрч авахад тэр бараг үхэж байсан. Хэдэн минут дэргэд нь
сөхөрч байгаад тусламж дуудахаар ма наачийнх руу очсон.
Маргалдсаныхаа дараа эргээд очиход аавын хажууд хэн ч
байгаагүй тул хэн түүн рүү дайрсныг би ойлгохгүй байна. Аав
маань хөршүүдээсэ э хол хөндий хүн байсан ч илэр хий
дайсантай байгаагүй. Би үүнээс өөр юу ч мэдэхгүй».
Шүүгч: Аав чинь нас барахаасаа өмнө ямар нэг юм хэлсэн
үү?
Гэрч: Хэдэн үг хэлсэн боловч хархнууд гэсэн ганцхан үгийг л
би дуулсан.
Шүүгч: Та юу хэлээд байна вэ?
өөр талаас нь хандаж байна. Тэр залуу үнэнээ хэлжээ. Энэ
таамаг маань юунд хүргэхийг хар л даа. Май, энэ миний
халаасны нэвтэрхий толь. Петраркийн толь шүү. Газар дээр нь
очиж бүгдийг өөрөө үзэхээс нааш би энэ талаар ганц ч үг
хэлмээргүй байна. Суиндонд хооллоцгооё. Би андуураагүй бол
тэр хүртэл хорин минут явах газар үлдсэн.
Гялалзан урсах Северн гол дээр тавьсан гүүр болон
гайхамшигт Страуд-Вэллиг өнгөрч, тааламжтай сайхан Росс
хотод очиход бараг дөрвөн цаг болж байлаа. Өм хий хүрэн шиг
овжин, духан доороосоо сүрхий хардаг нэгэн эр төмөр замын
буудал дээр биднийг угтсан нь өнөөх мөрдөгч Лестрейд гэж
шууд л танив. Бид түүнтэй хамт явсаар «Херефорд-Армс»-т
очиход урьдаас бэлдсэн өрөөнд оруулав.
- Би сүйх тэрэг захиалчихсан. Бодвол та хэрэг гарсан газарт
даруйхан очиж үзмээр байгаа биз дээ? гэж Лестрейд асуув.
- Та их ухаалаг, зөв юм хийжээ. Гэвч эндхийн бүх зүйл
барометрийн заалтаас шалтгаална шүү дээ гэж Холмс хариулав.
 Лестрейд маш их гайхжээ.
- Би таны хэлснийг нэг л сайн ойлгосонгүй.
- Мөнгөн усны баганын заалт ямар байна вэ? Өө, хорин есөн
дюйм байна. Салхигүй гэсэн үг. Үүлгүй цэлмэг бай на. Татаж
амжаагүй нэ г хайрцаг янжуур энд байгаа юмсан. Хөдөөгийн
буудлын энэ буйдан ч гзсэн үнэхээр таа тай байна. Таны
захиалсан сүйх тэрэг өнөөдөртөө надад хэрэг болохгүй л болов
уу?
Лестрейд уучлал хүссэн мэт инээвхийлэн:
- Тэгвэл та тэр сонины мэдээнүүдээс ямар нэг дүгнэлт хийжээ
дээ. Тэр тусмаа тан шиг соёлтой хүн нэгэн эрхэм хатагтайн
хүсэлтээс татгалзах ёсгүй дээ. Сүйх тэрэг нь ч хүрээд ирэх шиг
боллоо. Таныг миний хийснээс илүү юу ч хийж чадахгүй гэж би
түүнд зуун удаа хэлсэн ч тэр таны бодлыг сонсох хүсэлтэй
байгаа гэж Лестрейд хэлэв.
Түү нийг үгээ дуусгаж амжаагүй шахам байтал, миний хэзээ ч
харж байгаагүй сайхан хүүхэн өрөөнд орж ирлээ. Түүний нүд
гялалзан, уруулаа бага зэрэг нээж, хацар нь улаа бутарч
харагдах нь залуу бүсгүй бие барьж ядан байгаагийн шинж
бололтой.
- Өө, ноён Шерлок Холмс. Таныг хүрээд ирсэнд хяз гааргүй
баярлаж байгаагаа хэлэх гэж би ирлээ. Джеймс ямар ч бурууг үй
гэдгийг би мэдэж байна. Та түүнд өчүүхэн ч эргэлзэх хэрэггүй.
Бид хоёр бүр багын танил. Түүний дутагдлуудыг би хэнээс ч
илүү мэднэ. Ёстой хорхойд ч хоргүй амьтан. Түүнийг сайн
мэддэг хэн ч байсан энэ хэрэгт ямар ч хамаагүйг нь мэдэж
байгаа гэж угсруулан хэлэв.
- Хатагтай Тернер, түүнийг буруугүйг бид нотолж чад на гэж
найдаж байна. Ямар ч байсан би чадах бүхнээ хийнэ гэж Холмс
хариуллаа.
- Гэхдээ ямаршуухан баримт цуглараад байгааг та уншсан биз
дээ? Тэр буруугүй гэсэн бодол танд төрөв үү?
- Тиймээ. Би ч гэсэн түүнийг буруугүй гэж бодож байна.
- Ашгүй дээ гээд бүсгүй толгойгоо өргөн Лестрейд руу ам
асуусан байртай харж:
Дуулж байна уу? Энэ чинь надад найдвар итгэл төрүүлж
байна гэхэд Лестрейд мөрөө хавчигнуулав.
- Мэргэжил нэгт нөхөр маань арай яаран дүгнэж байгаа юм
биш үү?
- Гэхдээ түүний зөв шүү дээ. Түүний зөв гэдгийг би ч мэдэж
байна. Джеймс ямар ч буруугүй. Харин надаас болж аавтайгаа
маргалдсанаа тэр шүүгчид хэлээгүй юм гэ ж бүсгүй хэлэв.
- Ямар учраас тэр вэ? гэж Холмсыг асуухад бүсгүй:
- Одоо нуугаад байх цаг биш л дээ. Надаас болж Джеймс
аавтайгаа олон удаа муудалцаж байсан юм. Бид хоёр бие биенээ
ах дүү шигээ хайрлаж ирсэн. Тэр амьдрал үзээгүй орь залуу ч
гэсэн тиймэрхүү юм хийхэд бэлэн биш байсан. Тэгээд л надаас
болж тэр өдөр тэд муудалцсан байх.
- Харин аав чинь? Та хоёрын харилцааг аав чинь юу гэдэг
байсан бэ?
- Тэр бас дургүй. Ган цхан ноён Маккарти л үүнийг хүсэж
байлаа. Холмсын сонжсон хурц харцнаас болж бүс гүйн хацар
улайгаад ирэв.
- Үнэтэй мэдээлэл өгсөнд чинь баярлалаа. Маргааш очиж
аавтай чинь уулзвал болох уу?
- Эмч зөвшөөрөхгүй байх аа?
- Юун эмч?
- Та дуулаагүй юм уу? Хөөрхий аав минь өвдөөд, олон жил
болсон. Гэтэл энэ эмгэнэлт хэргээс болоод бүр хэцүү, хэвтэрт
байгаалдаа. Мэдрэл нь маш их хямарсан байна гэж Уиллинз эмч
хэлсэн. Викторияд байхаасаа л бие биенээ мэддэг цорын ганц
хүм нь ноён Маккарт и байсан болохоор аргагүй шүү дээ.
- Юу гэнэ ээ? Виктория гэв үү?
- Тиймээ, тэр хоёр уурхайд танилцсан гэсэн.
- Ойлгож байна аа. Ноён Тернер хөрөнгө мөнгө
хуримтлуулсан тэр уурхай юу?
- Тиймээ.
- Танд баярлалаа, хатагтай Тернер.
- За би одоо явлаа. Харих хэрэгтэй. Намайг байхгүйд аав
минь уйдаж байгаа байх. Баяртай, Бурхан танд туслаг. Маргааш
ямар нэг шинэ зүйл мэдвэл та надад дуулгаа рай гээд түүнийг
гарсны дараа сүйх тэрэгний холдон явах чимээ цонхны цаана
дуулдаад чимээгүй болов.
- Холмс, би таны өмнөөс ичиж байна. Тэртэй тэргүй гашуун
үнэнийг дуулах хүнд тийм найдвар төрүүлэх ямар хэрэг байсан
юм бэ? Би тийм эмзэг хүн биш ч энэ арай хатуудаж байн а гэж
Лестрейд ухаалаг царай гарган хэлэв.
- Джеймс, зөвтгөх арга байгааг би харж байна. Шоронд очиж
түүнтэй уулзах зөвшөөрөл танд байна уу? гэж Холмс асуув.
- Байгаа, гэхдээ та бид хоёр хамт уулзах зөвшөөрөл шүү дээ.
- Тэгвэл би зочид буудлаас гарах төлөвлөгөөг өө эргээд
хараад орхиё. Бидэнд цаг хангалттай болохоор өнөөдөр
Херефорд орж түүнтэй уулзъя.
- Цаг хангалттай байгаа.
- Тэгэхлээр ингэе. Ватсон, таныг ганцааранг чинь үлдээж
байгаа даа харамсаж байна. Гэхдээ би хурдан буцаад ирнэ.
Би тэднийг төмөр замын буудалд хүргэж өгөөд, гу дамжны
хоёр талыг сонирхон харсан шигээ явсаар буудалдаа эргэн ирж,
өрөөндөө орж буйдан дээрээ хэвтээд нэгэн тааруухан роман
унших гэж оролдов. Хөөрхий залуу үнэнийг хэлсэн байлаа гэхэд
түүнийг буцаад аав дээрээ очих зуур ямар гээчийн гайт ай
хөөтэй явдал болж орхисон хэрэг вэ? Ч ухам юу болсон юм бол?
Талийгаачийн шархыг очиж харвал эмч миний зөн мэдрэмжинд
ямар нэгэн юм хэлээд өгөх юм биш байгаа? Би хонх дарж, эзэнт
улсын өдөр тутмын хэвлэл авчирч өгөхийг хүсэв. Хүнд мохоо
зүйлийн үйлчлэлээр дагзны ясыг нь цөмл өсөн гэж бичсэнийг
уншаад ар талаас нь цохивол тийм гэмтэл учруулж болохыг
мэдлээ. Эмчийн дүгнэлтээс үзвэл дагзны ясны зүүн талын
гуравны нэг хэсэг нь цөмөрсөн гэжээ. Би толго йгоо барьж тэр
хэсгээ олж тэмтрэв. Маргалдах үедээ хүмүүс их эвчлэн өөд
өөдөөсөө харж байдаг тул хүү нь аавыгаа цохисон баймааргүй.
Гэвч энэ тийм чухал биш. Учир нь аав Маккарти цохиулахаасаа
өмнө цаашаа эргэсэн ба йж болно. Тэгж байтал хархнуудын
талаарх нөгөө хачи н яриа санаанд орлоо. Юун хархнууд байдаг
билээ? Дэмийрсэн гэж хэлэх аргагүй. Энэ бүхний цаана ямар
нэгэн юм байна. Гэтэл саарал хувцасны тухай бас яригдсан.
Хэрэв хүү Маккарти худлаа хэлээ гүй бол алуурчин этгээд
зугтаж явахдаа унагасан байж болно. Учир нь олдохгүй энэ мэт
олон зүйлийн талаар бодож тархиа г ашилгалаа.
Шерлок Холмс нилээн оройтож ирэв. Лестрейд хотод хаа
нэгтээ үлдсэн гэнэ.
- Агаарын даралт түрүүчийнх шигээ өндөр хэвээрээ байна.
Хэргийн газарт очиж үзэх хүртэл бороо орохгүй байх нь чухал.
Нөгөө талаас нь авч үзвэл ийм нарийн ажилд орохын өмнө би е
дээд зэргээр сайн байх ёстой. Урт удаан аяны дараа би тийм
ажил хиймээргүй байна. Би залуу Маккартитай уулзаад ирлээ.
- Та тэгээд юу олж мэдээ вэ?
- Онцын юмгүй ээ.
- Тэр ямар нэгэн нааштай юм тэр хэлсэнг үй юу?
- Юу ч хэлсэнгүй. Эхлээд би түүнийг алуурчин хэн гэ дгийг
мэдэж байгаа, түүнийгээ нуугаад байна гэж бо дож байтал тэр
бидний л адил юу ч мэдэхгүй байна. Нэг их сүрхий ухаалаг биш
ч гэсэн, дажгүй залуу байна лээ. Цэвэр ариун сэтгэлтэй хүн шиг
санагдсан.
- Хэрэв тэр залуу хатагтай Тернер шиг сайхан бүсгүй тэй
гэрлэх дургүй байгаа бол би түүнийг сайшаахгүй л юм байна.
-Үүний чинь цаана и хээхэн гунигтай түүх байгаа бо лолтой.
Залуу тэр бүсгүйд ухаангүй хайртай юм билээ. Гэвч бүсгүйг
нэгэн хаалттай сургуульд таван жил сурч байх зуур, одоогоос
хоёр жилийн өмнө тэр залу у нэг мухлагийн эзэн бүсгүйн гарт
орж, хууль ёсны нөхөр нь болжээ. Гэтэл хорвоо дэлхий дээр
түүнийхээ төлөө яахаас ч буцамгүй тийм сайхан бүсгүйдээ
яагаад ч хүрч чадах гүй болсон юм билээ л дээ. Чухамхүү
түүнээсээ болоод байх суух газраа олохгүй, аавтайгаа сүүлчийн
удаа уулзаж ярилцаад бухимдсандаа гараа далайжээ. С үүлийн
гурван жилийг залуу өнөөх мухлагийн эзэн бүсгүйнд,
Бристольд өнгөрүүлжээ. Гэтэл үүнийг аав нь огт мэдээгүй
байна. Энэ баримтыг анхаарах хэрэгтэй. Джеймс Маккарти яах
ч аргагүй торонд орсныг сониноос уншиж дуулаад өнөөх
мухлагийн эзэн эмэгтэй захидал явуулж, харилцаагаа бүрмөсөн
таслахаар шийдэж, Бермудын боомтонд нөхөр маань байгаа
болохоор чи бидний хооронд ямар нэгэн холбоо байхгүй гэж
мэдэгджээ. Гэтэл энэ нь яах учраа олохгүй байсан залуу д сайхан
мэдээ болжээ.
- Тэгээд тэр буруугүй юм бол хэн энэ хэргийг үйлдсэн болж
байна?
- Харин тиймээ. Хоёр нөхцлийг анхааралтай харж үзэхийг би
танаас хүсье. Эхнийх нь: талийгаач цөөрмийн дэргэд хэн
нэгэнтэй уулзахаар болзсон байсан. Х үү нь эзгүй, тэгээд ч х эзээ
ирэхийг аав нь мэдэхгүй байсан болохоор залуу Маккарти биш
байж таарна. Хоёр дахь нь: хүүгээ эргэж ирснийг мэдээгүй байж
аав нь «кой» гэж дууджээ. Эд бол хэргийн учрыг олоход
шийдвэрлэх нөлөөтэй гол түлхүүрүүд юм шүү. Харин одоо
Джордж Мередитийн талаар ярилцъя. Бусад чухал асуудлаа түр
хойшлуулъя.
Холмсын хэлсэн ёсоор бороо орсонгүй, цаг агаар сай хан
байлаа. Есөн цагт Лестрейд сүйх тэрэгтэй ирсэн тул бид
Хадерли, Боскомын цөөрмийн зүг явцгаалаа.
- Өнөөдөр бид чухал мэдээ авлаа. Тернерын өвчин гэнэт
хүнд рээд үхлийн ирмэг дээр байна гэж Лестрейд хэлэв.
- Тэр чинь нилээн өндөр настай хүн байх аа?
- Жар орчим настай. Гэвч эрүүл мэнд нь эртнээс муудаад
одоо ч хэцүү болсон л доо. Саяын эмгэнэлт явдал нилээн хүчтэй
цохилт болсон. Талийгаач Маккартигийн найз төдийгү й
Хадерли эдлэнг түрээслүүлж байгаагийн хаа төлөө сохор зоос ч
авдаггүй гэсон.
- Энэ чинь харин сонин юм байна.
- Тэгээд ч зогсохгүй янз бүрээр түүнд тусалдаг, талий гачид
их сайн байсан гэж байна.
- Тийм үү? Юу ч үгүй шахам хоосон Маккартид Тернер тийм
их өртэй ю муу, тэгээд ч Маккарти хүүгээ охинтой нь суулгахыг
боддог байсан нь ямар учиртай юм бол? Энэ бүхэн их хачин
байгаа юм даа. Охин нь бидэнд энэ тухай хэлсэн л дээ. Үүнээс
та ямар нэг дүгнэлт хийж байна уу?
- Ингээд та дахиад л өнөөх дүгнэлт, бодлоо гаргаад ирл ээ.
Харин надад баримт илүү үнэтэй. Тэр элдвийн онолууд чинь
үнэн баримтаас дандаа зөрдөг шүү дээ. Ба римттай ажиллах их
хэцүү шүү.
- Тиймээ таны зөв. Та тэр баримтуудынхаа учрыг олж
чаддаггүй шүү дээ гэж Холмс хариу барив.
- Үгүй дээ гэхэд таны хэзээ ч зөвшөөр өхгүй нэг баримтын
учрыг би олсон.
- Тэгээд тэр баримт чинь...
- Хүү Маккарти эцгээ буудаж хөнөөсөн. Үүнийг үгүйс гэж
чадах ямар ч онол байхгүй шүү.
- За тэр ч яахав, та миний тоглоом шоглоомын үгийг тоох
хэрэггүй Лестрейд, харин тэр гараад ирж байгаа Хадерли эдл эн
мөн үү?
- Тиймээ, мөн.
Саарал ханан дээр аварга том хагны толбо бүхий, долгиотсон
нимгэн бетон дээвэртэй, харахад нилээн таатай, томоо гэгчийн
эдлэн харагдана. Гэсэн ч битүү татсан хөшиг, яндангаас нь утаа
гарахгүй байгаа зэрэг нь түү нийг нэг л уйтгартай зэвүүн
харагдуулж байлаа. Бид явж хүрээд хаалга тогшиход зарц гарч
ирэв. Эмгэнэлт явдал болсон тэр өдөр эзэн нь ямар гуталтай
явсныг Холмсын хүсэлтээр харуулав. Мөн хүүгийнх нь өмсдөг
хоёр ч шаахайг хэдийгээр тэр өдөр өм сөөгүй ч бас үзүүлэв. Зарц
биднийг хашаанд оруулахад Боскомын цөөрөм рүү чиглэсэн
муруй сарий замаар бид урагшлав.
 Зам даган явж байх зуур Холмс үе үе э рс өөр дүртэй болж
байв. Бейкер стритийн тайван, амгалан мөрдөгч гэж найзыг
минь боддог хүмүүс одоо ихээхэн гайхахаар ажээ. Түүний царай
ширүүн төрхтэй болж, хөмсгөө өр гөн, хацар нь улайгаад, нүд нь
очтон гялалзана. Мөрөө бага зэрэг хавчисхийн, уруулаа
жимийгээд урагш бөхийн алхаж байлаа. Хамрынх нь самсай
олзоо барих гэж байгаа араатных шиг өргөссөн зэрэг нь хийж
байгаа бүхэндээ анхаарлаа дээд зэргээр төвлөрүүлсний шинж.
Нуга дундуур түргэн алхалсаар, Боскомын цөөрөм хүрсэн ой
руу орлоо. Энд тэндгүй чийгтэй, намгархаг, олон хүний хөлийн
мөр хаа сайгүй харагдана. Холмс алхаагаа нэг хурдасган, нэг
сааруулж явсаар нуга дундах багахан газарт шаасан гадас шиг
зогсов.
Боскомын цөөрөм гэдэг нь зэгс хүрээлэн ургасан, хөндлөн
огтлолоороо тавиад ярд, жижигхэн нуур ажээ. Ноён Тернерын
эдлэн, Хадерли эдлэн хоёрын яг хилийн зааг бололтой. Нуурын
нөгөө эрэгт байгаа улаан дээ вэртэй байшин нь илүү баян газрын
эзний эдлэн ажээ. Цөөрмийн энэ талд ой илүү шигүү байлаа.
Ойн цоорхой, зэгс хоёрын дунд өргөөшөө арваад алхам, чийглэг
өвсөн зурвас харагдана. Талийгаачийн цогцос олдс он газрыг
Лестрейд бидэнд зааж ө гөв. Газар нойтон болохоор уна сан газар
нь хонхойжээ. Гишгэлэгдсэн өвсөн дээрээс маш их зүйл олж
мэдсэнийг Холмсын царай, анхаарлаа төвлөрүүлсэн зэрэг шууд
хэлээд өгч байв. Тэрбээр мөрч нохой адил хэсэг эргэлдэж
байснаа хамт яваа хүндээ хандан:
- Та яах гэж цөөрөм рүү орсон юм бэ?
- Би тэнд сэлүүрээр самардсан юм. А ллагын зэвсэг юмуу өөр
ямар нэг зүйл олдож магадгүй гэж шалгасан юм л даа. Гэхдээ та
хэлээч...
- За тэр яахав. Тэгж байх зав алга. Бага зэрэг дотогшоо
гишгэсэн, оймстой, зүүн хөлийн мөр чинь хаа сайгүй байна
шүү. Тэнд хүрээд зэгсэнд орж алга болжээ. Зэрлэг ү хрүүд
туучаад өнгөрсөн юм шиг болгохоос чинь өмнө би наашаа
ирсэн бол дээр байж дээ. Манаачтай цуг наашаа ирсэн улс
цогцосноос долоо найман футын зайд хамаг мөрийг юу ч үгүй
болгож орхижээ. Нэг л хүний хоёр гурван янзын мөрүүд энд
байна гэснээ тэрбээр томруулдаг шилээ гаргаад:
- Залуу Маккартигийн мөр энд байна. Хоёр удаа явж
өнгөрсөн байна. Өсгийнийх нь мөр үлдээгүй ч нилээн хурдан
явсан бололтой гүнзгий мөр байна. Энэ бол түүний хэлснийг
баталж байгаа хэрэг. Аавыгаа газарт хэвтэж байхыг хараад
гүйжээ. Харин энэ юу вэ? Өө, хүүгийнх нь тулж зогссон бууны
бөгсний мөр бололтой. Аавынхаа яриаг сонсож байсан хэрэг.
Харин энэ? Юу байж болох билээ? Ха ха, өлмий дээрээ явсан
байна. Гарцаагүй. Дөрвөлжин хоншоортой ямар сонин гутал вэ?
Ирээд буцаад, дахиад ирсэн байна. Өнөөх цуваа авахаар ирж л
дээ. Харин хаанаас ирсэн юм бол?
Холмс мөрөө нэг алдан, эргэж олсоор нааш цааш эргэлдэж
байх зуур бид ойн захад гарч, тэр хавьдаа л хамгийн том
хайлаасны хажууд хүрлээ. Холмс түүнийг эргэн тойрч байснаа
газарт элэглэн хэвтэв. Тэгж байснаа сэтгэл хангалуун дуу алдав.
Нилээн удаан эргэлдэж, навч, хуурай мөчир эргүүлэн тойруулан
үзэж, надад бол тоос гэмээр зүйл авч дугтуйнд хийнэ. Хүрч
чадах хэмжээгээрээ өндийн авирч , модны холтос хүртэл үзэж
шалгав. Хөвдөнд наалдсан чулууг ч анхаара лтай үзэж байснаа
бас л дугтуйнд хийж халааслав. Дараа нь ойн зөрөг замаар
урагшлан, эцэстээ засмал зам дээр гарахад мөрнүүд харагдахгүй
болж алдагдлаа.
- Энэ үнэхээр сонин тохиолдол байна. Тэр баруун талд байгаа
саарал байшин өнөөх манаачийнх байх. Тийшээ о чиж Морантай
ганц хоёр үг солъё. Тэгээд явж үдийн хоо лоо идье. Харин та нар
сүйх тэргэн дээрээ оч. Би удахгүй ирнэ.
Ердөө аравхан минутын дараа бид сүйх тэргэнд сууж, Россын
зүг явж байлаа. Холмс ойгоос түүж авсан чулуу наасаа салахгүй
байснаа Лестрейд руу сарвайн:
- Энэ таны сонирхлыг татаж магадгүй, хүн алсан зэвсэг шүү
дээ гэлээ.
- Би юу ч олж харахгүй байна.
- Тийм зүйл байхгүй л дээ.
- Та яаж мэдэж байгаа юм бэ?
- Наадхын чинь доор өвс ургасан байна. Хэдэн өдөр тэнд
хэвтсэн бололтой. Харин эндээс авчээ гэмээр газар тэр хавьд нь
алга. Шархтай яг тохирч байна лээ. Үүнээс өөр зэвсэг гэмээр
зүйл тэнд алга даа.
- Тэгвэл алуурчин?
- Өндөр нуруутай, солгой, зузаан ултай ан чны гуталтай,
цувтай. Энэтхэг янжуур татдаг, гэхдээ гаансаар татдаг,
халаасандаа хутга авч явдаг хүн. Өө р зарим нэг шинж байгаа ч
одоохондоо энэ бүхэн хангалттай.
Лестрейд тас тас хөхрөв.
- Одоохондоо та надад итгэл төрүүлсэнгүй. Онол гэдэг
мэдээж гайхалтай л даа. Гэхдээ та бид Британийн, нилээн
хатуухан шүүгчидтэй учирна шүү дээ.
- За яахав та өөрийн хөөрөө бол. Харин би өөрийнхөө рөө
хийе. Үдийн хоолны дараа надад хийх ажил бас байгаа. Оройны
галт тэргээр Лондон явах болов уу даа.
- Замынхаа дундаас буцаж байгаа юм уу?
- Яалаа гэж дээ. Би ажлаа хийгээд дуусчихлаа.
- Тэгээд нууц нь?
- Ил болчихсон шүү дээ.
- Тэгээд хэн бэ?
- Түүнийг олоход тийм хэцүү биш. Энд тийм олон хүн
суудаггүй шүү дээ.
Лестрейд мөрөө хавчигнуулав.
- Би бол бодит зүйлд тулгуурладаг хүн. Хазганаж явдаг,
солгой хүн хайгаад би энэ нутгаар нэг харайлгамааргүй байна.
Скотланд-Ярдынхан шоолно байх шүү.
- За яахав. Би танд боломж олгосон. За танай гадаа ирлээ.
баяртай. Явахаасаа өмнө би танд дуулгана аа гэж Холмс хэлэв.
Лестрейдыг буулгачихаад бид зочид буудалдаа ирэхэд хоол
бэлэн болсон байлаа. Хүнд байдалд орж, шийдэж ядаад байгаа
хүн шиг болсон Холмс юм бодон таг дуугүй сууна.
- Ватсон, жаахан хүлэ эгээрэй. Босох гэж яарах хэрэггүй.
Суугаад сонс. Би юу хийснээ сайн ойлгохгүй болоод танаас
зөвлөгөө авах гэсэн юм. Тамхи татаач дээ. Тэгээд би яриагаа
үргэлжлүүлье.
- Би анхааралтай сонсож байна.
- Тэгэхлээр, залуу Маккартигийн ярианаас та бидний
анхаарлыг татсан ч надад ашигтай, харин танд эсрэгээрээ
нөлөөлсөн хоёр зүйл байна. Нэг нь залуугийн аав хүүгээ
харахаас өмнө «кой» гэж хашгирсан. Нөгөө нь, аав нь амьсгал
хураахдаа хархнууд гэж хэлсэн явдал. Нилээн хэдэн үг хэлсэн ч
тэр ганцхан хархнууд гэсэн үгийг ялган сонссон гэдгийг санаж
байгаа биз дээ? Энэ бүхнээс л бид эхлэх ёстой байсан. Тэгвэл
байцаалтан дээр залуугийн хэлсэн бүхэн үнэн гэдгээс эхэлье.
- Тэгвэл өнөөх «кой» -г яах вэ?
- Мэдээж, хүүгээ дуудаагүй нь ойлгомжтой. Хүүгээ Бристоль
руу явсныг аав нь мэдэж байсан. Харин хүү нь санаандгүй явж
байгаад тэр дууг сонссон. Аав нь уузахаар болзсон хүнээ
дуудаж хашгирсан байна. «Кой» гэдэг нь илэрхий дуудлага
бөгөө д австраличууд л ашигладаг. Тэгэхлээр Австралид байсан
хүнтэй Боскомын цөөрмийн дэргэд уулзахаар тохиролцсон
байна.
- Тэгвэл өнөө харх?
Газарзүйн зураг хала аснаасаа гаргаж ширээн дээр дэлгээд
Холмс:
- Энэ бол Викториягийн газрын зураг. Өчигдөр орой би
Бристолиос захиалж авсан юм. Зургийн нэг хэсгийг тэр алгаараа
халхлаад
- Та эндээс юу харж байна?
- РЭТ /англиар харх гэсэн үг/ гэж би уншив.
- Харин одоо гээд тэр гараа авлаа.
- БАЛЛАРЭТ.
- Яг зөв. Маккарти энэ үгийг хэлсэн. Гэтэл хүү нь зөв хөн
сүүлчийн үеийг нь сонсжээ. Хэнд алуулснаа аав нь хэлэх гэсэн
байна. Балларэтээс ирсэн тийм, тийм хүн.
- Гайхалтай.
- Энэ чинь амархан шүү дээ. Эрлийн хүрээ ихээхэн
хумигдаж байгаа биз. Хүүгийнх нь хэлсэнд итгэх юм бол саарал
цув гэдэг нь гурав дахь шинж болж байна. Ингээд саарал цувтай
австрали эрийн бүрэн төрх бидэнд тодорхой боллоо.
- Зүйтэй.
- Цөөрөм рүү эд лэн болон цермийнхнээс өөр гадны хүмүүс
явдаггүй тул тэр ойрхон байх ёстой.
- Зөвшөөрч байна аа.
- Цааш нь бид хэрэг гарсан газарт очсон. Тэгээд би
Лестрейдэд хэлсэнчлэн алуурчны гадаад төрхийг олж мэдлээ.
- Та яаж мэдээ вэ?
- Та миний аргыг мэднэ шүү дээ. Жижиг зүйлсийг
анхаарсны ач л даа.
- Хүний биеийн өнд рийг алхмаар нь мэдэж болно гэсэн.
Анчны гутлын талаар бас л мөрнөөс мэдсэн үү?
- Тиймээ, их тодорхой байсан л даа.
- Тэгвэл хазгар хүн гэж яаж мэдээ вэ?
- Баруун хөлийн мөр нь зүүн хөлийнхөөсөө хамаагүй бүдэг
байсан. Тэгэхлээр баруун хөл дээрээ арай зөөлөн гишгэжээ.
Яагаад гэвэл хазгар учраас тэр шүү дээ.
- Тэгвэл солгой хүн гэж яаж мэдээ вэ?
- Толгойных нь зүүн талын ясыг гэмтээсэн гэж эмнэлгийн
дүгнэлтэд байгаа биз дээ? Солгой л юм биш бол өөр хэн тэгж
чадах билээ? Аав хүү хоёрыг ярилцаж байх зуур тэр модны
цаана нуугдаад тамхилж амжжээ. Тамхиных нь үнсийг би олоод
энэтхэг тамхи гэдгийг тогтоосон. Дөчин өөр тамхинаас ямар
ямар үнс үлдээх талаар би нилээн судалсныг та мэднэ. Үнс
олоод би дахин сайн эрсээр хөвдөн дээр тогтс он тамхины иш
оллоо. Гэтэл яг энэтхэг тамхиных байсан шүү. Роттердамт
үйлдвэрлэдэг тамхи.
- Тэгвэл гаанс?
- Тамхины ишийг амандаа зуугаагүй байсан боло хоор
гаансанд хийж татжээ гэсэн үг биз дээ? Үзүүрийг нь тасалсан
мөртлөө шүдний оромгүй болохоор халаасандаа жижиг
хутгатай явдаг хүн гэж бодсон юм.
- Холмс, та хэрэгтнийг тойруулан тор татжээ. Түүнээс одоо
мултрах аргагүй. Энэ бүхэн юу болж дуусахыг би мэдэж байна.
Харин алуурчны нэр хэн бэ?
- Ноён Джон Тернер ирлээ гээд зарц хаалга нээж оруулав.
Жирийн биш том биетэй хүн орж ирэхийг бид харан. Удаан,
жаахан жигд биш алхаа, бөгтийсөн мөр нь настай хүн гэмээр
боловч чулуугаар сийлсэн юм шиг ширүүн царай, аварга том
гар зэрэг нь түүнийг бие бялдрын хувьд төдийгүй сэтгэл
санааны хувьд ч чамгүй хүчтэй хү н болохыг илтгэнэ.
- Та буйдан дээр суугаач. Захидлыг минь авсан уу? хэмээн
Холмс ам нээв.
- Тиймээ, манаач аваачиж өгсөн. Миний нааш ирэх нь
ихээхэн дуулиан дэгдэхээс сэргийлэхэд тусална гэж та бичсэн
байна лээ.
- Хэрэв би өөрөө эдлэ нд очсон бол элдвийн цуу дэгдэнэ шүү
дээ.
- Тэгэхлээр та надтай уулзах гээ юу? гэхдээ т үүний харцанд
хариу ямар үг хэлэхийг тааж мэдсэн янз тодров.
- Тиймээ. Ноён Маккартигийн талаар би бүгдийг мэдлээ.
Хөгшин алгаараа нүүрээ дарав.
- Бурхан надад туслаг. Үүний төлөө залууг буруутгахыг би
угаасаа зөвшөөрөхг үй байсан. Хэрэв шүүх түүнд ял өгсөн бол
би тэртэй тэргүй дуугүй байхгүй байсан гэдэгт итгээрэй.
- Танаас ийм үг сонсох таатай байна гэж Холмс хэлэв.
- Хөөрхий охин минь байгаагүй бол би одоо ч гэсэн
хэлчихмээр л байна. Тэр дуулвал зүрх нь дэлбэрчих байх.
Намайг баривчлах тухай би хэлж байгаа юм шүү.
- Тиймдээ хүрэхгүй байж болох байлгүй дээ хэмээн Холмс
үгийг нь таслав.
- Та юу гэв ээ?
 - Би бол албан ёсны мөрдөгч биш шүү дээ. Таны охин л
намайг нааш нь урьж ирүүлсэн, тэгээд би энэ ажлыг хийлээ.
Гэвч залуу Маккартиг суллах хэрэгтэй.
- Олон жил өвдсөн би удахгүй үхнэ. Нэг сараас илүү тэсэхгүй
гэж эмч маань хэлсэн. Гэтэл би шоронд биш гэртээ хэвтэж
байгаад үхмээр байна.
Холмс бичгийн ширээндээ сууж гараа бэлдээд, бөөн цаас
ойртууллаа.
- Та бүх үнэнийг ярьчих. Би товчхон тэм дэглээд авъя. Дараа
нь та гарын үсгээ зурна биз. Ватсон гэдэг энэ эрхэм гэрч болог.
Тэгсэн цагт л би таны ярьсан бүгдийг залуу Маккартиг аврах
хэрэгсэл болгон ашиглаж чадна. Бүр гарцаагүй тохиолдолд л
үүнийг ашиглана гэдгээ танд амлаж байна.
- За тэгье ээ. Би ч өөр өө шүүх хурал хүртэл амьд байхгүй
болов уу? Тийм болохоор миний хувьд яасан ч хамаа алга.
Зөвхөн Алисагаа л хайрлах юм. Одоо би бүгдийг ний нуугүй
ярьж өгье. Энэ явдал их эртний улбаатай ч яриа маань урт
бишээ.
Талийгаач Маккартиг та нар мэдэхгүй. Т эр жинхэнэ
чөтгөрийн хүү байсан юм. Миний үгэнд итгээрэй. Хэзээ нэгэн
цагт тийм хүний гарт орохоос Бурхан та нарыг хамгаалаг. Бүтэн
хорин жил тэр хоолойноос минь зүүгдэж, хамаг амьдралыг
минь балласан хүн дээ. Яаж яваад түүний эрхшээлд орсноо би
одоо тайлбарлая.
Жараад оны эхээр, алтны уурхайд болсон хэрэг. Тэр үед би
залуу халуун, юм боддоггүй байж дээ. Юу ч хий хээс буцахгүй
байснаас тааруухан улстай нөхөрлөж эх лэв. Хариуцсан
газраасаа юу ч олсонгүй, архи ууж, ажлаа хаяад, ёстой л их
замын дээрэмчин болов оо. Бид зургуулаа байсан. Салхи шиг
эрх дураараа амьдарч, унаа хөсөгтэй улс, тосгон руу халдан
дээрэм хийнэ. Намайг Балларэтийн хар Джек гэдэг байсан юм.
Манай бүлгийн талаар одоо ч гэсэн тэр нутгийнханд таагүй
дурсамж байгаа.
Балларэтээс Мельбурн руу зөөс өн алтыг булааж ава хаар нэг
удаа отож байгаад, хамгаалж явсан цэргүүд рүү нь довтоллоо.
Тэд зургуулаа, бид ч зургуулаа. Халуухан юм болсон доо. Бид
гэнэдүүлж гал нээгээд дөрвийг нь мориноос унагасан ч алт
булааж авахаас өрсөж гурван нөхрийг минь цэргүүд хо роолоо.
Тэрэг хөтөлж явсан хүний шанаанд би буугаа тулгасан. Тэр хүн
бол талийгаач Маккарти байсан юм. Намайг хичнээн хорсолтой
харж байсан ч би чадаагүй. Бид алтыг булааж аваад зугтан
зайлж, баян чинээлэг улс болцгоолоо. Англид ирж нөхдөөсөө
салаад, энгийн номхон амьдрал хөөхөөр шийдсэн юм. Тэгээд
энэ эдлэнг худалдаж авлаа. Үүнээс хойш дандаа сайн зүйл
хийнэ гэж өөртөө андгайлав. Гэрлэж эхнэртэй болов. Тэр маань
залуухнаараа өөд болсон ч нэг сайхан охин үлдээсэн. Охин
маань хар нялхаараа шахам үлдсэн түүни й минь хөөрхөн
жижигхэн гар намайг чин үнэнч амьдралын замд хөтөлж байсан
юм шүү. Өөрөө хэлвэл би цэвэр ариун амьдарч, үйлдсэн нүглээ
цайруулахыг хичээж байв. Маккарти намайг эрхэндээ оруулах
хүртэл бүх зүйл сайхан байсан даа.
Хөрөнгө мөнгөнийхөө асуудлаар хот орж яваад Риджент
стритэд түүнтэй тааралдсан. Тэр ханцуйнаас минь шүүрч аваад:
«За, би байна шүү дээ, Джек. Одоо хоёулаа нэг гэр бү -
лийнхэн шиг байна аа. Бид хоёулаа, хүү маань бий. Чи биднийг
халамжлах болно. Эс тэгвээс юу болохыг мэдэж байгаа биз?
Эртний сайхан Англи оронд хуулийг хир хүндэлдгийг мэднэ
биз дээ. Цагдаагийнхан дэргэд байна. Тэгэхлээр ганц исгэрэхэд
л хүрээд ирнэ шүү» гэсэн.
Ингээд тэд баруун тийш, манай нутагт хүрээд ирсэндээ. Би
яагаад ч салж чадаагүй. Хамгийн сайхан газар дээр минь тэд
амьдрах болсон түүх ийм юм. Тэр цагаас хойш би амар заяагаа
үзсэнгүй. Алиса охин минь өсөж томроод ирэхийн цагт бүх зүйл
улам дордов. Ямар нэгэн зүйл нуугаад байгааг охин минь
мэдэрч эхэлсэн. Өнгөрүүлсэн амьдралаа цагдаагийнхаас биш
охиноосоо маш их нууж байгааг Маккарти ч ойлгосон. Мөнгө,
байшин, газар гээд хүссэн бүхнээ тэр надаас авсан. Тэгсээр
сүүлдээ ганц охин минь хүртэл түүнд хэрэгтэй болжээ.
Түүний хүү, миний охин хоёр адилхан л өслөө. Бие минь
муудаад байгааг тэр мэдсэн болохоор миний хамаг хөр өнгийг
хүүдээ эзэмшүүлэх арга хайсан хэрэг л дээ. Түүний хараал
идсэн удмынхантай охиныхоо хувь заяаг холбохын эсрэг би
тууштай зогсов. Гэхдээ би түүний хүүгийн эсрэг ямар нэгэн
бодол байгаагүй юм шүү. Би ч эсэргүүцээд, Маккарти ч улам
шаардаад хэцүү болсон доо. Түүнээс айхгүй байна гэдгээ хэлээд
бид цөөрмийн дэргэд уулзахаар тохиролцсон юм.
Тэнд очоод би Маккартиг хүүтэйгээ ярилцаж байхыг харлаа.
Тэгээд модны ард орж хүлээх зуураа тамхила хаар шийдсэн.
Охины минь сэтгэл зүрхийг ч тоолгүй, хотын аальгүй хүүх нээс
доор үзэж, Алисатай минь гэр лэхийг хүүгээсээ шаардаж байсан
шүү. Миний уур хүрсэн гэж ж игтэйхэн. Энэ хорвоо дээр үлдсэн
хамгийн үнэтэй цорын ганц зүйл охин минь юм шүү дээ.
Түүний энэ доромжлол, дарлалыг би таягдан хаяж чадахгүй юм
гэж үү гэсэн бодол төрлөө. Гар минь хүчтэй, ухаан мипь саруул
хэвээрээ ч хадан гэртээ очих цаг ойртож байгааг би мэдэж
байсан. Гэтэл миний сайн нөхөр , хөөрхий охин м инь юу болох
вэ? Тэр муу новшийг дуугүй болгож чадвал аль алиныг нь аврах
боломж байлаа. Тэгээд л би шийдсэн юм. Өчүүхэн ч
өрөвдөлгүйгээр, новшийн хорт могойг няц гишгэж байгаа юм
шиг л толгойг нь хага цохисон доо. Гэтэл түүний хашгирах
дуунаар хүү нь эргээд ирлээ. Яарч байгаад унагаж орхисон
цуваа авмаар байдаг. Ийм л юм болсон доо, ноён Холмс.
- Тийм байж ээ. Таныг шүүх хүн нь би биш. Ийм хатуу хувь
тавилан бидэнд битгий учраасай гэж би бурханд залбирч байна
гэж Холмс хэлэв.
- Тийм зүйл бүү учраасай гэж ерөөе. Тэгээд та яах гэж байна?
- Яах ч үгүй ээ. Тун удахгүй та иргэдийн шүүхээс илүү хатуу
ширүүн шүүхийн өмнө очно гэдгээ мэдэж байгаа шүү дээ. Энэ
тэмдэглэлийг би өөртөө үлдээе. Маккарти буруугүйг нотолж
чадахгүй бол ашиглана. Түүнээс өөр тохиолдолд үүнийг хэн ч
олж харахгүй. Та дахиад удаан амьдрах, эсвэл удахгүй үхэхээс
үл шалтгаалан энэ нууц найдвартай хадгалагдах болно.
- За тэгвэл баяртай, эрмүүд ээ. Амьдралын минь эц сийн
мөчийг ямар сайхан болгож өгснөө та бүхэн эргээд санацгаах
бизээ гэж хэлээд тэр бага зэрэг хазганан үүдээр гарав.
- Бурхан биднийг өршөөг . Өчүүхэн бидэнд ямар айм шигтай
хатуу тавилан заяадаг юм бэ дээ. Иймэрхүү үед Бакстер дандаа
санаанд минь орохоор би «Бурхан минь би ч гэсэн энэ хүний
оронд байж болох л байсан» гэж өөртөө хэлдэг юм. Шерлок
Холмсын гаргаж өгсөн олон тайлбар нотолгооны дүнд шүүхээс
Джеймс Маккартиг буруугүй гэж тогтоов. Хөгшин Тернер тэр
уулзалтаас хойш долоон сарын дараа нас баржээ. Тэр нэгэнт
байхгүй боловч хайртай охин, заналт дайсных нь хүү хоёр
амьдралыг нь бараантуулсан тэр гунигт хар үүлний талаар юу ч
мэдэхгүй аз жаргалтай, амар тайван амьдарч байгаа бизээ
АМТАТ ЖҮРЖНИЙ TAB AH ШИРХЭГҮР
Шерлок Холмсын тухай 1882 оос 1890 оны хоорондох
тэмдэглэлүүдээ уншиж байхад их сонирхолтой, сонин хачин
зүйлс олон байсан ч чухам алийг нь сонгохоо би мэдэхгүй
байлаа. Үнэндээ тэдгээрийн ихэнх нь нэгэнт хэвлэгдэн гарч
олны хүртээл болсон байхад з арим нь түүний гайхамшигтай
оюун ухаан, авъяас чадварыг харуулж амжаагүй зүйлс байснаас
би одоо та бүхэнд толилуулах гэж байна. Тэр хэргүүдийн зарим
нь түүний өөрийнх нь дүгнэлтгүй байгаа ч бас нэг хэсэг нь үйл
явдлын ээдрээ зангилааг тайлж тайлбарлаагүй, зохих ёсоор
тайлбарлах шаардлагатай тийм хэргүүд байлаа. Тийм
хэргүүдийн дотор ихээхэн сонирхолтой, үнэхээр санаандгүй үр
дүнд хүрсэн нэгэн хэрэг байсан болохоор та бүхэнд толилуулах
хүсэл өөрийн эрхгүй төрсөн билээ.
- 1887 онд болсон сонирхолтой, сонирхолгүй их олон
хзрэг байсныг бүгдий г нь би тэмдэглэн үлдээжээ. Ту хайлбал
«Пэредол Чембер», британийн «Софи Эндерсон» гэдэг далбаат
хөлөг онгоцтой холбоотой хэрэг, Хордуулсан тухай
Камберуэллийн хэрэг, Юффа арал дээрх Грайс Петерсоны адал
явдал гэх мэт. Энэ сүүл чийн хэргийн хувьд гэвэл Холмс
талийгаачийн цагны баадууг шалгаж үзээд ердөө хоёрхон
цагийн өмнө чангалсныг нь мэдсэн юм. Гэвч энэ хэргүүдийн
талаар сүүлд хэзээ нэгэн цагт өгүүлэх тул одоо харин ихээхэн
өвөрмөц, сонин нэгэн хэргийн талаар өгүүлье.
Есдүгээр сарын сүүлч болж байлаа. Намрын хүйтэн салхи
урьд үзэгдээгүй хүчтэй байсан үе. Өдөржин хүйтэн салхи үлээж,
борооны дуслууд цонх бөмбөрдөн, хүний гараар бүтсэн Лондон
хэмээх энэ аварга том хотын дунд бид өдөр тутмын хэвийн
байдлаа өөрийн эрхгүй алдаж, соёл иргэншлийн торны цаана
хоригдсон зэрлэг араатан архирах мэт ширүүн догшин аашаа
гаргаж байгаа байгалийн хүчний эрхшээлийг мэдэрч байлаа.
Орой тийшээгээ догшин шуурга бага зэрэг намдаж, салхи
яндангаар шуугин исгэрэх нь жаахан хүүхэд уйлах мэт
сонсогдож байв. Шерлок Холмс баргар царайлан бичиг цаасаа
эмхэлж, би өөдө өс нь харж суугаад Карл Расселийн тэнгисийн
тухай гайхамшигт өгүүллэгүүдийг уншиж байв. Эхнэр маань
эгчийнх рүүгээ явчихсан болохоор би Бейкер -стрит дэх хуучин
байшиндаа хэдэн өдөр байсан билээ.
- Сонсооч, хүн хаалга нүдээд байх шиг. Өнөөдөр хэн ирдэг
билээ? Нөхдийн маань нэг юм болов уу? гээд би Холмсыг
ширтэв.
- Ганц найз минь та шүү дээ. Тэгээд ч над дээр ирэх зочин ч
байхгүй гэж Холмс хариулав.
- Тэгвэл үйлчлүүлэгч юм болов уу?
- Хэрэв тийм бол их чухал хэрэг гарч дээ. Ийм муухай үед, их
орой ирж байгааг бодоход. Эсвэл манай эзэгтэйн найз авхай
нарын нэг ч байж мэднэ. Гэвч Холмс буруу таажээ. Яагаад гэвэл
хаалга нүдээд байсан хүний хөлийн чимээ үүдний өрөөнд
гарлаа. Холмс гараа сунган ирсэн зочны суух ёстой сул сандалд
гэрэл нь тусаж байхаар болгон гэрлээ эргүүлэв.
- Ор ор гэж тэр хэллээ.
Ихээхэн хээнцэр хувцасласан, нилээн соёлтой байрын хорин
хоёр орчим насны залуу орж ирэв. Барьсан шүх рээс нь ус
дусалж, нөмөр ч ирсэн ус нэвтэрдэггүй цув зэрэг нь цаг агаар
үнэхээр таагүй байгааг илтгэнэ. Нүд нь хавдаж, царай нь
зонхийгоод их хүнд дарамтанд орсон бололтой.
- Би та бүхнээс уучлал гуйх ёстой. Намайг яасан нойтон
хамуу шиг амьтан бэ гэж бүү бодоорой. Танай энэ ду лаан
сайхан өрөөнд баахан хүйтэн уур амьсгал, түг шүүр аваад ирэх
шиг боллоо.
- Алив цуваа нааш нь өгчих. Шүхрээ бас... Энд өлгө чихье. Та
баруун өмнөдөөс яваа хүн юмаа даа гэж Холмс хэлэв.
- Тиймээ. Хоршемаас ирлээ.
- Таны оймсонд наалдсан шавар шохой тэндхийнх шиг
харагдаж байна.
- Та бүгдээс зөвлөгөө авах гэж и рлээ.
- Зөвлөгөө өгөх ч амархан л даа.
- Бас тусламж хэрэгтэй байна.
- Харин энэ чинь тийм амар биш шүү.
- Ноён Холмс, таны тухай би дуулсаан. «Тэнкервилл» клубт
таны аварсан хошуучаас дуулсан юм.
- Аа, санаж байна. Түүнийг луйвар хийсэн гэж гүтгээд
байсан юм.
- Таныг ямар ч нууцыг тайлж чадна гэж тэр хэлсэн л дээ.
- Тэр арай хэтрүүлж байнаа.
- Таны мөрдсөн хэрэг болгон амжилттай дуусдаг гэсэн.
- Би дөрвөн удаа бүтэлгүйтсэн юм. Гурван удаа эрэгтэй хүн,
нэг удаа эмэгтэй хүн намайг дөнгөсөн юм.
- Гэхдээ таны ялалтуудтай харьцуулвал тэр юу юм бэ?
- За тиймээ. Би ихэвчлэн ялдаг хүн.
- Тэгвэл энэ удаа надад тусалж чадах юм байна.
- Алив сандлаа зууханд ойртуулж суугаад эхнээс нь ярь даа.
- Их ээдрээтэй хачин юм болоод байна.
- Ээдрээтэй хачин биш хэрэг над дээр ирдэггүй л дээ.
- Гэхдээ л манайханд тохиолдоод байгаа шиг ийм хачин
явдлыг та дуулаагүй байх.
- Та бүр хорхойг минь хүргэж орхилоо. За тэгээд юу
болсныг дэс дараатай тодорхойхон яриад өг дөө. Дараа нь би
сонирхсон зүйлээ лавлаж асууя.
- Намайг Джон Опеншо гэдэг. Гэхдээ миний хувийн хэрэг
энэ аймшигт явдалтай огт хамаагүй гэж бодож бай на. Энэ
хэргийг би өвлөж авсан болохоор бүр эхнээс нь яръя л даа. Өвөө
минь хоёр хүүтэй байсан юм. Нэг нь авга ах Элайес, нөгөө нь
миний аав Джозеф. Аав минь Ковентрид нэг жижиг үйлдвэртэй
байснаа унадаг дугуй анх гарч ирэхэд өргөжүүлсэн. Тэр
тэтгэвэртээ гарахдаа үйлдвэрээ зараад овоо хөрөнгө чинээтэй
болжээ. Авга ах Элайес маань залуудаа Америк руу цагаачлан
гараад Флоридад эдлэн газартай болж, ажил хэрэг нь бас л
амжилттай байжээ. Дайны үед тэрээр Джексоны армид
тулалдаж байгаад сүүлд нь Гудын удирдлаган доор алба хаасаар
хурандаа цолтой болсон юм. Ингээд Лиг зэвсгээ хураалгасны
дараа эдлэндээ буцаж, гурван жил амьдраад 1869 билүү 1870
онд Европт буцаж ирээд Хоршемын ойролцоо Сассекст багахан
эдлэн газар худалдаж авчээ. Америкт байхдаа ихээхэн хөрөнгө
хураасны зэрэгцээ негрүүдийг үзэн яддаг байсан болохоор бүгд
найрамдах намынхан тэдэнд сонгуулийн эрх олгосонд
дургүйцэн буцаж иржээ. Авга ах маань их хачин хүн байлаа. Их
хатуу ширүүн, дүрсхийсэн, уурлахаараа есөн ш идийн хараал
урсгадаг байсан. Хоршемд амьдарсан хэдэн жил тэр ядаж ганц
удаа ч болов хот руу очиж байсан гэдэгт би эргэлзэж байна.
Байшин нь цэцэрлэгийн дунд байдаг болохоор заримдаа
салхинд гардаг ч гэрээсээ гаралгүй хэдэн долоо хонодог байсан.
Их ууна, тамхи ч их татна. Хүнтэй уулзана гэж үгүй, төрсөн
дүүтэйгээ ч уулзахаас зугтдаг байсан юм. Намайг арван хоёртой
байхад анх надтай уулзсан, надад их сайн байсан. Түүнийг
Англид буцаж ирснээс найм билүү есөн жилийн дараа, 1878 онд
энэ явдал болсон юм. Намайг өөрийндөө суулгахыг ааваас минь
гуйжээ. Надад их дотно байсан. Архи уугаагүй эрүүл үедээ
надтай даам, грик трак тоглох дуртай. Зарц үйлчлэгч нарыг
хянаж, худалдаа наймааны ажлыг нь хийхийг надад з өвшөөрч
байсан болохоор би гэдэг хүн арван зургаан настайдаа бараг
гэрийнх нь эзэн болоод байв. Надад бүх түлхүүр нь байдаг
байсан болохоор авга ахынхаа амгалан тайвныг алдагдуулахгүй
л бол хандсан зүгтээ явж, хүссэн бүхнээ хийдэг байлаа. Авга ах
маань дээврийн хонгилд байгаа түгжээтэй пиндээ хэнийг ч
хүргэдэггүй ч хүүхдийн сониуч зангаар би цоожных нь нүхээр
олон удаа хараад хуучин авдар, зангилаануудаас өөр юу ч олж
үзсэнгүй. Гэтэл нэг удаа, 1883 оны гуравдугаар сард авга ахын
эд зүйлсийн дэргэд гадаад марктай нэг дугтуй харагдав. Тэр юм
худалдан аваад үргэлж бэлн ээр төлбөрөө хийдэг, найз нөхөдгүй
болохоор хэнтэй ч захидлаар харилцдаггүй байсан.
«Энэтхэгээс иржээ. Пондишери гэсэн шуудангийн тамга
байна. Юу байдаг билээ?» гэж авга ах захиаг авахдаа хэлээд
дугтуйг нь яаран задаллаа. Гэтэл дотроос нь амтат жүржийн
хатаасан таван ширхэг үр унав. Би инээх гэснээ тэвчин амаа
барьж, ах руу харлаа. Царай нь цонхийж, доод уруул нь
чичигнэн, нүдээ том болгон харснаа гар дахь дугтуйгаа харснаа:
-«Гурван К», Бурхан минь, үйлдсэн нүглийн минь ха риу энэ
байжээ гэлээ.
- Энэ юу вэ, ах аа?
- Үхэл гээд тэр босож, намайг айлгаж орхив.
Би дугтуйг авч үзвэл цавуутай хэсгийнх нь дотор талд улаан
бэхээр, гурван янзаар бичсэн К үсэг байлаа. Амтат жүржийн
хатаасан таван үрнээс өөр зүйл дугтуймд байсангүй. Авга маань
юунаас айсан хэрэг вэ?
Би ширээний араас гарч, шатаар дээшээ гүйж гарав. Авга ах
маань ч өөдөөс бууж ирэхдээ нэг гартаа дээврийн хонгилын
түлхүүр, нөгөө гартаа жижигхэн зэс хайрцаг барьжээ.
«Тэд юу хүссэнээ л хийг. Би харин үзүүлээд өгнө өө. Мэриг
камин зуух галлаадах гэж хэл. Тэгээд Хоршем явж өмгөөлөгч
Фордхэмийг дуудаад ир» гэлээ.
Би хэлснээр нь бүгдийг хийв. Өмгөөлөгч ирсэн хойно авга
маань намайг өрөөндөө дуудлаа. Зу уханд гал хурцаар дүрэлзэж,
баахан үнс овоорон харагдах нь их олон бичиг цаас шатаасан
бололтой. Зуухны дэргэд өнөөх зэс хайрцаг онгорхой үзэгдэнэ.
Түүнийг хараад би өөрийн эрхгүй зарсхийв. Яагаад гэвэл
тагных нь дотор талд гурван «К» үсэг байлаа.
«Джон, намайг гэрээслэлээ үлдээхэд чи хажууд минь байж,
гэрч бол. Би эдлэнгээ аавд чинь үлдээж байна. Дараа нь мэдээж
чинийх болох биз. Хэрвээ чи түүнийг амар тайван аваад явж
чадвал сайн. Чадахгүй гэж бодож байвал одоо миний хэлэхийг
сонс. Чамд ийм эргэлзээтэй хөрөнгө үлдээж байгаадаа би их
харамсаж байна. Гэвч байдал яаж эргэхийг мэдэхгүй.
Фордхэмийн зааж өгсөн цаасыг аваад г арын үсгээ зур».
Түүний хэлсэн ёсоор би гарын үсгээ зурсанд өмгөөлөгч
түүнийг авч явлаа. Энэ х ачин явдал надад их гүн сэтгэг дэл
төрүүлсэн тул би учрыг нь олох гэж үргэлж хичээж байлаа. Цаг
хугацаа өнгөрөх тусам бүх зүйл мартагдаж, амгалан тайван
амьдралыг минь түгшээх юмгүй болж, би өнөөх айдсаа мартжээ.
Үнэндээ бол авга ах маань хичнээн өөр болж байгааг би анзаарч
байсан юм. Тэр урьдынхаас илүү их ууж, ёстой ганцаардсан
нэгэн боллоо. Өрөөндөө үргэлж түгжээтэй суух юм уу заримдаа
шал согтуу гар буу барин гарч ирээд «Би хэнээс ч айхгүй.
Намайг хонь шиг хашаад байхыг би хэнд ч, чөтгөрт ч
зөвшөөрөхгүй» гэж хашгирдаг байсан. Тэгснээ дахиж өрөөндөө
ороод үхтлээ айсан хүн шиг үүдээ түгжээд суудаг болсон. Тийм
үедээ түмпэнтэй усанд толгойгоо дүрээд гаргаж ирсэн юм шиг
үргэлж хөлөрч явдаг боллоо. Тэгээд нэг удаа согтуу гарч яваад
эргэж ирсэнгүй. Бид эрж хайсаар цэцэрлэ гийн ойролцоох
замагтай цөөрмөөс олоход доошоо хараад хэвтэж байв. Хүч
хэрэглэсэн гэх ул мөр байсангүй. Цөөрөм хоёр футаас илүүгүй
гүнтэй байсан тул шү үгчид түүнийг амиа хорлосон гэж үзсэн.
Тэр үхлээс их айдаг байсныг мэдэх болох оор амиа хорлосон гэж
би бодохгүй байлаа. Ямар ч байсан энэ хэрэг тэгсгээд намжиж,
аав минь эдлэнгийн эзэн боллоо. Бас дээр нь банкинд байсан
арван дөрвөн мянган фунт түүнийх бол сон юм.
- Уучлаарай, их сонирхолтой байна. Тэр захидал авсан өдрийг
санаж байна уу? Бас амиа хорлосон гээд байгаа өдрийг хэлээч.
- Захидал 1883 оны гурван сарын арванд ирсэн. Түүнээс
долоон хоногийн дараа, таван сарын хоёрны шөнө амиа
хорлосон.
- Тэгээд цааш нь...
- Аав минь эдлэнг хүлээж аваад миний хүссэнээр дээврийн
хонгилыг сайн шалгаж, зэс хайрцаг оллоо. Дотор нь байсан
бүгдийг устгажээ. Тагных нь дотор талд гурван «К» үсэг байх
бөгөөд доор нь «захидал, тэмдэглэл, гарыи үсэг, данс цэснүүд»
гэж бичжээ. Хурандаа Опеншогийн устгасан баримт бичгүүд
бас тийм зүйлс байжээ гэсэн бодол төрсөн. Авга ахын америкт
байх үеийн баахан хуучин тэмдэглэлүүд, хэрэггүй бичиг
цааснуудаас өөр онцын юм тэнд байсангүй. Авга маань цэргийн
албаа нэр төртэй сайн хааж байсныг илтгэх зүйл с ч байлаа. Бас
өмнөд муж улсууд ыг өөрчлөн зохион байгуулах бо лон улс
төртэй холбоотой баримтууд зэргээс харахад авга ах маань
умардаас очсон улс төрийн зүтгэлтнүүд «үүргэвчтнүүдийн»
эсрэг тэмцэгч байсан бололтой.
