Το μελλον του τεκτονισμου PDF

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ
ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ
Ανάτυπωση απο το site:

www.freemasonrytoday.com/ugle-sgc/ugle/item/511-future-of-freemasonry-study-
is-published
στις 8 Μαρτίου 2012

The Official Journal of the United Grand Lodge of England
Απόδοση στην ελληνική:
Αδ.·. Θεόφιλος Παναγιωτόπουλος
Πρ.·. Σεβ.·. Σεπ.·. Στ.·. «Φοίνιξ» υπ’ αριθµ. 51 εν Αν.·. Αθηνών
Σελιδοποίηση
Αδ.·. Πανος Ρ. Ρήγας
Πρ.·. Σεβ.·. Σεπ.·. Στ.·. Σόλων υπ' αρ 166 , εν Αν.·. Ελευσίνας
Επιµέλεια:
Ενδ.·. Αδ.·. Μιχάλης Νικ. Ματτές
Πρ.·. Σεβ.·. της Σεπ.·. Στ.·. «Βυζάντιον» υπ’ αρίθµ. 60 εν Αν.·. Αθηνών \
Μεγ.·. Α’ Eπ.·. της Μεγ.·. Στ.·. της Ελλάδος

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ
ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ
ΜΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ
ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΡΕΥΝΩΩΝ
ΚΟΙΝΩΩΝΙΚΩΩΝ ΘΕΜΑΤΩΩΝ
Social Issues Research Centre (SIRC)*
2012
* Το Κέντρο Ερευνών Κοινωνικών Θεµάτων Social Issues Research Centre (SIRC)
εδρεύει στην Οξφόρδη και είναι ένας ανεξάρτητος, µη κερδοσκοπικός Οργανισµός, που
ιδρύθηκε για να διεξάγει έρευνες για θέµατα τα οποία σχετίζονται µε τον τρόπο ζωής
των ανθρώπων και την κοινωνία γενικότερα, να εξετάζει και να παρακολουθεί τις
κοινωνικές και πολιτιστικές τάσεις σε παγκόσµιο επίπεδο και να προσφέρει νέες ιδέες
για τη συµπεριφορά και τις σχέσεις των ανθρώπων.
Σκοπός του είναι να προσφέρει µια ισορροπηµένη, ψύχραιµη και προσεκτική
προσέγγιση για τα κοινωνικά θέµατα και να προωθεί έναν ανοικτό και τεκµηριωµένο
διάλογο, που θα βασίζεται στη λογική, σε αποδεικτικά στοιχεία και όχι σε ιδεολογίες.
Το Κέντρο αναλαµβάνει έρευνες όχι µόνο για θέµατα κοινωνικής συµπεριφοράς αλλά
και για περισσότερο σύνθετα ζητήµατα, τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο των
περισσότερων επιστηµονικών ερευνών για κοινωνικά θέµατα.
Στο Κέντρο υπάρχει µια µόνιµη µονάδα «κοινωνικής πληροφόρησης» αποστολή της
οποίας είναι η διαρκής παρακολούθηση και εκτίµηση των σηµαντικότερων κοινωνικών,
πολιτιστικών και ιδεολογικών τάσεων. Για περισσότερο εξειδικευµένες έρευνες, το
Κέντρο διαθέτει δική του οµάδα ερευνών στελεχωµένη από έµπειρους ερευνητές.
Το έργο του Κέντρου καθοδηγεί µία Συµβουλευτική Επιτροπή αποτελούµενη από
διαπρεπείς επιστήµονες και συµβούλους διαφόρων κλάδων. Το Κέντρο συνεργάζεται
επίσης µε ένα ευρύτερο δίκτυο επιστηµόνων που ερευνούν σχετικά πεδία.
Το Κέντρο αναλαµβάνει µε προθυµία έρευνες, είτε ιδιωτών είτε οργανισµών µε
ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε κοινωνικά θέµατα. Στο πελατολόγιό του βρίσκονται µεγάλες
εταιρείες όπως η British Airways, η BMW, η Canon και η Coca Cola αλλά και
Οργανισµοί όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Υπουργείο Εσωτερικών, τα Κρατικά
Λαχεία, το Συµβούλιο Ενίσχυσης Παίδων κτλ. Ένα από τα έργα του ήταν και η
εκπόνηση οδηγιών για το χειρισµό επιστηµονικών θεµάτων και θεµάτων υγείας από τα
Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ µία µελέτη του ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΡΕΥΝΩΩΝ ΚΟΙΝΩΩΝΙΚΩΩΝ ΘΕΜΑΤΩΩΝ
6
//
Ο ΚΟΙΝΟΣ ΜΑΣ
ΣΚΟΠΟΣ ΕΧΕI,
ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ
ΝΑ ΕΧΕΙ ΣΧΕΣΗ
ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΗ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ
//
7
Πρόλογος του Μεγ∴ Γεν ∴ Γραµµ∴ Ενδ∴ Αδ∴ Nigel Brown Σελ. 7
1. Εισαγωγή Σελ. 8
1.1 Μέθοδοι Σελ. 9
1.2 Πληροφόρηση Σελ. 10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
2. Οι δεσµοί µε τους άλλους

2.1 Η ανάγκη του «ανήκειν» Σελ. 10
2.2 Το «ανήκειν» – η δηµόσια άποψη Σελ.13
2.3 Οι Αδελφικοί δεσµοί – η τεκτονική άποψη Σελ.15
3. Η Φιλανθρωπία
3.1 Το «πρόβληµα» του αλτρουισµού Σελ.21
3.2 Φιλανθρωπία - η δηµόσια άποψη Σελ.24
3.3 Φιλανθρωπία – η τεκτονική άποψη Σελ.27
4. Οι Τελετουργίες Σελ.31
4.1 Οι τελετουργίες και οι επαναλαµβανόµενες διαδικασίες

Σελ.33
- η δηµόσια άποψη
4.2 Τελετουργίες και Τυπικά – η τεκτονική άποψη Σελ.37
5. Το µέλλον του Ελευθεροτεκτονισµού Σελ.43
6. Βιβλιογραφία και επιλεγµένα κείµενα Σελ.51
8
//
ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ TΕΚΤΟΝΕΣ
ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΘΥΜΟΙ ΝΑ
Δ∆ΙΑΛΥΣΟΥΝ
ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ
ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ
ΠΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΥΝ
ΤΟΝ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜO
ΕΔ∆ΩΩ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΚΑΙΡΟ
//
›❯
9
Καθώς πλησιάζει η επέτειος των 300 νέα θεώρηση σ’ όσους ανήκουν στην
ετών από την ίδρυση της Ηνωµένης Αδελφότητα.
Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας, (στο εξής Έχοντας υπόψη τα παραπάνω, ήλθαµε
UGLE), έχουµε την πεποίθηση ότι είναι σε επαφή µε το Κέντρο Ερευνών
σηµαντικό να τιµήσουµε την επέτειο Κοινωνικών Θεµάτων, (στο εξής
αυτή, µε µια εκτεταµένη και ανοιχτή Κέντρο), για την πραγµατοποίηση αυτής
συζήτηση για το τί σηµαίνει να είναι της έρευνας. Το Κέντρο, µε γνώµονα την
κάποιος τέκτων στη σύγχρονη κοινωνία εξειδίκευσή του σε θέµατα κοινωνικής
και τί θα σηµαίνει για τις επερχόµενες ανθρωπολογίας, τα οποία
γενεές. Ο αρχαιότερος αδελφικός διαµορφώνουν το υπόβαθρο µεγάλου
οργανισµός, ο Ελευθεροτεκτονισµός, µέρους αυτής της έρευνας, συνδύασε και
(στο εξής E∴), θεµελιώθηκε στις αρχές διασταύρωσε απόψεις και γνώµες
της καλοσύνης, της εντιµότητας και της τεκτόνων και αµύητων. Ως εκ τούτου, το
δικαιοσύνης, αξιών διαχρονικών που αποτέλεσµα της παρούσας έρευνας
ισχύουν και σήµερα, όπως συνέβαινε παρέχει έναν πλήρη και επίκαιρο
τριακόσια χρόνια πριν, όταν ιδρύθηκε η σχολιασµό, όχι µόνο για τον E∴ αλλά
UGLE. Αυτά τα ιδεώδη παρέµειναν και για τις πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις,
αµετάβλητα καθ’ όλη την ιστορία του
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
αντιλήψεις και αξίες της σύγχρονης

E∴ και θα παραµείνουν, ελπίζουµε, κοινωνίας.
αναλλοίωτα για όσο διάστηµα ο E∴
Καθώς σκεπτόµαστε τα επόµενα
αναπτύσσεται. Ωστόσο, είναι σηµαντικό
τριακόσια χρόνια, η Έκθεση αυτή θα
να σηµειωθεί ότι, αν και αυτά τα
αποτελέσει αναπόσπαστο µέρος των
θεµελιώδη ιδανικά διατηρούνται, στον
συζητήσεών µας, αναφορικά µε τον
εικοστό πρώτο αιώνα o E∴ έχει
τρόπο µε τον οποίο ο E∴ µπορεί να
συγχωνεύσει το παλαιό και το νέο, την
εξελιχθεί καλύτερα, διατηρώντας
παράδοση και την καινοτοµία και έτσι
παράλληλα και το διακριτό του
προσαρµόζεται άνετα στο σύγχρονο
χαρακτήρα αλλά και τα ιδεώδη, που
κόσµο.
έχουν προσελκύσει, προσελκύουν και
Οι σύγχρονοι τέκτονες είναι πρόθυµοι ελπίζουµε ότι θα προσελκύουν µέλη
να διαλύσουν τους µύθους και τις στους επόµενους αιώνες.
παρανοήσεις, που περιβάλλουν τον E∴
εδώ και πολύ καιρό. Για το σκοπό αυτό Nigel Brown
είναι σαφές ότι απαιτείται η συνδροµή Μεγ.·. Γεν.·. Γραµµ.·.
ενός ανεξάρτητου φορέα, ο οποίος θα Ηνωµένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας
διεξαγάγει µια αµερόληπτη έρευνα. Το Κέντρο ανταποκρίθηκε µε
Το αναµενόµενο αποτέλεσµα θα είναι ευχαρίστηση στην πρόσκληση του
η έναρξη µιας συζήτησης, που όχι µόνο Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ της UGLE για τη
θα προσφέρει µια ανοικτή και διαφανή διερεύνηση του ρόλου και της σχέσης
εικόνα για τον E∴ σε όσους δεν είναι
τέκτονες, αλλά θα προσφέρει και µια
10
του Τ∴ µε την κοινωνία, σήµερα αλλά Gilbert: «Μία γιορτή της Αδελφότητας»,
1
και στο µέλλον. παρουσιάζονται τα «ιδανικά» και οι
«αρετές» του Τ∴
Κατά την προκαταρκτική µας έρευνα
συµβουλευθήκαµε ορισµένα σύγχρονα Εκτός από το βιβλιογραφικό αυτό
κείµενα για τον Τ∴, καθώς και πηγές υπόβαθρο, συµβουλευθήκαµε και το
του διαδικτύου για να µας βοηθήσουν περιεχόµενο της ιστοσελίδας της UGLE,
να εντοπίσουµε το κεντρικό της θέµα. (www.ugle.org.uk), η οποία παρέχει
Ένα πράγµα που έγινε αµέσως εµφανές, σχετικές πληροφορίες και φιλοξενεί
ήταν ότι η περιγραφή του Τ∴ ως απόψεις υψηλόβαθµων τεκτόνων.
«µυστικής εταιρίας» ήταν σαφώς Έτσι άρχισε λοιπόν να σχηµατίζεται µία
εσφαλµένη. Στο βιβλίο του Tobias απάντηση στο ερώτηµά του Μεγ∴ Γεν∴
Churton: «Ελευθεροτεκτονισµός - Η Γραµµ∴ της UGLE. Προτείναµε επίσης
πραγµατικότητα», για παράδειγµα, την εξέταση της σχέσης µεταξύ των δύο
βρήκαµε - λίγο ως πολύ- ότι χρειάζεται κυριότερων διδαγµάτων του Τ∴ στη
να γνωρίζει κάποιος για τα κυριότερα
Βρετανία του εικοστού πρώτου αιώνα,
διδάγµατα, του θεσµού και τις
αφενός µεν της «αδελφικής αγάπης» και
τελετουργίες που συνδέονται µ’ αυτόν.
«αρωγής», που µεταφράζονται µε τους
Ιδιαίτερη εντύπωση µας προκάλεσε το
πλέον δόκιµους, από πλευράς
ακόλουθο συµπέρασµα του συγγραφέα:
κοινωνικών επιστηµών, όρους των
«Ο Τ∴ δεν µπορεί πάντα να συνδέεται αδελφικών δεσµών και του αλτρουισµού
ΕΙΣΑΓΩΩΓΗ
µε το σύνδροµο της «µυστικής και αφετέρου τα συναφή θέµατα της

εταιρίας». Δεν είναι µια «µυστική φιλανθρωπίας και των δεσµών µεταξύ
εταιρία», αν και όταν έχει διωχθεί ανδρών. Θα διερευνήσουµε επιπλέον αν,
κανείς είναι λογικό να είναι εχέµυθος. και κατά πόσον, υφίσταται επιθυµία για
Αλλά µια υγιής εταιρία θα προωθήσει τελετουργίες στη σύγχρονη ζωή µας. Θα
περισσότερο τη διαφάνεια και την συνοµιλήσουµε µε µέλη Στοών όλης της
κατανόηση απ’ όλους. χώρας και προσβλέπουµε από τα
Δεν είναι καλό για τον Τ∴να κρύβεται αποτελέσµατα των συνοµιλιών αυτών
να προκύψει, µέχρι ποιού βαθµού
δεν έχει πλέον µυστικά να
οι συνοµιλητές µας πιστεύουν ότι µπορεί
υπερασπιστεί».
και πρέπει ο Τ∴ να εξελιχθεί κατά τον
Αρκετά άλλα βιβλία αποκάλυψαν τον εικοστό πρώτο αιώνα.
κόσµο του Τ∴ στο ευρύ κοινό, ακόµα
Αυτές ακριβώς οι συνοµιλίες θα
και λεπτοµέρειες απο τις µυητικές του
δοκιµάσουν στην πράξη τους
τελετές. Στο βιβλίο του John Hamill:
ισχυρισµούς των τεκτόνων για το
«Η Αδελφότητα», βρίσκει κανείς µια
άνοιγµά τους στην κοινωνία και τη
πολύ χρήσιµη περιγραφή για την
διαφάνεια.
προέλευση και την ιστορία του αγγλικού
Τ∴, που καταρρίπτει µια σειρά από Επιπλέον, θα εξετάσουµε τη σχέση
µύθους, ενώ στο βιβλίο που µεταξύ του Τ∴ και της κοινωνίας
επιµελήθηκαν οι John Hamill και Robert συνολικά, µε βάση δύο οµάδες εργασίας
τα µέλη των οποίων είµαστε σχεδόν
11
βέβαιοι ότι δεν είναι τέκτονες. Τα δεκάτου ογδόου αιώνα, εποχή κατά την
θέµατα που θα εστιάσουν οι οµάδες των οποία διαµορφώθηκε ο Τ∴
αµύητων, είναι ίδια µε αυτά που θα Αντιµετωπίσαµε, συνεπώς, το δίληµµα
εστιάσουµε το ενδιαφέρον µας στις του κοινωνικού ανθρωπολόγου, ο
συνεντεύξεις µας µε τέκτονες. Θα οποίος, όπως ένας τέκτων το έθεσε,
εξετάσουµε, για παράδειγµα, την µπορεί µόνο να «ξύσει την επιφάνεια»
παρουσία ή την ανάγκη ενός των φυλετικών ηθών, (κανόνες και
τελετουργικού στοιχείου στη ζωή µας, αξίες), που αποτελούν το επίκεντρο της
την ανάγκη του «ανήκειν», τους µελέτης του.
τρόπους µε τους οποίους εκφράζουµε τη
γενναιοδωρία µας προς τους άλλους και 1.1 ΜΕΘΟΔ∆ΟΙ
το βαθµό στον οποίο συµµετέχουν στην
Οι µέθοδοι που µεταχειριστήκαµε,
καθηµερινή µας ζωή οι τελετουργικές
λαµβάνοντας υπόψη τους περιορισµούς
συµπεριφορές. Πόσο διαφορετικοί είναι
όλων των εθνογραφικών ερευνών αυτού
οι τέκτονες από τους άλλους ανθρώπους
του είδους, έχουν σχεδιαστεί για να
υπό το πρίσµα των προαναφερθέντων
παρέχουν ότι είναι γνωστό στην
θεµάτων; Μέχρι ποίου σηµείου ο Τ∴
κοινωνική ανθρωπολογία ως «άποψη
καλύπτει πραγµατικά διαχρονικές
emic» - δηλαδή µιας πεποίθησης η
ανάγκες και θεωρεί ότι, ως προς ένα οποία εκφράζεται µέσα στα πλαίσια
βαθµό, ο καθένας από µας, θέλει να µιας συγκεκριµένης οµάδας και
συµµετέχει; χρησιµοποιείται από όσους ανήκουν σ’
Η παρούσα έρευνα είναι, απ’ όσα αυτήν, σε αντίθεση µε την «άποψη etic»
µπορούµε να γνωρίζουµε, η πρώτη που δηλαδή της ίδιας πεποίθησης που
έχει ανατεθεί από τέκτονες σ’ έναν εκφράζεται και χρησιµοποιείται από
ανεξάρτητο, µη τεκτονικό φορέα. όσους δεν ανήκουν στην οµάδα αυτή.
Κανένα από τα µέλη του Κέντρου που
ασχολήθηκαν µε τη διεξαγωγή της δεν
είναι τέκτων, γεγονός που προκάλεσε
έκπληξη και έγινε ευµενώς αποδεκτό
από τους τέκτονες συνοµιλητές µας.
Πολλοί τέκτονες είδαν την έρευνα σαν
ευκαιρία ανταλλαγής απόψεων µε το
ευρύ κοινό σχετικά µε το ερώτηµα «Τι
είναι πραγµατικά ο Τ∴;» και σαν µια
ευκαιρία επιβεβαίωσης της διαφάνειας
η οποία επικρατεί στην τεκτονική
Αδελφότητα.
Βεβαίως, όντας αµύητοι, δεν έχουµε
βιώσει άµεσα σηµαίνει να είσαι τέκτων
στη σηµερινή πλουραλιστική κοινωνία,
που εµφανίζει πολλές και θεµελιώδεις
διαφορές από την κοινωνία στα τέλη του
12
Πραγµατοποιήσαµε συνεντεύξεις, αλλά µε τη σύγχρονη κοινωνία. Η διάλυση
και λιγότερο επίσηµες συζητήσεις µε των µύθων, η αποτελεσµατική
πενήντα περίπου τέκτονες διαφόρων αντιµετώπιση κοινότυπων παρανοήσεων
βαθµών. Για κάθε συνέντευξη και η επίδειξη ενός πραγµατικού
τηρήθηκαν πρακτικά και εκπονήθηκαν ανοίγµατος στην κοινωνία, ήταν µόνο
περιλήψεις, τις οποίες, όπως συµβαίνει µερικές από τις πτυχές αυτής της
σε όλες τις ποιοτικές έρευνες του µετάβασης, που, προφανώς, είναι ήδη
Κέντρου, υπέγραψαν οι συµµετέχοντες, σε εξέλιξη. Στο τελευταίο τµήµα της
ώστε να βεβαιώνεται ότι παρούσας έκθεσής µας προσπαθήσαµε,
αντικατοπτρίζουν µε ακρίβεια τις µε βάση τα διαθέσιµα στοιχεία, να
απόψεις και τις ιδέες τους. εντοπίσουµε τις συγκεκριµένες αλλαγές
Για την ανάλυση των πρακτικών αυτών οι οποίες έχουν ήδη συµβεί στον Τ∴ τα
των συνεντεύξεων χρησιµοποιήθηκε η τελευταία χρόνια και πού βρίσκονται,
µέθοδος MAXQDA ένα λογισµικό για κυρίως, οι ευκαιρίες για να αποδειχθεί
την επεξεργασία ποιοτικών δεδοµένων το άνοιγµα και η διαφάνεια, στοιχεία
που επιτρέπει την αποτελεσµατική που κάνουν τον Τ∴ να υπερηφανεύεται.
αναγνώριση των βασικών θεµάτων και Η προσπάθειά µας αυτή βασίστηκε σε
την επισήµανση των περιοχών µια ουδέτερη και αµερόληπτη άποψη,
συναίνεσης και απόκλισης. Τα πρακτικά αλλά αυτό που κυρίως καθοδήγησε την
των συνεντεύξεων των δύο οµάδων των κατανόησή µας ήταν οι απόψεις των
µη τεκτόνων θα αναλυθούν µε τον ίδιο τεκτόνων, γιατί παρείχαν ένα
τρόπο. Αρκετά αποσπάσµατα από τις συµπέρασµα για το έργο το οποίο θα
περιλήψεις και των δύο οµάδων παρουσιάσουµε.
χρησιµοποιήθηκαν στην παρούσα
έρευνα για να δώσουν τη δική µας 2.1 Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥ
«ανάγνωση» για την ισορροπία των
απόψεων των τεκτόνων, οι οποίες « ΑΝΗΚΕΙΝ »
σχετίζονται µε βασικά τα ζητήµατα που Οι άνθρωποι σ’ όλο τον κόσµο και σ’
βρίσκονται υπό διερεύνηση. όλες τις εποχές εµφανίζουν την ανάγκη
του «ανήκειν», δηλαδή να αισθάνονται
1.2 ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ότι έχουν ρίζες σε µια κοινότητα µαζί µε
Κατά την παρουσίαση των άλλους ανθρώπους. Στην τόσο
προσεγγίσεων αυτών, ακολουθήσαµε σηµαντική ιεράρχηση των αναγκών,
όσα προέκυψαν από τις συζητήσεις µας σύµφωνα µε τη θεωρία του Abraham
µε τον Nigel Brown, Μεγ∴ Γεν∴ Maslow, η απαίτησή µας για κοινωνική
Γραµµ∴ της UGLE, σχετικά µε το όραµά επαφή έρχεται αµέσως µετά τις φυσικές
του, το οποίο έχει γνωστοποιήσει στα ανάγκες, (αναπνοή, νερό, τροφή, ύπνος)
ανώτατα στελέχη του αγγλικού Τ∴, για και τις ανάγκες για ασφαλή διαβίωση.
την κατεύθυνση προς την οποία θα
πρέπει να κινηθεί, ώστε να αποδείξει
τον αληθινό του ρόλο και τη σχέση του
13
2
Σύµφωνα µε την πιο πάνω θεωρία, ταυτότητας βελτιώνει γενικότερα την
χωρίς τους κοινωνικούς δεσµούς, «το απόδοση και την ευηµερία.
αίσθηµα της προσωπικής εκτίµησης και Πολλοί ερευνητές έχουν περιγράψει
της αυτοολοκλήρωσης, (όπως την όρισε αναλυτικότερα τους τρόπους µε τους
ο Maslow), είναι αδύνατο να οποίους η ανάγκη των κοινωνικών
επιτευχθούν» 1. δεσµών έχει παγιωθεί µέσα µας, καθώς
Από την εποχή του Maslow η µελέτη για και τις αρνητικές συνέπειες που
την ανάγκη του «ανήκειν» και ο προκύπτουν από την κοινωνική µας
κυρίαρχος ρόλος που διαδραµατίζει στη αποξένωση ή απλά τη µοναξιά.
ζωή µας, αποτελεί ένα σηµαντικό µέρος
της κοινωνικής ψυχολογίας. Ο Roy Στην πραγµατικότητα, όµως, δεν
Baumeister και ο Mark Leary, για
ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ
έχουµε, ουσιαστικά, ανάγκη τους

