5 maja 2020 r.

Temat: Funkcja wykładnicza.

Dzień dobry.

1) Przypomnijmy, że dotychczas zajmowaliśmy się następującymi funkcjami: funkcja liniowa, funkcja kwadratowa (w
postaci ogólnej i w postaci kanonicznej), proporcjonalność odwrotna. Dzisiaj nowa funkcja.

2) Zapoznaj się z definicją funkcji wykładniczej (podręcznik, str. 54 ) i zapisz ją w zeszycie.

3 √3 5
Oto kilka przykładów funkcji wykładniczej: y = (4)x , y = 5x, y = ( 7 )x, y = (3 )x.

3) Wykres i własności funkcji wykładniczej.

Zad.1. Narysuj wykres funkcji wykładniczej. Następnie odczytaj z wykresu: zbiór wartości, najmniejszą wartość funkcji,
największą wartość funkcji, przedziały monotoniczności.
2 3
a) y = (3 )x b) y =(2 )x.

a) 1. Wykres wykonamy na podstawie tabelki. Argumenty x wybieramy sami, a wartości y obliczamy ze wzoru funkcji.

x -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
y=
2
(3 )x
19
732
1
516
3
38
1
24
1
12 1 2 4 8 16 32
3 9 27 81 243

2 3 9 1
Obliczmy np. wartość funkcji dla x = -2: y = (3 )-2 = (2 )2 = 4 = 24 .

Obliczone punkty zaznaczamy w układzie współrzędnych i łączymy „gładką” krzywą.

Uwaga: Wykres zbliża się do osi OX, ale się z nią nie zetknie i jej nie przetnie. Mówimy, że wykres zbliża się
asymptotycznie do osi OX.

Wykres funkcji wykładniczej to tzw. krzywa wykładnicza.

Odczytujemy z wykresu:

- Zbiór wartości: Zw = (0; +∞) .

- Funkcja jest rosnąca w przedziale (-∞; +∞).

- Funkcja jest różnowartościowa (tzn. funkcja każdą wartość przyjmuje tylko raz)
- Największa wartość: ymax nie istnieje (bo wykres jest nieograniczony od góry)

- Najmniejsza wartość: ymin nie istnieje (najmniejsza wartością nie jest y = 0, bo cały wykres leży nad osią OX, nie ma
z tą osią punktów wspólnych).

b) 1. Wykres wykonamy na podstawie tabelki. Argumenty x wybieramy sami, a wartości y obliczamy ze wzoru funkcji.

x -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
3 32 16 8 4 2 1 1 1 3 1 19
y = (2 )x 9 3
12 24 38 516 732
243 81 27

2 3 27 3
Obliczmy np. wartość funkcji dla x = -3: y = (3 )-3 = (2 )3 = 8
= 38 .

Obliczone punkty zaznaczamy w układzie współrzędnych i łączymy „gładką” krzywą.

Uwaga: Wykres zbliża się do osi OX, ale się z nią nie zetknie i jej nie przetnie.

Odczytujemy z wykresu:

- Zbiór wartości: Zw = (0; +∞) .

- Funkcja jest rosnąca w przedziale (-∞; +∞).

- Funkcja jest różnowartościowa (tzn. funkcja każdą wartość przyjmuje tylko raz)

- Największa wartość: ymax nie istnieje (bo wykres jest nieograniczony od góry)

- Najmniejsza wartość: ymin nie istnieje (najmniejsza wartością nie jest y = 0, bo cały wykres leży nad osią OX, nie ma z
tą osią punktów wspólnych).

4) Zadania przykładowe.

Zad.1. W pewnym laboratorium zauważono na podstawie eksperymentu, że w sprzyjających warunkach liczba bakterii
potraja się każdego dnia. Na początku w laboratorium było 200 bakterii.

a) Oblicz liczbę bakterii po upływie: 1 dnia, 2 dni, trzech dni, 4 dni, 5 dni.

b) Wyznacz wzór na liczbę bakterii po upływie t dni.

c) Oblicz na podstawie wzoru liczbę bakterii po upływie 7 dni, 36 godzin, 60 godzin.

d) Naszkicuj wykres otrzymanej w punkcie b) funkcji.

a) Rozwiązanie:

- po upływie jednego dnia: 200 · 3 = 200 · 31 = 600 [bakterii]

- po upływie dwóch dni: 200 · 31 ·3 = 200 ·32 = 1800 [bakterii]

- po upływie trzech dni: 200 ·32 · 3 = 200 · 33 = 5400 [bakterii]

- po upływie czterech dni: 200 · 33 · 3 = 200 · 34 = 16200 [bakterii]

- po upływie pięciu dni: 200 · 34 · 3 = 200 · 35 = 48600 [bakterii]

Itd.

b) Przez analogię liczbę bakterii po upływie t dni można wyrazić wzorem

f(t) =200 · 3t, t≥ 0. ( f(t) – liczba bakterii po upływie t dni )

c)

– liczba bakterii po upływie 7 dni: f(7) = 200·37 = 200 · 2187 = 437 400 [bakterii]
1 3
- liczba bakterii po upływie 36 godzin (36 godzin = 1dzień +12 godzin = 12 dnia = 2 dnia) :
2
f( 3/2) = 200 · 33/2 = 200 · ( √3)3 ≈ 200 · (1,73)3 ≈ 200 · 5,18 ≈ 1036 [bakterii]
1 5
- liczba bakterii po upływie 60 godzin (60 godzin = 2 dni +12 godzin = 22 dnia = 2 dnia) :
2
f( 5/2) = 200 · 35/2 = 200 · ( √3)5 ≈ 200 · (1,73)5 ≈ 200 · 15,5 ≈ 3100 [bakterii]

d) Wystarczy, jeżeli przygotujemy tabelkę dla czterech punktów. Proponuję argumenty: 0, 1, 2, 3. Wartości f(t)
obliczcie sami.

t≥0 0 1 2 3
f(t) = 200 · 3t 200 600 1800 5400

Wykres jest fragmentem krzywej wykładniczej.