- Ингээд 1884 оны эхээр аав минь Хоршемд очиж суугаад
1885 он хүртэл бүх юм сайхан байлаа. Нэгдүгээр сарын дөрвөнд
бид өглөөний цайгаа ууж суутал аав минь гайхсандаа гэнэт
хашгирав. Нэг гартаа хоосон дугтуй, нөгөө гартаа амтат
жүржний хатаасан таван үр барьжээ. Намайг өмнө нь энэ тухай
ярихад тэр тоохгүй шоолдог байснаа харин одоо өөрөө бариад
үнэхээр айжээ.
- «Джон энэ юу гэсэн үг вэ?» гэж бувтнав.
- Миний зүрх чичрэв.
- «Гурван К үсэг байна» гэхэд аав дугтуйг харлаа.
- «Тиймээ өнөөх гурван үсэг. Гэхдээ дээр нь нэг бичиг
байна».
 - «Бичгийг нарны цаг дээр тавь» гэж уншаад би мөрөн
дээгүүрээ түүн рүү харлаа.
- «Юун бичиг? Юун нарны цаг вэ?» гэж аав асуулаа.
- «Цэцэрлэг дотор л нарны цаг бий. Өөр газар байхгүй
шүү дээ. Харин бичиг гээ д байгаа нь өнөөх устгасан бич гүүд
байх».
- «Чөтгөр аваг. Бид чинь соёлтой улс оронд амьдарч
байгаа биз дээ. Ийм хачин юм хаанаас гараад ирэх нь энэ вэ?»
гэж аав бухимдав.
- «Дандигаас иржээ» гэж би шуудангийн маркийг нь
хараад хэлтэл «Тэр нарны цаг, бичиг баримт надад ямар хамаа
байна аа. Элдвийн балай юм болгонд анхаарах хэрэгтэй болж
байна уу?»
- «Би бол цагдаад мэдэгдэнэ дээ» гэтэл «Намайг олны элэг
доог болгох гээ юу? Үгүй шүү».
- «Тэгвэл би очоод хэлчихье».
- «Үгүй шүү, шал дэмий юмнаас болж баахан шуугиан
тарихыг хүсэхгүй байна» гэлээ.
- Аавыг ятгах аргагүй б айлаа. Их зөрүүд хүн л дээ. Ин гээд
сэтгэл минь нэг л хачин болчихлоо. Захидал ирснээс хойш аав
маань Портстаун-Хиллийн боомтуудын нэгний захирагч, эртний
найз хошууч Фрибодитойгоо уулзахаар явахад би их баярласан.
Гэртээ байхгүй бол түүнд аюулгүй байх гэж бодсон минь
андуурчээ. Тэр яваад хоёр хонож байтал «Яаралтай ир» гэсэн
цахилгааныг хошуучаас авлаа. Аав маань тэндхийн гүехэн устай
цүнхээлүүдийн нэг руу унаад гавлын яс нь гэмтэж ухаангүй
болжээ. Би яаран очсон боловч тэр ухаан орохгүй байсаар
амьсгал хураасан. «Золгүй явдал» гэсэн дүгнэлт гарлаа.
- Би их анхааралтай судалсан боловч бусдад хорлогдсон
гэх юм олж чадсангүй. Түүнийг дээрэмдэж тоноогүй, биед нь
хүч хэрэглэсэн шинжгүйн дээр хардаж сэрдэх хүн ч байгаагүй.
Аавд зориудаар занга тавьсан гэдэгт би итгэлтэй байна.
- Ийм л хачин тохиолдлоор би өв залгамжлагч боллоо. Би
яагаад татгалзаагүй юм бэ гэж үү? Тэгвэл хариулъя. Манайханд
учирсан энэ золгүй явдлууд авга ахын ми нь эртний ажил
хэрэгтэй холбоотой бөгөөд намайг хаана ч явсан бас л дагасаар
байх болно.
Хөөрхий аав минь мянга найман зуун наян таван оны нэг сард
нас барлаа. Түүнээс хойш хоёр жил, найман cap өнгөрөөд
байна. Энэ хооронд би амар жимэр амьдарч, манайханд
заналхийлж байсан аюул өнгөрчээ гэж бодсон ч хэтэрхий эрт
тайвширчээ. Аавд тохиолдсон шиг явдал өчигдөр өглөө надад
тохиолдлоо.
Залуу ингэж хэлээд халааснаасаа дугтуй гарган ширээ рүү
эргээд дотроос нь амтат жүржний хатаасан таван ширхэг үр
гаргалаа.
- Дугтуй энэ байна. Шуудангийн тамга нь Дорнод
Лондонгийнх. Дотор нь аавын хүлээж авсан захидалд байсан
шиг гурван К үсэг, бас бичгийг нарны цаган дээр тавь гэсэн
байгаа.
- Та тэгээд яасан бэ? гэж Холмсыг асуухад залуу:
- Яагаа ч үгүй.
- Яагаа ч үгүй гэнэ ээ?
- Үнэндээ би яах учраа мэдэхгүй байна. Могойнд ха шигдсан
өчүүхэн туулай шиг л болоод байна даа. Яах аргагүй ямар нэг
хэцүү явдал хүлээж ба йх шиг санагдаж байна.
- Та юу ярина вэ? Арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Эс тэгвээс амиа
алдана шүү дээ. Маш шуурхай, эрч хүчтэй ажиллагаа л таныг
аварч чадна. Харамсаад, аргаа бараад суух цаг биш.
- Би цагдаагийн газарт мэдэгдсэн л дээ
- Тэгээд яасан?
- Байцаагч яриаг минь инээгээд л сонсоод байсан. Тэр энэ
захидлыг зүгээр нэг тоглоом гэж үзээд, авга ах болон аавын
минь үхлийг нэгэнт тогтоогдсон золгүй явдал гэж бодоод байх
шиг санагдсан.
- Холмс нударгаа зангидав.
- Итгэхийн аргагүй мулгуу юм даа.
- Гэхдээ манай гадаа байнга жижүүрлэх цагдаа гаргаж өгсөн
л дөө.
- Тэр чинь тэгээд сая тантай цуг наашаа ирсэн үү?
- Үгүй. Гэрийн минь хавьцаа байх хэрэгтэй гэж тушаасан
гэсэн.
- Та тэгээд над дээр ирэх байсан юм бол яагаад шууд ирээг үй
юм бэ?
- Би мэдээгүй л дээ. Би дөнгөж өнөөдөр л хошу уч
Прендергасттай уулзсан. Тэр л тан дээр оч гэж зөвлөсөн юм.
- Захидал авснаас хойш бүтэн хоёр өдөр өнгөрсөн байна шүү
дээ. Та яагаад ямар ч арга хэмжээ аваагүй юм бэ? Бидэнд
хэлснээс өөр ямар нэг чухал зүйл байна уу? Бидэнд тус
болчихмоор юм?
- Нэг зүйл байн а аа гээд халаасаа яаран уудалж, гандсан
цэнхэр цаас гаргаж ирээд ширээн дээр тавьж, авга ах маань
бичиг баримтууд шатааж байсан тэр өдөр үнсэн дунд гүйцэд
шатаагүй нэг цаасны булан цухуйж байхыг хараад би авчихсан
юм. Бодвол тохиолдлоор хийсээд үлдсэн байх. Үрнүүдийн
тухай дурьдсанаас өөр тус бол чихмоор юм алга. Ямар нэг
тэмдэглэлийн үлдэгдэл байх.
Холмс гэрлээ эргүүлэн цаасан дээр тусгахад би дээрээс нь
тонгойж хартал ирмэг нь жигд биш урагдсаныг бодвол
тэмдэглэлийн дэвтрээс тасдаж авсан бололтой. Дээд талд нь
1869 оны гуравдугаар cap гэжээ. Доор нь «Дөрвөнд Гудзон
ирлээ. Урьдын итгэл үнэмшил.
Долоонд Мак-Коули, Парамор, Сент-Огастины Джон Свейн
нарт үрнүүдийг явуулав.
Есөнд Мак -Коули алга боллоо.
Арванд Джон Свейн үгүй болов.
Арнан хоёронд Параморынд очсон. Бүх зүйл хэвийн» гэсэн
учир битүүлэг тэмдэглэл байна.
- Танд баярлалаа. Бид одоо ганц ч минут алдаж болохгүй.
Саяын та бидний ярилцсан зүйлийн талаар эргэ цүүлж бодох ч
зав алга. Бушуухан гэртээ очоод даруйхан ажилдаа орох
хэрэгтэй гээд Холмс өнөөх үрчий сэн цаасыг эвхээд залууд
эргүүлж өгөв.
- Би яах ёстой гэж?
- Ганцхан зүйл хийх хэрэгтэй. Бидэнд үзүүлсэн цаасаа өнөөх
зэс хайрцагт хийгээд танд ирүүлсэн захидлын хамт нарны цаган
дээр аваачиж тавь. Тэгэхдээ үүнээс бусдыг авга ах маань
шатаачихсан. Зөвхөн энэ л үлдсэн гэж бас бичээрэй. Үүнийг аль
болох үнэмшилтэй хийх хэрэгтэй шүү. Ойлгож байгаа биз дээ?
- Тиймээ.
- Гэхдээ одоо өш хонзонгоо авах гэж бодох хэрэггүй. Гэмт
хэрэгтнүүдийг хууль ёсны дагуу шийтгэх боломж гарах байх
гэж би бодож байна. Тэд нэгэнт урхи зангаа бэлдчихсэн
болохоор бид ч гэсэн бас зангаа бэлдэх хэрэгтэй. Танд учирч
мэдэх аюулыг юуны өмнө зайлуулах хэрэгтэй байна. Харин
дараа нь энэ явдлын бүх учрыг олж, буруутнуудыг цээрлүүлнэ.
- Урам зоригийг минь сэргээж, итгэл найдвар төрүүл сэн танд
гялайлаа. Бүгдийг хэлсний чинь дагуу хийх бол но.
- Ганц ч минут алдаж болохгүй. Танд нилээн ноцтой аюул
заналхийлж байгаа бололтой. Гэр лүүгээ яаж явах вэ?
- Ватерлоогийн төмөр замын буудлаас галт тэргээр явна.
- Одоо есөн цаг ч болоогүй, тэгээд ч гудамжинд хүн олонтой
байгаа болохоор нэг их аюулгүй байх гэж най дъя. Тэглээ ч гэсэн
болгоомжтой байх хэрэгтэй шүү.
- Би зэвсэгтэй яваа л даа.
- Сайн байна. Маргаашнаас ажил хэрэгтээ орцгооё.
- Тэгэхлээр маргааш Хоршемд уулзацгаах уу?
- Үгүй ээ. Энэ хэргийн учиг Лондонд байна. Тэднийг эн дээс
хайх хэрэгтэй.
- Тэгвэл би хоёр хоногийн дараа ирж нөгөө хайрцгийг
яаснаа хэлье. Таны хэлснээр бүгдийг хийнэ ээ гээд залуу гар
бариад гарч явлаа.
Салхи урьдын адил улин исгэрч, борооны дуслууд цонх
бөмбөрдсөөр.
Шерлок Холмс хэсэг зуур толгойгоо унжуулан, зууханд
дүрэлзэх галыг ширтэн чимээгүй сууснаа гаансаа гарган тамхи
нэрж, суудлаа зассанаа адарт тулан суунаглах тамхиныхаа утааг
ширтэв.
- Ватсон, бид ийм хачин явдалтай учирч байгаагүй юм шиг
санагдаж байна.
- Хэрвээ «Дөрвийн тэмдгийг» эс тооцвол шүү дээ.
- Тиймээ. Гэхдээ л өнөөх Шолтог бодвол энэ Джоп Опеншод
нилээн сүрхий аюул заналхийлж байх шиг.
- Тэгээд ямар аюул гэж та бодож байиа?
- Харин ээ.
- Ямар учиртай юм бол ? Тэр «К, К, К» гэж хэн бэ? Яагаад
эднийхнийг мөрдөж мөшгөөд байгаа юм бол?
- Үнэхээр гайхамшигтай сэтгэгч бол цорын ганц баримтыг
тал бүрээс нь задлан дүгнээд энэ бүхний эцсийн хор уршиг,
учир шалтгаан бүхнийг ойлгож мэддэг юм. Кювье ганц яс
хараад ямар амьтан гэдгийг баттай хэлж чаддаг шиг ганц
баримтаас л үйл явдлын учир шалтгаан, уршиг хорыг тааж
мэдэх ёстой. Бид ухаан санаанд багтаж болох их олон юмыг
мэдээгүй байна. Оюун дүгнэлт хийх замаар бид хэрэг явдлыг
шийдэж болно. Гэхдээ үүний тулд мэдэгдэж байгаа бүх
баримтыг дээд зэргээр ашиглах ёстой. Алив, «Америкийн
нэвтэрхий толь», «К» үсэгтэй хэсгий г аваад өгөөч. Таны
хажуугийн тавиур дээр байгаа. Хурандаа Опеншод Америкаас
буцаж ирэх ноцтой шалтгаан байсан байж таарна. Түүнийх шиг
насны хүмүүс дадал зур шлаа эвдэн Флоридагийн тааламжгай
байгалиас зугтаж, Лондон шиг газар ирж, хүн амь тнаас зайдуу
ганцаараа амьдрах нь ховор шүү дээ. Тэр хэн мэгнээс, ямар нэг
юмнаас айсандаа Америкийг орхисон байж таарна. Чухам
юунаас тэгтлээ айсныг бид түүний өв залгамжлагчдын хүлээн
авсан захидлуудад үндэслэн тогтоох болно. Тэр захидлууд дээр
хаанахын шуудангийн маркууд байсныг та санаж байгаа биз
дээ?
- Хамгийн эхнийх нь Пондишерын шуудангийнх, хоёр дахь
нь Дандигаас, гурав дахь нь Лондонгоос ирсэн байсан.
- Лондонгийн дорнод хэсгээс. Та эндээс ямар дүгнэлт хийх
вэ?
- Эд бол тэнгисийн боомтууд шүү дээ. Захидал илгээ сэн хүн
хөлөг онгоцон дээр байсан байх.
- Гайхалтай. Ингээд л та бид оньсого тайлах түлхүүр тэй
боллоо шүү дээ. Захидал явуулаад байгаа хүн усан онгоцон дээр
байжээ. Одоо өөр нэг зүйлийг аваад үзье. Анхны захидал
Пондишерээс ирсэн болон заналхийлсэн, золгүй явдал хоёр ын
хооронд долоон хоног өнгөрсөн байгаа. Харин захидал
Дандигаас ирэхэд гурваас дөрвөн хоног байсан. Энэ юу гэсэн үг
вэ?
- Эхний удаа илүү хол зай туулах хэрэгтэй байжээ.
- Захидал ч бас хол зам туулж ирэх байсан шүү дээ.
- Тэгвэл ёстой мэдэхгүй юмаа.
- Энэ хүн, эсвэл тэд далбаат хөлөг дээр байжээ. Тэгээд
зорьсоноо биелүүлэхийн өмнө тийм хачин захидал явуулдаг
байсан байж болно. Тэмдэг захиа ирснээс хойш ажлаа хичнээн
хурдан амжуулсан байгааг анзаарч байгаа биз дээ? Хэрэв тэд
Пондишерээс усан онгоцоор гарсан бол захидалтай бараг зэрэг
ирсэн. Гэтэл хэрэг дээрээ долоон хоногийн зөрөө байгаа нь
шуудангийн хөлөг, тэдний суусан хөлөг хоёрын хурдны ялгаа
гэж би бодож байна.
- Тийм байж магадгүй ээ.
- Энэ бол гарцаагүй. Тэгэхлээр одоо алгуурлаж удаж
болохгүйг ойлгож байгаа биз дээ. Сүүлчийн захидал
Лондонгоос ирсэн болохоор бидэнд хугацаа бараг алга.
- Бурхан минь, энэ өршөөлгүй мөрдөлт мөшгилт чинь юу вэ?
- Тухайн үедээ хурандаа Опеншогийн амжиж устгасан тэр
бичиг баримтууд захидал явуулаад байгаа этгээдэд их чухал
бололтой. Тэр ганцаараа биш нь илэрхий байна. Ганц хүн
байсан бол мөрдөгчдийг төөрөгдүүлсэн тийм аллагыг хоёрын
хоёр удаа хийж чадахгүй. Энэ хэрэгт ихээхэн ухаалаг хэд хэд эн
хүн оролцсон байна. Бас сүр хий шийдэмгий улс бололтой.
Хүсээд байгаа бичиг ба римтууд нь хэний ч гарт байсан
хамаагүй, заавал олж авахаар шийдсэн байна. Тэгэхлээр «К, К,
К» гэсэн гурван үсэг нэг хүний нэр биш харин тэдний бүлгийн
нэр байж таарна.
- Ямар бүлэг гэж?
- Ку-клукс-клан гэж та сонсоогүй юу?
- Үгүй ээ.
- Энд ингэсэн байна л даа. «Ку-клукс-клан. Бууны замагны
дуутай төстэй үүссэн нэр гэжээ. Хүмүүст айдас төрүүлж байдаг
энэ нууц бүлгэмийг иргэний дайнд оролцож явсан өмнөдийн
армийн цэргүүд анх байгуулсан гэнэ. Теннеси, Луизиана, Умард
болон Өмнөд Каролин, Джорджио, Флорида мужуудад
салбартай байжээ. Өөр үзэл бодолтой хүмүүсийг нутгаасаа хөөн
зайлуулах, негр гаралтай сонгогдогчдыг айлган дарамтлах
зорилготой байгуулагдсан гэж байна. Энэ бүлгийн гишүүдэд их
хачин сануулга тэмдэг өгдөг байжээ. Зарим оронд царс модны
навч мөчир явуулдаг байсан бол бас зарим о ронд амтат
жүржийн үрнүүд өгдөг байж. Тийм дохио тэмдэг авсан хүн үзэл
бодлоо өөрчлөх, эсвэл тухайн орноос гарч явах хэрэгтэй болдог
байжээ. Хэрвээ сануулгыг тоохгүй бол санаандгүй
хачирхалтайгаар үхдэг байж. Тийм дохио авсан хү н заавал
шийтгүүлдэг, алуурч ид хэзээ ч баригдахааргүй нарийн зохион
байгуулалттай байжээ. Тэр бүлэг хэсэг амжилттай ажиллаж
байгаад 1869 онд хаагдсан боловч тиймэрхүү ажиллагаа хожим
нь бас байсан гэнэ.
Тэд үйл ажиллагаагаа зогсоосон үе нь хурандаа аме рикаас
буцаж ирсэн үетэй тохирч байгааг анзаарсан биз дээ. Тэгэхлээр
хурандаагийн бичиг баримтын хойноос тэр бүлгэмийн ихээхэн
шазруун гишүүд хөөцөлдөөд байж болох юм.
- Тэгээд бидний үзсэн тэр хуудас цаас?
- Хэрвээ би андуураагүй бол А, Б, В гэсэн үрнүүд ирсэн
байгаа. Өөрөөр хэлвэл тэр хүм үүст бүлгэмээс сануулгаа
хүргүүлжээ. Эхний хоёр нь алуулаад В гэгч этгээд зугтсан нь их
муу шүү. Тиймээс залуу Опеншо миний үгэнд орвол аврагдана.
Өнөөдөртөө үүнээс өөр хэлэх юм алга.
Өглөө салхи намдаж, Лондон хотыг бүрхсэн өтгөн манан
дундаас наран гийгү үлж байлаа. Холмс өглөөний цайгаа
уучихаад доошоо бууж ирэв.
- Таныг хүлээгээгүйд өршөөгөөрэй. Энэ хэрэгт учир битүүлэг
юм их байх шиг санагдана.
- Та яах гэж байна?
- Хамгийн эхний тандалт хир амжилттай болохоос бүх зүйл
шалтгаална. Хоршем явах хэрэг гарч ч мэднэ.
- Эхлээд тийшээ явах гэж үү?
- Үгүй ээ. Сити явна. Үйлчлэгчийг дуудаач. Кофе авчирч өгөх
байх.
Кофе хүлээх зуураа би ишрээн дээрээс сонин авч нэг гарчиг
хараад ухаан алдах шахаж:
- Холмс, та хожимджээ гэж би хашгирав.
- Юу гэнэ ээ? Би ч гэсэн тэгэх вий гэж зовоод байсан юм.
Яасан гэж байна? хэмээн тайван асуусан боловч тэр дотроо их
сандарч байгааг нь би анзаарлаа.
- «Ватерлоогийн гүүрэн дээрх аллага» гэсэн гарчиг байна.
«Өчигдөр орой есөөс арван цагийн хооронд гүү рийн орчимд
жижүүрлэж байсан цагдаа тусламж дууда н хашгирах, ус
цалгихыг сонсчээ. Салхи, бороотой харанхуй байсан болохоор
түүнийг аварч чадсангүй. Жижүүрийн цагдаа түгшүүрийн дохио
өгч, голын цагдаагийнхантай хамтран эрсээр цогцсыг олжээ.
Живж үхсэн хүн Джон Опеншо гэдгийг халаасанд нь байсан
дугтуйнаас мэджээ. Хоршем хавьд амьдардаг хүн байсан бөгөөд
сүүлчийн галт тэргээр харих гэж явсан бололтой. Дэндүү яарч
яваад хальтарч унан, голд живсэн байна. Бие дээр нь ямар нэг
хүчирхийллийн ул мөр байсангүй. Золгүй тохиолдол гэж
цагдаагийнхан үзэж б айгаа болохоор усан зогсоолуудын
аюулгүй, найдварта й ажиллагаа хир байгаад эрх баригчид
анхаарлаа хандуулах цаг болжээ гэсэн байна. Холмсыг тэгтлээ
сэтгэлээр унасан байхыг би урьд нь харж байсангүй.
- Өөртөө хэт итгэдэг занд минь энэ явдал том цохилт боллоо.
Одоо Опеншогийн хэрэг миний хувийн асуудал болж байна.
Алуурчид дээрмчдийг би заавал олно. Тэр залуу тусламж хүсэж
ирэхэд нь би үхэл рүү илгээжээ. Муусайн чөтгөрүүд. Тэд залууг
ямар аргаар голын адаг руу аваачиж чадав аа? Төмөр замын
буудал гол хоёр хол шүү дээ. Тийм орой болсон хойно гүүрэн
дээр хүн их байсан нь мэдээж. За яахав хэн нь ялахыг харъя л
даа. Би явлаа.
-Цагдаагийм газар руу явж байна уу?
- Үгүй ээ. Би өөрөө цагдаа болно. Намайг аалзны тороо нэхээд
дуусахад цагдаагийнхан ирж түүнд орооцолдсон ялаануудыг
барьж авна биз. Би тэр өдөржингөө эмнэлэг дээрээ ажиллаад
Бейкер-стритэд оройхон ирлээ. Шерлок Холмс оройн арван
цагийн үед тэр ирэхдээ их ядарсан, царай нь цонхийсон
харагдав. Хоолны шүүгээ рүү очиж талх эмтэлж аваад усаар
даруулан идэж гарлаа.
- Өлсчихөө юү?
- Гэдэс минь нуруундаа наалдах шахлаа. Өглөөнөөс хойш
хэлэн дээрээ юу ч тавьсангүй.
- Тийм үү?
- Хоол унд бодох сэхээ байсангүй.
- Ажил хэрэг чинь юу болов доо?
- Гайхамшигтай сайн.
- Ямар нэг юм олж мэдээ юү?
- Гэмт хэрэгтнүүд гарт минь орсон. Залуу Опеншогийн өшөөг
авах цаг мөдхөн ирнэ. Тэр муу чөтгө рүүдийг өөрс дийнх нь
тамгаар тамгална. Дажгүй байгаа биз?
- Та юу хэлэх гээд байна аа?
Тэр шүүгээнээс жүрж гаргаж дундуур нь хуваагаад таван
ширхэг үр авч дугтуйнд хийн, тагных нь дотор талд «Ш X, Д.О
гийн өмнөөс» гэж бичээд «Ахмад Джеймс Кэлхунд.
«Ганцаардмал од» хөлөг. Джорджия муж. Са ванна» хэмээн
хаяглав.
- Кэлхуныг боомт руу ороход захидал хүлээж байх болно. Тэр
энэ шөнө нойргүй хононо доо. Энэ захидал яг Опеншод
тохиолдсон шиг хувь тавиланг нь алдаагүй хэлээд өгнө өө гэв.
- Ахмад Кэлхунд гэж хэн бэ?
- Адгийн шаарнуудын толгойлогч. Бусдыг нь ч гэсэн би
барина. Гэхдээ тэр эхнийх нь болог.
- Та түүнийг яаж олоо вэ
Холмс баахан он, cap, өдөр бүхий том хуудас гаргаж ирээд:
- Би наян гурван оны нэг, хоёрдугаар сард Ондишерээс ирсэн
бүх хөлгийн явсан замыг ү зэх гэж Лойдын газрын зургийг нэг
бүрчлэн судалж өдрийг өнгө рөөлөө. Энэ хооронд нилээн их
усан түрц бүхий гучин зургаан хөлөг бүртгүүлсний нэг нь
«Ганцаардмал од». Анхаарлыг минь шууд татсан ш үү. Лондон
гэдэг боомтоос хөдөлсөн гэж байна . Гэтэл Америкийн муж
улсуудын нэгийг бас тэгж нэрлэдэг шүү дээ.
- Техасыг тэгдэг шиг санагдаж байна.
- Сайн мэдэхгүй ээ. Гэхдээ л тэр бол америкийн хөлөг гэдгийг
би ойлгосон.
- Тэгээд?
- Дандид ирсэн болон тэндээс явсан хөлгүүдийн өдөр сарыг
бас судалсан. Гэтэл «Ганцаардмал од» хөлөг мянга найман зуун
наян таван оны нэгдүгээр сард тэнд байс ныг мэдээд миний
таамаг батлагдлаа. Одоо Лондонгийн боомтод байгаа
хөлгүүдийн лавлагааг ч харсан.
- Тэгээд?
- «Ганцаардмал од» өнгөрсөн долоон хоногт энд ирсэн байна.
Би Албертын онгоц засварын газраар очсон. Гэтэл
«Ганцаардмал од» өнөө өглөө гол уруудан буцаад Саванна руу
явжээ. рейвсендэд цахилгаан явуулж, тэр хөлөг хэдхэн цагийн
өмнө түүгээр өнгөрснийг мэдлээ. Зүүнээс салхитай байгаа
болохоор одоо Гудуныг өнгөрөөд Уайт арлын орчим д яваа.
- Та одоо яах гэж байна?
- Кэлхун гарт минь орлоо. Хөлөг дээр байсан америк хүмүүс
гэвэл тэр, бас түүний хоёр туслах. Бусад нь финлянд, герман
хүмүүс ба йна лээ. Өнгөрсөн шөнө тэд гур вуулаа эрэг дээр
гарсан гэж байна. Миний явуулсан захиа Саваннад түрүү лж
хүрээд түүнийг хүлээж байх болно. Харин тэр гур выг хүн
амины ноцтой хэрэгт сэжиглэж байгааг тэндхийн цагдаа нар
миний явуулсан цахилгаанаас мэднэ.
Гэвч ямар ч шилдэг төлөвлөгөө байсан заавал алдаа мадагтай
шүү дээ. Тэгээд ч өөрсдөөс нь илүү ухаантай, сэ ргэлэн мөрдөгч
мөрөөр нь ороод байгааг жүржийн үр хүлээж авах улс ойлгож
чадахгүй байсан.
Тэр жил намрын салхи шуурга, давалгаа дэндүү хүч тэй бас их
элбэг байлаа. Бид Саваннагаас хариу ирэхийг их удаан хүлээсэн
боловч хүссэн хариугаа авч чадаагүй юм. Тэгсэ эр сүүлд нь
Атлантын далайн дундаас нэг хөлөг онгоцны хошууны хэсэг
олдсоны дээр «Г. О» гэсэн үсэг байсан мэдээг дуулав.
Энэ бол «Ганцаардмал од» хөлгийн талаар бидний олж мэдэх
ёстой бүхэн байжээ.
СЭТЭРХИЙ УРУУЛТ
Гэгээн Георгийн шашны сургуулийн захирал, шашны ухааны
доктор, талийгаач Элиас Уитнигийн ах, Айза Уитни хар
тамхинд оржээ. Бүр коллежид байхдаа хар тамхичид хэрхэн
мансууран согтож, хачин сайхан зүүд, таашаал амсдаг тухай
Куинсийн номыг уншаад тэр бүх нийг өөрөө туршин сорьж
үзэхээр эхлээд хар тамхинд орох нь түүнээс гарахаа с хавьгүй
амархан гэдгийг биеэрээ мэдэрсэн хүн билээ. Тэр яваандаа
үнэхээр архаг хар тамхичин болж, найз нөхөд, дотно
хүмүүсийнхээ санааг зовоох болсон юм. Сайхан хүнээс үлдсэн
үлдэгдэл болох түүний хавагнасан царай, унжийсан зов хи,
нарийссан хүүхэн хараа зэргийг би одоо ч сайн санаж байна.
1889 оны зургадугаар сарын нэгэн орой нойр хүрч, унтахаар
цагаа харан эвшээлгэж байтал хаалганы хонх дуугарав. Эхнэр
минь оёж байсан зүйлээ өвдөг дээрээ тавиад:
- Өвчтөн үү? Чи дахиад явах болж б айх шив хэмээн
дурамжхан хэлэв.
Тэр өдөр би өвчтнүүд дээрээ байж үнэхээр их ядраад ирсэн
тул жаахан харамсандаа санаа алдлаа.
Гэтэл хаалга дуугарч, нэг хүн түргэн түргэн алхалсаар бараан
өнгийн даашинзтай, нүүрнийхээ урдуур гивлүүр тор унжуулсан
эмэгтэй орж ирээд:
- Ийм орой ирж байгааг минь уучлаарай. Надад үнэ хээр
зовлон тулгараад байна гэснээ тэсэлгүй уйлж, эхн эрийг минь
тэврэн нулимс асгаруулж гарав.
- Энэ чинь Кэт Уитни юу даа? Намайг бүр айлгаж ор хилоо.
Чамайг гэж санасангүй гэж эхнэр маань нүүрнийх нь то рыг
сөхөж хараад хэлэв.
- Би яах, юу хийхээ мэдэхгүй байна. Тэгээд л чам дээр ирлээ.
Зовлон бэрхшээл тохиолдсон хүмүүс гэрэлт цамхагт татагдах
шувууд шиг эхнэрийг минь гэж тэмүүлэн ирдэг нь жирийн
хэрэг болоод байсан тул би гайхсанг үй.
- Зөв юм хийжээ. Алив ий шээ, тухтайхан суугаад устай дарс
балга. Би Джеймсийг унт гээд явуулчих уу?
- Хэрэггүй ээ. Түүний туслалцаа ч гэсэн надад хэрэгтэй
байна. Айза гэртээ ирэлгүй хоёр хонолоо. Санаа зовоод
болдоггүй.
Тэр эмэгтэй хөөрхий нөхрийнхөө тухай эмч надад нэг биш
удаа ярьж байсан юм. Тэгээд ч манай эхнэр тэр хоёр нэг ангийн
найзууд болохоор аргагүй шүү дээ. Бид түүнийг чадах
чинээгээрээ тайтгаруулаад:
- Нөхрийнхөө хаана байгааг мэдэж байгаа юм уу? Тэгвэл
түүнийг гэрт нь аваад ирж болох юм гэлээ.
-Тиймээ, түүнийг олоход амар хан. Сүүлийн үед наг газарт
очиж хар тамхиа татаад байгаа гэж өөрөө хэлж байсан л даа.
Ситид. Зүүн захын нэг хороололд, хү н амьтнаас зайдуу газар
гэсэн байхаа. Өмнө нь өглөө гараад орой ирдэг байсан бол сая
хоёр хоног ирсэнгүй. Өнөөх боомтын новшнуудынхаа дунд
хортой утаагаа үнэртээд хэвтэж байгаа биз. Аппер -Суондам-
лейн дэх «Шижир алт» гэдэг газарт байгаа гэдэгт тэр итгэлтэй
байсан ч тэр ганцаараа яах билээ дээ? Хамгийн догшин
ширүүн, хулгайч луйварчдын үүр уурхай болсон тэр газар луу
эмэгтэй хүн ганцаараа очиж чадахгүйгээс хойш. Ингээд би л
туслах хэрэгтэй болов.
Би түүнийг дагаад явахгүй байж чадах байсан уу гэж үү? Ер
нь тэгээд түүний хэрэг юу байна. Би Айза Уитниг эмчилж
байсан болохоор миний үгэнд орох нь арай илүү байдаг юм.
Хэрвээ тэр тэнд байгаа л юм бол хоёр цагийн дараа гэрт нь
хүргэж өгн ө гэж амлаад би тав тухтай зочны өрөөнөөсөө гарч,
сүйх тэрэг хөлөглөн давхилаа. Энэ их жигтэй хэрэг гэж мэдэж
байсан боловч миний бодож байснаас илүү хачин юм тэнд
намайг хүлээж байсан юм. Эхлээд бүх зүйл бүтэлтэй байлаа.
Аппер-Суондам бол Лондонгийн гүүрнээс з үүн зүгт, голын хойт
эргийн дагуу үргэлжилсэн ихээхэн бохир заваан гудамж билээ.
Миний хайж очсон газар нэг муухай мухлаг, архины газар
хоёрын дунд, байшингийн доод давхрын хонгил ажээ. Тэрхүү
өмхий хар нүх рү ү орсон эгц огцом шат харагдана. Дотогшоо
орвол бөлцийсөн царайтай, сүүмийсэн нүдтэй, согтуу галзуу нь
ялгагдахгүй баахан улс байх бөгөөд хууль бус цагаачдыг тээдэг
хөлөг онгоцны доод давхрын ханзан ор шиг баахан банзан дээ р
мөрөө бөгтийлгөсөн, нуруугаа гэдийлгэсэн, эрүү ам нь
цорволзсон элдвийн улс хэвтэж байлаа. Гал цог нь бөхсөн
баахан харц намайг ширтэж байгааг мэдрэв. Тэр бүхний дунд
төмөр гаансны толгойд гялалзах улаан гал нүднээ тусна. Ихэнх
хүмүүс чимээгүй хэвтэж байхад зарим нь амандаа бувтнан
яраглана. Тэнд ярилцаж байгаа улсаас нөгөө хүнийхээ яриаг
сонсож байгаа хүн ганц ч байсангүй. Бүгд өөр өөрийн бодолд
автсан ажээ. Алсын нэгэн булан дахь шарах зуухны дэргэд нэг
өвгөн шанаа гаа тулан өвдгөө тохойлдон суу гаа үзэгдэв. Намайг
ормогц хөөрхөн мал ай эр хар тамхи дүүргэс эн гаансаа барин
дөхөж ирээд татах уу? гэлээ.
- Баярлалаа, би татахгүй. Энд Айза Уитни гэдэг хүн байна уу?
Би уулзах хэрэгтэй явна гэж асуутал дэргэд хүн хөдлөх шиг
болохоор нь эргэн харвал үсээ самнаагүй, дүнсийсэн цонхигор
царайтай эр намайг ширтэв.
- Бурхан минь, та чинь Ватсон уу даа?
Мансуурал нь дөнгөж сая гарсан бололтой, хамаг бие нь
салганан чичирч байлаа.
- Ватсон, одоо хэдэн цаг болж байна вэ?
- Удахгүй арван нэг болох гэж байна.
- Хэд дэх өдөр вэ?
- Баасан гараг. Зургаан сарын арван есөн.
- Тийм үү? Би Лхагва гараг байх гэж бодлоо. Та тоглож
байгаа байлгүй дээ.
- Өнөөдөр баасан гараг гээд байна шүү дээ. Цаана чинь эхнэр
чинь санаа зовоод сүйд болж байна. Та ингэж ява хаасаа ичихгүй
байна уу?
- Ичиж байна аа. Гэхдээ та нэг л андуураад байна даа. Би энд
ирээд хэдхэн цаг болж байна. Гурав билүү дөрвө н толгой тамхи
татсан. Ийм байгаагаа Кэтид харуулмааргүй байна. Ал ив гараа
огооч. Та сүйх тэрэгтэй яваа юу?
- Тиймээ. Гадаа хүлээж байгаа.
- Тэгвэл явцгаая. Гэхдээ би төлбөрөө хийх ёстой. Би хэдийг
өгөхийг ас уугаадхаач. Хуруугаа ч хөдөлгөж ча дахгүй байна
шүү. Хортой өвсний мансууруулсан утааг залгихгүйн тулд
амьсгаагаа түгжсээр нарийхан хонгилоор цааш явж, тэр газрын
эзнийг хайсаар түрүүчийн сууж байсан өвгөний дэргэд очтол:
- Хажуугаар минь өнгөрөөд эргээд хар гэж шивнэх нь тодхон
дуулдав. Тэр өвгөн л хэлсэн баймаар. Гэтэл өвгөн урьдынхаараа
бөгтийн суухад мэдрэлгүй шахам болсон гараас нь хар тамхитай
гаанс мултран унаж, хоёр өвдөгнийх нь завсарт тогтжээ. Би
цааш хоёр алхаад эргэн харж, гайхсан сэтгэлээ нууж биеэ барих
гэж нилээн хүчлэв. Өвгөн эргэж х арахад нуруу нь тэнийж,
сүүмий сэн нүдэнд нь оч гялалзав. Галын дэргэд сууж байсан тэр
хүн Шерлок Холмсоос өөр хэн байх билээ. Тэр ойртоод ир гэж
дохисноо эргээд бөгтөр өвгөн болон суув.
- Холмс, та энд юу хийж яваа юм бэ? гэж асуутал тэр:
- Аяархан ярь. Сонсгол минь сайн шүү. Наадах най заасаа
салчихвал тантай ярьмаар байна.
- Намайг сүйх тэрэг хүлээж байгаа. Би түүнийг гэрт нь хүргэж
өгөх ёстой юм.
- Тэгвэл найзаа ганцааранг нь явуулчихгүй юу. Дэндүү
сульдсан болохоор иймээ тиймээ хэрэг түвэг гаргахгүй байлгүй
дээ. Тэрэгчинд мөнгийг нь өгөөд эхнэртээ зур вас дайчих. Тэгээд
намайг гадаа хүлээж бай.
Тэр их тодорхой, бас захирангуй дуугаар хэлсэн болохоор би
татгалзаж чадсангүй. Найзыгаа тэргэнд суулгаж януулаад
хүлээж байтал гарч ирсэн Холмс:
- Ватсон, кокайн тарихаас гадна би хар тамхи татдаг болсон
шүү гээд үнэн сэтгэлээсээ хөхрөв.
- Таныг тэнд байгааг хараад би үнэхээр гайхсан.
- Таныг хараад би бүр илүү гайхсан.
- Би найзыгаа эрж явсан юм.
- Харин би дайснаа хайж байлаа.
- Дайсан гэнэ ээ?
- Тийм ээ. Үнэндээ бол нэг олзоо хайж явсан юм. Би их
сонирхолтой ажилтай болоод байгаа. Энэ хар тамхичдын утга
учиргүй дэмийрсэн ярианаас зарим зүйлийг олж мэдэж болдог
юм. Би өмнө нь энд ажлаар ирж бай сан болохоор эзэн нь баахан
харааж зүхсэн л дээ. Одоо намайг энд байгааг мэдвэл амь нас
минь ёстой сохор зоосны ч үнэгүй болно. Энэ байшингийн ард,
Гэгээн Павлын сүмийн ойролцоо нэг нууц хаалга байдаг юм.
Шөнийн цагаар энд юу гээчийн жигшүүртэй юм болоод
байдгийг хэлээд өгнө шүү.
- Цогцоснууд гэж үү?
- Тиймээ. Ватсон. Энд алуулсан хүн бүрийн төлөө мянган
фунт авах юм бол ёстой саятан болно. Энэ эрэг хавьдаа хамгийн
аймшигтай газар шүү. Невилл Сент - Клер энд ирээд алга
болчихсон гэсэн. Хөөрхий амьтан харьж амжихгүй биз дээ.
Гэхдээ бид ч өөрсдийн урхийг тавина аа гайгүй гээд Холмс хоёр
хуруугаа амандаа хийн шүгэлдэхэд хариу шүгэлдэх дуу гарч,
удалгүй туурайн чимээ, тэрэгний дугуй тарчигнах дуу
сонсогдон хоёр гэрэлтэй сүйх тэрэг харанхуйгаас гарч ирэхэд
найз маань:
-Та надтай цуг явах уу Ватсон? гэж асуулаа.
- Тус болох юм бол явъя л даа.
- Үнэнч нөхөр үргэлж тус болдог шүү дээ. Ялангуяа бидний
энэ ажил, адал явдлуудыг тэмдэглэж авдаг бол бүр ч илүү.
«Кедри» дахь өрөөнд минь хоёр ор бий.
- «Кедри» гэнэ ээ?
- Тиймээ. Ноён Сент-Клерын байшинг тэгж нэрлэдэг юм. Энэ
хэргийг шалгах хугацаандаа би тэнд байх болсон.
- Хаана байдаг юм бэ?
- Лигээс холгүйхэн, Кентед. Долоон бээр зайтай.
- Юу ч ойлгосонгүй.
- Тэгэлгүй яах вэ. Одоохон тайлбарлаад өгье. Алив суу л даа.
Джон, та одоо явж болно. Маргааш өглөө арван нэгэн цагт
хүлээж байгаарай. За ба яртай гээд тэрэгчинг явуулав.
Бид цааш явсаар хот орчмын зуслангийн газруудын дундуур
гарахад тэр гэнэт мөрөө сэгсэрч, ажилдаа хан галуун янзтай
гаансаа соров.
- Ватсон, та үнэхээр авъяастай төржээ. Дуугүй байж чаддаг
х юм. Тиймдээ л миний сайн нөхөр болж б айгаа юм шүү дээ.
үн
Харин одоо би таагүй бодлоо хөөхийн тулд хэнтэй ч хамаагүй
чалчмаар байна. Намайг босгон дээр угтаж авах тэр ялдам
эмэгтэйд юу гэж хэлэхээ мэдэхгүй байна шүү.
- Намайг юу ч мэдэхгүйг та мартчихаа юу?
- Чухам юу болоод байгааг Ли ортлоо тайлбарлах хугацаа
байна. Их инээдтэй хэрэг шиг санагдсан. Гэсэн ч яахаа
мэдэхгүй л байна шүү. Яахав танд ярьж өгье л дөө.
Ямар нэг мэргэн санаа төрж магадгүй. Харин би харанхуй
манан дунд яваа юм шиг л байна.
- За тэгвэл яриад байгаарай.
- Хэдэн жилийн өмнө, тодруу лвал 1884 оны таван сард
Невилл Сент-Клер гэдэг хүн Лид иржээ. Нилээн их мөн гөтэй
хүн байж л дээ. Томоохон газар худалдаж аваад эргэн тойронд
нь сайхан цэцэрлэг байгуулж, хөлтэйхөн амьдарч эхэлсэн байна.
Хөршүүдтэйгээ аажмаа р танилцсаар 1887 онд нутгийн шар
айраг үйлдвэрлэгч нэг хүний охинтой гэрлэж, хоёр хүүхэдтэй
болжээ. Тодорхой ажил төрөл эрхэлдэггүй боловч хэдэн
наймааны газартай хамтран ажиллаж, өглөө бүр эрт хот руу
яваад орой тав арван дөрвийн галт тэргээр ирдэг байжээ. Ноён
Сент- Клер гучин долоон настай, даруухан амьдардаг болохоор
хүмүүс дандаа сайнаар ярилцдаг байв. Ердөө наян найман фунт
стерлингийн өртэй, дансандаа хоёр зуун хорин фунт
стерлингтэй болохоор санхүүгийн хүндрэл бэрхшээл учирна
гэж бодохын аргагүй гэнэ.
Өнгөрсөн даваа гарагт ноён Н евилл Сент-Клерк хот руу яваад
орой нь эргэж ирсэнгүй. Явахынхаа өмнө хоёр чухал ажилтай
гээд хүүдээ шоотой хайрцаг авчирч өгнө гэж амалжээ. Гэтэл тэр
өдөр эхнэр нь санаандгүй байж байгаад өөрийнх нь нэр дээр
Абердинийн усан тээврийн нийгэмлэгт эртнээс хүл ээж байсан
үнэтэй илгээмж ирсэн гэдэг цахилгаан хүлээн авчээ. Хэрвээ та
Лондонг сайн мэддэг бол тэр нийгэмлэг Аппер-Суондам-
лейнтой залгаа байдаг Фресно-стритэд байдгийг санаж байгаа
байлгүй. Хатагтай Сент-Клерк өглөөний хоолоо идчихээд хот
руу явжээ. Тэгээд аар саар юм худалдаж аваад, нөгөө
нийгэмлэгээр орж илгээмжээ аваад дөрвөн цаг гучин минут
болж байхад Суондамаар орж, төмөр замын буудал руу алхжээ.
Та одоо болтол ойлгоогүй л байна уу?
- Энд чинь тодорхой юм юу ч алга.
- Даваа гарагт их халуун байсныг санаж байна уу? Тэ- гэхлээр
хатагтай ойр хавьд сүйх тэрэг байна уу гэж хар саар аажуухан
явжээ. Хотын энэ дүүрэг түүнд ерөөсөө таалагддаггүй байж л
дээ, Тэгж яваад хүн гэнэт хашгирах дууг сонсож, хоёр давхрын
цонхоор нөхрийнхөө бараа харагдахыг үзээд хамаг бие нь
хөшиж орхисон гэнэ. Нө хөр нь түүнийг дохиж занган дуудаад
байх шиг санагджээ. Түүний сэтгэл их хөдөлсөн янзтай байсныг
цонх нээлттэй болохоор сайн харсан гэнэ. Байж ядсан бололтой
гараа сарвалзуулж байснаа харагдахгүй болжээ. Хэн нэг этгээд
хүчээр татаж цонхноос холдуулах шиг алга болж гэнэ. Гэвч
нөхөр нь гэрээсээ гарахдаа өмсөж явсан цамц, зангиагүй, дан
пиджактай байгааг анзаарчээ.
Нөхөрт маань аюул учирчээ гэж бодсон эхнэр нь тэр
байшингийн шатаар өгсөн гарахад өчигдрийн та бид хоёрын
тааралдсан газар байж л дээ.
Үүдний өрөөг өнгөрөө д хоёр давхар луу гарах гэж яваад одоо
миний ярих гээд байгаа нэг муу өөдгүй амьтан тай мөргөлдсөн
гэнэ. Тэр этгээд туслахаа дуудаж, хоёул пийлээд хөөрхий
эмэгтэйг түлхэн гаргажээ. Үхтлээ айсан бүсгүй гудамжаар гүйж
явтал азаар байцаагчийнхаа хамт аргүүл хийж явсан цагдаатай
таарчээ.
Байцаагч хоёр цагдаагийн хамт эмэгтэйн араас дагаж, нөхрийнх
нь царай харагдаад өнгөрсөн хоёр давхарт гарч очтол тэр
байсангүй. Өрөө хөлсөлж байсан зэвүү хүрмээр зэрэмдэг эрээс
өөр хүн тэнд байса нгүй. Энд өөр хүн байхгүй гэж зэрэмдэг эр
болон түрүүчийн түлхэж гаргадаг хүн хоёулаа хэлсэн гэнэ. Тэд
үнэхээр итгэлтэй үгүйсгээд байсан тул байцаагч эхнэр нь
андуурсан байх гэж боджээ. Гэтэл хатагтай хашгиран,
тэрүүхэнд байсан жижиг модон хайрцаг руу ухас хийж хүрээд,
дотроос нь баахан модон шоо гаргасан нь хүүдээ авчирч өгнө
гэж нөхрийнх нь амласан тоглоомууд байжээ. Зэрэмдэг эр
илэрхий догдлоод явчихсанд байцаагчид нэгийг бодож,
өрөөнүүдийг нэгжиж үзээд үнэ хээр муухай хэрэг гарсныг
тогтоожээ.
Аар саар тавилгатай үүдний өрөө нь зочны өрөө бо лолтой,
түүний хажууги йн багахан нь унтлагын өрөө бө гөөд цонх нь
усан онгоцны засварын газрын хашаа руу харсан байж.
Засварын газар, байшин хоёрын дунд нарийхан суваг байсан нь
тэнгисийн түрэхэд усаар дүүрдэг, татрахад у сгүй болж хатдаг
юмсанж. Унтлагын өрөөний цонх их өргөн, доод талаасаа
нээгддэг байсныг шалгаж үзэхэд цусны толбууд илэрчээ. Модон
шалан дээр бас хэдэн толбо, үүдний өрөөний хөшигний ард
ноён Невилл Сент-Клерийн шаахай, оймс, бүрх малгай, цаг
байжээ. Ганцхан пиджак нь алга гэнэ. Хүчилж зодож нүдсэн гэх
ямар ч ул мөргүй ч ноён Сент -Клер өөрөө байсангүй. Тэр
зөвхөн цонхоор гарсан байх боломжтой, өөр гарах газаргүй
байсны зэрэгцээ тэр үед суваг усаар дүүрсэн байсан болохоор
сэлж гарч чадаагүй бололтой.
Харин одоо өнөөх сэжигтэй этгээдийн талаар ярьж өгье.
Ласкарын өнгөрсөн амьдрал ихээхэн бараан, хатаг тай Сент -
Клер нөхрөө цонхоор харсны дараахан тэр доошоо бууж
амжсаныг бодвол энэ хэргийн хамсаатан байж болох талтай. Тэр
мэдээж үү нд ямар ч хамаагүй гэж мэлзэж байгаа. Байрыг нь
хөлсөлж байсан Хью Бун чухам ямаршуухан ажил төрөл
эрхэлдгийг мэдэхгүй гэнэ. Алга болсон эрхмийн хувцас яаж тэр
өрөөнд орж ирсэн нь ёстой оньсого.
Ингээд гүйцээ. Невилл Сент -Клерийг харсан сүүлийн хүн бол
хоёр давхарт амьдардаг, дүнсгэр, тахир дутуу хүн. Түүнийг
Хьюн Бун гэдэг бөгөөд эвгүй муухай царайтайг нь тэндхийнхэн
бүгд мэднэ. Тэр жинхэнэ гуйлгачин бөгөөд цагдаагийн дүрэм
журмаас гадуур өнгөрөхийн тулд шүдэнз наймаалдаг дүр
үзүүлдэг байна. Тренидл - стритийн зүүн талын хананд нэг
хонхорхой байдгийг санаж байгаа биз дээ. Тэнд л хөлөө
нугалаад өвдөг дээрээ шүдэнзний хэдэн хайрцаг тарааж тавиад
сууж байдаг хүн. Тийнхүү сууж байга а нь л хүмүүсийн өрөвдөх
сэтгэлийг төрүүлж, өмнөө тавьсан бохир заваан малгай руу нь
өглөгийн мөнгө борооны дус ал шиг цутгаж эхэлдэг ажээ. Би
түүнтэй уулзана гэж бодож байгаагүй ч хэдэн удаа ажиглаж,
түргэн зуур асар их мөнгө олж байгааг нь гайхсан.
Хажуугаар нь өнгөрс өн хүн анзаарахгүй байхын арга гүй
муухай царайтай эр дээ. Улаан хүрэн үстэй, аймаар сорвитой
цонхийсон цагаан царайтай, тэр сорви нь дээд уруулыг нь
сэтлэн хоёр хуваасан, бульдог нохойных шиг эрүүтэй, нэвт
шувт ширтсэн хар нүдтэй хүн. Түүний энэ гажиг олон хүний
дундаас ч тод харагддаг. Хар тамхины газрын дээд давхарт
амьдардаг хүний байдал ийм л юм. Б идний эрж хайгаад байгаа
эрхмийг хамгийн сүүлд хар сан хүн бол тэр.
- Тэр чинь тахир дутуу хүн биз дээ? Чадалтай залуу хүнийг
яаж дийлэх билээ?
- Тиймээ. Тэр жаахан хазгар ч гэсэн эрүүл чийрэг, ихээхэн
бяртай хүн. Ватсон, та эмч хүн учраас хүний аль нэг эрхтэн
эмгэгтэй, тахир дутуу байлаа ч гэсэн хүч чадал нь нөгөө
эрхтэндээ шилжсэн байдгийг мэдэж байгаа байлгүй.
- Тэгээд цааш нь яриад байгаач.
- Цонхны тавцан дээр цус байгааг хараад хатагтай Сент Клер
муужирч унасан болохоор түүнийг цагдаагийн хамт гэр лүү нь
явуулсан. Тэгээд ч цаашид мөрдөн шал гах ажилд түүний хэрэг
байсангүй. Байцаагч Бартон мөрдөн шалгах ажлыг хариуцаж,
хар тамхины газрыг шалгаж үзсэн ч шинээр юу ч олж
чадсангүй. Эхлээд Бу ныг баривчлалгүй үлдээж алдаа гаргасан
болохоор тэр өнөөх найз Ласкартайгаа үгсэж амжсан бололтой.
Гэхдээ алдаагаа тэр даруй залруулжээ. Буныг баривчилсан ч
нэмэр болсонгүй. Цамцных нь баруун ханцуй дээр цусны толбо
байсан боловч тэр ядам хуруугаа зүссэн гээд ш архаа үзүүлжээ.
Саяхан цонхонд ойртохдоо цусаа дусаасан биз гэж
тайлбарласан гэнэ. Тэр ноён Сент Клерийг хэзээ ч хараагүй,
түүний хувцас өрөөнд нь яагаад орсныг бас л мэдэхгүй гэжээ.
Нөхөр маань түүний өрөөний цон хоор харагдсан гэх хатагтай
Сент Клерийн үгийг хэлсэнд тэр хатагтай хий юм ха рсан байх,
эсвэл солиороо байлгүй гэ жээ. Бун хэдийгээр эсэргүүцэж
байсан боловч цагаагийн хэсэгт аваачсан байна. Ус татрахаар
ямар нэг ул мөр олдож магадгүй гэ ж горьдсон байцаагч тэнгис
татрахыг хүлээхээр шийджээ. Тэгээд хүлээж байснаасаа тэс өөр
нэг зүйлийг олсон нь Сент Клер биш, харин түү ний пиджак
байжээ. Халаасанд нь юу байсан гэж санана?
- Ёстой мэдэхгүй юмаа.
- Та хэзээ ч таахгүй. Халааснууд нь бүгд дүүрэн зоос той,
дөрвөн зуун хорин нэгэн пенни, хоёр зуун да лан хагас пенни
байж. Тэнгисийн татрахдаа хүрмийг урсгаад явчихаагүй нь
хачин байгаа биз. Цогцос байсан бол өөр хэрэг. Цогцсыг гол руу
ширүүн урсгал тууж, харин халаас дүүрзи зоостой хүнд хүрэм
сувгийн ёроолд үлдсэн байх.
- Гэхдээ бусад хувцсыг нь өрөөнөөс олсон гээ биз дээ?
Цогцос дан хүрэмтэй байсан гэж үү?
- Үгүй ээ, эрхэм ээ . Ноён Невилл Сент-Клерийг цонхоор
хаясан хүн Бун байжээ гэж бодъё. Тэгвэл дараа нь яах байсан
бэ? Өөрийгөө барьж өгөх хувцаснуудаас салах ыг бодно биз дээ?
Тэгээд хүрмийг шүүрч аваад цонхоор хаях гэжээ. Тэгвэл хүрэм
их хөнгөн учир живэхгүй ил гараад ирнэ. Доор шатан дэ эр
бужигнаан болж эхнэр нь нөхөртэйгөө уулзана гээд дуу шуу
болж байгааг сонссон уу эсвэл хамсаатан Ласкар нь
цагдаагийнхан ирж байгааг сануулсан байж таарна. Ганц ч
хором алдаж болохгүй биз дээ. Тэгээд л гуйлгаар олсон
зооснуудаараа хүрэмний халааснуудыг дүүргэж цонхоор
шидээд бусад хувцсыг ч гэсэн шидэх гэтэл шатан дээр хөлийн
чимээ гарч саад болжээ.
- Магадгүй л юм.
- Тэгвэл энэ таамаг зөв гэж бодохоос доо. Өмнө нь гэмтэй
буруу юм хийж байсан гэх сэжиггүй байсан ч гэсэн Буныг
баривчилж, цагдаагийн газарт хүр гэсэн байна. Тэр олон жилийн
турш гуйлгачин дүртэй явсан ч цагдаа нарын хараанд өртөөгүй
байж. Невилл Сент Клер хар тамхины газарт юу хийж байсан
бэ? Ер нь түүнд юу тохиолдов? Тэр одоо хаана байгаа, түүний
алга болсонд Хью Бун ямар хамаатай вэ? Энэ бүх асу ултад
хариулт алга. Их амархан шийдэж болох хэрэг мэт санагдавч яг
бариад авах юм алга. Өмнө нь ийм явдал надад тохиолдож
байсангүй.
Энэ тухай Шерлок Холмс ярьж байх зуур бид том хотын
өмнөд хэсгийг өнгөрч, сүүлчийн байшингуудын дэргэдүүр гарч,
хажуугаар нь тосгоны барилгууд жирийсэн замаар орон давхиж
явлаа. Холмс яриагаа дуусгахад бид нэг тосгонд хүрэв. Зарим
цонхнуудаас гэрэл ёлтолзох ажээ.
- Бид Лид ирлээ. Сая ярилцаж байх зуураа та бид хоёр
Миддлсексээс гарч Суррейгээр дайран, одоо ингээд Кентэд ирж
байна. Тэгэхлээр Английн гурван вант улсын нутгаар дамжжээ.
Тэр моддын дундуур гарч байгаа гэрлийг харж байна уу? Кедр
шүү дээ. Тэр гэрлийн хажууд нэг эмэгтэй байна. М орьдын
маань хөлийн чимээг сон соо биз.
- Та яагаад Бейкер-стритэд биш наашаа ирж байгаа юм?
- Энд шалгаж үзэх зүйл их байна. Хатагтай Сент Клер надад
хоёр өрөө гаргаж өгсөн. Тэр танд ч бас найрсаг хандана гэж
найдаж байна. Ватсон, түүнтэй уулзахад их хэцүү дээ.
Нөхрийнх талаар дуулгах шинэ юм алга шүү дээ. За, хүрээд
ирлээ...
Цэцэрлэгээр хүрээлэгдсэн том байшингийн үүдэнд бид
зогсов. Угтаж авсан адуучинд морьдоо өгөөд, хайрга дэвссэн
нарийхан замаар байшин руу алхав. Цайвар торгон даашинзтай,
цагаан арьстай жижигхэн эмэгтэй хаалга нээж өглөө. Тэр урагш
алхан, нэг гараараа хаалганы бариулаас барьж, нөгө ө гараараа
залбиран биднийг ширтэн, нөхрийнх нь тух ай ямар сонинтой
ирснийг сонирхож байгаа нь илэрхий.
- За яасан бэ? гэснээ биднийг хоёул явааг хараад баярлан
дуу алдсан боловч найз минь толгой сэгсэрсэнд тэр дороо
хөшиж орхилоо.
- Сайн мэдээтэй ирэв үү? сандлаасаа босоод:
- Үгү й ээ.
- Тэгвэл муу мэдээ юу? - Өнөөдөр үү? гэж асуулаа.
- Бас үгүй ээ. - Тиймээ, өнөөдөр.
- Бурхан минь, алив орцгоо. Хэцүүхэн өдөр байв уу?
Ядарсан биз? Хатагтай захидал барин инээмсэглэж харагдав.
- Энэ бол миний найз, доктор Ватсон. Олон хэрэг
илрүүлэхэд надад тус болсон хүн. Ашгүй тааралдахаар нь би - Уншиж болох уу?
дагуулаад ирлээ. - Болно оо болно.
- Тантай уулзсандаа баяртай байна. Манайд жаахан тух
алдах вий гэж зовж байна. Манайханд ямар хэцүү юм бо лоод Тэр захидлыг шүүрч аваад ширээн дээр тавьж тэнийлгэн, гэрэл
байгааг та мэдсэн байлгүй?... ойртуулаад анхааралтай уншиж эхлэхэд нь би ойртож очин
- Хатагтай, би бол чөлөөндөө гарсан цэргийн хүн. Аян замд мөрөн дээгүүр нь харлаа. Жирийн, байдаг л нэг албан захидлын
яваад сурчихсан болохоор надаас уучлал гуйгаад яах вэ. Хэрвээ дугтуй байсан дээр Грейвсендийн шуудангийн газрын
би танд болон найздаа өчүүхэн ч г эсэн нэмэр тус болж чадвал өнөөдрийн, үнэндээ бол өчигдрий н тамга дарагджээ.
баярлах болно.
- Ноён Шерлок Холмс, танаас нэг юм шуудхан асууя. Та
- Бичгийн хэв нь муу юм. Нөхөр чинь өөрөө бичээгүй байхаа.
шууд хариулна шүү.
- Тиймээ, дугтуйн дээр нь өөр хүний бичгийн хэв бай гаа
- Тэгээ тэг.
боловч доторх нь Невиллынх мөн.
- Намайг өрөвдөх хэрэггүй. Би яах ч үгүй, ухаан алдаж
- Хаягласан хүн танай хаягийг лавласан бололтой.
унана, энээ тэрээ гэж айлтгүй. Ямар бодолтойг чинь мэдмээр
- Та яаж мэдэж байгаа юм бэ?
байна.
