M« t¶ ®¹i c­¬ng M« t¶ ®¹i c­¬ng

TÊt c¶ c¸c ®éng c¬ x¨ng l¾p trªn c¸c xe «t«

Toyota ®Òu lµ ®éng c¬ bèn kú. §éng c¬ bèn kú
ho¹t ®éng b»ng c¸ch lÆp l¹i liªn tôc vµ ®Òu ®Æn
c¸c kú sau ®©y
1. Kú n¹p
2. Kú nÐn
3. Kú næ
4. Kú x¶
Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ®éng c¬ bèn kú
§Ó ®éng c¬ ho¹t ®éng tèt trong c¸c ®iÒu kiÖn
vËn hµnh rÊt kh¸c nhau, nh÷ng ®iÒu kiÖn sau
®©y cÇn ph¶i ®­îc tho¶ m·n:
· Hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu tèt
· NÐn Ðp tèt
· §¸nh löa tèt
(1/1)

Ba yÕu tè cña ®éng c¬ x¨ng Hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu tèt
1. Hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu tèt cho «t«
(1) X¨ng ®­îc ho¸ h¬i vµ trén ®Òu víi kh«ng khÝ.
§Ó x¨ng ch¸y hÕt nã ph¶i ®­îc ho¸ h¬i tèt vµ trén ®Òu
víi kh«ng khÝ.
(2) Hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu ®óng
Xe «t« ®­îc sö dông trong nh÷ng ®iÒu kiÖn vËn hµnh
thay ®æi, vµ khi cã sù thay ®æi trong ®iÒu kiÖn vËn hµnh
th× hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu còng cÇn thay ®æi theo.
· Khi nhiÖt ®é kh«ng khÝ thay ®æi tõ cao xuèng thÊp.
· Khi mÆt ®­êng chuyÓn tõ b»ng ph¼ng sang dèc ®øng
vµ ®éng c¬ lµm viÖc víi t¶i träng lín.
· Khi tèc ®é cña ®éng c¬ t¨ng tõ ch¹y kh«ng t¶i lªn tèc
dé cao.
2. Tû lÖ kh«ng khÝ-nhiªn liÖu
Tû lÖ kh«ng khÝ-nhiªn liÖu lµ tû lÖ gi÷a khèi l­îng kh«ng
khÝ vµ khèi l­îng nhiªn liÖu. Khi l­îng kh«ng khÝ qu¸
nhiÒu hoÆc qu¸ Ýt th× x¨ng ch¸y kh«ng tèt, dÉn ®Õn ch¸y
kh«ng hÕt. Tèi thiÓu ph¶i cã 14,7 phÇn kh«ng khÝ ®Ó ®èt
ch¸y hoµn toµn mét phÇn x¨ng. Tû lÖ nµy ®­îc gäi lµ tû
lÖ kh«ng khÝ-nhiªn liÖu lÝ thuyÕt.
Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ th× dï x¨ng ®· ®­îc phun vµo
®éng c¬ theo tû lÖ lÝ thuyÕt, kh«ng ph¶i toµn bé x¨ng ®Òu
®­îc ho¸ h¬i vµ trén víi kh«ng khÝ. V× thÕ, trong mét sè
®iÒu kiÖn cÇn ph¶i sö dông tû lÖ kh«ng khÝ-nhiªn liÖu
®Ëm h¬n
(1/2)