Zad.2. Na podstawie badań naukowcy stwierdzili, że ilość pewnego leku pozostająca w organizmie człowieka po
upływie t godzin od momentu zażycia tego leku wyraża się wzorem f(t) = d·(0,6)t, gdzie d oznacza ilość zażytego leku
w miligramach (mg).

a) Pacjent zażył 30 mg leku. Ile leku pozostanie w jego organizmie po upływie: 1 godziny, 6 godzin, 90 minut ?

b) Po ilu pełnych godzinach ilość leku pozostająca w organizmie będzie mniejsza niż 10 mg?

c) Naszkicuj wykres funkcji f(t) = d·(0,6)t , t≥ 0.

Rozwiązania:

f(t) = d·(0,6)t

a) d = 30 mg, t = 1 godzina, f(1) = 30mg · (0,6)1 = 30mg·0,6 = 18mg

d = 30 mg, t = 6 godzin, f(6) = 30mg · (0,6)6 ≈ 30mg ·0,047 = 1,41mg

𝟏 𝟑 3
d = 30 mg, t = 90 minut = 1 godz. = godz., f( ) = 30mg · (o,6)3/2 = 30mg· ( 2√0,6 )3 ≈ 30mg· 0,7753 ≈
𝟐 𝟐 2

30mg · 0,465 ≈ 13,95mg

b) Można (chociaż nie jest to jedyny sposób) obliczać ilość leku w organizmie po upływie kolejnych godzin tak długo,
aż stwierdzimy, że ilość pozostałego leku jest mniejsza niż 10 mg. Stosujemy oczywiście wzór f(t) = d·(0,6)t , d = 30 mg.

- po upływie jednej godziny pozostanie: f(1) = ……. = 18 mg > 10 mg

- po upływie drugiej godziny pozostanie: f(2) = ……. = 10,8 mg > 10 mg

- po upływie trzeciej godziny pozostanie: f(3) = ……. = 6,48 mg < 10 mg.

Odp: W organizmie pozostanie mniej niż 10 mg leku po upływie 3 godzin.

c)

Wystarczy, jeżeli przygotujemy tabelkę dla czterech punktów. Proponuję argumenty: 0, 1, 2, 3. Wartości f(t) obliczcie
sami.

t≥0 0 1 2 3 4
f(t) = 30 · (0,6)t 30 18 10,8 6,48 ≈ 3,89
Wykres jest fragmentem krzywej wykładniczej. Zwracam ponownie uwagę, że wykres zbliża się do osi poziomej, ale
się z nią nie styka i jej nie przecina. To tylko grubość linii sugeruje, że jest inaczej.

5) Dla zainteresowanych: przykład 4 ze str. 258.

Zadanie domowe:

Zad.1. Narysuj wykres funkcji wykładniczej. Następnie odczytaj z wykresu: zbiór wartości, najmniejszą wartość
1
funkcji, największą wartość funkcji, przedziały monotoniczności. a) y = 2x , b) y = ( 3 )x.

Zad.2. Na początku liczba bakterii w pewnym eksperymencie była równa 150. Zauważono, że każdego dnia ich liczba
się podwaja.

a) Oblicz liczbę bakterii po upływie: 1 dnia, 2 dni, trzech dni, 4 dni, 5 dni.

b) Wyznacz wzór na liczbę bakterii po upływie t dni.

c) Oblicz na podstawie wzoru liczbę bakterii po upływie 7 dni, 12 godzin, 84 godzin.

d) Naszkicuj wykres otrzymanej w punkcie b) funkcji.

Zad.3. Na podstawie badań naukowcy stwierdzili, że ilość pewnego leku pozostająca w organizmie człowieka po
upływie t godzin od momentu zażycia tego leku wyraża się wzorem f(t) = d·(0,8)t, gdzie d oznacza ilość zażytego leku
w miligramach (mg).

a) Pacjent zażył 40 mg leku. Ile leku pozostanie w jego organizmie po upływie: 1godziny, 4 godzin, 30 minut ?

b) Po ilu pełnych godzinach ilość leku pozostająca w organizmie będzie mniejsza niż 12 mg?

c) Naszkicuj wykres funkcji f(t) = d·(0,8)t , t≥ 0.

Zad.4. – zbiór zadań: 6.56

Termin: do piątku 8 maja, do godz.20.00.

Następnym razem: Funkcja logarytmiczna.

OdpowiedzI:

Zad.1. Zrób to sam.

Zad.2. a) 300, 600, 1200, 2400, 4800 b) f(t) = 150· 2t , t ≥ 0. C) 19200, ok. 212, ok.1665

Zad.3. a) 32 mg, 16,384 mg, ok. 35,78 mg b) po 6 godzinach, c) zrób to sam

Zad.5. W = (4; -9), miejsca zerowe: 1 i 7, (0; 7), oś symetrii: x =4.

Zad.6. Wykres wykonaj sam. Punkt przecięcia: (2; 4).

Pozdrawiam

Dariusz Stelmach

P.S. Chciałbym w przyszłym tygodniu przeprowadzić z Waszą klasą lekcję on – line na Teamsie. Zastanówcie się
wspólnie nad dniem i godziną i przyślijcie mi informację na e- dziennik do najbliższego piątku do godz. 20.00