- Дугтуйн дээрх нэр арай бараан, тод болохоор бэх нь өөрөө
- Юун тухай?
хатсан хэрэг. Хаяг арай цайвар байгаа нь уудаг цаасаар дарж
- Невилл амьд гэдэгт та итгэлтэй байна уу? Үнэнээ хэ -
хатаасны шинж. Шууд хаягласан бол адилхан хатах ёстой
лээрэй.
байсан. Тэгэхлээр эхлээд хаягийг чинь мэдэхгүй байсан
- Шуудхан хэлэхэд би тэгж найдахгүй байна, хатаг тай...
бололтой. Энэ мэдээж шал дэмий зүйл л дээ. Гэхдээ ман ай
- Тэгээд үхсэн гэж бодож байна уу?
ажилд тийм дэмий зүйлс л их чухал байдаг юм шүү дээ. Захиаг
- Тиймээ.
нь уншиж болох уу? Аа, дотор нь нэг юм хийжээ.
- Тэр алуулчихсан гэж үү?
- Тиймээ, бөгж байсан юм. Хэв дарагдсан түүний бөгж л дөө.
- Мэдэхгүй ээ. Тэгсэн байж магадгүй.
- Энэ нөхрийн чинь захиа мөн гэж та итгэж байна уу?
- Хэзээ тэр вэ?
- Түүний бичгийн хэвнүүдийн нэг нь мөн л дөө.
- Нэг дэх өдөр...
- Нэг нь гэнэ ээ?
- Тэгвэл би яахаараа өнөөдөр түүнээс энэ захидал ав даг
- Яарахаараа ингэж бичдэг юм. Уул нь шал өөр бичдэг ч
билээ? Тайлбарлаад өгөөч.
гэсэн бичгийн хэв нь мөн гэж итгэж байна.
- «Хонгор минь санаа зовох хэрэггүй. Бүх зүйл сай наар
Шерлок Холмс цахилгаан гүйдэлд цохиулсан мэт ухас хийн төгсөнө. Би аймаар алджээ. Гэхдээ энэ алдаагаа залруулахад
жаахан хугацаа хэрэгтэй. Тэвчээртэй хүлээж бай. Невилл» гэж
харандаагаар бичсэн байлаа.
-Хм, эрхий хуруугаа юунд ч юм бэ дүрж, завааруулсан хүн
өнөөдөр Грейвсен дээс явуулжээ. Хэрвээ би андуураагүй бол
дугтуйг наасан хүн тамхи зажилдаг бололтой.
Нөхрийн чинь бичгийм хэв мөн юм биз дээ?
- Тийм ээ. Невиллийн бичиг мөн.
- Өнөөдөр Грейвсендээс явуулсан байна. Аюул бүрэн
өнгөрөөгүй ч үүл сарниж эхэлж байна.
- Ноён Холмс, тэр амьд байна шүү дээ.
- Биднийг чулуу хөөлгөх гэсэн нарийн арга биш л бол шүү
дээ. Эцсийн эцэст тэр бөгж юуг ч баталж чадахгүй. Б өгжийг
түүнээс авчихсан байж болно.
- Бичиг нь мөн байна шүү дээ.
- Сайн байна. Гэвч захиаг нэг дэх өдөр бичээд өнөөдөр
явуулсан байвал яах вэ?
- Тийм байж болно оо.
- Их хугацаа шүү дээ. Юу ч болоод өнгөрсөн байж болох
хугацаа.
- Ноён Холмс, найдварыг минь бүү хийс гээч дээ. Невиллд
ямар ч муу юм тохиолдоогүйг би мэдэж байна. Бид хоёр дэндүү
ижил дасал болсон болохоор түүнд муу юм тохиолдвол надад
мэдрэгдэх ёстой. Явахынхаа өм нөх өдөр тэр хуруугаа
санаандгүй эсгэчихсэн юм. Тэр унтлагын өрөөнд, ха рин би гал
тогооны өр өөнд байса н мөртлөө ямар нэг юм болжээ гэж
мэдрээд би гүйж очсон. Тийм өчүүхэн зүйл дээ р ч гэсэн зөн
билэг минь xyypaxгүй байхад амиа алдсаныг нь мэдэхгүй гэж үү
дээ?
- Эмэгтэй хүний мэдрэмж, зөн билэг их чухал гэдгийг би сайн
мэднэ. Дээр нь энэ захидал таны зөв гээд байх шиг. Гэвч тэр
амьд юм бол яагаад гэртээ ирэхгүй байна вэ?
- Ойлгохгүй байна. Санаанд багтахгүй байна.
- Нэг дэх өдөр явахдаа тэр танд юм хэлээгүй юу?
- Хэлээгүй ээ.
- Түүнийг Соундамлейнд хараад та гайхсан уу?
- Тэгэлгүй яах вэ.
- Цонх нээлттэй байсан уу?
- Тиймээ.
- Тэр тан руу хашгирч чадах байсан уу?
- Тийм.
- Та ямар ч учир авцалдаагүй дуу сонссон гэл үү?
- Тийм.
- Танаас тусламж хүсэж байна гэж бодоогүй юу?
- Тиймээ, тэр гараараа даллаж байсан.
- Магадгүй таныг хараад гайхсандаа дуу алдаж, гараа
далласан байж болно шүү дээ.
- Тиймээ.
- Түүнийг цонхноос татаад холдуулах шиг санагдсан гэл
үү?
- Гэнэтхэн л алга болчихсон шүү дээ.
- Тэр зүгээр холдсон байж болно. Та өөр хэнийг ч хараагүй
юу?
- Өнөөх зэвүүн царайтай эр тэнд байсан гээд байгаа боловч
би хэнийг ч хараагүй. Харин Лас кар доор шатны дэргэд зогсож
байсан.
- Зүйтэй. Нөхөр чинь хувцсаа өмсдгөөрөө л өмссөн байсан
уу? Та харсан уу?
- Тэр цамцгүй, зангиагүй байсан болохоор би нүцгэн хүзүүг
нь сайн харсан.
Тэр Соундамлейны талаар ярьж байсан уу?
- Хэзээ ч ярьж байгаагүй.
- Баярлалаа, хатагтай Сент Клер, би танаас лавлах гэсэн
бүхнээ лавлалаа. Одоо харин явж хоолоо идээд амаръя даа.
Маргааш нилээн ажилтай байж магадгүй.
Бидэнд хоёр ортой нилээн тохилог өрөө гаргаж өгсөн
болохоор шөнийн явдалдаа ядарсан би шууд унтахаар хэвтэв.
Харин Шерлок Холмс амаргүй, хэцүү ажилтай үедээ зөв, буруу
ямар замаар яваагаа мэдэх хүртлээ янз бүрийн баримт,
нотолгоо, мэдээллүүдийг задлан шинжилж, үнэлж цэгнэн ганц
шөнө байтугай бүтэн долоон хоногоор унтаж чаддаггүй зантай
билээ. Өглөөний нар нүүрэн дээр туса н нүд гялбуулахад би
сэрлээ. Холмс өчигдөр оройны хэвээрээ гаанс аа амандаа зууж,
өрөөгөөр дүүр эн тамхины утаа болгочихсон сууж байв. Өчигдөр
дүүрэн байсан хайрцагтай тамхи бараг дуусжээ,
- Өө Ватсон, та сэрчихээ юу?
- Тиймээ.
- Гадуур явмаар байна уу?
- Дуртайяа.
- Тэгвэл хувцсаа өмс. Энэ айлынхан бүгдээрээ унтаж байгаа ч
адуучин хаана байдгийг би мэдэж байгаа болохоор одоохон
сүйх тэрэг бэлэн болно.
Би хувцаслах зуур цагаа харвал таваас хорин таван минут
өнгөрч байсанд а йлынхан бүгд унтаж байгаад гайх сангүй.
Намайг хувцаслаж дөнгөж дуустал Холмс орж ирээд сүйх тэрэг
бэлэн болсныг мэдэгдэв. Тэрээр гутлынхаа түрийг тэнийлгэн
татах зуураа:
Нэг онолоо шалгаж үзэх гэсэн юм. Ватсон та сонсооч, Өмнө
чинь Европын хамгийн аугаа тэнэгүүдийн нэг байна. Ёстой
сохор номин шиг харалган амьтан байжээ. Би энэ оньсогын
хариуг олох түлхүүртэй боллоо.
- Тэр түлхүүр чинь хаана байна вэ?
- Угаалгын өрөөнд. Би тоглоогүй шүү. Тийшээ орж
түлхүүрийг нь аваад аяны цүнхэндээ хийчихсэн. Цоожинд
таарах эсэхийг одоо очиж шалгаж үзье.
Бид аль болох чимээ гаргахгүйг хичээн шатаар уруудав.
Гадаа хашаанд өглөөний нар аль хэдийнээ тусжээ. Гадаа сүйх
тэрэг биднийг хүлээн, хагас дутуу хувцасласан адуучин морио
хазаараас нь барин зогсож байв. Бид ч орж суугаад Лондонгийн
замаар давхилаа. Хот руу ногоо хүргэж я ваа тэрэгнүүдий г хааяа
нэг гүйцсээр явахад за мын дагуух айлууд босоогүй бололтой,
анир чимээгүй байгаа нь илбэдүүлсэн үлгэрийн хот мэт
санагдана.
- Энэ хэрэг заримдаа их түвэгтэй санагдах юм. Би үнэ хээр
сохор юм шиг байжээ. Гэвч огт ухаан суухгүй байс наас хожуу ч
гэсэн ухаан суух нь дээр л дээ.
Тийнхүү явсаар Суррейгийн зүгээс хот руу ороход цонхоор
нойрмог царайнууд харагдаж эхлэв. Бид Ватерлогийн гүүрээр
гол гатлаад Веллингтонстритээр орж баруун тийш огцом эргэж
Бау-стритэд хүрлээ. Цагдаа нар Шерлок Холмсыг сайн таньдаг
болохоор биднийг очиход үүдэнд зогсож байсан хоёр цагдаа
ёслон хүндэтгээд нэг нь морийг минь авч, нөгөө нь биднийг
дагуулж дотогшоо оров.
- Жижүүр хэн байна вэ? гэж Холмс асуулаа.
- Байцаагч Бродстрит, эрхэм ээ.
Уйтгартай царайлсан өндөр байцаагч чулуун хавтангаар
өнгөлсөн шалтай хо нгилоор алхсаар өөдөөс гарч ир лээ.
- Аа, Бродстрит. Амьдрал ямар байна даа? Тантай ярилцах
хэрэг байна.
- Тэгээ тэг, ноён Холмс. Манайд өрөөнд орцгооё.
Тэр нь албан контор бололтой өрөө байв. Ширээн дээр нь
тэмдэглэл хийх зориулалттай том дэвтэр, хананд нь харилцуур
утас өлгөөстэй харагдана. Байцаагч ширээний ард суугаад:
- Танд юугаар туслах вэ, ноён Холмс?
- Ноён Невилл Сент Клер алга болсонтой холбоотой нөгөө
гуйлгачин Бунын талаар лавлах гэсэн юм.
- Түүнийг баривчилж авчраад байцааж байгаа.
- Би мэдэж байна аа. Одоо яг энд байна уу?
- Саатуулах өрөөнд байгаа.
- Уурлаж эсэргүүцэхгүй байна уу?
- Томоотой л байна. Гэхдээ ямар заваан амьтан гэж санана.
- Заваан гэнэ ээ?
- Тиймээ. Арай гэж гарыг нь угаалгалаа. Нүүр царай нь гэж
яг л зэс шиг хүр лийсэн хар юм. Мөрдөн байцаалт дуусахаар тэр
шоронгийн халуун усны газраас зугтаж чадахгүй ээ гайгүй. Та
харсан ч болоосой.
- Би хармаар байна.
- Нээрээ юү? За намайг дагаад я в. Цүнхээ наанаа тавь чих.
- Үгүй ээ, аваад явна.
- За тэгвэл дагаад яв.
Тэр цоожтой хаалга онгойлгож, мушгиралдсан шатаар
уруудаад, баруун зүүн талд нь баахан хаалга ярайсан хонгилд
хүргэлээ.
- Тэр баруун талаасаа гурав дахь өрөөнд байгаа. Энэ гээд
хаалганы дээд хэсэгт байсан хаалтыг болгоомжтойхон
хөдөлгөөд дотогш шагайснаа: «Унтаж байна» гэв. Бид төмөр
сараалжинд ойртон харвал баривчлагдсан этгээд нүүрээ бидэн
рүү харуулаад хүнд хүнд амьсгалан унтаж байгаа үзэгдэв. Дунд
зэргийн нуруутай, уранхай хүрэмний цаанаас хи р даг болсон
хуучин цамц нь цухуйж байлаа. Үнэхээр за ваан эр ажээ.
Нүүрэнд нь наа лдсан зузаан шавар ч зэвүүн царайг нь дарж
чадаагүй хараг дана. Нүднээс нь эрүү хүрсэн урт сорви уруулыг
нь дайран гарсан байх бөгөөд сэтэрхий уруулынх нь завсраар
гурван шүд харагдана. Улаан хүрэн өнгийн туг үс дух, нүд рүү
нь унжжээ. Байцаагч:
- Сайхан залуу байгаа биз дээ?
- Усанд орох хэрэгтэй юм даа. Би бас тэгж бодоод хэрэг болох
зүйлс аваад и рсэн гээд Холмс аяны цүнхээ он гойлгон бие
угаадаг үрүүл гаргаж ирлээ.
- Алив хаалгыг нээ. Хэдүүлээ ороод аятайхан царайтай
болгоод өгье.
- За тэгье. Тэгэхгүй бол манай шо ронгийн нэр хүндийг гутааж
орхих эр байна гэж байцаагч дуугарав.
Хаалга аяархан онгойлгож биднийг ороход нөгөө эр нэг сүрхий
хөдөлснөө эргээд унтаад өгөв. Холмс угаалтуур руу очиж
үрүүлээ норгоод баривчлагдсан хүний нүүрийг хоёр удаа
ширүүхэн шудраад авснаа:
- Лигээс ирсэн ноён Невилл Сент-Клер Кентийн вант улсад
байгааг танилцуулахыг зөвшөөрнө үү? гэлээ.
Би амьдралдаа ийм зүйл үзэж байсангүй. Модны хол тос
хууран унах мэт баривчлагдсан этгээдийн муухай царай, өнөөх
аймаар сорви, наранд шарагдан борлосон иүүр, сэтэрхий уруул
нь алга болжээ. Өнөөх улаан үс ч байсангүй. Орон дээрээ
суугаад гайхсандаа нүдээ нухлах цайвар царайтай, тас хар
үстэй, дэгжин эр үзэгдэв. Тэрээр нойрноосоо гүйцэд сэ рж
биднийг харснаа бүгдийг ойл гож байдгаараа хашгиран нүүрээ
дэрэнд наалаа.
- Бурхан минь, Энэ чинь өнөөх алга болсон хүн байна шүү
дээ. Би зургийг нь харсан гэж байцаагч дуу алдав.
Баривчлагдсан эр хувь тавилантайгаа эвлэрэхээр шийдэв
бололтой, бидэн рүү найдвар тасарсан байдалтай хараад:
- Юу л болвол болог. Та нар намайг яалаа гэж энд хориод
байгаа юм бэ? гэхэд байцаагч:
- Ноён Невилл Сентийг алсан хэргээр... Түй! Одоо та ныг хүн
амины хэргээр буруутгахгүй. Өөрийгөө алах гэж оролдсон
гэлтэй биш дээ. Цагдаад хорин долоон жил зүтгэхдээ ийм юм
үзсэнгүй гэлээ.
- Би тэр ноён Невилл Сент Клер чинь болохоор ямар ч хүн
амины хэрэг байхгүй, та нар намайг хууль бусаар хорьж байна
шүү.
- Гэмт хэрэг гараагүй ч та их том алдаа гаргалаа даа,
Эхнэртээ итгээгүй чинь тоогүй гэж Холмс хэлэв.
- Хэргийн учир эхнэрт минь биш, харин хүүхдүүдэд минь
байгаа юм. Тэднийг эцгийнхээ өмнөөс ичээсэй гэж хүсээгүй юм.
Бурхан минь ямар шившигтэй хэрэг вэ? Одоо би яах вэ?
Шерлок Холмс түүнтэй зэрэгцэж орон дээр суугаад
тайвшруулах байдлаар мөрийг нь алгадан:
- Хэрвээ хэргийг чинь шүүхээр шийдүүлэх болвол бүх зүйл
илэрнэ. Харин таныг ямар ч буруугүй гэдгийг цагдаа нарт
итгүүлвэл хэвлэлийнхэн юу ч мэдэхгүй өн гөрнө. Байцаагч
Бродстрит таны мэдүүлгийг бичиж аваад зохих дээд
шатныхандаа өгөхөөр энэ хэрэг шүүхэд шил жихгүй.
- Танд их баярлалаа. Өөрийнхөө тухай олон түмэн
мэдэгдэхгүй, х үүхдүүдээ ичээхгүйн тулд би яахаас ч бу цахгүй.
Та л анх удаа миний явдлыг сонслоо...
- Аав минь Честерфилдэд багш хүн байлаа. Би ч гэсэн
тэнд гайхамшигтай боловсрол эзэмшсэн. Би залуудаа их олон
газраар явж, жүжиг тайзан дээр ажиллаж байгаад хожим нь
Лондонгийн нэгэн үдшийн сонинд сурвалж лагч болсон юм. Нэг
удаа эрхлэгч маань хотын гуйлгачин ядуусын тухай цуврал
нийтлэл хэрэгтэй гээд би түүнийг бичихээр боллоо. Хамаг адал
явдал маань үүнээс эхэлсэн дээ. Хэрэгтэй баримт мэдээлэл олж
авахын тулд би гуйлгачин шиг хувцаслах болсон. Жүжигчин
байхдаа нүүр будах зүс хувиргахдаа чадварлаг байсан минь
үүнд хэрэг болов. Ингээд л би нүүрээ будаж хүмүүст өрөв -
дүүлэх гэж биеийн өнгөтэй баримлаар тэр сорвийг хий сэн юм.
Тэгээд улаан хүрэн өнгийн хиймэл үс зүүгээд Ситигийн
хамгийн холтой газарт суух болсон юм. Тэнд суугаад шүдэнз
зарж, гуйлга гуйж эхлэв. Өдөрт зургаан цаг сууж, орой гэртээ
очоод хорин зургаан шиллинг, дөрвөн пенсо олсноо мэдлээ.
- Би өгүүлэл бичээд бүх зүйлийг мартсан юм. Тэгтэл хэсэг
хугацааны дараа би найзынхаа өмнөөс хорин таван фунт
төлөхийг даалгасан вексель хүлээж авлаа. Мөнгө байдаггүй.
Гэтэл нэг сайхан санаа төрлөө. Зээлдүүлэгчээс хоёр долоон
хоног хүлээхийг гуйгаад ажлаасаа чөлөө авч гуйлгачин дүрдээ
хувираад Ситид очсон юм. Арван өд рийн дотор шаардлагатай
мөнгөө олж өрөө төллөө. Юу ч хийхгүй зүгээр суугаад ганцхан
өдрийн дотор хоёр фунт олж болоод байхад тийм хэмжээтэй
мөнгө олох гэж бүтэн долоон хоног зүтгэх хэрэг байна уу?
- Бардам зан, амьдрах хүсэл хоёрын тэмцэл удаан
үргэлжлэв. Тэгсээр мөнгөний шунал эцэстээ дийлсэн. Би
ажлаасаа гарч өнөөх сурсан газартаа очиж гуйлга гуйдаг
боллоо. Миний нууцыг мэдэж байсан цорын ганц хүн бол
Суондамлейны байрны эзэн тэр хүн. Би өглөө бол гон тийшээ
муухай царайтай хөөрхий гуйлгачны дүрээр очоод, орой болгон
сайхан хувцастай эрхэм болж явдаг байсан юм. Өрөөний эзэнд
гайгүй мөнгө төлдөг болохоор тэр намайг хэзээ ч барьж өгөхгүй
байсан.
- Удалгүй би овоо их мөнгө хурааж эхлэв. Лондонгийн
захын гуйлгачин жилд долоон зуун фунт олдог гэж хэлэх гэсэн
юм биш шүү. Тэр чинь миний жилийн орлогоос хамаагүй бага
шүү дээ. Гэвч зүсээ чадварлагаар хувир гахын зэрэгцээ
дэргэдүүр минь өнгөрех хүмү үсийг хөг жөөж чаддаг болохоор
удалгүй Ситид нилээн алдартай, со нирхолтой этгээд болов оо.
Мөнгө зоос над руу ёстой урсах шиг болж, өдөрт хоёр фунт аас
бага мөнгө олвол тааруухан өдөр боллоо гэж үздэг болсон юм.
Би олсон мөнгөнийхээ хирээ р амьдарч байсан юм. Хотын гадна
байшин худалдан авч, эхнэртэй боллоо. Намайг яг үнэндээ юу
хийдгийг хэн ч мэддэггүй, хонгор эхнэр минь намайг Ситид
ямар нэг ажилтай гэж боддог ч яг юу хийдгийг минь
төсөөлөхгүй байсан.
Өнгөрсөн нэг дэх ө дрийн орой би хувцсаа сольж өм сөөд
тамхины газрын дээрх өрөөндөө байж байтал эхнэр минь гадуур
өнгөрч явааг гэнэт хараад сандран дуу алдсан ч нүүрээ халхлан,
доошоо Ласкар руу гүйлээ. Х энийг ч битгий оруулаарай гэж
гуйсан юм. Доод давхарт эхнэрийн мйнь дуу гарч байсан ч
түүнийг байтугай хэнийг ч оруулахгүйг мэдэж байсан юм. Би
хувцсаа түргэн сольж сэтэрхий уруултай гуйлгачин дүрдээ
орсон болохоор эхнэр минь ч танихааргүй боллоо. Тэгээд г энэт
өрөөнд нэгжлэг хийвэл хувцас минь намайг барьж өгөх байх
гэж санаад цонх нээхдээ хуруугаа хөндсөн боловч халаас
дүүрэн зоостой хүрмээ шүүрч аваад цонхоор шид сэн. Би өглөө
гэртээ байхдаа тэр хуруугаа зүсчихсэн юм. Бусад хувцсаа шидэх
гэсэн боловч амжаагүй байтал цагдаа нар ороод ирсэн. Аз
болоход намайг алуурчин гэж сэжиглэсэн болохоор таниагүй
өнгөрсөн. Надад үүнээс өөр ярих юм алга аа. Нүүрнийхээ
будгийг арилгахгүй гэсэндээ би угаахаас татгалзсан юм. Эхнэр
маань санаа зовж байгаа гэж мэдэж байсан болохоор бөгжөө авч
яарч сандран бичсэн нөгө ө захидлын хамт Ласкарт өгч
явуулсан. Надад ямар ч аюул учраагүй гэдгээ бичсэн юм.
- Эхнэр чинь таны захидлыг өчигдөр орой л хүлээж авсан.
- Бурхан минь, энэ долоон хоног түүнд минь хичнээн хэцүү
байсан болоо?
- Ласкарыг цагдаа нар ажиглаж байсан болохоор захиаг хэнд
ч мэдэгдэлгүй хүргэж өгч чадаагүй байх. Захидлыг чинь нэг
усан цэрэгт өгсөн бололтой. Өнөөх хар тамхины газарт очдог
хүмүүсийн нэг байх. Гэтэл тэр захиаг хүр гэж өгөлгүй хэд
хоножээ гэж байцаагч Бродстрит хэлэв. Холмс:
- Гарцаагүй тэгсэн. Гуйлга гуйлаа гэж таныг шийтгэж
байгаагүй гэж үү?
- Хэдэн удаа шийтгэсэн. Гэвч шалихгүй бага торгууль шүү
дээ.
- Тэгвэл та одоо энэ ажлаа орхих хэрэгтэй. Үүнийг чинь
хүмүүс бүү мэдээсэй гэж байвал Хью Бун гэдэг хүн алга болох
ёстой.
- Би хатуу шийдчихээд байгаа.
- Тэгвэл бүгдийг март санд тооцъё. Харин дахиад гуйлга гуйж
харагдах юм бол бүгд эргээд сөхөгдөнө шүү. Энэ хэргийн учрыг
олж өгсөн ноён Шерлок Холмс танд их баярлалаа.
- Одоо би цээжиндээ дэр нааж аваад сайхан тамхилмаар
болоод явчихлаа. Ватсон, хоёулаа Бейкер-стрит рүү одоо
хөдөлвөл өглөөний хоол гэхэд хүрч амжина даа гэж найз минь
хэллээ.
ЦЭНХЭР ХАТИГ
Зул сарын баярын гурав дахь өдөр би мэндчилгээ дэв -
шүүлэхээр Шерлок Холмс дээр орлоо. Тэр улаан халаад өмсөөд
орон дээрээ хэвтчихсэн, баруун талд нь гаансны тавиур, зүүн
талд нь дөнгөж саяхан уншиж дууссан бололтой өглөөний
сонингууд овоорч харагдана. Орны дэргэдэх сандал дээр нарийн
эсгий бүрх малгай байгааг Холмс нилээн сайн судалж үзсэн
бололтой дэргэд нь хямсаа, томруулдаг шил ч үзэ гдэв.
- Та завгүй байна уу? Би саад болоогүй биз? гэхэд:
- Үгүй дээ. Бодлоо хуваалцах найзтайдаа би баярлаж явдаг
шүү. Сонирхолто й, бас нилээн сургамжтай явдалтай энэ бүрх
холбоотой юм гээд малгайг заав.
Би гал дүрэлзэн асаж байсан камин зууханд ойртон сууж,
гараа ээлээ. Гадаа их хүйтэн бай сан болохоор цонхны шилэн
дээр зузаан мөсөн хээ тогтжээ.
- Энэ бүрх нэг их анхаарал татахгүй ч ямар нэг цуст хэрэгтэй
холбоотой. Оньсого таавар шиг түвэгтэй нэг хэргийн учрыг
олох түлхүүр бөгөөд түүний тусламжтай гаар та гэмт хэрэгтнийг
илрүүлэн шийтгэх учиртай юмаа даа гэж мамайг хэлэхэд
Холмс:
- Үгүй дээ. Ямар ч гэмт хэрэг биш. Хэдхэн хавтгай
дөрвөлжин бээр газарт дөрвөн сая хүн холхиж байдаг газарт
болдог инээдтэй, өчүүхэн явдал даа. Ийм олон хүнтэй газарт нэг
их ноцтой биш ч, багагүй сонирхолтой, үйл явдлүуд өрнөж
байдаг нь хууль. Тийм явдлуудтай бид учирч байсан шүү дээ.
- Тэгэлгүй яах вэ. Хамгийн сүүлд миний тэмдэглэж авсан
зургаан хэргийн гуравт нь хууль бус гэх юм байхгүй байсан.
- Маш зөв. Та Ирен Адлерын бичиг баримтыг илрүү л эх,
хатагтай Мэри Сазерлэндэд тохиолдсон явдал, сэтэрхий
уруултай хүний хэ ргүүдийг хэлээд байнаа даа. Эн э ч бас тэдэн
шиг жирийн хэрэг гэдэгт итгэлтэй байна. Та зарлага
Питерсоныг танина биз дээ?
- Тиймээ.
- Энэ түүний эд байгаа юм.
 - Энэ бүрх малгай юу?
- Үгүй ээ . Би түүнийг олсон юм. Хэнийх юм бүү м эд, Та
үүнийг зүгээр нэг хуучин хувцас биш, харин их учир битүүлэг
зүйл агуулсан чухал эд гэж үзэх хэрэгтэй. Гэвч энд яаж орж
ирээ вэ? Зул сарын баярын эхний өдөр , одоо Питерсоны тогоонд
шарагдаж байж мэдэх сайхан тарган галуутай цуг орж ирсэн эд
байгаа юм. Зул сарын баярын өглөөн ий дөрвөн цагт Питерсон
Тоттенхом Кортроуд гудамжаар шөнийн цэнгээнэзс буцаж
иржээ. Түүнийг шударга, ёс журам тай хүн гэдгийг та м эднэ дээ.
Гэтэл мөрөн дээрээ цав цагаан галуу тавьсан нэг этгээд гуйвж
дайван явж байгааг хийн дэнгийн гэрэлд харж. Түүнийг Гудж -
стритийн буланд хүрэхэд баахан тамхай этгээдүүд дайрч, нэг нь
түүний бүрхийг авч хаяжээ. Гэтэл тэр саваагаар цохих гэж
далайгаад ардаа байсан дэлгүүрийн шилэн цонхыг хагалж
орхижээ. Питерсон үүнийг хараад туслахаар ухасхийхэд мань эр
дэлгүүрийн цонх хагалсандаа айж , Тоттенхем-Роудын цаадтайх
гудамжуудаар орж зугтахдаа галуугаа орхижээ. Питерсон
дүрэмт хувцастайгаа байсан болохоор тэр хүн бүр их айсан биз.
Танхай этгээдүүд ч тал тал тийшээ бутран зугтацгаасан гэнэ.
Тэгээд л зарлага эр энэ малгай, нөг өө сайхан галууны эзэн
болжээ.
- Питерсон түүний г мэдээж эзэнд нь буцааж өгсөн байх даа?
- Түүнд чинь л хамаг учир нь байгаа юм, найз минь. Галууны
зүүн тавхайд уяатай пайзан дээр «Хатагтай Генри Бейкерт»
гэсэн бичиг, малгайд нь бас «Г.Б» гэсэн үсэг байжээ. Гэвч
Лондонд их олон Бейкер, хэдэн зуун Генри Бейкер байгаа
болохоор хэнийх гэж өгөх билээ.
- Тэгээд Питерсон яасан бэ?
- Намайг элдвийн түвэгтэй асуудлыг шийдэж чаддаг гэж
бодоод галуу, бүрх малгай хоёрыг наашаа аваад иржээ. Галууг
нь өнөө өглө ө хүртэл байлгаж байгаад хэдий гээр хүйтэн цаг ч
гэсэн шарж идэх нь зүйтэй гээд Питерсон аваад гарсан. Тэгээд л
болох ёстой юм болдгоороо болсон. Харин зул сарын баярын
ширээн дээр тавих галуугүй болсон тэр хүний малгай үлдчихээд
байгаа нь энэ.
- Тэр хүн сонинд зарлал өгөөгүй байна уу?
- Үгүй ээ.
- Түүний хэн гэдгийг та яаж мэдэх вэ?
- Зөвхөн бодож тунгаах аргаар л мэднэ дээ.
- Энэ малгайг харж суусаар уу?
- Тэгэлгүй яах вэ.
- Та тоглож байна уу? Энэ муу хуучин эсгий юугаа хэлэх вэ
дээ?
- Май, энэ томруулдаг шил. Миний аргаар хараад үз.
Малгайны эзний талаар та юу гэмээр байна?
Би өнөө х хуучин малгайг авч эргүүлж тойруулан үзлээ.
Нилээн өмссөн бололтой хуучирсан, их хатуу, байдаг л нэг
дугуй бүрх. Өмнө нь улаан өнгөтэй байсан торгон дотор нь
ганджээ. Үйлдвэрийнх нь шошго тэмдгийг би олж чадсангүй.
Гэвч Холмсыг хэлмэгц дотор хажууд нь «Г.Б» гэсэн хоёр үсэг
харагдав. Малгай их бохир, бэхнийх бололтой олон толботой
байв.
- Би юу ч мэдэж чадсангүй гээд буцааж өгөхөд Холмс:
- Яалаа гэж дээ, Ватсон. Та юм олж харсан. Гэвч тэр талаар
бодож тунгаахгүй байна шүү дээ.
- Тэгвэл та ямар дүгнэлт хийснээ хэ лээч.
Холмс бүрхийг аваад нарийвчлан ажиглаж байснаа:
- Мэдээж бүх зүйл хангалттай тодорхой биш л дээ. Гэвч ч
зарим нэг зүйлийг мэдэж болно. Энэ малгайны эзэн их ухаантай
хүн, гурван жилийн өмнө нилээн мөнгөтэй байсан боловч одоо
бараан өдрүүд эхэлжээ. Тэр и х алсын хараатай, бүхнийг
урьдчилан тооцдог байсан боловч амьдрал нь аажмаар
доройтжээ. Ямар нэгэн буруу зүйлд тухайлбал архинд орсон
байж мэднэ. Түүнээс нь болоод эхнэр нь хаясан байх...
- Эрхэм Холмс...
- Гэсэн ч тэр хүн нэр хүндээ эрхэмлэж байж. Спортоор
хичээллэдэггүй, гэрээсээ бараг гардаггүй, с уудлын ажилтай
байжээ. Дунд насны, буурал үстэй, үсээ уруулын будгаар
буддаг, саяхан үсээ засуулсан бөгөөд гэртээ хийн дэнлүүгүй
гэдэгт би итгэлтэй байна.
- Та тоглож байна уу?
- Огтхон ч үгүй. Ийм их юм хэлээд байхад ю у ч ойлгохгүй
байна гэж үү?
- Намайг солиотой амьтан гэж бодож болно. Гэвч би таны
бодлыг тааж чадахгүй байна. Жишээлбэл түүнийг их ухаантай
хүн гэж яаж мэдээ вэ?
Хариу хэлэхийн оронд Холмс малгайг толгой дээрээ тавихад
малгай духыг нь халхлаад хамрынх нь угт тулан тогтов.
- Харж байна уу? Ийм том гавлын яс хов хоосон байж
таарахгүй шүү дээ.
- Тэгвэл сүүлийн үед үгүйрч хоосорсон гэж яаж мэдээ вэ?
- Энэ малгай гурван жил болжээ. Тэр үед хажуу нь нугарсан
хавтгай хүрээ моод болж байсан юм. Хамгийн сайн бүрх байна.
Гурван жилийн өмнө хэн нэгэн хүн тийм үнэтэй малгай
худалдан авах чадвартай байгаад түүнээс хойш ганц ч малгай
аваагүйг бодвол ажил хэрэг нь бүтэлгүйтэж эхэлсэн байх.
- За яахав. Таны зөв гэж бодъё. Тэгвэл алсын хараатай, одоо
сэтгэл санаагаар унаад байгаа гэж яаж мэдээ вэ?
- Алсын хараатай гэнэ үү? Хар л даа. Малгай, резинэн бүч
хоёрыг хамт зардаггүй. Тэр хүн резин худалдаж аваад малгайдаа
хадахыг тушаасан бол салхинд хийсгэхгүй гэж тэр шүү дээ.
Харин резин тасрахад тэр дахин шинийг аваагүйг бодвол гадаад
байдалдаа анхаарал тавихаа байжээ гэсэн үг. Тэгэхлээр үгүйрч
ядуурсан байж таарна. Бас малгай дээрх толбуудыг бэхээр дарах
гэж оролдсоноос үзвэл нэр төрөө бодохоо бүр байжээ.
-Энэ чинь харин үнэн байж мэдэх юм.
-Тэгвэл түүнийг дунд насны, буурал үстэй, үсээ уруу лын
будгаар буддаг, саяхан үсээ засуулсныг зэргийг мал гайны
дотрын доод хэсгийг хараад мэдэж болно. Доторт нь наалдаж
хоцорсон үс томруулдаг шилээр харагдаж байна лээ. Уруулын
будаг үнэртсэн, үсчний хайчаар нямбайлан тайрсан үс байна.
Бүрх малгайн дээрх тоос гудамжны тоос биш, хүрэн бор
өнгөтэй, зөөлөн байгаа н ь голдуу байшинд өлгөөстэй байсныг
хэлээд байна. Доторх хөлсний ором эзэн нь хурдан хөлөрдгийн
шинж. Удаан хөдөлж сураагүй хүн тэгдэг шүү дээ.
- Эхнэр нь хайргүй болсон гэж яаж мэдээ вэ?
- Бүрхийг цэвэрлээг үй уджээ. Эрхэм Ватсон минь, хэрвээ би
таны малгай үүн шиг бохир байхыг харвал за мань эрийг эхнэр
нь халамжлахаа байжээ гэж бодно.
- Магадгүй ганц бие хүн байсан байж болно шүү дээ?
- Үгүй ээ. Тэр эхнэрийнхээ аашийг засах гэж гэр лүү гээ галуу
авч явсан байж таарна. Галууны тавхайд байсам бичгийг санаж
байгаа биз дээ?
- Таны хариулт дандаа бэлэн байх юм даа. Гэрт нь хий
байдаггүй гэж яаж мэдсэн юм?
- Малгай ганц хоёр тосны толботой бол тохиолдлын хэрэг.
Харин таваас дээш байвал өөхөн дэнлүү хэрэглэ дэг гэсэн бодол
гарцаагүй төрж байна. Магадгүй шөнө ха ранхуйд нэг гартаа
бүрхээ, нөгөө гартаа өөхөн дэнлүүгээ бариад шатаар өгсдөг
байсан бололтой. Ямар ч гэсэн хийн дэнлүүнээс тосон толбо
үлдэхгүй шүү дээ. Та зөвшөөрч байна уу?
- Тиймээ. Ухаалаг бодол байна. Энд гэмт хэргийн гэх юм
байхгүй гэж та хэлсэн биз дээ. Тэгвэл толгойгоо дэмий
гашилгаж байгаа юм биш үү?
Шерлок Холмс хариу хэлэх гэж амаа ангайтал хаалга
нээгдэж, Питерсон орж ирлээ. Сэтгэл нь хөдөлснөөс болоод
хоёр хацар нь түнтийн улайжээ.
- Нөгөө галуу чинь... нөгөө га луу...ноён Холмс...
- Юу болоо вэ? Амилаад гал тогооны цонхоор нисээд явчихаа
юу? гэж Холмс асуухад:
- Хараач эрхэм ээ, шүднийх нь цаанаас эхнэр маань юу
олсныг хараач гээд Питерсон гараа сунгахад гялалзсан цэнхэр
чулуу алган дээр нь харагдав. Вандуйнаас арай багахан
хэмжээтэй гялалзсан чулуу байлаа. Алган дээр тавиад байхад л
гялалзан нэвт гэрэлтсэн тунгалаг чулуу ажээ. Холмс исгэрээд
орон дээрээ лагхийн суув.
- Питерсон та жинхэнэ эрдэнэ олжээ. Нээрээ шүү. Энэ юу
болохыг та ойлгож байна уу?
- Алмааз эрдэнэ. Үнэт чулуу. Шилийг бяслаг шиг зүсдэг эд
дээ...
- Моркар гүнгийн хатны «Цэнхэр хатиг» гэж үү? гэж намайг
дуу алдахад:
- Тэгэлгүй яах вэ. Хулгайд алдагдсан тухай нь «Таймс»
сонингоор их гараад байсан болохоор би таньж байна. Энэ
чулуу төрөл дотроо ц орын ганц эд шүү дээ. Ямар үнэ тэй гэж
санана? Олсон хүнийг шагнахаар амлаад байгаа мөнгө гэхэд л
мянган фунт шүү дээ. Жинхэнэ үнийх нь хорин хувьд ч
хүрэхгүй мөнгө.
- Мянган фунт гэнэ ээ? Ээ бурхан минь.
Биднийг гайхсан янзтай хараад зарлага Питерсон сандал дээр
унав.
- Шагнал ч яахав шагналаараа үлдэнэ биз. Харин энэ чулууг
эргүүлэн олж авахын тулд гүнгийн ахайтан хамаг
хөрөнгөнийхөө хагасыг ч өгөх байх гэж бодож байна гэж Холмс
хэлэв.
- Хэрвээ би андуураагүй бол «Космополитен» зочид буудлаас
алдагдсан гэж намайг хэлэхэд найз минь:
- Тиймээ. Яг таван өдрийн өмнө буюу арван хоёрдугаар сарын
хорин хоёронд алдагдсан. Джон Хорнер гэгчийг сэжиглэж,
түүний эсрэг баримт их байсан болохоор хэргийг нь шүүхэд
шилжүүлээд байгаа. Энэ тухай сонины мэдээ надад байгаа шүү.
Шерлок Холмс сонингуудаа ухаж ухаж нэг сонин гаргаж
ирээд тэнийлгэн голоор нь нугалаад уншив:
«КОСМОПОЛИТЕН» ЗОЧИД БУУДЛААС ҮНЭТ ЭРДЭНЭ
АЛДАГДАВ
Джон Хорнер, хорин зургаан настай, гагнуурчин, энэ сарын
хорин хоёронд Гүнгийн ахайтан Моркарып шүү гээнээс «Цэнхэр
хатиг» нэртэй үнэт ч улуу хулгайлсан хэрэгт буруутгагдаж
байна. Буудлын ажилтан Джеймс Райдерын хэлснээр Хорнер
хатгтайн өрөөний камин зуухны салсан төмөр сараалжийг
гагнаж байсан юм.
Райдер түүнтэй цуг нэг хэсэг байж байтал түүнийг нэг тийшээ
дууджээ. Хэсэг хугацааны дараа эргээд ирэхэд нь Хорнер алга
байсан бөгөөд хатагтай үнэт чулуугаа хадгалдаг байсан
жижигхэн торгон илгэн уут ариун цэврийнх нь шүүгээн дээр
хоосон байжээ. Райдер тэр даруй цагдаад мэдэгдэж Хорнерыг
баривчлуулсан байна. Гэвч алдагдсан чулуу биед нь ч, гэрт нь ч
байсангүй. Гүнгийн ахайтны үйлчлэгч Кэтрин Кьюсек Райдерын
хашгирахыг сонсоод өрөөнд гүйж ороод бас л хоосон уут
харсан гэж мэдүүлжээ. «Б» тойргоос ирсэн цагдаагийн байцаагч
Бродстрит очиж баривчлах гэтэл Хорнер улайран эсэргүүцэж,
би буруугүй гэж байжэ э. Баривчлагдсан этгээд урьд нь хулгайн
хэргээр шийтгүүлж байсан учраас хэргийг нь тангарагтнуудын
шүүхэд шилжүүлжээ. Сэтгэлийн их хөдөлгөөнтэй байсан
Хорнер ухаан алдан унахад шүүхийн танхимаас гаргасан гэнэ.
- Аа, шүүх цагдаагийнхны мэдэгдэл энэ юм биз дээ. Харин
бидний зорилго бол гүнгийн хатны үнэт чулуу уутнаас ямар
замаар гарч галууны аманд орсныг мэдэх. Тэгэхлээр чулуу энэ
байна. Галууны аманд байсан шүү дээ. Галуу ноён Г енри
Бейкерт, өнөөх хуучин бүрх малгай ны эзэнд байжээ. Одоо бид
тэр эрхмийг олох хэрэгтэй. Учир битүүлэг энэ хэрэгт ямар
хамаатайг нь тогтооно. Их энгийн арга хэрэглэж, бүх сонинд
зарлал өгье. Ингээд зорилгодоо хүрэхгүй бол өөр арга хэрэглэнэ
ээ.
- Зарлалдаа юу гэж бичих вэ?
- Алив цаас харандаа өгөөч. «Гудж -стритийн булангаас нэг
галуу, хар эсгий бүрх малгай олдлоо. Ноён Генри Бейкер та
өнөөдөр Бейкер -стритийн 221-б-д орой зургаа гучид ирж авна
уу». Товч тодорхой байгаа биз.
- Тиймээ. Гэхдээ ийм зарлалыг анзаарах болов уу?
 - Анзааралгүй яах вэ. Тэр ядуу хүн учраас зул сарын баярын
ширээний галуу их чухал шүү дээ. Одоо сонин болгоныг
ширтэж байгаа байлгүй. Шил хагарсан, араас нь хөөж ирсэн
дүрэмт х увцастай Питерсоныг хараад үхт лээ айж, галуугаа
хаяад зугтсан шүү дээ. Бид нэрийг нь дурьдсан болохоор
уншсан танил болгон нь түүнд хэлэх байх. За Пите рсон оройн
сонингуудад энэ зарлалыг гаргахын тулд зарын товчоо руу
гүйгээрэй.
- Ямар товчоо руу? Эрхэм ээ?
- «Глоб», «Стар», Пэлл-Мэлл», «Сент-Джеймс газетт»,
«Ивнинг ньюс стандарт», «Эхо» гээд бүгдэд нь.
- Мэдлээ эрхэм ээ. Чулууг яах вэ?
- Аа, нээрээ тийм. Чулууг би одоохондоо өөртөө үлдээе. Танд
баярлалаа. Харин та буцахдаа галуу худалдаж аваад ирээрэй,
Питерсон. Одоо амтархан зооглох галууныхаа оронд буцааж
өгнө шүү дээ.
Зарлага гарч одов. Холмс чулууг авч гэрэлд барьж үзэв.
Сайхан эд шүү. Гялалзан гэрэлтэж байг ааг нь хараач. Бүх үнэт
чулуудын адил хулгайч нарыг соронз шиг татдаг эд дээ.
Жинхэнэ чөтгөрийн занга. Эртний том чулуунуудын ирмэг тал
бүхэн нь ямар нэг цуст явдлыг өгүүлж байдаг юм. Дөчин
талсттай нүүрстөрөгчөөс болж олон хүнийг дээрэмдэж, нэгийг
нь хүхр ийн хүчлээр шүршиж, хоёр хүнийг алсан бол нэг хүн
амиа хорлосон түүхтэй. Тийм сайхан зүйлээс болж зарим нь
шорон, дүүжлүүрт орно гэж хэн санах билээ. Энэ чулууг би
шатдаггүй шүүгээндээ хийгээд чулуу чинь манайд байна гэж
гунгийн авхайд бичнэ ээ.
-Та юу гэж бодож байна? Хорнер буруугүй юу?
-Мэдэхгүй ээ.
-Генри Бейкер энэ хэрэгт холбоотой юу?
-Генри Бейкер ямар ч хамаагүй. Түүний толгойд ч ороогүй
яваа. Цэвэр алтан галуу байлаа ч түүнд юу ч биш. Хэрвээ Генри
Бейкер зарлалын дагуу гараад ирвэл бүх зүйл тодорхой бо лно.
- Тэр болтол зүгээр суугаад байх уу?
- Тиймээ.
- Тэгвэл би явж өвчтнүүдээ эргэе. Орой ирээд энэ хачин хэрэг
яаж дуусахыг харъя даа.
- Би долоон цагт үдийн хоолоо иднэ. Үдийн хоол ятуу шүү.
Ингэхэд хоолой хүзүүг нь сайн шалгаж үзээрэй гэж хатагтай
Хадсонд хэлээрэй. Юмыг яаж мэдэх вэ, алмааз эрдэнэ ч байх
юм бил үү?
Би жаахан оройтов. Зургаа хагаст Бейкер-стритэд ирэхэд
Холмсын цонхноос хаалган дээр тусах хагас дугуй гэрэлд
шотланд малгайтай өндөр эр хүрэмнийхээ товч ийг эрүүндээ
тултал товчилсон зогсож байгаа харагдав. Намайг дөхөж очмогц
хаалга онгойлгож өгсөн тул бид зэрэг орлоо.
- Хэрвээ би андуураагүй бол та ноён Генри Бейкер үү? Алив
галд ойртоод суугаач. Өнөөдөр их хүйтэн байна. Та өвлийг
гэхээсээ зуныг сайн тэсвэрлэдэг бололтой. Ватсон, та яг цагаа
олж ирлзэ... Ноён Бейкер, энэ таны малгай юу? гэж Холмс
асуув.
- Тиймээ, минийх.
- Таны малгай манайд хэд хонож байна. Бас галуу чинь.
Таныг сонинд зар өгөх байх гээд хүлээгээд байлаа л даа. Та
яагаад зарлал өгөөгуй юм бэ?
- Урьдын сайхан цагийнх шиг их мөнгө одоо надад байхгүй л
дээ. Над руу дайрсан этгээдүүд малгай, галуу хоёрыг минь аваад
явчихсан байх, мөнгөө дэмий үрээд яах вэ гэж бодсон юм.
- Тийм байж болно оо. Гэхдээ бид галууг чинь идчихсэн.
- Идчихсэн гэнэ ээ? гээд зочин санаа зовсон бололтой
суудлаасаа өндийв.
- Тиймээ. Муудчих гээд байсан юм. Гэхдээ тэр шүүгээн дээр
байгаа галуу шинэхэн болохоор та галууныхаа оронд авч болно.
- Өө бололгүй яах вэ хэмээн ноён Бейкерийн санаа амарсан
бололтой дуугарав.
- Гэхдээ галуунаас чинь өд сөд, хүзүү, сарвуу нь үлдсэн
болохоор хэрвээ хүсэж байвал...
 Бейкер чин сэтгэлээсээ инээлээ.
- Миний бүтэлгүй явдлын дурсгал болгож уу? Тэр disjekta
membra /латинаар үлдэгдэл гэсэн үг/ ямар хэрэг болох вэ дээ. Би
зүгээр тэр шинэ галууг чинь аваад болно.
Шерлок Холмс над руу учиртайхан харснаа мөрөө үл мэдэг
хөдөлгөн:
За тэгэхлээр малгай, галуу хоёроо ав даа. Ингэхэд та тэр
галуугаа хаанаас аваа вэ? Би шувууны талаар бага сага мэддэг
юм л даа. Тийм сайн шахсан галуу ховорхон харсан юм байна.
- Би хэдэн нөхөртэйгөө Британий музейн ойролцоо байдаг
«Альфа» гэдэг буурчийн газарт орлоо л доо. Тэр буурчийн
газрын эзэн Уиндигейт энэ жил их сайхан галууны клуб нээсэн
юм. Бид хүн бүр долоон хоногт хэдэн пенсо өгөөд Зул сарын
баяраар идэх галуу авсан. Би төлөх хувиа төлчи хсөн болохоор
бусад нь ойлгомжтой биз дээ. Эрхэм ээ, миний насны хүн
шотланд малгай өмсөж явах эвгүй юмаа. Танд гялайлаа.
Тэр инээд хүрмээр ёслолын байдалтай мэхийн ёслоод гарч
одов.
- Ингээд Генри Бейкерийн хувьд гүйцээ. Тэр үнэт чу лууны
талаар ямар ч ойлголтгүй яваа нь илэрхий байна. Ватсон, та
өлсөж байна уу?
- Нэг их өлсөөгүй ээ.
- Тэгвэл үдийн хо олоо оройн хоол болгож хойшлуулаад
халуун мөрөөр нь мөшгих саналтай байна.
- Би бэлэн.
Их хүйтэн орой байсан болохоор бид пальто өмсөж, хүзүүний
ороолт ороох хэрэгтэй болов. Үүлгүй цэлмэг тэнгэрт одод
хүйтнээр гя лалзан, дэргэдүүр өнгөрөх хү мүүсийн амнаас гарах
уур гар бууны амнаас гардаг утаа шиг харагдаж байлаа. Бидний
хөлийн чимээ гудамжинд тод сонсогдох ажээ. Уи мпол-стрит,
Харлистритийг өн гө рч, арван таван минутын дараа «Аьфа»
буурчийн газрын ойролцоох Блумсберид ирж Холборн руу
чиглэсэн гудамжны булан дахь даруухан газарт очлоо. Холмс
уушийн газарт орж, цагаан хормогч зүүсэн улаан хацарт
үйлчлэгчид хоёр аяга шар айраг захиалав.
- Танай галуунаас муу биш бол шар айраг чинь бас гайхалтай
сайн байх ёстой доо гэж Холмсыг хэлэхэд:
- Манай галуунаас гэв үү? гэж эзэн гайхлаа.
- Тиймээ. Хагас цагийн өмнө би танай галууны клубын
гишүүн ноён Генри Бейкертэй уулзсан л даа.
- Аа, ойлголоо. Тэр галуунууд чинь минийх биш л дээ.
- Тэгээд хэнийх гэж?
- Ковант-Г арден дахь нэг худалдаачнаас би хоёр боодол
галуу авсан юм.
- Тиймүү? Тэр худалдаачныг би таних болов уу? Та хэнээс
авсан юм бэ?
- Нэрийг нь Брекинридж гэдэг юм.
- Брекинридж гэж би танихгүй юм байна. За эзэн та - ны эрүүл
мэндийн төлөө, ажил хэрэг чинь цэцэглэн ман - дахын төлөө
өргөлөө шүү , сайхан амраарай.
- За одоо ноён Брекинридж рүү явцгаая. Ватсон, энэ хэргийн
нэг талд жирийн нэг галуу, харин нөгөө талд нь хэрвээ бид
буруугүй гэдгийг нь батлаж чадахгүй бол дор хаяад долоон жил
цөлөгдөх ялтай хүн байгааг мартаж болохгүй. Ямар ч байсан
цагдаагийнхны гарт өртөлгүй, тохиолдлоор бидэнд ирсэн учиг
байна. Энэ утасны үзүүр хаа хүрэхийг үзэцгээе. Тэгэхлээр өмнө
зүг алхаад марш гэж Холмс пальтогоо товчлох зуур хэлэв..
Бид Холборныг өнг өрч, Энделл-стритээр дамжин явсаар
Ковнет-Гардены зах дээр очлоо. Тэр захын хамгийп том
лангууны дээр «Брекинридж» гэсэн хаяг харагдав.
Лангууны эзэн, адууных шиг толгойтой, өтгөн хууз са халтай эр
бараагаа хурааж буй жаалд тусалж байлаа.
- Оройн мэнд хүргэе эрхэм ээ. Ямар хүйтэн байна аа? гэж
Холмсыг хэлэхэд худалдаачин толгой дохиод асуусан байртай
хариу харав.
- Галуунуудаа зараад дуусчихаа юу? гээд Холмс хоосон
лангууг заав.
- Маргааш өглөө бол таван зууг ч авч болно шүү.
- Маргааш надад галуу хэрэггүй ээ.
- Тэр гэрэлтэй лангууг харж байна уу? Ганц нэг галуу
үлдсэн байх.
- Биднийг тан руу л явуулсан юм л даа.
- Хэн тэр вэ?
- «Альфа» гийн эзэн.
- Аа, би түүнд хоёр боодол галуу явуулсан юм.
- Сайхан галуунууд байсан шүү. Та хаанаас авсан юм бэ?
Гайхалтай нь энэ асуулт худалдаачны уурыг хүргэжээ.
- За ноёнтон гуай, та юу гэх гээд байна, шуудхан хэлчих
гээд хоёр гараараа лангуугаа ууртай тулав.
- Би шууд асууж байна шүү дээ. Таны «Альфа» д
нийлүүлдэг галууг хэн өгдөг вэ гэж асууж байна.
- Тэрийг хэлэхгүй шүү.
- Хэлэхгүй гэнэ ээ. Т эгвэл хэрэггүй. Ийм өчүүхэн юм наас
болж уурлаж байдаг сүрхий ч эр бол д оо.
- Уурлана аа уурлана. Хэрвээ та миний оронд байгаад танд
тэгж хэлсэн бол бас л уурлах байсан ш үү дээ. Сайн барааны
төлөө би сайн мөнгө төлдөг, тэгээд л гүйцээ гэж бодож байтал
үгүй байна шүү. Хаанаас аваа вэ? Хэнд өг сөн бэ? гээд л.
- Бусдын хэрэг надад хамаагүй. Хэн юу гэж асуусныг би
мэдэхгүй. Дургүй байвал хэлэхгүй л байна биз. Гэхдээ би
шувууны талаар гадарлана шүү, мөрийцсөн ч яах вэ гээд алган
дээрээ таван фунт стерлинг гаргаж тавиад хөдөө тосгонд шахаж
бордсон биз дээ?
- За ингээд та таван фунтаа алдах чинь энэ дээ. Тэр бол
хотын галуу байсан гэж худалдаачин хэлэв.
- Үгүй байлгүй дээ.
- Хотынх гэж би хэлээд байна шүү.
- Итгэхийн аргагүй юмаа.
- Энэ талаар надаас илүү мэднэ гэх гээд байна уу? Би хар
багаасаа энэ ажлыг хийж байгаа х үн шүү. «Альфа» -д өгсөн бүх
галууг хотод тэжээсэн.
- Та надад тэгж итгүүлэх гэсний хэрэггүй ээ.
- Тэгвэл мөрийцөх үү?
- Би таны мөнгийг зүгээр авсан болох байх даа. Гэвч надад
одоо зуун соверен байгаа болохоор таны зөрүүд занг дарахын
тулд бүгдийг нь тавихад бэлэн байна.
Худалдаачин мушилзав.
- Билл, нөгөө номнууд аваад ир дэ э гэж худалдаачин эрийг
хэлэхэд жаал хүү хоёр ном авчирч өглөө. Нэг нь нимгэн, нөгөө
нь зузаан том номмууд байлаа. Тэгээд худалдаачин эр
лангууныхаа гэрэл дор тэднийг тавиад:
- За ноён хэрүүлч ээ, өнөөдөр би бүх галуугаа зарсан гэж
бодож байлаа. Гэтэл бурхан надад дахиад нэг галуу илгээжээ.
Энэ номыг харж байгаа биз дээ?
- Тэгээд юу гэж?
- Энэ бол миний бараагаа авдаг хүмүүсийн нэрсийн жагсаалт
байгаа юм. За энэ хуудсан дээр тосгоны нийлүүлэгчдийн нэрс
байна. Харин нэр болгоны ард байгаа тоо бол тооцоо хөтөлдөг
хуудасны дугаар шүү дээ. Улаан бэхээр бичсэн энэ хуудсыг
харж байна уу? Энэ бол хотын нийлүүлэгчдйн нэрс. Гурав дахь
нэрийг хар даа. Алив чанга унш.
- «Хатагтай Окшотт, Брикстон-роуд, зуун арван долоо, хоёр
зуун дөчин есдүгээр х уудас» гэж Холмс уншив.
- Зүйтэй, одоо хоёр зуун дөчин есдүгээр хуудсыг нээ дээ.
Холмс заасан хуудсыг нээвэл «Хатагтай Окшотт, Брикстон-
роуд, зуун арван долоо, шувуу, өндөг нийлүү лэгч» гэж байв.
- Сүүлчийн тэмдэглэл юу гэсэн байна вэ?
- Арван хоёрдугаар сарын хорин хоёрон. Нэг бүрийг нь
долоон шиллинг, зургаан пенсогоор хорин дөрвөн галуу.
- Зүйтэй. Харин доор нь юу гэсэн байна?
 - «Альфа» гийн ноён Уиндигейтэд арван хоёр шиллингээр
зарав.
- За одоо юу гэмээр байна даа?
Шерлок Холмс их харамссан янзтай халаасаа уудлан мөнгөө
гаргаж лангуун дээр хаяад сэтгэл хямарсан байдалтай эргэж
алхав. Гэвч хэдхэн алхсанаа гэрэл доор зогсоод ихээхэн
хөгжилтэй, хачин чимээгүй инээмсэглэн:
- Хэрвээ саяын сахалтай, халаасандаа улаан алчууртай шиг
хүмүүс байвал мөрий тавьж байгаад юу хэрэгт эйгээ салгаж
болох юм байна. Ийм дэлгэрэнгүй мэдээллийг хаанаас ч зуун
пенсогоор олж авахгүй шүү. Тэгэхлээр бид бараг зорилгодоо
хүрэ х гэж байна. Одоо харин тэр хатагтай дээр очих уу, эсвэл
өглөө болтол хойшлуулах уу? Тэр тэнэгийн ярианаас үзвэл
биднээс өөр бас нэг этгээд энэ хэргийг сонирхоод байгаа
бололтой...
Бид саяхан ярилцаад салсан лангууны зүгээс сүрхий чанга
дуу гарсан тул Холмс үгээ дуусгаж чадсангүй. Эргэн харвал
савлаж байгаа шар гэрэл доор зогсож байгаа улаан царайтай
намхан эр үзэгдэв. Брекинридж өмнө нь зог соод уурлан
нударгаа зангиджээ.
- Тэр галуунууд болон та нар намайг залхааж байна щүү.
Бүгдээрээ чөтгөр л үүгээ тонилцгоо. Дахиад ийм тэ нэг асуулт
тавьж ирэх юм бол нохойгоо тавьж орхино шүү. Хатагтай
Окшоттыг энд аваад ирвэл би хариулж болох юм. Харин та нар
юу юм бэ? Та нараас галуу авсан биш дээ?
- Тэр галуунуудын нэг нь минийх юм л даа гэж улаан
царайтыг хэлэхэд худалдаачин:
- Тэгвэл хатагтай Окшоттой ирээд асуугаарай.
- Тэр танаас асуу гэсэн юм л даа.
- Тэгвэл Пруссын хаан байна уу өөр хэнээс ч хам аагүй
асууцгаа, гүйцээ гээд д авшлахад улаан царайт эр харанхуйд
шингэн алга болов.
- Аа, хоёулаа Брикстон-роуд явах хэрэггүй юм б айна. Энэ
улаан царайт бидэнд хэрэгтэй хүн үү үгүй юү гэдгийг үзье гэж
Холмс шивнэв.
Түүний араас гүйцэж очоод Холмс мөрөн дээр н ь гараа тавьлаа.
Сандран эргэж харахад царай нь хувхай цайсныг би олж харав.
- Та юун хүн бэ? Юу хэрэгтэй юм бэ? гэж чичирхийлсэн
дуугаар асуухад нь Холмс:
- Өршөөгөөрэй, худалдаачнаас таны асууж байгааг би
санаандгүй сонсоод танд тус болж магадгүй гэж санасан юм.
- Та нар..., та нар юун хүмүүс вэ? Надад юу хэрэгтэйг яаж
мэдэж байгаа юм бэ?