παράδειγµα, τονίζουν πως «Η ανάγκη
ψυχολόγους για να µας πουν πόσο
των κοινωνικών δεσµών, το να βλέπει σηµαντική είναι η αίσθηση του
δηλαδή κάποιος τον εαυτό του να είναι
«ανήκειν». Τα γνωρίζουµε όλα αυτά -
κοινωνικά συνδεδεµένος µε άλλους, και όλοι έχουµε βιώσει, κατά πάσα
αποτελεί βασικό κοινωνικό κίνητρο» 2.
πιθανότητα, την αίσθηση της
Σηµειώνουν επίσης πως «Η αίσθηση της
προσωπικής αµφιβολίας και της
κοινωνικής συνεκτικότητας επιφέρει κοινωνικής απαξίωσης, όταν οι στενοί
ευνοϊκά αποτελέσµατα, ... η κοινωνική
κοινωνικοί δεσµοί διαταράσσονται ή
υποστήριξη όταν υφίσταται και γίνεται αποδυναµώνονται.
αντιληπτή ευνοεί τη σωµατική και
ΟΙ Δ∆ΕΣΜΟΙ
πνευµατική υγεία». Η φράση «Ο άνθρωπος είναι ένα

κοινωνικό ζώο» µπορεί να ακούγεται
Ο Gregory Walton και ο Geoffrey Cohen 3 µάλλον κοινότυπη, αλλά είναι, παρ’ όλα
ακολουθούν παρόµοια γραµµή,
αυτά, αλήθεια.
εξετάζοντας τους τρόπους µε τους
οποίους ένα σίγουρο αίσθηµα οµαδικής Όπως πολλές άλλες θεµελιώδεις πτυχές
της ανθρώπινης υπόστασης, είναι
1 Maslow, A. (1943)
2 Baumeister, R.F. & Leary, M.R. (1995)
3 Walton, G.M. & Cohen, G.L. (2007)
14
πιθανό ότι η ανάγκη µας για κοινω- τους αδελφούς µπορεί να φαίνεται
2
νικούς δεσµούς είναι ενσωµατωµένη αναχρονιστικό. «Οι ανδρικοί δεσµοί»,
στον εγκέφαλό µας - δεν είναι δηλαδή όµως, έχουν τις ρίζες τους σε µια
απαραίτητο να µάθουµε από την αρχή προηγούµενη περίοδο της ανθρώπινης
να την αναζητούµε, το κάνουµε από εξέλιξης – την Ανώτερη Παλαιολιθική
ένστικτο. Όπως η Mary Ainsworth 4 και Περίοδο ή την Ύστερη Λίθινη Εποχή, -
πολλοί άλλοι ερευνητές τονίζουν, αυτή η περίπου 40.000 - 100.000 ή και
έµφυτη ροπή για σύναψη κοινωνικών περισσότερα χρόνια πριν.
δεσµών οφειλόταν σε παράγοντες Η Ύστερη Λίθινη Εποχή ήταν η εποχή
επιβίωσης και αναπαραγωγής, για των φυλών που όχι µόνο συνέλεγαν,
παράδειγµα, η µοιρασιά της τροφής, αλλά και κυνηγούσαν για την
η εύρεση πιθανού συντρόφου, η εξασφάλιση της τροφής τους.
φροντίδα των απογόνων, η προστασία Κατά τη διάρκειά της διαµορφώθηκε και
από τους αντιπάλους και η µεγαλύτερη εξελίχθηκε, ως επί το πλείστον, ο εγκέ-
αποτελεσµατικότητα στο κυνήγι. φαλός µας και εµφανίστηκαν οι δια-
Η δυνατότητα καλλιέργειας ισχυρών φορες ανθρώπινες συµπεριφορές.
αδελφικών δεσµών και µακροχρόνιων Η συγκεκριµένη χρονική περίοδος πριν
φιλικών σχέσεων είναι, βεβαίως, ένας την ανάπτυξη της γεωργίας, αναφέρεται
από τους ελκυστικότερους παράγοντες συχνά ως «συµπεριφορά νεωτερικό-

του Τ∴ και αυτό το αποδέχονται όλοι οι τητας», επειδή εντοπίζονται σ’ αυτήν
τέκτονες. Οι αδελφικοί αυτοί δεσµοί αποδεικτικά στοιχεία για την ανάπτυξη
είναι, όµως, µία αποκλειστικά ανδρική προτύπων συµπεριφοράς που είναι
υπόθεση, 5 η οποία ενσωµατώνεται στην εντυπωσιακά παρόµοια µε τα σηµερινά.
αντίληψη της αδελφικής αγάπης 6 . Μπορεί να είµαστε τώρα πολύ διαφο-
Στη σηµερινή κοινωνία όπου οι ρετικοί από την εποχή που ήκµαζε το
οργανισµοί µε µέλη τα οποία ανήκουν κυνήγι και η συλλογή τροφής, στην
αποκλειστικά σε ένα από τα δύο φύλα πραγµατικότητα όµως, ως είδος, έχουµε
έχουν περιοριστεί σηµαντικά, το εξελιχθεί πολύ λίγο από εκείνα τα
γεγονός ότι οι τεκτονικές Στοές χρόνια.

απαρτίζονται µόνον από άνδρες και ότι Ο ρόλος των γυναικών, (κυρίως), ως
οι αδελφικοί δεσµοί αφορούν µόνον συλλεκτριών άγριων φρούτων, καρπών
4 Ainsworth, M.D.S. (1989)

5 Για την περίπτωση γυναικείων Στοών και
όλες τις σχετικές γυναικείες υποθέσεις, βλέπε

πιο κάτω.
6Η αντίληψη της αδελφικής αγάπης ορίζεται
ως εξής: «Κάθε πραγµατικός τέκτων οφείλει να
επιδεικνύει ανοχή και σεβασµό για τις απόψεις
των άλλων και να συµπεριφέρεται µε καλοσύνη
και κατανόηση προς τους προσφιλείς του
ανθρώπους.»
15
//
Η Δ∆ΥΝΑΤOΤΗΤΑ ΚΑΛΛΙEΡΓΕΙΑΣ
ΙΣΧΥΡΩΩΝ ΑΔ∆ΕΛΦΙΚΩΩΝ
Δ∆ΕΣΜΩΩΝ
ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΩΩΝ ΦΙΛΙΚΩΩΝ
ΣΧΈΣΕΩΩΝ, ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΠΟ
ΤΟΥΣ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΤΕΡΟΥΣ
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΤΟΥ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ
ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΠΟΔ∆ΕΧΟΝΤΑΙ
ΟΛΟΙ ΟΙ ΤΕΚΤΟΝΕΣ
//
16
›❯
κτλ. και των ανδρών, (κυρίως), ως γυναικείους συλλόγους κάθε είδους -
2
κυνηγών για την εξασφάλιση ζωικών από τους επίσηµους θεσµούς µέχρι τα
πρωτεϊνών, αποτέλεσε τη βάση για τη λιγότερο επίσηµα γυναικεία κοινωνικά
διάκριση των ρόλων των δύο φύλων, δίκτυα.
που µορφοποιεί ακόµα και σήµερα τις Υπάρχει ακόµα το θέµα ότι ενώ η UGLE
ζωές µας. Ο άνδρας έγινε κυνηγός λόγω δεν επιτρέπει την µύηση γυναικών,
της, (σχετικής έστω), φυσικής του υπάρχουν δύο γυναικεία
υπεροχής έναντι της γυναίκας, Ελευθεροτεκτονικά Σώµατα που
(σωµατική δύναµη και γρηγορότερο ακολουθούν τελετές και παραδόσεις
τρέξιµο). Μέσω αυτών των φυσικών ανδρών τεκτόνων χωρίς καµία ιδιαίτερη
επιλογών οι προαναφερθείσες διαφορές προσαρµογή στο φύλο τους, ενώ
ενισχύθηκαν και αυτό έγινε φανερό µε αναφέρονται η µία στην άλλη µε την
τους τρόπους που οργανώθηκαν οι προσφώνηση «Αδελφή». Επιπλέον, ενώ
κοινότητες της Ύστερης Λίθινης Εποχής. οι Στοές δέχονται αποκλειστικά άνδρες,

Ο Lionel Tiger στο βιβλίο του «Οµάδες οι γυναίκες δεν είναι δύσκολο να τις
Ανδρών – µια µατιά σ’ όλες τις επισκεφθούν, όπως θα δούµε στο
αµφιλεγόµενες ανδρικές εταιρίες» 7 κεφάλαιο 2.3.
σηµειώνει:
«Η πρότασή µου είναι ότι η κυνηγητική
εξειδίκευση διεύρυνε το χάσµα ανάµεσα
στη συµπεριφορά των ανδρών και των
2.2 ΤΟ "ΑΝΗΚΕΙΝ"
γυναικών. Ευνόησε αυτά τα «γενετικά Η Δ∆ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΟΨΗ
πακέτα» που διευθέτησαν τα πράγµατα
Διερευνήσαµε τις απόψεις των µελών

εκείνης της εποχής, έτσι ώστε οι άνδρες
να κυνηγούν οµαδικά, ενώ οι γυναίκες να στις οµάδες εργασίας των µη τεκτόνων,
ασχολούνται µε τη µητρότητα και να για το πού αισθάνονται ότι ανήκουν και
φροντίζουν για τη συγκέντρωση ειδών τί σηµασία αποδίδουν στην αίσθηση
της καθηµερινής ζωής. » αυτή. Υπήρξαν µερικές εκπλήξεις σε
πολλές από τις συζητήσεις.
Αυτή ακριβώς η πανάρχαια κληρονοµιά
Προγενέστερες εργασίες του Κέντρου 8
των ανδρικών αδελφικών δεσµών
είχαν ήδη καθορίσει τις κύριες πηγές
ισχυρίζεται ο Tiger αλλά και άλλοι,
του αισθήµατος της κοινωνικής
επιζεί και υφίσταται στη σύγχρονη
ταυτότητας, που περιορίζονται από την
εποχή µε πολλούς τρόπους και µορφές.
οικογένεια, τους φίλους, τους
Δε θα ισχυριστούµε εδώ ότι οι συναδέλφους και τους συναθλητές. Οι
γυναικείοι δεσµοί ήταν και είναι απόψεις αυτές ενισχύθηκαν κατά τις πιο
λιγότερο ισχυροί. Οι ανδρικές πρόσφατες συνεδρίες της οµάδας.
αδελφότητες καθρεφτίζονται σε
7 Tiger, L. (1970)
8Βλέπε την έρευνα του Κέντρου “Belonging”
διαθέσιµη στην ηλεκτρονική διεύθυνση,
www.sirc.org/publik/belonging.shtml
17
Εντούτοις, υπήρξε µια ξεκάθαρη Έχουν αναπτυχθεί σε θεµέλια κοινών
συναίνεση µεταξύ άλλων εµπειριών, κοινών αξιών και κατα-
συµµετεχόντων, οι οποίοι αισθάνονταν στάσεων. Η συνάντηση κάποιου µε τον
την έντονη ανάγκη να ανήκουν κάπου ή δικό του πυρήνα φίλων περιγράφεται
να είναι αναγνωρίσιµοι. από ένα µέλος των οµάδων εργασίας
Για µερικούς, η αίσθηση της ταυτότητας σαν κάτι που µοιάζει µε τη φράση «πάω
προέρχεται κυρίως από την οικογένεια στο σπίτι µου».
που ανήκουν, ενώ για τους περισσό- « … το πιο σηµαντικό για µένα είναι
τερους, η αίσθηση αυτή προέρχεται αυτός ο πυρήνας των φίλων. Δεν έχει
κατά πολύ µεγάλο ποσοστό από τα σηµασία αν δεν έχω µιλήσει µαζί τους για
ένα ολόκληρο χρόνο. Όποτε θα
κοινωνικά δίκτυα των φίλων τους.
ξανασυναντηθούµε η αίσθηση είναι η
Μία από τις συµµετέχουσες τόνισε ότι
ίδια. Είναι µόνο πέντε ή έξι άτοµα, αλλά
τα κοινωνικά δίκτυα της παρείχαν κάτι
ξέρω ότι πάντα θα γνωρίζω αυτούς τους
περισσότερο από την ευκαιρία να ανθρώπους και ότι πάντα θα έχουµε κάτι
συναντιέται και να κοινωνικοποιείται, κοινό για όλη την υπόλοιπη ζωή µας.»
της παρείχαν κάτι πιο σύνθετο απ’ αυτά,
Άλλοι υπογράµµισαν ότι η τοπική
µια αµφίδροµη διαδικασία αυτό-
κοινωνία όπως επίσης και τα ιδιαίτερα
εµπλουτισµού:
δίκτυα φίλων, διαδραµατίζουν κεντρικό
«Αυτό που προκύπτει από τη συµµετοχή ρόλο στη δική τους αίσθηση του
σου σ’ ένα κοινωνικό δίκτυο, τους «ανήκειν»:
ανθρώπους που συναντάς τακτικά, είναι «Αυτό που την καθορίζει είναι τα δίκτυα
ότι ενσωµατώνεσαι, λες “είµαι καλή σ’ υποστήριξης καθώς και οι φίλοι. Αν πάω
αυτά” ή “µ’ αρέσει αυτό” και γνωρίζοντας σ’ ένα τοπικό κατάστηµα ν’ αγοράσω κάτι
τους ανθρώπους καλύτερα, το φάσµα και µου λείπουν δέκα πέννες, ο
των ενδιαφερόντων σου διευρύνεται καταστηµατάρχης θα µου το δώσει
κατά πολύ. Μπορεί να γνωρίζεις λίγα για λέγοντας: “δεν πειράζει φίλε, µου τις
ορισµένα πράγµατα και ξαφνικά να δεις δίνεις την άλλη βδοµάδα.” Είναι η
τον εαυτό σου να γνωρίζει αρκετά για αίσθηση ότι οι άνθρωποι γνωρίζουν ο
πολλά πράγµατα. Εξαρτάται από τον ένας τον άλλον και µπορεί να
τρόπο που αντιµετωπίζεις τις φιλίες σου. αλληλοϋποστηρίζονται. »
Δεν είναι µόνο ότι ένα κοινωνικό δίκτυο
θα σε εµπλουτίσει, θα το εµπλουτίσεις Όπως αναµενόταν υπήρξε πλήρης
πιθανότατα κ’ εσύ, µοιράζοντας µε τους διάσταση απόψεων µεταξύ συµµέτοχων
άλλους αυτά που γνωρίζεις κι’ αυτά που και αµέτοχων. Ενώ ορισµένοι,
σε ικανοποιούν. » (συµµέτοχοι), δραστηριοποιούνται
Το σκεπτικό ενός πυρήνα φίλων είναι ενεργά σε διάφορους οργανισµούς,
κάτι µε το οποίο πολλοί είναι λέσχες και συλλόγους, µε την πρόθεση
εξοικειωµένοι, κάτι που βεβαίως να διευρύνουν τα κοινωνικά τους
συµφωνούν πολλοί τέκτονες µε τους δίκτυα, άλλοι, (αµέτοχοι), προτιµούν
οποίους συνοµιλήσαµε. Πυρήνες φίλων ξεκάθαρα να παραµένουν σε άτυπα
είναι εκείνες οι ιδιαίτερες φιλικές δίκτυα φίλων, συγγενών και γειτόνων.
σχέσεις που είναι τόσο σταθερές, ώστε Ένας συµµέτοχος σχολίασε:
να µην χρειάζονται καθηµερινή επαφή.
18
«Είµαι ξεκάθαρα ένας συµµέτοχος. Όλα αυτά µας ήταν, βεβαίως, γνωστά.
2
Έχω βρεθεί σε πολλά µέρη και όπου Ένα σηµαντικό όµως θέµα προέκυψε
πήγα συµµετείχα σε αθλητικούς όταν η συζήτηση έφτασε στο θέµα των
συλλόγους, ιδιαίτερα ποδοσφαιρικούς. οµάδων του ιδίου φύλου. Ορισµένα µέλη
Ήταν σωτήριο για µένα, ορισµένες των οµάδων εργασίας, άνδρες ιδιαίτερα,
φορές, γιατί εκεί συναντάς ανθρώπους
δεν παραδέχονταν καθόλου τη µικρή
που ασχολούνται µε τα ίδια πράγµατα
και αυτό σε οδηγεί πιο πέρα. Με τους ελκυστικότητα των οµάδων µε µέλη
ποδοσφαιρικούς συλλόγους µόνο άνδρες. Ένας σχολίασε:
συµµετέχεις… υπάρχει πάντα µια «Είναι ανδρική υπόθεση και δεν είναι
δραστηριότητα, σε προσκαλούν σε καθόλου το είδος των κοινωνικών
συναυλίες, σε µπιραρίες, σε δείπνα, στον σχέσεων που ψάχνει κανείς.»
κινηµατογράφο κι’ αυτό γίνεται όλο και
Άλλοι συµφώνησαν και πρότειναν ότι η
συχνότερα, έτσι συναντάς άλλους
ανθρώπους.» ανάγκη «να βρίσκεσαι µόνο µε
παλικάρια» είναι αναχρονιστική. Ένα
Μία συµµέτοχος µας είπε: µέλος µας είπε:
«Πάντα συµµετείχα σε οµάδες, µου «Πάντα είχα στενές φίλες και φίλους και
αρέσει να συναντώ ανθρώπους και δεν σκέφτηκα ποτέ το θέµα µιας παρέας
ιδιαίτερα διαφορετικού επιπέδου. Μου
αποκλειστικά µε άτοµα του ιδίου φύλου.

αρέσει πάρα πολύ να βρίσκοµαι µε Δεν πρόκειται να διαλέξω κάτι από τα
ανθρώπους που δεν ανήκουν στην ίδια δύο…»
κοινωνικοοικονοµική θέση ή µορφωτική
κατάσταση µ’ εµένα. Πάντα µου άρεσαν Υπήρχε πάντα µια ευδιάκριτη αίσθηση
οι ετερόκλητες οµάδες, γιατί σου πολιτικής ορθότητας στη δουλειά, µε
προσφέρουν και τους προσφέρεις, τους άνδρες να φοβούνται µην
διαφορετικά πράγµατα στη ζωή.» χαρακτηριστούν φαλλοκράτες αν
Μια αµέτοχος αντίθετα δήλωσε: απαιτούσαν το προσωπικό να
αποτελείται περισσότερο από άνδρες
«Δεν είµαι µία συµµέτοχος. Δουλεύω
αντί για γυναίκες. Όταν όµως αυτή η
τόσες ώρες, που απλά δεν το θέλω. Είναι
πραγµατικά άσχηµο, γιατί µου αρέσει να «πολιτική ορθότητα» αµφισβητήθηκε,