-1-
3. Tû lÖ kh«ng khÝ-nhiªn liÖu vµ ®iÒu kiÖn vËn hµnh xe
(3) Khi khëi ®éng
Khi khëi ®éng, thµnh cña ®­êng èng n¹p, c¸c xy lanh vµ
n¾p quy l¸t cßn l¹nh, nªn nhiªn liÖu ®­îc phun vµo bÞ
dÝnh lªn c¸c thµnh. Trong tr­êng hîp nµy hçn hîp kh«ng
khÝ-nhiªn liÖu trong buång ®èt bÞ nghÌo ®i. V× thÕ cÇn cã
hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu giµu.
(4) H©m nãng ®éng c¬:
NhiÖt ®é cña n­íc lµm m¸t cµng thÊp, x¨ng cµng khã
ho¸ h¬i, lµm cho x¨ng b¾t löa kÐm. V× thÕ cÇn hçn hîp
kh«ng khÝ-nhiªn liÖu giµu.
(5) Khi t¨ng tèc:
Khi bµn ®¹p ga ®­îc Ðp xuèng, sÏ xuÊt hiÖn sù tr× ho·n
trong cung cÊp nhiªn liÖu do thay ®æi t¶i träng, dÉn ®Õn
hçn hîp nhiªn liÖu nghÌo ®i. V× vËy, cÇn bæ sung mét
l­îng nhiªn liÖu phun vµo hçn hîp.
(6) Khi ch¹y víi tèc ®é ®Òu (kh«ng ®æi):
Sau khi ®éng c¬ ®· ®­îc h©m nãng, hçn hîp nhiªn liÖu
cung cÊp cho ®éng c¬ gÇn nh­ tû lÖ kh«ng khÝ-nhiªn liÖu
lÝ thuyÕt
(7) Khi chÞu t¶i nÆng:
Khi cÇn s¶n ra c«ng suÊt lín, ®éng c¬ ®­îc cung cÊp
hçn hîp nhiªn liÖu h¬i giµu ®Ó gi¶m nhiÖt ®é ®èt ch¸y vµ
®¶m b¶o toµn bé l­îng kh«ng khÝ cung cÊp sÏ ®­îc sö
dông ®Ó ®èt ch¸y.
(8) Khi gi¶m tèc:
Khi kh«ng cÇn c«ng suÊt lín, nhiªn liÖu ®­îc c¾t gi¶m
mét phÇn ®Ó lµm s¹ch khÝ x¶.
(2/2)

-2-
 NÐn Ðp tèt
1. Sù cÇn thiÕt ph¶i nÐn Ðp hçn hîp kh«ng
khÝ-nhiªn liÖu
Hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu kh«ng ®­îc
nÐn Ðp sÏ ch¸y chËm v× mËt ®é cña kh«ng
khÝ vµ nhiªn liÖu thÊp. Tuy nhiªn, khi hçn
hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu ®­îc nÐn vµ ®¸nh
löa, mËt ®é cao sÏ lµm cho hçn hîp bèc
ch¸y tøc kh¾c (næ).
Víi tû lÖ hçn hîp nh­ nhau, khi ®­îc ®èt
ch¸y, hçn hîp nhiªn liÖu ®­îc nÐn sÏ gi¶i
phãng n¨ng l­îng nhiÒu h¬n hçn hîp kh«ng
®­îc nÐn.
Ngoµi ra, hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu ®­îc
nÐn sÏ lµm cho kh«ng khÝ vµ nhiªn liÖu ®­îc
trén ®Òu h¬n, vµ x¨ng ®­îc ho¸ h¬i tèt h¬n,
bèc ch¸y víi nhiÖt ®é cao h¬n. hçn hîp
kh«ng khÝ-nhiªn liÖu nÐn còng dÔ b¾t löa
h¬n.
Møc ®é nÐn cña hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn
liÖu ®­îc biÓu thÞ b»ng tû sè nÐn. Nãi chung,
khi ¸p suÊt nÐn cµng cao th× ®¹t ®­îc ¸p
suÊt næ cµng cao. Tuy nhiªn, khi ¸p suÊt
qu¸ cao th× sÏ xuÊt hiÖn tiÕng gâ. V× vËy, tû
sè nÐn cña ®éng c¬ x¨ng th­êng ®­îc thiÕt
kÕ vµo kho¶ng 9 ®Õn 11.
(1/1)

§¸nh löa tèt

§éng c¬ x¨ng chuyÓn ho¸ sù ch¸y cña hçn
hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu thµnh ®éng lùc.
§Ó hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu ch¸y tèt cÇn
ph¶i cã ®¸nh löa ®ñ m¹nh vµ vµo thêi ®iÓm
®óng.
1. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®¸nh löa tèt
(1) Cã kh¶ n¨ng t¹o ra tia löa ®ñ m¹nh ®Ó ®èt
ch¸y hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu (næ).
Bugi trong ®éng c¬ x¨ng t¹o ra tia löa ®Ó ®èt
ch¸y hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu. NÕu
bugi yÕu th× kh«ng ®ñ n¨ng l­îng ®Ó ®èt
ch¸y hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu. V× vËy,
bugi m¹nh lµ mét yÕu tè quan träng.
(2) Kh¶ n¨ng duy tr× thêi ®iÓm ®¸nh löa ®óng
víi mäi ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña ®éng c¬.
Thêi ®iÓm ®¸nh löa thay ®æi theo tèc ®é cña
®éng c¬ vµ phô t¶i ®Ó ®¶m b¶o r»ng lu«n
lu«n cã thêi ®iÓm ®¸nh löa chÝnh x¸c.