- Намайг Шерлок Холмс гэдэг. Юу хийдгийг минь та мэдэж
байгаа байлгүй...
- Надад юу хэрэгтэйг та нар мэдэх ёсгүй дээ.
- Хатагтай Окшоттын Брекинриджэд зарсан галуунууд хэнд,
хаашаа очсоныг та мэдэх гээ биз дээ? Тэр чинь «Альфа» гийн
эзнээр дамжин Генри Бейкер гэдэг хүнд очсон.
- Эрхэм ээ, та надад хэрэгтэй байна. Надад хичнээн чухал
байгааг ойлгооч гэхдээ улаан царайт эрийн гар салганан чичирч
байлаа.
Хажуугаар өнгөрч явсан тэрэгчинг Х олмс зогсоов.
- Тэгвэл энд гадаа байснаас тухтай дулаан газар очоод
ярилцъя. Гэвч би хэнд туслах ёстой болоод байна даа?
Улаан царайт эр хэсэг зуур эргэлзсэнээ:
- Намайг Джон Робинсон гэдэг.
- Үгүй ээ. Надад жинхэнэ нэр чинь хэрэгтэй байна. Жинхэнэ
нэрээ хэлсэн хүнтэй харьцахад хамаагүй дээр байдаг юм гэж
Холмс хэлэв.
Танихгүй эрийн цагаан хацар нь үл мэдэг улайгаад:
 - Тэгвэл намайг Джеймс Райдер гэдэг.
- Би ч тэгж бодсон юм. «Космополитен»-д ажилладаг биз дээ?
Алив тэргэнд суу. Таны мэдэх гээд байгаа тэр зүйлийг би
одоохон яриад өгье гэхэд нөгөө хүн байрнаа саа хөдөлсөнгүй.
Амжилт, аюул хоёрын аль нь ирж байгааг ойлгохгүй над руу
нэг, Холмс руу нэг харж байснаа сүйх тэргэнд орж суун, хагас
цагийн дараа бид Бейкер-стритэд ирлээ. Замдаа хэн ч, юу ч
дуугарсангүй. Гэвч за мын нөхөр маань гараа тас атгаж явсан нь
мэдрэл сэтгэлийн дэндүү их дарамттай явааг илтгэж байлаа.
- За ингээд бид гэртээ ирлээ дээ. Гадаа ийм байхад халуун
зуухны дэргэд суухаас сайхан илүү юу байх вэ. Ноён Райдер та
бээрчих шиг боллоо. Тэр сүлжмэл сандалд суугаач. Би одоохон
гэрийн шаахайгаа өмсөөд тэгээд ажил даа орцгооё. Тэгэхлээр та
галуу хаачсаныг мэдэх гэсэн байхаа?
- Тиймээ эрхэм ээ.
- Сүүлэн дээрээ хар судалтай цагаан галууг сонирхоод байгаа
биз.
Райдер сэтгэл хөдлөлөө нуух гэж хичээв.
-Эрхэм ээ, тэр галуу хаана байгааг та хэлж чадах уу?
-Тэр галуу энд байсаан.
-Энд гэнэ ээ?
-Тиймээ. Жирийн биш галуу байсан шүү. Та сонир хоод
байгаа нь аргагүй л дээ. Тэр галуу сүрхий гялалзсан жижигхэн
цэнхэр өндөг үлдээ сэн л дээ. Энд миний цуглуулган дотор
байгаа.
Зочин маань ганхан суудлаасаа өндийснөө баруун га раараа
камин зуухны тавиурыг түшиж авлаа. Холмс шүүгээгээ
онгойлгож, од шиг хүйтэн гялалзсан өнгөтэй «цэнхэр хатигийг»
гаргаж ирэв. Райдер чулууг авъя гэж нэхэх үү яах вэ гэсэн
бололтой учраа олохгүй зогсож байлаа.
-Тоглоом дууссан, Райдер. Хөл дээрээ бат зогсох хэ рэгтэй.
Эс тэгвээс гал руу унана шүү. Ватсон, наад хүндээ суухад нь
туслаач. Жаахан бренди балгуулчих. Одоо урьдынх шигээ хатуу
сэтгэлээр луйвар хийж чадахгүй биз. Зүйтэй, одоо жаахан ч
гэсэн хүн төрхөндөө орж б айна. Хөөрхий амьтан ч бол доо.
Райдер хөл дээрээ ара й ядан тогтож байсан боловч уусан
бренди хацрыг нь жаахан туяаруулж өгчээ. Тэр өөр ийгөө
илчилсэн хүн тийш айсан нүдээр ширтээд сан далдаа суув.
- Би бүгдийг мэдэж байна. Бараг бүх баримт, ул мөр надад
байгаа. Гэвч та жаахан нэмж тодруулж өгөөч. Ха тагтай
Моркарын цэнхэр хатигны талаар та хаанаас яаж мэдсэн бэ,
Райдер?
- Кэтрин Кьюсек надад хэлсэн.
Эрхэм дээдсийн үйлчлэгчийг мэдэж байнаа. Гэхдээ тэр үнэт
эрдэнийг өөрий н болгож авах аргаа сайн сонгосонгүй дээ. Та ч
ёстой хүмүүжилтэй новш юм. Гагнуур чин Хорнер урьд нь
хулгайн хэргээр шийтгүүлж байс ныг та мэдсэн болохоор
түүнийг л сэжиглэнэ гэж бодоо биз. Тэгээд яасан бэ? Зуухны
төмөр сараалжийг эвдээд Хорнерээр засвар хийлгэхээр
төлөвлөсөн. Хорнерыг явмагц уутнаас тэр чулууг аваад
түгшүүр зарласан. Хөөрхий амьтныг тэр даруй баривчилсан
шүү дээ. Дараа нь... Гэтэл Райдер гэнэт хивсэн дээгүүр мөлхөж
ирээд найзын минь өвдгөөр тэвэрч:
- Бурхныг бодож намайг өрөвдөж үзээч. Ээж, аавыг минь
бодооч. Тэд маань энэ тухай дуулвал үхэх улс. Би хэзээ ч хулгай
хийж байгаагүй. Библийн нэрээр танга раглая. Христийг бодож
намайг шүүхэд бүү өгөөч хэмээн гуйж гарлаа.
- Алив суу. Одоо та мөлхөж байна. Хөөрхий Хорнерыг
хэрэгтний сандал руу илгээж байхдаа юу бодож байсан юм?
- Ноён Холмс би ор сураггүй алга болж чадна. Би Англиас
гарч явна. Түүний эсрэг хэрэг аяндаа хүчингүй болно шүү дээ...
- Хм. Энэ талаар дараа ярилцана гайгүй. Харин яг юу болсныг
одоо сонсоцгооё. Чулуу яагаад галууны аманд орсон, галуу яаж
зах дээр очсон бэ? Үнэнээ яривал аврагдана гэж мэдээрэй.
 Райдер хатсан уруулаа долоогоод:
- Би бүх үнэнээ хэлье. Хорнерыг баривчилмагц чулууг тэнд
байлгаж болохгүй гэж бодоод нуух газраа ололгүй зочид
буудлаас гарч эгчийнх рүүгээ явлаа. Окшотт гэдэг хүнтэй эгч
маань суугаад байсан юм. Зах дээр гаргаж зарах галуу, шувуу
тэжээдэг хүн л дээ. Замд тааралдсан хүн болгон цагдаа шиг
санагдаад байлаа. Гадаа хүйтэн салхитай байсан ч хамаг хөлс
минь гоожсоныг харсан эгч маань: Яагаад ийм хачин царайтай
болчихоо вэ? Бие чинь зүгээр үү? Ямар нэгэн юм тохиолдо о
юу? гэж байна. Буудалд гарсан хулгай санааг минь эовоогоод
гэж хэлсэн юм. Тэгээд би арын хашаанд нь орж гаансаа нэрэн
тамхилав. Яах вэ гэж бодлоо.
- Замаа алдан дампуурч шорон оронд орж яваад дөнгөж
гарч ирээд байсан Модсли гэдэг найзтайгаа уулзлаа. Тэгээд
хулгайлсан зүйлээ хулгайч нар яадгийг асуусан. Тэр ч гэсэн нэг
муу хэрэг хийснийг би мэдэж байсан болохоор намайг барьж
өгч илчлэхгүй гэж итгэсэн. Намайг хэзээ ч бариад авч болох
байсан болохоор би хана түшин зогсоод галуунуудыг харлаа.
Гэтэл хамгийн сэргэлэн хамгийн ухаантай мөрдөгчийг ч
гэнэдүүлэх санаа төрлөө. Хэдэн өдрийн өмнө эгч маань надад
хамгийн сайн галуугаа зул сарын бэлэг болгож өгнө гэж
амласныг саналаа. Эгч маань үгэндээ хүрдэг хүн л дээ. Тэгээд
би галуугаа тэр өдөр авч, чулуугаа түүнтэй цуг авч харихаар
шийдсэн юм. Хашаанд байсан саравчин доор сүүлэн дээрээ хар
судалтай цагаан галуу хамгийн сайн нь харагдахаар барьж аваад
амыг нь ангайлган өнөөх чулуугаа хийлээ. Галуу залгиж орхив.
Чулуу багалзуураар нь хэрхэн гулган орохыг тэмтэрч үзлээ.
Галуу далавчаа дэлгэн тийчлээд байсан болохоор эгч маань юу
болов энээ тэрээ гээд гарч ирэв. Гэтэл галуу гараас минь
мултраад бусадтайгаа нийлж орхив.
- «Джон чи наад шувуугаа яагаад байна аа?» гэхээр нь:
«Та зул сарын баяраар галуу бэлэглэнэ гэж амлаа биз дээ?
Тэгээд би аль нь хамгийн тарганыг үзсэн юм».
- « Өө, бид чамд өгөх галуугаа сонгоод «Джеймсын га -
луу» гээд нэрлэчихсэн шүү. Тэр том цагаан галууг харж байна
уу? Нийтдээ хорин зургаа байгаа. Тэднээс нэгийг нь чамд өгеөд
бусдыг нь зарна».
«Баярлалаа, Мэгги. Сая миний барьж байсныг өгчих л дөө».
«Чиний галуу түүнээс дор хаяж гурван фунт илүү жинтэй шүү
дээ. Бид тусад нь тэжээж байсан юм».
«Зүгээр ээ, би үүнийг л авъя. Одоо ингээд аваад явъя».
«За, өөрөө мэд» гэж эгч маань гомдонгуй хэллээ. Тэгээд би
галуугаа авч, Килбернд байсан найздаа очиж ярилаа. Тэр бол
санаа зовох юмгүй хамаг бүхнээ ярьдаг хүмүүсийн нэг. Яриаг
сонсоод найз минь тас тас хөхрөн, савж уналаа. Дараа нь бид
галуугаа алаад, гэдэс дотрыг нь задалж үзвэл андуурчээ. Чулуу
маань байсангүй. Тэгээд би галуугаа орхичихоод эгч дээрээ
харайлгаж ирлээ. Арын хашаанд нь ортол нөгөө галуунууд
байдаггүй.
«Мэгги, галуунуудаа яасан бэ?» гэтэл:
«Зарчихсан»
«Хэнд?»
«Ковент-Гарденд байдаг Брекинридж гэдэг хүнд».
«Тэдэн дотор чинь сүүлэн дээрээ хар судалтай цагааи г алуу
байсан уу?»
«Байсаан. Би үргэлж андуурдаг байсан» гэж эгч минь
хариуллаа. Тэгээд л би бүгдийг ойлгож, тэр Брекинридж рүү
харайлгав. Гэтэл тэр галуугаа зарсан мөр тлөө хэнд гэдгийг нь
хэлсэнгүй. Т үүнээс хойш юу болсн ыг та сонсоо биз дээ, ноён
Холмс. Бурхан минь, надад туслаач гээд тэр гараараа нүүрээ
таглав.
Холмс босоод хаалгаа цэлийтэл нээж:
- Эндээс зайл гэж хашгирлаа.
- Юу гэнэ ээ? Бурхан таныг ивээг. Тэнгэр бурхан ивээх
болтугай.
- Ганц ч үг бүү дуугар. Бушуухан зайл.
Дахин давтах шаардлага гарсангүй. Шат ан дээр сандран гүйх
чимээ гарч, доор хаалга дуугаран улмаар гудамжинд хурдан
хурдан алхах чимээ сонсогдоод таг боллоо.
-Эцсийн эцэст Ватсон, би цагдаа нарын алдааг залруулах гэж
ажиллаж байгаа биш дээ. Хорнерт аюул учраад байсан болохоор
өөр хэрэг. Гэвч Райдер түүний эсрэг мэдүүлэг өгч чадах гүй бол
хэргийг тэгсгээд хэрэгсэхгүй болгоно. Магадгүй өөдгүй
амьтныг нуусан байж болох ч энэ бүхэн түүний сүнсийг ава рч
байгаа юм. Хэтэрхий айсан тэр залуу дахиад иймэрхүү юм
хийхгүй бизээ. Түүнийг яг одоо суулгачих юм бол насан
туршдаа шоронгоос салахгүй болно . Тэгээд ч баяр болж байгаа
болохоор зарим хүмүүсийн нүглийг өршөөх хэрэгтэй шүү дээ.
Санаандгүй их хачин хэрэгтэй учирсан ч гэсэн учрыг нь олж
тайлна гэдэг нэг ёсны шагнал биз дээ. Хэрвээ та зөвшөөрч
байвал хоёулаа бас нэг «тахиа шувуутай х&р- гийг учрыг
олоодхоё». Үдийн хоолонд маань ятуу байгаа шүү.
ЭРЭЭН ТУУЗ
Шерлок Холмсын адал явдлуудын тухай тэмдэглэлүүдээ
гүйлгэн харж ба йхад минь эмгэнэлтэй, сонирхолтой, хачин
гайхамшигтай тохиолдлууд олон тааралддаг. Би одоо дал гараад
байгаа ч сүүлийн найман жилийн турш тиймэрхүү тэмдэглэл
хөтөлж байна. Харин Холмс дуртайдаа ажилладаг болохоор
зүгээр нэг энгийн, ямар ч сонирхол татахааргүй хэргийг хэзээ ч
хүлээн авдаггүй байсан билээ. Түүний мөрдөн илрүүлсэн хэрэг
болгонд эгэл жирийн биш, этгээд хачин, бүр мөрөөдөл,
зөгнө лийн гэмээр зүйлс байсан юм.
Ялангуяа Суррейгийнхний сайн мэдэх болсон, Сток-
Мороноос ирсэн Ройлоттынхонтой холбоотой хэрэг их
гайхалтай санагддаг. Холмс бид хоёр гэж эхнэргүй гоонь улс
Бейкер-стритэд амьдарч байлаа. Үнэндээ бол энэ зохиолоо бүр
эрт хэвлүүлчих байсан боловч би нууц хэвээр нь хадгалж байна
гэж амалсан болохоор үгэндээ хүрсэн. Гэвч ам өгсөн тэр
эмэгтэй цагаасаа эрт нас барсны дараа буюу нэг сарын дараа
амлалтаасаа буцлаа. Доктор Гримсби Ройлоттын үхлий н
шалтгааныг жинхэнэ бодит байдлаас нь илүү аймщигтайгаар
бичээд байсан болохоор олон нийтэд үнэнээр нь танилцуулах
чухал байлаа. 1883 оны дөрөвдүгээр сарын нэг өглөө би сэрээд
орны минь дэргэд Шерлок Холмс зогсож байхыг харлаа. Тэр
гадуур хувцсаа өмсчээ. Ихээхэн оройтож босдог ч цагаа харвал
дөнгөж долоо арван тав болж байв. Би түүнийг гайхсан бас
зэмлэсэн янзтай харлаа.
- Ватсон, таныг сэрээсэндээ үнэхээр харамсаж байна. Гэвч энэ
өдөр тийм болох оор яах билээ. Хатагтай Хадсоныг сэрээж
орхижээ. Тэр намайг сэрээлээ. Тэгээд би таныг...
- Тэгээд ямар хэрэг гараа вэ? Гал түймэр үү?
- Үгүй ээ. Нэг эмэгтэй ирсэн байна. Их л сандарсан бололтой
надтай уулзах гэнэ. Үүдний өрөөнд хүлээж байгаа. Тийм залуу
хүүхэн ийм эрт нийслэлийн гудамжаар явж ирээд танихгүй
хүни йг сэрээж байгааг бодвол нилээн ноцтой хэрэг биз гэж
бодож байна. Их сонирхолтой болохоор та ч гэсэн эхнээс нь
сонсохыг хүсэж байгаа биз дээ? Тэгээд л таныг сэрээж байна.
- Тэгвэл сонсъё л доо.
Холмс ажилдаа автаад эрс шийдэмгий бодож тунгааж байгааг
нь ажиглан харахаас сайхан юм надад үгүй. Заримдаа тэр
оногдсон даалгавраа оюун ухаанаараа биш, өөр ямар нэгэн хэт
өндөр дээд мэдрэмжээр шийдвэрлээд байх шиг санагддаг ч
гэсэн үнэндээ хамгийн баттай, гарцаагүй, хатуу чанга
сэтгэлгээнд тулгуурлан үнэлэлт дүгнэлтээ гаргадаг билээ.
Би хувцсаа яаран өмсөөд, хэдхэн мөчийн дараа доошоо зочны
өрөө рүү бууж ирвэл хар хувцастай, нүүр лүүгээ өтгөн торон
гивлүүр унжуулсан залуухан хатагтай сууж байснаа биднийг
хараад өндийв.
- Сайн байна уу, хатагтай. Намайг Шерлок Холмс гэдэг,
харин энэ хүн бол миний найз, дотны туслагч, хамтран зүтгэгч
доктор Ватсон. Бидэнтэй илэн далангүй байж болно. Та бүр
даарчихсан байна шүү дээ. Галд ойртоод суу. Одоохон халуун
кофе өгье.
- Би даарсандаа дагжаад байгаа юм бишээ ноён Холмс.
- Тэгээд юунаас тэр билээ?
- Айснаасаа, ноён Холмс. Айснаасаа болоод...
Тэр ингэж хэлээд нүүрнийхээ халхавчийг сөхөхөд айж
сандарсандаа цонхийн сааралтсан царай харагдав. Хашигдаж
хоригдсон араатны нүдэнд илэрдэг шиг айдас харцанд нь
тодров. Нас нь гуч хүрээгүй мэт боловч үс нь бууралтжээ. Их
ядарч, зовсон шинжтэй.
Шерлок Холмс түүнийг түргэн гярхай ажиглаад:
- Та айх хэрэггүй. Танд тохиолдсон таагүй явдлыг бид
зохицуулж чадна гэж найдаж байна. Хараад байхнээ та
өглөөний галт тэргээр иржээ дээ?
- Та намайг таньдаг юм уу?
- Үгүй ээ. Зүүн гарын чинь бээлийнд буцах тасалбар харагдаж
байна шүү дээ. Та өглөө эрт босоод төмөр зам ын буудал руу
явахдаа хоёр дугуйтай тэргэнд ёстой сайн сэгсчүүлжээ.
Хатагтай гэнэт цочих шиг болсноо Холмсыг харав.
- Гайхах хэрэггүй ээ, хатагтай. Таны цамцны зүүн ханцуй
наад зах нь долоон хэсэг газар шавар болжээ. Толбонууд
шинэхэн байна, хоёр дугуйтай тэргэнд тэрэгчний зүүн талд
сууж явахаар тэгдэг юм.
- Тийм шуү. Зургаан цагийн үед гэрээсээ гараад долоо хорь
гэхэд Летерхедэд хүрч, эхний галт тэргээр Лондонд ирлээ.
Ватерлоогийн өртөөнд. Эрхэм ээ, би цааш нь тэвчиж чадахгүй,
галзуурах нь байна. Надад туслах хүн байхгүй. Уул нь нэг хүн
бий л дээ. Гэвч тэр хөөрхий амьтан яаж ч чадахгүй. Ноён
Холмс, хатагтай Фаринтошоос таны тухай дуулсан. Хаягийг
чинь тэр өгсөн юм. Нама йг нөм рөөд байгаа энэ харанхуйг
гийгүүлэх өчүүхэн ч гэсэн тус хүргээч эрхэм ээ. Би о доохондоо
танд баярласнаа илэрхийлэн хариу барих аргагүй байна. Гэвч
хагас сарын дараа би нөхөрт гарахаар орлогоо захиран
зарцуулах эрхтэй болно. Хүний ачийг яаж хариулдгий г тэр үед
хараарай.
Холмс шүүгээ рүү оч иж онгойлгон, тэмдэглэлийн дэвтэр
гаргаад:
- Фаринтош... Аа, саналаа. Молор эрдэнийн титэмтэй
холбоотой хэрэг байсан юм. Та бид хоёрыг танилцахаас өмнөх
хэрэг шиг санагдана, Ватсон. Бид танд чин сэтгэлээсээ тусална,
харин тэр шагнал урамшуулал чинь хэрэггүй. Яахав аар саар
зардал гарах байх түүнийг нөхөж өгнө биз. Чухам ямар учиртай,
юу болоод байгааг та ярьж өгөөч.
- Өө, миний айгаад байгаа ийм учиртай юм. Нэг л
тодорхойгүй, учир битүүлэг айдас төрөөд байна. Ялихгүй
өчүүх эн юмнаас болж хэн нэгнийг хардан сэжиглээд байвал
намайг солиотой амьтан гэнэ шүү дээ. Тийм бо лохоор намайг
хүрээл ээд байгаа энэ бүх аюулаас зай луулж чадах хүн бол ноён
Холмс та л байна.
- Би анхааралтай сонсож байна, хатагтай.
- Намайг Элен Стоунер гэдэг. Би хойт эцэг Ройлоттындоо
амьдардаг.Тэрбол Английн хамгийн эртний саксоны удмын хүн.
Суррейгийн баруун хил дээр Сток-Мороноос ирсэн
Ройлоттуудын нэг л дээ.
Холмс толгой дохив.
- Би энэ нэрийг мэдэх юм байна.
- Ройлоттынхон Английн хамгийн баян удмынхны нэг байсан
үе бий. Тэдний эзэмшил хойт зүгт Беркшир, баруун тийшээ
Хэмпшир хүртэл үргэлжилж байжээ. Гэвч өнгөрсөн зууны үед
тэдний дөрвөн үеийнхэн ха маг хөрөнгөөрөө гараа угаасаар
мөрийтэй тоглоомд автсан нэг нөхөр бүрэн дампууруулах
хүртэл үргэлжилжээ. Хуучны эдлэ н газар, хөрөнгөнөөс хэдхэн
акр газар, хоёр зуугаад жилийн өмнө б аригдсан, одоо нурж
унахдаа тулаад байгаа нэг хуучин байшин л үлдсэн. Тэдний
удмынхны сүүлчийн газрын эзэн үгүйрч хоосорсон нэг хөөрхий
амьтан арай гэж амь зууж байсны цорын ганц хүү нь бо лох
миний хойт эцэг шинэ нөхцөл байдалд яаж ийгээд дасан
зохицох хэрэгтэй гэж ойлгон, нэг хамаатнаасаа зээл авч их
сургуульд ороод эмч болж, Калькуттад очоод дажгүй эмнэлэг
нээжээ. Гэтэл гэрт нь хулгай гараад байсанд Ройлотт
галзууртлаа уурлаж, тэр нутгаас гаралтай зарцаа үхтэл нь
зодсон гэдэг. Тэгээд цаазлуулах ялаас арай хийн мултарч, орон
шоронд олон жил байсны эцэст ямар ч урам зориггүй амьтан
Англид буцаж иржээ.
Доктор Ройлотт Энэтхэгт байхдаа ээжтэй минь гэрлэсэн юм.
Ээж маань их бууны хошууч генералын бэлбэсэн эхнэр, нэрийг
нь хатагтай Стоунер гэдэг байсан. Би ихрийн өрөөсөн л дөө.
Эгчийг Джулия гэдэг, ээжийг доктортой суух үед бид дөнгөж
хоёр ой өнгөрч байсан. Ээж маань жилдээ мянган фунтаас
доошгүй орлоготой ч түүний гэрээслэл ёсоор бүх хөрөнгө нь
доктор Ройлоттод очих ёстой юм. Тэд хамт амьдарч байсан
болохоор шүү дээ. Хэрвээ эгч бид хо ёр нөхөрт гарвал тус
бүрдээ жи лийн орлогын тодорхой хувийг хүртэх ёстой. Ингээд
Англид ирснээс хойш удалгүй ээж минь нас барсан. Найман
жилийн өмнө Кругийн дэргэд болсон төмөр замын ослоор.
Түүнийг нас барснаас хойш доктор Ройлотт Лондонд суурыних
бодлоо орхиж бидэнтэй цуг Сток- Моронд амьдарсан. Бидний
сайхан амьдралд юу ч саад болох учиргүй байсан болохоор
ээжийн минь хөрөнгө бүх хэрэгцээг хангаад байв.
Гэтэл хойт эцэг аймшигтай өөрчлөгдөж эхэллээ. Түү нийг
нутагтаа эсэн мэнд ирлээ хэмээн баярлаж байсан хөршүүдтэйгээ
нөхөрлөхийн оронд эдлэндээ хоргодож, хааяа нэг гарахаараа
тааралдсан хэнтэй ч хамаагүй хэрүүл уруул хийж, халуун оронд
байхаас нь улам хүчтэй халуун цочмог з ан гаргадаг боллоо.
Хөршүүдтэйгээ хэд хэдэн удаа хэрэлдэж, хоёр удаа цагдаа
ирсэн. Тосгондоо л аянга нь боллоо. Тэр маш их тэнхээтэй,
уурлахаараа ухаанаа алддаг болохоор хүмүүс зугтдаг байсан
юм. Өнгөрсөн долоон хоногт нутгийн нэг дархныг гол руу
шидсэн. Хэл амнаас зайлахын тулд би хурааж цуглуулсан бүх
мөнгөө өгсөн. Хойт эцгийн м инь цорын ганц нөхөд нь
нүүдэлчин цыганууд бөгөөд үлдсэн жаахан газар дээрээ майхан
барихыг тэдэнд зөвшөөрдөг, заримдаа тэднийг дагаж яваад
хэдэн долоон хоногоор гэртээ ирдэггүй. А мьтанд их хайртай,
энэтхэгээс нэг танилынх нь явуулсан ирвэс, нохой сармагчин
хоёр эдлэнд нь чөлөөтэй зугаалж, эз нийхээ адил хамаг амьтныг
айлгадаг. Эгч бид хоёр тийм ч хөгжилтэй амьдарч байгаагүйг та
ярианаас минь ойлгож байгаа биз дээ? Хэн ч бидэнд
тусалдаггүй байсан болохоор гэр орныхоо хамаг ажлыг бид
өөрсдөө хийдэг юм. Эгч маань дөнгөж гуч хүрээд нас барахад
үс нь яг л минийх шиг бууралтсан байсан.
- Эгч чинь байхгүй юм уу?
-Хоёр жилийн өмнө нас барсан. Би яг тэр тухай л ярих гэсэн
юм. Тийм амьдралтай бид үе тэнгийн хүн амьтан тай бараг
уулзалддаггүй байсан юм. Ээжийн маань эгч, ганц бие хатагтай
Гонория Уэстфайл гэдэг хүн Харроу хавьцаа суудаг байсан
болохоор бид үе үе тэднийд очдог байсан. Хоёр жилийн өмнө
эгч маань тэднийд очиж зул сарын баяраар байхдаа чөлөөндөө
гарсан усан цэргийн хошуучтай танилцаж сүй тавьцгаажээ. Эгч
эргэж ирээд тэр хойт эцэгт ярихад тэр эсэргүүцсэн ч хуримнаас
хоёр долоо хоногийн өмнө, намайг цорын ганц дотны хүнээс
минь хагацуулсан энэ аймшигт явдал болсон.
Шерлок Холмс гэдрэгээ налан, толгойгоо буйдангийн түшлэг
дээр тавин сууж байв. Тэр нүдээ аньжээ. Тэгснэ э зовхио өргөж,
ирсэн зочин руугаа хараад:
- Ганц ч зүйл орхилгүй яриарай гэлээ.
Тэр аймшигт өдрүүдийн бүх явдал ухаан санаанд минь хадагдан
үлдсэн болохоор нарийн ширийн бүхнийг ярихад амар байна.
Байшин маань их хуучирсан болохоор зөвхөн нэг жигүүрт нь л
хүн амьдарч байсан юм. Доод давхарт нь унтла гын өрөөнүүд,
зочны ороо голд нь байдаг. Энэ унтлагын өрөөнд доктор
Ройлотт, нөгөө нь өрөөнд нь эгч, гурав дахь унтлагын өрөөнд би
унтдаг бай сан. Унтлагын өрөөнүүд хоорондоо холбоогүй, тус
тусдаа хаалгатай, гэхдээ нэг хонгил руу харсан байсан. Миний
яриад байгаа хангалттай байна уу?
- Тийм ээ.
- Унтлагын гурван өрөөний цонхнууд нуга руу харсан. Тэр
шөнө доктор өрөө рүүгээ эрт явсан боловч унтаагүйг энэтхэг
хатуу тамхиных нь утаагаар эгч маань мэдэж байжээ. Эгч тэр
үнэрийг тэсвэрлэлгүй манай өрөөнд орж ирээд удахгүй болох
хуримынхаа талаар надтай нилээн удаан ярьсан. Тэгээд арван
нэгэн цагт босож өрөө рүүгээ явах гэснээ үүдний дэргэд түр
зогсоод: «Элен, шөнө нэг хүн шүгэлдээд байх шиг чамд
санагдахгүй байна уу? гэж асуулаа.
«Үгүй ээ» гэж би хариулсан.
«Чи зүүдэндээ шүгэлддэггүй биз дээ?»
«Яалаа гэж дээ. Юу болоо вэ?»
«Сүүлийн үед шөнийн гурван цагт хэн нэгэн аяархан шүгэлдээд
байна. Би их сэргэг унтдаг шүү дээ. Хажуу гийн өрөөнөөс юм уу
эсвэл нугаас уу гэдгийг мэдэхгүй байна. Тэгээд би чамаас асуух
гэж бодож байлаа».
«Үгүй ээ сонсоогүй. Энэ хөгийн цыганууд юм болов уу?»
«Магадгүй ээ. Гэхдэ э нугаас шүгэлдсэн бол чи сонс моор юм
даа».
«Би их бөх у нтдаг шүү дээ».
«За энэ ч яахав гээд тэр гарч явсны дараа хэдэн мөчийн дараа
хаалга түгжихийг би сонссон.
- Тийм үү? Та нар шөнө болгон үүдээ түгждэг үү?
- Тийм.
- Яагаад?
- Доктор ирвэс, нохой сармагчин тэжээдэг гэж би хэлсэн дээ.
Хаалгаа түгжвэл бид хамаагүй тай ван унтдаг.
- Ойлгомжтой. Тэгээд цааш нь?
- Тэр шөнө би унта ж чадаагүй. Далдхан түгшүүр тө рөөд
байсан юм. Ихэр улс хичнээн эмзэг нарийн холбоотой байдаг
билээ дээ. Их муухай шөнө байсан. Салхитай, борооны дуслууд
цонх түжигнүүлээд байсан юм. Салхи ны хүчтэй нүр гэлээн дунд
чанга хашгирах чимээ сонсогдов. Эгч орилжээ. Би орноосоо
үсрэн босоод том алчуур нөмрөн хонгилд гарлаа. Намайг хаалга
онгойлгоход аяархан шүгэлдэх чимээ сонсогдож байснаа хүнд
төмөр эд газарт унав болол той. Эгчийн өрөөний үүдэнд хүр тэл
хаалга нь нааш цааш савлаж байв. Юу болоод байгааг ойлгоогүй
би тэр дороо зогслоо. Эгч согтуу хүн шиг гуйвж, тусламж эрэх
мэт гараа сунган гарч ирэхэд нь би ухасхийн очиж тэвэрлээ.
Гэтэл түүний өвдөг нугаран газарт уналаа. Тэсэхийн аргагүй
өвдөж байгаа бололтои га р хөл нь чичирч байв. Эхлээд тэр
намайг танихгүй бай гаа юм шиг санагдаж байсан боловч би
дээрээс нь тонгойтол дахиад л хашгирав. Тэр аймаар дууг би
хэзээ ч мартахгүй.
 «Бурхан минь, Элен. Тууз...Эрээн тууз» гээд докторын өрөө
рүү зааж, нэ г юм хэлэх гэснээ чадалгүй үгэ э таслав. Би үсэрч
босоод чанга хашгиран хойт эцгээ дуудахаар гүйлээ. Тэр
халаадаа нөмрөн бас сандарсан бололтой гарч ирэв. Түүнийг
ирэхэд эгч маань ухаан алдсан байлиа, Аманд нь коньяк цутгаад
эмч дуудуулан. Түүнийг с эргээх гэсэн оролдлогууд амжилтгүй
болж, ухаан оролгүй байсаар амьсгал хураав. Хайртай эгч маань
тийнхүү аймшигтайгаар амиа алдлаа...
- Та шүгэлдэх, төмөр эдлэл чяхрах дуу сонссон гэдэгтээ
итгэлтэй байна уу? Үүнийгээ шүүхийн өмнө тангараг лаж чадах
уу? гэж Холмсыг асуухад бүсгүй:
- Мөрдө н байцаагч надаас энэ талаар асуусан. Би шүгэлдэх
дуу сонссон гэж бодоод байгаа боловч салхины исгэрээн юм уу
хуучин муу байшингийн чимээ байсан байж болох юм.
- Эгч чинь хувцастайгаа байсан уу?
- Үгүй ээ. Зөвхөн унтлагын цамцтайгаа байсан. Баруун гартаа
шатсан шүдэнз, зүүн гартаа шүдэнзний хайрцаг барьсан байсан.
- Тэр айсандаа шүдэнз зурж харжээ дээ. Их чухал зүйл байна.
Мөрдөн байцаагч юу гэсэн бэ?
- Тэр бүгдийг маш сайн судалсан. Докторын ширүүн догшин
занг бүгд мэддэг байсан. Тэр эгчийн минь үхлийн талаар сэтг эл
тайвшруулах ямар ч баримт олоогүй. Эгч ийн өрөөний үүд
дотроосоо түгжээтэй байсныг би мөр дөн байцаалт дээр хэлсэн.
Харин цонх нь гаднаа хуучин төмөр хамгаалалттай. Хана
туургыг тал бүрээс нь сайн шалгахад бат бөх хэвээр ээ байсан.
Хэргийн газрын үзлэ гээр ч онцын юм илрээгүй. Тэгэхлээр хэрэг
гарах үед эгч маань ганцаараа байсан болж таараад байгаа юм.
Хэн хүн хүч хэрэглэсэн гэх ямар ч ул мөр олдоогүй.
- Хорны тухайд?
- Эмч нар шалгаж үзээд хор гэхээр юм илрээгүй гэсэн.
- Таны бодлоор эгчийн чинь үхсэн шалтгаан юу вэ?
- Үхтлээ айж, мэдрэлийн хямралд орсноос болсон гэж бодож
байна. Хэн тэгтэл нь айлгасныг ойлгохгүй байна.
- Тэр үед цыганууд эдлэнд байсан уу?
- Тиймээ. Цыганууд бараг үргэлж байдаг байсан.
- Тууз, эрээн тууз гэсэн нь таны бодлоор юуг хэлсэн байж
болох вэ?
- Дэмийрсэндээ л тэгж хэлсэн байх гэж заримдаа бодох юм.
Нэг бол цыгануудтай холбоотой байх ч гэж санадаг. Гэвч яагаад
эрээн тууз байдаг билээ? Магадгүй цыган эмэгтэйчүүдийн
зүүдэг эрээн алчуур юм болов уу?
- Тэр ч тодорхойгүй л дээ. Тэгээд цааш нь...
- Түүнээс хойш хоёр жил өнгөрлөө. Харин миний амьд рал
урьдын адил уйтгартай ганцаардмал хэвээрээ. Гэтэл олон
жилийн өмнө та нилцсан нэг хүн сарын өмнө над тай гэрлэе
гэлээ. Нэрийг нь Армитедж, Пэрси Армитедж гэдэг,
Крейнуотерээс ирсэн ноён Армитеджийн хүү л дээ. Редингий н
ойролцоо суудаг юм. Хойт эцэг маань дургүйцээгүй болохоор
ирэх хавар сүй тавина. Хоёр хо ногийн өмнө манай байшингийн
арын хэсэгт аар саар засварын ажил эхэлсэн. Миний унтлагын
өрөөний ханыг нураалаа. Тэгээ д би эгчийн өрөөнд орохоор
болов. Нойр хүрэхгүй, эгчийн эмгэнэлт үхлийн талаар бодож
байлаа. Гэтэл хүн исгэрэх шиг болохоор үсэрч босоод гэрлээ
асаасан боловч хэн ч байсангүй. Би дахиад хэнтэж чадсангүй.
Хувцсаа өмсөөд үүр дөнгөж хаяарч байхад байшингаас гарч,
хоёр дугуйтай сүйх тэрэг хөлөглөн манай эсрэг талд байдаг
«Корона» зочид буудал руу очоод тэндээсээ тантай уулзах гээд
наашаа ирлээ.
- Та их ухаалаг ажиллажээ. Тэгээд ярих гэснээ бүгдийг надад
ярьсан биз?
- Тиймээ бүгдийг нь ярилаа.
- Үгүй ээ. Бүгдийг яриагүй. Та зөөлөн сэтгэл гаргаж, хойт
эцгээ хаацайлаад байна.
- Би таныг ойлгосонгүй.
Холмс хариу хэлсэнгүй. Ирсэн зочныхоо ханцуйг сө хөн
хараад энэ таван толбо бол таван хурууны ором байна. Таны
наад цагаахан бугуйн дээр тод харагдаж байгаа биз дээ?
- Хойт эцэг минь хатуу хүн. Бас их хүчтэй, өөрөө түү - нийгээ
анзаардаггүй биз дээ? Ингээд удаан үргэлжилсэн чимээгүй
байдал эхлэв. Холмс эрүүгээ илж байснаа:
- Түвэгтэй л хэрэг байна. Би их олон зүйл мэдмээр байна. Цаг
алдмааргүй байдаг. Өнөөдөр бид Сток -Морон орж, хойт эцэгт
чинь мэдэгдэлгүйгээр өрөөнүүдийг чинь үзмээ р байна.
- Тэр өнөөдөр нэг чухал хэргээр хот явна гэж байсан шүү.
Өдөржин ирэхгүй болохоор та нар очиж болно байх. Манай
үйлчлэгч э мэгтэй их хөгшин бас тэнэг амь тан болохоор амархан
явуулчихаж болно.
- Гайхалтай. Ватсон, та тийшээ явахад дургүйцэхгүй юм
байгаа биз дээ?
- Үгүй дээ.
- Тэгвэл бид хоёр хамт очно. Харин та яах гэж байна?
- Хот орох бага сага ажилтай. Гэхдээ арван хоёр цагийн галт
тэргэнд суугаад та хоёрыг очиход гэртээ байж байна.
- Биднийг үдээс хойш хүлээж байгаарай. Энд надад ч жаахан
ажил байна. Та бидэнтэй цуг өглөөний хоол идэх үү?
- Үгүй ээ. Би явъя даа. Хамаг зовлонгоо танд ярьчихсан чинь
цээжин дотроос нэг их хүнд хар чулуу аваад хая чихсан юм шиг
боллоо. Та нартай дахин уулзахдаа баяртай байх болно шүү.
Ингээд бүсгүй нүүрн ий тороо буулгаад өрөөнөөс га рлаа.
- Ватсон, та юу гэмээр байна?
- Миний бодлоор их маапаантай, муухай хэрэг байна.
- Тийм шүү.
- Хана туурга, шал нь хангалттай бат бөх гэж хүүхний
хэлсэн үнэн бол хаалга, цонх болон камин зуухны яндангаар
өрөөнд орох аргагүй болж байна. Тэгэхлээр эгч нь учир
битүүлгээр нас барах үедээ ганцаараа байжээ...
- Тэгвэл тэр шөнийн шүгэлдээн, хүүхэн үхэхдээ хэлсэн
хачин үгс юу болж таарах вэ?
- Чөтгөр бүү мэд.
- Баримтуудыг нэгтгээд үзье л дээ. Шөнийн исгэрээн,
цыганууд, нас барсан хүний хэлсэн эрээн тууз, дээр нь хатагтай
Элен төмөр хях тнах дуу сонссон, доктор охиныхоо гэрлэлтийн
эсрэг байсан зэргийг бодоод үзвэл бид энэ хэргийн учрыг
тайлах зөв зам дээр байна гэсэн үг.
- Тэгвэл цыганууд энд ямар хамаатай юм бэ?
- Ойлгохгүй байна аа.
- Надад их олон санаа байна.
- Надад ч бас. Тэгэхлээр хоёулаа өнөөдөр Сток -Морон явъя.
Бүгдийг газар дээ р нь шалгаж үзье. Зарим нэг ба римт эргэчих
юм биш биз. Тэгвэл тодруулж болох байлгүй. Чөтгөр аваг гэж.
Юу болоод байна даа.
Хаалга гэнэт нээгдэж, аварга том эр орж ирэхэд найз минь
тийнхүү уулга алджэ э. Өмссөн хувцас нь этгээд хачин. Хар
бортгон малгай, урт хүрэм зэрэг нь эмч хүнийх шиг. Гэтэл
гартаа анчны урт ташуур барьсан нь хөдөөний хүн гэмээр.
Хаалгаар мөр нь чихэлдэн, малгайных нь орой хаалганы дээд
талд хүрсэн их өндөр том биетэй хүн ажээ. Наран д түлэгдэн
шарласан тарган нүүрэн дээрээ бөөн үрчлээтэй, их гүн суусан
гялалзсан нүдтэй, урт нарийхан хүзүүтэй, хөгшин махчин
шувуу шиг хүн байлаа.
Тэрээр Шерлок Холмс бид хоёрыг ээлжлэн харж байснаа:
- Та хоёрын хэн чинь Холмс вэ? гэж асуув.
- Намайг Холмс гэдэг. Харин та хэн бэ?
- Би Сток-Мороноос яваа доктор Гримсби Ройлотт байна.
- Их таатай байна. Доктор, та суугаач хэмээн Холмс
найрсгаар хэлэв.
- Би суухгүй ээ. Охин маань энд ирсэн биз дээ? Би дагаад
байсан юм. Тэр юу ярьсан бэ?
- Өдийд арай ийм байдаггүйсэн. Нэг л зэвүүн хүйтэн байна
шүү гэж Холмс дүйвүүлэхэд:
- Тэр та нарт юу ярьсан бэ? гэж асууж байна шүү хэмээн
хөгшин эр хашгирав.
- Крокус их сайхан цэцэглэнэ гэж би дуулсан юм байна гэж
найзыг минь үргэлжлүүлэхэд:
- Аа, та нар дүйвүүлээд өнгөрөөх гэж байна уу? Таныг
хөгийн амьтан гэдгийг би мэднэ ээ. Дуулсан шүү. Бусдын
хэрэгт хошуу дүрэх дуртай гэж дуулсан гээд ташуураа далайн
давшлав.
Найз минь инээмсэглэхэд тэр үргэлжлүүлэн:
- Та бол залилан мэхлэгч, цагдаагийн мөрдөгч хөгийн амьтан
гэлээ.
- Та үнэхээр таала мжтай хүн байна шүү. Эндээс гарахдаа
хаалгаа сайн хаагаарай. Тэгэхгүй бол хүчтэй нэвт салхитай
байна.
- Таныг хэлсний дараа л би эндээс гарна. Миний хэрэгт
оролцох гэсний хэрэггүй. Хатагтай Стоунер энд бай сан гэдгийг
би мэдэж байна. Би ажиглаад байсан юмаа. Замд маань
хөндөлссөн хүний хохь болно шүү. Харж л байгаарай.
Тэр камин зууханд ойртон очиж галын хайч шүүрч аваад
наранд түлэгдсэн аварга гараараа нугалж орхиод:
- Харав уу? Гарт минь өртвөл яахыг гээд хайчаа зуух руу
чулуудаж орхиод өрөөнөөс гарлаа.
- Сонирхолтой л ноёнтон байна. Би түүн шиг том бие тэй биш
ч надтай учирвал яахыг үзүүлж өгөх байса н юм. Харамсалтай нь
тэр гараад явчихлаа гэж Холмс хэлэв.
Тэгээд галын хайчаа авч шаламгай хөдөлгөөнөор тэгшлэв.
Намайг цагдаагийн мөрдөгчтэй адилтгаж зүрхэлн э гэнэ ээ. За
яахав, энэ явдлын ачаар бидний ажил илүү сонирхолтой болж
байна. Өноох бүсгүй энэ хү нд мөрдүүлснээсээ болж нэг их
сүртэй хэлмэгдэхгүй байх гэж найдахаас даа. Ватсон, одоо
хоёулаа өглөөний хоолоо ид чихээд хуульч дээр очиж хэдэн юм
лавлая.
Холмсыг гэртээ ирэхэд нэг цаг болж байлаа. Гартаа нэг хөх
цаас барьсан нь баахан засвар тэмдэглэлтэй харагдав.
- Докторын талийгаач эхнэрийн гэрээслэлийг үзээд ирлээ.
Учрыг нь гүйцэд ойлгохын тулд талийгаачийн хамаг хөрөнгө
үнэт цааснуудын одоогийн үнийг мэдэх хэрэгтэй. Нас барда г
жил нь жилдээ мянган фунт стерлинг хүрдэг байснаа хөдөө а ж
ахуйн бүтээгдэхүүний үнэ буу рахын хирээр долоон зуун тавин
фунт болтлоо унажээ. Охид нь нөхөрт гармагцаа тус бүрдээ
жилдээ хоёр зуун тавин фунт авах байсан болохоор нөхөр нь
өчүүхэн бага орлогото й үлдэхгүйн тулд охидоо нөхөрт гарахад
дургүй байлгүй яах вэ. Охидоо нөхөрт гарахад дургүйлхэх
ноцтой шалтгаан байжээ. Тэгээд ч биднийг энэ хэргийг
сонирхоод байгааг хөгшин мэдэж байгаа болохоор цаг алдаж
болохгүй. Ватсон, хэрвээ та бэлэн бол одоохон төмөр замын
буудлаар орцгооё. Та гар буугаа аваарай. Ган хайчийг зангидаж
орхидог хүчтэй эрд гар буу зохих нөлөөгөө үзүүлнэ биз. Буу,
бас шүдний сойз аваарай.
Ватерлоод очоод шууд гал тэргэнд суух боломж таарлаа.
Летерхедэд очоод зочид буудлын дэргэдээс тэрэг хөлслөн,
Суррей орох үзэсгэлэнт эй сайхан байгальтай замаар таван бээр
газар туулав. Тэнгэрт хааяа нэг сэмжин үүл хө шиглөсөн
гайхалтай нарлаг өдөр байлаа. Мод, ургамал гөлөглөн, чийглэг
агаар ханхийж байв.
Ийм сайхан хавар, биднийг нааш ирүүлэх шалтгаан болс он
аймшигт хэрэг хоёр нэгэн цагт давхцан байгааг би гайхаж явлаа.
Найз маань урд суун хоёр гараа зөрүүлж, малгайгаа дух руугаа
дарж өмсөөд алсыг ширтэн явснаа гэнэт толгойгоо өндийлгөн
мөрийг минь алгадаж:
- Хараач.
Толгодын хажуугаар өргөн цэцэрлэг цэлийж, дээд хэсэгтээ
өтгөн шугуй болон хувирчээ. Моддын цаанаас өндөр
дээврүүдийн дүр с, хуучны газрын эздийн байшингийн шовх
орой харагдав.
 - Сток-Морон уу хэмээн Холмсыг асуухад:
- Тиймээ, эрхэм ээ. Доктор Гримсби Ройлоттын байшин байна
гэж тэрэгчин хариулав.
- Тээр тэнд барьж байгаа барилга харж байна уу? Биднийг
тийш нь хүргээд өг гэж Холмс хэлэв.
- Бид тосгон руу явж байна шүү дээ. Хэрвээ та нар байшинд
түргэн очих гэж байгаа бол хашаа давж орох хэрэгтэй. Дараа нь
тариан талбайн дундуур явцгаа.
- Харин тэр хатагтай Стоунер юм шиг байна. Таны зөвлөсний
дагуу бид жимээр явсан нь дээр бололтой гээд бид тэрэгнээсээ
буув.
- Саяын тэрэгчин биднийг уран барилгачид гэж бодог. Тэгвэл
биднийг нэг их сонирхоод байхгүй биз. Сайн бай на уу, хатагтай
Стоунер, бид хэлсэндээ хүрч байгаа би з дээ.
Өглөөний уулзсан бүсгүй өөдөөс минь баяртай ирлээ.
- Та нарыг хүлээж ядаж байлаа шүү. Бүх зүйл хүссэ нээр
болж, доктор Ройлотт хот руу явсан. Оройиоос нааш ирэхгүй
байхаа.
- Тэр доктортой чинь бид танилцах завшаан тохиосон шүү
гээд юу болсон талаар Холмс товчхон ярихад хатагтай
Стоунерын царай цонхийв.
- Бурхан минь, тэгэхлээр тэр араас минь дагаад байсан хэрэг
үү?
- Тэгсэн бололтой.
- Ямар зальтай амьтан бэ? Буцаж ирээд юу гэх бол доо?
- Түүнээс илүү зальтай улс энд ирээд байгаа болохоор улам
болгоомжтой байх хэрэгтэй болно биз. Шөнө хаал гаа
түлхүүрээр нь цоож илж түүнээс хамгаална биз. Хэр вээ тэр
уурлаад эхэлвэл бид таныг Харроу руу нагац эгч дээр чинь
хүргээд өгчихье. Харин одо о амжиж тэр өрөө нүүдийг үзье.
Байшин хөвдөөр хуч игдсан саарал чулуугаар баригдсан
бөг өөд хагас дугуй хоёр жигүүртэй ажээ. Голын хэсэг нь арай
илүү өндөр. Нэг жигүүрийнх нь цонх хагарсан тул модон
самбараар таглажээ. Дээвэр нь хэсэг хэсэг газар нуржээ. Т өв
хэсэг нь бараг бүрэн нурсан болол той. Харин баруун жигү үрийг
нь саяхан засварласан бололтой, цонхных нь хөшигний завсраар
хүн амьдардаг нь мэдэгдэж байлаа.
Холмс цонхнуудыг ажиглан цэвэрлээгүй бохир өвсөн дээгүүр
аажуухан алхаж байлаа.
- Минийхээр бол таны өрөө энэ юмаа даа? Дунд цонх нь
эгчийн чинь өрөөни й цонх. Харин төв хэсэгтээ ойрхо н гурав
дахь цонх доктор Ройлоттын өрөөнийх үү?
- Тиймээ. Харин одоо би дунд өрөөнд байгаа. Засвараас
болоод гэдгийг ойлгож байна аа. Энэ хананд засвар хийх
шаардлагатай болоогүй л байна даа.
- Тиймээ. Намайг өрөөнөөс минь гаргах шалтаг байх гэж
бодож байна.
- Магадгүй ээ. Тэгэхлэ эр эсрэг талын ханын дагуу гурван
өрөөнөөс гарсан хонгил байгаа юм аа даа. Хонгилд бас цонх
байгаа биз дээ?
- Тиймээ. Гэхдээ их жижигхэн. Т үүгээр орж гарч болохгүй л
дээ.
- Тэгээд та хоёр хоёулаа ороод хаалгаа түгжсэн үед өрөөнд
чинь хүн орох ар гагүй юм шив дээ. Та өрөөндөө ороод
цонхныхоо хаалтыг хааж үзүүлэхгүй юу?
Хатагтай Стоунер хүсэлтийг биелүүлэв. Холмс ихээ хэн
чармайн хүчилж үзсэн боловч онгойсонгүй, хутга мэтийн зүйл
оруулж хөш их өчүүхэн ч зай завсар байсан гүй. Томруулдаг шил
ашиглан нугаснуудыг нь шалгасанд маш хатуу төмрөөр хийсэн,
цул хананд их бөх бэхлэгдсэн байлаа.
- Хм, миний эхний таамаг батлагдсангүй. Хаалтуудыг
буулгасан үед цонхоор орох аргагүй юм байна. За яахав өрөөг
дотроос нь шалгаж үзвэл ямар нэг юм олдох нь уу үгүй юү үзье
л дээ.
 Холмс гурав дахь өрөөг үзэх гэсэнгүй. Шууд хоёр дахь
өрөөнд орлоо. Одоо хата гтай Стоунерын байгаа, нас барсан
эгчийнх нь өрөө шүү дээ. Эртний бай шингуудад байдаг өргөн
том зуухтай, намхан таазтай өрөө байлаа. Холмс санд ал аваад
буланд очиж суув. Өрө өнд байгаа бүгднйг нэг бүрчлэн гүйлгэн
харж байлаа.
- Энэ хонх хаашаа гарсан бэ хэмээн орны дээр өл гөөстэй
байгаа хонхны бүдүүн утсыг зааж асуув.
- Үйлчлэгч нарын өрөө рүү гарсан.
- Бусдаасаа илүү шинэ юм аа даа?
- Тиймээ. Хэдхэн жилийн өмнө тавьсан юм.
- Эгч чинь үүнийг тавиад өг гэж гуйсан уу?
- Үгүй ээ. Тэр үүнийг хэзээ ч ашигладаггүй, бид бүх зүйлээ
өөрсдөө хийдэг байсан л даа.
- Тэгвэл хонх энд байгаа нь илүү хэрэг байна даа. Би шалыг
үзмээр байна. Таныг жаахан саатуулвал өршөө гөөрэй. Холмс
томруулдаг шилээ бариад шалан дээгүүр нааш цаашаа мөлхөж
гарав. Ханын самбаруудыг ч бас сайн шалгалаа. Дараа нь орон
дээр очив. Ор, ханыг нэг бүрчлэн шалгаад нөгөө хонхны
утаснаас угзрав.
- Дуугардаггүй хуурамч хонх байна шүү дээ.
- Дуугарахгүй байна уу?
- Холбогч утастайгаа ч холбогдоогүй байна. Хачин юм даа.
Тэр агааржуулагчийн дээр байгаа жижигхэн дэгээнд бэхлэгдсэн
байгааг харж байна уу?
- Хачин юм. Би өдий хүртэл анзаараагүй байна шүү.
- Үнэхээр хачин байна. Энэ өрөөнд анхаарал татах зүйл их
байна. Ихээ амархан гадагшаа гаргачих боломж байсаар байтал
хажуугийн өрөө рүү агааржуулагч гаргана гэдэг ямар солиотой
хүний хийсэн хэрэг вэ?
- Эднийг бас саяхан хийсэн гэж Элен хэлэв.
- Хонхтой ойролцоо нэг үед хийсэн бололтой.
Тиймээ. Яг тэр үед энд жааха н засвар хийсэн л дээ.
- Сонирхолтой л засвар байна. Дуугардаггүй хонх, агаар
сэлгэдэггүй агааржуулагч. Та зөвшөөрч байвал өөр өрөөг
шалгаж үзье, хатагтай.
Доктор Ройлоттын өрөө охидынхоо өрөөг бодвол арай том ч
гэсэн адилхан даруухан тавилгатай ажээ. Аяны ор, техникийн
голдуу хэдэн ном өрсөн жижиг модон тавиур, орны дэргэд
зөөлөн са ндал, хана тулган тавьсан сүлж мэл сандал, бас нэг
дугуй ширээ, том гээчийн, шатдаггүй төмөр шүүгээ нүдэнд
шууд тусав. Холмс өрөөг тойруу лан ажиглаж байлаа.
Тэр шатдаггүй шүүгээг зааж:
- Энд юу байгаа юм бэ?
- Хойт эцгийн минь ажил хэргийн холбогдолтой бичиг
цааснууд л байгаа.
- Өө тэгэхлээр та доторхийг нь үзсэн байхнээ?
- Хэдэн жилийн өмнө ганцхан удаа үзсэн юм. Баахан бичиг
цаас байсныг санаж байна.
- Тэнд муур ч юм уу өөр ямар нэг амьтан байхгүй биз?
- Яалаа гэж дээ. Юун хачин юм боддог юм бэ?
- Тэгвэл хар л даа гээд Холмс сүүтэй жижигхэн сав шүүгээн
дээрээс авлаа.
- Үгүй ээ, манайх муур тэжээдэггүй. Харин ирвэс, нохой
сармагчин бий шүү.
- Өө нээрээ тийм л дээ. Ирвэс гэдэг чинь их том муур шүү
дээ. Ийм жаахан хоолны сав түүнд таарахгүй. Учрыг н ь олох
хэрэгтэй.
Тэр ширээний өмнө өлмий дээрээ суугаад нарийвчлан ажиглав.
Баярлалаа, Бүх зүйл тодорхой. Бас нэг сонирхолтой зүйл
-
байна гээд Холмс томруулдаг шилээ халаасандаа хийв.
Түүний анхаарлыг буланд байсан нохойны уяа татжээ.
Үзүүрийг нь багахан го гцоо болгосон байв.
 Ватсон, та юу гэмээр байна?
- - Бусдыг нь бидэнд үлдээчих.
Минийхээр бол байдаг л нэг уяа. Үзүүрийг нь гог цоолдох
- - Та нар яах гэж байна вэ?
ямар хэрэг байсан юм бол доо.
- Тийм ч жирийн эд биш дээ. Энэ ертөнц дээр муу муухай
явдал хичнээн олон юм бэ дээ. Тэгээд ихээхэн ухаалаг х үмүүс
тэр муу бүхнийг үйлдээд байна гэдэг... За за, би хэрэгтэй бүхнээ
үзлээ, хатагтай. Одоо гарч, нуга цэцэрлэгээр чинь явж үзье.
Би Холмсыг тийм уйтгартай, гунигтай байхыг урьд нь хэзээ ч
харж байсангүй. Бид хэсэг зуур нааш цааш алхаж байхад
хатагтай Стоунер ч түүний тү үний бодлыг та салдуулсангүй.
Тэгсээр Холмс бодлоосоо хөндийрч:
- Хатагтай Стоунер, та миний зөвлөгөөг дагах хэрэгтэй шүү.
Энэ их чухал байна гэв.
- Би заавал дагана аа.
- Ихээхэн ноцтой байна. Ямар ч эргэлзээ тээнэгэлзэл байх
ёсгүй. Энэ бүгдээс таны амь нас шалт гаалах болоод байна.
- Би танд бүрэн итгэж байнаа.
- Нэгдүгээрт, би бол он миний найз бид хоёулаа өнөөд өр таны
өрөөнд хонох хэрэгтэй байна.
Хатагтай Стоунер түүнийг гайхсан байртай харав.
- Гарцаагүй шаардлага байна. Би тайлбарлаад өгье л дөө.
Тэнд нөгөө талд бай гаа юу вэ? Тосгоны зочид буудал уу?
- Тиймээ. «Корона» зочид буудал.
- Зүйтэй. Таны өрөөний цонх тэндээс харагддаг уу?
- Тиймээ.
- Хойт эцгээ ирэхээр толгой өвдөж байна гэж хэлээд
өрөөндөө ороод үүдээ түгжээрэй. Түүнийг унтахаар яв магц та
цонхныхоо хаалтыг сөхөөд тавцан дээр нь гэрлээ тавиарай. Тэр
чинь бидэнд өгч байгаа дохио болно. Хэрэгтэй гэж үзсэн бүхнээ
аваад хуучин өрөөндөө очих хэрэгтэй. Хэдийгээр засвар хийж
байгаа ч гэсэн та тэнд ганц хонож болох байлгүй.
- Тиймээ.
- Таны өрөөнд хоноод ямар учиртай шуугиан гараад байгааг
мэдэж авъя.
- Ноён Холмс, та ямар нэгэн сэжиг таамаг байна уу хэмээн
хатагтай Стоунер найзын минь гарыг барьж асуув.
- Тийм байж магадгүй ээ.
- Тэгвэл эгч маань юунаас болж үхсэнийг хэлээч.
- Энэ асуултад чинь хариулахын өмнө би илүү баттай
баримт олох хэрэгтэй байна.
- Тэгвэл ядаж гэнэтийн айдсаас болж үхсэн гэж хэлээч дээ.
Үгүй ээ. Та буруу бодож байна. Харин одоо бид эндээс явах
хэрэгтэй. Ноён Ройлотт ирэх болж байна. Тэр ирээд бидний энд
байгааг мэдчихвэл хамаг ажил бүтэлгүйтнэ. Баяртай. Зоригтой
байж хэлснийг минь хийдэг юм шүү. Танд заналхийлээд байгаа
аюулыг удахгүй байхгүй болно гэдэгт итгээрэй.
Шерлок Холмс бид хоёр нэг их түвэггүйгээр «Корона» зочид
буудалд өрөө авлаа . Бидний өрөө дээд давхарт байсан болохоор
цэцэрлэгийн хаалга, тэдний байшингийн хүн суудаг хэсэг бүгд
сайн харагдаж байв. Орой харуй бүрий болж байхад доктор
Ройлотт явж өнгөрөхийг харлаа. Тэрэгчин жаалын дэргэд
түүний том бие уул шиг харагдах ажээ. Жаал хүү хашааны
хаалгыг түргэн нээж амжаагүй бололтой, доктор бухимдан
бувтнаж нударгаа зангидаж байв. Ингээд сүйх тэрэг дотогшоо
орж, удалгүй зочны өрөөний нэгэнд гэрэл аслаа.