γνωρίζω νέα πρόσωπα, µου αρέσουν µερικοί εξέφρασαν πιο αποκαλυπτικά
διάφορα πράγµατα και θα ήθελα να τα συναισθήµατα. Ένας υπογράµµισε:
κάνω. Αλλά δουλεύω τόσες ώρες, που «Δεν νοµίζω ότι ψάχνω για αντροπαρέες
αισθάνοµαι ότι αν το έκανα θα έκλεβα ενσυνείδητα. Μου φαίνεται πως έτσι
από τον εαυτό µου τον ελεύθερο χρόνο γινόταν πάντα.»
του. Έχω λοιπόν ένα καλό κοινωνικό
δίκτυο µε τους συναδέλφους µου και Ένας άλλος µας µίλησε για τους δεσµούς
πορεύοµαι µ’ αυτούς τους ανθρώπους. του µε τους συµπαίκτες του σε µια
Δύο – τρεις από αυτούς µάλιστα είναι οµάδα χόκεϋ:
στον πυρήνα των φίλων µου. Σ’ αυτό το «Αυτό το έχουµε στην οµάδα,
δίκτυο τα µέλη αλλάζουν και έτσι πραγµατικά. Υποθέτω πως εξυπηρετεί
βρίσκεις εκεί διάφορες ένα σκοπό. Παίζεις χόκεϋ, βγαίνεις, τα
προσωπικότητες.» πίνετε µαζί, κοινωνικοποιείσαι, έτσι
φτιάχνονται αυτοί, οι σχεδόν
19
αποκλειστικά, αντρικοί δεσµοί. Η ιδέα υπάρχει κάτι βαθύτερο από το: “Νοµίζω
είναι ότι το κάνεις αυτό γιατί όταν ότι θα σου αρέσει η οµάδα των
έρχεσαι να παίξεις, δίνεις πάντα κάτι από ανθρώπων που θα συναντήσεις.”
τον εαυτό σου για τους άλλους, το
Αυτή τη βασική αιτία για την ένταξη
προηγούµενο βράδυ ήσασταν µαζί.»
κάποιου στον Τ∴ µας επανέλαβαν και
Οι γυναίκες-µέλη των οµάδων εργασίας άλλοι τέκτονες απ’ όλη τη χώρα.
αναγνώρισαν, όµως, χωρίς δισταγµό, Προσελκύστηκαν από το ενδεχόµενο
την αξία των γυναικείων κοινωνικών ενός εκτεταµένου φιλικού δικτύου και
δεσµών: ενός ισχυρού κοινωνικού δεσµού που,
«Δεν είναι µόνο ότι µας αρέσουν τα ίδια όπως πίστευαν, θα έβρισκαν µέσα στις
πράγµατα, όχι δεν πρόκειται γι’ αυτό. Στοές. Το τελετουργικό στοιχείο που
Είναι οι πραγµατικές αξίες σ’ αυτούς τους διακρίνει τον Τ∴ από τις περισσότερες
ανθρώπους που τους σέβεσαι και σου άλλες εταιρίες θεωρείται από πολλούς
αρέσουν, τα χαρακτηριστικά τους. Αυτές ότι ενισχύει τους κοινωνικούς δεσµούς:
είναι όλες γυναίκες. Έχω επίσης πολλούς
φίλους και φίλες, αλλά ο πυρήνας των «Είναι ακριβώς αυτή η αίσθηση του να
φίλων µου είναι γυναίκες.» ανήκεις σε κάτι. Στο σχολείο έχεις τους
συµµαθητές σου. Μετά το σχολείο
2.3 ΟΙ ΑΔ∆ΕΛΦΙΚΟΙ κατατάχτηκα στις Ένοπλες Δυνάµεις.
Εκεί έχεις γύρω σου όλους αυτούς τους
Δ∆ΕΣΜΟΙ ανθρώπους και έχεις πάλι την αίσθηση
ότι ανήκεις σε κάτι. Μετά τις Ένοπλες
Η ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ Δυνάµεις έγινα µέλος ενός ποδηλατικού
Ενώ τα συναισθήµατα που συλλόγου και όταν έφυγα από εκεί δεν
εκφράστηκαν από τις οµάδες εργασίας είχα την αίσθηση ότι ανήκα κάπου. Τότε
βρέθηκε η ευκαιρία να γίνω τέκτων και
αντανακλούσαν την έντονη και συνεχή
σκέφτηκα: “Τέλεια!” Υποθέτω ότι η
ανάγκη των ανθρώπινων κοινωνιών για
αίσθησή µου για τις τελετουργίες είναι ότι
την αίσθηση του «ανήκειν» και της
χρειάζεται να ανήκω κάπου, σε ένα είδος
κοινωνικής ταυτότητας, υπήρξε µια οµάδας. Η τελετουργική πλευρά
αξιοσηµείωτη διάσταση απόψεων δυναµώνει την αίσθηση του «ανήκειν».
σχετικά µε τον τρόπο µε τον οποίο θα Σίγουρα το κάνει. Είσαι κάτι σαν
καλυπτόταν η ανάγκη αυτή. Ωστόσο, µηχανοδηγός. Δεν είµαι από τους
ανάµεσα στους τέκτονες που χαρακτήρες που κάθονται στ’ αυγά τους,
συνοµιλήσαµε υπήρχαν, σαφέστατα, βαριέµαι πολύ εύκολα και έπρεπε να
λιγότερες αµφιβολίες. πλαισιώσω τις τάξεις των τεκτόνων. »
Ο Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ της UGLE Nigel Άλλοι πάλι έδωσαν έµφαση στο υψηλό
Brown τόνισε ότι ο Τ∴ είναι κυρίως µια επίπεδο εµπιστοσύνης που υφίσταται
κοινωνική οργάνωση: στις τάξεις των τεκτόνων:
«Είναι σαφέστατα κάτι ιδιαίτερο οι
«Το σηµείο-κλειδί είναι ότι ο Τ∴ δεν
αδελφικοί δεσµοί που αναπτύσσονται
είναι δεσµευτικός και ότι οι περισσότεροι
µέσα σε µία Στοά. Κατά την άποψή µου
άνθρωποι γίνονται τέκτονες επειδή ένας
αυτό είναι η εµπιστοσύνη. Στον Τ∴ οι
φίλος ή κάποιος τον οποίο εµπιστεύονται,
άνθρωποι δεν βρίσκονται εκεί για να σου
τους ρώτησε αν ενδιαφέρονται. Δεν
20
αφαιρέσουν κάτι, το αντίθετο µάλιστα. στέκεσαι µπροστά σε οµάδες ανθρώπων
2
Ο Τ∴ στέκεται εκεί έξω από µόνος του. και να µιλάς χωρίς εκνευρισµό ή
Πετάω, παίζω γκολφ, αυτές είναι εντελώς αµηχανία. Ένας τέκτων µας µίλησε,
προσωπικές δραστηριότητες. στα πλαίσια αυτά, και για το πώς η
Στο γκολφ, αλλά και σε άλλα είσοδός του στον Τ∴ ανέπτυξε την
ανταγωνιστικά αθλήµατα, συναντάς
αίσθηση της ανοχής:
ανθρώπους που θέλουν να σε αποπάρουν
για τον τρόπο που φέρεσαι ή τον τρόπο «Είµαι πολύ ανεκτικότερος τώρα απ’ ότι
που ντύνεσαι, στον Τ∴ όµως δεν υπάρχει ήµουν πριν. Αν κάποιοι είναι θυµωµένοι ή
τέτοια περίπτωση. Στο 99% των αναστατωµένοι για κάτι, θα προσπαθήσω
περιπτώσεων βρίσκονται εκεί για να σε να τους ηρεµήσω και θα τους πω: “Είναι
βοηθήσουν… Είναι κάτι πολύ κάτι τόσο σηµαντικό ώστε να αξίζει την
ξεχωριστό.» αναστάτωσή σου;” Βέβαια στις Στοές
υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι
Άλλοι τέκτονες πιστεύουν ότι η αίσθηση
χρειάζονται λίγη βοήθεια ή ακόµα και
της εµπιστοσύνης µέσα στις Στοές καθοδήγηση. Αν µπορέσουµε να τους
ξεπερνά τα φυσικά τους όρια και δείξουµε την εκτίµησή µας …όσο
διαχέεται στην κοινωνία. αντιµετωπίζεις µε τον ίδιο τρόπο όχι µόνο
Ένας τέκτων µας είπε: τους αδελφούς αλλά και τους αµύητους
«Αυτό που σηµαίνει για µένα είναι ότι δεν θα προχωρήσεις πολύ. Η αδελφική
αγάπη δεν αφορά µόνον όσους είναι
πιστεύω ότι όλοι είναι παλιάνθρωποι
τέκτονες, πρέπει να επεκτείνεται και
όπως πίστευα παλιά … Συνήθιζα να µην
στον έξω κόσµο. Πρέπει να αποτελεί ένα
εµπιστεύοµαι τους ανθρώπους, αλλά
µέρος του εαυτού σου, κάτι για το ποίο
τώρα δεν το κάνω. Ειδικότερα αν είναι
τέκτονες γνωρίζω ότι δεν πρόκειται να εξασκείσαι µέσα στις Στοές. »
µου κάνουν κακό. Η αίθουσα είναι Άλλοι έδωσαν έµφαση στον τρόπο µε
γεµάτη φίλους, µερικούς µπορείς να µην τον οποίο οι κοινωνικές δεξιότητες και η
τους γνωρίζεις καν, αλλά είναι φίλοι σου. αυτοπεποίθησή τους αναπτύχθηκαν από
Αυτή τη χαλάρωση απολαµβάνω και την είσοδό τους στις Στοές:

είµαι έτοιµος να κάνω οτιδήποτε για
οποιονδήποτε και όχι µόνο για τους «Προφανώς η κοινωνική ζωή είναι
τέκτονες. Το αίσθηµα αυτό µου σηµαντική, συναντάς ανθρώπους. Ένα
δηµιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια. άλλο θέµα στο οποίο σε βοηθά ο Τ∴ είναι
Όταν εργαζόµουνα ήµουν πολύ φιλόδοξο αυτό: να µιλάς µε τους ανθρώπους.
άτοµο και µε συνόδευαν όλες οι ατέλειες Ήµουν λίγο ντροπαλός, αλλά όταν γίνεις
και τα λάθη της φιλοδοξίας. Τώρα τέκτων η ικανότητα επικοινωνίας σου
συνειδητοποιώ πως άλλοι άνθρωποι είναι βελτιώνεται σηµαντικά. Πρέπει να µιλάς
σηµαντικότεροι από µένα. Δεν γνωρίζω αρκετά…. αυτό ενισχύει την
αν αυτό είναι αποτέλεσµα της ηλικίας αυτοπεποίθησή σου και όλα αυτά τα
ή του Τ∴ αλλά θα το αποδώσω στον Τ∴ σχετικά.»
ότι δηλαδή άλλαξα τις απόψεις µου.» Ένα άλλο θέµα είναι ο χρόνος που οι
Αυτή η «µεταµόρφωση» µέσω του Τ∴ τέκτονες αφιερώνουν στις Στοές τους ή
επεκτείνεται, όπως καταλάβαµε, συναναστρεφόµενοι άλλους τέκτονες.
προσφέροντας επίσης µεγαλύτερη Ο χρόνος αυτός µπορεί να
αυτοπεποίθηση και την ικανότητα να αυξοµειώνεται. Για κάποιους είναι
21
// ζήτηµα τριών έως έξι συνεδριών το
χρόνο, κάποιοι άλλοι όµως, που είναι
Αξιωµατικοί, αφιερώνουν πολύ
ΣΤΟΥΣ ΤΕΚΤΟΝΕΣ, περισσότερο χρόνο στις Στοές.
Είναι αυτή η ευελιξία που φαίνεται ότι
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ προσελκύει πολλούς τέκτονες, να
επιλέγουν δηλαδή πόσο χρόνο που θα
ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ αφιερώνουν στον Τ∴
Η αίσθηση της προσωπικής βελτίωσης
ΤΗΝ ΙΔ∆ΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ µέσω του Τ∴ όπως την περιέγραψαν οι
τέκτονες συνοµιλητές µας ήταν
ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΩΩΘΗΣΟΥΝ ΜΙΑ εντυπωσιακή:
«… βλέπεις τους ανθρώπους
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ, ΕΙΤΕ Δ∆ΙΚΗ ΤΟΥΣ διαφορετικά µετά από λίγο καιρό.
Νοµίζω ότι αποκτάς την τάση να βλέπεις
ΕΙΤΕ ΑΛΛΟΥ τα καλά τους σηµεία παρά τα κακά…
Μερικοί από τους ανθρώπους που δεν
'Η ΝΑ ΠΡΟΩΩΘΗΣΟΥΝ συµπαθούσες βλέπεις τώρα ότι έχουν και
θετικές πλευρές. Θα πρέπει να βοηθάς
τους ανθρώπους και να είσαι ανεκτικός.
ΤΑ ΠΡΟΣΩΩΠΙΚΑ Ο Τ∴ σου διδάσκει την υποµονή.»
'Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΤΟΥΣ Κατά τις συνεντεύξεις µας µε τέκτονες

θέσαµε το θέµα των ανδρικών δεσµών.
Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο για το γεγονός
ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ότι η “αδελφική αγάπη” είναι ή φαίνεται
να είναι κάτι που αφορά οµάδες ανδρών
// µόνον και όχι οµάδες ανδρών και
γυναικών;
«Ο Τ∴ είναι παρεΐστικος Αν ψάχνεις για
κάτι κατάλληλο και για άντρες και για
γυναίκες υπάρχουν πολλά εκεί έξω.
Αυτό ισχύει για µένα, κατηγορηµατικά,
αλλά νοµίζω λίγο-πολύ και για κάθε άλλο
άντρα. Πιστεύω ότι χρειάζεσαι αυτή την
ευκαιρία των ανδρικών οµάδων και εκτός
των Στοών.»
Οι περισσότεροι τέκτονες νοµίζουν ότι
υπάρχει µια έντονη ανάγκη των ανδρών
να συναναστρέφονται, για ένα µικρό
µέρος του χρόνου τους, µόνο µε άλλους
άνδρες. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό
µε τις κοινές τελετουργικές διαδικασίες
22
που χαρακτηρίζουν τον Τ∴, είναι αυτό τους είτε άλλου ή να προωθήσουν τα
2
που ενισχύει σε βάθος τους δεσµούς. προσωπικά ή επαγγελµατικά τους
Οι δεσµοί αυτοί, ωστόσο, δεν φαίνεται συµφέροντα.
να αναιρούν την ικανότητα και την Ο Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ τόνισε επίσης
επιθυµία τους συγχρωτίζονται και µε τον εξισωτικό χαρακτήρα του Τ∴ :
γυναίκες στην οικογένεια, στην εργασία
ή στην ευρύτερη κοινωνία. Σ’ όλες τις «Ζούµε σε µια κοινωνία που την
χαρακτηρίζει η διαφορετικότητα. Η χαρά
Στοές που επισκεφθήκαµε, υπήρχαν
του Τ∴ είναι ότι οι τέκτονες προέρχονται
συχνές ευκαιρίες κατά τις οποίες οι
απ’ όλες τις φυλές, τις θρησκείες και από
τέκτονες συνοδεύονταν από τις
όλα τα κοινωνικά στρώµατα και τα
συντρόφους τους ή από γυναίκες- οικονοµικά επίπεδα. Έτσι, πραγµατικά,
συγγενείς τους σε κοινωνικές έχεις ένα πλήρες µίγµα ανθρώπων που
εκδηλώσεις ή “λευκές εορτές.” Κατά τις κάθονται ο ένας δίπλα στον άλλον µε
µέρες των ανοικτών εκδηλώσεων πολλές πνεύµα αρµονίας και ισότητας. Και θα
Στοές ήταν ανοικτές και για τα δύο σας ρωτήσω: ποια άλλη οργάνωση
φύλα. Μια ευρύτερη άποψη για τους µπορεί να καταφέρει κάτι παρόµοιο µέσα
δεσµούς που αναπτύσσονται στις Στοές στο σηµερινό γεµάτο αντιπαραθέσεις και
είναι ότι παραβλέπονται, οι συγκρούσεις κόσµο;»

παραδοσιακοί διαχωρισµοί λόγω Οι λόγοι για τους οποίους κάποιος
κοινωνικής θέσης και πλούτου. γίνεται τέκτων είναι, καταρχήν, τόσοι
Οι τέκτονες βλέπουν τις Στοές σαν όσοι και οι τέκτονες. Κάποιοι γίνονται
«οδοστρωτήρες». Ένας τέκτων µας είπε γιατί έχουν ή είχαν τέκτονες στην
ότι όταν στέκονται όλοι όρθιοι µε τα οικογένειά τους, άλλοι γιατί συνάντησαν
σκούρα τους κοστούµια φορώντας τα τυχαία κάποιον τέκτονα, ο οποίος τους
περιζώµατά τους και τα άσπρα γάντια απαρίθµησε τα πλεονεκτήµατα που θα
τους, κανείς δεν θα µπορούσε εύκολα να είχαν ως τέκτονες. Για τους
περισσότερους, πάντως, αποφασιστική
πει ποιός κάνει τι.

σηµασία για την εισδοχή τους είχε το
Η παρατήρηση αυτή είναι
δίκτυο των φίλων στο οποίο θα
ενδιαφέρουσα και µια απ’ τις κύριες
συµµετείχαν.
αιτίες που τα µέλη µιας Στοάς,
καλούνται ν’ αφήνουν έξω απ’ αυτήν τη Οι τέκτονες δεν ασκούν προσηλυτισµό,
δουλειά που κάνουν, αλλά και τα αν και δεν χάνουν ευκαιρία να
πολιτικά τους πιστεύω. Πολιτικές υπερασπίζουν την οργάνωσή τους στους
συζητήσεις δεν επιτρέπονται στις άλλους. Και παρόλο που τα υποψήφια
εργασίες των Στοών ή σε άλλες µέλη υπόκεινται σε άτυπες διαδικασίες
τεκτονικές συναντήσεις. εισδοχής, µερικές Στοές τηρούν
Επίσης οι Στοές δεν αποτελούν πεδίο περισσότερο τυπικές διαδικασίες.
επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Ο Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ εξηγεί:
Στους τέκτονες απαγορεύεται να «Μερικοί άνθρωποι γίνονται µέλη µέσω

χρησιµοποιούν την ιδιότητά τους για να µιας περισσότερο τυπικής διαδικασίας.
Μπορεί να παρουσιαστούν σε µε µία
προωθήσουν µια επιχείρηση, είτε δική
επιτροπή ή µπορεί να γνωρίζουν
23
συζύγους και συντρόφους µελών της απόφαση της στιγµής, αλλά µπορώ να
Στοάς. Αλλά ουσιαστικά, όταν πρόκειται σας πω ειλικρινά ότι δεν το µετάνιωσα.»
κάποιος να γίνει µέλος, όπως και σε κάθε
Άλλοι τέκτονες µυήθηκαν αφού
άλλη λέσχη, χρειάζεται κάποιον να τον
προηγουµένως είχαν προετοιµαστεί:
προτείνει και κάποιον που θα
υποστηρίξει την πρόταση. Κατά τη «Υπήρχαν συγκεκριµένα πράγµατα στον
αρχική συνεδρίαση ανακοινώνεται η Τ∴ που µε προσέλκυσαν: η φιλανθρωπία
υποψηφιότητα εισδοχής, αλλά αν ο και η δυνατότητα διεύρυνσης των
προτείνων και ο υποστηρίζων την κοινωνικών σου δικτύων. Πολλοί
υποψηφιότητα είναι αξιοσέβαστα άνθρωποι βρίσκουν εµπόδια να
πρόσωπα, η αίτηση γίνεται λίγο-πολύ συναντούν ανθρώπους από διαφορετικά
δεκτή. Στη συνέχεια, κατά την επόµενη κοινωνικοοικονοµικά στρώµατα, αλλά
συνεδρίαση, γίνεται µια ψηφοφορία και στον Τ∴ δεν υπάρχουν καθόλου τέτοια
έτσι ο υποψήφιος γίνεται δεκτός προς εµπόδια. Από πολύ νωρίς, πριν καν
µύηση.» µυηθώ, οι συµπεριφορές των τεκτόνων,
ήταν για µένα αποδεκτές και αξιόπιστες.
Παρόλα αυτά, µια λιγότερο τυπική
Έκανα µερικές πολύ καλές φιλίες εδώ και
διαδροµή γίνεται επίσηµη διαδικασία,
αυτό επέτρεψε την περαιτέρω
όταν κάποιος πρόκειται να εγκριθεί από
κοινωνικοποίησή µου.»
µία επιτροπή. Ένας τέκτων θυµήθηκε:
Το σηµείο λοιπόν στο οποίο δίδουν
«Έκανα µερικές ερωτήσεις: “Τί είναι
ιδιαίτερη έµφαση οι τέκτονες, είναι η
αυτό;” “Γιατί κάνετε κάτι τέτοιο;”
κοινωνική φύση του Τ∴
“Τί περιµένετε από αυτό;” Μου εξήγησαν
ότι συναντάς µια οµάδα ανθρώπων, που Ενώ µερικοί µπορεί να δίνουν έµφαση
έχουν ίδιες απόψεις µε εσένα για να στην έλξη που ασκεί λόγω του
περάσετε ευχάριστα. Ακολουθείτε για φιλανθρωπικού του χαρακτήρα και
λίγο µία τελετουργία. Αυτή ήταν η άλλοι στο ρόλο που παίζουν οι
εξήγηση που µου δόθηκε εκείνη τη
τελετουργίες, τον κυριότερο πόλο έλξης
στιγµή και, όπως συµβαίνει στα έργα του
Σαίξπηρ, µερικά πράγµατα εµφανίζονται ασκεί η αναµενόµενη ατµόσφαιρα της
λίγο µπερδεµένα, µέχρι που κάποιος θα ζεστής κοινωνικότητας, η οποία
σου τα εξηγήσει κάπως, δεν µπορείς υπερβαίνει τα συνηθισµένα κοινωνικά
όµως µε την πρώτη να εκτιµήσεις πλήρως όρια. Το θέµα της «ευχαρίστησης» και
το πραγµατικό µήνυµα.» της άµεσης έλξης αναφέρθηκε από
Ένας άλλος τέκτων µυήθηκε χάρη στις πολλούς τέκτονες µε τους οποίους
κοινωνικές του σχέσεις: συζητήσαµε:
«Ναι, πραγµατικά, απολαµβάνουµε πάρα
«Γνώριζα αρκετούς τέκτονες, αλλά δεν
πολύ να παίζουµε τους ρόλους µας. Αν δε
ήθελα πραγµατικά να µυηθώ, δεν ήταν
µας άρεσε δε θα το κάναµε. Έγινε για να
κάτι που θα επέλεγα. Ήταν ότι ήµασταν
είναι διασκεδαστικό και είναι
φίλοι και περνάγαµε τα Σαββατοκύριακα
διασκεδαστικό σίγουρα.»
µαζί µε τις γυναίκες µας …µου υπαινίχ-
θηκαν ότι θα γινόµουν καλός τέκτων και Η σηµασία του ζητήµατος αυτού
µια µέρα τους είπα: “Εντάξει φιλαράκια, τονίστηκε ιδιαίτερα και από το Μεγ∴
ας το κάνουµε.” Ήταν µία ώθηση, µία Γεν∴ Γραµµ∴:
24
«Ο κοινός παράγων είναι και έπρεπε να
2
είναι η ευχαρίστηση και η ικανοποίηση.
Δεν θέλουµε να έρχονται εδώ άνθρωποι
που παίρνουν τους εαυτούς τους ή τον
Τ∴ τόσο σοβαρά.»
Η άποψη ότι ο Τ∴ είναι κάτι που δεν

θα ΄πρεπε κανείς να το παίρνει τόσο
σοβαρά, µπορεί να προκαλεί µεγάλη
έκπληξη στους µη τέκτονες, στο κάτω-
κάτω είναι ένας οργανισµός ο οποίος
ιδρύθηκε τον δέκατο όγδοο αιώνα και
περιβάλλεται από παραδόσεις,
εµβλήµατα και εθιµοτυπικές
συµπεριφορές που σχετίζονται µε
ισχυρές ηθικές επιταγές. Η άποψη αυτή έρχεται λίγο σε αντίθεση µε κάποιους
25
//
ΜΊΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΑΥΤΟΎ
ΠΟΥ ΑΠΟΚΑΛΟΥΜΕ
"ΦΙΛΑΝΘΡΩΩΠΙΚΟ ΕΝΣΤΙΚΤΟ"
ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΟΡΙΣΜΈΝΟΙ
ΤΕΚΤΟΝΕΣ ΕΧΟΥΝ,
ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ,
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ
ΑΛΤΡΟΥΙΣΤΙΚΑ ΓΟΝΙΔ∆ΙΑ
ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ
//
26
τέκτονες, οι οποίοι αντιµετωπίζουν µε επιζήσει στο µέλλον. Γιατί όµως
3
µεγάλη σοβαρότητα την Αδελφότητά βοηθάµε τους γείτονές µας ή άλλους σε
τους, όπως θα δούµε στο κεφάλαιο 4.2 άλλα µέρη του κόσµου µε τους οποίους
δεν έχουµε ποτέ συναντηθεί ούτε και
3.1 ΤΟ " ΠΡΟΒΛΗΜΑ " πρόκειται να συναντηθούµε;
Μπορούµε, βεβαίως, να ισχυριστούµε
ΤΟΥ ΑΛΤΡΟΥΙΣΜΟΥ ότι η εξελικτική θεωρία δεν ισχύει πλέον
Το γεγονός ότι σ’ όλο τον κόσµο κάποιοι για τους ανθρώπους, ότι έχουµε
άνθρωποι ενεργούν µε τρόπο ώστε να ξεπεράσει τις δυνάµεις που
ΦΙΛΑΝΘΡΩΩΠΙΑ
ωφελούν άλλους, µε προσωπικό κόστος, διαµορφώνουν τη ζωή των κατώτερων