(1/1)

-3-
§éng c¬ M« t¶
§éng c¬ ®­îc cÊu thµnh bëi nhiÒu bé phËn,
gióp nã chuyÓn ho¸ nhiÖt n¨ng thµnh c¬ n¨ng
víi hiÖu qu¶ cao khi hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn
liÖu ®­îc ®èt ch¸y

1. N¾p quy l¸t

(1) N¾p quy l¸t
(2) Gio¨ng n¾p quy l¸t

2. Th©n m¸y
Th©n m¸y

-4-
 3. Trôc khuûu
(1) Trôc khuûu
(2) N¾p b¹c cæ trôc

4. Thanh truyÒn
(1) Thanh truyÒn
(2) N¾p b¹c

5. B¹c
(1) B¹c thanh truyÒn
(2) B¹c trôc khuûu
(3) Vßng ®Öm chÆn

-5-
 6. PÝtt«ng
(1) PÝtt«ng
(2) Chèt pitt«ng
(3) XÐc m¨ng

7. C¬ cÊu van
(1) Trôc cam x¶
(2) Trôc cam n¹p
(3) Con ®éi
(4) Mãng h·m
(5) Vßng chÆn lß xo xup¸p
(6) Lß xo xup¸p
(7) Phít dÇu th©n van
(8) §Õ lß-xo
(9) Xup¸p
(10) XÝch cam
(11) Ray tr­ît c¨ng xÝch
(12) Bé phËn chèng rung xÝch
(13) Bé c¨ng xÝch cam
(14) Vµnh r¨ng phèi khÝ trôc khuûu
Khi nh÷ng bé phËn nµy ho¹t ®éng tèt, ®éng lùc
sÏ ®­îc s¶n sinh.

-6-
 N¾p quy l¸t
N¾p quy l¸t n»m trªn th©n m¸y. MÆt d­íi cña
n¾p quy l¸t lâm vµo, cïng víi pÝtt«ng t¹o thµnh
buång ®èt. Bªn trong n¾p quy l¸t cã lç dÇu vµ
¸o n­íc ®Ó lµm m¸t c¸c xup¸p vµ bugi.
HÇu hÕt c¸c ®éng c¬ x¨ng ®Òu cã n¾p quy l¸t
lµm b»ng hîp kim nh«m. Hîp kim nh«m nhÑ
h¬n gang vµ dÉn nhiÖt rÊt tèt.
Gi÷a th©n m¸y vµ n¾p quy l¸t lµ tÊm gio¨ng
n¾p quy l¸t, nã cã t¸c dông lµm kÝn mèi liªn kÕt
gi÷a hai khèi ®Ó chèng lät c¸c khÝ ¸p suÊt cao,
khÝ ch¸y, n­íc lµm m¸t vµ dÇu ®éng c¬.
(1/1)

Bul«ng biÕn d¹ng dÎo

Bul«ng biÕn d¹ng dÎo ®­îc sö dông ë c¸c mèi
l¾p ghÐp nh­ n¾p quy l¸t, n¾p b¹c ®Ó t¹o ra ®é
c¨ng æn ®Þnh.
Th«ng th­êng, c¸c bul«ng ®­îc xiÕt chÆt trong
giíi h¹n ®µn håi. Khi ®ã bul«ng ®­îc xiÕt chÆt
víi mét m«men xiÕt tiªu chuÈn.
Trong giíi h¹n ®µn håi, m«men xiÕt chÆt vµ lùc
c¨ng cña bul«ng gÇn nh­ tû lÖ thuËn. Khi xiÕt
chÆt bul«ng trong giíi h¹n ®µn håi, cã mét sè
®iÒu kiÖn cho phÐp xuÊt ph¸t tõ ren bul«ng,
mÆt bÝch, hoÆc vßng ®Öm, nÕu ®é c¨ng cña
bul«ng ®­îc kiÓm so¸t b»ng m«men xiÕt.
Trong vïng biÕn d¹ng dÎo, th× d­êng nh­
kh«ng cã sù thay ®æi søc c¨ng theo m«men
xiÕt chÆt. Ph­¬ng ph¸p xiÕtt chÆt bul«ng trong
vïng biÕng d¹ng dÎo nµy ®­îc øng dông ®Ó
lµm gi¶m sù kh«ng ®ång ®Òu vÒ søc c¨ng khi
cã sù biÕn ®éng vÒ m«men xiÕt chÆt. Søc c¨ng
cña bul«ng ®­îc gi÷ æn ®Þnh bëi v× b¶n th©n nã
trë nªn lín h¬n.
(1/1)