Бид тохирсон дохиогоо хүлээж байв.
- Их аюултай хэрэг болохоор өнөө шөнө таныг дагуулж явах
эсэхээ мэдэхгүй л ба йна шүү гэж Холмс хэлэв.
- Миний туслалцаа байгаа юм уу?
- Таны туслалцаа ч хэмжээлшгүй үнэтэй л дээ.
- Тэгвэл би хамт явна аа.
- Баярлалаа.
 - Та аюултай гэж яриад байх юм. Тэр өрөөнд миний хараагүй
ямар нэг юм олж харжээ дээ?
- Үгүй ээ, би та болон бусад хүмүүсийн ха рсан зүйлсийг л
харсан.
- Утсандаа залгагдаагүй хонх харсан ч ямар хэрэгтэйг нь би
ойлгоогүй.
- Бас тэр агааржуулагчийг анхаарсан биз дээ?
- Тиймээ. Тэр хоёр жижиг өрөөнд жирийн биш гэмээр зүйл
алга л байсан шүү дээ.
- Тийм агааржуулагч байгаа гэж би наашаа ирэхээсээ өмнө
мэдэж байсан юм.
- Эрхэм Холмс минь...
- Тиймээ. Мэдэж байсан. Эгч нь тамхины утаа мэдэрсэн гэж
хатагтай Стоунер хэлээ биз дээ? Тэгэхлээр докторын болон
эгчийнх нь өрөөний хооронд маш өчүүхэн нүх байна. Тийм
учраас л мөрдөн байцаагч анзааралгүй өнгөрч ээ. Түүнийг би
агааржуулагч байх гэж бодсон юм.
- Тэр агааржуулагч тэгээд ямар аюултай юм бэ?
- Хар л даа. Орны дээр агааржуулагч тавьж, хонхны утас
өлгөөд, доор нь хэв тсэн бүсгүй нас баржээ. Энэ ха чин биш гэж
үү?
- Энд ямар нэг учир холбоо байгааг би олж харахгүй л байна
шүү.
- Та тэр орыг хараад ямар нэгэн онцгой зүйл анзаарсан уу?
- Үгүй ээ.
- Шаланд нь эргэдээд суулгачихсан байсан. Орыг шаланд
хөдөлгөөнгүй тэгж суулгасан байхыг та ер нь харсан уу?
- Үгүй ээ.
- Хатагтай ороо хөдөлгөж чадахгүй болохоор нөгөө
агааржуулагч, хонхны утас хоёр байсан тэр газарт л үргэлж
байжээ.
- Холмс, таны юу гээд байгааг би ойлгож эхлэх шиг боллоо.
Тэгэхлээр та бид бас иэг аймшштай хэрэг гарахаас өмн ө, яг
цагаа олж иржээ?
- Тиймээ. Их нарийн бодсон аймшигтай хэрэг. Ялангуяа эмч
хүн гэмт хэрэг ү йлдвэл илүү аймшигтай байдаг юм. Мэдрэл
сэтгэлийн их хаттай, өргөн мэдлэгтэй бай даг болохоор тэр.
Палмер, Причард хоёр салбартаа хамгийн шилдэг
мэргэжилтнүүд байсан даа. Энэ хүн их заль жин юм. Ватсон, та
бид хоёр түүнийг мэхэлж дөнгөнө өө. Энэ шөнө та бид хоёр
нилээн аймшигтай явдалтай учрах тул түүнээс өмнө жаахан
тайван сууж тамхилцгаая. Арай хөгжилтэй юм ярья л даа.
Есөн цагийн үед моддын цаанаас тусаж байсан гэрлүүд
унтарч, эдлэн тэр чигээрээ харанхуйд умбалаа. Ингээд бүтэн
хоёр цаг өнгөрч, яг арван нэг эн цаг болоход эсрэг талын цонхон
дээр хурц гэрэл гялсхийв.
- Бидэнд өгч байгаа дохио. Дунд цонхон дээр байна гэж
Холмс хэлэв.
Танилынх руугаа явлаа, тэндээ хонож магадг үй гэж буудлын
эзэнд хэлээд гарч байшинд хүрэх замдаа их олон газар бүдэрч
бүдчив. Тийнхү ү явсаар яг цонх өөд авирах гэтэл зэрэмдэг
жаахан хүүхэд шиг нэг амьтан бутан дундаас үсрэн гарч ирээд
өвсөн дээгүүр дэгдсээр харанхуйд уусан алга болов.
- Бурхан минь, та харав уу? гэж би шивэгнэв.
Холмс надаас дутуугүй сандарсан бололтой. Тэр гарыг минь
шүүрэн авч тас атгалаа. Дараа нь аярхан инээмсэглээд:
- Энэ чинь өнөөх нохой сармагчин байна шүү дээ гэв.
Докторын хайртай тэр амьтны тухай би таг мартсан байжээ.
Харии өнөөх ирвэс нь одоохон мөрөн дээр минь үсрээд гара ад
ирэх юм биш биз? Би Холмсын адил шаахайгаа сугалж хаяад
цонхоор авирч, унтлагын өрөөнд ормогцоо жаахан тайвшрав.
Найз минь чимээ шуугиан гаргалгүй цонхны тавцан г хааж,
цонхон дээр байсан гэрлийг ширээн дээр авч тавиад харахад
өрөөнд өдөр шиг гэрэлтэй боллоо. Бүх зүйл өдрийн байсан
чигээрээ ажээ. Тэр надад ойртож ирээд:
 - Өчүүхэн л чимээ гаргавал бид өнгөрнө шүү гэхэд би толгой
дохив.
- Гэрэлгүй жаахан сууцгаая. Агааржуулагч дундуур гэрэл
харчихаж магадгүй гэхэд нь би бас л толгой дохив.
- Унтчихав даа. Гар буугаа бэлэн байлгана шүү. Би орон дээр
суулаа, та сандал дээр суу.
Би гар буугаа гаргаж ширээний ирмэг дээр тавилаа. Холмс
урт нарийхан таяг гаргаж дэнл үү, шүдэнзтэй цуг дэргэдээ тавив.
Тэр аймшигт шөнийг би хэзээ мартах болов уу даа. Надад юу
ч дуулдахгү й байлаа. Холмсын амьсгалж байгааг ч сонссонгүй.
Надаас хоёрхон алхмын цаана суугаа тэр ч бас адил, хамаг
мэдрэл сэтгэл нь дээд цэгтээ хүртэл ажиллаж байгааг мэдэж
байлаа. Алсад сүмийн хонх дуугарах тод сонсогдов. Тэр
хооронд өнгөрөх хором мөч болгон бидэнд хичнээн урт удаан
байсан гэж санана. Арван хоёр цаг боллоо. Нэг, хоёр, гурван цаг
боллоо. Бид чимээгүй суусаар.
Гэнэт агааржуулагчийн орчимд гэрэл гялсхийгээд алга болов.
Тэгж байтал халуун тос, бас улайссан металлын үнэр ханхийв.
Зэргэлдээх өрөөнд нууц дэнлүү асаасан бололтой. Нэг хүн
хөдлөх шиг болсноо дараа нь чимээгүй болоход нөгөө үнэр
улам хүчтэй үнэртэв. Тэгж байтал уурын тогооноос зөөлөн уур
гарах мэт шинэ дуу гарлаа. Яг тэр мөчид Холмс орноосоо үсрэн
босож шүдэнз зу раад, өнөөх хонхны сул утсыг таягаараа нүдэж
гарав.
- Ватсон, та харж байна уу? Хараа биз дээ?
Холмсыг шүдэнз зурах зуур аяархан шүгэлдэх чимээ гарч,
гэнэтийн их хурц гэрэл намайг гялбуулсан тул би юу ч
ойлгосонгүй. Гэхдээ түүний царайд айдас, үзэн ядалт тодорч
байгааг мэдлээ.
Холмс цохиж нүдэхээ болиод агааржуулагчийг сайтар
шагайн харлаа. Гэтэл миний сонсож байгаагүй аймшиг тай дуу
харанхуйд сонсогдов. Уур хилэн, айдас холилдсон энэ сөөнгө
дуу улам чангарсаар байлаа. Зөвхөн тэр тосгонд төдийгүй, б үр
хол байсан ламын байшинд унтаж байсан хүмүүсийг сэртэл
сонсогдсон гэж хожим нь хүмү үс ярьж байлаа.
Айж сандарсан бид бие биенээ харав. Тэгсээр сүүлдээ нам
жим боллоо.
-Энэ юу байваа?
-Бүх зүйл дууслаа гэсэн үг. Гэхдээ сайнаар дууслаа. Гар
буугаа ав. Доктор Ройлоттын өрөөнд орцгооё.
Тэр ихээхэн догшин царайлж, дэн асааж бариад хонгилоор
алхлаа. Докторын өрөөний хаалгыг хоёр удаа тогшсон боловч
дотроос нь хэн ч хариу өгсөнгүйд хаалгыг түлхэн орлоо. Би ч
цэнэглэсэн буугаа чанга атгасаар араас нь дагав.
Ёстой жирийн биш зүйлийг бид харлаа. Ширээн дээр хурц
гэрэлтэй дэнлүү асаж, өнөөх шатдаггүй төмөр шүү гээн дээр
гэрэл нь тусжээ. Шүүгээний хаалга хагас нээлттэй. Доктор
Ройлотт урт халаад омсож, сүрлэн сандалд суусан байх бөгөөд
нүцгэн шагай нь хормой доогуур нь цухуйжээ. Турк улаан
шаахай угласан харагдана. Өвдөг дээр нь өдөр бидний харсан
өнөөх нохойны уяа байв. Тэр толгойгоо дээш өргөж, тааз
ширтэн суух бөгөөд харцанд нь айдас хуржээ. Толгойдоо этгээд,
хүрэн шар эрээн тууз уясан байх бөгөөд биднийг ороход
хөдөлсөн ч үгүй, дуу шуу ч гарсангүй.
- Тууз, эрээн тууз гэж Холмс шивнэлээ.
Би урагш алхтал өнөөх аймшигтай толгойн өмсгөл хөдөлж,
доктор Ройлоттын үсэн дотроос аймшигт мо гойн хавтгай толгой
цухуйлаа.
- Намгийн могой байна. Энэтхэгийн хамгийн аюултай могой.
Тэр хатгуулаад арван секунд болоод л үхсэн байна. «Мэхт
мэхэндээ» гэдэг дээ. Бусдад хор хүрг эх гэж яваад амиа алджээ.
Энэ новшийг энд нь үлдээгээд хатаг тай Стоунерыг өөр газар
шилжүүлье. Тэгээд юу болсон тухай цагдаагийнханд мэдэгдье.
Тэр ингэж хэлээд нас барсан хүний өвдөг дээрээс өнөөх уяаг
авч могойн толгойд углан шахаж барьж аваад төмөр шүүгэ э рүү
шидэн хаалгыг нь хаалаа.
Сток-Мороноос ирсэн доктор Гримсби Ройлоттын үхлийн
үнэн шалтгаан энэ билээ. Энэ гунигт түүхийг айж сандарсан
бүсгүйд хэ рхэн өгүүлснээ дэлгэрэнгүй яри хаа больё. Бид
түүнийг өглөөний галт тэргэнд суулгаж, Харроу дахь эгчийнх
рүү нь явуулав. Цагдаагийнхан ирээд доктор хортой
могойтойгоо болгоомжгүй харьцаад хатгуулж үхжээ гэсэн
дүгнэлт гаргав. Буцаж явах замдаа Холмс надад бусдыг нь ярьж
өглөө.
Эхлээд би шал буруу бодож байжээ Ватсон. Энэ чинь
тодорхойгүй, худлаа баримтад тулгуу рлах ямар аюултайг
харуулж байна. Цыганууд, хөөрхий бүсгүйн хашгирах дуу
намайг төөрөгдүүлж байжээ. Гэвч энэ өрөөнд гаднаас хүн орох
боломжгүйг нүдээр үзсэнээс хойш тэр бодол маань алга болсон
доо. Орны дээр байсан агааржуулагч болон хий унжсан утас
анхаарлыг минь татаад байсан гэж би хэлсэн байхаа. Орыг
шаланд бэхэлсэн, бас хонх хуурамч байгааг мэдээд тэр сул
унжсан утас бол агааржуулагч, ор хоёрыг холбосон г үүрний
үүрэгтэй байх гэсэн таамаглал төрсөн. Тэгээд шууд могой
санаанд орлоо. Доктор энэтхэгээс авчирсан элдвийн амьтанд
дуртай байсныг санасан. Химийн шинжилгээгээр илэрдэггүй
хорыг ашиглах санаа дорнын оронд олон жил амьдарсан түүн
шиг зальтай, хорон санаатай хүнд л төрнө. Тэр хор нь агшин
зуур үйлчилдэг гэж би хэлсэн дээ. Могойн шүднээс үлд сэн ором
болох хоёр жижиг цэгийг олж харахын тулд мөрдөн байцаагч
нилээн хурц хараатай байх ёстой л доо. Дараа нь би исгэрч
шүгэлдэх дууг саналаа. Үүрээр үхсэн хүний хамт хүмүүст
харагдуулахгүйн тулд доктор ис гэрч могойгоо буцааж дууддаг
байж. Шөнө дунд могойг агаар жуулагчаар оруулахад тэр сул
унжиж байсан утсаар дамжиж ор луу буудаг. Тийм болохоор эрт
орой хэзээ нэгэн цагт өрөөнд байсан бүсгүй могойнд хатгуулах
нь гарцаагүй байсан. Хэрвээ өнөөдөр биш юм аа гэхэд долоон
хоногийн дараа могойд хатгуулж л таарна. Би докторын өрөөнд
ороод агааржуулагчид хүрэхийн тулд тэр сандал дээр гардаг
байсныг мэдсэн. Харин тэгээд шатдаггүй төмөр шүүгээ болон
дэргэд нь байсан сүүтэй жижигхэн савыг хараад таамаглалууд
минь бүрмөсөн батлагдсан. Хатагтай Стоунерын дуулсан төмөр
хяхтнах чимээ бол доктор могойгоо оруулаад хаах үед гарсан
төмөр шүүгээний хаалганы чимээ байжээ. Дүгнэлтүүд маань зөв
гэж мэдээд яасныг минь та мэдэж байгаа ш үү дээ. Могой
сэрчигнэх чимээг сонсоод би шүдэнз зурсан. Бодвол та бас
сонссон байлгүй. Тэгээд могойг таяг аараа нүдэж гарсан юм.
- Та түүнийг агааржуулагч руу буцааж хөөж оруулсан хэрэг
үү?
- Тийм аргаар л эзэн рүү нь буцаасан. Таягаар цохисонд
уурласан могой хамгийн түрүүнд тааралдсан хүнийг хатгажээ.
Тэгэхлээр би доктор Ройлоттын үхэлд дам буруутай ч сэтгэлд
минь нэг их хүнд дарамт болсон гэж хэлэхгүй ээ...
ИНЖЕНЕРИЙН ХУРУУ
Миний найз, ноён Шерлок Холмсын мөрдөн илрүүлж байсан
түвэгтэй хэрэг явдлуудын дотроос ноён Хэдерли эрхий хуруугаа
алдсан, галзуурсан хурандаа Уорбэртонд тохиолдсон хэрэг
хоёрт анхаарлаа хандуулахыг би түүнд санал болгож байсан
билээ. Сүүлчийнх нь харин маш гярхай, өөрийн гэсэн арга
барилтай ажиглалт шаардсан хэцүү хэрэг байсан бол эхнийх нь
маш өвөрмөц, онцгой, ихээхэн ээдрээтэй хэрэг байсан тул би
тэмдэглэн авч үлдсэн юм. Миний санаж байгааг аар тэр хэргийн
талаар тухайн үед сонин хэвлэлээр нэг бичиж байсан нь тэр үйл
явдалд биеэр оролцогчын өгүүлсэнийг гүйцэхүйц сонирхолтой
байгаагүй. Бид алхам алхмаар нууцад нь нэвтэрч, үнэнд улам
ойртож байсан билээ. Энэ хэрэг гарсан нөхцөл байдал тухайн
үе дээ онцгой сэтгэгдэл төрүүлсэн тул дараачийн жилүүдэд
гарсан хэргүүдтэй харьцуулшгүй юм.
Одоо миний ярих гээд байгаа үйл явдал 1889 оны зун, намайг
гэрлэсний дараа болсон билээ. Тэр үед би эргээд эмчээ хийж,
Бейкер-стритийг бараг мартах шахаад байсан ч үе үе очдог
байлаа. Тэр ч бүү хэл амьдралын хэв маяг, дадал зуршлаа
өөрчлөн, манайд дахин дахин ирж байгаач гэж Холмст хэлдэг
байсан. Миний мэргэжил чадвар тууштай дээшилж,
Паддингтоноос холгүйхэн амьдарч байсан болох оор төмөр
замын тэр буудлын албан хаагчдаас миний үйлчлүүлэгч болсон
хүн олон байв. Ихээхэн хүнд өвчнөө надаар эмчлүүлж эдгэрсэн
нэг албан хаагч авъяас чадварыг минь магтан сурталчилж,
өвчин эмгэг туссан хэнийг ч болов над дээр оч хэмээн ятгадаг
байжээ.
Нэг өглөө долоон ца гийн үед зарц маань хаалг а тогшин
намайг сэрээлээ. Паддингтоноос хоёр хүн ирээд хү лээж байна
гэж тэр хэлэв. Төмөр замд гарсан золгүй то хиолдлууд элбэг
байдгийг сайн мэдэх болсон би хувцсаа яаран өмсөөд доошоо
буув. Хүлээн авах өрөөний хаалгыг сайн хаагаад, өмнө нь
надаар эмчлүүлж байсан кондуктор гарч ирэв.
- Тэр энд байгаа. Бүх юм ёсоороо гэж шив нээд хаалга руу
зааж байна.
- Хэн тэр вэ? гэж би асуулаа. Тэр шивнэж хэлсэн болохоор
өрөөнд маань ямар нэг өвөрмөц амьтан оруулаад гарч ирж
байгаа юм шиг сэтгэгдэл төрөв.
- Шинэ үйлчлүүлэгч. Би өөрөө дагуулаад ирвэл дээр гэж
бодсон юм. Тэр зүгээр байгаа. Харин би ингээд явлаа. Доктор,
би ч гэсэн таных шиг ажилтай хүн шүү дээ.
Ингэж хэлээд хариу талархал илэрхийлэх зав өгөлгүй бишрэн
шүтэгч маань гарч одов.
Хүлээн авах өрөөнд орвол ширээний дэргэд нэг хүн сууж байгаа
харагдав. Алаг эрээн бөсөөр хийсэн, тийм ч үнэтэй биш
коспомтай, саравчтай малгайгаа авч номнууд дээр минь тавьсан
байв. Өрөөсөн гараа боосон алчуур нь цусандаа нэвчжээ. Хорин
таваас илүүгүй настай, сүрхий эрэлхэг царайтай боловч
цонхийсон залуу байв.
- Өршөөгөөрэй, таныг ийм эрт сэрээсэнд. Гэв ч өнгөрсөн шөнө
надад нилээн хэцүү явдал тохиолдлоо. Өглөөний галт тэргээр би
Лондонд ирсэн юм. Тэгээд Паддингтоноос эмч яаж олох вэ гэж
байтал саяын сайхан сэтгэлт хүн намайг нааш нь хүргэж ирлээ.
Би нэрийн хуудсаа зарцад чинь өгсөн, харин тэр энд тавьчихсан
юм шиг байна гээд ширээ рүү заав.
Нэрийн хуудсыг нь авч уншвал овог нэр, гэрийн хаягийг нь
«Ноён Виктор Хэдерли, усны инженер, Виктория- стрит, 16а, 4-
р давхар» гэжээ.
- Таныг хүлээлгэсэнд уучлаар ай, шөнөжингөө аялах амар биш
гэж намайг хэлэхэд:
- Өө, шөнийг ч би нэг их уйдалгүй өнгөрүүлсэн шүү гээд
залуу инээмсэглэв.
Тэрбээр сандлынхаа түшлэгийг налан гэдийгээд нэг их өндөр,
сүрхий нот эгшиглэж байгаа юм шиг чичигнэн инээх нь эмч
надад тийм ч их таалагдсангүй.
- Одоо боль боль, биеэ барь гэж хашгираад би түүнд ус хийж
өглөө.
- Гэсэн ч тэр бүхэн тус болсонгүй. Ихээхэн сайхан сэтгэлтэй,
зоригтой хүмү үст тохиолддог, аюул нэгэнт өн гөрсний дараа
ирдэг хийрхэл түүнийг эзэмджээ. Эцэстээ тэрбээр арайхийн
тайвширч:
- Би маш тэнэг зан гаргачихлаа гээд амьсгаадав.
 - Үгүйдээ. Maй үүнийг уу гээд би усандаа жаахан коньяк
нэмээд өгөхөд цонхийсои хацар нь ягаараад ирэв.
- Баярлалаа, танд. Харин одоо доктор, хурууг минь, юу ч
гэмээр юм бэ дээ, хуруу байсан тэр газрыг үзээд өгөө ч.
Тэр алчуураа задлаад гараа үзүүлэв. Тиймэрхүү зүйлд бас ч гэж
дасаад байсан би ч давхийв. Гарт нь ердөө дө рөвхөн хуруу л
харагдана. Хуруу байсан тэр газар нь хавдаж пэмбийсэн байлаа.
Эрхий хуруу нь угаараа таслагдсан юмуу эсвэл хэрчигдсэн
бололтой.
- Бурхан минь, ямар аймаар шарх вэ? Цус их алдсан байна.
- Тиймээ, цохиулсныхаа дараа би ухаан алдаж унаад сэргээд
хартал цус гоожоод байхаар нь бугуйгаа чанга боогоод
зангидчихсан.
- Гайхалтай. Та ч сайн мэс засалч болох хүн байна шүү.
- Үгүй дээ, би бол ердөө л ус, шингэнтэй холбоотой тэр
зүйлээ л мэддэг хүн.
- Хүнд, хурц зүйлээс үүссэн шарх юмаа даа.
- Махны хутга л гэсэн үг.
- Санаандгүй л биз дээ?
- Огтхон ч тийм биш.
- Халдлага уу?
- Яг тийм.
- Та намайг айлгах гэсний хэрэггүй шүү.
Шархыг угааж цэвэрлээд гарыг нь хөвөнд ороож, корбол
шингээсэн боолтоор боож өглөө. Тэр үе үе уруулаа зууж байсан
боловч шархыг нь боож байх зуур ганц ч удаа ярвайсангүй,
сандлынхаа түшлэгийг налан сууж байсан юм.
-За одоо яаж байна?
-Гайгүй шүү. Таны өгсөн коньякийг уучихсан чинь дахин
төрсөн юм шиг л болчихлоо. Би нилээн сульдсан байжээ. Их
тэвчсэн шүү.
- Юу болсныг ярьж өгөхгүй юу? Эсвэл та дахиад хямарчих
болов уу?
- Гайгүй биз дээ. Одоо дажгүй. Юу болсныг цагдаа гийнханд
тэртэй тэргүй ярьж өгөхөөс хойш. Энүүхэн дээ гэхэд зөвхөн
миний энэ шарх л тэднийг итгүүлнэ шүү дээ. Их сонин хэрэг
байгаа юм. Би юугаар ч баталж чадахгүй. Надад итгэлээ ч гэсэн
миний хэлж байгаа шалтгаан дэндүү бүдэг.
- Тэгэхлээр учрыг нь олох хэрэгтэй оньсого таавар юм биз
дээ? Тийм бол цагдаад хандахаасаа өмнө миний найз Шерлок
Холмст хандвал дээр.
- Тэр хүний тухай би дуулсан юм байна. найз чинь
зө шөөрвөл би маш их баярлана шүү. Та хэлээд өгнө биз дээ?
в
- Хэлээд зогсохгүй, би хүргээд өгье.
- Таны ачийг мартахгүй ээ.
- Сүйх тэрэг дуудуулчих ъя. Та явж чадна биз дээ? Түүнийг
өглөөний цайгаа ууж суу хад нь л бид хүрээд очно.
- Чадна аа. Юу болсныг ярьж өгөхөөс нааш сэтгэл минь
амрахгүй нь.
- Тэгвэл зарцаа дуудаад сүйх тэрэг захиалчихъя. Нэг
минутын дараа л ирнэ.
Би дээш гарч, болсон явдлын талаар эхнэртээ хэлээд таван
минутын дараа шинэ танилаа дагуулан Бейкер- стрит рүү ирж
байлаа.
Миний бодсончилон Шерлок Холмс дан халаадтайгаа зочны
өрөөндөө суугаад «Таймс» сэтгүүл уншиж, элдвийн хэрэг
явдлуудын талаар сонирхож байлаа. Өглөөний цай наас өмнө
тамхилдаг зангаараа гаансаа зуучихсан, утааг нь суунаглуулж
харагдана. Биднийг найрсгаар угтан авч, тахианы хөлтэй,
шарсан өндгөөр дайлсан тул сайхан хооллолоо. Хоолоо идэж
дуусмагц танилыг минь буйданд урьж суулгаад, нуруун доогуур
нь дэр хийж, дэргэд нь устай коньяк тавилаа.
-Ноён Хэдерли, та нилээн хэцүү юм туулсан бололтой.
Наанаа хэвтэж болно, гэртээ байгаа юм шиг л бай. Ядраад
тамирдаад байвал яриагаа зогсоож болно гэж Холмс зөвлөв.
 - Танд гялайлаа. Доктор гарыг минь боож өгснөөс хойш би
шал өөр хүн болчихоод байна. Харин таны өгсөн өглөөний хоол
тэр эмчилгээний дараачийн шат байсан бололтой. Таны үнэтэй
цагаас нэг их хороохгүйг хичээж байгаа болохоор яриагаа шууд
эхэлсэн минь дээр. Их сонин юм болсон л доо.
Холмс хүнд зовхио буулган суудалдаа тухалсан нь
ядарсандаа биш, харин байж ядан байгаа сониуч зангаа нуух
гэснээс тэр. Ингээд зочин маань яриагаа эхлэв.
Эцэг эх маань нас барсныг юуны өмнө та бүхэнд хэлэх ёстой.
Тэгээд ч би эхнэргүй хүн болохоор Лондонгийн нэг өрөө
байрандаа ганцаараа л амьдардаг. Мэргэжил маань усны
инженер л дээ. «Веннер ба Мейтсон» гэдэг нэртэй, гринвичийн
нэртэй пүүст ажилласан энэ долоон жилийн хугацаанд багагүй
туршлагатай болсон. Хоёр жилийн өмнө, а авыгаа нас барахад
багагүй м өнгө өвлөж аваад б и өөрийн гэсэн ажил эрхлэхээр
шийдэж, Виктория-стритэд нэг контор нээлээ.
Анх удаа өөрийн гэсэн бизнес эхлүүлж байгаа хүнд хэцүү
байдаг шүү дээ. Надад ч бас тийм. Хоёр жилийн дотор би
гуравхан удаа зөвлөгөө өгч, нэг удаа багахан ажил хийснээс өөр
амжилт олсонгүй. Өнөөдөр миний нийт орлого хорин долоон
фунт, арван шиллинг. Өдөр бүр есөн цагаас дөрвөн цаг хүртэл
даржинхан контортоо суусаар, би олигтой амжилтанд х үрэхгүй
юм байна гэдгээ ойлгоход их хэцүү байсан. Гэтэл өчигдөр
өрөөнөөсөө гарах гэж байтал манай нэг ажилтан орж ирээд
«Хурандаа Лизандер Старк» гэсэн нэрийн хуудас үзүүлээд нэг
хүн ирээд их чухал ажлаар тантай уулзах гэж байна гэтэл дунд
зэргийн нуруутай, туранхай хүн ороод ирсэн нь тэр хурандаа
байжээ. Тийм их туранхай хүн би үзээгүй юм байна. Ясан дээр
арьс тохчихсон юм шиг тийм туранхай хүн байлаа. Царай зүс нь
гэж ердөө л хамар, эрүү хоёр. Т эр ямар нэг хүнд өвчнөөс болж
тэгтлээ турсан биш угаасаа л тийм хүн бололтой, нүд нь нэг л
зэвүүн, зальтай гүйлгэнэсэн харцтай. Өөр төө итгэлтэй гэдэг нь
жигтэйхэн. Энгийн боловч нямбай хувцасласан тэр хүнийг
хараад би дөч орчим настай байх гэж таасан.
- Ноён Хэдерли гэж та юу гэж герман аялгатай асуугаад:
- Таныг их туршлагатай, бас нууц хадгалж чаддаг, даруу хүн
гэж надад хэлсэн гэж байна.
Ви мэхийн ёслоод тйимэрхүү харилцаанд жаахан эв гүйрхэж
ичингүйрдэг залуу хүн бүрийн адил биеэ барилаа.
- Намайг хэн гээч нь тэгтлээ магтсаныг мэдэж болох уу гэж
асуув.
- Одоохондоо би тэр тухай хэлмээргүй байна. Эцэг эх чинь
нас барсан, та ганц бие, Лондонд амьдардаг гэдгийг тэр хүн бас
хэлсэн шүү.
- Яг тиймээ. Гэхдээ таны саяын хэлсэн чинь ажил хэрэгт
маань ямар хамаатай билээ? Та надтай уулзах ажилтай гээ биз
дээ?
- Тиймээ. Саяын миний хэлсэн бүхэн ажил хэрэгт маань
шууд хамаатай болохыг та одоо мэднэ. Би танд нэг чухал ажил
даалгах гэсэн юм. Гэхдээ маш нууц юм шүү. Их нууц. Тан шиг
ганц бие хүн л яг тохирох ажил байгаа юм. Гэр бүлтэй хүн бол
тохирохгүй.
- Би танд нууцыг чинь хадгалж чадна гэж амлаж байна.
Тэр намайг сүрхий ширтэж байгааг нь хараад би тийм
итгэлгүй, хардангуй харцыг хэзээ ч харж байгаагүй юм байна
даа гэсэн бодол төрлөө.
- Тэгэхлээр та амлаж байгаа юм биз дээ?
- Тиймээ, амлаж байна.
- Одооноос эхлээд, ажлынхаа явцад, дараа нь ч гэсэн таг
дуугүй байна гэж амла. Амаар ч, бичгээр ч энэ талаар хэзээ ч
задруулахгүй шүү.
- Би танд амласан шүү дээ.
- Их сайн байна.
 Тэр гэнэтхэн ухасхийж очоод хаалга нээлээ. Хаалганы цаана
хэн ч байсангүй.
- Бүгд хэвийн байна. Ажилтнууд эзнийхээ яриаг сонирхон
чагнадаг шүү дээ. Одоо харин тайван ярилцаж болох юм байна
гэж тэр хэлээд суудалдаа эргэн суулаа.
Сандлаа миний сандалд ойртуулж суугаад нөгөө л сүрхий,
нэвт шувт харцаараа ширтэв.
Дургүйцсэн, эсвэл айс ан юм шиг мэдрэмж надад төрлөө. Тэр
үнэхээр хачин хүн байсан. Хэлж, хийж байгаа нь ч тэр. Санаа
зовж айх бодол ч намайг дуугүй байлгаж тэвчүүлсэнгүй.
- Чухам ямар учиртай ажил болохоо та шуудхан хэлчих. Би
цагаа дэмий үрмээргүй байна гэлээ.
- Нэг шөнийн хөлс т авин гиней байвал болох уу?
- Хангалттай.
- Нэг шөнө гэж би хэлсэн ч үнэндээ бол нэг цагийн ажил л
даа. Эвдэрч жагсаалаас гарсан шингэн шахуургын талаар би
таны бодлыг сонсох гэсэн юм. Шалтгааныг нь хэлээд өгчихвөл
бид өөрсдөө засчихаж чадна. Та юу гэмээр байн а?
- Амархан ажил байна. Хөлс нь ч болж байна.
- Тийм шүү. Та өнөө орой галт тэргээр очих хэрэгтэй.
- Хаашаа?
- Айфорд руу. Оксфордширтой хиллэдэг Брекшир гэдэг
жижиг тосгон. Редингээс долоон бээр зайтай байдаг юм.
Паддингтоноос галт тэрэг хөдлөөд арван нэгэн цаг арван таван
минутанд хүрнэ.
- Болж л байна.
- Би таныг угтахаар суйх тэрэгтэй очно.
- Тэгэхлээр мориор явах болж байна уу?
Тэр ингэж хэлээд асуусан янзтай намайг дахин сүрхий
ширтсэнээ хөлстэй хүйтэн гараараа гарыг минь чанга атгаад
гарч одсон.
Энэ хачин даалгаварын талаар би бодоод бодоод их гайхлаа.
Нэг талаас миний хэлэх байсан үнээс арав дахин их мөнгө
амалсан болохоор баярлаж байсан ч энэ ажлын дараа дахиад
дараачийн даалгавар ирнэ гэж найдаж байв. Нөгөө талаас,
үйлчлүүлэгчийн маань үг яриа, үйл хөдлөл, харц их сэжигтэй,
зэвүүн байсан юм. Тэгээд хэнд ч мэдэгдэхгүй, заавал шөнө дунд
очих хэрэгтэй байгаа нь сэжигтэй. Гэсэн ч би айдсаа дарж,
оройн хоолоо идчихээд Паддингтоны буудлаас замд гарлаа.
Редингэд би галт тэргээ солих хэрэгтэй болов. Айфорд орох
сүүлчийн галт тэргэнд амжиж суугаад арван хоёр болох гэж
байхад хэдэн гэрэл бүүдийсэн жижигхэн өр төөн дээр ирэв.
Намайг галт тэрэгнээс буухад тэнд өөр хүн байсангүй. Гартаа
дэнлүү барьсан нойрмог зөөгч л харагдав. Өртөөний замын
хажууд өглөөний уулзсан хүн маань з огсож байна. Тэр юу ч
хэлсэнгүй ханцуйнаас минь татан урьдчилан хаалг ыг нээлттэй
байлгасан сүйх тэр гэнд оруулав. Хоёр талынхаа цонхыг
буулгаад хурандаа тэрэгчинд дохио өгмөгц морь нь ухасхийн
хөдөллөө.
- Ганцхан морьтой юм уу гэж Холмс яриаг нь таслан асуухад
залуу эр:
- Тиймээ.
- Та зүсийг нь анзаарсан уу?
- Дэнгийн гэрэлд хараад сүйхэнд суусан. Улаан хүрэн морь
байсан.
- Ядарсан морь байсан уу эсвэл ядраагүй дөнгөж авчир сан
морь байсан уу?
- Ядраагүй, тэнхлүүн морь байсан.
- Баярлалаа. Яриаг чинь тасалдуулсанд уучлаарай. Цааш нь
яасан бэ?
- Тэгээд бид наад зах нь нэг цаг явсан. Долоон бээр газар гэж
хурандаа Старк хэлсэн ч морины хурд, бидний явсан хугацаа
зэргээс бодвол арван хоёр бээр орчим явсан шүү. Тэр юу ч
хэлэхгүй, ду угүй явсан боловч намайг хажуу гаас таг ширтээд
байгаа нь мэдрэгдэж байсан. Тэндхийн зам их тааруу бололтой,
биднийг ёстой сэгсчиж өгсөн дөө. Би түүнтэй ярих гэж хэдэн
удаа оролдсон ч хурандаа тэр болгонд яриаг хурдан дуусгаж
байсан. Тэгсээр энхэл донхолтой зам дуусаж, хайрган зам дээр
тэрэгний дугуй чяхарсаар зогсов. Хурандаа Старк тэрэгнээс
үсрэн буу хад би ч араас нь дагалаа. Тэр намайг чирэх шахам
явсаар нэг байшинд оруулав. Тэрэгнээс буулгаад шууд байшинд
оруулсан болохоор би байшингийн нүүр, ханыг ч харж
амжсангүй. Намайг босго давмагц хаалга хүнд чя хран хаагдаж,
сүйх тэрэг холдон явах дуулдав.
Байшинд тас харанхуй байсанд хурандаа амандаа үг лэсээр
халаасаа уудлан шүдэнз эрж байтал хонгилын алсын булангаас
хаалга нээгдэн, гэрлийн шар туяа тусав. Гэрэл улам тодорсоор
дэнлүү барьсан эмэгтэй хүрч ир ээд хүзүүгээ гүрдийлгэн бидэн
рүү харлаа. Тэр их сайхан бүсгүй байсан бөгөөд өмсөж яваа
бараан даашинз нь гялалзаж байгааг бодвол үнэтэй сайн
материалаар хийсэн бололтой. Бүсгүй үл мэдэ х хэлээр юм
хэлсэн дууных нь онгоноос бодвол ямар нэг юм хурандаагаас
гуйсан байх гэж бодож байна. Хурандаа ууртай бувтнахад
бүсгүй ай сандаа давхийн, барьж байсан дэнлүүгээ арай л
алдчихсангүй. Хурандаа түүний чихэнд юм шивнээд өрөөнд нь
хүргэж өгчихөөд дэнлүү барьсаар эргэж ирлээ.
- Өршөөгөөрэй, та хэдэн минут хүлээнэ үү? гэж хэлчи хээд
тэр р нэг хаалгаар орж голдоо дугуй ширээтэй, дээр нь хэдэн
өө
ном тавьсан даруухан өрөөнд оров. Таныг удаан хүлээлгэхгүй
гээд тэр өөр тийшээ яваад өглөө.
Ширээн дээрх номнуудыг би очиж үзээд герман хэл мэдэхгүй
ч тэдний хоёр нь шинжлэх ухааны холбогдолтой, бусад нь яруу
найргийн ном болохыг ойлголоо. Тэгээд би цонх руу очиж,
хаана байгаагаа мэдэхээр хартал цонхыг хаалтаар битүү
тагласан байлаа. Гайхалтай анирг үй байшин. Эргэн тойронд
үхсэн ертөнц мэт нам гүм. Хонгилд тиг таг гэсэн цагийн дуу л
сонсогдоно.
Айдас түгшүүрийн хачин мэдрэмж надад төрлөө. Энэ
германчууд юун улс бол? Энэ хачин байшинд юу хийж байгаа
юм бол оо? Байшин нь яг хаана байгаа хэрэг вэ? Айрфордоос
арваад бээр зайтай боловч баруун, зүүн, хойно, урд алин
болохыг бүү мэд. Гэсэн ч эргэн тойрон анир чимээгүй байгаа нь
ямар нэг тосгон байх гэсэн сэтгэгдол төрүүлнэ. Би амалсан
мөнгийг нь авахаа бодон сэтгэлээр бүрэн уначихгүйн тулд
амандаа гунганасаар өрөөн дотуур нааш цааш алхав.
Гэтэл хаалга чимээгүй аяархан нээгдэж, түрүүчийн эмэгтэй
ороод ирлээ. Дэнлүүний шаргал гэрэл царайнд тусжээ. Тэр
юунаас ч юм бэ айгаад байгааг нь хараад миний ч айдас төрлөө .
Хүүхэн чичирч салгалсан хуруу гаараа чимээгүй гэж надад
дохин мэдэгдээд, хазгай муруй англиар ярих нь айж үргэсэн
адуу шиг л харагдав.
- Би явлаа. явлаа, Энд үлдэж чадахгүй нь. Танд ч гэсэн энд
хийх ажил байхгүй.
- Хатагтай, би зорьж ирсэн ажлаа хийж амжаагүй бай на шүү
дээ. Тэр шахуургыг үзэхээс нааш би явж чадахгүй нь.
- Энд удаж болохгүй. Энэ хаалгаар гараад яв. Тэнд хэн ч
байхгүй гэснээ намайг толгой сэгсрэн инээж байгааг хараад тэр
бүсгүй тэвчээр алдаж, гараа тас атган над руу ирээд:
- Бурхан тэнгэрийг бодож та бушуухан явж үз гэж шивнэв.
Гэтэл би угийн зөрүүд, ямар нэг саад хаалт тохиолдох бүрт
улам зөрүүд болдог зандаа хөтлөгдөн өнөөх надад амалсан
тавин гинейг санаад энд би шал дэмий ирсэн хэрэг үү гэж
бодов. Би яагаад явах ёстой гэж? Тэр ажлыг нь хийчихвэл надад
мөнгө орж ирнэ. Миний мэдэхгүй энэ эмэгтэй ухаан солиото й
юм болов уу? гэж байтал эмэгтэй намайг дахиад ятгах гэтэл
дээр хаана ч юм бэ хаалга дуугаран шатан дээр хөлийн чимээ
гарлаа. Эмэгтэй чих тавин чагнаснаа аргаа барсан янзтай гараа
савлаад орж ирсэн шигээ чимээгүйхэн гарч одов.
Хурандаа Старк, эрүүн дороос нь хэдэн буурал сахал
сөрвийсөн, намхан бүдүүн хүнтэй орж ирээд энэ хүнийг ноён
Фергюсон гэдэг гэж танилцуулав.
- Энэ бол миний нарийн бичгийн дарга, эрхлэгч хийдэг юм.
Ингэхэд би явахдаа энэ хаалгыг хаачихсан санагдана. Та
салхинд цохиулчихаагүй биз? гэж хурандаа асуув.
- Yгүй дээ. өрөөнд бүгчим болохоор би нээчихсэн юм гэвэл
хурандаа над руу хардсан янзтай дахин ширтэв.
- Ажилдаа орцгоох цаг боллоо. Шахуурга хаана байгааг ноён
Фергюсон бид хоёр танд зааж өгье.
- Би малгайгаа өмсчихье.
- Яах юм бэ? Шахуурга гэрт байгаа.
- Юу гэнэ ээ? Тэр шавар бас энэ байшинд байгаа хэрэг үү?
- Яалаа гэж дээ. Харин бид шавраа энд шахдаг юм. Ингэхэд
ямар ялгаа байна аа? Та манай шахуургыг үзээд яагаад
эвдэрснийг л хэлээд өгчих.
Бид дээшээ өгсөв. Хурандаа дэнлүүгээ барин түрүүлж явахад
түүний ард нарийн бичгийн дарга нь, тэгээд би хамгийн ард
явлаа. Тэр байшин гэж ёстой төөрүүлдэг байшин гэлтэй, үй
олон хонгил, нарийхан дугуйрсан шатнууд, олон жилийн турш
хүний хөлд нухлуулсаар элэгд сэн босго бүхий намхан
хаалгануудтай ажээ. Нэгдүгээр давхарт хивс, тавилга ч үгүй,
хананых нь шавар, будаг ховхорч унжсан харагдана. Хана нь
хөгзөрч ногоорчээ. Энэ бүхэн надад огт ч нөлөөлөхгүй байгаа
дүр үзүүлж байсан ч нөгөө эмэгтэйн үгийг мартсангүй.
Фергюсон гэж дуугүй, дүнсгэр хүн боловч Англи хүн гэдгийг нь
хэдхэн үгнээс нь мэдэж авлаа.
Тэгж байтал хурандаа Старк зогсож, нэг хаалга онгойлгон
гурван хүн арайхийн багтмаар жижиг өрөөг зүглэхэд нарийн
бичгийн дарга нь үлдэж, хурандаа бид хоёр тий шээ орлоо.
Та бид хоёр шингэн шахуургын дотор байна. Хэн нэгэн хүн
гэнэт ажиллуулж орхивол хоёулаа баларлаа гэсэн үг. Энэ
өрөөний тааз, үнэндээ бол ажлын поршигийн хавтгай нь хэдэн
тонн хү нд жинтэй бөгөөд м еталл шалан дээр буудаг юм. Гадуур
нь ус ордог хажуугийн цилиндрүүд байгаа. Тэр нь поршиндоо
үйлчлэл өгдөг. Иймэрхүү механик ажиллагааг та мэднэ л дээ.
Шахуурга ажиллаж байгаа ч гэсэн заримдаа гацаад бүрэн хүчин
чадлаа гаргахгүй байгаа. Та сайн хараад шалтгааныг нь хэлээд
өгнө үү?
Би түүнээс дэн лүүг нь аваад шахуургыг нэг бүр члэн харлаа.
Маш өндөр даралт үүсгэх чадалтай нүсэр том машин байв. Би
тэндээс гараад удирдлагын хөшүүргийг ажиллуулж үзлээ. Ха а
нэгтээ тачигнан шуугих чимээгээр нь хажуугийн цилиндр л
алдаад байгааг мэдэв. Тодруулан шалгавал резин жийргүүдийн
нэг нь уян хатан чанараа алдаж түүгээр ус нэвчээд байсныг
мэдэж, хурандаад хэлсэнд түүнийг хэрхэн засах талаар лавлаж
асуув. Би эргээд ерөн хий камерт орж, сониучирхан харав.
Өнөөх сүрхий шавар энэ тэр гэдэг нь санаанаасаа зохиосон зүйл
болох нь илэрхий байлаа. Ийм хүчирхэг машин тийм шалихгүй
зүйлд зор иулагдсан баймааргүй юм. Камер ын хананууд модон
бөгөөд суурийг нь төмрөөр хийжээ. Түүн дээр металлийн дусал
харагдав. Би тонгойн түүнийг ховхолж аваад үзэх гэтэл
германаар уулга алдах дуулдан, үхсэн юм шиг цонхийсон
хурандаагийн царай нүдэнд тусав.
- Та юу хийгээд байна вэ? гэж тэр асуулаа.
Намайг тийнхүү сүрхий хуурсанд нь миний уур хүрч:
- Таны шаврын шахуургыг сонирхож байна. Энэ ша- хуургын
жинхэнэ зориулалтыг мэдсэн бол танд илүү сайн зөвлөгөө өгөх
байсан юм. Би ингэж хэлмэгцээ өөрийнхөө тэвчээргүй занд
харамсав.
- За яахав. Тэгвэл та одоо бүгдийг мэдэх болно гэж хурандаа
шивнээд гэдрэгээ ухран, хаалгаа хаагаад түлхүүрдэн цоожлов.
Би хаалга руу ухасхийсэн хүрч хүнд хаалганаас зуурсан боловч
яаж ч чадсангүй.
- Хөөе, хурандаа, намайг гаргаач.
 Анир чимээгүйн дунд ах дууг сонсоод сүнс минь зайл чих шиг
болов. Тэр шахуургаа ажиллуулжээ. Хайлсан металлийн дуслыг
үзэх гэж ширээн дээр тавьсан дэнлүү тэр хэвээрээ харагдав.
Поршин болсон тааз миний зүг алгуурхан боловч ухас ухасхийн
хөдөлж байна. Нэг ми нутын дараа юу ч биш болохоо ойлгосон
би хаалга руу дахин ухасхийж очоод цоожийг нь онгойлгох гэж
хуруу хумсаараа маажиж малтаж гарлаа. Намайг гаргаач хэмээн
би хурандаагаас хичнээн гуйсан ч хөшүүргийн өршөөл гүй
чяхрах чимээ дууг минь даржээ. Тааз улам доошилсоор надаас
нэг хоёр футын зайтай ирэхэд би гараа дээш өргөөд түүний
жигдхэн биш гадаргууг тэмтэрч гарцаагүй ү хэх цаг минь
ирснийг ойлгов. Дээшээ хараад хэвтдэг юмуу гэж бодсон ч
ойртож ирээд няц дарах таазыг харах зориг хүрэхгүй байх даа.
Гэтэл нэг зүйл олж хараад сэтгэлд минь итгэл найдварын оч
гялсхийлээ.
Шал, тааз хоёр нь төмөр, хана нь мод гэж би хэлсэн дээ. Хоёр
самбарын хооронд багахан завсар байгааг эцсийн мөчид харж
амжлаа. Тааз доошлон бууж ирэхийн хирээр тэр завсар улам
өргөн б олж байх юм. Тэр бол намайг аврах гарц гэдгийг тэр
мөчид сайн ухаарсангүй. Тэгээд би ухасхийн очиж, ухаантай
ухаангүйн хооронд нө гөө талаас нь дарлаа. Тэгтэл тэр нүх ч
хаагдав. Хэн нэгэн хүн намайг хүчтэй татахад би ухаан орж
харвал нарийхан хонгилын чулуун шалан дээр хэвтэж байх
бөгөөд нэг эмэгтэй дээрээс минь тонгойж, гартаа лаа барьжээ.
Тэр бол надад сануулаад байсан эмэгтэй мөн байлаа.
- Явцгаая. Хурдхан явцгаая. Тэд одоохон хүрээд ирнэ шүү.
Таныг тэнд байхгүйг мэдээд хүрээд ирнэ. Цаг ал далгүй эндээс
явцгаая гэж тэр шамдуулна.
Энэ удаа би түүний үгэнд орлоо. Хөл дээрээ босмогцоо
түүнтэй цуг хонгилоор гүйсээр, дугуйрсан шатанд хүрч доошоо
уруудав. Шатаар доош бууж илүү өргөн хонгилд гараад хүний
хөлийн чи мээ, ярилцах дууг сонслоо. Бидний дөнгөж сая бууж
ирсэн дээд давхарт байгаа нэг хүн доод давхраас дуудсан хүнд
хариу өгч байгаа бололтой. Намайг дагуулж явсан э мэгтэй яах ч
учраа олохгүй зог туссанаа унтлагын өрөөнийхөө хаалгыг
түлхэн орвол цонхоор нь сарны туяа гийгүүлж байлаа.
- Энэ бол цорын ганц боломж, Цонх нилээн өндөр шүү.
Гэхдээ та үсрээд буу, чадах байх гэж тэр хэлэв.
- Энэ үед хонгилын буланд гэрэл гялсхийн, нэг гартаа
дэнлүү, н өгөө гартаа махны хутга шиг зүйл барьсан
хурандаагийн царай харагдав. Би өрөөнд харайж ороод цонхыг
дэлгэн харвал газраас арван гурван фут өндөр, сарны туяанд
цэлийн гэрэлтсэн цэцэрлэг, аниргүй шөнө угтав. Цонхны тавцан
дээр гарсан боловч аврагч бүсгүй гээ яах билээ гээд түр саатлаа.
Түүнд ямар нэгэн таагүй явдал тохиолдох аваас би ямар ч
байсан туслах ёстой гэж бодож амжаагүй байтал тэр өөдгүй
новш өрөөнд дайран орж ирээд над руу ухасхийхэд бүсгүй
тэврэн авч саад хийлээ.
Фриц, Фриц, түрүүчийн удаа амалснаа санаач. Дахиад тийм
явдал давтагдахгүй гэж амлаа биз дээ? Наад хүн чинь хэнд ч
хэлэхгүй шүү дээ. Хэнд ч хэлэхгүй гэж англиар хашгирав.
-Эльза, чи галзуурчихаа юу? Чи биднийг баллаж байна. Энэ
чинь бүгдийг харсан. Намайг тавь, тавь гэж байна шүү.
Бүсгүйг хаж уу тийш нь түлхчихээд тэр над руу ирлээ.
Хутгаараа цавчихад нь бултаж амжсан боловч цонхны
тавцангаас хальтарч, хүрээнээс нь өрөөсөн гараараа зүүг - дэж
байтал тэр намайг цохилоо. Битүүхэн өвдөх шиг болоод би
цэцэрлэгт унав.
Унасандаа болоод би юу ч дуулахаа байсан ч босоод хар
хурдаараа гүйсээр бутны ард нуугдав. Гүйж явах зуур дотор
муухай оргин, бие сулраад нэг л жигтэйхэн болоод ирлээ. Гар
маань тэсэхийн аргагүй өвдөөд байхаар нь үзвэл эрхий хуруу
минь байхгүй болж, шархнаас нь цус алдаж байлаа. Гараа
хамрын алчуураараа боох гэсэн боловч санчигаар хатгуулан,
сарнайн бутан дунд ухаан алдан унажээ.
Ухаангүй хичнээн удаан хэвтсэнийг бүү мэд. Сэргээд хартал
саран шингэж, өдөр болсон болжээ. Нойтон шүүдэр дээр удаан
хэвтсэнээс хамаг хувцас минь норж, гарын минь шархнаас цус
алдан хүрэмний ханцуй нилдээ цусаар будагдсан байлаа.
Аймшигтай өвдөх нь өнгөрсөн шө нийн явдлыг санагдуулсан
тул аюул өнгөрөөгүй гэдгийг мэдээд хөл дээрээ бослоо. Эргэн
тойрноо хартал ямар ч цэцэрлэг, ямар ч байшин байхг үйд маш
их гайхлаа. Би замын хажууд хэвтэж байх юм. Түүнээс жаахан
цаахантай нилээн урт байгууламж харагдсанд дөхө өд хартал
өмнөх орой нь хүрч ирсэн өртөө байлаа. Гар маань тэсэхийн
аргагүй өвдөж байгаагүй бол би зүгээр л хар дарж зүүдэлсэн
гэж бодохоор байв. Юу ч ойлгохоо байсан би байшинд орж,
өглөөни й галт тэрэг хэзээ явахыг асуусанд Рединг хүрэх галт
тэрэг цаг хүрэхгүй хугацааны да раа ирнэ гэлээ. Хурандаа
Лизандер Старк гэж хүнийг та них уу гэж би тэр хүнээс асуухад
тийм нэр дуулаагүй гэж байна. Ойр хавьд цагда агийн хэсэг
байгаа юу гэхэд өртөөнөөс гурван бээр зайтай гэв.
Гар маш их өвдөж байсан болохоор ямар ч тэнхээгүй болсон
би эхлээд хот орж, дараа нь цагдаагийн газарт очъё гэж
шийдлээ. Долоо болох гэж байхад Лондонд хүрч, шархаа
боолгохоор эмч дээр очтол тэр их сайнаар хү лээн авч, намайг
тан дээр дагуулж ирсэн. Одоо тэгээд таны зөвлөгөөг л дагахаас
даа.
Тэр хачирхалтай яриагаа дуусгахад бид хэсэг чимээгүй суув.
Тэгснээ Шерлок Холмс сонины хайчилбарууд хадгалж байдаг
нэг зузаан цомгоо тавиур дээрээс аваад:
- За бидэнд хэрэгтэй тэмдэглэл энд байна. Нэг жилийн өмнө
сонинд гарсан эд. Та хоёр сонсож бай. «Энэ сарын есөнд ноён
Джереми Хейлинг сураггүй алга болжээ. Хо рин зургаан настай,
усны инженер мэргэжилтэй, гэрээсээ оройн арван цагт гараад
хаачсан нь тодорхойгүй, алга болсон. Т ийм тийм хувцастай
байжээ...» гэсэн байна. Бодвол тэр эмэгтэйн хэлсэн «түрүүчийн
удаа» гэдэг нь энэ бололтой. Хурандаа бас л шахуургаа засуулах
хэрэгтэй байсан байх.
- Бурхан минь, тэр эмэгтэйн хэлсэн үг ийм учиртай байх нээ
хэмээн үйлчлүүлэгч минь дуу алдав .
Гарцаагүй Хурандаа бол хатуу сэтгэлтэй харгис хэрцгий, олж
ансаи хөлөг дээрээ ганц ч амьд хүн үлдээлгүй алж орхидог
дээрэмчинтэй адил хүн байна. Гэвч одоо цаг алдаж болохгүй.
Хэрэв та явж чадахаар бол Скотланд- Ярд руу даруйхан явцгаая.
Дараа нь Айрфорд руу хөдөлцгөөе.
Гурван цагийн дараа бид Редингээс хөдөлж, беркши рийн
жижигхэн тосгон хүрэх галт тэргэнд явж байлаа. Бид гэдэг
маань Шерлок Холмс, усны инженер, Скотланд- Ярдын мөрдөгч
Бродстрит, энгийн хувцастай нэг цагдаа, тэгээд би шүү дээ.
Бродстрит ширээн дээр газрын зураг дэлгээд Айрфордын
орчмын газруудыг гортигоор тойруулан тэмдэглэж байлаа.
- Хараач, энэ тойрог арван бээр газрыг хамарч байна. Бидэнд
хэрэгтэй газар энэ тойрог дотор л байх ёстой. Эрхэм ээ, та арван
бээр гэж хэлсэн байх аа?
- Тиймээ, бид цаг орчим явсан.
- Таныг ухаангүй байхад буцааж авчраад хаячихсан гэж
бодож байна уу?
- Тийм л байх даа. Намайг өргөж хаа нэг тийшээ явж байсныг
бүүр түүрхэн санаж байна.
- Таныг цэцэрлэгээс олсон юм бол яагаад амьд үлдээс нийг би
ойлгохгүй байна. Магадгүй нөгөө э мэгтэй тэр новшоос гуйсан
юм болов уу? гэж би ярианд оролцов.
- Үгүй л болов уу? Би амьдралдаа түүн шиг хэрцгий амьтан
хараагүй.
- Энэ бүхний учрыг удахгүй олно оо. Тэгэхлээр тойрог бэлэн
боллоо. Бидний эрж байгаа хүмүүс яг хаана байгааг олох л
үлдлээ гэж Бродстритыг хэлэход Холмс:
- Хаана байгааг нь би танд зааж чадах байх шүү гэж тайван
хариулав.
- Тийм үү? Тэгэхлээр танд ямар нэг таамаг байгаа хэрэг үү?
Бусад хүмүүс юу бодож байгааг харъя л даа. Хүн цөөтэй
болохоор энэ хэрэг өмнө зүгт л болсон байх гэж бодож бай на
хэмээн Бродстрит дуу алдахад:
- Харин би зүүн гэж бодож байна гэж үйлчлүүлэгч
эсэргүүцлээ.
- Би баруун тийшээ гэж бодож байна. Тэнд хөл хөдө лгөөн
багатай нам гүм гурван тосгон байдаг юм гэж энгийн хувцастай
хүн саналаа хэлэв.
- Харин миний бодлоор хойт хэсэгт байх аа. Хойт зүгт толгод
байхгүй, гэтэл манай нөхрийн хэлснээр тийм уул толгодтой
газраар яваагүй гэсэн гэж би ярианд оролц лоо.
- За за, янз бүрийн л санал гарч байх шив. Луужингийн бараг
бүх чиглэлийг бид нэрлэлээ. Ноён Холмс, та хэнийх нь зөв гэж
бодож байна гэж Бродстрит асуухад хариуд нь тэр:
- Бүгд буруу ярьж байна.
- Яахаараа бүгд буруу ярьдаг билээ?
- Болно оо. Яг энд болсон гэж би бодож байна гээд Холмс
тойргийн төвийг хуруугаараа заав.
- Яг эндээс л тэднийг олох болно.
- Тэгвэл арван хоёр бээр зам яах болж байна? хэмээн Хэдерли
гайхав.
- Зургаан бээр тийшээ яваад буцаад ирэх тийм хэцүү гэж үү?
Сүйх тэргэнд суухад морь эцэж ядраагүй, үс нь хүртэл
сайхнаараа байсан гэж та хэлээ биз дээ? Арван хоёр бээр зайг
зам муутай газраар туулвал тийм байж чадах уу?
- Нээрээ тийм шүү. Энэ бол дээрэмчдийн хийсэн ажил гэдэг
нь гарцаагүй байна гэж Бродстрит дэмжлээ.
- Яалаа гэж дээ. Тэд хуурамч мөнгө үйлдвэрлэгчид байна.
Мөнгөний оронд ашигладаг амальгамуудыг давтахад тэд
шахуургаа ашигладаг байж таарна.
- Хагас крон үйлдвэрлэж эргэлтэ нд оруулаад байгаа хэсэг
улсын талаар мэдээлэл эртнээс ирсэн шүү. Тэднийг бид Рединг
хүртэл мөшг өөд алдсан. Амархан бултаж чад саныг бодвол
ихээхэн хашир чононууд бололтой. Гэсэн ч энэ удаа бид азтай
тохиолдлоор тэднийг барих боллоо доо.
Гэвч мөрдөгч андуур чээ. Гэмт хэрэгтнүүд хууль шүү хийнхний
гарт орох ёсгүй байжээ. Айрфордод ойртож явсан бид тэнгэр
баганадан суунагласан их утаа харав.
- Түймэр үү? гэж Бродстрит өртөөний даргаас асуув.
- Тиймээ, эрхэм ээ.
- Хэзээ гарсан бэ?
- Шөнө гарсан гэсэн. Харин одоо улам ширүүсээд байгаа нь
энэ.
- Хэний байшин бэ?
- Доктор Бичерийн байшин.
- Доктор Бичер гэж нөгөө шонтгор хамартай герман хү н үү?
гэж Холмс асуув.
Өртөөний дарга тас тас хөхрөн:
- Үгүй дээ, доктор Бичер жинхэнэ англи хүн шүү дээ. Хар ин
тэднийд суудаг нэг гадаад хү н л таны хэлсэн шиг хамартай даа.
Манай беркширийн үхрийн махнаас овоохон идэхэд гэмгүй,
тийм туранхай хүн дээ.
Өртөөний дарга яриагаа гүйцээж амжаагүй байхад бид шатаж
байгаа байшинг чиглэсэн замаар орсон байлаа. Багахан толгой
өгссөн зам байх бөгөөд тэр толгой дээр цагаан шохойгоор
будсан намхан байшин үзэгдэнэ. Хаалга цонхнуудаас нь
оволзсон улаан гал цорволзох ба гал унтраах зориулалттай
гурван машин түймрийг унтраах гэж хичээнгүйлэн ажиллана.
Тэгэлгүй дээ, хайрга дэвссэн зам энэ байна. Миний нуугдаж
-
байсан улаан сарнайн бут тэр байна. Харин би энэ цонхоор
үсэрч буусан гэж Хэдерли сэтгэл догдлон танилцуулав.