έχει εδώ και πολύ καιρό προβληµατίσει ζώων. Είµαστε όντα µε συνείδηση και οι
τις κοινωνικές και βιολογικές επιστήµες ζωές µας διέπονται από ηθικούς κώδικες
– και ιδιαίτερα τις εξελικτικές θεωρίες. και όχι από τα βασικά ένστικτα.
Η θεµελιώδης άποψη της εξελικτικής Δυστυχώς όµως για µας, ο αλτρουισµός
βιολογίας, για παράδειγµα, είναι ότι το υφίσταται και στα πουλιά και στα
κόστος και οι ωφέλειες µετρώνται µε θηλαστικά, όπως και στους ανθρώπους.
όρους «αναπαραγωγικής ικανότητας», Πολλά ζωικά είδη σηµαίνουν συναγερµό
της ζωώδους, δηλαδή, ικανότητας για στους συντρόφους τους όταν
ζευγάρωµα και της παραγωγής καταλάβουν ότι κάποιο αρπακτικό
απογόνων, που εξασφαλίζουν το µέλλον πλησιάζει, διακινδυνεύοντας πάρα πολύ,
της γενιάς. Αυτό ισχύει και για τους αφού εκτός από τους συντρόφους τα
ανθρώπους, όπως και για κάθε άλλο βλέπει και ο εχθρός. Αυτοί οι τύποι
είδος στη γη. Η δυσκολία όµως εδώ είναι αλτρουιστικής συµπεριφοράς είναι οι
ότι αυτός ο τύπος φυσικής επιλογής, ίδιοι ακριβώς µ’ αυτούς που θεωρούµε
λειτουργεί σε ατοµικό, µάλλον, παρά σε ως θεµελιώδη χαρακτηριστικά του
οµαδικό επίπεδο. Είναι η ικανότητα να «πολιτισµένου» ανθρώπινου είδους.
εξαπλώσεις τα δικά σου γονίδια ή εκείνα
Ο Charles Darwin προβληµατίστηκε απ’
των στενών συγγενών σου µε τους
αυτό. Η θεωρία του περί φυσικής
οποίους τα µοιράζεσαι και όχι άλλων
επιλογής που, συχνά εσφαλµένα,
µελών της φυλής ή της κοινωνικής σου
περιέγραψαν ως «επιβίωση του
οµάδας.
ισχυρότερου» µε την έµφασή της στο
Είναι αλήθεια πως είµαστε πρόθυµοι να άτοµο δεν είχε γενική εφαρµογή.
υποστούµε τις µεγαλύτερες θυσίες για Αφενός µεν ισχυρίστηκε ότι: «Αυτός που
το καλό ή την επιβίωση των στενότερων είναι έτοιµος να θυσιάσει τη ζωή του
συγγενών µας. Αν, για παράδειγµα, όσο πρωτόγονος και αν είναι ….δε θα
σώσω τη ζωή του γιού µου χάνοντας τη αφήσει απογόνους να κληρονοµήσουν
δική µου, έχω εξασφαλίσει ότι το µέρος την ευγενική του φύση.» 9
εκείνο του εαυτού µου που βρίσκεται
µέσα στο γιό µου, (τα γονίδιά µου), θα
9Darwin, C. (1871) Η καταγωγή του ανθρώπου,

σελ.1635
27
Αφετέρου απτόητος και σχεδόν µέλους του είδους µέσα στο συνολικό
ταχυδακτυλουργικά εισήγαγε ένα πληθυσµό12.
βασικό όρο: Ένα επακόλουθο εκείνου που θα
«Μια φυλή που πολλά µέλη της µπορούσαµε ν’ αποκαλέσουµε
διαθέτουν σε µεγάλο βαθµό το πνεύµα «φιλανθρωπικό ένστικτο», είναι ότι
του πατριωτισµού, της πίστης, της ορισµένοι τέκτονες έχουν, µ’ απλά λόγια,
υπακοής, του θάρρους και της συµπόνιας περισσότερα αλτρουιστικά γονίδια από
θα ήταν πάντα έτοιµα να βοηθήσουν το κάποιους άλλους. Εµείς οι άνθρωποι, ως
ένα το άλλο και να θυσιαστούν για το
µέρος του ζωικού βασιλείου, θα έχουµε
κοινό καλό. Η φυλή αυτή θα νικούσε τις
περισσότερες αντίπαλες φυλές: αυτό πάντα «λαθρεπιβάτες», δηλαδή
καλείται φυσική επιλογή.» 10 συνανθρώπους µας οι οποίοι
επωφελούνται από τον αλτρουισµό των
Αυτό στο οποίο δίνεται έµφαση εδώ, άλλων, χωρίς να προσφέρουν τίποτα ή
είναι το οµαδικό και όχι το ατοµικό
προσφέροντας ελάχιστα. Αυτό όµως δεν
συµφέρον. Την έµφαση αυτή όµως
αποτελεί σοβαρό πρόβληµα,
πολλοί την κατέκριναν και ανάµεσά
τουλάχιστον όσο οι φιλάνθρωποι είναι
τους και ο Richard Dawkins11.
περισσότεροι από τους µη
Οι σύγχρονες θεωρίες, βεβαίως, φιλάνθρωπους. Η φυσική επιλογή,
υποστηρίζουν γενικά την άποψη ότι τα φαίνεται, έχει ως στόχο την πρόληψη
γονίδια, που µας παρακινούν να είµαστε αυτής της κατάστασης.
γενναιόδωροι µε τους συγγενείς µας,
Ενώ η προδιάθεσή µας να δίνουµε στους
µας παρακινούν επίσης να εκφράζουµε
άλλους και στην οικογένειά µας
τον αλτρουισµό µας µε ένα γενικότερο ειδικότερα, φαίνεται να στηρίζεται σε
τρόπο, εφόσον δε θίγεται σε σηµαντικό
βιολογική βάση, υπάρχουν πολλοί άλλοι
βαθµό η προσωπική µας ευηµερία.
τρόποι εξήγησης των αλτρουιστικών
Μία θετική συνέπεια αυτής της πράξεων σε ατοµικό επίπεδο. Ένας από
πρακτικής είναι ότι µε τον τρόπο αυτό τους προφανείς είναι η αίσθηση της
µεγαλώνει η ευηµερία της φυλής, της ηθικής εντιµότητας, που προκύπτει από
κοινότητας ή της κοινωνίας στην οποία την φιλανθρωπική δραστηριότητα,
ζούµε, Φτάνουµε έτσι σ’ αυτό που είναι αισθανόµαστε καλύτερα όταν
γνωστό ως «γενική» ευηµερία, δηλαδή «πράττουµε το καλό» και έχουµε την
µια έννοια που αγκαλιάζει την ευκαιρία να επιβεβαιώσουµε την
προσωπική ευηµερία κάποιου και αυτοεκτίµησή µας. Αυτός ο παράγοντας
επιπλέον την ευηµερία κάθε άλλου «του αισθανόµαστε καλύτερα», παρόλα
αυτά, µπορεί να έχει και βιολογικές
10 ως άνω, σελ. 166

11 Dawkins, R. (1979) Το εγωιστικό γονίδιο.
Boyd, R. & Mc Ilreath, R. (2007),

12
Mathematical Models of Social Evolution, Chicago University Press
28
3
ρίζες. Πρόσφατες µελέτες υποδεικνύουν Οι φιλανθρωπικές δωρεές στην
ότι οι φιλανθρωπικές πράξεις πραγµατικότητα αυξήθηκαν ποσοτικά
πυροδοτούν το κέντρο επιβράβευσης την επόµενη χρονιά. Ειδικότερα αυτές
του εγκεφάλου, καθώς και το κέντρο που απευθύνονταν σε παιδιά, νέους και
που σχετίζεται µε το συναίσθηµα και την οικογένειες, σηµείωσαν τα υψηλότερα
κοινωνική συµπεριφορά 13. ποσοστά ανόδου φτάνοντας κατά µέσο
Αυξάνονται επίσης, οι εκκρίσεις της όρο τις 13,11 στερλίνες ανά δωρητή.
ντοπαµίνης, η οποία προκαλεί Ο Scott Gray, Διευθυντής της εταιρίας
αισθήµατα ανταµοιβής. Rapidata Services, η οποία συγκέντρωσε
τα πιο πάνω στοιχεία, µας είπε για τις
Αυτή µε τη σειρά της ευθύνεται για τη τάσεις που παρατηρήθηκαν:

«θερµή διάθεση» που δοκιµάζουµε –
«Θα µπορούσαµε να πούµε, µε λίγες
δεν είναι κάτι νέο βρίσκεται ήδη
λέξεις, ότι η συµπεριφορά των δωρητών
εγκατεστηµένο στον εγκέφαλό µας.
χαρακτηρίζεται από κατανόηση και
γενναιοδωρία. Τα σηµαντικότερα
3.2 ΦΙΛΑΝΘΡΩΩΠΙΑ ευρήµατα… δείχνουν ότι τα ευτυχέστερα
και όχι τα πλουσιότερα κράτη είναι
( Η Δ∆ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΟΨΗ ) εκείνα που κάνουν τις µεγαλύτερες
φιλανθρωπίες, ότι η ενίσχυση ξένων είναι
Οι Βρετανοί, γενικά, είναι µάλλον
ο κύριος λόγος για τον οποίον ο κόσµος
γενναιόδωροι συγκρινόµενοι µε άλλους στο σύνολό του, (45%), δωρίζει χρήµατα
λαούς. Κατέχουν την όγδοη θέση και ότι, σε διεθνές επίπεδο, όσο οι
ανάµεσα σε εκατόν πενήντα τρεις χώρες άνθρωποι γερνούν τόσο πιθανότερο είναι
και µοιράζονται την τρίτη θέση µαζί µε να γίνουν δωρητές.»
τους Ταϊλανδούς, όσον αφορά την
Οι γενναιοδωρίες αυτού του τύπου από
παροχή χρηµάτων, όχι όµως και χρόνου.
τους Βρετανούς και σε χρηµατικούς
Μαζί µε τους κατοίκους των Η.Π.Α, τους όρους και σε παροχή εθελοντικής
Καναδούς και τους Γάλλους και
εργασίας, αντανακλώνται και στις
υπηκόους άλλων πέντε χωρών,
απόψεις των οµάδων εργασίας.
αποτελούν τους οκτώ πιο γενναιό-
δωρους λαούς του κόσµου 14. Ένα µέλος τόνισε το γεγονός ότι η
πολυάσχολη επαγγελµατική ζωή του δεν
Το 2009 το 73% των Βρετανών έκανε τον άφηνε καθόλου ν’ αφιερώσει χρόνο,
µια φιλανθρωπική δωρεά. Το χρηµατικό
αλλά προσέφερε µε µεγάλη χαρά
ποσόν των δωρεών κατά το 2009
χρήµατα:
ανήλθε σε 26.000.000 στερλίνες.
Ο µέσος όρος ανά δωρητή το 2008 ήταν «Προσωπικά, συνεισφέρω οικονοµικά
και όχι σε χρόνο. Είµαι πολύ
12,26 στερλίνες. Παρά την πρόσφατη
απασχοληµένος στη δουλειά και στο
οικονοµική ύφεση ο µέσος όρος του
Κολλέγιο και δεν µπορώ να κάνω τίποτε
ποσού µειώθηκε λίγο µόνον, φθάνοντας
άλλο. Θα ήθελα να ασχοληθώ µε διάφορα
στις 11,95 στερλίνες ανά δωρητή.
13 Mol et al, 2006, Tankersley et al, 2007

14 World Giving Index, 2010
29
πράγµατα, αλλά αυτή τη στιγµή είναι
// πρακτικά αδύνατο.»
ΝΟΜΙΖΩΩ OΤΙ ΕIΝΑΙ ΜΈΡΟΣ Σε αντίθεση µια συνταξιούχος, µέλος

των οµάδων εργασίας, µας είπε:
ΤΗΣ ΖΩΩHΣ ΜΑΣ «Είναι ευκολότερο για µένα να

προσφέρω χρόνο τώρα, γιατί έχω
συνταξιοδοτηθεί. Εργάζοµαι δύο
ΤΟ ΝΑ ΑΝΗΣΥΧΟΥΜΕ απογεύµατα την εβδοµάδα σ’ ένα
κατάστηµα της Oxfam και κάποιες φορές
ΓΙΑ Δ∆ΙAΦΟΡΑ ΠΡAΓΜΑΤΑ ελέγχω τα βιβλία τους στο σπίτι µου.
Πάντα βοηθούσα -δεν είµαι σίγουρη αν η
ΚΑΙ AΛΛΟΥΣ ΑΝΘΡΩΩΠΟΥΣ λέξη ανταπόδοση είναι η σωστή-
προσφέροντας εργασία, χρόνο ή και
χρήµατα. Ένα από τα ωραιότερα
ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΑΥΤO ΜΑΣ πράγµατα που έκανα τον τελευταίο
καιρό, ήταν ότι ανέλαβα τα έξοδα ενός
// σκύλου συνοδείας τυφλών. Δεν µου
κόστισε πολύ ακριβά και µε
πληροφορούσαν για την πρόοδο του
κουταβιού. … Νοµίζω ότι είναι µέρος της
ζωής µας το να ανησυχούµε για διάφορα
πράγµατα και άλλους ανθρώπους εκτός
από τον εαυτό µας. Κατά τη δεκαετία του
’80 όλο έλεγες “εγώ, εγώ, εγώ” µεγάλωσα
δηλαδή σε µια εποχή, που δεν
σκεφτόσουν τι άλλο συνέβαινε στον
κόσµο και τους ανθρώπους, που ήταν
λιγότερο τυχεροί από σένα από πολλές
πλευρές. Πάντα ενδιαφερόµουν για τη
φιλανθρωπία και έχω πάρει πολλά από
αυτό.»
Άλλα µέλη των οµάδων εργασίας –
κυρίως γυναίκες - υπογράµµισαν την
υποχρέωση που έχουµε, να βοηθάµε τα
µέλη της οικογένειάς µας και της
κοινότητας που ζούµε:
«Πιστεύω πραγµατικά ότι η φιλανθρω-
πία αρχίζει από το σπίτι. Νοµίζω ότι δεν
έχει νόηµα να δίνεις χρήµατα αν δεν
βοηθάς και δεν φέρεσαι όπως πρέπει
στους γύρω σου, κυρίως αφιερώνοντάς
τους χρόνο».
«Θα προτιµούσα να συντροφέψω ένα
ηλικιωµένο άτοµο για µία ώρα από το να
30
δώσω πέντε λιρόνια στον οίκο ευγηρίας
// που διαµένει. Ξέρω, πραγµατικά, άτοµα
που θέλουν να µου πουν διάφορες
ΤΟ ΝΑ ΠΡΟΣΦEΡΕΙΣ ιστορίες και θέλουν να µιλήσουµε.
Και, αληθινά, παίρνω πολλά απ’ αυτό.
ΣΕ ΑΓΑΘΟΕΡΓIΕΣ, Στους ηλικιωµένους που γνωρίζω, αρέσει
πολύ να µιλάνε µε ανθρώπους».
ΤΟ ΝΑ Δ∆IΝΕΙΣ ΧΡΉΜΑΤΑ
Οι άνδρες πάλι διαφοροποιήθηκαν και
ΕIΝΑΙ ΕYΚΟΛΟ, ΑΛΛA ΤΟ ΝΑ µίλησαν κυρίως για τις εισφορές τους σε
εράνους:
ΤΑ Δ∆IΝΕΙΣ ΣΤΑ ΣΩΩΣΤA «Ενισχύω µε µηνιαίες εισφορές τη Διεθνή
Αµνηστία και το Κέντρο Ερευνών κατά
ΠΡOΣΩΩΠΑ, ΜΠΟΡΕI ΝΑ του Καρκίνου». «Καταθέτω κάθε µήνα
τις εισφορές µου Ίδρυµα Marie Curie.
EIΝΑΙ ΛIΓΟ Δ∆ΥΣΚΟΛOΤΕΡΟ. Δεν έχω αρκετό χρόνο τώρα, αλλά δέκα
χρόνια πριν, παρέδιδα µαθήµατα δωρεάν
σε ανθρώπους που δεν τα πήγαιναν καλά
ΕΚΕIΝΟ ΠΟΥ Δ∆Ε ΘEΛΩΩ, µε τους αριθµούς. Ελπίζω στο µέλλον να
µπορώ ν’ αφιερώνω περισσότερο χρόνο».
ΕIΝΑΙ ΝΑ ΕΧΩΩ ΤΟ Ορισµένα µέλη των οµάδων εργασίας
εξέφρασαν τις ανησυχίες τους, για το
ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓHΣ. πόσες από τις χρηµατικές εισφορές
φτάνουν πραγµατικά σ’ αυτούς που τις
ΑΝ, OΜΩΩΣ, ΣΥΝΕΙΣΦEΡΩΩ χρειάζονται, φοβούµενα ότι
εξαφανίζονται στον καιάδα του
ΜΈΣΩΩ ΤΟΥ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜOΥ µισθολογικού και διοικητικού κόστους:
«Η αµφιβολία στους ανθρώπους είναι το
ΤOΤΕ ΞEΡΩΩ ΠΟΥ ήµισυ του παντός. Πώς να δώσεις τα
λεφτά σου αν ξέρεις ότι τα µισά πάνε σε
ΠΗΓΑIΝΟΥΝ ΤΑ ΛΕΦΤA άλλους και όχι φιλανθρωπικούς σκοπούς;
Αν ήταν απολύτως προφανές ότι, για
παράδειγµα, το 80% των εισφορών
// δίνονται για φιλανθρωπίες, τότε οι
άνθρωποι σίγουρα θα έδιναν
περισσότερα».
Οι ανταµοιβές, πάντως, που ακολουθούν
την απασχόλησή µας µε φιλανθρωπικές
δραστηριότητες, υποτιµήθηκαν από τα
µέλη των οµάδων εργασίας, τα οποία
έδωσαν περισσότερη έµφαση στα οφέλη
που δέχονται όσοι λαµβάνουν τις
31
παροχές, είτε αυτές είναι χρηµατικές Μιλώντας γενικά, έχουµε αυτούς τους
3
είτε σε είδος είτε σε χρόνο. Ένα µέλος, αξιόπιστους ανθρώπους να ζουν ανάµεσά
παρόλα αυτά, ανέφερε ότι: µας και … µεταξύ των διαφόρων
οργανώσεων στις οποίες ανήκουν,
«είχε βοηθήσει το νηπιαγωγείο της τυχαίνει να είναι τέκτονες.»
γειτονιάς της και έτσι δεν χρειάστηκε να
πληρώσουν κάποιον για να κάνει τη Αυτός ο, λίγο υποτιµηµένος, ρόλος του
δουλειά της.» Τ∴ ως «φιλανθρωπικής» οργάνωσης
είναι κατανοητός, ακόµα και αν ένα από
Μια άλλη ρώτησε:
τα κεντρικά του διδάγµατα ή «αρετές»
«Ένοιωσες καλύτερα κάνοντας κάτι γι’ είναι η έννοια της «ανακούφισης» της
αυτούς;». «Ναι», απάντησε, «έχετε
«φιλανθρωπικής» δωρεάς και οι
δίκαιο πραγµατικά ένοιωσα καλύτερα