-7-
Th©n m¸y
Th©n m¸y cã t¸c dông duy tr× ¸p suÊt nÐn cña pitt«ng vµ
tiÕp nhËn ¸p suÊt næ. Th©n m¸y bao gåm th©n xy-lanh lµm
b»ng nh«m vµ ¸o xy-lanh. Tuy nhiªn, còng cã nh÷ng th©n
m¸y kh«ng cã ¸o xy-lanh (®éng c¬ 2ZZ-GE).
Còng cã nh÷ng th©n m¸y lµm b»ng gang. Lßng cña xy-lanh
cã h×nh trô. Tuy nhiªn, nã trë nªn cã d¹ng c«n ë phÇn trªn
cña xy-lanh v× cã nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt cao h¬n, vµ lµ phÝa
nÐn Ðp cña pitt«ng nªn nã bÞ mßn. V× thÕ, xy-lanh cã thÓ trë
nªn cã d¹ng « van hoÆc c«n do bÞ mµi mßn tõng phÇn.
Sù mßn xy-lanh cã thÓ dÉn ®Õn mét sè khuyÕt tËt nh­:
· TiÕng gâ c¹nh pitt«ng
· Tiªu hao nhiÒu dÇu ®éng c¬ bÊt th­êng
· Lät khÝ nÐn
GîI ý:
Mßn hoÆc háng mÆt trong cña xy-lanh cã thÓ lµ do c¸c
nguyªn nh©n sau ®©y:
· B«i tr¬n kh«ng ®ñ
· B¶o d­ìng dÇu ®éng c¬ hoÆc läc dÇu kh«ng
®óng
· Bôi lät vµo ®éng c¬
· Hçn hîp kh«ng khÝ-nhiªn liÖu qu¸ giµu
· Qu¸ nãng
· Qu¸ nguéi
(1/3)

1. Cì xy-lanh
Ngay c¶ khi cßn míi tinh th× kÝch th­íc lßng xy lanh còng cã
thÓ cã nh÷ng chç kh¸c nhau do ®é chÝnh x¸c trong chÕ tao.
V× vËy cã ba cì xy-lanh tiªu chuÈn.
M· cì xy-lanh ®­îc ®¸nh dÊu trªn ®Çu cña th©n m¸y.
§Ó t¨ng ®é chÝnh x¸c cña khe hë pÝtt«ng, ph¶i sö dông
pÝtt«ng tiªu chuÈn phï hîp víi cì xy-lanh.
Khi cì xy-lanh t¨ng mét cÊp th× ®­êng kÝnh trong cña nã
t¨ng lªn 0,01 mm.
Mét sè ®éng c¬ cã ®Õn bèn, n¨m cì xy-lanh tiªu chuÈn.
Ngoµi ra còng cã nh÷ng ®éng c¬ chØ cã mét cì xy-lanh,
trong tr­êng hîp ®ã chóng kh«ng cã m· cì trªn ®Çu th©n
m¸y.
(2/3)

-8-
2. Cì cæ trôc khuûu
Cæ trôc khuûu ®­îc gia c«ng cïng víi th©n m¸y vµ n¾p b¹c
cæ trôc.
KÝch th­íc cña c¸c cæ trôc khuûu cã sù kh¸c nhau do ®é
chÝnh x¸c trong chÕ t¹o. V× vËy, cã mét sè cì cæ trôc khuûu.
M· cì nµy ®­îc dËp ë ®¸y cña th©n m¸y.
CÇn sö dông m· nµy ®Ó chän b¹c trôc nh»m t¨ng ®é chÝnh
x¸c cña khe dÇu, chèng c¸c hiÖn t­îng gâ, bã vµ t¨ng tiÕt
kiÖm nhiªn liÖu.
Khi cì b¹c t¨ng lªn mét cÊp, kÝch th­íc trong cña bach chØ
t¨ng lªn mét sè micr«n.
Sè cì tiªu chuÈn, m· cì vµ vÞ trÝ ghi m· cì cña c¸c kiÓu
®éng c¬ kh¸c nhau còng kh¸c nhau.
(3/3)