- За ямар ч байсан та тэднээс хариугаа авсан бололтой. Таны
үлдээсэн керосин дэнлүү хананд хүрээд гал авалц сан байна.
Харин тэд таны хойноос хөөцөлдөөд анза араагүй бололтой.
Миний бодлоор тэд одоо эндээс хэдэн зуун бээр хол байгаа ч
гэсэн өчигдрийн танилуудын чинь хэн нэг нь энэ олны дотор
байна уу? гэж Холмс асуув.
Түүнээс хойш бид үзэсгэлэнт герман бүсгүй, ууртай герман
эр, дүнсгэр англи хүний тухай юу ч дуулаагүй бо лохоор
Холмсын таамаглал үнэн байжээ. Дээрээ ихээхэн хүнд
хайрцагтай ачаа ачсан хөсөг тэрэгтэй гурван хүнтэй тэр өглөө
нэг тариачин тааралдсан гэдэг. Тэд Редингийн зүг явсан ба
Холмс хүртэл хичнээн хичээсэн ч хаа байгааг нь тааж
чадсангүй.
Түймэр унтраагчид байшингаас олсон хачин төхөө рөмж, бас
гурван давхрын цонхны тавцан дээрээс олдсон эрхий хурууг
хараад маш их гайхжээ. Нар жаргах үед тэдиий з үтгэл
амжилтанд хүрч түймрийг у нтраасан ба байшип нилдээ үнс
нурам болж, өнөөх машины зарим нэг хоолой, цилиндрүүдээс
өөр юу ч мэдэгдэхгүй бол жээ. Саравчин доороос нь их
хэмжээний никель олсон боловч ганц ч зоос байсангүй.
Их энгийн зүйлийг хэлээд өгөх зөөлөн хөрс байгаагүй бол
манай усны инженер замын дэргэд хэрхэн очсоныг бид хэзээ ч
мэдэхгүй өнгөрөх байс ан юм. Жижигхэн хөлтэй, бас нилээн том
хөлтэй хоёр хүн түүнийг тийш нь аваачиж хаясан ажээ. Бодвол
хамтрагчаасаа хамаагүй аймхай, үг цөөтэй англи эр л тэр
бүсгүйд тусалж, ухаан алдсан хүнийг аюулаас холдуулсан байх.
- Тиймээ, энэ явдал надад маш том сургамж боллоо. Би эрхий
хуруугүй болсон, Бас тавин гиней алдсан. Надад юу үлдэв ээ
хэмээн Лондон руу буцаж явах зуур Хэдерли гунигтайхан хэлэв.
- Та туршлага суусан. Тэр чинь хэрэг болох байх шүү.
Хойшдоо бусдад ярьж байхын тулд сайн санаж авах хэрэгтэй
дээ гэж Шерлок Холмс инээмсэглэн хэллээ.
ЯЗГУУРТАН ГООНЬ ЭР
Намайг гэрлэхээс өмнөхөн, Бейкер -стритэд Шерлок Холмстой
хамт амьдарч байсан тэр үед түүний нэр дээр нэгэн захидал
ирсэн билээ. Холмс гэртээ байсанг үй, үдийн хоолоо идчихээд
хаа нэг тийшээ явчихсан, гадаа намрын хүйтэн салхи салхилж,
ширүүн бороо орж, тэртээ Афганд байсан үедээ олсон сумны
шарх өвдөөд байсан болохоор би гэртээ ганцаараа байв. Би
хөлөө ачиж суугаад сонин уншиж, өдөр тутмын элдэв хэрэг
явдлын талаар уншиж залхаад сонингоо хажуу тийш чулуудан,
хийх юм олдохгүйд ширээн дээрх захидлыг харж эхлэв. Их том
сүлд, гарын үсэг дугтуйн дээр нь үзэгдэв. Ямар сүрхий чухал
хүн найзтай минь ийнхүү захидлаар харилцдаг юм бол доо гэж
би бодов.
- Таныг нэгэн эрхэм хүний захидал хүлээж байна. Гэ тэл та
өглөө загасн ы худалдаачин, бас нэг гаалийн түшмэ лээс захиа
авсан байхаа? гэж би түүнийг ирэхэд хэлэв.
- Тийм янз бүрийн хүмүүстэй харилцдаг чинь миний гол
онцлог байхгүй юу. Гэвч захидлын эзэд хичнээн даруу энгийн
улс байна захидал нь төдий чинээ сонирхол той байдаг юм шүү.
Харин энэ захидал нэг бол танд дэндүү уйтгартай байх, эсвэл
худлаа хэлэхэд хүргэх тийм л захидал байгаа даа гээд тэр
дугтуйг задлан захидлыг гүйлгэн уншлаа.
- Би андуурчээ, Энэ чинь харин их сонирхолтой байж
магадгүй юм байна.
- Тэгэхлээр урилга биш болж байна уу?
- Үгүй ээ, цэвэр ажил хэргийн шинжтэй захиа байна.
- Их чухал хүнийх үү?
- Английн хамгийн нэртэй, язгууртнаас иржээ.
- Тэгвэл найз минь, баяр хүргэе.
Ватсон, үйлчлүүлэгчийн минь нийгмийн байдал ажил хэргээс
нь илүү надад чухал биш гэдгийг би танд амалж б айна. Гэхдээ
энэ тохиолдол надад овоо сонирхолтой байж магадгүй. Та
сүүлийн үед сонин их уншиж байгаа байх аа?
- Харж байгаа биз дээ? Надад өөр хийх юм алга шүү дээ гээд
би буланд байгаа баахан сонинг заав.
- Тийм шүү. Тэгвэл та надад мэдээлэл өгч чадах юм бай на.
Эрүүгийн хэргүүд болон алга болсон хэн нэгний тухай
мэдээнээс өөр зүйл уншдаггүйг минь та мэднэ. Харин та лорд
Сент-Саймон болон түүний хуримын талаар уншсан биз дээ?
- Тиймээ, нилээн сонирхож уншсан шүү.
- Сайн байна. Тэгвэл энэ захиаг лорд Сент - Саймон явуулсан
байна. Би одоо танд уншиж өгье, харин та хариуд нь энэ талаарх
бүх мэдээллийг надад уншиж өгөөрэй. Тэгэхлээр ингэжээ:
«Эрхэм хүндэт Шерлок Холмс, танд итгэж болно, бас нууцыг
маш сайн хадгалдаг хүн гэж лорд Бэкуотер надад хэлсэн
болохоор хуримтай минь холбоотой ихээхэн таагүй нэгэн
явдлын талаар зөвлөгөө авах гэсэн юм. Скотланд -Ярдын
мөрдөгч ноён Лестрейд энэ хэргийг хариуцаж байгаа ч таны
оролцоог зөвшөөрч, харин ч ашигтай байх болно гэсэн.
Өнөөдөр би дөрвөн цагт тан дээр очно, энэ их чухал учраас
хэрэв та одоогоор өөр ажилтай байгаа бол түүнийгээ түр
хойшлуулж, миний хэрэгт анхаарлаа хандуулж өгөхийг хүсье.
Таныг гүнээ хүндэтгэсэн лорд Роберт Сент -Саймон».
Энэ захиаг Гровнер дэх эдлэнгээс галууны өдөөр бич сэн лорд
маань чигчий хурууныхаа ар талыг бэх олгож орхисон бололтой
гэж Холмс хэлэв.
- Дөрвөн цагт ирнэ гэж тэр бичжээ. Одоо гурав болж байна.
Цагийн дараа л ирэх нь дээ.
- Тэгвэл таны тусламжтайгаар зарим нэг зүйлийг тод руулах
хэрэгтэй байна. Та сонингууд дээр энэ хэрэгтэй холбоотой юу
байгааг хай, тэр хооронд би энэ хүний ту хай юм олж мэдэхийг
хичээе гээд Холмс бусад лавлахуудтай хамт байсан, улаан
хавтастай номыг шүүрч а влаа.
- Аа, энэ байна. «Роберт Уолсингэм де Вир Сент- Саймон,
Балмораль бэйсийн хоёр дахь хүү» гэж байна. «Сүлд нь цэнхэр
дэвсгэртэй, булганы арьсан дээрх гурван од. Мянга найман зуун
дөчин зургаан онд төрсөн». Тэгэхлээр дөчин нэгэн настай байх
нь. Эхнэр авч гэрлэхэд яг таарах нас шүү. Өмнөх засгийн
газрын үеийн колонийн асуудал хариуцсан сайдын найз. Түүний
эцэг бэйстэн гадаад хэргийн сайд байсан. Эрчүүд талаасаа бол
Плантагентовын удам, эхийн талаасаа Тюдоровын угсааных юм
байна. Энэ бүхэн нэг чухал биш. Ватсон, та ямар нэг чухал юм
олж мэдэв үү?
- Хэрэгтэй зүйлээ олоход тийм ч хэцүү биш байлаа. Саяхан
болсон хэрэг тул анхаарлыг минь их татсан. Та тэр үед өөр
хэрэг мөрдөж байсан болохоор би ярьж амжаагүй юм. Ажил
хэргээс чинь хөндийрүүлэхэд дургүйг чинь би мэднэ.
- Гровенр-сквер лүү тавилга зөөж байсан тэрэгтэй хол -
боотой хэргийг хэлээд байна уу? Бүх зүйл нь эхнээсээ илэрхий
байсан болохоор учир нь олдсон шүү дээ. Та тэгээд юу олж
мэдсэнээ яриач.
- За нэгдүгээрт, энэ тухай хэдхэн хоногийн өмно «Морнинг
пост» сонины «Дээдсийн амьдрал» гэсэн хэсэгт байгаа. «Сүй
тавих ёслол болсон гэх бөгөөд удах гүй хуримлах сурагтай.
Эхнэр болох хүн нь АНУ-ми Калифорни мужийн Сан-
Францискогоос гаралтай Алойзиес Дораны ганц охин, хатагтай
Хетти Доран юм байна».
- Товчхон ч гэсэн тодорхой мэдээлэл байна гээд Холмс урт
нарийхан хөлөө галд ойртуулав.
- Энэ хэргийн тухай мөн тэр долоон хоногийн өөр нэг сонинд
бас мэдээлжээ. Аа, энэ байна. «Одоо үйл чилж байгаа чөлөөт
худалдааны тухай хууль манай эх орны бүтээгдэхүүнд сө ргөөр
нөлөөлж байгаа учраас ма найхан гэрлэлтийн зах зээлийг
хамгаалах хууль гаргах шаардлагатай. Их Британий язгууртан
дээдсүүдийн хө рөнгө мөнгө атлантын д алайн чанад дахь
үзэсгэлэнт бүсгүйчүүдийн гарт ши лжих гээд байна. Сайхан
бүсгүй чүүдийн мэдэлд шилжсэн хөрөнгө мөнгөний хэмжээ
өнгөрсөн долоон хоногт маш ихээр нэмэгджээ. Хорь гаруй жил
хайр дурлалын охин тэнгэр Амурын суманд өртөөгүй байсан
лорд Сент-Саймон калифорнийн нэгэн нэгэн саятны охин,
хатагтай Хетти Дорантай гэрлэх болсноо саяхан зарлалаа.
Хатагтай Доран бол Вестбери-хауст болсон ёслол дээр гоо
үзэсгэлэнгээрээ бүгдийг гайхш руулж байсан, хөрөнгө мөнгө нь
одоо сая дөхөж байгаа. Ирээдүйд ямар хэмжээнд хүрэхийг хэн ч
мэдэхгүй. Бэйстэн Балмораль сүүлийн үед уран зургийнхаа асар
үнэтэй цуглуулгыг зарах шаардлагатай болсон ба лорд Сент
Саймонд ч гэсэн Берчмур дахь эдлэнг нь эс тооцвол хөрөнгө гэх
юм байхгү й нь хэнд ч нууц биш. Бүгд най рамдах улсын иргэн
тэр эмэгтэй английн язгууртан хатагтай болсноор зөвхөн
калифорнийн өв залгамжлагч эмэгтэйд ашигтай биш гэдэг нь
ойлгомжтой».
- Өөр юу байна?
- Олон юм байна аа. Энд бас нэг тэмдэглэл байна. Хурим
даруухан болох бө гөөд гэгээн Георгийн сүмд ёсло лоо хийж, тав
зургаахан дотны нөхдөө урих юм байна. Дараа нь зочид
хатагтай Алойзиес Дораны хөлсөлж авсан Ланкастер -гейт дэх
тансаг тавилгатай эдлэнд очиж баяраа тэмдэглэх бололтой.
Өөрөөр хэлвэл сүй тавих ёслол нэгэнт болсон, бал сарын аяллаа
лорд Бэкуотерын эдлэнд өнгөрүүл нэ гэж өнгөрсөн долоо хоногт
мэдээлсэн байгаа. Сүйт бүсгүйг алга болох хүртэлх үйл
явдлуудын талаар сонингуудад бичсэн зүйлс гэвэл ингээд
гүйцээ.
- Та юу гэчих вээ? гээд Холмс суудлаасаа өндийв.
- Сүйт бүсгүйг алга болох хүртэл гэж би хэллээ.
- Тэр хэзээ алга болсон юм бэ?
- Хуримын зоогийн үед.
- Тийм үү? Үнэхээр сонирхолтой болж эхэлж байна шүү.
- Энд нэг жирийн биш учир байна гэж би бодож байна.
- Эмэгтэйчүүд хуримнаасаа өмнө алга болох явдал бай даг л
даа. Гэтэл бал сарынхаа үеэр алга болно гэдэг чинь хачин байна
шүү. Та надад дэлгэрэнг үйхэн яриад өгөөч.
- Тийм ч бүрэн дүүрэн мэдээлэл биш гэдгийг танд сануулъя.
- Тэгвэл өөрсдөө бүрэн дүүрэн болгох гээд үзье л дээ.
- Өчигдөр өглөөни й сонинд «Эрхэм дээдсийн хуримын хачин
явдал» гэсэн мэдээлэл гарчээ. «Лорд Сент- Саймоны хуримын
үед их таагүй явдал болжээ. Сүй та вих ёслол өчигдөр өглөө
болсон. Энэ талаар үдшийн бүх сонин мэдээлсэн болов ч олны
дунд яригдаад байгаа хачин явдлын талаар бид өнөөдөр л
баттай мэдээлж байна. Найз нөхөд нь нууцлахы г хичээсэн ч
хүмүүс нэгэнт мэд сэн болохоор одоо нуугаад байх аргагүй.
Гэгээн Георгийн сүмд ихээхэн даруухан х урим болж сүйт
бүсгүйн эцэг н ь Алойзиес Доран, Балмораль бэйсийн ахайтан
лорд Бэкуотер, лорд Юсташ, хатагтай Клара Сент-Саймон /сүйт
залуугийн эмэгтэй дүү/, хатагтай Алисия Уитингтон нар л
байлцжээ. Сүй тавих ёслолын дараа зочид хамтдаа Ланкастер -
сквер эдлэнд очиж зоог барих ёстой байв. Гэтэл тэнд нэр нь үл
мэдэгдэх нэгэн эмэгтэй зочдын араас байшинд орохыг
оролджээ. Лорд Сент-Саймонтой уулзах ёстой гэж тэр эмэгтэй
дайрсан гэнэ. Их удаан маргалдсаны эцэст зарц нь тэр эмэгтэйг
явуулж чаджээ. Аз болоход сүйт бүсгүй энэ үед байшинд орсон
байв. Тэрбээр зочдын хамт ширээнд сууж байснаа бие
эвгүйрхлээ гэж өрөөндөө ороод гарч ирээгүй тул зочид санаа
зовж эхэлжээ. Ноён Доран охиныхоо араас зарцаа явуулсан
боловч хатагтай аяны урт пальто, бүрх малгайгаа өмсөөд
гадагшаа гарсан гэж хэлсээр эргэж иржээ. Үнэхээр тийм эмэгтэй
байшингаас гарахыг харсан боловч хатагтайг байшинд байгаа
гэж бодсон тул таниагүй гэж бас нэг зарц мэдүүлсэн байна.
Охиноо алга болсныг мэдсэн ноён Доран тэр даруй цагдаад
мэдэгдэн эрчимтэй эрж хайж эхэлсэн тул удахгүй учир нь олдох
бизээ. Гэсэн ч алга болсон хатагтайн байгаа газар одоо хүртэл
тодорхойгүй. Энэ хэрэг ямар нэгэн дарамт шахалттай холбоотой
гэж үзээд лорд Сент -Саймонтой уулзахыг шаардаад байсан
эмэгтэйг цагдаа нар баривчилжээ».
Өнөөх дуулиан маргааны эзэн хатагтай Флора Миллар үнэхээр
баривчлагдсан гэж байна. Өмно нь «Аллегро»-д бүжигчин
байгаад хэдэн жилийн турш лорд Сеит- Саймонтой уулздаг
байжээ. Үүнээс өөр мэдээ байхг үй болохоор сонинд бичсэн
бүгдийг та одоо мэддэг боллоо.
 - Үнэхээр сонирхолтой хэрэг байна шүү. Энэ хэрэг надад
мэдэгдэлгүй өнгөрсөн бол би маш их харамсах байсан.
Байзаарай, хүн хонх дарав уу даа, Ватсон. Таван цаг болж
байна. Манай эрхэм зочин ирж байгаад эргэлзэх юм алга. Та
явахгүй шүү. Ямар нэг юм мартчихвал надад гэрч хэрэгтэй шүү
дээ.
- Лорд Роберт Сент-Саймон гэж хэлээд зарц хаалга нээхэд
итгэлтэй, шулуухан харцтай, том хамартай, тааламжтай
царайтай эрхэм орж ирэв. Хөдөлгөөн нь хөнгөн шингэн боловч
өвдг өө нугалж явдаг, жаахан бөгтөр зэ рэг нь наснаас нь ахимаг
харагдуулах ажээ. Санчигных үс бууралтсан, хүрээ нь
хорчийсон бүрх малгайгаа авахад магнайнаасаа халзарч яваа нь
харагдав. Цардмал өндөр захтай үнэтэй костюм, цагаан хантааз,
хар хүрэм өмсжээ. Лакад сан шаахай хөлдө ө углаж, шар бээлий
гартаа өмс жээ. Тэрбээр өрөөнд ал гуурхан орж ирээд, алтадмал
хү рээтэй нүдний шилнийхээ оосрыг гартаа имрэн эргэн тойрноо
сүрхий харав.
- Сайн байна уу, лорд Сент-Саймон? Та наашаа сүлжмэл
сандалд суугаач. Энэ бол миний найз доктор Ватсон. Галд
ойртоод суу, Таны яриаг сонсъё гэж Холмс найрсгаар хэлэв.
- ...Ноён Холмс, надад үнэхээр зовлонтой байна. Би маш их
цочирдлоо. Та элдвийн хачин хэрэг мөрдөж бай сан л байлгүй,
гэхдээ үйлчлүүлэгчдийн чинь дотор над шиг дээд зиндааны хүн
байгаагүй биз дээ?
- Тиймээ, та зөв ярьж байна. Энэ чинь би нэг гишгүүр
доошиллоо гэсэн үг.
- Өршөөгөөрэй?
- Миний хамгийн сүүлчийн үйлчлүүлэгч хаан хүн байсан.
- Тийм үү? Би мэдсэнгүй. Тэгээд хаанахын ямар хаан бэ?
- Скандинавын хаан.
- Түүний эхнэр бас алга болчихсон юм уу?
- Өршөөгөөрэй, би бүх үйлчлүүлэгчийнхээ нууцыг хадгалах
ёстой. Таны нууцыг ч мөн задруулахгүй гэдгээ амлаж байна.
- Аа, нээрээ тийм л дээ. Таны зөв. Харин би болсон явдлын
талаар танд чадах чинээгээрээ ярьж өгье.
- Танд гялайлаа. Сонинд гарсан мэдээллүүдт эй би
танилцсан. Түүнээс өөр юу ч мэдэхгүй байна. Тэр бүхэн үнэн
гэдэгт итгэж болох уу? Үгүй дээ гэхэд таны сүйт бүс гүй алга
болсон гэдэгт итгэж болох уу?
Лорд Сент-Саймон тэмдэглэлийг гүйлгэн хараад:
- Тиймээ, бүгд үнэн.
- Гэхдээ тодорхой дүгнэлт хийхийн тулд надад илүү
мэдээлэл хэрэгтэй байна. Би танаас хэдэн юм асууя.
- Би бэлэн байна.
- Хатагтай Хетти Дорантай та хэзээ танилцсан бэ?
- Нэг жилийн өмнө Сан -Францискод.
- Та АНУ-аар аялж явсан юм уу?
- Тийм.
- Та хоёр тэнд сүй тавьсан уу?
- Үгүй.
- Гэхдээ та түунийг эргүүлж ба йсан биз дээ?
- Түүнтэй цуг байхад сайхан байснаа би нуугаагүй.
- Аав нь их баян хүн үү?
- Номхон далайн эрэг дагуух хамгийн баян хүн гэлцдэг юм.
- Тэр хаана, хэрхэн баяжсан хүн бэ?
- Алтны уурхайгаас баяжсан хүн. Хэдэн жилийн өмнө бол юу
ч үгүй байсан. Дараа нь алт ны судал ихтэй газар олоод хөрөнгө
мөнгө олж, уул руу явсан.
- Та сүйт бүсгүйнхээ зан аашийн талаар ярьж өгөөч.
Ямаршуухан хүн бэ?
Лорд Сент-Саймон нүдний шилээ гартаа савлуулан гал руу
харж:
- Тэгэхлээр ноён Шерлок Холмс, аавыгаа баяжихад тэр хорин
настай байсан. Түүнээс өмнө уул, хадаар чөлөө тэй гүйж харайн,
ойгоор зугаалдаг байжээ. Сургууль гэхээсээ байгальд
хүмүүжсэн хүн л дээ. Эрх чөлөөнд дуртай, шийдэмгий зант ай,
ямар ч уламжлал заншилд автаагүй, дүрэлзсэн зан тай бүсгүй.
Шийдвэрийг маш хурдан гаргаж, бодсон санасандаа заавал
хүрдэг. Тэр бол нэр төргүй бүхнээс шууд татг алзан, амь сөрсөн
эрэлхэг гавъяа байгуулах чадалтай бүсгүй дээ. Тийм биш бол би
язгуур угсаат нэрээ түүнтэй холбохгүй байсан.
- Танд түүний зураг байна уу?
- Би аваад ирсэн. Энэ л дээ.
Тэр нэгэн жижиг зүүлт нээхэд эмэгтэй хүний сайхан царай
харагдсан нь гэрэл зураг биш харин зааны ясан дээр зурсан
зураг байлаа. Гялалзсан хар үс, том хар нүд, хэлбэр сайтай
хөөрхөн ам зэргийг нь зураач сайхан дүрсэлжээ. Холмс түүнийг
анхааралтай харж байгаад зүүлтий г хааж лордод эргүүлэн
өглөө.
- Дараа нь залуу бүсгүйг Лондонд ирэхэд та хоёр дахиад
уулзаж эхэлсэн үү?
- Тиймээ. Энэ удаа түүнийг аав нь дагуулж ирсэн тул бид
уулзаж сүй тавилцаад, гэрлэхээр болсон юм.
- Түүний төлөө овоо юм өгсөн байх даа?
- Сайхан юм өгсөн. Ман айхан тэгдэг уламжлалтай юм л даа.
- Та хоёр хуримлаж гэрлэсэн болохоор тэр чинь таны мэдэлд
үлдсэн биз дээ?
- Мэдэхгүй ээ, би энэ талаар сонирхож лавлаагүй.
- Ойлгомжтой. Хатагтай Доран та хоёр хуримнаасаа өмнө
уулзсан уу?
- Тиймээ.
- Сэтгэл санаа нь ямаршуухан байсан бэ?
- Их сайн байсан. Ирээдүйн хамтын амьдралынхаа талаар
үргэлж яриад байсан.
- Тийм үү? Сонин л юм даа. Харин хуримынхаа өглөө яасан
бэ?
- Их хөгжилтэй байсан. Хуримын ёслол дуустал тийм байсан
шүү.
- Тэгээд дараа нь та ямар нэгэн өөрчлөлт анзаарсан уу?
- Тиймээ. Үнэнийг хэлэхэд түүний ааш зан тийм ч
тогтвортой бишийг би анх удаа анзаарсан. Гэхдээ шалихгүй
зүйл учраас тоох хэрэггүй л дээ. Ямар ч хэрэггүй шүү дээ.
-Тэглээ ч та ярьж өгөөч.
-Тэгье ээ. Хүүхди йн гэмээр юм даа. Сүмийн хүндэт гэлийн
тавцангаас бууж байтал тэр барьж явсан цэцгээ унагасан юм.
Тэр үед бид эхний эгнээний сандуудтай зэрэгцэж ирсэн тул
цэцэг нь сандал доогуур орчихсон. Хэсэг саатах зуур нэг эрхэм
тонгойж цэцгийг нь сандал доороос авч өгсөн. Т эгээд түүнээс
яриа өдөхөд маш эрсхэн хариулаад сүйх т эргэнд орсон хойноо ч
тийм шалихгүй зүйлийн төлөө маш их догдолж байсан.
- Тийм үү? Тэр сандал дээр танихгүй эр сууж байжээ. Сүмд
гадны хүмүүс байсан хэрэг үү?
- Тиймээ. Сүм нээлттэй байсан болохоор аргагүй шүү дээ.
- Тэр хүн эхнэрийн чинь танилуудын нэг биш үү?
- Үгүй дээ, би л түүнийг «эрхэм» гээд байгаа болохоос уул нь
бидний зиндааны хүн биш л дээ. Би түүнийг сайн анзаарч хараа
ч үгүй. Та бид гол зүй лээсээ хазайгаад байгаа юм биш үү?
- Тэгэхлээр, гэгээн Георгийн сүмээс буцахдаа хатагтай тийм
сайхан зантай байгаагүй юмаа даа. Эцгийнхээ байшинд ороод
тэр юу хийсэн бэ?
- Зарцтайгаа яриад байсан.
- Зарц нь ямаршуухан хүн бэ?
- Түүнийг Алиса гэдэг юм. Хатагтайнхаа хамт ирсэн америк
эмэгтэй.
- Эхнэрийн чинь итгэлтэй хүн болж байна уу?
- Дэндүү итгэдэг хүн нь. Хатагтай Хетти түүнд хэтэрхий
ихийг зөвшөөрдөг - юм шиг надад санагддаг байсан.
Гэхдээ Америкт тиймэрхүү зүйлд огт өөрөөр ханддаг шүү дээ.
- Тэдний яриа хир удаан үргэлжилсэн бэ?
- Хэдэн минут болсон байх. Би завгүй байсан болохоор сайн
мэдэхгүй байна.
- Юун тухай ярилцсаныг нь та сонсоогүй юу?
- «Бусдын газар нутгийг булаан авах» талаар хатагтай хэлэх
шиг болсон. Тэр дандаа тиймэрхүү этгээд хэллэг ашигладаг л
даа. Чухам юу ярьсныг мэдэх юм алга.
- Америкчуудын этгээд үг хэллэг заримдаа их тодор хой
байдаг шүү. Зарцтайгаа ярилцсаны дараа эхнэр чинь юу хийсэн
бэ?
- Хоолны өрөөндөө орсон.
- Тантай хамт уу?
- Үгүй ганцаараа. Тиймэрхүү зүйлийг тоодоггүй хүн л дээ.
Арван минутын дараа ширээний араас яаран босож уучлал
хүсээд өрөөндөө орсон.
- Хэрэв би андуураагүй бол хуримын даашинз дээрээ гадуур
пальто өмсөөд, бүрх малгайгаа аваад гарсан гэж хатагтай Алиса
мэдүүлсэн байна лээ.
- Яг тийм. Дараа нь түүнийг Гайд -паркт харсан байна лээ.
Тэр өглөө ноён Дораны байшинд ирж хэрүүл шуугиан тариад
явсан хатагтай Флора Миллартай хамт байсан гэсэн. Түүнийг
баривчилсан л даа.
- Аа, нээрээ, тэр эмэгтэй та хоёр ямар харьцаатай байснаа
яриач.
Лорд Сент-Саймон мөрөө хавчин, хөмсгөө өргөв.
- Бид хоёр хэдэн жил их сайн найзын харьцаатай явж ирсэн
юм. Тэр «Аллегро»-д бүжиглэдэг байсан. Би түүнд жирийн сайн
хүний ёсоор ханддаг ба йсан ч ноён Холмс, та эмэгтэйчүүдийг
мэднэ дээ, тэр надад ухаангүй дурла жээ. Намайг гэрлэх гэж
байгааг мэдээд тэр ёстой аймаар захидлууд бичиж эхэлсэн. Хэл
ам, дуулиан шуугианаас эмээсэндээ би тийм даруухан хурим
хийсэн юм шүү дээ. Хуримын ёслолоо сүмд хий чихээд ноён
Дораны байшинд дөнгөж очоод байтал тэр хүрч ирээд дотогшоо
орно гэж дайран, тэр ч бүү хэл эхнэрийг минь заналхийлсэн.
Иймэрхүү юм болно гэж мэдэж байсан болохоор би энгийн
хувцастай хоёр цагдааг аваачсан байсан нь хэрэг болж түүнийг
буцааж явуулсан юм. Иймэрхүү шуугиан тариад нэмэргүйг
ойлгож мэдмэгцээ Флора тэр дороо тайвширсан.
- Энэ бүхнийг эхнэр чинь сонссон уу?
- Азаар үгүй шүү.
- Гэтэл тэр эмэгтэйтэй хамт байхыг нь харсан гэл үү?
- Тиймээ. Скотланд-Ярдын мөрдөгч ноён Лестрейд чухам энэ
үүнийг л их ноцтой гэж үзээд байгаа юм. Флора л эхнэрийг
минь гэрээс нь хуурч гаргаад урхиндаа оруулсан байх гэж тэр
бодож байгаа юм.
- Тийм байж болох л юм.
- Тэгэхлээр та бас тэгж бодож байна уу?
- Би тэгж хэлээгүй шүү. Харин та л тэгж бодож байна шүү
дээ.
- Флора тийм юм хийх хүн биш гэдгийг би мэднэ. Тэр ёстой
хорхойд ч хоргүй хүн.
- Гэхдээ хардсанаас болж хүний ааш зан их өөрчлөгд дөг шүү
дээ. Болсон явдлын талаар та өөрөө ямар бодол той байгаагаа
хэлээч.
- Би наашаа ямар нэг юм тайлбарлах гэж ирээгүй. Та наас
зөвлөгөө авах гэж ирсэн. Мэдэж байгаа бүхнээ танд хэлсэн шүү
дээ. Гэвч та миний бодлыг сонирхож байвал хэлье л дээ. Хувь
заяанд нь болон нийгмийн байдалд нь гарсан тэр өөрчлөлтөөс
болж эхнэр минь мэдрэлийн ихээхэн хямралд орсон байх.
- Та түүнийг өөрийгөө жолоодох чадвараа а лдсан гэх гээд
байна уу?
- Та хүсээд байвал тий м гэе л дээ. Бусад эмэгтэйчүүд ийн маш
их хүсэж мөрөөддөг тэр зүйлээс эхнэр маань татгалзсан байж
болох юм. Энэ бол миний л бодол шүү.
- За яах вэ, байж болох л таамаглал байна. Хэрэгтэй гэсэн
бүхнээ би одоо мэдэж авлаа, лорд Сент-Саймон. Та хуримын
ширээнд сууж байгаад гадаа гудамжинд болж байгаа зүйлсийг
харж чадах байсан уу? гэдгээ хэлээд өгөөч.
- Эсрэг талын явган хү ний зам, цэцэрлэг харагдаж байсан.
- Сайн байна. Тэгэхлээр танд тавих өөр асуулт надад алга. Та
явж болно. Би танд бичгээр мэдэгдэнэ ээ.
- Та энэ бүхний учрыг олоод өгөөрэй гэж зочин маань
суудлаасаа өндийх зуур хүсэв.
- Би учрыг нь аль хэдийнээ олчихлоо.
- Би арай буруу дуулаагүй биз?
- Энэ хэргийн учрыг олчихлоо гэж би танд хэллээ шүү дээ.
- Тэгвэл эхнэр маань хаана байна вэ?
- Би энэ асуултын чинь хариуг тун удахгүй өгнө өө.
 Лорд Сент-Саймон хөмсгөө зангидав.
- Та биднээс илүү ухаантай олон толгой энэ хэргийн учрыг
олох гээд зовж байгаа даа гээд лорд ихэмсгээр мэхийн ёслоод
гарч одов.
Шерлок Холмс тачигнатал хөхрөн:
- Толгойг минь өөрийнхтэйгөө адилтгаснаараа лорд надад их
хүндэтгэл үзүүлж байна. Содтой виски уухаас татгалзахгүй
шүү, Ватсон. Манай үйлчлүүлэгчийг өрөөнд маань орж ирэхээс
өмнө энэ бүхний хариу толгойд минь ороод ирчихсэн байсан.
- Болоо юм биш үү Холмс?
- Миний тэмдэглэлд ийм хэрэг хэд хэд бий. Лорд Сент-
Саймонтой ярилцсанаар таамаглал минь улам батлагдлаа. Хэрэв
Торог санах юм бол хажуугийн, хөндлөнгийн зүйлс сүүнд орсон
ялаатай адил сүрхий санагддаг юм шүү.
- Гэвч Холмс, би ч гэсэн хажууд чинь байж таны сонссоныг л
сонссон шүү дээ.
- Тиймээ. Гэвч та надад тохиолдож байсан тэр хэргүүдийн
талаар мэдэхгүй шүү дээ. Яг үүнтэй адил хэрэг хэдэн жилийн
өмнө Абердинд гарсан. Бас нэг иймэрхүү хэрэг Франц -Пруссын
дайны дараа жил Мюнхенд гарсан юм. Харин энэ тохиолдол
бол... Аа, Лестрейд, За сайн байна уу? Тэр ширээн дээр дарс
байгаа. Хайрцганд тамхи ч бий.
Скотланд-Ярдын албам ёсны мөрдөгч богино хүрэм өмсөж,
хүзүүний ороолт зүүжээ. Нэг үүргэвч барьсан харагдана. Тэр
хариу мэндлээд сандалд сууж, Холмсын санал болгосон
тамхийг асаав.
- Та сэтгэл хангалуун биш харагдаж байх чинь. Юу болсныг
яриад байгаарай гэж Холмс хэлэв.
- Тиймээ. Сэтгэл дундуур байна. Би бүр юу ч ойлгохоо
байлаа. Энэ Сент-Саймон болон тэр хуримыг нь чөтгөр аваасай.
- Тийм үү? Та намайг бүр гайхшруулж байна шүү.
- Үүнээс ээдрээтэй хэрэгтэй таарч байсангүй. Үзүүр төгсгөл
нь олдохгүй юм даа. Өнөөдөр би өдөржин т энэлээ.
- Нилээн сүрхий норсон байх чинь?
- Тиймээ, Серпетайны ёроолыг ухаж төнхөж байгаад ирлээ.
- Ээ, бурхан минь. Яах гэж тэр вэ?
- Хатагтай Сент-Саймоны цогцсыг олох гэж.
- Трафальгар-сквер дэх усан оргилуурын ёроолыг төн хөж
үзэхээ мартаагүй биз? гээд Холмс тас тас хөхрөв.
- Трафальгар-сквер гэнэ ээ? Та юу гэх гээд байна?
- Яахав дээ, хатагтайн цогцсыг олох боломж энд ч, тэнд ч
адилхан биз дээ?
Лестрейд найз руу минь ууртай харав.
- Тэгэхлээр та энэ хэргийн учрыг олчихоо юу?
- Би дөнгөж сая сонсоод тодорхой дүгнэлт хийгээд байна.
- Нээрээ юу? Тэгвэл Серпентайн энд ямар ч хамаагүй хэрэг
үү?
- Тийм л байх гэж бодож байна.
- Тэгвэл тэр цөөрмөөс бид яахаараа ийм зүйл олдог билээ?
Тайлбарлаад өгөөч.
Тэр ингэж хэлээд үүргэвчээ нээж, хуримын торгон даашинз,
н рний тор, хос шаахай гаргаж ирсэн нь нил шавар шавхай
үү
болжээ.
- Та хар л даа. Энэ хатуухан самруудыг хазаад үз дээ гээд
Лестрейд цоо шинэ хуримын бөгж гаргаж дээр нь тавилаа.
- Тэгэхлээр эднийг та тэр цөөрмөөс гаргаж аваа юу?
- Эргийн ойролцоо хөвж явсныг нь цэцэрлэгийн ма наач олсон
байна. Хатагтай Сент-Саймоны төрөл төрөг сөд бүгдийг нь
хараад таньсан. Хувцас нь тэндээс олдсон юм чинь цогцос нь
тэр хавьд байж таарна биз дээ?
- Таны энэ сүрхий о нолоор бол алга болсон хүн бүр ийн
цогцос хувцасных нь хажууд байх ёстой юм биз дээ? Тэгээд та
хатагтай Сент-Саймоны эд зүйлсийн тус ламжтайгаар ямар
амжилтанд хүрэх гэж байна даа?
- Түүний алга болсонд хатагтай Флора холбоотойг батлах
баримт олмоор байна.
- Тийм ч амаргүй байх шүү.
- Холмс, та амьдралаас бүр тасарч орхижээ. Хэдхэн ми -
нутын дотор та хоёр том алдаа хийлээ. Харин энэ бол хатагтай
Флораг илчлэх гарцаагүй баримт шүү.
- Яаж тэр вэ?
Энэ даашинз халаастай. Халааснаас нэрийн хуудасны гэр
олдсон. Дотор нь нэг зурвас байгаа юм. Танд уншаад өгье. «Бүх
зүйл бэлэн болохоор уулзацгаая. Яаралтай гараад ир. Ф.Х.М».
Хатагтай Флора Миллар ямар нэгэн аргаар бүсгүйг гэрээс нь
гаргаж, хамсаатнуудтайгаа нийлж энэ хэргийг үйлджээ.
Хатагтай Сент-Саймоныг хууран гаргаж ирэхийн тулд
даашинзных нь халаасанд мэдэгдэлгүй шургуулсан зурвас байж
таарна.
- Сайн байна, Лестрейд. Та их сүрхий бодсон байна шүү.
Алив наад зурвасаа харуул даа.
- Үнэхээр чухал юм байна.
- За одоо итгэв үү?
- Үнэхээр чухал эд байна. Лестрейд танд баяр хүргэе гэхэд
баярласан Лестрейд ухасхийн зурвасыг харлаа.
- Энэ юу вэ? Та огт өөр тийшээ хараад байх чинь?
- Үгүй ээ, би хэрэгтэй зүг рүүгээ харж байна.
- Та чинь галзуураа юу? Наад цаасаа эргүүлээч. Нөгөө талд
нь харандаагаар бичсэн байгаа.
- Түүнд чинь гойд сонин юм алга. Б и харсан шүү дээ.
«Аравдугаар сарын дөрвөн, өрөө найман шиллинг, Өглөөний
хоол хоёр шиллинг зургаан пенсо, коктейль нэг шиллинг,
өдрийн хоол хоёр шиллинг зургаан пенсо, нэг аяга херес найман
пенсо» гэж байна. Өөр онцын юм алга.
- Та харахгүй байж магадгүй. Г эхдээ энэ тооцоо их чухал. Тэр
зурвас чухал байж болно л доо. Үгүй дээ гэхэд тэр үсгүүд.
Тэгэхлээр Лестрейд танд дахиад баяр хүргэе.
- За боллоо, цаг алдаад яах вэ. Энд галын дэргэд суугаад
дэмий чалчиж байхын оронд ажиллах хэрэгтэй гэж би бодож
байиа. Баяртай Холмс. Энэ хэргийн учрыг хэн нь түрүүлж
олохоо харъя л даа гээд тэр авчирсан хувцсаа үүрг эвчинд
хийгээд хаалга зүглэв .
- Хоёрхон үг хэлье, Лестрейд. Энэ хэргийн учрыг би танд
хэлж өгч чадна шүү. Хатагтай Сент -Саймон гэдэг бол домог.
Тийм хүн хэзээ ч байга агүй.
Лестрейд эргээд найз руу минь гунигтай харав. Тэгснээ над
руу харж, хуруугаараа духан дээрээ гурав тогшоод ихээхэн
учиртай толгой сэгсрээд гарч одлоо.
Түүнийг гармагц Холмс пальтогоо өмсөв.
- Түүний хэлсэнд үнэний хувь бий шүү. Гэрт суугаад байж
болохгүй, ажиллах хэрэгтэй. Тийм учраас Ватсон, би таныг
ганцааранг чинь үлдээлээ.
Шерлок Холмс таван цаг гучин минутад гарсан боловч би
ганцаараа удаан суусангүй. Түүнийг яваад цаг ч болоо гүй
байтал хүнсний дэлгүүрийн зарлага ирж, нилээн том хайрцаг
өглөө. Зарл ага хүүгийн хамт хайрцгийг задалвал сайхан хүйтэн
хоол гарч ирлээ. Галууны элгэн нухаш, гургуул, аалзны
шүлсэнд дарагдсан хуучны нэг шил дарс байв. Энэ бүх амттанг
ширээн дээр дэлгэж тавиад өнөөх зарлага хүү «Мянга нэгэн
шөнийн үлгэр» -т гардаг сүнс шиг гэн эт алга болов. Төлбөрийг
нь төлөөд, энэ хаягаар хүргэж өг гэсэн ажээ.
Есөн цагийн үед Хол мс урамтайхан алхалсаар орж ирлээ.
Түүний царай ширүүн төрхтэй боловч нүд нь гялал заж байгааг
хараад таамаглал нь үнэн байжээ гэдгийг би мэдлээ.
- Аа, оройн хоол бэлэн байгаа юм уу? гээд Холмс хоёр алгаа
хооронд нь үрэв.
- Та чинь зочин хүлээж байгаа юм уу? Таван хүний хоол
явуулсан байна шүү дээ.
- Тиймээ, манайхаар орж ирэх хүн байгаа шүү. Лорд Сент
Саймон ирээгүй байгаа нь хачин юм. Аа, ирж байх шиг байна.
Шатан дээр хөлий н чимээ гарлаа.
Тэр андуурсангүй. Өглөөний зочин маань нүдний шилнийхээ
оосрыг улам хүчтэй савчуулсаар орж ирэв. Язгууртан маягийн
царайд нь гайхсан, санаа зовсон янз илэрхий.
- Миний явуулсан хүн таныг гэртээ байхад чинь очсон байх
ёстой доо гэж Холмс хэлэв.
- Тиймээ, захидалдаа бичсэн б үхэн чинь намайг бүр
гайхшруулж орхилоо. Таны мэдээ тэгээд баттай юу?
- Баттай баримт бий шүү.
Лорд Сент-Саймон сандалд суун алгаараа духаа илбэв.
- Бэйстэн юу гэх бол? Гэр бүлийнх нь нэг гишүүнийг
гутаасныг тэр юу гэх бол?
- Энэ чинь цэвэр тохиолдол шүү дээ. Энд ямар нэгэн
доромжлол байгаа гэж би бодохгүй байна.
- Тэгвэл та иймэрхүү зүйлийг огт өөр талаас нь хардаг хэрэг
үү?
- Энд хэн нэгэн хүн буруутай гэж би бодохгүй байна. Тэр
хатагтай үүнээс өөрөөр байж чадаагүй байх. Ээжгүй болохоор
зөвлөж хэлэх хүнгүй байсан.
- Энэ чинь доромжлол. Олны нүдэн дээр доромжил сон хэрэг
гээд лорд хуруугаараа ширээ бөмбөрдөв.
- Гэхдээ тэр хөөрхий бүсгүй ямаршуухан байдалд ороод
байсныг та бод доо.
- Би иймэрхүү юмыг тоож үзмээргүй байна . Надтай зүй
бусаар харьцсан. Би бүр байж суух газраа олохгүй байна.
- Хүн ирэх шиг боллоо. Тиймээ, шатан дээр хөлийн чимээ
гарч байна. Хэрэв би итгүүлж чадаагүй бол өмгөө лөгч танд
итгүүлж магадгүй. Би урьчихсан юм.
Холмс хаалга нээж үл таних хатагтай, ноёнтон хоёрыг
оруулав.
- Хатагтай Фрэнсис Хей Маултон болон энэ ноёнтныг танд
танилцуулахыг зөвшөөрнө үү, лорд Сент Саймон? Маултоныг
та таних байх аа?
Шинээр ирсэн зочдыг хараад үйчлүүлэгч маань сууд лаасаа
ухасхийн бослоо. Тэрбээр хүрэмнийхээ захнаас барьж, нэр
төрөө гут аалган доромжлуулсан хүний янзтай, доошоо харан
зогсоно. Хатагтай түүнд ойртон гараа сунгасан ч зөрүүдлэн
харцаа өргөсөнгүй. Хичээнгүйлэн гуйсан харцаар ширтэж
байгаа эмэгтэй хүний өмнө тэгж байсан нь ч дээр байх л даа.
- Роберт, та уурлаад байгаа юм уу даа? Аргагүй ээ, уур лахгүй
байхын аргагүй гэдгийг чинь би ойлгож байна гэж хатагтай
хэлэв.
- Та өөрийгөө зөвтгөх хэрэггүй шүү гэж лорд ширүүн хэлэв.
- Тиймээ, би буруутай гэдгээ мэдэж байна. Явахаасаа өмнө би
тантай ярилцах хэрэгтэй байсан ч Фрэнкийг харсан тэр мөчөөс
хойш юу хийж, юу ярьж байгаагаа мэдэхээ байсан. Харин тэр
сүмийн хүндэтгэлийн тавцан гийн өмнө ухаан алдаад
уначихаагүй минь хачин.
- Манай найз бид хоёр түр гарч байвал дээр юм уу, хатагтай
гэж Холмс асуулаа.
Хэрэв миний санал шаардлагатай бол юу болсныг тэгтлээ
нууцлаад байхаа больцгооё. Европ, Америк даяараа үнэн учрыг
нь мэдэх болсон гэж ноён Маултон ярианд оролцов.
Маултон гэж чийрэг бадриун биетэй, наранд борлосон
царайтай, түргэн хөдөлгөөнтэй залуу байлаа.
-За тэгвэл би чухам юу болсныг ярья. Фрэнк бид хоёр мянга
найман зуун наян нэгэн онд, Хадат уулсын ойролцоох, аавын
минь ажиллуулдаг байсан Мак-Квайрын уурхайд анх танилцсан
юм. Хоёр биендээ ам тангараг өгсөн байсан ч аав маань маш их
алттай судал олоод түргэн баяжиж, харин Фрэнк улам ядуурсан.
Аав маань бидний гэрлэхийг зөвшөөрөхгүй, намайг Фрискод
авчирсан. Гэсэн ч Фрэнк бууж өгсөнгүй. Миний араас Фрискод
ирсэн тул бид аавд мэдэгдэлгүй уулздаг байсан. Юу ч болсон
түүнийг хүлээж, ямар ч хүний эхнэр болохгүй гэж намайг
амлахад: «Үнэхээр тийм бол яг одоо сүй тавьцга аж яагаад
болохгүй гэж. Тэгвэл би чамд итгэж, эргэж ирээд нөхөр чинь
болно» гэж Фрэнк хэлсэн. Ингээд түүний хэлснээр бүгдийг
хийж, Фрэнк аз жаргалаа эрэхээр явж, би аавтайгаа үлдсэн.
Фрэнк Монтанад байгааг хэсэг хугацааны дараа би дууллаа.
Дараа нь Аризон руу алт эрэхээр явсан байсан. Дараа нь би
түүний сургийг Нью -Мексикогоос дууллаа. Гэтэл уурхай руу
индианууд дайрсан мэдээг сониноос олж уншсан. Алуулсан
хүмүүсийн дунд Фрэнкийн нэр байгааг мэдсэн би ухаан алдаж
унаад хэдэн cap өвдөхөд аав намайг Фрискогий н бараг бүх
эмчид үзүүлсэн. Т үүнээс хойш би Фрэнкээс ямар ч сураг мэдээ
аваагүй. Түү иийг үнэхээр нас барсан гэж бодож байлаа. Гэтэл
Фрискод лорд Сент-Саймон ирж, дараа нь бид Лондон руу
явлаа. Тэгээд л хурим гэрлэлт энэ тэр болсон юм. Хоөрхий
Фрэнкийн орон зайг өөр ямар ч эр хүн нөхөж чадахгүй гэж би
бодож байсан.
Гэсэн ч лорд Сент-Саймоны эхнэр болж түүнд үнэнч байсан.
Би түүнтэй цуг сүмд очиж хүлээсэн үүргээ чадах чинээгээр
биелүүлэхийг хичээсэн. Гэтэл тэнд гэнэт эргэж хараад Фрэнк
өмнө маань сууж байхтай таарч, анхандаа хий үзэгдэл байх гэж
бодсон юм. Тэгээд дахиад эргээд хартал тэр урьдын адил
суусаар л байлаа. Би яагаад ухаан алдаж уначихаагүйгээ бодоод
гайхдаг юм. Яах ч учраа олохгүй болсон доо. Цаасны өөдөс дээр
ямар нэгэн юм яаран бичиж байхыг нь би харлаа. Хажуугаар нь
өнгөрөх дөө би барьж явсан цэцгээ унагасанд тэр авч өгөхдөө
зурвасаа надад өгсөн. «Намайг дохио өгмөгц гараад ирээрэй»
гэж бичсэнийг нь уншаад түүний хүссэнээр хийхээс өөр ямар ч
арга байгаагүй.
Гэртээ ирээд Фрэнкийг өмнө нь мэддэг байс ан зарцдаа
бүгдийг ярьсан. Хэнд ч юу ч бүү хэл, надад хэрэг болох зарим
нэг зүйлсийг бэлэн болго гэж би түүнд тушаасан юм. Лорд
Сент-Саймонд би хэлэх ёстой байсан ч чухал зочид болон
ээжийнх нь дэргэд ямар ч боломж байгаагүй. Тэгээд л ямар ч
байсан оргоё, дараа учрыг нь хэлье дээ гэж шийдсэн. Ширээнд
сууж байгаад босож цонхоор харвал Фрэнк над руу дохичихоод
цэцэрлэг рүү алхсан. Би хоолны өрөөнөөс гарч пальтогоо аваад
түүний араас явсан юм.
Гадаа нэг эмэгтэй надтай тааралдаад лорд Сент- Саймоны
талаар баахан юм яриад л байсан. Би тоож сонсоогүй боловч
лорд тэр хоёр өмнө нь ямар нэг харилцаа тай байсныг ойлгосон ч
тэр эмэгтэйгээс арайхийж салаад Фрэнк дээр очиж, сүйх т эргэнд
суугаад Гордон-сквер рүү явцгаасан даа. Фрэнк индианы апача
омгийнхонд олз- логдож байгаад оргож, Фрискод ирмэгцээ
намайг Англи руу явсныг мэдээд араас иржээ. Тэгээд яг хурим
хийх тэр өдөр намайг олсон байна лээ.
- Хуримын талаар болон хаана, ямар сүмд болохыг би
сониноос уншиж мэдсэн ч сүйт бүсгүйн хаяг байхгүй байсан .
Дараа нь бид яахаа ярилцсан. Бүгдийг үнэнээр нь хэл гэж
Фрэнк шаардаж байсан ч би маш их ичиж, дахиад тэр хүмүүстэй
хэзээ ч уулзахгүй, зөвхөн амьд байгаагаа аав даа дуулгана гэж
бодоод сураггүй алга болохоор шийдсэн юм. Хуримын зочид,
лорд намайг эргэж ирэхийг хичнээн их хүлээж байгааг бодоод
айдас минь хүрч байсан. Тэгээд Фрэнк миний хуримын
даашинз, бөгж, малгай зэргийг авч яваад хэн ч олохооргүй тийм
газарт аваачиж нуухаар болсон. Хэрэв ноён Холмс өнөөдөр
манайд очоогүй бол бид маргааш Парис явах ёстой байсан. Тэр
биднийг яаж олсныг би ерөөсөө ойлгохгүй байгаа. Миний
буруу, харин Фрэнкийн бодол зөв байсан ч хэрэв ингэж нуугдах
юм бол та нар өөрсөддөө гай тар ина гэж энэ хүн их сайн
ойлгуулсан юм. Тэгээд лорд Сент-Саймонтой уулзах боломж
олгоно гэсэн учраас бид хүр ээд ирлээ. Танд таагүй явдал
учруулж, сэтгэл санааг чинь үймүүлсэндээ би маш их харамсаж
байна. Роберт, одоо та бүгдийг мэдлээ. Гэхдээ та миний талаар
муугаар битгий бодоорой.
Лорд Сент-Саймон энэ бүх яриаг хөмсгөө атируулан, уруулаа
тас жимийн сонслоо.
- Намайг өршөөгөөрэй, өөрт хамаатай хамгийн нан дин
асуудлаа гадны хүний дэргэд ярих нь миний зан биш гэж тэр
хэлэв.
- Тэгэхлээр та намайг уучлахгүй юм уу? Сүүлчийн удаа гарыг
минь барихгүй юу?
- Яалаа гэж дээ. Танд сайхан байгаа бол барилгүй яах вэ гээд
гараа дургүйхэн сунгав.
- Таныг бидэнтэй хамт оройн хоол иднэ байх гэж бодсон юм
хэмээн Холмсыг өгүүлэхэд:
- Та нар надаас дэндүү их зүйл шаардаж байна шүү. Нөхцөл
байдалтайгаа эвлэрэх хэрэгтэй ч гэсэн болж өн гөрсөн явдалд
баярлаад үлдэх гэж үү? Үдшийг сайхан өнгөрүүлэхийг та
бүхэнд хүсье гэж лорд ихэмсгээр өгүүлж бүгдэд мэхийн ёслоод
гарч одов.
- Харин та нар бидэнтэй үлдэнэ биз дээ? Би бол хаант засгийн
хэрэггүй гэдэг үзл ийг, бас сайдуудын алдааг тэвчдэггүй, англи -
америк хоёр улс нэг далбаан доор нэгдэх тэр цагийг үр хүүхэд
минь үзээ сэй гэж мөрөөддөг учраас америк хүнтэй уулзахад
сайхан байдаг юм, ноён Маултон гэж Шерлок Холмс хэлэв.
Зочдыг явсан хойно Холмс:
- Сонин л тохиолдол боллоо. Өнгөц харахад тайлбар лахын
аргагүй мэт баримтууд өөр тохиолдолд их амархан
тайлбарлагддаг гэдгийг харуулж байна. Залуу хатагтайн
ярьснаас илүү эгэл жирийн үнэн гэж юу байх билээ? Скотланд -
Ярдын ноён Лестрейд шиг бодсон бол юун нь сонирхолтой байх
вэ.
- Тэгэхлээр таны таамаглал бүр эхнээсээ зөв байжээ?
- Сүйт бүсгүй хуримлахыг өөрөө зөвшөөрсөн, дараа нь үүндээ
харамссан нь анхнаасаа надад тодорхой байлаа. Энэ хооронд
түүнд эргэлзээ төрүүлэх ямар нэгэн үйл явдал болсон нь
илэрхий шүү дээ. Юу байж таарах вэ?
Нөхөр нь үргэлж хажуу д нь байсан болохоор хэн нэгэнтэй
гадуур уулзах аргагүй. Хэн нэгэн хүнтэй тааралдсан юм болов
уу? Хэрэв тийм бол америк хүн л байж таарна. Англид ирээд
удаагүй болохоор түүнийг тэгтлээ өөртөө татах хүн байхгүй.
Өөрөөр хэлвэл гэрээсээ гарч хамаг төлөвлөгөөгөө өөрчлөхөд
хүргэх хүн энд л лав байж таарахгүй. Тийм болохоор америк
хүнтэй уулзсан байх гэж таасан. Тэгвэл тэр америк хүн хэн
байж таарах вэ? Нөхөр нь юмуу эсвэл хайртай залуу нь байх
магадлалтай. Бүсгүйн идэр нас ихээхэн хатуу ширүүн байгаль,
эрчүүдийн дунд өнгөрсөн шүү дээ. Энэ бүхнийг лорд Сент -
Саймон надад хэлсэн. Харин сүмд байсан эрэгтэйн талаар
ярихаар нь би цэцгээ унагана гэдэг зурвас дамжуулах хамгийн
шилдэг арга гэж ойлгосон доо. «Бусдын газрыг булаан авах»
гэсэн хэллэгийн талаар дуулмагц бүх зүйл тодорхой болсон
шүү.
- Та тэднийг яаж олоо вэ?
Энэ нилээн түвэгтэй байсан ч манай н өхөр Лестрейд өөрөө ч
мэдэлгүй их үнэтэй мэдээлэл өгсөн л дөө. Тэр товчилсон үсгүүд
бас чухал байсан. Тийм үсгээр эхэлсэн нэртэй хүн Лондон гийн
хамгийн шилдэг зочид буудлуудын нэгэнд буусан эсэхийг
мэдэх нь чухал байлаа. Нортумберленд-авенюгийн хоёр дахь
зочид буудалд ороод зочдынх нь нэрсийг харахад Америкаас
ирсэн Фрэнк X. Маултон гэдэг хүн буусан, бас өнөөх тооцооны
бичиг дээр байсан тоонуудыг ч харсан. Байр хоолныхоо
төл бөрийн нэхэмжлэлий г Гордон-сквер, хоёр зуун хорин зургаа
гэсэн хаягаар явуулахыг хүс сэн болохоор тэнд нь очоод залуу
хосуудыг олж уулзан, эцэг ёсны зөвлөгөө өгсөн юм. Учир
явдлаа хүмүүст, ялангуяа лорд Сент-Саймонд ярьж ойлгуулвал
өөрсдөд нь ашигтайг хэлсэн. Тэгээд тэднийг нааш нь урьж,
лордтой уулзуулна гэж амалсан юм. Миний бодсоноор л бүх
зүйл болж өнгөрснийг та мэдэж байгаа шүү дээ.
- Гэхдээ үр дүн нь гайхалтай байсан шүү. Харин лорд жаахан
дурамжхан байсан гэхэд минь Холмс:
- Ватсон минь дээ, та ч гэсэн тийм найрсаг байгаагүй шүү.
Баахан эргүүлж, уулзаж учирч байгаад хурим хийснийхээ дараа
ганцаараа хаягдаж үлдэх тийм сайхан биш байж таарна. Та бид
хоёр лордод хүндэтгэлтэй хандаж, түүнийх шиг байдалд хэзээ ч
орохгүйг л бодох ёстой. Алив наад хийлээ аваад өгөөч. Та бид
хоёрт намрын энэ харанхуй үдшийг хэрхэн өнгөрөөх вэ гэдэг
асуулт л үлдлээ гээд инээмсэглэв.
БИНДЭРЬЯА ЭРДЭНИЙН ТИТЭМ
- Холмс, хараач. Нэг галзуу амьтан гүйж явна. Ойр дот ныхон
нь ийм хүнийг яагаад ганцааранг нь гаргадгийг би ойлгохгүй
байна.
Би өрөөнийхөө хүнхгэр цонхны өмнө зогсоод до ошоо Бейкер-
стритийг харж байлаа. Холмс залхуутайхан босож ард минь
ирээд гараа халаадныхаа халаасанд хийн цонхоор харав.
Хоёрдугаар сарын цэлмэг өглөө байсан болохоор өчиг дөрхөн
орсон цас зузаан давхарга болон тогтож, өвлийн нарны туяанд
гялалзан, гудамжны голоор цас заваан хүрэн шалбааг болон
хувирсан байхад замын хажуу талаар дөнгөж орсон юм шиг цав
цагаан хэвээрээ байлаа. Явган замуудыг цэвэрлэсэн ч гэсэн их
хальтаргаатай болохоор гадаа ердийнхөөс цөөхөн хүнтэй ажээ.
Газар доорх өртөөнөөс манай байшин руу ирж яваа хүний
этгээд хачин байдал анхаарлыг минь татав.
Өндөр иуруутай, эрч хүчтэй, өргөн царайтай, анхаа рал татахуйц
галбиртай тавь орчим насны эр байв. Баян чинээлэг хүний
дүртэй хувцаслаж ээ. Гялалзсан бортгон малгай, ү нэтэй эдээр
хийсэи урт хар хүрэмтэй, сайн оёдолчин ураа гаргаж оёсон
бололтой цайвар саарал өмд тэй сүрхий хүн харагдавч
шийдэмгий байдал нь гадаад төрх болон хувцастайга а
зохицохгүй байв. Тэбрээр бие ийн хүчний дасгал хийж сураагүй
хүний адил үе үе тэнц вэр алдаж, хоёр гараа гозолзуулан гүйж
явна. Царай нь барайж, ямар нэг юманд зовж түгшсэн шинжтэй
харагдав.
- Юу болсон юм бол? Аль нэг айл эрж яваа бололтой гэхэд
минь Холмс:
- Тэр наашаа л яарч яваа байх гээд гараа арчив.
- Наашаа гэнэ ээ?
- Тиймээ. Надтай зөвлөлдөх гэсэн бололтой. Царайг нь
харахгүй юу. За би зөв тааж уу? үгүй юү?
Энэ үед өнөөх үл тан их хүн хүндээр амьсгаадсаар ма най
хаалгыг чиглэн ирж, хонхноос угзран чимээ өгөөд дотогшоо
орлоо.