δράσεις υπέρ του Τ∴ ιδιαιτέρως και της
ίσως µια “φιλανθρωπική ανταµοιβή”».
κοινωνίας εν γένει. Η έµφαση δίδεται
Η άποψη αυτή της “φιλανθρωπικής στο ρόλο και την ηθική ευθύνη του
ανταµοιβής” είναι ενδιαφέρουσα γιατί ατόµου, µάλλον, παρά της οργάνωσης
επιβεβαιώνει σε µεγάλο βαθµό, την αυτής καθ’ αυτής.
ψυχολογική θεωρία που διέπει το θέµα
του αλτρουισµού. Η σηµαντική φιλανθρωπική δράση των
τεκτόνων, που προβάλλεται, όµως, πολύ
3.3 ΦΙΛΑΝΘΡΩΩΠΙΑ λίγο από τα Μέσα Μαζικής
Ενηµέρωσης, προσφέρει περίπου το
50% των δωρεών προς µη τεκτονικούς
(Η ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ) σκοπούς σε κοινοτικό, εθνικό και
Κατά τις προκαταρκτικές µας διεθνές επίπεδο. Οι δωρεές αυτές
συζητήσεις µε το Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ αποτελούν, ανάλογα µε το συνοµιλητή,
είπε κάτι που µας φάνηκε πολύ τη δεύτερη ή την τρίτη µεγαλύτερη
ενδιαφέρον για το ρόλο της χρηµατική συνεισφορά στη χώρα, µετά
φιλανθρωπίας στον Τ∴ : τα Εθνικά Λαχεία. Το σηµαντικό σηµείο
«Για να είµαι απολύτως σαφής, δεν είναι εδώ είναι πως τα χρήµατα προέρχονται
ο Τ∴ που ωφελεί την κοινωνία … δεν από τις «τσέπες των τεκτόνων» και όχι
είµαστε πολιτικό κίνηµα, ούτε έχουµε από εράνους ή άλλες χρηµατοδοτήσεις.
επιρροή. Δείτε το µε διαφορετικό µάτι. Πάντως οι τέκτονες έχουν το
Υπάρχει κάποιος που έχει σηµαίνοντα πλεονέκτηµα να γνωρίζουν πως
ρόλο στην κοινότητά σας; Είτε σε µια αξιοποιούνται οι δωρεές τους.
µεγάλη πόλη είτε σε µια αγροτική
κοινότητα υπάρχει ένας τίµιος άνθρωπος Ορισµένοι τέκτονες δήλωσαν ότι η
που παίζει ενεργό ρόλο στην κοινότητά βεβαιότητα αυτή, να έχουν δηλαδή
του; Πιθανότατα θα πάρετε διάφορες πλήρη και προσωπική γνώση για τους
απαντήσεις από µηδενική µέχρι στόχους των φιλανθρωπικών τους
εξαιρετικά ενεργή συµµετοχή. Μπορεί δωρεών, ήταν ένας από τους λόγους που
κάποιος να είναι επίτροπος σε µια τους ώθησαν, κατ’ αρχήν να µυηθούν.
εκκλησία, να εργάζεται σε επιτροπές, να Ο Μεγ∴ Γεν ∴ Γραµµ∴ όµως πιστεύει
είναι µέλος σ’ ένα ενοριακό συµβούλιο ή πως τα πράγµατα δεν είναι τόσο απλά:
σε άλλα παρεµφερή συλλογικά όργανα.
32
«Πιστεύω ότι το ευκολότερο θέµα για να τα δίνεις στα σωστά πρόσωπα είναι λίγο
3
µιλήσεις στα µέλη είναι η φιλανθρωπία. δυσκολότερο. Εκείνο που δε θέλω είναι
Ωστόσο, δεν συµµετέχουµε µόνο σε το πρόβληµα της επιλογής. Αν
φιλανθρωπίες … ένα από τα συνεισφέρω µέσω του Τ∴ τότε ξέρω που
σηµαντικότερα πράγµατα είναι ότι πηγαίνουν τα λεφτά. Δηµοσιεύουν κάθε
ψάχνουµε για ανθρώπους που είναι χρόνο σε ποιους έδωσαν δωρεές και δεν
κύριοι, (χωρίς αυτό ν’ αποτελεί κοινωνική σε χρεώνουν γι’ αυτό. Δεν υπάρχουν
κατάταξη), και ζητούν τη βοήθεια τρίτων. διαχειριστικά έξοδα.»
Γι’ αυτό όταν γίνεις τέκτων έχεις µια
Ένας άλλος πρόσθεσε µε έµφαση:
φυσική πρόοδο στον τρόπο αυτό του
σκέπτεσθαι. Αναλογιζόµενος τις ανάγκες «Το καλό µε τις φιλανθρωπίες µέσω του
των άλλων θα σκεφτείς τη φιλανθρωπική Τ∴ είναι οτι έχει άριστη διοίκηση και
δράση, όχι µόνο από πλευράς χρηµάτων οργάνωση και γνωρίζεις την κατάληξη
που προέρχονται από σένα τον ίδιο, γιατί κάθε χρηµατικού ποσού ακόµα και του
δεν κάνουµε εράνους, αλλά επίσης και µικρότερου. Οι εισφορές µας στο κάτω-
από πλευράς προσφοράς χρόνου και κάτω της γραφής “πιάνουν τόπο”
εξειδίκευσης.» περισσότερο από το αν τις δίναµε σε µια
ερανική επιτροπή στο δρόµο, αφού όλες
Το θέµα της φιλανθρωπίας, λοιπόν,
αυτές οι επιτροπές έχουν διαχειριστικά
θεωρείται σηµαντική δραστηριότητα
έξοδα.»
του Τ∴ και η έµφασή του στους ηθικούς
κώδικες, «την αλήθεια και την Ορισµένοι τέκτονες έδωσαν στην
ακεραιότητα» αποτελεί τον συνολική εικόνα της φιλανθρωπίας πολύ
κυριαρχικότερο παράγοντα ευρύτερη προοπτική:
προσέλκυσης µελών. Ένας τέκτων «Πιστεύω επίσης ότι πρέπει να
σχολίασε: ανταποδίδεις στην κοινωνία. Ο Τ∴ είναι
ένας θεσµός που ανταποδίδει. Για να
«Δεν ασχολήθηκα µε τη φιλανθρωπία
είµαι ειλικρινής µ’ αρέσει να πηγαίνω στη
παρά µόνο αφού µυήθηκα.»
Στοά µου, τρώµε και πίνουµε καλά και
Ένας άλλος αναγνώρισε την έλξη της συναντάµε και µια χούφτα καλών
φιλανθρωπικής πλευράς του Τ∴ αλλά µε ανθρώπων. Αυτό κάνει την όλη
την ευρύτερή της έννοια: διαδικασία διασκεδαστικότερη. Είναι
ένας συνδυασµός αυτών των
«Η φιλανθρωπία είναι ένας ακόµα λόγος
παραγόντων που µε “αγγίζουν” και µε
που µε ώθησε να γίνω τέκτων. Είναι
διευκολύνουν να διαλέξω που θα
εύκολο να δίνεις όταν ανήκεις στον Τ∴ προσφέρω στην κοινωνία. Γνωρίζω, όπως
γιατί χαιρόµαστε προσφέροντας.» όλοι οι άνθρωποι, ότι όσοι αποφοίτησαν
Στις συνεντεύξεις µας µε τέκτονες όλης από καλά σχολεία προέρχονται όλοι από
της χώρας, αναφέρθηκαν συχνά οι πολύ προνοµιούχες οικογένειες και
ευκαιρίες που παρέχει ο Τ∴ όχι µόνο να ανατράφηκα έχοντας τον Τ∴ και τη
φιλοσοφία του για τη σπουδαιότητα της
δίνεις, αλλά ταυτόχρονα να γνωρίζεις
κοινωνικής ανταπόδοσης ως µέρος της
που πάνε τα χρήµατα. Ένας τέκτων
ζωής µου. Μου φαίνεται ένας καλός
σηµείωσε:
τρόπος για να το πετύχω αυτό.»
«Το να προσφέρεις σε αγαθοεργίες, το να
Άλλοι τέκτονες επιχείρησαν να
δίνεις χρήµατα είναι εύκολο, αλλά το να
αµφισβητήσουν τη λαϊκή αντίληψη ότι
33
«οι µασόνοι κοιτάζουν µόνο τον εαυτό χρήµατα. Δεν έχω ποτέ πουλήσει ούτε
τους» υποδεικνύοντας την ενεργότερη ένα λαχνό σε φίλο µου µη τέκτονα για να
συµµετοχή τους στην ευρύτερη µαζέψω λεφτά. Τη διαφήµιση που
απολαµβάνει η Στρογγυλή Τράπεζα
κοινωνία. Ένας µας είπε:
συγκεντρώνοντας χρήµατα για
«Αυτό συµβαίνει περισσότερο εδώ και αγαθοεργίες, εµείς δεν την
δέκα-δεκαπέντε χρόνια, να “εισπράττουµε” γιατί δεν το
υποστηρίζουµε δηλαδή κυρίως µη κοινολογούµε.»
τέκτονες. Από το κέντρο λειτουργούµε
περίπου µια δωδεκάδα mobility scooters. Υπήρξε όµως και η γενική αντίληψη ότι
Αυτό που κάνουµε τώρα είναι να η «έπαρση» για τη φιλανθρωπική
προσφέρουµε σε όσους εκτός Τ∴ έχουν δραστηριότητα δεν αποτελεί τεκτονική
πραγµατικά ανάγκη. Δραστηριοποιούµαι συµπεριφορά:
επίσης µε τις κοινωνικές πλευρές του Τ∴ «Πιστεύω πως η φιλανθρωπία είναι µία
οργανώνουµε τελετές και κάνουµε από τις κυριότερες συνιστώσες του Τ∴
διάφορα έργα για τους υπερήλικες, που πρέπει να γίνεται «ταπεινή τη
κάνουµε Χριστουγεννιάτικες γιορτές. φωνή». Είµαστε δεύτεροι σε δωρεές µετά
Επίσης µεταφέρουµε ανάπηρα παιδιά το Εθνικό Λαχείο. Η φιλανθρωπική
στο σταθµό του τραίνου. Όλα αυτά δραστηριότητα είναι κάτι εξαιρετικά
χρηµατοδοτούνται από τις διάφορες σηµαντικό, γιατί εξασκείς τη βοήθεια
περιφερειακές δικαιοδοσίες της UGLE προς τους αδελφούς σου, αλλά και προς
και αυτό γίνεται αρκετά χρόνια τώρα. Ο άλλους συνανθρώπους σου. Είναι µια
κόσµος αρχίζει να ακούει γι’ αυτά … Με βασική µας αρχή. Νοµίζω ότι έχουµε βρει
πλησιάζουν ξαφνικά άνθρωποι και µ’ την ισορροπία για να πράττουµε το
ευχαριστούν γιατί βγάζοντας έξω τη σωστό. Ο Τ∴ έχει ανοιχτεί αρκετά, τόσο
µητέρα τους της χάρισα µια ευχάριστη ώστε να καθησυχάσει τους φόβους
µέρα. Σιγά – σιγά το γεγονός αυτό ορισµένων ανθρώπων σχετικά µε το τι
γίνεται γνωστό χωρίς τη µεσολάβηση των κάνουµε εκεί µέσα. Είµαστε, ωστόσο,
Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης, αλλά µέσω αρκετά ταπεινόφρονες, ώστε να µην
της ανθρώπινης επικοινωνίας. Μπορείτε διαλαλούµε από τις στέγες τη δράση
ν’ ακούσετε τον απόηχο αυτών των µας.»
πράξεων.»
Ο Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ τόνισε επίσης
Πολλοί τέκτονες βέβαια αισθάνονται ότι
την ανάγκη για µετριοφροσύνη, που
οι φιλανθρωπικές τους δραστηριότητες
πρέπει να χαρακτηρίζει τη
παραγνωρίζονται από το ευρύ κοινό:
φιλανθρωπική δραστηριότητα των
«Το πρόβληµα µε τον Τ∴ και τα τεκτόνων:
αρνητικά δηµοσιεύµατα, κατά τη γνώµη
«…ως τέκτων δεν κάνεις τίποτα για
µου, είναι πως κανείς δε λέει σε κανέναν
προσωπικό κέρδος ή προσωπική σου
τίποτα για όλα αυτά … Πηγαίνεις στις
επιβράβευση. Δεν προσφέρεις τίποτα για
συναντήσεις της “Στρογγυλής Τράπεζας”,
να έχεις ανταµοιβές, για παράδειγµα, ένα
ακούς πως κάποιος από τα µέλη της
τίτλο ευγενείας ή κάτι άλλο παρόµοιο.»
έδωσε κάτι σε κάποιον. Οι τέκτονες
δίνουν πολύ περισσότερα, αλλά δε µιλάµε Εντούτοις άλλοι τέκτονες θα ήθελαν ο
γι’ αυτό και δε µαζεύουµε λεφτά από φιλανθρωπικός ρόλος του Τ∴ ν’ απο-
άλλους. Είναι µόνον τα δικά µας λαµβάνει µεγαλύτερη κοινωνική
34
αναγνώριση, αν και δε θα συνη-
γορούσαν στο «να τον διαλαλούν από
τις στέγες»:
«Οι τέκτονες δε θα ήθελαν να κατέβουν
στους δρόµους κάνοντας έρανο. Είµαστε
περήφανοι για τα χρήµατα που
συγκεντρώνουµε στις τάξεις µας. Νοµίζω
ότι είναι καλύτερο που τώρα λέµε στον
έξω κόσµο για τα χρήµατα που
συγκεντρώνουµε. …Κάθε χρόνο παίρνω
αντίγραφο του Φιλανθρωπικού µας
Απολογισµού, όπου αναφέρονται όλες
ανεξαιρέτως οι εισφορές. Πλησιάζει τα
6-7 εκατοµµύρια στερλίνες. Όταν γίνει
κάποιος µεγάλος σεισµός ή κάποια
φυσική καταστροφή, είµαστε από τους
πρώτους που στέλνουµε χρήµατα, αλλά
35
κανένας δεν το ξέρει αυτό. Στείλαµε µισό Χωρίς την κατανόηση των εννοιών που
4
εκατοµµύριο στην Αϊτή και κανείς δε σχετίζονται µε τις κοινωνικές
µίλησε. Θα ‘θελα να βλέπω κάτι δραστηριότητες, δε θα µπορέσουµε να
παραπάνω στις εφηµερίδες: εξηγήσουµε ποτέ την κοινωνική
“H UGLE διέθεσε…” συµπεριφορά ή να συλλάβουµε την
Αυτό όµως δε συµβαίνει.» πραγµατική σηµασία του να είναι κανείς
κοινωνικό ον. Το νήµα των κοινωνικών
Το τελετουργικό στοιχείο είναι εκείνο επιστηµών που είναι γνωστό ως
που ξεχωρίζει τον Τ∴ από όλες τις άλλες
συµβολική διαντίδραση, ξεκίνησε γύρω
κοινωνικές οργανώσεις στη Βρετανία, στο 1930 µε τις εργασίες του Herbert
ΟΙ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ
εκτός βέβαια από τις επίσηµες Blumer 16 , ο οποίος έδωσε µεγάλη

θρησκείες. Για πολλούς, µη τέκτονες, το έµφαση στη θεωρία ότι τα ανθρώπινα
στοιχείο αυτό κυριαρχεί στις αντιλήψεις όντα διερµηνεύουν ή προσδιορίζουν το
τους για τον Τ∴ Οι τεκτονικές ένα τις πράξεις του άλλου, αντί απλώς
τελετουργίες όµως είναι κάτι πολύ να αντιδρούν σ’ αυτές. Η «απόκρισή»
ευρύτερο από όλα τα άλλα τα σχετικά µε τους δεν ευθυγραµµίζεται µε τις πράξεις
αυτόν. Οι συµβολικές συµπεριφορές και των άλλων, αλλά αντίθετα βασίζεται στη
τα Τυπικά χαρακτηρίζουν όλα τα σηµασία που τα ίδια τα ανθρώπινα όντα
βήµατα, µέσω των οποίων ο νεόφυτος αποδίδουν στις πράξεις αυτές.
θα διέλθει από όλες τις βαθµίδες, ώστε
H εστίαση στη σηµασία της
να ανέλθει στο βαθµό του Διδασκάλου.
συµπεριφοράς µάλλον, παρά στις
Θα πρέπει να µάθει ν’ απαγγέλλει
πράξεις αυτές καθαυτές, οδήγησαν
µακρόσυρτες αλληγορικές ιστορίες,
άλλους επιστήµονες µε σηµαντικότερο
θα πρέπει να κατανοήσει πλήρως την
ανάµεσά τους τον Ervin Goffman, να
ερµηνεία των συµβόλων που τον
περιγράψει εκ νέου ένα συναίσθηµα που
συνδέουν µε τους αδελφούς του 15.
εκφράστηκε πολύ εύστοχα από τον
Όλα αυτά µπορεί να φαίνονται εκτός
Σαίξπηρ στο έργο του «Όπως σας
τόπου στη σηµερινή «σύγχρονη»
αρέσει», τρεισήµισι αιώνες πριν:
κοινωνία του εικοστού πρώτου αιώνα,
λείψανα παλιότερων χρόνων, ίσως και «Όλος ο κόσµος είναι ένα θέατρο, και
απλή δεισιδαιµονία. όλοι οι άνδρες και οι γυναίκες απλοί
ηθοποιοί. Βγαίνουν και µπαίνουν στη
Μια τέτοια αντίληψη, όµως, δεν µπορεί
σκηνή, ο άντρας όµως κατά τη διάρκεια
να κατανοήσει πόσο συχνοί είναι οι
της ζωής του παίζει πολλούς ρόλους.»
συµβολισµοί στην καθηµερινή ζωή και
σε ποιο βαθµό συναντά κανείς O Goffman στο γνωστότερο βιβλίο του
τελετουργίες. Αυτό είναι πάρα πολύ για το θέµα αυτό µε τον τίτλο:
γνωστό στις κοινωνικές επιστήµες. «Τελετουργική αλληλεπίδραση» µια
15Δεν πρόκειται να περιγράψουµε λεπτοµερώς τις τεκτονικές τελετουργίες που σχετίζονται µε τη µύηση
και τις αύξ∴ µισθοδ∴ Υπάρχουν όµως, πολυάριθµες και λεπτοµερείς περιγραφές τους.
Βλέπε, για παράδειγµα, το βιβλίο του Tobias Churton: «Ελευθεροτεκτονισµός – η πραγµατικότητα»
16Το σηµαντικότερο έργο του Blumer γράφτηκε στη δεκαετία του ’60 µε την έκδοση του βιβλίου του:
«Συµβολική διαντίδραση: Απόψεις και Μέθοδοι»
36
//
ΧΩΩΡIΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝOΗΣΗ
ΤΩΩΝ ΕΝΝΟIΩΩΝ ΠΟΥ
ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ
ΚΟΙΝΩΩΝΙΚΕΣ Δ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ,
Δ∆ΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΕΣΟΥΜΕ
ΝΑ ΕΞΗΓΗΣΟΥΜΕ ΠΟΤΕ
ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΩΝΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
Η ΝΑ ΣΥΛΛΑΒΟΥΜΕ
ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ,
ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙΣ
ΚΟΙΝΩΩΝΙΚΟ ΟΝ
//
37
›❯
συλλογή δοκιµίων που αρχίζει µε το Μπορούµε να εντοπίσουµε και άλλα
4
δοκίµιο: «Διαπροσωπική επικοινωνία - τελετουργικά στοιχεία σχεδόν σε κάθε
Μία ανάλυση των στοιχείων της πλευρά της καθηµερινής µας κοινωνικής
τελετουργίας», υποστηρίζει: συµπεριφοράς. Οι τρόποι µε τους
«Κάθε άνθρωπος ζει σ’ έναν κόσµο οποίους εκφράζουµε τη θέση µας, το
κοινωνικού συγχρωτισµού, που σεβασµό και τη διαγωγή µας, µέσω
περιλαµβάνει είτε διαπροσωπικές είτε λεπτών, µη λεκτικών αντιδράσεων που
και έµµεσες επαφές µε άλλους κυµαίνονται από µια στάση µέχρι ένα
ανθρώπους. Σε κάθε µια από αυτές τις βλέµµα, είναι συµβολικές εκδηλώσεις οι
επαφές έχει την τάση να ενεργεί οποίες αναγνωρίζονται µάλλον σιωπηρά
σύµφωνα µε αυτό που καλείται τακτική – παρά ενσυνείδητα. Αντιλαµβανόµαστε

ένα πρότυπο λεκτικών και µη λεκτικών τους αυστηρά καθορισµένους κανόνες
αντιδράσεων, µε τις οποίες εκφράζει την που υπόκεινται οι τελετουργίες, µόνο
άποψή του για την κατάσταση και µέσω
όταν εµείς ή άλλοι τους παραβιάζουµε –
αυτών την εκτίµησή του για όλους,
καταστάσεις κατά τις οποίες νοιώθουµε
ακόµα και για τον εαυτό του.»
συναισθήµατα τα οποία ποικίλουν από
O Goffman στα έργα του αποδίδει αµηχανία µέχρι θυµό. Οι άνθρωποι που
µεγάλη έµφαση τη σηµασία του είναι απρόθυµοι ή ανίκανοι να
«προσώπου», δηλαδή στην συλλάβουν το νόηµα των πιο πάνω
προσωπικότητα που παρουσιάζουµε συµβολικών εκδηλώσεων, γίνονται
κάθε φορά στους άλλους µε τους απόβλητοι – είτε ως ακοινώνητοι είτε ως
οποίους επικοινωνούµε και την ανάγκη ιδιόρρυθµοι.
να σώζουµε το γόητρό µας στις
συναντήσεις µας µαζί τους. Το Η γενικευµένη παρουσία των
επίκεντρο των απόψεών του όµως είναι τελετουργιών στην καθηµερινή ζωή
η αναγνώριση της τελετουργικής φύσης, γίνεται ευκρινέστερη σε κοινωνικές
φαινοµενικά ασήµαντων στοιχείων της εκδηλώσεις και τελετές, που σηµειώνουν
κοινωνικής αλληλεπίδρασης, που στην τις αλλαγές στους γύρω µας: γάµοι,
πραγµατικότητα κάθε άλλο παρά γεννήσεις, επιτυχίες, θάνατοι κ.α.
ασήµαντα είναι. Ας πάρουµε για Γίνονται επίσης φανερές στις ετήσιες
παράδειγµα τη γνωστή µας τελετουργία θρησκευτικές εορτές όπως το Πάσχα και
του χαιρετισµού: Λέµε «καληµέρα» τα Χριστούγεννα των χριστιανών, του
χωρίς να περιµένουµε ότι ο συνοµιλητής Eid των µωαµεθανών και του Diwali των
µας θ’ αµφισβητήσει το χαρακτηρισµό Ινδουιστών, αφού ζούµε σ’ έναν
«καλή». Κατά τον ίδιο τρόπο ένα «τί πολυπολιτισµικό κόσµο. Αν και η
κάνεις;» δεν αναφέρεται βέβαια στην πλειονότητα των Βρετανών όλο και
αναλυτική παρουσίαση της κατάστασης περισσότερο πλέον έχει πάψει να
της υγείας του συνοµιλητή µας, αποτελεί εκκλησιάζεται, αισθάνονται ακόµα την
έναν τύπο χαιρετισµού που είναι, όµως, ανάγκη να συµµετέχουν, επιφανειακά
ένα σηµαντικό προοίµιο για περαιτέρω έστω, στις τελετουργίες που σηµαδεύουν
συζήτηση και επικοινωνία. τη χριστιανική θρησκεία, παρόλο που σε
πολλές περιπτώσεις οι γιορτές αυτές δεν
είναι παρά µετασχηµατισµένες,
38
προχριστιανικές, παγανιστικές τελετές. «Ποιός δίνει αυτή τη γυναίκα σ΄ αυτόν
4
Σε κάθε µια απ’ αυτές επιβεβαιώνουµε τον άνδρα;» και είναι ο πατέρας της
πάλι τους κοινωνικούς και νύφης που πρέπει να απαντήσει «Εγώ».
οικογενειακούς µας δεσµούς, µέσω Στις περισσότερο επίσηµες τελετές το
ανταλλαγής συµβολικών δώρων, κοινών ζευγάρι απαγγέλλει τη φράση: «Από
γευµάτων και βγαίνουµε από την σήµερα θα είµαστε κοντά ο ένας στον
καθηµερινότητα της δουλειάς, ή του άλλο και στην ευτυχία και στη δυστυχία,
σχολείου. και στη φτώχια και στον πλούτο, και
Σ’ άλλα µέρη του κόσµου οι στην υγεία και στην αρρώστια, και στην
τελετουργικές τελετές είναι πιο αγάπη και στην περίθαλψη, µέχρι να
ευδιάκριτες, επειδή τα µάτια του µας χωρίσει ο θάνατος.» Όπως σ’ όλες οι