Trôc khuûu
Trôc khuûu dïng ®Ó biÕn ®æi chuyÓn ®éng tÞnh
tiÕn cña pÝtt«ng thµnh chuyÓn ®éng quay.
§Ó tiÕp nhËn nh÷ng øng lùc lín vµ quay víi tèc
®é cao, trôc khuûu ph¶i cã ®ñ ®é bÒn, cøng
v÷ng, chÞu mµi mßn, vµ ph¶i ®­îc c©n b»ng
tÜnh còng nh­ ®éng ®Ó quay ªm. §èi träng ®­îc
g¾n vµo trôc khuûu ®Ó gi÷ c©n b»ng khi quay.
Cæ biªn vµ cæ trôc khuûu ®­îc gia c«ng t¨ng
cøng ®Ó lµm cho nã cøng ch¾c vµ chÞu ®­îc
mµi mßn.
Cæ biªn vµ cæ trôc khuûu cã mét lç dÇu. DÇu tõ
th©n m¸y ch¶y vµo lç dÇu cña cæ trôc khuûu vµ
ch¶y qua cæ biªn.
(1/3)

-9-
THAM KH¶O:
ChØnh trôc khuûu
DÞch chØnh t©m trôc khuûu vµ chØnh t©m xy lanh nh»m n©ng
cao hiÖu suÊt ®éng c¬.
· ¸p suÊt næ do pÝtt«ng tiÕp nhËn ®­îc truyÒn ®Õn
trôc khuûu víi hiÖu qu¶ tèi ®a.
· B»ng c¸ch gi¶m lùc ®Èy theo chiÒu ngang cña
pÝttt«ng, tæn thÊt do ma s¸t ®­îc gi¶m xuèng.
GîI ý:
ThÝ dô: L­îng chØnh dÞch trôc khuûu
§éng c¬ 1NZ-FE vµ 2NZ-FE: 12 mm
§éng c¬ 1SZ-FE vµ 2SZ-FE: 8 mm

M· sè vÒ vÞ trÝ vµ h­íng l¾p cæ trôc ®­îc ghi

trªn n¾p b¹c trôc khuûu.
VÝ dô: Xªri ®éng c¬ ZZ
Mét sè n¾p b¹c trôc lµ khèi ®¬n, cã cÊu tróc
kiÓu khung thang, bao gåm c¶ phÇn ®¸y cña
n¾p quy l¸t
(2/3)

-10-
1. KÝch th­íc cña cæ trôc khuûu vµ cæ biªn
Chu vi cña c¸c cæ trôc khuûu vµ cæ biªn cã sù chªnh lÖch lµ
do ®é chÝnh x¸c trong chÕ t¹o. V× vËy, cã mét sè cì (cÊp)
tiªu chuÈn cho cæ trôc khuûu vµ cæ biªn. M· cì ®­îc ghi
trªn trôc khuûu.
Còng cã nh÷ng ®éng c¬ chØ cã mét cì cæ trôc, trong tr­êng
hîp ®ã chóng kh«ng cã m· cì nµy. CÇn sö dông m· nµy ®Ó
chän cæ trôc nh»m t¨ng ®é chÝnh x¸c cña khe dÇu trong cæ
trôc, chèng c¸c hiÖn t­îng gâ, bã vµ t¨ng tiÕt kiÖm nhiªn
liÖu.
Khi cì cæ t¨ng lªn mét cÊp, kÝch th­íc trong cña cæ chØ t¨ng
lªn mét sè micr«n.
Sè cì tiªu chuÈn, m· cì vµ vÞ trÝ ghi m· cì cña c¸c kiÓu
®éng c¬ kh¸c nhau còng kh¸c nhau.
3/3)