гэж цэгцлэн байгаа бололтой дохиж занган байхад нүдэнд нь
үнэхээр хүнд уй гашуу илрэхийг харсан бидний тоглоом
шоглоом хийх бодол тэр дороо замхран алга болж, харин ч
харамсан санаа зовох сэтгэл төрлөө. Эхлээд тэр ганц ч үг хэлж
чадсангүй галзуурахдаа тулсан хүн шиг толгойгоо базлан хойш
урагшаа холхиж байснаа гэнэтхэн ухасхийж очоод хана мөргөв.
Бид түүнийг сандран барьж өрөөний голд авчрахад Хо лмс
зөөлөн сандалд суулгаад өөдөөс нь харан сууж, мөрийг нь
алгадан тайвшруулах санаатай:
Танд ямар нэгэн таагүй явдал тохиолдсон болохоор зөвлөгөө
авах гэж над дээр ирээ юү? Их хурдан явснаас болж амьсгаадаж
орхижээ дээ. За одоо тайвшир. Биеэ барь. Таны хэлэхийг би
баяртайгаар сонсох болно. Амьсгаагаа дарж, сэтгэл хөдлөлөө
номхотгохын тулд түүнд минут орчим хугацаа шаардагдав.
Эцэст нь тэр алчуур гаргаж духныхаа хөлсийг арчаад
шийдэмгий янзтай уруулаа жимийж, бидэн рүү эргэж:
- Та нар намайг галзуу хүн гэж б одсон байлгүй? гэхэд Холмс:
- Үгүй ээ. Яалаа гэж дээ.
- Бурхан харж байгаа. Ёстой санаанд оромгүй гэнэ тийн,
аймаар юм болоод би галзуурах шахаад байна. Элдэв юм хүн
бүхэнд тулгардаг шүү дээ. Гэтэл аль аль нь зэрэг давхцаад
байна. Гэхдээ бүр аймшигтай хэрэг гар аад байнаа. Түүнээс
гадна зөвхөн надад хамаатай биш. Энэ хүнд байдлаас гарах
аргыг яаралтай олохгүй бол зөвхөн би ч биш Английн хамгийн
алдартай нэг хүн бас балрах гээд байна.
- Тайвшир даа. Та өөрөө хэн бэ? Чухам юу болоод байгаагаа
ярьж өгөөч гэж Холмсыг х элэхэд тэр:
- Нэрийг минь та нар мэдэх байх даа. Намайг Александр
Холдер гэдэг. Треднидл-стрит гудамжинд байдаг «Холдер
Стивенсон хоёр» гэдэг банкны компаниас явна.
Бид үнэхээр мэдэх нэр байлаа. Лондонд хоёрдугаарт орох
банкны компанийн ахлах ажилтан, манай нийслэлийн нэр
алдартай хүмүүсийн нэг түүнийг хэцүү байдалд оруулдаг юу
байдаг билээ? Энэ асуултын хариуг бид тэсэж ядан хүлээж
байв. Холдер ихээхэн хүч гаргаж биеэ эзэмдээд яриандаа эргэж
орлоо.
Ганц ч минут алдаж болохгүйг би ойлгож байнаа. Цагдаагийн
байцаагч тан дээр оч гэж зөвлөхөор нь би наашаа шууд ирлээ.
Газар доогуур, метрогоор Бейкер- стрит хүрээд, тэндээсээ нааш
явган таваргаж ирсэн минь энэ шүү дээ. Гадаа их цастай байгаа
болохоор сүйх тэрэг их удаан явдаг. Б и угаасаа хөдөлгөөн
багатай болоод ингэтлээ амьсгаадаж байгаа юм. Харин одоо
гайгүй боллоо. Тэгэхлээр би болсон явдлыг бүгдийг товч
тодорхой ярихыг хичээе.
Хөрөнгө мөнгөө хир амжилттай эргүүл эх болон
үйлчлүүлэгчийн хүрээгээ хэрхэн тэлж өргөжүүлж чадахаас
банкны ажлын амжилт шалтгаалдгийг та бүхэн мэдэж байгаа
шүү дээ. Хөрөнгө мөнгөө ашигтай зүйлд зарцуулах нэг хэлбэр
бол их мөнгийг барьцаатайгаар зээлдүүлэх. Сүүлийн үед бид
энэ талаар амжилттай ажилласан л даа. Үнэтэй уран зураг, гэр
бүлийн номын сан, үнэт зүйлсээр нь барьцаалан бид ихээхэн
нэр хүндтэй олон хүнд зээл өгдөг болсон.
Өчигдөр өглөө банкин дээр өрөөндөө байж байтал
ажилтнуудын маань нэг нь нэрийн хуудас авчирч өглөө. Тэр хүн
бол... нэг тийм алдартай хүндтэй эрхэм байсан. Одоо би нэрийг
нь хэлээд яахав. Английн хамгийн нэр хүндтэй, ө ндөр хэргэм
зэрэгтэй, дэлхий даяараа мэддэг болсон тийм хүн. Ороод
ирэхээр нь би балмагдаж ирсэнд нь их талархаж байгаагаа хэлэх
гэтэл тэр яриаг минь тасалж, өөрт нь учраад байгаа нэг таагүй
явдлыг түргэхэн зохицуулмаар байна гэлээ.
«Ноён Холдер, таныг зээл өгдөг гэж би мэднэ».
«Тиймээ. Манай компани найдвартай барьцаатайгаар зээл
өгдөг л дөө».
«Надад тавин мянгап фунт стерлинг яаралтай хэрэгтэй болоод
байма. Ийм хэмжээний мөнгийг би най з нөхдөөсөө зээлж болно
л доо. Гэхдээ би үүнийг албан шугамаар шийдмээр байна.
Заавал өөрөө зохицуулах шаардлагатай болоод. Миний
зиндааны хүн ийм юманд бусад хүнийг оролцуулна гэдэг эвгүйг
та ойлгож байгаа байлгүй».
«Та ямар хугацаагаар зээлэх юм бэ?»
«Ирэх даваа гарагт би нилээн мөнгө эргүүлж авах ёстой.
Таны зээлийг ямар ч хүүтэй байсан би төлж чадна. Харин
мөнгийг одоо шууд авах шаардлагатай байна л даа».
«Би өөрийнхөө хөрөнгөнөөсөө бол танд үг дуугүй л
зээлдүүлмээр байна. Харин энэ их мөнгө болохоор ком паний
өмнөөс хийх шаа рдлагатай. Түншдээ шударга хандах нь наад
захын шаардлага болохоор би ажил хэргийн шинжтэй
урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авах хэрэгтэй байдаг юм».
«Тэгэлгүй яах вэ гээд авч орж ирээд сандлынхаа хөлд тавьсан
байсан цүнхээ уудалж:
«Та алдарт биндэрьяа эрдэнийн титэмний талаар дуулсан
байлгүй?».
«Тиймээ. Дуулсан. Манай үндэсний бахархал болсон зүйл
шүү дээ».
«Яг үнэн». Тэр хар хилэн дөрвөлжин гэрийг нээхэд уран
дархны урлагийн аугаа гайхамшиг болсон эдлэл улаан хилэн
дэвсгэр дээр гялалзаж харагдав.
«Энэ титэмд гучин есөн том биндэрьяа орсон. Алтан
хүрээний х нь үнэ цэ нэ хэмжээлшгүй шүү. Хамгийн ба гаар
бодоход, одоо надад шаардлагатай байгаа мөнг өнөөс хоёр дахин
илүү үнэтэй. Би энэ титмийг барьцаа болгож үлдээхэд бэлэн
байна».
Би түүнийг гартаа авч үзээд жаахан эргэлзсэн харцаар зочин
руугаа харлаа.
«Та үнэнд нь эргэлзээд байна уу даа?» гэж тэр асуулаа.
«Өө, яалаа гэж дээ. Харин эргэлзэж байгаа зүйл гэ вэл...»
«Үүнийг энд, танайд үлдээж болох юм уу гэж үү? Та санаа
зовох хэрэггүй. Дөрвөн өдрийн дараа титмээ эр гүүлж авч
чадахгүй бай сан бол надад тийм бодол төрөх гүй байсан. Зүгээр
л ажил хэргийн, ёс төдий юм шүү дээ. Харин та барьцаалж
байгаа юманд маань сэтгэл хангалуун байна уу?»
«Бүрэн хангалуун байна».
«Ноён Холдер, миний энэ үйлдэл бол танд гүн их ит гэж
байгаагийн тэмдэг гэдгийг ойлгож байгаа биз дээ? Таныг, даруу
занг тань мэдэх болохоор титэмний талаар хэн нэгэнд ам
алдахгүй гэж бодож байна. Та дээд зэргээр хамгаалж байдаг юм
шүү. Өчүүхэн л гэмтэх гэмтэх юм бол бөөн хэрэг мандана.
Хулгайд алдсанаас өөрцгүй. Дэлхий дээр үүнээс өөр ийм
биндэрьяа байдаггүй боло хоор хэрэв нэг ширхэг нь л алдагдвал
нөхөх арга байхгүй. Гэхдээ би танд итгэж байгаа болохоор
санаа амар үлдээж байна. Нэг дэх өдрийн өглөө ирж авнаа».
Зочин маань их яарч байгааг хараад би цааш нь олон юм
ярьсангүй, ажилтнаа дуудан ирүүлж, мянгатын тавин дэвсгэрт
тоолж өгөхийг тушаасан юм.
Ганцаараа үлдээд, шир ээн дээр минь байгаа үнэт эрдэ нийг
харж суухдаа ямар их хариуцлага морөн дээр минь бууж
ирснийг бодож байлаа. Тэр титэм үндэсний бахар хал болохоор
хэрвээ алдагдвал ямар ноцтой шуугиан дэгдэхийг би төсөөлж
байв. Ийм юмтай холбогдсондоо харамсах сэтгэл төрсөн боловч
нэгэнт оройтжээ. Одоо юуг нь өөрчлөх билээ дээ. Би титмийг
хувийн сейфэндээ хийж цоожлоод ажилдаа орлоо.
Орой болж ажил тарах үед «Тийм үнэ цэнэтэй эдийг банкин
дээр үлдээх го омой хэрэг. Сейф эвдсэн тохиолдол зөндөө л
байдаг. Миний сейфийг ч гэсэн эвдчихвэл яана. Тэгвэл би ямар
аймшигтай байдалд орох бол?» гэж бодоод титмийг өөртөө
хадгалахаар шийдсэн юм. Сүйх тэрэг дуудаж ирүүлээд гэр
лүүгээ явлаа. Халаасандаа өнөөх титмийг хийсэн бай лаа. Тэгээд
гэртээ хүрч, унтла гын өрөөтэй минь залга а ажлын өрөөндөа
хадгалах хүрт лээ санаа минь амарсангүй.
Харин одоо гэрт минь байдаг хүмүүсийг товчхон
танилцуулъя.
 Ноён Холмс, асуудал ямар байгааг гүйцэд мэдээсэй гэж хүсэж
байна. Манай адуучин, зарц хоёр өглө ө ирээд орой буцдаг
болохоор тэдний тухай ярихгүй орхиж болно. Олон жил
ажилласан гурван үйлчлэгч байгаа. Тэд үнэнч, шударга
журамтай улс болохоор өчүүхэн ч эргэлзээ байхгүй. Харин
дөрөв дэх үйлчлэгч Люси Парр манайд ирээд хэдхэн cap болж
байгаа хүн. Ажлаа сайн хийдэг бас их сайн тодорхойлолтой
ирсэн л дээ. Люси сайхан бүсгүй болохоор түүнийг шүтэн
бишрэгч гэх хүмүүс манай гадуур эргэлдэцгээгээд байдаг юм.
Надад таалагддаггүй цорын ганц зүйл бол тэр. Гэхдээ би
түүнийг бүх талаар журамтай бүсгүй гэж боддог.
Зарц үйлчлэгч нар гэвэл ингээд гүйцээ. Харим яг манай
хөршүүд гэвэл нэг их олон хү н байхгүй. Би эхнэргүй хүн,
гэхдээ Артур гэдэг ганц хүүтэй. Харамсалтай нь тэр хамаг
итгэл найдварыг минь баллаж орхисон. Би өөрөө буруутайгаа
ойлгож байна. Хүүхдээ хэтэрхий эрхлүүлсэн гэж хүмүүс
ярьцгаадаг нь ортой. Эхнэрээ нас барахад элгийг минь дэвтээх
цорын ганц хүн бол хүү минь гэж ойлгосон юм. Хүссэн
бүхнийг нь биелүүлж, хэрэгтэй бүхнээр нь хангадаг байлаа.
Хэрвээ би түүнд жаахан ч гэсэн хатуу хандсан бол хоёуланд
минь дээр байх байж дээ. Гэтэл тэр үед би өөрөөр бодож байж.
Артур хүү маань хэзээ нэгэн цагт ажил хэргийг минь авч
үргэлжлүүлээсэй гэсэн бодол миний цорын ганц мөрөөдөл
байсан юм. Гэтэл тэр үүнд огт сонирхолгүй, өөрийн дураар
загнадаг, хэний ч үгэнд ордоггүй, үнэнийг хэлэхэд би түүнд их
мөнгө даатган найдаж болохгүй бай жээ. Хар залуугаараа ихэс
дээдсийн хүрээлэлд орж, баян чинээлэг, үрэлгэн хүмүүстэй
нөхөрлөж эхлэв. Мөрийтэй тоглоомд дурлан мөнгийг гарынхаа
салаагаар урсгаж орхидог байлаа. Морины уралдаанд бооцоо
тавьж байна гээд баахан мөнгө алдан а. Тэгсэн мөртлөө
халаасны мөнгө гэж их мөнгө надаас нэхдэг ч алдаж хожигдсон
өрөө тө лөхөд нь мөнгө хэрэгтэй байдаг байжээ. Үнэндээ Артур
маань тэр нөхдөөсөө са лах гэж хэдэн удаа оролдсон боловч найз
нь гэх Джордж Бэрнвелл гэдэг хүн эргүүлээд буруу зам руу
татаж оруулсан юм.
Артур түүнийг үе үе гэртээ дагуулж ирдэг ба йсан болохоор би
сайн мэдэж байна. Би хүртэл түүний үг ярианд автах гээд
байсныг бодвол хүү минь уруу татагдах нь аргагүй шүү дээ.
Уулзсан хүн болгонд сайх ан сэтгэгдэл төрүүлдэг, тэгээд их
аятайхан төрхтэй хүн байсан юм. Түүний ихэмсэг зан, биеэ
тоосон сэтгэл, үзэл бодолд итгэж болохгүй хүн байсан юм.
Зөвхөн би ч тэгж бодож байгаагүй, надаас гадна Мэри ч эмэгтэй
хүний нарийн мэдрэмжээр тэгж боддог байжээ.
Мэри гэдэг манай ач л даа. Таван жилийн өмнө ах маань нас
барахад би өөр дээрээ авсан юм. Тэр цагаас хойш төрсөн охин
шиг минь байдаг. Мэри их найрсаг, зөөлөн сэтгэлтэй, эелдэг
даруу зантайн дээр үнэхээр сайн эзэгтэй, манай гэрийн нар
болж байдаг юм. Баруун гар минь гэсэн үг. Түүнгүй бол яах
байсан бол доо гэж заримдаа боддог. Гэтэл Мэри нэг л зүйл
дээр миний эсрэг байгаа юм. Артур маань түүнд сэтгэлтэй болж
эхнэр минь болооч гэж хоёр ч удаа гуйжээ. Гэтэл Мэри
татгалзсан байна. Хүүг маань зөв замд оруулж чада х хүн хэрвээ
байдаг бол тэр нь Мэри гэж би бодож байтал үгүй, бүх зүйл
хэтэрхий оройтжээ.
Ингээд ноён Холмс та манайд байгаа хүмүүсийн талаар
мэдэж авлаа. Би яриагаа цааш нь үргэлжлүүлэх үү?
Үдийн хоолны дараахан, тэр орой зочны өрөөндөө суугаад
кофе ууж байх зуур би өнөөх эрдэнэ манайд байгаа гэж Мэри,
Артур хоёрт ярьсан юм. Мэдээж би үйлчлүүлэгчийнхээ нэрийг
хэлээгүй л дээ. Бидэнд кофе авчирч өгсөн Люси Парр өрөөнөөс
гарчихсан байлаа. Гэтэл Мэри, Артур хоёр их сонирхож,
түүнийг үзье гэсэн боловч би хэрэгг үй гэлээ.
«Та түүнийг хаана хадгалсан юм бэ?» гэж Артурыг асуухад
би:
 «Өрөөндөө, бичгийн ширээнд».
«Өнөө шөнө манайд дээрэмчид ирэхгүй байх гэж найдъя».
«Би ширээгээ цоожилчихсон» гэхэд минь Артур:
«Шал дэмий юм. Түүнд чинь ямар ч түлхүүр таарна шүү дээ.
Би жаахан байхдаа хоолны шүүгээний түлхүүрээр онгойлгодог
байсан юм»гэсэн.
Тэр үе үе дэмий юм ярьдаг байсан болохоор би үгийг нь
тоосонгүй. Кофе ууж дуусахад Артур баргар царайлан өрөөнд
минь орж ирэв.
«Аав аа, сонсооч. Та надад хоёр зуун фунт зээлүүлээч».
«Үгүй ээ. Чамайг би мөнгөнд хэтэрхий дураар чинь тавьжээ».
«Та үргэлж өгөөмөр байсан шүү дээ. Надад мөнгө үнэ хээр их
хэрэгтэй байна. Би клубт орох аргагүй болоод байна шүү дээ».
«Тэр тусмаа сайн».
«Намайг шударга биш хүн гэнэ шүү дээ. Би тийм шив шигтэй
байдалд ормооргүй байна. Ямар нэг аргаар мөнгө олох хэрэгтэй.
Хэрвээ та өгөхгүй бол би өөр арга олно оо».
Сүүлийн ганцхан сарын дотор надаас гурван ч удаа тэгж
мөнгө гуйсан болохоор би уурлаж:
«Ганц ч зоос өгөхгүй» гэж хашгирахад тэр нэг ч үг хэлэлгүй
өрөөнөө с гарсны дараа би шүүгээгээ онгойлгож өнөөх титэм
байрандаа байгаа эсэхийг шалгаж үзээд дахин цоожлов. Дараа
нь өрөөнүүдээр тойрч, бүх зүйл хэвийн эсэхийг шалгаж үзлээ.
Уул нь энэ ажлыг Мэри хийдэг байсан юм. Харин тэр өдөр би
өөрөө бүгдийг шалгаж үзэх гэс эн юм л даа. Шатаар бууж яваад
зочны өрөөний цонх хааж байсан ач охинтойгоо тааралдав.
«Аав аа, та Люсиг явж болно гэсэн юм уу?»
Мэри жаахан түгшсэн юм шиг санагдав.
«Үгүй ээ, би тэгж хэлээгүй».
«Тэр дөнгөж саяхан а рын хаалгаар гарсан. Хэн нэгэнтэй
уулзах гээд арын хаалга руу явсан байх. Энэ бүхнийг одоо
зогсоох цаг болсон баймаар юм».
«Маргааш түүнтэй я рих хэрэгтэй. Хэрвээ хүсэж бай вал би
өөрөө хэлэх үү? Чи бүгдийг сайн шалгасан биз дээ? Бүгд
цоожтой юу?»
«Тиймээ, аав аа».
«За тэгвэл явж унт даа, охин минь» гээд би түүнийг үнсээд
өрөөндөө орж удалгүй унтсан.
Би хэрэг явдалд хамаатай байж болох бүхнийг ярих гэж
оролдож байна шүү, ноён Холмс. Хэрвээ тодорхойгүй зүйл
байвал асуугаарай.
- Үгүй дээ. Та тодорхой ярьж байна.
- Түрүүнээс хойш ярих гээд байсан тэр зүйлд ээ оръё. Би тийм
ч бө унтдаг хүн биш. Тэгээд ч санаа зовоод байсан болохоор
х
тэр шөнө сайн унтаагүй. Шөнийн хоёр цагийн үед зөөлөн чимээ
сонсоод сэрлээ. Юу болоод байгааг сэхээрч амжихаас минь
өмнө тэр чимээ намдав. Хэн нэгэн этгээд болгоомжтойгоор
цонх хааж байгаа юм шиг санагдав. Би чих тавиад чагнаж
байтал унтлагын өрөөний хажуугийн өрөөнд хөнгөхөн алхаа
сонсогдсонд би сандран хаалганы завсраар шагайлаа.
 «Артур, хөгийн амьтан минь. Хулгайч болоо юу? Титэмд гар
хүрч яаж зүрхлээ вэ?»
Хийн дэнлүүний гэрли йг багасгасан байсан ч би хөөр хий
хүүгээ олж харав. Тэр дан өмд, цамцтайгаа дэнлүүний дэргэд
зогсоод, гартаа өнөөх титмийг барьжээ. Нугалах гэж байгаа юм
уу эсвэл эвдэх гэж байгаа юм шиг надад санагдав. Дууг минь
сонсоод Артур титмийг алдан над руу эргэхэд царай нь үхсэн
хүнийх шиг цонхийжээ. Би ч эрдэнээ шүүрэн авч үзвэл гурван
ширхэг биндэрьяа эрдэнэ шигтгэсэн нэг алтан шүд нь алга байв.
«Өөдгүй амьтан. Ий м эдийг эвдэнэ гэнэ ээ? Чи нэр нүүрийг
минь гутаалаа. Хулгайлсан чулуунууд чинь хаана байна?» гэж
уурлахад Артур:
«Хулгайлсан гэв үү?» гэж бувтнав.
«Тиймээ. Хулгайлсан. Чи бол хулгайч» гээд би мөрнөөс
зууран сэгсчив.
«Үгүй ээ. Юу ч алга болох ёсгүй дээ. Юу ч алга болох ёсгүй»
гэж хүү маань үглэлээ.
«Гурван чулуу дутуу байна. Хаана байна тэд. Чи хулгай
хийгээд зогсохгүй бас худалч болоо юу? Чамайг салгаж авах
гэж байсныг чинь би харсан шүү.»
«За боллоо. Одоо хангалттай. Таны доромжлолыг цаашид
тэвчих чадал алга. Надаас юу ч олж сонсохгүй. Өглөө би энэ
гэрээс чинь яваад, өөрөө амьдралаа аргална».
«Чи миний гэрээс зөвхөн цагдаа дагуултай гарна шүү. Би
бүгдийг мэдмээр байна» гэж хашгичихад хүү маань:
«Үгүй ээ. Би ганц ч үг хэлэхгүй. Хэрвээ цагдаа дуудах
шаардлагатай бол дуудахгүй юу».
Гэрт байсан бүх хүнийг сэртэл нь хашгирчэ э би. Хамгийн
түрүүнд Мэри гүйж ирлээ. Өнөөх титэм, арга нь барагдсан
янзтай Артур хоёрыг хараад тэр муужран ухаан алдаж уналаа.
Би цагдаа дуудаад ир гэж үйлчлэгчээ явуу лав. Байцаагч, цагдаа
хоёрыг ирэхэд Артур гараа цээжиндээ зөрүүлэн байж надаас:
«Та үнэхээр намайг хулгайч гэж бодоод байна у у?» гэхэд нь би:
Титэм бол манай үндэсний үнэт зүйл болохоор энд хувийн
харилцаа хамаа байхгүй. Бүгдийг хуулийн дагуу шийдүүлнэ»
гэсэн.
«Гэхдээ намайг арай баривчлуулахгүй юм байгаа биз дээ?
Хэн хэнийхээ сэтгэлийг бодож байшингаас түр га раад ирэхийг
зөвшөө рөөч дээ» гэхэд нь би:
«Чамайг зугтааг гээд үү? Эсвэл хулгайлсан зүйлээ сайн
нуугаад ирэг гэж тэр үү?»
Би хичнээн аймшигтай байдалд ороод байгаагаа мэдэж байсан
учраас зөвхөн миний нэр биш түүнээс илүү чухал хүний нэр
төрийн асуудал хөндөгдөөд байгааг ойлг уулах гэж хичээлээ.
Хэрвээ алга болсон гурван чулуу хаана байгааг хэлэх юм бол
энэ бүхнээс сэргийлж болно гэж хэллээ.
«Чи ойлгох хэрэгтэй. Чи бол үйлдэл дээрээ баригдсан. Үнэнээ
хэлвэл хүлээх хариуцлага чинь хөнгөрнө. Харин эрдэнийн
чулуунуудыг гаргаад өгч ихвөл чамайг өршөөж болно» гэхэд
минь Артур:
«Наад өршөөлөө хэрэгтэй хүнд нь зориулан хадгалж бай»
хэмээн зөрүүдлэв.
Тэр маш их уурлаж байгааг хараад цааш яриад байх хэрэггүйг
би ойлголоо. Мөрдөн байцаагч дуудах ганцхан зам үлдсэн
байлаа.
Цагдаагийнхан Артурыг бас өрөөг нь яаралтай нэгжсэн
боловч юу ч олсонгүй. Хичнээн сүрдүүлж айлгаад ч зөрүүд
залуу ганц үг хэлсэнгүй. Өнөө өглөө түүнийг шорон руу аваад
явсан. Харин би шаардлагатай ёс журмын асуудлыг
зохицуулчихаад наашаа ирлээ. Энэ явдлын учрыг олж өгөөч
гэж би танаас хүсэж байна. Хичнээн зарлага гарсан ч хамаагүй.
Чулуунуудыг олж өгсөн хүнд мянган фунт шагнана. Бурхан
минь би одоо яах вэ? Хамаг нэр төр, эд хөрөнгө, бас хүүгээ
ганцхан шөнийн дотор нэгмөсөн алдлаа. Одоо яах вэ? гээд тэр
толгойгоо базлан уй гашуугаа ил гаргаж чадахгүй байгаа
жаахан хүүхэд шиг тал тал руугаа ганхан байлаа.
Холмс хэсэг зуур чимээгүй байснаа зууханд асаж бай гаа галыг
ширтэн:
- Танайд зочид үргэлж ирдэг үү?
- Үгүй ээ. Түнш маань эхнэртэйгээ хааяа нэг ирнэ. Бас
Артурын найз нарын зарим нь хааяа ирдэг. Саяхан Джордж
Бэрнвелл ороод гарсан. Өөр хүн ирээгүй дээ.
- Та өөрөө ийш тийшээ, айл хунараар их ордог уу?
- Артур л явдаг даа. Мэри бид хоёр гэртээ л байдаг. Гэр
амьтай улс гэх үү дээ.
- Залуу бүсгүй гэхэд хачин юм даа.
- Нэг их нийтэч биш, тэгээд ч тийм залуу хүн биш дээ. Одоо
хорин дөрөвтэй шүү дээ.
- Болсон явдалд тэр их цочирдсон гэж та хэлсэн байхаа?
- Тиймээ. Надаас илүү цочирдсон.
- Артурыг буруутай гэж та бодоод байна уу?
-Титэм барьж байхыг нь харсан юм чинь. Юунд нь эргэлзэх
билээ?
-Би бол түүнийг чинь гарцаагүй буруутайн баталгаа гэж
үзэхгүй байна. Титэмнээс хугалж авсан шүднээс өөр гэмтэл
байсан уу?
- Түүнийг жаахан нугалсан байсан.
- Хүү чинь зүгээр л тэнийлгэн тэгшлэх гэж байсан гэж
бодоогүй юу?
- Та чинь яагаад байнаа. Харсаар байтал та түүнийг з өвтгөх
гээд байна. Тэр өрөөнд минь юу хийж байсан хэрэг вэ? Хэрвээ
хар буруу санаагүй л юм бол яагаад юу ч хэлэхгүй байгаа юм?
- Тиймээ. Гэвч нөгөө т алаас нь аваад үзвэл хэрвээ бу руутай
байсан бол яагаад өөрийгөө зөвтгөх юм хэлэхгүй байна?
Тэгэхлээр тэр дуугүй байгаа нь энэ хоёр таамаг лалыг хоёуланг
нь үгүйсгэж байна. Ер нь тодорхойгүй зүйл нилээн байна шүү.
Таныг сэрээсэн чимээ шуугианы талаар цагдаагийнхан юу гэж
байна?
- Артурыг өрөөнөөс гарахдаа болгоомж алдан хаалга
мөргөсөн байх гэж байгаа.
- Гэмт хэрэг үйл дэх гэж явсан хүн хамаг амьтныг сэ рээх гээд
хаалга мөргөж б айдаг... Тэгвэл алга болсон чулуунуудын талаар
юу гэж байна вэ?
- Хана туургыг тү ншиж тогшиж үзээд тавилга хогш луудыг
шалгаж байгаа.
- Байшингаас гадна эрж хайсангүй юу?
- За эрхэм Холдер минь, цагдаагийнхан болон таны бодоод
байгаагаас хавьгүй тү вэгтэй хэрэг гэдгийг харах гүй байна уу?
Та болохоор бүх зүйл тодорхой гэж үзээд байдаг. Харин миний
бодлоор ихээхэн түвэгтэй хэрэг бололтой. Бодоод үз л дээ. Ийм
байна шүү дээ. Артур орноосоо босоод ихээхэн эрс дэлтэй алхам
хийж, өрөөнд ороод ширээг нээж титмийг аваад нилээн хүч
гарган байж өнөөх чулуунуудтэй шүдийг хугалж авчээ. Тэгээд
тэр гучин есөн чулууны гурвыг нь хаа нэгтээ нуусан. Гэхдээ бүр
хэн ч олохооргүй тийм газар их сайн нуужээ. Баригдах
аюултайг мэдсээр байж эргээд өрөөнд орсон нь байж болмоор
зүйл шиг санагдаж байна уу?
- Тэгвэл үүнээс өөрөөр яасан байж таарах вэ? Би ерөө сөө
ойлгохгүй байна. Хэрвээ тэр хар буруу санаа байгаагүй л юм
бол юундаа таг дуугүй байгаа юм бэ?
- Ойлгомжгүй, ээдрээтэй бүхнийг тай лж мэднэ гэдэг харин
бидний ажил. Одоо хэдүүлээ Стритемд очоод байд лыг газар
дээр нь дахиад нэг харцгаая.
 Найз минь намайг хамт явахыг хүслээ. Би ч дуртайяа
зөвшөөрсөн юм. Артур буруутай гэж би ирсэн зочныхоо адил
бодож байсан ч Холмсын мэдрэмжинд бас итгэж байлаа. Ноён
Холдерын тайлбарт найз минь итгэхгүй байгаа бол өөр учир,
найдвар байгаа гэсэн үг. Холмс зам даа ганц ч үг хэлсэнгүй.
Харин зочин маань бага ч гэсэн итгэл найдварын оч харсан
бололтой надтай яриа үүсгэх гэж оролдов. Замдаа нэг их
удсангүй. Тө мөр замаар жаа хан яваад дараа нь явган хэсэг
алхаад баян санхүүчийн өргөө Фэрбенкед ирлээ.
Засмал замаас холгүйхэн, цагаан чулуугаар барьсан том
дөрвөлжин байшин байлаа. Баруухан галд нь өтгөн бут ургажээ.
Түүний цаана хоёр талаараа амьд хашлагууд бүхий на рийхан
жим зурайна. Жим явсаар гал зуух руу хүрчээ. Ихэвчлэн хоол
хүнсний зүйл нийлүүлэгчид түүгээр явдаг бололтой. Зүүн
талдаа адууны байр луу явсан замтай ажээ. Тэр нь Фэрбенкенд
хамаагүй, харин нийтийн өмч бололтой. Холмс бидэнтэй цуг
байшинд орсонгүй, байшингийн өмнөх гал зуух руу чиглэсэн
замаар аажуухан алхаж байлаа. Ноён Холдер ч Холмсыг
хүлээсэнгүй байшинд орж, хоолны өрөөн дэх зуухны дэргэд
сууцгаав. Хаалга гэнэт нээгдэж, залуухан бүсгүй чимээгүй орж
ирэв. Дунд зэргийн нуруутай, гоолиг сайхан биетэй, хар үс, хар
нүдтэй бүсгүй ажээ. Царай нь цусгүй гэмээр цав цагаан тул нүд
нь улам хар санагдана. Уруул нь ч гэсэн цав цагаан, их уйлсан
шинжтэй нүд нь бөлцийжээ. Ноён Холдероос ч илүү санаа зовж
цочирдсон бололтой. Гэхдээ л сэтгэлийн их тэнхээтэй шинжтэй.
Авга ах дээрээ очоод үсийг нь зөөлөн илэв.
- Аав аа, та Артурыг сулла гэж хэлсэн үү?
- Үгүй ээ. Энэ хэргийн учрыг гүйцэд олох хэрэгтэй шүү дээ.
- Тэр буруугүй гэдэгт би итгэлтэй байна. Зүрх сэтгэл минь
тэгж хэлээд байна. Тэр муу юм хийхгүй хүн шүү дээ. Хүүдээ
тэгж хатуу ширүүн хандсандаа та сүүлд нь харамсана даа.
- Тэр буруугүй юм бол яагаад юу ч хэлэхгүй байгаа юм бэ?
- Хулгайд хардаад байсанд гомдоо биз дээ?
- Тэр титмийг бариад зогсож байхыг нь би харсан юм чинь
хардахгүй яах юм бэ?
- Зүгээр л харах гэсэн байж болно шүү дээ. Тэр буруу гүй
гэдэгт итгэх хэрэгтэй. Энэ бүхнээ одоо зогсоогооч. Хөөрхий
Артур минь шоронд сууж байгаа гэж бодохоор аймаар байна.
- Тэр чулуунууд олдохоос нааш би үүнийг зүгээр орхиж
чадахгүй. Мэри би энэ хэргийг ингээд орхихгүй. Харин ч
Лондонгоос нэг эрхмийг урьж ирүүлээд байна.
- Тэр хүн нь та юу?
- Үгүй ээ. Энэ хүн бол түүний найз. Харин тэр хүн адууны
байр луу хүрсэн замаар жаахан алхаж байгаад ирье гэлээ.
- Адууны байр луу юу? Тэндээс юугаа олно гэж бодсон юм
бол оо. Аа, тэр чинь ороод ирэх шив дээ. Эрхэм ээ, та үеэл ах
минь буруугүй гэдгийг тогтоож чадна гэж найдаж байна. Би их
итгэж байгаа шүү.
- Тантай санал нэг байна аа. Би хатагтай Мэри Холдертой
ярьж байна уу? Танаас хэдэн юм асууж болох уу?
- Болно оо болно. Харин миний хариулт энэ аймаар хэргийн
учрыг олоход тус болох болов уу даа?
- Өнгөрсөн шөнө та юу ч дуулаагүй юу?
- Ахын чанга хашгирахаас өөр юу ч дуулаагүй.
- Өмнөх орой нь та хаалга цонхоо түгжсэн биз дээ. Сайн
түгжсэн үү?
- Тиймээ.
- Өглөө босоход бүгдээрээ түгжээтэй байсан уу?
- Тийм.
- Танай үйлчлэгч эмэгтэйг эргүүлдэг хү н байдаг, тэгээд
түүнтэйгээ уулзахаар гарсан гэл үү?
- Тиймээ. Бидэнд кофе авчирч өгсөн болохоор титэм ний
талаар сонссон байж болно.
- Ойлгож байна аа. Тэгээд тэр л хамсаатандаа очиж хэлээд
хоёул, нийлж хулгай хийсэн гэж та бодож байна уу?
- Энэ бүх утга учиргүй таамаглал ямар хамаатай юм бэ?
Артурыг титэм бариад зогсож байхыг би өөрөө харсан хэмээн
ноён Холдер хашгирав.
- Ноён Холдер, та яарах хэрэггүй. Одоо танай үйлчлэг чийн
тухай ярьж байна. Хатагтай Холдер, үйлчлэгч эмэг тэй чинь гал
зуухны газраар дамжин байшинд орсон уу?
- Тиймээ. Хаалга түгжээтэй байна уу үгүй юү гэдгийг
шалгах гэж би доошоо бууж яваад Люсиг босгон дээр харсан.
Түүнтэй уулзаад байдаг хүнийг ч бас харсан.
- Та түүнийг нь таньдаг юм уу?
- Тиймээ. Манайд хүнсний ногоо авчирж өгдөг Фрэнсис
Проспер гэдэг хүн.
- Тэр яг хаалганы дэргэд биш жаахан хажууханд зогсож
байсан уу?
- Тиймээ.
-Тэр модон хөлтэй юу?
Хүүхний сайхан хар нүдэнд айдас тодрох шиг болж:
- Та ёстой ид шидтэй хүн юмаа. Үүнийг яаж мэдээ вэ? гээд
инээмсэглэв.
- Би дээшээ гарч үзмээ р байна. Эхлээд цонхыг харъя.
Тэр нэгдүгээр давхрыг хурдан тойрч, цонхнуудыг харж байснаа
зам руу харсан нэг том цонхны хажууд зогсоод цонхыг
онгойлгож томруулдаг шилээ гаргаж нарийвчлан шалгалаа.
- За одоо дээшээ гарцгаая.
Гэрийн эзний унтлагын өрөөтэй залг аа, даруухан зассан өрөө
байлаа. Саарал хивс, бичгийн том ширээ, өн дөр толь. Холмс
юуны өмнө бичгийн ширээ рүү очиж цоожных нь нүхийг сайтар
харлаа.
- Үүнийг ямар түлхүүрээр онгойлгосон бэ?
- Хүүгийн минь хэлээд байсан өнөөх хоолны шүүгээ ний
түлхүүрээр.
- Тэр тү лхүүр одоо хаана байна?
- Тэр ариун цэврийн ширээн дээр.
Холмс түлхүүрийг авч ширээг онгойлгов.
- Чимээгүй онгойдог цоожтой юм байна. Та сэрээгүй чинь
аргагүй. Титэм энэ уутанд байсан уу? Алив үзэцгээе. Тэр өнөөх
титэмний гаднах гэрийг онгойлгон титмийг гаргаж ширээн дээр
тавьлаа. Үнэхээр гайхалтай эд ажээ. Түүний энэ гучин зургаан
биндэрьяа шигтгээ шиг чулууг би ерөөсөө харж байсангүй.
Титэмний нэг шүд хугарчээ.
- Ноён Холмс та шүдийг нь хугалах гээд үз дээ гээд Холдер
түүнийг хамаг хүчээ гарган оролдоход:
- Бурхан минь гэж Холдер уулга алдав.
- За үүнийг зүгээр нэг жирийн хүн хугалж чадахгүй юм
байна. Хугалж дийллээ ч гэсэн дуу чимээ гарах ёстой. Ноён
Холдер таны бараг чихэн дээр шахам ийм хэрэг гарч байхад та
юу ч сонсоогүй гэж үү?
- Юу гэхээ мэдэхгүй л байна. Ерөөсө ө ойлгомжгүй байна.
- Учир нь олдох байлгүй дээ. Та юу гзж бодож байна,
хатагтай Холдер?
- Би ч гэсэн юу ч ойлгохгүй байна.
- Ноён Холдер, тэр үед хүү чинь гуталтай байсан уу?
- Үгүй ээ. Тэр хөл н үцгэн, зөвхөн өмд, цамцтай бай сан.
- Гялайлаа. Таныг зөвшөөрвөл ноён Х олдер, би байшинг
дахиад тойрч үзмээр байна гээд Холмс ганцаараа гарч одлоо.
Илүү дутуу хүмүүс ажилд саад болдог гэнэ.
Тэр бараг нэг цаг шахам алга болсны эцэст эргэж ирэхэд хөл нь
нил цас болсон байлаа.
- Хэрэгтэй гэж үзсэн бүхнээ би шалгаж үзлээ. Одоо
харьцгаая.
- Нөгөө чулуунууд хаана байгаа бол ноён Холмс?
- Би үүнийг хэлж чадахгүй ээ.
- Ор сураггүй алга болчихлоо гэж үү? Артур яах болж
байна? Өчүүхэн ч найдвар алга уу?
- Хүүгийн чинь талаарх миний бодол хэвээрээ.
- Бурхан минь, гэр оронд минь юу гээч юм болж өн гөр өв
дөө?
- Хэрвээ та маргааш өглөө есөөс арвын хооронд Бейкер -
стритэд очвол би арай дэлгэрэнгүй тайлбарлаж өгье. Та надад
ажиллах боломж олгоод, хэрвээ тэр чулуунууд олдвол гарсан
зардалд гар татахгүй юм байгаа биз дээ?
- Би бүх хөрөнгөө өгсөн ч чадна шүү.
- Сайн байна. Би энэ хэргийн талаар бодъё оо. За баяртай.
Би өнөөдөр дахиад ирж ч магадгүй.
Холмсын толгойд ямар нэгэн бодол төрсөн нь илэрхий ч би
төсөөлж чадсангүй. Харих замдаа би энэ сэдэв рүү хэдэн удаа
орсон боловч Холмс хариултаас зайлсхийж байлаа. Гэртээ
ирээд Холмс өрөөндөө орж хувцсаа солиод босоо захтай
хуучин пальто, хайнгахан ороосон улаан хүзүүний ороолттой,
хуучин муу түрийтэй гутал өмсөн гарч ирсэн нь илэрхий
гуйлгачин тэнүүлчин дүртэй бол гожээ.
Энэ зохимжтой байх гэж бодсон юм. Ватсон, таныг дагуулж
- бололтой. Мэри охин минь бас алга болчихлоо.
явмаар байсан боловч тэгэх арга алга. Би зөв замаар явж байна
уу үгүй юү гэдэг хэдхэн цагийн дараа тодорхой болно гээд т эр
хоолны шүүгээ онгойлгож жаа хан үхрийн мах аваад хоёр зүсэм
талхны дунд хавчуулан цаасанд боож халааслав.
Явснаас нь хойш би дөнг өж цай ууж амжаад байтал тэр их
баяртай эргэж ирээд нэг муу хуучин шаахай булан руу
шидсэнээ өөртөө цай аягалав.
Би түр орж ирлээ. Одоо ингээд явна аа.
- явлаа. Надад санаа зовох хэрэггүй. Хамгийн гол нь эрж хайх
Хаашаа тэр вэ?
- хэрэггүй. Ингэлээ гээд нэмэргүй, зөвхөн надад л гай болно.
Вест-Эндийн нөгөө тал руу. Удаж магадгүй тул хүлээгээд
- Насан туршийн амьдралд минь гай болно гэдгийг санаарай.
хэрэггүй шүү.
- Ямар амжилттай вэ?
- Зүгээр ээ. Харамсахааргүй амжилттай. Би Стритемд очсон
боловч байшингаар орсонгүй. Сонирхолтой ажил болохоор
боломжийг алдахыг хүссэнгүй. Гэхдээ одоо энэ муу хувцсаа
солиод дахиад хүн шиг харагдахуйц болмоор байна. Түүний
сэтгэл хангалуун байгааг би байр байдлаас нь мэдэж байлаа.
Ингээд тэр ээлжит «авд» мордов.
Би шөнө дунд болтол хүлээгээд тэсэлгүй унтахаар хэвтлээ.
Хэзээ эргэж ирснийг нь мэдсэнгүй, өглөө намайг цайгаа уухаар
бууж очиход Холмс нэг гартаа аяга кофе, нөгөө гартаа сонин
барьчихсан сууж байснаа:
- Таныг хүлээлгүй цайлж суугааг минь өршөөгөөрэй, Ватсон.
Манай үйлчлүүлэгч одоохон ирэх байх.
- Тиймээ. Арван цаг болж байна. Хонх дарж байна уу даа?
Цаадах чинь ирлээ. Үнэхээр ноён Холдер байлаа. Тэр маш их
өөрчлөгдөж, царай нь улам шаналсан шинжтэй болж, үс нь
бууралтжээ. Зааж өгсөн сандалд лагхийтэл суугаад:
- Ямар хараал гэж ийм байдаг байна аа? Хоёр өдрийн өмнө би
аз жаргалтай, эрч хүчтэй байсан бол одоо юу ч үгүй
ганцаардсан өвгөн боллоо. Гай зовлон ганцаараа ирдэггүй
- Алга болсон гэв үү?
- Тиймээ. Ор хөнжил нь хөдлөөгүй, яг хэвээрээ. Ши рээн дээр
энэ зурвас байна. Өчигдөр орой би түүнд Артур тай суусан бол
ийм гай зовлон тохиолдохгүй байсан гэж зүгээр л харамслаа
илэрхийлж ярьсан юм. Огт уурлаагүй зүгээр л хэлсэн. Тэгж
ярих хэрэггүй л байж дээ. «Хүндэт авга ах минь ээ, танд гай
зовлон авчирснаа би мэдэж байна. Хэрвээ өөрөөр хандсан бол
энэ аймшигтай явдал болохгүй байсан бизээ. Би ийм
бодолтойгоор энэ гэрт байж, аз жаргалтай амьдарч чадахгүй тул
«Таны хайртай ач охин Мэри»
- Ноён Холмс энэ ямар учиртай зурвас болж байна аа? Арай
амиа хорлочихгүй ба йгаа даа?
- Яалаа гэж дээ. Харин ч асуудлыг хамгийн сайнаар шийдэж
өгч мэднэ. Таны гай зовло н удахгүй дуусна гэж иайдаж бай на.
- Та тэгж бодож байна уу? Ноён Холмс, та ямар нэг юм олж
мэдээ юу? Эрдэнийн чулуунууд хаана байна вэ?
- Чулуу нэг бүрийн тө лөө мянган ф унт гэвэл та хэтэрхий
өндөр үнэ гэж үзэхгүй юм байгаа биз дээ?
- Би бүр арван мянгыг ч өгнө шүү.
- Тэгэх шаардлага байхгүй. Гурван мянга хангалттай. Тэгээд
намайг шагнах багахан хувь. Чекийн дэвтэр чинь одоо байна
уу? Үзэг энэ байна. Тэгээд дөрвөн мянган фунт гэж бичээд
өгчих.
Банкны эзэн гайхсан янзтай харснаа чек бичиж өг лөө. Холмс
бичгийн ширээ рүү очиж, нөгөө чулуунуудыг шиг тгэсэн
гурвалжин хэлбэртэй алтны хэлтэрхий гаргаж тавьлаа. Ноён
Холдер ч баярлан хашгирсаар шүүрч авав.
- Би аврагдлаа. Аврагдлаа. Та олчихлоо шүү дээ.
Түүний баярласан нь өчигдрийн гуниглан зовж байсантай нь
адилхан хүчтэй илэрч байлаа.
- Ноён Холдер, та бас нэг өртэй үлдсэн гэж Холмс ширүүн
хэлэв.
- Өртэй гэнэ ээ? Алив хэлээч би одоохон зохицуулчихъя гээд
үзгээ шүүрч авахад нь Холмс:
- Надад бишээ. Та хүүгээсээ уучлал гуйх хэрэгтэй. Тэр ёстой
эр хүн шиг бардам байсан шүү. Би л байсан бол тийм хүүгээрээ
бахархах байсан.
- Тэгэхлээр Артур хулгайлаагүй хэрэг үү?
- Тиймээ. Тэр биш. Би өчигдөр ч хэлж байсан. Одоо ч мөн
адил.
- Тэгвэл одоо бушуухан очиж, шударга үнэн ялсныг хэлье.
- Тэр бүгдийг мэдэж байгаа. Би түүнтэй ярилцсан. Тэр эхлээд
ярилцах дургүй байсан боловч намайг хамаг у чрыг хэлсний
дараа миний сайн мэдэхгүй байсан зүйлсийн талаар ярьж өгсөн
шүү.
- Таны дөнгөж сая надад дуулгасан сонинг сонсоод тэр я рьж
магадгүй.
- Бурхныг бодож тэр хачин нууцаа хэлж өгөөч.
- Би үнэн мөнийг хэрхэн олж мэдсэнээ одоо ярьж өгье. Гэхдээ
таны ач охин Мэри, нөгөө ноён Джордж Бэрнвеллтэй
хуйвалдсан байсныг эхлээд хэлэх хэрэгтэй. Одоо хоёулаа
зугтаад алга болжээ.
- Мэри юу? Үгүй б айлгүй дээ.
- Харамсалтай нь энэ үнэн. Ноён Джордж Бэрнвеллийг гэртээ
хүлээн авч байхдаа та ч, таны хүү ч яах ёстойгоо мэдэхгүй
байжээ. Гэтэл тийм өөдгүй муу хүмүүс байд гийг мэдээгүй ач
охин чинь түүний ам тангараг, хуурамч сайхан үг, хайртай
гэсэнд нь итгэжээ. Ямар ч байсан тэр өөрийн мэдэлгүй, өөдгүй
новшийн дуулгавартай зэвсэг болсон байна. Тэд бараг орой
болгон уулздаг байжээ.
- Би итгэхгүй байна. Итгэж чадахгүй нь гээд Холдерын царай
үнсэн саарал болжээ.
- Харин өчигдөр орой танай гэрт юу болсныг одоо ярьж ө гье.
Таныг унтахаар явсан хойгуур ач охин чинь доошоо бууж
цонхыг онгойлгож, хайртай залуудаа титэмний талаар хэлжээ.
Ноён Бэрнвеллийн мөр цонхон доор бай гаа цасан дээр тод
үлджээ. Мэри охин чинь танд хайртай байсан нь гарцаагүй.
Гэхдээ эр хүнийг хайрлах с этгэл нь бүгдээс илүү болдог тийм
эмэгтэйчүүд байдаг л даа. Тэгээд тэр хоёр үнэт эрдэнийг
хулгайлахаар тохиролцож байгаад таны шатаар доош бууж
ирэхийг сонсоод Мэри цонхоо хааж: «Үйлчлэгч дээр очоод
ирлээ. Тэр нөгөө ногоочинтойгоо уулзахаар явсан» гэж танд
хэлжээ. Гэтэл үнэндээ тэр ирсэн хүн бол...
Тэр шөнө Артурын сэт гэлийг клубт төлөх өр нь зовоо гоод
унтаагүй байжээ . Тэгээд өрөөнийхөө үүдээр бол гоомжтойхон
алхах хөлийн чимээг сонсоод босож харсан боловч үеэл дүү нь
их л сандрангуй таны өрөө рүү орохыг хар жээ. Гайхаж
балмагдсан Артур хувцсаа өмсөөд харж байтал Мэри өнөөх
титмийг барьсаар гарч ирээд шатаар буужээ. Артур айсандаа
таны өрөөний хаалганы ард нуугдан бүгдийг харж байтал Мэри
титмийг хэн нэгэнд өгөөд цонхоо хааж, өрөө рүүгээ явахдаа
хаалганы ард нуугдаж байсан Артурын дэргэдүүр гарчээ.
Титэм алдагдана гэдэг хичнээн аюултайг мэдэж байсан ч
Артур хайртай бүсгүйгээ хэрэгт оруулахгүй гэж бодоод яаж ч
чадаагүй өнгөрчээ. Тэгээд Мэриг дөнгөж өрөөндөө ормогц
Артур сандран доошоо бууж, дан өмд цамцтай, хөл нүцгэн
чигээрээ цэцэрлэг рүү гарч сарны гэрэлд бараантан харагдах
хүний хойноос харайлгажээ. Джордж Бэрнвелл зугтах гэсэн
боловч Артур гүйцэж очоод титэмний хоёр талаас зууралдан
тэмцэлдсээр хүү чинь Бэрнвеллийг цохиж хөмсгийг нь
гэмтээжээ. Тэгээд титэм гарт нь орсныг мэдээд буцан харайж,
цонхоо хаагаад таны өрөөнд орж, титэм гулзайсныг мэдээд
засах гэж байтал та ороод иржээ.
- Бурхан минь, бурхан минь гэж ноён Холдер үглэж байлаа.
- Таны шударга бус зэмлэлд Артур их гомдсон ч Мэриг
илчлэхгүйгээр тэр бүх үнэни йг танд хэлж чадахгүй бай сан
болохоор эр хүний яс зааж, таг дуугүй байхаар шийд жээ.
- Аа, Мэри титмийг хараад ухаан алдаж унасан нь тийм
учиртай байжээ. Бурхан минь, би ямар мулгуу амьтан бэ? Артур
түүнийг ядаж та ван минут ч гэсэн гаргахыг зөв шөөрөөч гэж
байсан шүү. Тэгэхлээр хөөрхий хүү минь алга болсон
чулуунуудыг цасан дундаас хайх гэж байсан бололтой. Би ёстой
андуурсан байна.
- Танайд ирээд би юуны өмнө энэ хавийн газруудыг сайн
шалгасан юм. Өчигдрөөс хойш дахиж цас ороогүй, их хүйтэн
байсан болохоор цасан дээрх мөр сайн хад галагдан үлддэг юм.
Тэгээд би хоол хүнс авчирдаг за маар явж үзэхэд олон хүний
хөлд талхлагдсан байсан. Харин гал тогооны хаалганы
ойролцоо эмэгтэй хүний шаахайн мөр олсон. Хажууд нь
өрөөсөн хөл нь модон бололтой эрэгтэй хүний мөр байсан.
Тэдний ярианд хэн нэгэн хүн саад болсон бололтой. Эмэгтэй нь
хаалга руу гүйсэн байв. Эрэгтэй нь нилээн хүлээж байгаад
явжээ. Би цэцэрлэгийг тойрч үзээд юу ч олсонгүй. Тэгээд би
өнөөх үйлчлэгч, ногооны худалдаачин хоёрыг гэж бодлоо л доо.
Ийш тийшээ замбараагүй холхисон баахан мөр байсан нь
цагдаагийнхны мөр байжээ. Харин адууны байр луу явсан
замаар явж байхад тэр шөнийн явдал алган дээр байгаа юм шиг
тод боллоо.
Хоёр мөр байсан юм . Нэг нь шаахайтай хүний мөр, н өгөө иь хөл
нүцгэн хүний мор байсан. Т эр хоёр дахь мөр хүүгийн чинь м өр
гэж би бодсон юм. Тэгээд хоёр дахь хүн эхний хү нээ хөөж
иржээ гэж дүгнэсэн. Тэр мөрүүд явсаар намайг танай зочны
өрөөний цонхон доор авчирлаа. Тэр хүн энд ирээд хэн нэгнийг
их удаан хүлээсэн бололтой. Би мөрийг хөөж эсрэг зүг рүү нь
явж үзсэн л дээ. Зам дагуу зуугаад ярд явсан байлаа. Дараа нь
шаахайтай хүн эргээд тэр хэсэгт цас баахан гишгэлэгдсэн
болохоор харилцан тэмцэлдсэн байна гэж бодсон юм. Цасан
дээр цусны дусал ч байсан. Дараа нь шаахайтай эр зугтжээ.
Хэсэг яваад дахиад цус дуссаныг бодвол тэр шархадсан
бололтой. Би буцаад жимээр зам хүртэл явсан. Тэнд байсан
цасыг цэвэрлэсэн болохоор мөр баларчээ.
Байшинд ороод цонх болон тавцанг нь томруулдаг шилээр
шалгасныг санаж байгаа биз дээ. Түүгээр хэн нэ гэн хүн буусан,
бас эргээд авирч орсныг би анзаарсан юм. Тэгээд л чухам юу
болсныг төсөөлж эхлэв. Цонхон доор хэн нэг хүн зогсож
байсан, түүнд титмийг дамжуулж өгөхийг хүү чинь хараад
түүнийг хөөж очин тэмцэлдэж ноцолджээ. Хоёулаа титмийг өөр
лүүгээ татаж байхад өнөөх шүд хугарчээ. Гэвч тэрийг мэдээгүй
хүү чинь бу шуухан гэртээ аваачих гэж яарсан байна. Ингээд
ойлгомжтой. Харин хүүтэй чинь тэмцэлдэн ноцолдсон тэр хүн
хэн байваа? Түүнд титмийг хэн өгсөн болж байна?
Бодоод байхад та биш болохоор танай ач охин л байж таарна
шүү дээ. Эсвэ л өнөөх үйлчлэгч бүсгүй. Хэрвээ энэ хэрэгт
үйлчлэгч хамаатай байсан бол хүү чинь яахаараа түүнийг
тэгтлээ хамгаалах билээ. Артурыг үеэл дүүдээ сэтгэлтэй байсан
гэж та хэлсэн шүү дээ. Тэгэхлээр түүний чимээгүй, юу ч
хэлэхгүй тас гүрийгээд байсан нь Мэриг ха мгаалах гэсэн болж
таарлаа. Яг тэр үед ач охин чинь цонхны дэргэд тантай
тааралдсан ч Артурын гарт титэм байгааг хараад ухаан алдан
унасан гэдгийг саналаа. Ингээд таамаглал минь итгэл болж
эхлэв. Тэгвэл хамсаатан нь хэн байж таарах вэ? Түүний хайртай
хүн б айх учиртай. Зөвхөн тийм хүний нөл өөгөөр л танд хичнээн
их ач санаж явах ёстойгоо умартаж болно. Та нар айл хунараар
нэг их очоод байдаггүй, тэгээд Джордж Бэрнвеллээс өөр гадны
хүн ирээд байдаггүй гэж байсныг тооцож үзсэн юм. Тэр л
цонхон доор байсан болохоор алга болсон биндэрьяа чулуунууд
түүнд байх ёстой гэж бодсон юм. Артур түүнийг таньсан ч гэсэн
гэр бүлийнхээ нэр хүндийг сэвтүүлэхгүй гэсэндээ хэлэхгүй
гэдэгт итгэлтэй байсан болохоор тэр санаа амар байжээ.
Би тэнүүлчин дүрээр хувцаслаад ноён Джорджынд очлоо.
Тэгээд зарцтай нь танилцаж ярилцаад эзэн нь саяхан толгойгоо
хаа нэгтээ хагалаад ирснийг мэдсэн. Тэгээд түүнд зургаан
шиллинг өгч байж эзнийх нь хуу чин шаахайг олж авлаа. Эргээд
Стритемд ирж өнөөх цасан дээрх мөртэй тулгаж үзэхэд тохирч
байсан юм.
- Өчигдөр зам дээр нэг тэнүүлчин эр байхыг би харсан гэж
ноён Холдер хэлэв.
- Тэр чинь би байлаа. Джордж гарт минь орж ирснийг би
ойлголоо. Гэвч ажил хэргийг амжилттай дуусгахын тулд
ихээхэн болгоомжтой, ухаалаг байх шаардлагатай байсан.
Би гэртээ эргэж ирээд хувцсаа сольж өмсөөд дахиад ноён
Джорджийнд очсон юм. Тэр мэдээж бүгдийг үгүйс гэж байсан ч
тэр шөнө юу болсон талаар намайг дэл гэрэнгүй хэлж өгөхөд
намайг заналхийлж, тэр ч бүү хэл хананд өлгөөстэй байсан таяг
руугаа ухасхийсэн. Би хэн гээч амьтантай харьцаж байгаагаа
мэдэж байсан болохоор гар буугаа гаргаж шанаанд нь тулгалаа.
Тэр арай гэж нэг ухаан сэхээ оров бололтой, тэр чулуунуудыг
тус бүрийг нь мянган фунтаар худал даж авна гэхэд минь эхлээд
жаахан дургүй байснаа сүүлд нь:
- Чөтгөр аваг. Би тэр чулуунууды г чинь тус бүрийг нь зургаан
зуун фунтаар зарчихсан гэлээ.
Өөрийнх нь эсрэг ямар нэгэн ажиллагаа мөрдөн бай цаалт
явагдахгүй гэж амлаж байж чулуу худалдан авсан хүнийх нь
хаягийг мэдэж аваад очиж нэг бүрийг нь мян ган фунтаар
буцаагаад худалдаж авлаа. Тэгээд би таны хүү дээр очиж бүх
зүйл хэвийн гэж тайлбарлаад шөнийн хоёр цаг болж байхад
гэртээ арайхийж ирсэн дээ.
- Таны ачаар Англид аймшигтай дуулиан дэгдсэнгүй.
Ноёнтоон, надад хэлэх үг алга. Танд үнэхээр гялайлаа. Гэвч
миний төлөө хийсэн бүхнийг чинь би март ахгүй ээ. Таны ур
чадвар, ухаан ёстой аугаа юм. Харин одоо би хөөрхий хүү
дээрээ очлоо. Дэндүү муухай загнасандаа уучлал гуйна. Харин
хөөрхий Мэригийн хийсэн хэрэг намайг ёстой гайхшруулж
орхилоо. Ийм мундаг мөрдөгч та ч гэсэн түүнийг одоо олж
чадахгүй бай хаа даа.
- Тэр бүсгүй одоо ноён Джордж Бэрнвеллийн байгаа тэр
газарт л байгаа даа. Дээр нь нэмж хэлэхэд ач охины чинь
үйлдлийг хичнээн зөөлрүүлж хөнгөрүүллээ ч гэсэн удахгүй
зохих шийтгэлээ хүлээх нь эргэлзээгүй.
«ЗЭСЭН ХАЙЛСНУУД»
- Урлагийн төлөө урл агийг хайрладаг хүн түүний хам гийн
хурц тод, хамгийн чухал илрэлүүдийг ухан гаргаж чаддаг нь
ямар таашаалтай хэрэг вэ. Миний оролцож илрүүлсэн, дуулиан
шуугиантай хэргүүдийг та сайхан сэтгэлийнхээ улмаас
мөнхжүүлэн үлдээх, бидний да руухан гавьяаг мөнхжүүлэх
гэхдээ та ч гэсэн Ватсон энэ чадварыг эзэмшсэнээ харуулдаг
шүү. Гэхдээ заримдаа жаахан хэтрүүлсэн байдаг ч дуулиантай
сүрхий үйл явдлуудад анхаарлаа хандуулах гэхээсээ
сэтгэлгээний дедуктив арга, логик дүгнэлт зэрэгт илүү
анхаардаг биз дээ гээд Холмс «Дейли телеграф» сонины хуудас
хажуу тийш шидэв.