δυτικού ανθρώπου δεν είναι εξοι- τελετουργίες όµως, οι γαµήλιες
κειωµένα µαζί τους. υποσχέσεις έχουν εξελιχθεί σύµφωνα µε
τις σύγχρονες απόψεις περί ορθότητας.
Η ιαπωνική τελετουργία του τσαγιού Είναι σήµερα πολύ σπάνιο, για
ή «Ο Δρόµος του Τσαγιού», είναι στα παράδειγµα, ν’ ακούς µια νύφη να
µάτια µας µια σχεδόν ανεξιχνίαστη υπόσχεται: «θα τιµώ και θα υπακούω
σειρά τελετουργικών πράξεων γύρω από τον άνδρα µου».
λυγισµένα γόνατα, σκυψίµατα και
κατανάλωση τσαγιού σε σκόνη.
Στην πραγµατικότητα πρόκειται για ένα
4.1
συλλογικό εορτασµό του Wabi – ΟΙ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΕΣ
ταπεινότητα και αυτοσυγκράτηση,
σιωπηλή και νηφάλια λεπτότητα, γεύση ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΑΝΑΛΑΜ-
και αναγνώριση της οµορφιάς στην
απλότητα των λιτών αντικειµένων. ΒΑΝΟΜΕΝΕΣ Δ∆ΙΑΔ∆Ι-
Οι µυητικές τελετουργίες, καθώς και
εκείνες που σηµαδεύουν το πέρασµα
ΚΑΣΙΕΣ
των αγοριών στην οµάδα των ενηλίκων ( Η Δ∆ΗΜΟΣΙΑ ΑΠΟΨΗ)
στις παραδοσιακές κοινωνίες, µας Εκτός από τις τελετουργικές τελετές
φαίνονται «πρωτόγονες» και «ξένες». υπάρχουν και οι προσωπικές µας
Ακόµα και το βάπτισµα ή το χρίσµα των τελετουργίες, µερικά φαινοµενικά
χριστιανών ή το bar mitzvahs της ασήµαντα πράγµατα που κάνουµε, για
ιουδαϊκής θρησκείας, γάµοι, κηδείες, πετύχουµε ένα συγκεκριµένο, πολλές
τελετές µε τις οποίες είµαστε φορές, αποτέλεσµα, αλλά συχνά και για
περισσότερο εξοικειωµένοι, όχι µόνο την αίσθηση της ασφάλειας που µας
έχουν παρόµοιες συµβολικές ρίζες, δίνουν. Ερευνήσαµε µερικές
(αν και λιγότερο δραµατικές), αλλά και τελετουργίες αυτού του είδους µεταξύ
παρόµοιες λειτουργίες. των µελών των οµάδων εργασίας. Ένα
Ακόµα και στα κοινά ληξιαρχεία, ακούς µέλος µας είπε:
την συνηθισµένη στις γαµήλιες «Υπηρέτησα στο Βασιλικό Ναυτικό.
εκκλησιαστικές τελετές ερώτηση: Πηγαίνοντας για µπάνιο µέσα στο πλοίο,
39
σ’ ένα πολύ περιορισµένο χώρο, έπρεπε αυτές εµπειρίες. Τώρα είµαι οπαδός του
να έχω µαζί µου τα σχετικά είδη ποδοσφαιρικού συλλόγου Tottenham και
καθαριότητας και τα ξυριστικά µου. νοιώθω τα ίδια συναισθήµατα ευφορίας.»
Μετά το µπάνιο και το ξύρισµα έπλενα τα
Για ορισµένα άλλα µέλη των οµάδων
δόντια µου. Ήταν κάτι σαν µια τυπική
εργασίας µια τελετουργική
διαδικασία, που επέτρεπε, όµως, σε
µεγάλο αριθµό ανδρών να ολοκληρώσουν προετοιµασία τους διευκολύνει να
αυτή τη διαδικασία στο λιγότερο δυνατό κοιµούνται το βράδυ. Ένας µας είπε:
χρόνο. Εξακολουθώ ακόµα και τώρα να «Νοµίζω ότι έχει σχέση µε ένα
κάνω τα ίδια πράγµατα µε την ίδια σειρά, συγκεκριµένο πρότυπο. Μερικές φορές
αν και δεν εξυπηρετεί πια κανένα δυσκολεύοµαι να κοιµηθώ, ίσως γιατί το
συγκεκριµένο σκοπό.» µυαλό µου δε «σβήνει» τόσο εύκολα.
Ένας άλλος τόνισε την αίσθηση της Κάνω τα πάντα µε την ίδια σειρά.
Ανεβαίνω στο επάνω πάτωµα και παίρνω
άνεσης που παρέχουν οι τελετουργίες:
ένα µπουκάλι νερό. Ανάβω το πορτατίφ
«Κατά κάποιο τρόπο, νιώθουµε άνετα αν της κρεβατοκάµαρας και ανοίγω το
µπορούµε να ακολουθήσουµε µια ραδιόφωνο. Κατεβαίνω κάτω και
τελετουργία. Αισθάνοµαι πολύ άβολα διαβάζω λίγο. Περίπου την ίδια ώρα κάθε
όταν οι τελετουργίες παρεµποδίζονται.» νύχτα κάνω τα ίδια πράγµατα µε την ίδια
Μία γυναίκα, µέλος των οµάδων σειρά, ώστε να περάσω στο στάδιο του
ύπνου. Νοµίζω πως είναι µια τελετουργία
εργασίας, εξέφρασε µια πιο προληπτική
και την αναγνωρίζω σαν τέτοια.»
άποψη:
«Όπως σε µια διαδικασία συνέντευξης Μία άλλη γυναίκα, µέλος των οµάδων
για πρόσληψη, µπορεί να σκεφθείς ότι αν εργασίας, ακολουθεί παρόµοιες
δεν κάνεις κάτι συγκεκριµένο, για επαναλαµβανόµενες διαδικασίες:
παράδειγµα, να φορέσεις ένα «Υποφέρω από νυχτερινή άπνοια, όπως
συγκεκριµένο ζευγάρι παπούτσια, η ανακάλυψα πριν λίγο καιρό.
συνέντευξη δεν θα πάει καλά. Είναι µια
Η τελετουργία είναι η µετάβαση στο
τελετουργική διαδικασία που εσύ τη
στάδιο του ύπνου. Ανοίγω το ραδιόφωνο
δηµιουργείς και υποθέτεις ότι η
πάντα σε εκποµπές λόγου, γιατί η
τελετουργία σου θα σε βοηθήσει.»
µουσική δε µε αφήνει να ηρεµήσω. Μετά
Άλλα µέλη των οµάδων εργασίας το κλείνω και διαβάζω λίγο µέχρι να
αναφέρθηκαν στις εµπειρίες τους από νυστάξω. Παρατάω το βιβλίο, ξανανοίγω
παλαιότερη συµµετοχή τους σε το ραδιόφωνο και πέφτω για ύπνο.
θρησκευτικές τελετουργίες και τη σχέση Κάποτε που ήµουν σ’ ένα ξενοδοχείο στο
τους µε τις σηµερινές τους εξωτερικό, είχα ξεχάσει να πάρω ένα
δραστηριότητες: βιβλίο να διαβάσω και δεν µπορούσα να
κοιµηθώ. Πάνω στην απελπισία µου
«Έχω, βεβαίως, χριστιανικές καταβολές
και, αν και δεν εκκλησιάζοµαι τώρα, άρπαξα τον τηλεφωνικό κατάλογο του
Σικάγου, προσπάθησα να ηρεµήσω και
θυµάµαι µε νοσταλγία τα µαθήµατα
άρχισα να διαβάζω τις καταχωρίσεις.»
κατήχησης και την ευφορία και την
ενότητα που νοιώθαµε από τις κοινές Οι τελετουργίες που συνδέονται µε τον
40
ύπνο είναι πάρα πολύ κοινές σ’ όλα τα σκοπεύουν να δηµιουργήσουν µια
4
Fiese 17 και οι συνεργάτες της, στις συναισθηµατική ατµόσφαιρα, υπό το
επαναλαµβανόµενες διαδικασίες δεν κράτος της οποίας οι δεσµοί όσων
υπάρχει το συναίσθηµα που βρίσκεται συµµετέχουν θα γίνουν πολύ
στις τελετουργίες και µόλις ισχυρότεροι. Το οµαδικό, ρυθµικό και
ολοκληρωθούν δεν αποµένουν συγχρονισµένο χειροκρότηµα, είναι µια
συναισθηµατικά στοιχεία ή δεύτερες συµβολική επικοινωνία, που µεταφέρει
σκέψεις ή αποµένουν σε µικρό µόνο τη δύναµη των δεσµών των οπαδών της
βαθµό. οµάδας στους οπαδούς της άλλης 18.
Αντίθετα, µετά την ολοκλήρωση µιας Πολλές άλλες κοσµικές τελετουργίες

τελετουργίας, οι άνθρωποι έχουν την έχουν επίσης έντονα κοινωνικά
τάση να την αναπολούν και να ξαναζούν χαρακτηριστικά, όπως στις περιπτώσεις
τα συναισθήµατα που δοκίµασαν. των γάµων ή των ετησίων θρησκευτικών
Οι επαναλαµβανόµενες διαδικασίες, εορτών που προαναφέραµε.
παρόλα αυτά, µπορούν δυνητικά να Σηµειώσαµε επίσης το σχετικό έργο του
µετατραπούν σε τελετουργίες, αν Erving Goffman, ο οποίος υπογράµµισε
µεταβληθούν από πλήρως λειτουργικές τη τελετουργική φύση των καθηµερινών
συµπεριφορές σε συµβολικές πράξεις. µας δραστηριοτήτων. Τα µέλη των
Αυτό φαίνεται πως συµβαίνει στο πιο οµάδων εργασίας αναφέρθηκαν στην
πάνω παράδειγµα του αθλητισµού, τελετουργική φύση της ζωής µας:
δεδοµένου ότι οι επαναλαµβανόµενες «Το φόρεµά σου, ότι κι’ αν κάνεις
διαδικασίες γίνονται πολύ συχνά, όταν σκέπτεσαι πάντα τι πρόκειται να
αποτυγχάνουν να φέρουν το φορέσεις. Υπάρχουν στον καιρό µας
προσδοκώµενο από την εκτέλεσή τους τελετουργίες που δεν τις είχαµε παλιά.
αποτέλεσµα, για παράδειγµα, να δένεις Όταν συναντάς κάποιον που δεν τον
τα κορδόνια σου µε συγκεκριµένο τρόπο γνωρίζεις απαραίτητα τόσο καλά,
για να µπορέσεις να νικήσεις. φιλιέστε δύο φορές. Αυτό είναι
Στο σηµείο αυτό συµβολίζουν καθαρά ενδιαφέρον και όµορφο κατά κάποιο
τρόπο. Υπάρχουν κάποιες τελετουργίες
την πίστη των αγωνιζοµένων στους
που θα τις αποκαλούσα, πιθανότατα,
εαυτούς τους, ως καλύτερους αθλητές.
λεπτότητα τρόπων. Δεν χοροπηδάς όταν
Η σχέση αθλητισµού και τελετουργιών, πρωτοσυναντάς κάποιον, συγκρατείσαι
φυσικά, ξεπερνά τους αθλητές και µέχρι να τον γνωρίσεις καλά και
επηρεάζει µεγάλο αριθµό υποστηρικτών ακολουθείς µια συµπεριφορά που είναι
τους, ιδιαίτερα στη Βρετανία όσον ενδεδειγµένη.»
αφορά το ποδόσφαιρο. Εδώ οι Ένα µέλος των οµάδων εργασίας
επαναλαµβανόµενες συµβολικές πράξεις αναφέρθηκε στην ιαπωνική κοινωνία
των οπαδών, είτε πρόκειται για όπου οι τελετουργίες είναι περισσότερο
τραγούδια είτε για χειρονοµίες κτλ. ευδιάκριτες:
17 Fiese, B. et al (2001), Fiese, B. et al (2002)

18 Marshal, P. et al (1978)
41
«Υπάρχουν αυτές οι τελετουργίες στις κωδικοποιηµένη γλώσσα των
ιαπωνικές επιχειρήσεις, πηγαίνουν το µηνυµάτων του Twitter και των κινητών
πρωί στη δουλειά τους, κάνουν λίγη τηλεφώνων αποκλείουν αυτούς που
γιόγκα ή δεν ξέρω και εγώ τι άλλο, έτσι υποφέρουν έντονα από τεχνολογική
αρχίζουν µαζί την ηµέρα τους πριν καν φοβία. Τα κοινωνικά δίκτυα, όµως, δεν
µπουν στα γραφεία.»
αναπληρώνουν την παραδοσιακή,
Άλλοι σχολίασαν τις καταστάσεις διαπροσωπική επικοινωνία, ούτε τα
εκείνες όπου οι κοινωνικοί κανόνες δεν κινητά τηλέφωνα έχουν καταστρέψει
είναι τόσο ξεκάθαροι και τόνισαν πόσο την τέχνη της συνοµιλίας, παρά τις
τους βοηθά η τελετουργική κραυγές περί του αντιθέτου. Μάλλον και
συµπεριφορά: τα δύο, µε το δικό τους τελετουργικό
«Υπάρχουν τελετουργίες σχετικές µε την τρόπο, λειτουργούν για να διευκολύνουν
αµηχανία, όπως όταν πηγαίνεις στο σπίτι την κοινωνική αλληλεπίδραση και την
κάποιου και γυρίζεις γύρω-γύρω, αίσθηση του «ανήκειν». Ο πιο κοινός
περιµένοντας να σου προσφέρουν ένα τύπος µηνύµατος στα κινητά τηλέφωνα
κάθισµα ή ένα ποτό. Στέκεσαι εκεί χωρίς είναι: «Will u b in King’s Arms at
να γνωρίζεις τι θεωρεί εκείνος ως 8.30ish?»
σωστό.»
Ακόµα και σήµερα, στον εικοστό πρώτο
Είναι προφανές πως η συµβολική πράξη
αιώνα, που η τεχνολογία και οι
και όχι η καθαρά λειτουργική επικοινωνίες βρίσκονται στο απόγειό
συµπεριφορά, είναι βαθιά εδραιωµένες
τους, οι ανάγκες µας για συµβολισµούς,
τόσο στην καθηµερινή µας ζωή όσο και
οι οποίοι θα ενισχύουν τους κοινωνικούς
σε «εξαιρετικές περιστάσεις» της. Από δεσµούς παραµένουν τόσο φανεροί όσο
την κοινωνικοποίηση, στην παιδική µας
ποτέ. Οι τελετουργίες της καθηµερινής
ηλικία, µέχρι τη µετάβασή µας στην ζωής, καθώς επίσης και οι ευκρινέστεροι
ενήλικη ζωή, µαθαίνουµε τη σηµασία
συµβολισµοί των «εξαιρετικών
και τη σπουδαιότητα της
περιστάσεών» της, διατηρούνται µέσω
αλληλεπίδρασης, χωρίς την οποία δεν των πρόσθετων αυτών επικοινωνιακών
µπορούµε να επιζήσουµε σε καµία
µέσων και των τύπων επικοινωνίας.
κοινωνία σαν ισότιµες κοινωνικά Στην ουσία είναι η ίδια θεµελιώδης
υπάρξεις. Οι ετήσιες τελετουργίες, που
ανθρώπινη ανάγκη, που απλώς
είναι χαρακτηριστικά όλων των
εκφράζεται µε διαφορετικό τρόπο.
γνωστών κοινωνιών, παραδοσιακών και Αν οι τελετουργίες είναι τόσο φανερές
σύγχρονων, εξυπηρετούν την ενίσχυση
σ’ όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης
των οικογενειακών και των φιλικών ζωής, σε τι βαθµό άραγε οι τεκτονικές
δεσµών και ενδυναµώνουν την έννοια
τελετουργίες διαφέρουν από τις εκτός
της κοινωνικής ταυτότητας, µε ένα πολύ
Στοάς τελετουργίες, στις οποίες όλοι
ακριβή και συγκεκριµένο τρόπο.
Σήµερα, βέβαια, έχουµε το Facebook
αλλά και άλλους τύπους κοινωνικής
δικτύωσης, όπου παρόµοιες εκδηλώσεις
είναι προφανείς, αν και η
42
είµαστε συνηθισµένοι; τελετουργίες επηρέασαν την επιθυµία
4
Είναι µόνον εκφράσεις της βασικής του για µύηση; Ή ήταν το ενδεχόµενο
ανθρώπινης ανάγκης για κοινωνικές και αυξηµένης κοινωνικής δικτύωσης και
πολιτιστικές εκδηλώσεις ή σηµαίνουν ενίσχυσης των κοινωνικών δεσµών, οι
κάτι διαφορετικό; σηµαντικότεροι λόγοι για τη συµµετοχή
Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι τους;
εξοικειωµένοι µε κάποιες, τουλάχιστον, Με έκπληξη διαπιστώσαµε ότι
πλευρές των τεκτονικών τελετουργιών. µεγαλύτερη σηµασία στις τελετουργίες
Σπάνια, εντούτοις, έχουν πραγµατικά δίνουν οι νεότεροι τέκτονες. Θεωρούν
εµβαθύνει στη συµβολική τους ότι ασκούν ξεχωριστή έλξη ευθύς εξ
λειτουργία και σηµασία. αρχής. Ένας µας είπε τα ακόλουθα, που,

Γιατί όµως υφίστανται οι τελετουργίες πάντως, είναι η άποψη και πολλών
και τι εξυπηρετούν; άλλων:
Σύµφωνα µε το Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ «Εκείνο που γνώριζα ήταν µια
µεγαλοπρέπεια, µια θεατρικότητα. Τα
«Η εθιµοτυπική πλευρά είναι,
ρούχα µου ήταν πολύ πρόχειρα –
πραγµατικά, ένας από τους
πουκάµισα χωρίς γραβάτα, τζιν, µακό
σηµαντικότερους παράγοντες που
φανελάκια. Το θέµα είναι απλό: στους
διαφοροποιούν τον Τ∴ αλλά ... δεν είναι
ανθρώπους αρέσει να βάζουν τα καλά
παρά θέατρο …. και µάλλον καλό θέατρο τους. Υπάρχουν άνθρωποι στη Στοά µου
… είναι αλληγορίες. Είναι τελείως που δεν τους αρέσει η µεγαλοπρέπεια και
ανοικτές στο κοινό. Μπορείς να έχεις η επισηµότητα, εγώ όµως έχω την
αντίγραφα των Τυπικών. Βγαίνεις έξω ακριβώς αντίθετη άποψη. Μου αρέσουν.
και αγοράζεις ένα. Δεν έχουν τίποτα να Αποτέλεσαν, αναµφίβολα, έναν από τους
κρύψουν.» παράγοντες που µε προσέλκυσαν στις
Στην πραγµατικότητα οι τεκτονικές Ένοπλες Δυνάµεις και µία από τις αιτίες
τελετουργίες είναι θεατρικές εκδοχές που κατατάχθηκα σε στρατιωτική σχολή.
µυητικών τελετών, που χαρακτήριζαν Αν πρόκειται να βγω έξω το βράδυ και
και χαρακτηρίζουν τις κοινωνίες µας µπορώ να φορέσω σκούρο κοστούµι, θα
το κάνω.
µέχρι σήµερα. Σε παραδοσιακές
κοινωνίες, ακόµα και σ’ αυτές που έχουν Μ’ αρέσει η µεγαλοπρέπεια και η
ως ένα βαθµό εκπολιτιστεί, σύµφωνα µε επισηµότητα, µ’ αρέσει να είµαι κοµψός
τα δυτικά πρότυπα, οι µυήσεις που και προσπαθώ γι’ αυτό.»
σηµαδεύουν τη µετάβαση ενός αγοριού Ορισµένοι νεάζοντες άνδρες έχουν
από την παιδική στην ανδρική ηλικία, ανάγκη κάποιου βαθµού τυπικότητας ή
γίνονται και σήµερα. «µεγαλοπρέπειας», στον ανεπίσηµο και
Κατά τις συνεντεύξεις µας µε τέκτονες πρόχειρο κόσµο που ζουν. Καθώς οι
απ’ όλη τη χώρα, εστιάσαµε το περισσότερες από τις επίσηµες τελετές
ενδιαφέρον µας στις τελετουργικές στη σηµερινή Βρετανία περιορίζονται –
πλευρές της ζωής µέσα στις τεκτονικές σκεφτείτε την εκκλησία, το επίσηµο
Στοές. Μέχρι ποιό βαθµό οι απόψεις ντύσιµο για ένα δείπνο, το να βάλεις τα
κάποιου, πριν µυηθεί, για τις τεκτονικές «κυριακάτικά σου» κτλ – οι ευκαιρίες
να συναντηθείς µε µια οµάδα ανθρώπων
43
// ντυµένων καλά, που διηγούνται
αλληγορικές ιστορίες και ηθικούς
ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ, µύθους ασκεί σε κάποιους ξεχωριστή
έλξη.
ΣΤΟΝ ΕΙΚΟΣΤΟΠΡΩΩΤΟ Η έµφαση στο ρόλο των τελετουργιών
και η αξία τους εκφράστηκε καθαρά από
ΑΙΩΩΝΑ,ΠΟΥ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ πολλούς:
«Τελετουργίες, από πού ν’ αρχίσω;
ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΩΝΙΕΣ Η γλώσσα των Τυπικών είναι
απηρχαιωµένη και, σε κάποιο βαθµό,
ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΠΟΓΕΙΟ θα πρέπει να είσαι µορφωµένος για να
την καταλάβεις και να κατανοήσεις το
πραγµατικό νόηµα. Χρησιµοποιούνται
ΤΟΥΣ, ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΜΑΣ λέξεις που δεν είναι πλέον κοινές στην
αγγλική γλώσσα. Έχουµε αυτές τις
ΓΙΑ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥΣ, αφηγήσεις για δύο ώρες περίπου, όπου
κάθεσαι και απολαµβάνεις πάλι και πάλι,
ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΘΑ ΕΝΙΣΧΎΟΥΝ ώσπου αρχίζεις να καταλαβαίνεις τι θέλει
να σου πει το Τυπικό. Αν συναντήσεις
κάποιον που µπήκε στη Στοά έξι µήνες
ΤΟΥΣ ΚΟΙΝΩΩΝΙΚΟΎΣ πριν θα σου πει, πιθανότατα, ότι δε έχει
ιδέα για το τι συµβαίνει εκεί µέσα …
Δ∆ΕΣΜΟYΣ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ Το κείµενο ακούγεται πολλές, πολλές
φορές και ένα κοφτερό µυαλό µπορεί να
ΤΟΣΟ ΦΑΝΕΡΟΙ ΟΣΟ ΠΟΤΕ το αναλύσει. Τα Τυπικά, όπως µου τα
εξήγησαν, σε διδάσκουν πως µπορεί να
ζήσεις µια ζωή και πως µπορείς να µάθεις
// περισσότερα για τον εαυτό σου.»
Η νύξη αυτή για το βαθύτερο νόηµα των
Τυπικών και η µετάδοση ηθικών
κανόνων τονίστηκαν από πολλούς
άλλους τέκτονες. Μέσω ενός πλαισίου
παιξίµατος ρόλων το οποίο µπορεί να
ξενίσει κάποιον µη τέκτονα, υπάρχει ένα
νόηµα που καθιστά όλη τη διαδικασία
αξιόλογη και σε επιβραβεύει για την
παρουσία σου. Πάνω απ’ όλα υπάρχει η
αίσθηση του «γίνοµαι καλύτερος»:
«Το Τυπικό σε αλλάζει. Ακούς το κείµενο
και την πρώτη φορά µπορεί να µην το
καταλαβαίνεις, µετά όµως εµβαθύνεις. Το
ακούς πάλι και πάλι, εκεί υπάρχει όλος ο
τεκτονικός συµβολισµός: οι λέξεις που
44
εκφέρονται, ο λόγος για τον οποίο
// κάποιοι κάνουν και λένε συγκεκριµένα
πράγµατα. Όλα έχουν ένα στόχο ... στο
ΚΑΤΑ ΤΗ Δ∆ΙΑΡΚΕΙΑ κέντρο του οποίου βρίσκεται η βελτίωσή
σου. Σου βγάζει την καλή πλευρά του
ΤΗΣ ΣΧΕΔ∆ΟΝ ΤΡΙΑΚΟΣΙΩΩΝ εαυτού σου.»
Αυτό ήταν το µέρος των συνεντεύξεων,
ΕΤΩΩΝ ΕΠΙΣΗΜΗΣ που οι τέκτονες θεωρούν πιο
ουσιαστικό. Ίσως η εµπειρία τους να
ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ Ο ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΣ µαθαίνουν από συνήθεια πολύπλοκες
και µάλλον απόκρυφες φράσεις και
Δ∆ΕΧΟΤΑΝ ΣΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ στιχοµυθίες να ευθύνεται γι’ αυτό και

µερικοί µας είπαν ότι η εµπειρία που
αποκοµίζουν από τα τεκτονικά Τυπικά,
ΑΝΔ∆ΡΕΣ ΑΠΟ OΛΕΣ ΤΙΣ τους έδωσε µεγαλύτερη αυτοπεποίθηση,
για παράδειγµα, στις επαγγελµατικές
ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ τους παρουσιάσεις ή σε οµιλίες τους
µπροστά σε κόσµο.
// Η µεταµόρφωση σε καλύτερο άνθρωπο
ή σε οµιλητή µε µεγαλύτερη
αυτοπεποίθηση, δεν είναι, παρόλα αυτά,
κάτι που συµβαίνει σύντοµα – ούτε µετά
από τις Αυξ∴ Μισθ∴ Συνήθως έρχεται
µε τις θεατρικές πτυχές και τις
µετέπειτα σκέψεις για την πραγµατική
σηµασία των αρχαίων φράσεων που
ξεστοµίζονται:
«Μόλις οι λέξεις σβήσουν τότε οι
άνθρωποι αρχίζουν να διερωτώνται για
τη σηµασία τους και όντως να την
κατανοούν. Αυτό συνέβη στην περίπτωσή
µου. Μελέτησα το Τυπικό και έψαξα για
λέξεις ή φράσεις, αλλά ακόµα και τώρα
βγαίνουν στην επιφάνεια πράγµατα που
τα αγνοείς ή δεν ξέρεις τον πραγµατικό
τους ορισµό. Λες: “Το έχω ακούσει τόσες
φορές αλλά δεν είχα συνειδητοποιήσει τη
σηµασία του.” Οι άνθρωποι που νοµίζουν
ότι µπορεί να βαρεθούν από το
“επαναλαµβανόµενο παλαιό Τυπικό”
προφανώς δεν το έχουν µελετήσει.»
Ένας άλλος σχολίασε:
45
«Υπάρχει µια θαυµάσια αίσθηση «Το Τυπικό είναι παράξενο και
πληρότητας όταν έχεις υποδυθεί το ρόλο παραπλανητικό. Σ’ εσάς, ως αµύητο,
σου. Μπόρεσες να µεταφέρεις τη γνώση µπορεί να προκαλεί απορίες. Ως
σου στο µυούµενο, όσο και όλοι οι άλλοι µορφωµένος άνθρωπος όµως θα πείτε
που συµµετείχαν στην τελετή. Κατά τον “Μα είναι εξαιρετικό.” Βλέπω αυτούς
ίδιο τρόπο το Τυπικό συνεχίζει να σε τους προπτυχιακούς φοιτητές να
διδάσκει, κάθε φορά που παίρνεις µέρος µυούνται στον Τ∴ και να τον αγαπούν.
στη διαδικασία. Δεν υπήρξε έστω και µία
Ανταγωνίζονται µεταξύ τους, σαν σε ένα
συνεδρία, µετά το κλείσιµο των εργασιών
είδος σοβαρού παιχνιδιού. Πετάνε
της οποίας να έφυγα χωρίς να
σκόρπιες λέξεις του Τυπικού, για να
αναλογιστώ: “Είµαι σίγουρος πως το έχω
πιάσει ο ένας τον άλλο “αδιάβαστο” αν δε
ξανακούσει αυτό, αλλά ίσως να έχει
γνωρίζει τη συνέχεια. Αυτό γίνεται ξανά
διαφορετική σηµασία.” Ή να το
και ξανά. Είναι σαν να πηγαίνεις σε µια
εξήγησαν µε διαφορετικό τρόπο.
θεατρική παράσταση ενός διαπρεπούς
Αναρωτιέσαι συνεχώς τι σηµαίνει κάθε
θιάσου … γιατί παίζουν µε το πρωτότυπο,
σηµείο του Τυπικού. Το Τυπικό είναι εκεί
χωρίς να το καταστρέφουν για τους
γιατί µας διδάσκει, µε τη χρήση
ακροατές.»
διαφόρων αλληγοριών και µύθων, έναν
κώδικα ηθικής. Υπάρχει πάντα µία Υποστηρίζοντας την άποψη αυτή, αλλά
βαθύτερη αντίληψη για το τι προσπαθεί υπογραµµίζοντας και τα σηµαινόµενα
να σε διδάξει και τι µπορείς να µάθεις απ’ πίσω από το δραµατουργικό στοιχείο,
αυτό.» ένας άλλος µας είπε:
Για άλλους, εντούτοις, ενώ κατανοούν «Η θεατρικότητα στο Τυπικό είναι
τις σηµασίες και τις ηθικές συνιστώσες διδακτική και µοναδική. … Νοµίζω
του Τυπικού η ανταµοιβή έρχεται επίσης ότι σε κάθε είδος νέας γνώσης,
κυρίως από τις θεατρικές πτυχές του: σηµασία έχει όχι µόνο τι µεταδίδει η
γνώση αυτή, αλλά ο τρόπος που
«… υπάρχει ένα είδος απόλαυσης και µια
µεταδίδεται. Σε κάθε µυητική τελετή,
θεατρική πλευρά στο Τυπικό. Από
κάθε κοινωνίας, υπάρχει µια πραγµατική
πλευράς ουσίας είναι σπουδαίο και σε
µεταφορά της µυητικής ιεροτελεστίας,
µαθαίνει ουσιαστικά πράγµατα περί
που είναι και ο πραγµατικός στόχος. Δεν
ηθικής, έχει όµως και µια απολαυστική
είναι αυτό καθ’ εαυτό το περιεχόµενο της
χροιά λόγω του ότι είναι αλληγορικό, η
πλευρά του αυτή είναι σχεδόν
διασκεδαστική. Και γίνεται ακόµα πιο
διασκεδαστική γιατί µπορείς να
συµµετέχεις. Αγγίζεις, αισθάνεσαι….»
Ένας άλλος τέκτων από τους
κυριότερους Αξ∴ σε µία Στοά πανε-
πιστηµιακών έδωσε, επίσης, µεγάλη
προσοχή στη θεατρική πτυχή του
Τυπικού και τόνισε ιδιαίτερα τη
σηµασία του κυρίως στους νεότερους
τέκτονες:
46
µύησης, είναι η συµµετοχή όλων στην τους καλοδεχόταν στις Στοές. Κατά το
τελετή, η κοινή εµπειρία που δοκιµάζουν µεγαλύτερο διάστηµα της ιστορίας του
και η πεποίθηση που έχουν ότι κάθε ο Τ∴ διατείνεται πως έχει καλές σχέσεις
άτοµο µέσα στην αίθουσα έζησε αυτή την
µε τις επίσηµες θρησκείες, µε την
εµπειρία. Αλήθεια πόσο αποτελεσµατικά
εξαίρεση της Ρωµαιοκαθολικής
“ζεσταίνεται” η ατµόσφαιρα µε τον τρόπο
αυτό.» Εκκλησίας, η οποία µε µία Παπική
Βούλα του 1737 απαγόρευσε στους
Παρόµοια σχόλια µας οδήγησαν σε πιστούς της να είναι τέκτονες.
ευρύτερες συζητήσεις για το τι µπορεί,
αν µπορεί κάτι, να αλλάξει στον Τ∴ Η βάση αυτής της απαγόρευσης ήταν
η υποτιθέµενη µυστικότητα του Τ∴
προκειµένου να έχει ευρύτερη απήχηση
στον εικοστό πρώτο αιώνα, ένα θέµα και η ύπαρξη κατά το δέκατο όγδοο και
στο οποίο θα επιστρέψουµε στο δέκατο ένατο αιώνα πολλών οιονεί
κεφάλαιο 5. τεκτονικών οµάδων, που διαπνέονταν
από αντικληρικό πνεύµα, οι οποίες όµως
Ενώ είναι σαφές ότι για ορισµένους δεν είχαν καµία σχέση µε τον κανονικό Τ∴
τέκτονες το Τυπικό και η εξοικείωση
µ’ αυτό λόγω συνηθείας, µοιάζει λίγο µε Κατά τον εικοστό αιώνα υπήρξε ένα
βαρετή δουλειά και ότι η πραγµατική αναπτυσσόµενο κίνηµα κατά του Τ∴
έλξη του Τ∴ βρίσκεται αλλού, ορισµένοι στην Ευαγγελική πτέρυγα της
υπογράµµισαν την περηφάνια τους για Αγγλικανικής Εκκλησίας και τις
την άψογη εκτέλεση του Τυπικού από αντικοµφορµιστικές Εκκλησίες. Με
τις Στοές τους. Μας είπαν για τις επιλεκτικές ψηφοφορίες, συχνά
τσαπατσουλιές άλλων Στοών που παραποιηµένες, µε επιλογές
επισκέφθηκαν, ως προς την εκτέλεση παραπλανητικών αποσπασµάτων από
του Τυπικού: τα Τυπικά, εκπρόσωποί τους
ισχυρίστηκαν ότι ο Τ∴ είναι θρησκεία,
«Πήγα σε συνεδρίες άλλων Στοών. Εκεί
προσφέροντας τη σωτηρία µέσω των
χρησιµοποιούσαν το βιβλίο. Εκτελούσαν
την τελετή και διάβαζαν το κείµενο! Μου «καλών πράξεων», ότι είναι
είπαν: “Έχω πολλά άλλα πράγµατα να αντιχριστιανικός ως αντιτιθέµενος στον
κάνω που δεν µπορώ να µάθω απέξω το Ιησού, ότι αποκαλεί το Θεό «Μεγάλο
κείµενο.” Ελπίζω πως έχουν, Αρχιτέκτονα του Σύµπαντος», όλα αυτά
τουλάχιστον, µάθει τι κρύβεται κάτω από είναι αποδείξεις ότι οι τέκτονες
τις λέξεις.» λατρεύουν ένα ξεχωριστό τεκτονικό θεό.
Είναι σηµαντικό να σηµειώσουµε ότι Ο Τ∴ αρνείται κατηγορηµατικά αυτές
κατά τη διάρκεια όλης της επίσηµης τις κατηγορίες, επισηµαίνοντας ότι
ιστορίας του ο Τ∴ έχει καλοδεχτεί στερείται των βασικών στοιχείων που
άνδρες κάθε θρησκείας και ότι οι χαρακτηρίζουν τις θρησκείες.
θρησκευτικές συζητήσεις στις Στοές Δε διαθέτει θεολογικό δόγµα. Δεν έχει
απαγορεύονται. Ο Τ∴ µπορεί να µυστήρια. Παρόλα αυτά, για να γίνει
υπερηφανεύεται γιατί όταν οι µη κανείς δεκτός ως τέκτων, οφείλει να
χριστιανοί αντιµετώπιζαν διακρίσεις στο πιστεύει σε µία «θεϊκή ύπαρξη». Αν και
δηµόσιο και τον κοινωνικό βίο ο Τ∴ αρκετοί τέκτονες εκκλησιάζονται
47
τακτικότατα σε ναούς διαφόρων συναντάµε στην κοινωνική µας και
5
θρησκειών, οι περισσότεροι δεν το οικογενειακή καθηµερινότητα. Έχουν τη
κάνουν. Οι τέκτονες αναγνωρίζουν ότι µορφή θεατρικών ρόλων, καθένας από
ορισµένα τεκτονικά Τυπικά τους οποίους σχετίζεται αλληγορικά µε
περιλαµβάνουν οιονεί θρησκευτικές ηθικά διδάγµατα και τρόπους
διδασκαλίες και ότι στην Αγγλία, συµπεριφοράς προς τους άλλους.
τουλάχιστον, η «Βίβλος του Νόµου» που Μοιάζουν πάρα πολύ µε παραβολές,
κατέχει εξέχουσα θέση στις φανταστικές, κυρίως, ιστορίες που
τελετουργίες όλων των βαθµών είναι η φωτίζουν σηµαντικά θέµατα, όπως η
Αγία Γραφή στην έκδοση του Άγγλου ανάγκη της αµνησικακίας ή της συνετής
βασιλιά Ιακώβου. Επίσης οι τέκτονες διαχείρισης του χρήµατος.
επιτείνουν την προσοχή στις βασικές Ποιό είναι λοιπόν το µέλλον του Τ∴
διαφορές µεταξύ Στοάς και Εκκλησίας.
και τι άλλο θα µπορούσε να γίνει, ώστε
Όπως είδαµε µέχρι τώρα, ο Τ∴ έχει στις τελικά να τεθεί στο περιθώριο ο µύθος
ρίζες του ηθικά διδάγµατα και τρόπους που επιµένει για τόσο πολύ καιρό και να
διαγωγής, που βρίσκονται σε πλήρη εξασφαλιστεί ότι ο ρόλος του θα

αντίθεση µε τις επικρατούσες αναγνωρίζεται και θα κατανοείται
κοινωνικές τάσεις. Λίγοι θα καλύτερα στη σύγχρονη κοινωνία;
αµφισβητήσουν τη σηµασία την οποία Θέσαµε αυτά τα ερωτήµατα στους
αποδίδει στη φιλία και τους αδελφικούς τέκτονες συνοµιλητές µας.
δεσµούς και την επιθυµία των τεκτόνων Μια κοινή απάντηση που λάβαµε
να είναι «οι καλύτεροι άνθρωποι» - µια επικεντρώθηκε στη νέα τακτική του
επιθυµία που αποδεικνύεται συχνά, από ανοίγµατος στην κοινωνία και της
την προσφορά εθελοντικής εργασία και διαφάνειας, η οποία εφαρµόστηκε
τη βοήθεια όσων από τους συντοπίτες έπειτα από απόφαση των υψηλόβαθµων
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
τους έχουν ανάγκη. Είδαµε επίσης, ότι αξιωµατούχων του Τ∴ Καταλάβαµε

οι τελετουργίες και οι εθιµοτυπικές
πολύ καλά ότι το πνεύµα αυτό του
πλευρές του Τ∴ τον ξεχωρίζουν από
ανοίγµατος «πέρασε προς τα κάτω»,
οργανώσεις όπως η Στρογγυλή Τράπεζα προς τους απλούς τέκτονες όλης της
και δεν είναι, (οι τελετουργίες αυτές), χώρας, που όλο και ευκολότερα
τόσο αποκοµµένες από την καθηµερινή παραδέχονται την τεκτονική τους
ζωή, όπως ίσως αρχικά µπορεί να ιδιότητα, όταν αισθάνονται την ανάγκη
φαίνεται. Οι επαναλαµβανόµενες να το κάνουν. Μας τόνισαν επίσης ότι
κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ο τρόπος µπορούν όλο και ευκολότερα να
που απευθυνόµαστε στους ανθρώπους, συνδέσουν τις Στοές τους µε τις
ο τρόπος που εκφράζουµε το σεβασµό κοινότητες που ζουν και να παίξουν έναν
µας, η συµπεριφορά µας και ο τρόπος µε πιο ενεργό ρόλο στη γειτονιά τους:
τον οποίο παρουσιάζουµε την
«Ο Τ∴ πρέπει ν’ ανοιχτεί στην ευρύτερη
προσωπικότητά µας, εµφανίζουν, σ’ όλες
κοινωνία, να είναι πιο διαφανής όσον
τις κοινωνίες, πάρα πολλά τελετουργικά
αφορά τους λόγους ύπαρξής του. Θα
στοιχεία. Οι τεκτονικές τελετουργίες
πρέπει ν’ αποδεχθούµε ότι οι τέκτονες
είναι ίσως πιο πολύπλοκες απ’ αυτές που µπορεί να φαίνονται διαφορετικοί ή και
48
//
Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΕΚΤΟΝΙΣΜOΣ
ΕΧΕΙ ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΗΘΙΚΑ
Δ∆ΙΔ∆AΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΥΣ
Δ∆ΙΑΓΩΩΓΗΣ, ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ
ΣΕ ΠΛΗΡΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ
ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΕΣ
ΚΟΙΝΩΩΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ
//
49
περίεργοι. Το σηµείο-κλειδί είναι να Στοά µου, η ιστορία της, οι τελετουργίες
καταλάβουν οι άνθρωποι ότι κάνουµε της. Είναι µια πολύ ιστορική Στοά.»
καλό στην κοινωνία ... πρέπει να «Δεν θα ‘θελα ν’ αλλάξουν οι
τονίσουµε αυτά που συµβαίνουν µέσα τελετουργίες µας.»
στις Στοές σήµερα … όλες τις
αγαθοεργίες που κάνουµε στην ευρύτερη «Πιστεύω πως είναι σηµαντικό να
κοινωνία και τη βοήθεια που διατηρήσουµε τη γοητεία του θεσµού
προσφέρουµε στις τοπικές κοινότητες. µας.»
Έχουµε αρχίσει ήδη ν’ ανοιγόµαστε, αλλά Υπήρξε και µια εξ ίσου ισχυρή
πρέπει προσπαθήσουµε ακόµα, ώστε να συναίνεση σχετικά µε τη διατήρηση των
γίνει εµφανέστερο.» βασικών διδαγµάτων του Τ∴ για να
Τέτοιες σκέψεις και συναισθήµατα προστατευθεί η ιδιαιτερότητά του:
τονίστηκαν και από άλλους τέκτονες, αν
«Αδελφική αγάπη, αρωγή και ειλικρίνεια
και µε επιφυλάξεις, ως προς την έχουν να κάνουν µε την τιµιότητα ... είναι
ταχύτητα µε την οποία θα έπρεπε να τα ασυµβίβαστα διδάγµατα του Τ∴
γίνουν. Το σχόλιο είναι τυπικό: Αυτά είναι η δύναµή του.»
«Νοµίζω ότι θα πρέπει ν’ ανοιχτούµε λίγο Υπήρξε όµως και µια εξ ίσου ισχυρή
περισσότερο και να προσπαθήσουµε να ανησυχία για τη σχέση και την
κάνουµε τους ανθρώπους να µας
ελκυστικότητα του Τ∴ στις γενεές των
καταλάβουν και ίσως να τους
ενθαρρύνουµε να µυηθούν. Υπάρχουν νεότερων ανδρών:
καλοί άνθρωποι εκεί έξω ... Μερικοί θα «Εκείνο το οποίο µε ανησυχεί είναι ότι σε
µπορούσαν να γίνουν άξιοι τέκτονες. ορισµένες άλλες Στοές υπάρχουν
Αυτό είναι κάτι που νοµίζω πως θα ορισµένα γηραλέα µέλη που δεν θα τους
πρέπει να µας απασχολήσει στο µέλλον. αρέσουν οι νέοι αδελφοί.»
Εκτός απ’ αυτό είµαι αρκετά
Ορισµένοι τέκτονες θεωρούν τι το
ευχαριστηµένος µε όσα ισχύουν.»
πρόβληµα του ωραρίου των συνεδριών
Εκφράστηκαν, βέβαια, και κάποιες µπορεί να ξεπεραστεί:
ανησυχίες, µήπως αυτές οι
«Μιλούσα µε έναν αδελφό της Στοάς µου
«εκσυγχρονιστικές» κινήσεις οδηγήσουν και έλεγε ότι ίσως οι συνεδρίες θα ‘πρεπε
στην απώλεια του ιδιαίτερου χαρακτήρα να γίνονται το µεσηµέρι, ώστε να έχουν
του Τ∴ και ειδικότερα στην ανάγκη οι νέοι αδελφοί, και ιδιαίτερα οι εργα-
προστασίας του τελετουργικού ζόµενοι, την ευκαιρία να συµµετέχουν –
στοιχείου και των παραδόσεων: να τους δώσουµε περισσότερες ευκαιρίες
σε τακτική βάση.»
«Η Στοά σου δίνει την αίσθηση του
διαχρονικού. Είναι κάτι πιο ουσιαστικό Για να ξεπεραστεί το συγκεκριµένο αυτό
από τις µόδες και τις πρόσκαιρες µανίες πρόβληµα, ξεκίνησε σε εθνικό επίπεδο,
που βλέπεις στον έξω κόσµο.» δύο χρόνια πριν, ένα σχέδιο που οι
«Ένα από τα δυνατά σηµεία του Τ∴ είναι παλαιότεροι τέκτονες το βλέπουν ως τη
τη τήρηση των παραδόσεών του και το «σιωπηρή επανάσταση» του
γεγονός ότι δεν αλλάζει γρήγορα. Αυτά εκσυγχρονισµού της Αδελφότητας.
φανερώνουν µια τάξη. Μ’ ενθουσίασε η Καταρτίστηκε για να ενθαρρύνει τη
συµµετοχή και την εξέλιξη των νέων
50
τεκτόνων. Σύµφωνα µε το σχέδιο, οι το Διαφωτισµό των µέσων του δεκάτου
5
νεότεροι τέκτονες θα καθοδηγούνται και ογδόου αιώνα, που θεωρούσε ότι όσα
θα υποστηρίζονται από παλαιότερους ίσχυαν στη φιλοσοφία αποτελούσαν
και εµπειρότερους, οι οποίοι θα ταυτόχρονα και την επιστηµονική
ενεργούν ως µέντορές τους, καθώς οι σκέψη. Εκτός όµως από την πρόοδο της
νέοι περνούν από τους διάφορους έρευνας, άρχισαν να διαδίδονται
βαθµούς. Η επιτυχία του σχεδίου αυτού αντιλήψεις περί ελευθερίας,
αποδείχτηκε, όχι µόνο από τη µείωση δηµοκρατίας και κυρίως η λογική που
του αριθµού των νέων τεκτόνων, που αµφισβήτησε την κατά γράµµα
έπαυαν να είναι ενεργοί, δύο-τρία ερµηνεία της Βίβλου και την έννοια του
χρόνια µετά τη µύησή τους, αλλά και «Θείου Δικαίου των Βασιλέων». Έννοιες
από την αξιολόγησή του από τους ίδιους. όπως η αληθινή ηθική ήταν την εποχή
Σκεπτόµενοι το ευρύτερο µέλλον του Τ∴ εκείνη, για πρώτη ίσως φορά, ανοικτές
σε αληθινό διάλογο.
είναι ίσως χρήσιµο, να κοιτάξουµε λίγο
πίσω στον δέκατο όγδοο αιώνα, τότε Σήµερα βέβαια, η επιστήµη και ο
που ιδρύθηκε η UGLE. Η βρετανική ορθολογισµός θεωρούνται δεδοµένα

κοινωνία ήταν, φυσικά, πολύ διαφο- στον αιώνα της πρωτοφανούς
ρετική. Ήταν ο αιώνας της λογικής, τεχνολογικής καινοτοµίας και
κατά τον οποίο οι µεσαιωνικές ανάπτυξης. Κατά το δέκατο όγδοο
δεισιδαιµονίες αντικαταστάθηκαν από αιώνα, όµως, ο αναβρασµός, οποίος
λογικά επιχειρήµατα και τα συνόδευε αυτή τη νέα τάξη που
θρησκευτικά δόγµατα γίνονταν ακολούθησε τον Εµφύλιο Αγγλικό
αντικείµενα συζητήσεων και µελέτης. Πόλεµο των µέσων του δεκάτου
Ήταν επίσης ο αιώνας της αλµατώδους εβδόµου αιώνα, ήταν πολύ αισθητός στο
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
προόδου των φυσικών επιστηµών. ηλικίας µόλις δέκα ετών τότε Ηνωµένο
Η αστρολογία, για παράδειγµα, Βασίλειο. Οι «Μοντέρνος» Τ∴ που
αντικαταστάθηκε από την αστρονοµία – καθιερώθηκε από την UGLE, στην οποία
µια πραγµατικά επιστηµονική ο «Αρχαίος» Τ∴ προσχώρησε αργότερα,
προσέγγιση της λειτουργίας του αν και αρχικά είχε απορρίψει την
Κόσµου, η οποία επεκτάθηκε πάνω από προσχώρηση αυτή, θεωρήθηκε ως «ο
θρησκευτικά και λαϊκά δόγµατα. ασφαλής παράδεισος» των ελεύθερα
Ο Ισαάκ Νεύτων, τέκτων πιθανότατα, σκεπτόµενων ανθρώπων.
ήταν τότε ζωντανός και το έργο του
Για παράδειγµα ο χιλιανοεβραίος
«Principia Mathematica», που επηρέασε
ιστορικός Leon Zeldis σηµειώνει:
πάρα πολλούς, ήταν ακόµα σε
κυκλοφορία. Το νέο πνεύµα της «Οι τεκτονικές Στοές αποτέλεσαν
επιστηµονικής έρευνας θα γινόταν καταφύγιο ειρήνης και ηρεµίας σε
σαφέστατο, σύντοµα, στα έργα των καιρούς πολιτικής αβεβαιότητας, όταν η
ακαδηµαϊκών Henry Cavendish και ανάµνηση των θρησκευτικών πολέµων
Michael Faraday. Παράλληλα, ήταν νωπή ακόµα στις µνήµες των
αποµακρύνθηκε από τον «παλιό ανθρώπων, όταν οι πρώτες ανακαλύψεις
ακαδηµαϊκό τρόπο σκέψης» - και εφευρέσεις µεταµόρφωναν την
51
οικονοµία και άνοιγαν νέες προοπτικές
// προόδου, όταν η ελπίδα ότι ο
ορθολογισµός και ο ανθρωπισµός θα
ΟΙ ΤΕΚΤΟΝΙΚEΣ εξοβέλιζαν από τις ανθρώπινες καρδιές
τα µίση του φανατισµού και της
µισαλλοδοξίας.»
ΣΤΟEΣ ΑΠΟTEΛΕΣΑΝ Αυτά τα αισθήµατα έχουν καθαρότερη
ΚΑΤΑΦYΓΙΟ ΕΙΡHΝΗΣ και ίσως ακόµα µεγαλύτερη απήχηση
σήµερα.
ΚΑΙ ΗΡΕΜIΑΣ ΣΕ ΚΑΙΡΟYΣ Δυστυχώς, παραδείγµατα «φανατισµού
και µισαλλοδοξίας» - βίαιες πράξεις
ΠΟΛΙΤΙΚHΣ ακραίων και φατριαστικών στοιχείων
βρίσκονται παντού γύρω µας, όπως
ΑΒΕΒΑΙOΤΗΤΑΣ, συχνότατα τονίζεται στα διεθνή Μέσα
Μαζικής Ενηµέρωσης.
OΤΑΝ Η ΑΝAΜΝΗΣΗ Τα γεγονότα, κυρίως στη Μέση