- Тэглээ ч гэсэн миний бүтээлүү дэд дуулиан шуугианаас
зайлсхийсэн зүйл байхгүй шүү гээд би хариу инээмсэглэв.
Та андуурч байж болох юм. Ямар ч хэрэг байсан үнэхээр
сонирхол татахуйц шалтгаан, үр дагаварыг нь задлан дүгнэ хийн
оронд тэгээрийг бага зэрэг чимэх гэснээс болж та алддаг байж
болох юм гээд тэр улайсан асаж байгаа нүүрс хавчуураар авч,
интоорын модон урт гаанстай тамхиа асаав. Ямар нэг хэргийн
талаар тунгаан бодох биш, харин надтай маргалдах гэсэн үедээ
шавар гаансаа тийм модон гаансаар сольдог хүн л дээ.
- Би тэмдэглэлүүддээ таны тухай зохих хэмжээгээр бичдэг
биз дээ гэж би жаахан хүйтэн өнгөөр эсэргүүцэв.
- Үгүй дээ, энэ бол биеэ тоосон, нэр төрд дурласан хэрэг биш.
Би ажилдаа улайран шамддаг минь ямар ч хамаагүй, на даас
гадуур болж өнгөрөдөг зүйл. Гэмт хэрэг бол өдөр тутмын
үзэгдэл. Харин логик сэтгэлгээ гэдэг их ховор шүү. Тэгэхлээр
гэмт хэрэгт биш логик сэтгэлгээнд л анхаарлаа хандуулах ёстой.
Гэтэл та чухал цуврал лекц биш, чамгүй сонирхолтой
өгүүллэгийн түүвэр га ргаад байна.
Хаврын эхний хүйтэн өглөө байлаа. Бид өглөөний хоолоо
идчихээд Бейкер-стрит дэх байрандаа, гал дүрэлз сэн камин
зуухны өмнө сууцгааж байв. Сүүдэгнэсэн байшингуудын
хоорондуур өтгөн манан хөшиглөнө. Зөвхөн эсрэг талын цонх л
бүүд гэр гэрлээ анивчуулна. Бид гэрлээ асаасан болохоор түүний
ойсон туяа ширээний цав (цагаан бүтээлэг, өглөөний хоолны
дараа хурааж амжаагүй байгаа аяга тавагнууд дээр тусна.
Шерлок Холмс өгл өөжин сонин уншиж, зарлалууд харж
байснаа зогсоож, сэтгэл нь тийм ч сайхан биш бололтой, уран
бүтээлийн минь та шаар надад ёс суртахууны сургааль айлдахаа
болив.
| - Мэдээ таныг дуулиан, шуугиан хөөцөлддөг гэж хэлж
болохгүй л дээ. Таны их сорнирхож дурлаад байсан тэр
хэргүүдийн ихэнх нь жинхэнэ гэмт хэрэг байгаагүй шүү дээ.
Богемагийн хааны хэрэг, Мэри Сазерландад тохиолдсон явдал,
Сэтэрхий уруултай хүний хэрэг, бас өнөөх язгууртан гоонь
эрийн явдал зэрэг бол шүүхээр шийдвэрлэх тийм сүрхий
хэргүүд байгаагүй. Дуулиан шуугианаас зайлсхийснээсээ
болоод та дэндүү уйтгартай, сонирхолгүй хэлбэрт автсан байх
гэж бодож байна.
- Эцсийн эцэст тэгсэн байж магадгүй ээ. Гэхдээ миний
бичлэгийн арга хэлбэр ихээхэн өвөрмөц, шинэлэг байдаг шүү
гэж би хариулав.
- Найз минь дээ, ажигч гярхай биш, юу сайн, юу мууг
мэддэггүй олон нийтэд энэ бүхэн чинь ямар хамаатай юм бэ?
Эрхий хуруугаар нь энэ бол үсэг өрөгч хүн, харин тэр бол
нэхмэлчин гэж хэлж тэд чадахгүй, тийм зүйл сийг ойлгохгүй
шүү дээ. Хэрэв өвөрмөц, онцгой чадвараа алдлаа гэхэд би таныг
буруутгахгүй. Яагаад гэвэл аугаа их хэргүүдийн үе өнгөрсөн
шүү дээ. Хүн, үгүйдээ гэхэд гэмт хэрэгтнүүд өвөрмөц,
авхаалжтай сэргэлэн зангаа алдсан байна. Би л гэхэд гээгдсэн
харандаа эрж олох юмуу эсвэл хэн нэгэн язгууртан хатагтай,
залуу бүсгүйчүүдэд сургамж зөвлөгөө өгдөг хүн бо лоод байна.
Би ямар ажиилд тэнцэхээ сая л мэдлээ. Харин өнөө өглөө
хүлээж авсац захидал шинэ ажилд орох цаг болсныг надад
мэдрүүлэв. Та унш л даа гээд үрчийсэн хуудас цаас над руу
сарвайв.
«Эрхэм хүндэт Шерлок Холмс!
Намайг хүүхэд хүмүүжүүлэгчээр ажилд авах гэсэн нэг
саналын талаар танаас зөвлөгөө авмаа р байна. Хэрэв таныг
зөвшөөрвөл арав хагаст би яваад очъё.
Таныг хүндэтгэсэн Вайолет Хантер».
- Та энэ залуу хатагтайг таньдаг юм уу? гэж би асуулаа.
 - Танихгүй ээ.
- Одоо арав хагас болж байна шүү д ээ
- Тэр ирээд хонх дарж байна. Гарцаагүй мөн дөө.
- Энэ овоо сонирхолтой хэрэг байж мэднэ шүү. Та тэгж
бодохгүй байна уу? Цэнхэр хатигны хэргийг санаж байгаа биз
дээ? Та эхлээд ямар ч утгагүй хэрэг гэж байтал сүүлдээ их
ярвигтай болсон доо. Энэ удаа ч гэсэн тийм байж магадг үй.
- Тэгж найдахаас даа. Миний яриад байсан тэр бүсгүй ирж
байгаа болохоор та бидний эргэлзээ тайлагдах бизээ.
Хаалга нээгдэн залуухан бүсгүй орж ирэв. Энгийн бо ловч
нямбай хувцасласан, сэвх болсон цоохор нүүртэй, хөгжилтэй
царайтай, явах хөдлөх нь ихээхэн эрч хүчтэй шинжийг илтгэсэн
бүсгүй байлаа. Амьдр алын замаа өөрөө л гаргаж яваа нэгэн
бололтой.
- Та бүгдийн амгаланг алдуулсанд өршөөгөөрэй. На дад нэг
чухал асуудал тулгарсан болохоор тантай зөвлөл дөх гэсэн юм.
Надад аав, ээж, төрөл төрөгсөд гэж хэн ч байхгүй болохоор танд
хандсан юм.
- Хатагтай Хантер, та суу л даа. Чадах юм байвал дуртайяа
тусалъя гээд Холмс бүсгүйн хөлөөс толгой хүртэл ажиглан
харлаа. Тэгснээ нүдээ анин, хуруунуудынхаа үзүүрүүдийг
хооронд нийлүүлэн суугаад яриаг нь чаг нахад бэлдэв.
- Хурандаа Спенс Манроугийнд би таван жил хүүхэд
хүмүүжүүлэ гч хийсэн. Гэтэл хоёр сарын өмнө хурандаа Канад
руу шилжиж, Галифакс руу хүүхдүүдээ аваад ява хад би
ажилгүй хоцорлоо. Зарлал өгч, өөрөө ийш тийшээ очиж үзсэн ч
нэмэргүй. Хуримтлуулсан багахан мөнгө минь ч дуусах тийшээ
хандлаа. Би яах учраа олохгүй байна.
Вест-Эндэд хөлсний ажилд зуучилдаг «Вестэуэй» гэдэг
товчоо байдаг. Долоон хоногт нэг удаа түүгээр орж ажил
сурагладаг боллоо. Вестэуэй гэдэг нь тэр товчооны эзний овог
юм байна. Үнэндээ бол бүх ажлыг нь хатагтай Стопер гэдэг хүн
хариуцдаг юм. Түүнийг өрөөн дөө бай хад ажил хайсан
эмэгтэйчүүд үүдний өрөөнд нь хүлээж ээлж ээлжээр орж
асуудаг юм билээ.
Тэр намайг ч бас өр өөндөө дуудаж оруулахад ганцаа раа биш,
инээмсэглэсэн царайтай, дэндүү тарган нэг эр байсан. Тэр хүний
давхар эрүү нь цээж рүүгээ унжсан гэмээр. Орсон эмэгтэй
бүрийг нүдний шилнийхээ цаа наас анхааралтай харж байлаа.
Намайг ормогц тэр суудлаасаа ухасхийн босож, хатагтай Стопер
луу эргэн:
- Яг тохирно. Үүнээс ил үү тохирох хүн алга. Ёстой
гайхамшигтай.
Тэр их баярлаж, гараа хооронд нь үрэх нь сайхан сэ тгэлтэй
хүн шиг санагдав.
- Хатагтай, та ажил хайж байгаа юу?
- Тиймээ, эрхэм ээ.
- Хүүхэд асран хүмүүжүүлэгч хийх үү?
- Тиймээ.
- Та хэдий хэмжээний хөлс авмаар байна?
- Хурандаа Спенс Манроу надад сард дөрвөн фунт өгдөг
байсан.
- Өө тийм үү? Ёстой дарлаж байжээ. Ийм сайхан хатагтайд
тийм бага мөнгө өгч яаж болох вэ. Их ухаалаг бүсгүй байна.
- Та намайг арай дэндүү үнэлээд байх шиг байна, эр хэм ээ.
Франц, англи хэл бага зэрэг мэднэ, тэгээд хөгжим, зураг гээд л
миний чадах юм дуусаа шүү дээ.
- Болж байна, болж байна. Тэгэхлээр яриад байх ч юм алга.
Товчхон хэлэхэд танд жинхэнэ хатагтай хүний да дал чадвар
байна уу? Учир нь та хүүхэд хүмүүжүүлнэ шүү дээ. Английн
түүхэнд их чухал нөлөөлөх тийм хүүхэдтэй ажиллах болно.
Хэрэв танд тийм чанар байгаа бол сардаа гурван оронтой
тоогоор хэмжигдэх хөлс авна шүү дээ. Хатагтай та эхлээд жилд
зуун фунт авах болно гэлээ.
 Ноён Холмс, та төсөөлж байна уу? Тийм санал сонсоод би
чихэндээ итгэсэнгүй. Би бараг юу ч үгүй болоод бай сан үе.
Гэтэл миний эргэлзэж байгааг хараад тэр түрийвчнээсээ мөнгө
авч:
- Би бол тан шиг хатагтай нарын хөлсний хагасыг урьдчилаад
төлчихдөг зантай хүн. Ойр зуурын зарлага, хувцас хунар авахад
чинь хүрэлцэх байх гээд нэг их сайхан инээмсэглэв.
«Ийм сайхан зантай, анхааралтай, халамжтай хүнтэй хэзээ ч
уулзаж байсангүй» гэж б и дотроо бодлоо. Би бага сага өртэй
байсан болохоор урьдчилгаа хэрэгтэй байлгүй яах вэ. Гэвч нэг л
хачин санагдаад байхаар нь тэр хүний талаар илүү мэдэж
авахыг хичээв.
- Эрхэм ээ, танайх хаана байдаг юм бэ?
- Хемпширт. Сайхан газар шүү. «Зэсэн хайлснууд» гэж
мэдэх үү? Винчестрээ с таван бээр зайтай. Сайхан залуу эхнэр,
сайхан байгаль, хуучны хөдөөгийн байшин. Үнэхээр гайхалтай
шүү.
- Би яг юу хийх иэ?
Зургаан нас хүрч б айгаа нэг хөөрхөн хүү бий. Шаа хайгаараа
жоом цохиод алчихыг нь та харсан ч болоосой. Тап тап гээд яах
ийхийн зуургүй гурвыг нухаад хаячих даг юм гээд сандлынхаа
түшлэгийг налан инээхэд нүд нь онийж зураас шиг харагдав.
Хүүхдийнх нь тийм зан хачирхалтай санагдсан ч аав нь
инээгээд байсан болохоор тоглож байгаа юм байлгүй гэж
бодсон.
- Тэгэхлээр би хүүхд ийг чинь харж байх ёстой юм аа даа?
- Үгүй дээ, зөвхөн хүүхэд харахаас гадна эхнэрийн маань
хэлсэн зарим нэг зүйлийг хийх шаардлагатай. Гэхдээ таныг
гутаан доромжлохгүй. Та зөвшөөрч байна уу?
- Та бүхэнд туславал баяртай л байх болно.
- Тэгэлгүй дээ. Жишэ элбэл, даашинз. Бид жаахан этгээд улс л
даа. Гэхдээ сайхан сэтгэлтэй шүү. Хэрэв бид таныг нэг даашинз
өгөөд өмс гэвэл та зөвшөөрнө биз?
- Зөвшөөрөхгүй гэж хариулсан боловч би дотроо маш их
гайхлаа.
- Бидний хүссэн газарт сууж байх болно.
- Болно оо.
- Эсвэл бидэн дээр ирэхдээ үсээ хусуулаад ир гэвэл яах вэ?
Би чихэндээ итгэсэнгүй. Ийм сайхан улаан хүрэн үстэйг
минь ноён Холмс та харж байгаа биз дээ? Намайг хүмүүс
сайхан үстэй гэлцдэг. Гэтэл тэдний төлөө тайрах гэж үү?
- Үгүй тэгж чадахгүй гэж би хариулсан.
Тэр намайг шуналтайгаар ширтэж байснаа царай нь
гуниглаад явчихыг би анзаарлаа.
- Гэхдээ энэ бол гарцаагүй шаардлага шүү дээ. Эхнэ рийн
минь хүсэл гэх үү дээ. хатагтай нарын хүсэлтийг биелүүлж байх
хэрэгтэйг та мэднэ дээ. Тэгэхлээр та үсээ тайрч чадахгүй юм биз
дээ?
- Тиймээ, эрхэм ээ, би үсээ тайрч, хусуулж чадахгүй.
- За яахав, асуудал шийдэгдлээ. Бусад бүх талаараа та бидэнд
яг тохирч байсан юмсан. Хатагтай Стопер, би дахиад өөр хүн
хайхаас даа.
Товчооны эрхлэгч эмэгтэй энэ хооронд юу ч дуугарахгүй
бичиг цаасаа оролдож байснаа над руу ширүүн харлаа. Дажгүй
хөлс, шагнал авах байсныг нь би үгүй хийчихсэн бололтой.
-Та манай бүртгэлд хэвээрээ байхыг хүсэж байна уу?
-Тэгэх боломж байвал ч...
-Харин надад дэмий байх гэж санагдаж байна. Та нэгэнт их
сайхан саналаас татгалзсан хойно бид тусалж чадахгүй.
Баяртай, хатагтай Хантер гэж хэлээд тэр хонх дарсанд нэг жаал
орж ирээд намайг дагуулж гаргасан.
Гэртээ ирсэн хойноо би дэмий татгалзав уу даа гэж бодоод
тэр хүмүүс этгээд гаж зантай л юм байгаа биз. Хүссэнийг нь
биелүүллээ гээд надад муу ю м юу болох вэ? Үүний төлөө л
надад мөнгө төлнө шүү дээ. Англид байгаа хүүхэд асрагч нараас
жилдээ зуун фунт авдаг хүн тийм олон байхгүй шүү. Тэгээд ч
үсээ тайрууллаа гээд юу нь муу болох вэ? Зарим хүүхнүүдэд
богино үс зохидог шүү дээ. Надад ч гэсэн зохих юм бил үү? Би
үнэхээр том алдаа хийжээ гэж бодов. Маргааш нь би бүр
шийдээд өнөө х товчоонд очиж тэр эрхэм хүссэн хүнээ олсон
эсэхийг асүүхаар шийдээд байтал нөгөө хүн ашгүй өөрөө
захидал явуулжээ. Тэр нь энэ байна ноён Холмс.
«Винчестрийн ойролцоох «Зэсэн хайлснууд».
Эрхэм хатагтай Хантер!
Хатагтай Стопер хаягийг чинь надад өгөхийг зөвшөөр сөн
болохоор танд энэ захидлыг бичлээ. Бодлоо өөрчил сөн эсэхийг
чинь мэдэх гэсэн юм. Таны гадаад төрхийг би эхнэртээ хэлсэнд
маш их таалагдсан тул манайд ирээч гэж тэр хүсээд байгаа юм.
Танд сардаа арван фунт, өөрөөр хэлвэл жилд зуун хорин фунт
төлөхөд бид бэлэн байна. Гэхдээ бидний тавьж байгаа
шаардлагууд тийм ч хатуу биш. Эхнэр маань гэрлийн өнгөнд
дуртай юм л даа. Таныг ч гэсэн тийм өнгөтэй даашинз өмсөхийг
шаардах болно. Тиймэрхүү зүйлд та мөнгөө зарах хэрэг
гарахгүй. Одоо Филадельфид байгаа Алиса охины минь нэг
даашинз байгаа. Танд яг таарна. Харин өрөө гэрт маань хаана
байх, хаанаа суух зэрэг нь танд тийм ч хэцүү биш гэсэн шүү дээ.
Харин үсний чинь хувьд гэвэл үнэхээр харамсалтай байна.
Тантай ярилцаж байхдаа би үсийг чинь анзаарч харсан, та
үнэхээр сайхан үстэй юм билээ. Гэсэн ч би тэр шаардлагаасаа
буцахгүй. Хөлс мөнгөн дээр чинь нэмж байгаа мөнгө үүний
чинь хариу болох байх гэж найдаж байна. Хүүхэдтэй харилцах
харин тийм түвэгтэй бишээ. Та манайд хүрээд ир. Таныг
Винчестрт угтаж авна. Ямар галт тэргээр ирэхээ бидэнд
мэдэгдээрэй.
Таныг чин сэтгэлээсээ хүндэтгэсэн Джефро Рукасл».
- Ийм захиа хүлээж аваад би зөвшөөрөхөөр шийдээд байна.
Гэсэн ч эцсийн алхам хийхийн өмнө тан ы зөвлө гөөг сонсох
гэсэн юм.
- Хатагтай Хантер, та нэгэнт шийдсэн бол болоо юм биш үү?
гээд Холмс инээмсэглэв.
- Та зөвлөгөө өгөхгүй юм уу?
- Би л лав эгч юмуу дүүгээ ийм ажилд орохыг зөв шөөрөхгүй.
- Энэ бүхний цаана юу нуугдаж байгаа бол, ноён Холмс?
- Мэдэхгүй ээ. Танд ямар нэгэн таамаг байна уу?
- Ноён Рукаслыг би сайхан сэтгэлтэй, сайн х үн гэж бодож
байна. Гэхдээ эхнэр нь жаахан гажигтай юм шиг. Тэгээд
галзуугийн эмнэлэгт хүргүүлэхгүйн тулд түүнээ нуугаад байгаа
юм шигээ.
- Магадгүй л юм. Өнөөдөртөө энэ чинь байж бол ох л
таамаглал байна. Гэсэн тэнд очно гэдэг залуу бүсгүйн хийх зүйл
бишээ.
- Гэсэн ч ноён Холмс, мөнгө яах вэ? Надад мөнгө нь хэрэгтэй
байна шүү дээ.
- Тиймээ. Овоо мөнгө байна. Овоогоор тогтохгүй их мөнгө
шүү. Дөчин фунтаар ажиллах хүн олж болохоор байхад яаг аад
зуун хорийг өгөх гээд байгаа юм бол? Тэгэхлээр нэг учир байна
даа.
- Тэгээд л би танд хандсан юм. Ямар нэг таагүй явдал
учирвал таныг тусална гэж найдаж байна. Ард маань надад
туслах хүн байгааг мэдэж байвал хамаагүй амар шүү дээ.
- Надад бүрэн найдаж болн о. Таны энэ хэрэг сүүлийн үед над
дээр ирсэн хэргүүдийн дотроос овоо сонирхол той нь байж
магадгүй шүү. Таны ярьснаас онц гойд юм олж мэдсэнгүй.
Хэрэв танд ямар нэгэн хардлага төрөх юмуу аюул учирвал...
- Аюул гэнэ ээ? Ямар аюул?
- Хэрэв учрах аюулыг урьдчилаад мэдчихвэл айх хэрэггүй
байдаг юм. Өдө р, шөнийн хэдийд ч хамаагүй ца хилгаан
явуулвал би яваад л очно.
- Тэгвэл болж байна. Өнөө орой үсээ тайрчихаад мар гааш
Винчестрт очсон байна гэж ноён Русаклт биччихье.
Холмст талархал илэрхийлээд бүсгүй гарч одов.
- Ямар ч байсан энэ бүсгүй өөрийнхөө төлөө тэмцэж чадах
хүн байна гэж би түүний хөлийн чимээг чагнах зуур хэлэв.
- Тэр гарцаагүй ингэ х хэрэгтэй болно доо. Хэдэн өдрийн
дараа та бид хоёр түүнээс сураг мэдээ дуулах байх гэж Холмс
дүнсгэр царайлан хэллээ.
Найзын минь хэлсэн бүхэн үргэлж биелдэг юм. Энэ бүсгүйн
амьдралд юу тохиолдох болдоо гэж бодсоор байтал нэг долоон
хоног өнгөрлөө. Их хөлс мөнгө, ха чин шаардлага, биелүүлэхэд
амархан ажил үүрэг зэрэг нь нэг л хачин санагдаад байв. Эсвэл
ямар нэгэн далд хорон санаа байна уу? Холмс таг дуугүй сууж
байснаа түүнээс юм асуух гэтэл гараа сэгсрэн:
-Би юу ч мэдэхгүй байна аа. Ёстой яах ч учраа олохгүй
байна гэлээ. Би ийм эмэгтэй дүүтэй байсан бол тиймэрхүү
саналыг хүлээж авч болохгүй гэх байсан гэлээ.
Би орондоо орж хэвтээд, Холмс шөнийн цагаар үе үе хийдэг
туршилтаа хийж байтал цахилгаан авчирж өглөө.
Намайг өрөө рүүгээ явахад Холмс химийн элдэв туршилт
хийдэг хуруун шил, багаж хэрэгслүүд дээрээ тонгойсоор үлдлээ.
Өглөө нь хоолоо идэхээр бууж ирэхэд Холмс нөгөө л янзаараа
зогсож байснаа шаргал дугтуй задлан хуудас цаас авч надад
өгөөд:
-Галт тэрэгний хуваарийг хараадхаач гэснээ нөгөө л хурууи
шилэн дээрээ тонгойв.
Цахилгааны утга ийм байлаа.
«Винчестрийн »Хар хун» зочид буудалд маргааш үд дунд
ирнэ үү? Би яахаа мэдэхгүй байна, ноё н Холмс».
- Та надтай хамт явах уу? гэж асуугаад Холмс хуруу
шилнүүдээсээ түр хөндийрөв.
- Дуртайяа явна.
- Тэгвэл галт тэрэгний цагийн хуваарь мэдээд орхи.
- Найм хагаст хөдлөх галт тэрэг Винчестрт арван нэгэн цаг
гучин минутанд хүрнэ.
- Сайн байна. Тэгвэл би ацетоны судалгаагаа орхиё. Маргааш
өглөө биднээс ихээхэн хүч шаардах байх.
Маргааш нь арван нэгэн цаг гучин минутад бид Английн
эртний нийслэлийн зүг хурдалж явлаа. Холмс замын турш
сонин уншиж явснаа Хемпширын хилийг давмагц сонингоо
орхиод цонхоор харж эхлэв. Цайвар цэнхэр тэнгэрт хөвсгөр
цагаан үүлс хөвж өрнөөс дорно зүг нүү сэн хаврын сайхан өдөр
байлаа. Наран хурцаар шарж, сэргэлэн хөгжилтэй санагдана.
Олдершотын толгод хүрох бүх замын туршид ханрын тод
ногоон моддыи дээгүүр улаан саарал дээврүүд харагдаж ба йлаа.
- Эднийг харах яасан сайхан юм бэ гэж Бейкер-стритийн утаа
манан дундаас гарч ирсэн намайг дуу алдахад Холмс дүнсгэр
царайлан толгой дохив.
- Ватсон, хүрээлэн байгаа бүхнийг дэндүү хийсвэрээр хүлээн
авдагт над шиг хүний зовлон байгаа юм. Гэтэл та замын д агуу
тарсан энэ олон байшинг хараад баярлан хөөрч байна. Харин би
тэднийг хараад энэ байшингууд дэндүү буйдхан зэлүүд газарт
байгаа болохоор гэмт хэрэг үйлдэх таатай орчин гэж бодож
байна.
- Ээ, бурхан минь, энэ сайхан байшингуудыг гэмт хэрэгтэй
холбох бодол хэний толгойд ордог байна аа?
- Эднийг харахаар айдас төрөөд байна. Туршлага маань тэгж
хэлээд байна, Ватсон. Лондонгийн хамгийн адгийн муу
байшинд энэ сайхан хөдөө нутгийнхаас хамаагүй цөө н гэмт
хэрэг үйлдэгддэг.
- Таны үгийг сонсох аймаар байна шүү.
Шалтгаан нь тодорхой шүү дээ. Хотод бол хууль цаазын хийж
дийлэхгүй зүйлийг олон нийт хийж чад даг. Хотын ямар ч
байшинд согтуу хэн нэгнээс болж жаахан хүүхэд уйлах чимээ
гарах л юм бол хөршүүд нь ирж зохицуулах юмуу эсвэл уурлан
хорсоно. Тэгээд ч цагдаа дэргэд нь шахам байгаа болохоор тэр
дороо ирээд гомдол гаргасан ганцхан үгний төлөө бүх механизм
ажлаад эхэлдэг. Тэгвэл та эдгээр буйдхан байшингуудыг хар л
даа. Бүгд хоорондоо бүтэн бээр зайтай, ихэвчлэн яах ч аргагүй
ядуус суудаг болохоор аль байшинд ямар гээчийн хорон санаа
өвөрлөсөн этгээд сууж байгааг хэн ч мэдэхгүй. Хэрэв энэ
хатагтай Винчестрт сууж байгаад биджд хандаж тусламж хүссэн
бол би санаа амар байх байсан. Хотоос таван бээр хол газар
гэдэг чинь аюултай шүү дээ. Тэглээ ч гэсэн ганцхан түүнд аюул
учраагүй гэдэг нь ойлгомжтой байна.
- Ойлголоо. Тэр Винчестрт ирж бидэнтэй уулзаж чадаж
байгаа болохоор гадуур явах боломжтой байхнээ.
- Тийм шүү. Тэр гадуур чөлөөтэй явж чадна.
- Тэгээд ямар учиртай болж байна аа? Танд ямар нэгэн
тайлбар байна уу?
- Надад долоон таамаг байгаа ч бүгд бидний мэдэх ба -
римтанд тулгуурласан. Гэвч тэдний аль нь зөвийг одоо бидний
дуулах мэдээлэл харуулах бизээ. Аа, сүмийн орой харагдаж
байна. Хатагтай Хантер бидэнд юу хэлэх бол доо.
«Хар хун» гэдэг нь Хайд-стритдээ л ихээхэн хүндтэй бөгөөд
төмөр замын буудлаас холгүй байсан тул залуу бүсгүйг бид
түвэггүй о ллоо. Тэрбээр зочны өрөөнд суу гаад биднийг хүлээж
байв. Өглөөний хоол ч бэлэн бай лаа.
-Та нарыг ирсэнд маш их баярлалаа. Би яах учраа олохгүй
байна. Таны зөвлөгөө чухал болоод байна.
- Юу болсныг яриач.
- Би одоохон ярьж өгье. Ноён Русаклт гурван цагт буцаж
очсон байна гэж амалсан юм. Яагаад ч юм 6э өнөөдөр намайг
наашаа явахыг тэр зөвшөөрлөө.
- Бүгдийг дэс дарааллаар нь ярь.
- Ноён, хатагтай Русакл нар надад сайн л даа. Гэхдээ би
тэднийг ерөөсөө ойлг охгүй юм. Энэ л хэцүү байна.
- Чухам юуг тэр вэ?
- Тэдний байдал. Уул нь бүх юм зүгээр. Намайг анх ирэхэд
ноён Русакл сүйх тэргэндээ суулгаж «Зэсэн хайлснууд» —д
очсон. Түүний хэлснээр үнэхээр сайхан эдлэн байсан. Борооны
усанд норж, энд тэндээ толботсон ч гэсэн шохойгоор будсан,
гурван талаараа ойтой, нүүрэн тал нь нуга руу хандсан байшин.
Байшингийн өмнөх газар ноён Русаклын мэдлийнх, харин эргэн
тойрны ой мод нь лорд Саутертоных гэнэ. Байшингийн яг өмнө
хэдэн улаан хайлс байдгийг «Зэсэн хайлснууд» гэдэг юм.
Эзэн маань намайг найрсгаар угтан авч, тэр оройдоо эхнэртээ
танилцуулсан. Бас хүүтэйгээ танилцууллаа. Ноён Холмс, та
бидний таамаглал буруу байжээ. Хатагтай Русакл галзуу хүн
биш. Харахад гучтай болов уу гэмээр, нөхрөөсөө залуухан,
цайвар царайтай эмэгтэй. Эзэн тэр хоёр гэрлээд долоон жил
болж байгаа, анхны эхнэрээ нас барсны дараа т үүнтэй суусан
гэсэн. Анхны эхнэрээс нь үлдсэн охин Филадельфид байгаа
гэдэг. Хойт эхдээ таагүй байдгаасаа болж охин минь яваад
өгсөн гэж ноён Русакл надад нууцаар хэлсэн. Охин н ь хорь
гаруй настай болохоор аавынхаа залуу эхнэрийн дэргэд эвгүй
байсан нь мэдээж шүү дээ.
Хатагтай Русакл яг гадаад байдал шигээ дотоод сэтгэл нь ямар ч
өнгөгүй гэмээр хүн шиг санагдсан. Надад ямар ч сэтгэгдэл
төрүүлээгүй. Нөхөр болон хүүдээ хязгааргүй ү нэнч гэдэг нь
илэрхий байна лээ. Ноён Русакл ч гэсэн эхнэртээ их сайн. Тэр
эмэгтэйд ямар нэг нууц байна. Заримдаа маш их бодлогоширон,
уйтгарладаг. Уйлж байхыг нь би хэдэн удаа харсан. Дэндүү
хүмүүжилгүй хүүгээсээ болдог байх г эж нададсанагдсан.Тэр
хэдийгээр нас нь бага болонч дэндүү том толгойтой хүүх эд.
Заримдаа галзуурсан юм шиг болж заримдаа юм бодон таг
гиюүрнэ. Хүүгийнх нь хийдэг ганц ажил өөрөөсөө дорой улсыг
зовоох. Хулгана, шувуу барих, шавьж амьтан алахдаа ямар
сурамгай гээч. Манай хэрэгт хамаагүй болохоор түүний тухай
яриад яахав, тиймээ, ноён Холмс?
- Надад бүх тодорхой мэдээлэл хэрэгтэй. Танд ямар байх нь
хамаагүй.
- Би бүгдийг нь ярихыг хичээе. Энд ирээд надад таалагдаагүй
зүйл гэвэл зарц нарынх нь үйл хөдлөл, гадаад төрх. Эхнэр нөхөр
хоёр зарц байдаг юм. Нөхрийг нь Толлер гэдэг юм. Буурал хууз
сахалтай, байнга архи спирт үнэртүүлж явдаг бүдүүлэг эр. Шал
согтуу байхыг нь би хоёр удаа харсан. Гэтэл ноён Русакл огт
тоодоггүй. Эхнэр Толлер нь харин дуу цөөнтэй, гэхдээ хатагтай
Русаклыг бодвол илүү муухай ааштай. Аз болоход би ихэнх
цагаа хүүхдийн өрөөнд өнгөрүүлээд өрөөндөө ордог. Тэр хоёр
миний хажуугийн өрөөнд суудаг юм.
Намайг энд ирсний дараах хоёр өдөр тайван өнгөрлөө. Харин
гурав дахь өдөр нь хатагтай Русакл нөхөртөө ямар нэг юм
шивнэсэн.
- Хатагтай Хантер, та ирснээсээ хойш үнэхээр сайн байлаа.
Үсээ тайруулсан чинь танд муугүй зохиж байна. Харин та
бидэнд гэрлийн өнгөт даашинз өмсөж үзүүлээч гэж эзэн надад
хэллээ.
Өрөөндөө байсан тэр даашинзыг нь өмстөл намайг
байшингийн нүүрэн талын зочны өрөөнд ор уулж нэг сандалд
суулгаад ноён Русакл баахан инээдтэй юм ярьсан. Тэр даашинз
яг надад тааруулж оёсон юм шиг таарч байсан шүү. Харин
эхнэр нь огт инээсэнгүй уйтгарлан сууж байтал эзэн гэнэт
яриагаа таслан:
За одоо өдөр тутмын ажилдаа орох боллоо гээд намайг
даашинзаа тайлахыг зөвшөөрлөө.
Хоёр өдрийн дараа түрүүчийн явдлыг яг давтлаа. Би өнөөх
даашинзаа өмсөөд цонхны дэргэд сууж эзнийхээ яриаг чагнан
тас тас хөхрөх хэрэгтэй болов. Эзэн инээдтэй зүйл үнэхээр их
мэддэг хүн байна лээ. Дараа нь надад шар хавтаста й нэг ном
өгч, номон дээр сүүдэр тусахааргүй суулгаад эндээс унш гэсэн.
Дунд хэсгээс нь эхлэн уншиж байтал эзэн гэнэт зогсоогоод за
одоо боллоо, явж болно гэсэн.
Тэр жүжиг надад хичнээн хачирхалтай байсныг та ойлгож
байна уу, ноён Холмс? Тэд нар миний нурууг цонх руу харуулж
суулгаад байхаар нь ямар нэг учир байна гэж бодоод гадаа юу
болоод байгааг мэдэхээр шийдлээ. Тэгээд өөрт байсан толины
хагархайг нууж ороод өнөөх жүжиг ид өрнөж байх хооронд ард
минь юу болоод байгааг сэмхэн харсан боловч тэнд хэн ч
байсангүй.
Ямар ч байсан надад л тэгж санагдсан. Гэтэл сайн анзаараад
харвал Саутгемптоны зам дээр саарал костюмтай, тийм ч өндөр
биш, сахалтай хүн зогсоод бидний зүг харж байсан. Хөл ихтэй
байдаг зам л даа. Би тольтой давхар барьж байсан алчуураа
буулгатал хатагтай Русакл намайг сорьсон янзтай ширтэж
байгаа үзэгдэв. Гарт минь толь байгааг тэр мэдсэн ч юу ч
хэлсэнгүй. Хатагтай шууд босоод явчихсан.
- Джефро, зам дээр нэг эрэгтэй хүн зогсоод хатагтай
Хантерыг бүдүүлгээр ширтээд байна гэж тэр хэллээ.
- Хатагтай Хантер, тэр хүн таны танил уу? гэж надаас асуув.
- Үгүй ээ, би энд хэнийг ч танихгүй шүү дээ.
- Тэгвэл ямар бүдүүлэг хэрэг вэ? Та эргэж хараад түүнийг яв
гээд дохичих.
- Тоохгүй байвал дээргүй юу?
Үгүй дээ, хөөж явуулахгүй бол дандаа ингээд зогсоод байна
шүү дээ. Эр гэж хараад яв гээд дохичих гэсний дагуу дохитол
хатагтай хөшгөө буулгасан. Түүнээс хойш би цонхны Дэргэд
суугаагүй, тэр хүнийг ч хараагүй, цэнхэр даашинзаа ч өмсөөгүй.
Энэ явдал долоон хоногийн өмнө болсон.
- Та цааш нь үргэлжлүүл дээ.
- Би замбараагүй яриад б айна уу? Энэ бүгд хоорондоо
холбоотой юм болов уу? Намайг анх ирсэн өдөр эзэн маань
хажуугийнхаа жижигхэн байшинд дагуулж очиход дотор нь нэг
том амьтан байгаа бололтой, гинж дуугарах сонсогдсон.
- Наашаа хар даа, сайхан амьтан байгаа биз гээд ноён Русакл
модон хананы завсраар намайг харуулсан. Тэнд байсан амьтныг
хараад би маш их цочсон.
Битгий ай. Энэ бол миний нохой Карло. Хэдийгээр би минийх
гэдэг ч хөгшин Т оллер л ганцаараа ойртож чаддаг. Шөнө
болохоор гинжнээс нь сулладаг юм. Тэгэхлээр чи шөнийн
цагаар гэрээс гарч болохгүй, хазуулж орхино шүү гэсэн. Тэр
дэмий ч нэг сануулсангүй. Гурав дахь шөнө нь би хоёр цагийн
үед санаандгүй цонхоор харлаа. Их сайхан шөнө байсан.
Байгалийн сайхныг бахдан зогсож байтал хайлс модны сүүдэр
доор нэг юм хөдлөх шиг боллоо. Гэтэл тугал шиг том биетой,
улаан халтар зүстэй, аймаар том нохой гүйж яваа харагдав. Тэр
нуга дундуур гараад цааш явж харагдахгүй боллоо. Тийм
аймаар амьтныг хараад зүрх минь зогсчих шиг болсон.
Бас нэг явдлын талаар ярих гэсэн юм. Би тэнд очихоосоо
өмнө ү сээ тайраад чемодандаа хийчихсэн байсан. Нэг орой х үүг
нь унтуулчихаад эд зүйлээ янзалж байтал дээд талын хоёр
шургуулга нь нээлттэй нэг хайрцаг харагдав. Тэнд хоосон
байсан ч доод талын шургуулга нь түгжээтэй ажээ. Дээд
нүднүүдэд нь дотуур хувцсаа хийгээд бас сав хүрэлцэхгүй
байсанд сэтгэл жаахан дундуур байлаа. Андуураад түгжчихсэн
юм байх гэж бодоод түлхүүр гар ган нээх гэж оролдсон. Гэтэл
эхний түлхүүр яг таарч шургуулга нээгдлээ. Гэтэл миний үс
тэнд байх юм. Өнөөх тайрсан үс маань шүү дээ.
Аваад үзтэл я г минийх шиг өнгөтэй, минийх шиг өтгөн
сайхан үс байсан ч энэ м инийх биш гэдгийг дараа нь тааварлав.
Яахаараа шүүгээнд хийж цоожилдог байна аа? Би чичирсэн
гараар чемоданаа уудлан доторхи зүйлсийг нь гаргаж хаяад
хартал миний үс байсан газартаа байна. Хоёр үсийг зэрэгцүүлэн
харвал яг адил юмаа. Үнэхээр хачин юм болсон. Хүний үсийг
буцааж шургуулганд нь хийгээд ноён Русаклт юу ч хэлсэнгүй,
тэр хайрцгийг нээсэн нь тэнэг явдал гэж бодлоо.
Би нилээн ажигч хүн болохоор байшингийн өрөөнүү дийн
байрлалыг сайн тогтоож авсан. Нэг жигүүрт нь хүн суудаггүй
байсан. Тийшээ харсан хаалга нь Толлеруудын өрөөний өмнө
дандаа цоожтой байдаг байсан. Нэг удаа шатаар өгсөж яваад
ноён Русакл түлхүүр барьчихсан, тэндээс их ууртай гарч явахыг
харлаа. Тэнд хэн ч амьдардаггүй бололтой. Намайг цэцэрлэг
дотор байж байтал ноён Русакл эргээд сайхан зантай болчихсон
хүрч ирлээ.
- Хажуугаар чинь өнгөрөхдөө мэндлээгүйг минь 6ү дүүлэг зан
гэж бүү бодоорой, залуу хатагтай минь. Би ажлаа бодож яваад
анзаарсангүй.
- Зүгээр ээ. Ингэхэд т анай тэр дээд өрөөнд хэн ч суу даггүй
юм уу? Цонхыг нь дандаа л таглачихсан байх юм.
- Би гэрэл зураг сонирхдог юмаа. Тэгээд харанхуй байлгадаг.
Та сүрхий гярхай хүн юм, хатагтай.
Тэр хэдийгээр тоглож байгаа юм шиг байсан ч ихээхэн
хардсан, огт тоглоом хийсэн шинжгүй харж б айлаа.
Тэгээд ноён Холмс, тэд нэг юм нуугаад байна гэж бодоод
миний сонирхол улам ихээр төрж, тэр өрөөнд орж үзэхийг
хүссэн. Зүгээр нэг сонирхол байгаагүй юм шүү. Хэрэв тийшээ
орох юм бол ямар нэг гавъяа байгуулна гэсэн бодол, миний
гарцаагүй хийх ёстой зү йл байлаа. Эмэгтэй хүнд онцгой
мэдрэмж байдаг гэдэг дээ. Мгадгүй яг тийм мэдрэмж л надад
итгэл төрүүлсэн байх. Ямар ч байсан түлхүүрийг олж тэр
хаалгаар орох гэж би их хичээсэн.
Гэтэл өчигдөр надад тийм боломж олдлоо. Ноён Русаклаас
гадна Толлер болон түүн ий эхнэр ордог бололтой. Нэг удаа
ноён Толлер тэндээс том хар шуудайтай зүйл аваад гарч байхыг
би харсан. Сүүлийн үед тэр дэндүү их ууж, үргэлж согтуу байх
болсон. Өчигдөр бас согтуу байлаа. Дээшээ гараад хартал тэр
хаалганд түлхүүр зоолттой байв. Ноён, ха тагтай Русакл нар
хүүхэдтэйгээ доор бай сан. Тэгээд би юу байдгийг нь үзэхээр
шийдэж тийшээ орлоо.
Ямар ч тавилгагүй, шал ан дээрээ хивс ч дэвсээгүй нүц гэн
хонгил байна. Хонгилын мухарт хүрээд зүүн тийш эргэтэл
дараалсан гурван хаалга харагдав. Эхний болон гурав дахь
хаалга нээлттэй, өрөөнд юу ч байсангүй. Эх ний өрөө хоёр
цонхтой, хоёр дахь өрөө нь бараг гэрэл нэвтрүүлэхгүй шахам
болсон ганцхан цонхтой ажээ. Голын өрөө нь хаалтта й, хаалгыг
нь орны төмрөөр дар жээ. Орны төмрийн нэг үзүүрийг хананд
гаргасан нүхэ нд бэхэлсэн ба нөгөө үзүүрт нь олс уяатай
харагдав. Тэр нь хаалттай цонх шиг хаалга байлаа. Хаалганы
завсраар тусах гэрлийг бодоод үзвэл өрөөн дотор тийм ч
харанхуй биш бололтой. Дээврийн хонгил руу гарсан
нээлхийгээр гэрэл тусаж байгаа бололтой. Хаалганы доогуур
нэг сүүдэр тусан нэг холдон, нэг ойртоод байхаар нь би үхтлээ
айсан. Тэнд хүний хөлийн чимээ гарч байна. Айсандаа болоод
эргээд зугтах гэтэл нэг хүн бариад авах шиг болов. Би тэр
чигээрээ зугтсаар ухаан алдах шахсан бөгөөд ноён Русаклийн
тэвэрт л ухаан орсон.
- Хаалга нээлттэй байсан болохоор би хэн орсон юм бол гэж
бодож байлаа. Тэгэхлээр та байсан хэрэг үү гэж байна.
- Би ямар их айв аа?
- Хонгорхон хатагтай минь, таныг хэн тэгтлээ айлгаа вэ?
Тэр хичнээн эелдэг, зөөлөн дуугарч байсан гэж санана. Гэвч
түүний дууных нь өнгө хэтэрхий зөөлөн, хуурамч сайхан
ааштай дүр үзүүлээд байгааг мэдээд би дахиад болгоомжилж
эхлэв.
- Би санаандгүй явж байгаад эзгүй хонгил руу орчихлоо.
Тэнд үнэхээр хара нхуй, эзгүй байхаар нь айсандаа гүйгээд
гараад ирлээ.
- Тэгээд л болоо юу гэж асуугаад эзэнтэн над руу сүрхий
харж байсан.
- Өөр яах юм бэ?
- Энэ хаалгыг би яагаад түгжээд байдаг гэж бодож байна?
- Би яаж мэдэх вэ?
- Гадны хүмүүс битгий ороосой гэсэндээ тэр шүү дээ гээд тэр
инээмсэглэв.
- Хэрэв би мэдсэн бол тийшээ орохгүй байсан. Та ит гээрэй.
- Т эгвэл одоо мэдэж ав. Дахиад нэг л удаа орох юм бол...
Таныг би нохойдоо хаяад өгчихнө шүү гэхдээ түүний өнөө
сайхан зан алга болсон байлаа.
Би маш их айсан болохоор тэр үед чухам яаснаа мэдэхгүй
байна. Өрөө рүүгээ харайлгасан байх. Сэхээ ороод ха рвал хамаг
биений хар хөлс цуттачихсан орондоо хэв тэж байлаа. Тэгээд л
ноён Холмс, таныг санасан юм. Би дахиад тэнд байж чадахгүй,
тантай зөвлөлдөх гэсэн юм. Тэр байшин, эзэд нь, бас тэр хүүхэд,
зарц нар бүгдээрээ айдас төрүүлээд байна. Тэндээс шууд зугтаж
болох байсан ч юу нуугаад байгаа, ямар учиртайг нь мэдмээр
санагдаад танд цахилгаан явуулахаар шийдсэн. Пальтогоо
өмсөж, малгайгаа аваад шуудан руу явах гэснээ түр амсхийгээд
больсон. Нохойгоо тавьчихсан байвал яах вэ? гэж бодсон
боловч Толлер ухаангүй со гтуу байсан тул нохойг тавих хүн
байхгүй гэж бодоод өрөөндөө орсон ч унтаж чадсангүй. Харин
өнөө өглөө Винчестр орох зөвшөөрөл саадгүй авсан. Би гурван
цагт эргээд очсон байх ёстой. Яагаад гэвэл ноён, хатагтай
Русаклууд айлд очно гэж байсан. Ингээд миний бүх адал явдлыг
ноён Холмс та мэдлээ. Юу болоод байгааг тайлбарлаж өгөхийн
өмнө би яах ёстойг хэлж өгөөч.
Энэ яриаг амьсгаа даран сонсож гүйцээд найз маань босож
гараа халаасандаа шургуулан өрөөн дотуур хойш урагшаа
холхиж байснаа:
- Толлер согтуу хэвээрээ байгаа юу?
- Тиймээ. Нөхрөө яаж ч чадахгүй байна гэж эхнэр нь
хатагтай Русаклд ярьж байсан.
- Сайн байна. Өнөө орой Русаклынхан гэртээ байхгүй юу?
- Тийм.
- Их сайн, бөх цоожтой зоорь тэнд байгаа юу?
- Байгаа, дарсны зоорь.
- Хатагтай Хантер та их ухаантай ажиллалаа. Дахиад нэг
ажил амжуулж чадах уу? Таныг чадна гэж бодоогүй бол би ийм
зүйл гуйхгүй байсан.
- Оролдоод үзье, ноён Холмс. Би юу хийх ёстой вэ?
- Манай найз бид хоёр «Зэсэн хайлснууд» эдлэнд долоон
цагт очно. Тэр үед Русаклынхан яваад, харин өнөөх Толлер
унтаж байх биз. Сэрэхгүй байх гэж найдаж байна. Ганцхан
хатагтай Толлер үлдэж байна. Та түүнийг ямар нэг аргаар
зооринд оруулаад түгжихвэл их сайн байна.
- Би тэгье ээ.
- Сайн байна. Тэгвэл бид энэ бүхний учрыг олох бо ломжтой
болно. Дээд өрөөндөө хорьсон хэн нэг бүс гүйн оронд таныг
хүүхэд асрагчаар авса н байх. Энэ бол гарцаагүй. Харин тэр
эмэгтэй хэн юм бол ? Ноён Русаклын охин байх гэж би бодож
байна. Хэрэв би андуураагүй бол өнөөх Америк явсан гээд
байгаа Алиса охин байж таарна. Биеийн өндөр, үсний өнгө, бие
галбир гээд бүгд таарсан болохоор таныг сонгожээ. Өвдсөн
болохоор нь түүний үсийг тайраад тэгээд л таны үсийг бас
тайрах болж л дээ. Та түүний үсийг санаандгүй олсон байна.
Зам дээр байсан хүн бол түүний найз юмуу эсвэл сүйт залуу
байж таарна. Таныг түүний даашинз өмсөөд, цонхоор
инээмсэглэн гараа даллахаар бүсгүйг эрүүл саруул байна гэж
бодоод тэр яваад өгчээ. Алисатай уулзахаар ирж магадгүй гээд
нохойгоо шөнийн цагаар сул тавьдаг юм байна. Энэ хэрэгт
хамгийн чухал нь тэр жаал хүү юм.
- Энэ бүхэнд жаал хүү ямар хамаат ай юм 6э?
- Эцэг эхийнх нь зан байдлыг судлаад хүүхдийн ааш ийг ч
мэдэж болно шүү дээ, Ватсон. Бас эсрэгээрээ байж болно.
Хүүхдийнх нь занг судалж байж аав ээжийнх нь талаар мэдэж
авдаг удаа ч бий. Тэр хүү харгис, хэрцгий зангаа аав ээжээсээ
өвлөж авсан бол х орионд байгаа бүсгүйд ч аюултай.
- Таны зөв өө, ноён Холмс. Таны зөв гэдгийн жишээ болсон
олон тохиолдлыг би мэднэ. Одоо тэгвэл цаг алдалгүй явж, тэр
хөөрхий бүсгүйд тусалъя гэж хатагтай ярианд оролцов.
- Их зальтай хүнтэй холбоотой болохоор дээд зэргийн
болгоомжтой байх хэрэгтэй. Орой болтол бид яаж ч чадахгүй.
Долоон цагт бид очоод учрыг нь олно оо.
Бид хэлсэндээ хүрч долоон цаг гэхэд сүйх тэрэгнээс бууж
«Зэсэн хайлснууд» эдлэнд очлоо. Хатагтай Хантер инээмсэглэн
угтахгүй байсан ч жаргаж буй нарны гэрэлд зэс адил гялалзаж
байгаа моддыг хараад байшинг олох л байлаа.
- Амжуулсан уу? гэж Холмс асуув.
Хаа нэгтээгээс бөглүүхэн нүдэх чимээ сонсогдоно.
- Хатагтай Толлер зоорины хаалга нүдэж байна. нө хөр нь гал
тогооны шалан дээр унтаж байгаа. Ноён Русаклынхтай яг адил
түлхүүр энэ байна.
- Ухаантай байна шүү. Харин одоо биднийг хүргээд өг.
Удахгүй бүх учир нь олдоно.
Бид шатаар өгсөн, хаалгаа түгжээд, хонгилоор явсаар
хатагтай Хантерын хэлээд байсан хаалганы өмнө очив. Холмс
олсыг огтлон хөндлөвч төмрийг аваад хаалгыг нээх г этэл ганц ч
түлхүүр таарсангүй. Дотроос нь дуу огт гарахгүй байсанд
Холмсын царай барайж:
- Бид хожимдоогүй байгаасай даа. Хатагтай Хантер бид таныг
үлдээгээд тийшээ орсон нь дээр байх. Алив Ватсон, хаалгыг
мөрлөөрэй, орж чадах нь уу, үгүй юу?
Хамтын хүчинд хуучин хаалга тэссэнгүй нээгдэхэд бид
өрөөнд орцгоолоо. Хов хоосон байх юм. Жижигхэн хатуу ор,
ширээ, сагс зэргээс өөр юу ч байсанг үй. Дээврийн хон гил руу
гарсан нээлхий онгорхой байгаагаас үзвэл манай хоригдол
оргосон бололтой.
- Энд ямар нэг юм болжээ. Ноён Русакл хатагтайн бодлыг
тааж мэдээд бүсгүйг хаа нэг тийш нь аваачсан байна гэж Холмс
дуугарав.
- Яаж тэр вэ?
- Нээлхийгээр. Яаж тэгснийг нь харцгаая л даа Ойл-
гомжтой, дээврийн ирмэгээс уясан дүүжин шатны та сархай
байна.
- Тэгэх боломжгүй. Русаклынхныг явахад ямар ч шат
байгаагүй гэж хатагтай Хантер эсэргүцлээ.
- Тэр эргэж ирээд хэрэгтэй бүхнээ хийжээ. Маш ухаа лаг, бас
аюултай хүн шүү. Одоо түүний хөлийн чимээг шатан дээр
сонсох юм бол би огтхон ч гайхахгүй. Ватсон, та гар буугаа
бэлдээрэй.
Түүнийг ингэж хэлж дө нгөж дуусмагц гартаа бүдүүн саваа
барьсан тарган эр босгон дээр харагдав. Хатагтай Хантер дуу
алдан хананд наалдахад Шерлок Холмс тэдний хоорондуур
шийдэмгий орлоо.
- Өөдгүй новш. Охиноо яасан бэ?
Бүдүүн эр өрөөн до торхийг тойруулан харснаа дээврийн
хонгил руу гарах нээлхийг харав.
- Харин би та нараас л асуумаар байна. Муусайн хулгайч нар.
Тагнан мөрдөгчид, хулгайчид. Ингээд та нар баригдав уу? Одоо
миний гарт орох чинь энэ дээ. Гайгүй ээ та нарыг гээд буцаж
шат руу ухасхийв.
- Тэр нохойгоо суллахаар явлаа гэж хатагтай Хантер
хашгирлаа.
- Надад гар буу бий гэж би хэлэв.
- Гол хаалгыг хаах хэрэгтэй гээд гурвуулаа доошоо
харайцгаалаа.
Биднийг дөнгөж ур уудмагц нохой хуцах, аймшигтайгаар
улих, архирах чимээ дуулдсанд улаан царайтай, салгалсан
гартай, согтуу эр хажуугийн өрөөнөөс гарч ирээд:
- Бурхан минь, нохойг хэн тавьчихваа? Бүтэн хоёр хо ног
хооллоогүй шүү дээ. Түргэлээрэй, эс тэг вэл амжихгүй шүү
хэмээн хашгирав.
Холмс бид хэд Толлерын араас байшингаас гараад булан
тойроход Аварга том, хар хоншоортой нохой Русаклын
хоолойноос зуун сэгсэрч байлаа. Би гүйж очоод но хойг
буудахад үхэтхийн унасан боловч хурц том соёо нь бүдүүн
эрийн зузаан хүзүүнд наалдсан хэвээрээ байлаа. Нохойг
Русаклын хүзүүнээс арайхийн салгаж дөнгөж амьтай голтой
байгаа түүнийг байшинд оруулав. Түүнийг бу йдан дээр
хэвтүүлээд а рхи нь юу ч үгүй гарсан Толлер ыг эхнэрийнх нь
хойноос явууллаа. Шархтны байдлыг хөнгөвчлөх гэж би
чадлынхаа хирээр оролдов. Түү нийг тойрон зогсоцгоож байтал
хаалга нээгдэн, өндөр, туранхай эмэгтэй орж ирлээ.
- Хатагтай Толлер гэж Хантерыг дуу алдахад
- Тиймээ, би байна. Ноён Русакл эргэж ирээд зоорины
хаалгыг нээчихээд та нарын хойноос дээшээ гарсан. Хатагтай,
та юу хийх гэж байгаагаа надад хэлсэн бол би дэмий зүйл хийж
байна гээд таныг болиулах байсан юм.
- Тийм үү, тэгэхлээр энэ хэргийн талаар та бүхнээс илүү
мэдэж байгаа байхнээ гэж Холмс асуулаа.
- Тиймээ, эрхэм ээ, би мэдэх бүхнээ ярьж өгье.
- Тэгвэл та суугаад ярь, бид сонсъё. Зарим нэг зүйлийг би
сайн ойлгоогүй л байна шүү гэж Холмс хэллээ.
 - Би тодруулах гээд үзье. Хэрэв зоориноос гарч чадс ан бол
арай эртхэн хэлэх байсан юм. Нэгэнт цагдаа шүүх болвол
намайг та нарын талд байж, хатагтай Алисад тусалсан гээрэй.
Аав нь хоёр дахь удаагаа гэрлэснээс хойш Алиса зовж эхэлсэн.
Түүнийг огт тоохгүй, хүн гэж үзэхээ бай сан. Тэгээд найз
бүсгүйндээ очоод ноён Фаулертай танилцсанаас хойш бүр
хэцүүдсэн дээ. Гэрээслэл ёсоор хатагтай Алиса багагүй мөнгө
өвлөсөн байсан ч нилээн тэвчээртэй, даруу охин болохоор
бүгдийг нь ноён Русаклд өгсөн дөө. Мөнгөний талаар санаа
зовох юмгүй байсан ч охин нь нөхөрт гарвал таа гүй хэрэг
мандана гэж бодоод охиноо нөхөрт гарсан эсэхээс үл хамааран
бүх мөнгийг өөрийн болгох санаа өвөрлөжээ. Тэгээд нөхөрт
гарсан ч, эс гарсан ч мө нгийг нь захиран зарцуулах эрхтэй гэсэн
бичигт гарын үсэг зуруулах гэтэл охин нь татгалзаад
зөвшөөрөхгүй байсан. Тархины үрэвсэлтэй болтлоо
зөвшөөрөөгүй. Зургаан долоон хоногийн турш үхэл, амьдралын
зааг дээр байгаад эдгэрсэн боловч үсээ хусуулах хэрэгтэй
болсон. Залуу найз нь үүнд огтхон ч гутарсангүй, урьдын адил
хайрласаар байжээ. Ёстой сайн хүн дээ.
- Яг тэгсэн эрхэм ээ.
- Хатагтай Толлер, танд маш их баярлалаа. За танай нутгийн
эмч, хатагтай Русакл нар ирэх шиг боллоо. Ватсон, одоо хоёулаа
хатагтай Хантертай хамт Винчестр явах хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол
та бидний энд байгаа ихээхэн эргэлзээтэй санагдаж магадгүй
гэж Холмс хэлэв.
Гол хаалганыхаа өм нө зэс шиг улаан хайлс моднууд тай,
аймшигт байшингийн нууц ийнхүү тайлагдав. Ноён Русакл амьд
үлдсэн боловч нэгэнт тахир дутуу хүн болсон тул цаашдынх нь
амьдрал эхнэрийнх нь хайр халамж, үнэнч сэтгэлээс шалтга алах
бизээ. Тэд урьдын адил өн гөрсөн амьдралынх нь талаар бүхнийг
мэдэх хөгшин зарц нарынхаа хамт амьдардаг бөгөөд тэдэнгүй
байж чадахгүй нь тодорхой. Ноён Фаулер, хатагтай Русакл хоёр
оргосныхоо дараа жил Саутгемптонд гэрлэсэн, нөхөр одоо
Гэгээн Маврикия арлын засгийн газрын түшмэл гэсэн. Хатагтай
Вайолет Хантер нэгэнт анхаарлыг нь татахаа байсан тул миний
найз Шерлок Холмс түүний адилаар дахиж сонирхоогүй н ь
гайхалтай бөгөөд тэр нь одоо Уолсон дахь нэгэн хувийн
сургуулийн захирлаар амжилттай ажиллаж байгаа гэнэ лээ.

- Таны яриа олон зүйлийг тодруулж өглөө. Үлдсэнийг нь би

мэднэ. Тэгэхлээр ноён Русакл охиноо хүчээр хорьж байжээ?
- Тиймээ, эрхэм ээ.
- Туйлбартай, шаргуу ноён Фаулераас салахын тулд
Лондонгоос хатагтай Хантерыг авчирсан хэрэг үү?
- Яг тийм эрхэм ээ.
- Гэсэн ч ноён Фаулер зөрүүд хүн тул жинхэнэ далайч ны адил
байшинг сахиж, тантай уулзаад зоосны дуу болон бусад
аргуудаар та бүхэнтэй үзэл бодол нэгтэй байгаагаа ойлгуулж
байсан уу?
- Ноён Фаулер хүнийг үгэндээ оруулж чаддаг, их өгөөмөр
хүн.
- Тэгэхлээр ноён Фаулер танай нөхөрт а рхи өгч, эзнийг чинь
эзгүй хойгуур дүүжин шат бэлэн байлгахаар тохиролцсон байна
тийм үү, хатагтай Толлер?
ГАРЧИГ

БОГЕМАД ГАРСАН ДУУЛИАНТ ХЭРЭГ

УЛААН ШАР ҮСТНҮҮДИЙН ХОЛБОО

ХЭН БОЛОХЫГ нь тогтоосон нь

БОСКОМЫН ХӨНДИЙН НУУЦ

АМТАТ ЖҮРЖНИЙ ТАВАН ШИРХЭГ ҮР

СЭТЭРХИЙ УРУУЛТ

ЦЭНХЭР ХАТИГ

ЭРЭЭН ТУУЗ

ИНЖЕНЕРИЙН ХУРУУ

ЯЗГУУРТАН ГООНЬ ЭР

БИНДЭРЬЯА ЭРДЭНИЙН ТИТЭМ

ЗЭСЭН ХАЙЛСНУУД