Ανατολή, µας υπενθυµίζουν, σε
ΤΩΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΩΝ καθηµερινή βάση, την αστάθεια των
πολιτικών τάξεων που βασίζονται σε
ΠΟΛEΜΩΩΝ HΤΑΝ ΝΩΩΠH δόγµατα και σε ελιτισµό, µάλλον, παρά
στις έννοιες της ελευθερίας της
δηµοκρατίας και της λογικής.
ΑΚOΜΑ ΣΤΙΣ ΜΝHΜΕΣ Οι µετασχηµατισµοί των οικονοµικών
ΤΩΩΝ ΑΝΘΡΩΩΠΩΩΝ µας τάξεων - για ορισµένους θετικό, για
άλλους καταστροφικό – γίνονται πλέον
άµεσα αισθητοί. Όλα αυτά µπορεί να
// ενισχύσουν το ρόλο και τη σηµασία του
Τ∴ στη σύγχρονη κοινωνία.
Όπως σηµειώσαµε προηγουµένως ο
Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ Nigel Brown
υπογραµµίζει:
«Το θέλγητρο του Τ∴ είναι ότι τα µέλη
του προέρχονται απ’ όλες τις φυλές, τις
θρησκείες και τα κοινωνικοοικονοµικά
στρώµατα της κοινωνίας. Έτσι,
πραγµατικά, έχεις ένα πλήρες µείγµα
ανθρώπων που κάθονται δίπλα σου σε
πνεύµα ισότητας και αρµονίας… ποιός
άλλος οργανισµός µπορεί να το πετύχει
αυτό, στο γεµάτο διαµάχες και
αντιπαραθέσεις κόσµο; Το επίπεδο των
52
//
Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΣ
ΗΤΑΝ ΕΚΕΙ, ΣΤΙΣ ΑΠΑΡΧΈΣ
ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΩΝΙΑΣ,
ΣΥΧΝΑ ΩΩΣ Ο ΜΟΝΑΔ∆ΙΚΟΣ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΠΟΥ ΥΠΗΡΧΕ
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ,
ΧΩΩΡΙΣ ΤΟ ΦΟΒΟ ΤΗΣ
ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ
ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ
//
›❯
53
διενέξεων στο σηµερινό ταχύτατα άλλες οργανώσεις του κόσµου, για την
µεταβαλλόµενο κόσµο είναι σαφές, και κοινωνική ανάπτυξη, κατέληξε ως εξής:
µπορούµε µόνο να ελπίζουµε ότι οι
«Η παραδοσιακή µέριµνα του Τ∴ για τη
σηµερινές αναταραχές, θα οδηγήσουν σε
συγκριτική φιλοσοφία και την ανεκτική
µία νέα σταθερότερη και πιο ειρηνική
στάση στις απόψεις των άλλων, τη
παγκόσµια τάξη.»
φιλανθρωπία και την αγαθή προαίρεση,
Αυτές οι σκέψεις ευθυγραµµίζονται µε συνεισέφερε στην ανάπτυξη αυτού που
εκείνες του Κέντρου Ερευνών Ρούζβελτ λέµε παγκόσµιο διάλογο, όπως είχε
στη µελέτη «Η κοινωνία των πολιτών συνεισφέρει και το δέκατο όγδοο αιώνα.
και ο Τ∴ στις Η.Π.Α»: Ταυτόχρονα ο Τ∴ έχει πολλά να διδαχτεί,
συµµετέχοντας στην ευρύτερη κοινωνία,
«Λόγω της απουσίας υψηλών δηµόσιων
όπως τόσο καλά το έκανε κατά την
στόχων, αξιοσέβαστων ηγετών και
περίοδο του Διαφωτισµού,
ανταγωνισµού ευγενών ιδεών, υπάρχει η
συγκεντρώνοντας και προωθώντας ιδέες
ανησυχία ότι η κοινωνία των πολιτών
που αφορούν το γραπτό λόγο και την
µπορεί γρήγορα να διαβρωθεί ή
ελεύθερη και ανοικτή ροή της
τουλάχιστον ότι µεταβάλλεται, µε τρόπο
πληροφορίας.»
που χρειάζεται πληρέστερη κατανόηση.»
Ο οργανισµός συνεχίζει τη δέσµευσή του
Κοιτάζοντας στο παρελθόν ώστε να
ως προς το άνοιγµα και τη διαφάνεια,
µπορέσουµε να εξηγήσουµε το παρόν,
ένα θέµα στο οποίο φαίνεται ότι έχει
το Κέντρο Ρούζβελτ σηµειώνει:
επιτελέσει σηµαντική πρόοδο.
«Ο Τ∴ ήταν εκεί στις απαρχές της
σύγχρονης κοινωνίας, συχνά ως ο Το σηµείο αυτό είναι πολύ σηµαντικό
µοναδικός οργανισµός όπου υπήρχε η για τη σχέση και την αξία του στην
ελευθερία του λόγου, χωρίς το φόβο της κοινωνία κατά τον εικοστό πρώτο, όπως
λογοκρισίας και του απολυταρχικού και το δέκατο όγδοο αιώνα.
ελέγχου.» Όπως είδαµε και σε προηγούµενα
Το θέµα αυτό επισηµάνθηκε και από τον σηµεία της παρούσας Έκθεσης σε
ατοµικό επίπεδο ο Τ∴ καλύπτει την
Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴ που διατείνεται
ότι απαγορεύοντας τις συζητήσεις για αιώνια ανάγκη του ανθρώπου για
την πολιτική, τη θρησκεία και τα επιχει- ισχυρούς κοινωνικούς δεσµούς και το
ρηµατικά θέµατα κατά τις συνεδρίες εξίσου αιώνιο αίσθηµα του «ανήκειν».
των Στοών, ο Τ∴ έγινε ένας οδοστρω- Οι τέκτονες είναι πεπεισµένοι ότι αυτά
και µόνον καθιστούν τον Τ∴
τήρας και µπορεί να παρέχει ένα
πολύτιµο βήµα, για ανοικτές και τίµιες ελκυστικότερο από ποτέ, γιατί
συζητήσεις µεταξύ φίλων χωρίς κίνδυνο προσφέρει ένα µοναδικό συνδυασµό
αντεγκλήσεων. Το Κέντρο Ρούζβελτ φιλίας και συνοχής στη σηµερινή
προχώρησε περισσότερο, σηµειώνοντας ανταγωνιστική και κατακερµατισµένη
κοινωνία. Όντας κάτι σαν «χόµπι» και
ότι ο Τ∴ µπορεί να είναι µια δύναµη για
όχι σαν αποστολή, όπως τον
το καλό και επιµένοντας ότι µπορεί να
περιέγραψε ο Μεγ∴ Γεν∴ Γραµµ∴, δεν
βοηθήσει, µε τη διεξαγωγή διαλέξεων
και συζητήσεων, σε συνεργασία µε παρεµποδίζει την ανάπτυξη παρόµοιων
δεσµών και έξω από τις Στοές. Και όπως
κάθε άλλος οργανισµός που βασίζεται
54
στην ενότητα των µελών του, τα συρρικνώσει την κρατική συνεισφορά σε
ενθαρρύνει να θέτουν άλλες ανάγκες, πολλούς τοµείς της κοινωνικής ζωής,
όπως η οικογένεια, η εργασία και η αυξάνοντας αντίστοιχα την παροχή
κοινότητα πάνω από τον ίδιο. σχετικών υπηρεσιών από οργανισµούς
Ο ρόλος του Τ∴ ή καλύτερα των του τριτογενούς τοµέα παραγωγής,
καθώς και από πολίτες οι οποίοι είναι
τεκτόνων να βοηθούν τους
υποχρεωµένοι να συνδράµουν ο ένας
συνανθρώπους τους, µέσω της
τον άλλο. Η αλλαγή αυτή έχει ήδη
προσφοράς εθελοντικής εργασίας και
αρχίσει να γίνεται αισθητή. Η ατοµική
φιλανθρωπιών, είναι εξίσου ισχυρός
αίσθηση του καθήκοντος ή της
παράγων προσέλκυσης. Ο Μεγ∴ Γεν∴
προθυµίας είτε για προσφορά χρηµάτων
Γραµµ∴ τονίζει:
είτε ελεύθερου χρόνου υπέρ των
Είναι, φυσικά, πιθανόν ότι όταν κάποιος αναξιοπαθούντων, δεν είναι, παρόλα
γίνει τέκτων, να επιδείξει µεγαλύτερη αυτά, κάτι που µπορεί να οργανωθεί και
ευαισθησία γι’ αυτούς που έχουν ανάγκη να επιτευχθεί µέσω πολιτικών χειρισµών
και να ασχοληθεί πιο ενεργά µε θέµατα ή νοµοθετηµάτων. Είναι κάτι που
της κοινωνίας ή της κοινότητας, όπως αναδύεται φυσιολογικά από τους
πολλοί τέκτονες ανέφεραν. ισχυρούς κοινωνικούς ή/και
Σε συλλογικό, µάλλον, και όχι σε οικογενειακούς δεσµούς, από
ατοµικό επίπεδο ο Τ∴ προσφέρει ανθρώπους που έχουν τις ίδιες ηθικές
σηµαντικές φιλανθρωπικές δωρεές. αξίες. Με βάση τα παραπάνω, οι λόγοι
Οι τέκτονες υπογραµµίζουν ότι όλες οι οι οποίοι, αναµφισβήτητα, καθιστούν
χρηµατικές τους προσφορές «βγαίνουν τον Τ∴ ελκυστικότερο στις σηµερινές
από την τσέπη τους» και όχι από συνθήκες οικονοµικής και κοινωνικής
εράνους ή άλλους τρόπους συγκέ- αβεβαιότητας όσο ποτέ στο παρελθόν,
ντρωσης κεφαλαίων. Τα µισά από τα είναι η φιλανθρωπία και η απόρριψη της
χρήµατα που δωρίζει η UGLE µέσω της µισαλλοδοξίας, έννοιες βαθειά
φιλανθρωπικής της οργάνωσης «Grand ριζωµένες στην ιστορία του.
Charity», κατευθύνονται σε µη Οι παράγοντες που προσελκύουν τους
τεκτονικούς οργανισµούς τοπικού, άνδρες στον Τ∴ παρουσιάζουν µεγάλη
εθνικού ή διεθνούς χαρακτήρα ποικιλία, όπως είδαµε και σε
Η σχέση και οι συνέπειες αυτής της προηγούµενα σηµεία της παρούσας
συνεχιζόµενης για τόσο καιρό Έκθεσης. Άλλοι προσελκύονται από τη
αγαθοεργού δραστηριότητας, θα πρέπει φιλία και την αίσθηση του «ανήκειν» οι
να εξεταστούν στο πλαίσιο του οποίες δηµιουργούνται στις Στοές, άλλοι
προγράµµατος “Big Society,” την από το κίνητρο που σου παρέχουν οι
εφαρµογή του οποίου επιδιώκει η Στοές για µια ζωή περισσότερο
τωρινή Κυβέρνηση συνασπισµού του αλτρουιστική.
Ηνωµένου Βασιλείου. Άλλοι πάλι εξακολουθούν να
Ανεξάρτητα από την πολιτική προσελκύονται από τις τεκτονικές
τοποθέτηση κάποιου, είναι προφανές τελετουργίες. Σε πολλούς αρέσουν οι
ότι σκοπός του προγράµµατος είναι να τελετουργίες αυτές καθαυτές, αν και ο
55
Τ∴ αξίζει να τον εξετάζει κανείς Hamill, J. (1986) The Craft: A History of English
Freemasonry. Crucible.
καλύτερα, ώστε να κατανοήσει και να Hamilton, J.A. (1987). Dress as a Cultural Sub-
εκτιµήσει πλήρως το ρόλο του και τη system: A Unifying Meta-theory for Clothing and
Textiles.Clothing and Textiles Research Journal,
σχέση του µε την κοινωνία. Αν ο Τ∴ 6(1):1-7.
είναι ικανός να ολοκληρώσει τη Hobsbawn, E. (1962) The Age of Revolution:
Europe: 1789–1848.
«σιωπηρή επανάστασή» του και να
Jackson, A. (ed). (1987) Anthropology at Home.
εγγυηθεί ταυτόχρονα, ότι τα θεµελιώδη Tavistock.
του χαρακτηριστικά θα διατηρηθούν, Jacobson-Widding, A. (ed.) (1983) Identity:
Personal and Socio-Cultural. Almqvist and
ώστε να διαφυλαχθεί το αληθινό του Wiksell.
«πνεύµα», τότε το µέλλον του είναι Levine, J.M. & Moreland, R.L. (2006) Key
Readings in Social Psychology. Psychology
εξασφαλισµένο τουλάχιστον για τα Press.
επόµενα εκατό ή διακόσια χρόνια. Macfarlane, A. (1978) The Origins of English
Individualism: the Family, Property and Social
Ainsworth, M. D. S. (1989). Attachments beyond Transition. Basil Blackwell.
infancy. American Psychologist, 44, 709-716. Marsh, P. (1988) Tribes. Pyramid Books.
Banton, M. (1966) The Social Anthropology of Marsh, P., Rosser, E. and Harré, R. (1978)
Complex Societies. Tavistock. Rules of Disorder, Routledge.
Bauman, R. and Briggs, C. (1990) Poetics and Maslow, A. (1943). A Theory of Human
Performance as Critical Perspectives on Motivation, Psychological Review, 50, 370-96.
Language and Social Life, Annual Review of Mayer, A. (1966) The Significance of Quasi-
Anthropology 19: 59-88. Groups, in M.Banton (ed), The Social
Baumeister, R. F. & Leary, M. R. (1995). The Anthropology of Complex Societies (1966).
need to belong: Desire for interpersonal Tavistock.
attachments as a fundamental human motivation. McVeigh, B. 2001. Wearing Ideology. Berg.
Psychological Bulletin, 117, 497- 529. Mitchell, J.C. (1969). The Concept and Use of
Churton, T. (2007) Freemasonry: The Reality. Social Networks in J.C. Mitchell (ed.), Social
Lewis Masonic Networks in Urban Situations: Analyses of
Clark, P. (2000) British Clubs and Societies Personal Relationships in Central African Towns,
1580-1800: the origins of an associational world. Manchester University Press.
Clarendon Press. Money, J. (1993). The Masonic Moment: Or,
Cohen, A. P. (ed). (1986) Symbolising Ritual, Replica, and Credit: John Wilkes, the
Boundaries: Identity and Diversity in British Macaroni Parson, and the Making of the Middle
Cultures, Manchester University Press. Class Mind, Journal of British Studies,
Cohen, Y. A. (1969) Social Boundary Systems, 32:358-395.
Current Anthropology 10 (1): 103-26. Morgan, D.H.J. (2005) Revisiting Communities
Coy, M. (1989) Anthropological Perspectives on in Britain. Sociological Review. 53(4):641-657.
Apprenticeship. SUNY Press Morris, D. (2002) People Watching: The
Fiese, B. et al (2002) A Review of 50 Years of Desmond Morris Guide to Body Language.
Research on Naturally Occurring Family Vintage.
Routines and Rituals: Cause for Celebration? Morris, R. J. (1983). Voluntary Societies and
Family Psychology, 16:4. British Urban Elites, 1780-1850: An analysis,
Fox, K. (2005). Watching the English: the Hidden Historical Journal, 26: 95-118.
Rules of English Behaviour. Hodder & Stoughton. Mulvey-Roberts, M. and Porter, R. (eds)
Fox, R. (1977) Urban Anthropology: Cities in (1996). Pleasures Engendered by Gender:
their Cultural Context. Prentice-Hall. Homosociality and the Club, Pleasure in the
Frankenberg, R. (1966) Communities in Britain. Eighteenth Century pp.48-77. Macmillan.
Penguin Books. Newman, A. (1984). Fit and Proper Persons,
Gilbert, R. A. (1995) Printer, Publisher, and Transactions of the Lodge of Research No.2429,
Freemason, the role of the printed word in the (93):15-25.
growth of freemasonry, Transactions of the Rich, P.J. (1989) Elixir of Empire: The English
Lodge of Research, No. 2429 Public Schools, Ritualism, Freemasonry and
Hamill, J. & Gilbert, R. eds. (2004) Imperialism. Regency Press.
Freemasonry: A Celebration of the Craft. Angus
Books.
56
Smyth, F. (1991) Brethren in Chivalry
1791-1991: A Celebration of the Two Hundred
Years of the Great Priory of the United Religious,
Military and Masonic Orders of the Temple and of
St John of Jerusalem. Lewis Masonic
Tiger, L. (1971) Men in Groups: A Controversial
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Look at All-Male Societies. Granada Publishing

Walton, G. M. & Cohen, G. L. (2007). A question
of belonging: Race, social fit, and achievement.
Journal of Personality and Social Psychology, 92,
82-96.
Wheelan, S.A. (2005) Group Processes:
Developmental Perspectives. (2nd Ed.) Allyn &
Bacon.
Wolf, E.R. (1956). Aspects of Group Relations in
a Complex Society, American Anthropologist, 58.
Wykes, D. L. (1996). The Growth of Masonry in
Nineteenth-Century Leicestershire, Transactions
of the Lodge of Research No. 2429, 105:17-25.
Zeldis, L. (1996) England around 1717: The
Foundation of the First Grand Lodge in Context.
Pietre-Stones Review of Freemasonry.
57

Το μελλον του τεκτονισμου PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Το μελλον του τεκτονισμου PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ

Ανάτυπωση απο το site:

στις 8 Μαρτίου 2012

Μεγ.·. Α’ Eπ.·. της Μεγ.·. Στ.·. της Ελλάδος

1.1 Μέθοδοι Σελ. 9

1.2 Πληροφόρηση Σελ. 10

2. Οι δεσµοί µε τους άλλους

2.2 Το «ανήκειν» – η δηµόσια άποψη Σελ.13

2.3 Οι Αδελφικοί δεσµοί – η τεκτονική άποψη Σελ.15

3.2 Φιλανθρωπία - η δηµόσια άποψη Σελ.24

3.3 Φιλανθρωπία – η τεκτονική άποψη Σελ.27

4.1 Οι τελετουργίες και οι επαναλαµβανόµενες διαδικασίες

4.2 Τελετουργίες και Τυπικά – η τεκτονική άποψη Σελ.37

5. Το µέλλον του Ελευθεροτεκτονισµού Σελ.43

6. Βιβλιογραφία και επιλεγµένα κείµενα Σελ.51

αντιλήψεις και αξίες της σύγχρονης

µε το σύνδροµο της «µυστικής και αφετέρου τα συναφή θέµατα της

έχουµε, ουσιαστικά, ανάγκη τους

πνευµατική υγεία». Η φράση «Ο άνθρωπος είναι ένα

από τους ελκυστικότερους παράγοντες συχνά ως «συµπεριφορά νεωτερικό-

γεγονός ότι οι τεκτονικές Στοές χρόνια.

4 Ainsworth, M.D.S. (1989)

όλες τις σχετικές γυναικείες υποθέσεις, βλέπε

κοινότητες της Ύστερης Λίθινης Εποχής. οι Στοές δέχονται αποκλειστικά άνδρες,

Διερευνήσαµε τις απόψεις των µελών

αποκλειστικά µε άτοµα του ιδίου φύλου.

πραγµατικά άσχηµο, γιατί µου αρέσει να «πολιτική ορθότητα» αµφισβητήθηκε,

Αυτή τη χαλάρωση απολαµβάνω και την είσοδό τους στις Στοές:

'Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΤΟΥΣ Κατά τις συνεντεύξεις µας µε τέκτονες

είναι ότι παραβλέπονται, οι συγκρούσεις κόσµο;»

πει ποιός κάνει τι.

Στους τέκτονες απαγορεύεται να «Μερικοί άνθρωποι γίνονται µέλη µέσω

Η άποψη ότι ο Τ∴ είναι κάτι που δεν

ισχυρές ηθικές επιταγές. Η άποψη αυτή έρχεται λίγο σε αντίθεση µε κάποιους

ωφελούν άλλους, µε προσωπικό κόστος, διαµορφώνουν τη ζωή των κατώτερων

9Darwin, C. (1871) Η καταγωγή του ανθρώπου,

10 ως άνω, σελ. 166

Boyd, R. & Mc Ilreath, R. (2007),

Mathematical Models of Social Evolution, Chicago University Press

Αυτή µε τη σειρά της ευθύνεται για τη τάσεις που παρατηρήθηκαν:

13 Mol et al, 2006, Tankersley et al, 2007

ΝΟΜΙΖΩΩ OΤΙ ΕIΝΑΙ ΜΈΡΟΣ Σε αντίθεση µια συνταξιούχος, µέλος

ΤΗΣ ΖΩΩHΣ ΜΑΣ «Είναι ευκολότερο για µένα να

δίκαιο πραγµατικά ένοιωσα καλύτερα

εκτός βέβαια από τις επίσηµες Blumer 16 , ο οποίος έδωσε µεγάλη

σύµφωνα µε αυτό που καλείται τακτική – παρά ενσυνείδητα. Αντιλαµβανόµαστε

ευδιάκριτες, επειδή τα µάτια του µας χωρίσει ο θάνατος.» Όπως σ’ όλες οι

Αντίθετα, µετά την ολοκλήρωση µιας Πολλές άλλες κοσµικές τελετουργίες

17 Fiese, B. et al (2001), Fiese, B. et al (2002)

λειτουργία και σηµασία. αρχής. Ένας µας είπε τα ακόλουθα, που,

Δ∆ΕΧΟΤΑΝ ΣΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ στιχοµυθίες να ευθύνεται γι’ αυτό και

διαγωγής, που βρίσκονται σε πλήρη εξασφαλιστεί ότι ο ρόλος του θα

τους έχουν ανάγκη. Είδαµε επίσης, ότι αξιωµατούχων του Τ∴ Καταλάβαµε

που ιδρύθηκε η UGLE. Η βρετανική ορθολογισµός θεωρούνται δεδοµένα

OΤΑΝ Η ΑΝAΜΝΗΣΗ Τα γεγονότα, κυρίως στη Μέση

Look at All-Male Societies. Granada Publishing

You might also like