-11-
B¹c trôc khuûu
Khi cã mét mµng dÇu thÝch hîp trªn bÒ mÆt cña b¹c, nã sÏ
hÊp thô c¸c t¶i träng nÆng vµ va ®Ëp tõ c¸c chi tiÕt quay
trong hµnh tr×nh næ. Mµng dÇu nµy ng¨n ngõa hiÖn t­îng
bã m¸y vµ mÊt c«ng suÊt do ma s¸t.
Cã mét lç dÇu vµ mét r·nh dÇu trong b¹c nöa trªn, chóng
cung cÊp dÇu b«i tr¬n cho b¹c vµ cæ trôc chÝnh. Cã mét c¸i
ng¹nh ®Ó chèng xoay b¹c trôc khuûu.
C¸c vßng ®Öm chÆn dïng ®Ó tiÕp nhËn lùc ®Èy t¸c dông lªn
trôc khuûu theo chiÒu trôc. Cã mét r·nh dÇu trªn bÒ mÆt
tiÕp xóc víi trôc khuûu. Cã mét c¸i vÊu ë ®¸y cña vßng ®Öm
chÆn ®Ó gi÷ cho nã kh«ng bÞ xoay. Mét sè ®éng c¬ kh«ng cã
c¸c vßng ®Öm chÆn.
1. Cì b¹c
Cã mét sè cì (cÊp) tiªu chuÈn cho c¸c b¹c trôc khuûu.
M· cì ®­îc ghi trªn mÆt ngoµi cña b¹c.
CÇn sö dông m· nµy ®Ó chän b¹c nh»m t¨ng ®é chÝnh
x¸c cña khe dÇu trong cæ trôc khuûu, chèng c¸c hiÖn
t­îng gâ, bã m¸y vµ t¨ng tiÕt kiÖm nhiªn liÖu.
Khi cì b¹c t¨ng lªn mét cÊp, chiÒu dµy cña b¹c chØ t¨ng
lªn mét sè micr«n.
Sè cì tiªu chuÈn, m· cì vµ vÞ trÝ ghi m· cì cña c¸c kiÓu
®éng c¬ kh¸c nhau còng kh¸c nhau.
2. B¹c lªn cèt
Khi cæ trôc khuûu bÞ h­ háng hoÆc khe dÇu trë nªn qu¸
lín, cæ trôc ®­îc mµi vµ sö dông víi b¹c trôc khuû lªn
cèt dµy h¬n. Cã mét sè ®éng c¬ kh«ng chÊp nhËn viÖc
thay thÕ b¹c lªn cèt. Trong tr­êng hîp ®ã ph¶i thay trôc
khuûu
(3/3)

-12-
Thanh truyÒn
Thanh truyÒn nhËn lùc tõ pÝtt«ng vµ truyÒn cho trôc khuûu.
Bëi v× nã th­êng xuyªn bÞ t¸c ®éng bëi lùc kÐo vµ nÐn nªn
nã ph¶i cã ®ñ ®é bÒn vµ cøng ch¾c.
§Çu to cña thanh truyÒn cã mét lç phun dÇu ®Ó b«i tr¬n vµ
lµm m¸t. DÇu ®­îc cung cÊp qua ®­êng dÇu trong trôc
khuûu.
Thanh truyÒn liªn kÕt víi n¾p b¹c, v× vËy cÇn kiÓm tra dÊu
phÝa tr­íc ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn khi l¾p r¸p hai bé phËn nµy.
1. KÝch th­íc lç cña ®Çu to thanh truyÒn
Lç ë ®Çu to cña thanh truyÒn ®­îc gia c«ng cïng víi n¾p
b¹c. Do ®é chÝnh x¸c kh«ng ®ång ®Òu nªn kÝch th­íc lç
cã thÓ kh¸c nhau. V× thÕ, cã mét sè cì (cÊp) tiªu chuÈn
cho lç cña ®Çu to. M· cì ®­îc ghi trªn n¾p b¹c thanh
truyÒn.
CÇn sö dông m· nµy ®Ó chän b¹c nh»m t¨ng ®é chÝnh
x¸c cña khe dÇu trong ®Çu thanh truyÒn, chèng c¸c hiÖn
t­îng gâ, bã vµ t¨ng tiÕt kiÖm nhiªn liÖu.
Khi cì æ t¨ng lªn mét cÊp, chiÒu dµy cña b¹c chØ t¨ng lªn
mét sè micr«n.
Sè cì tiªu chuÈn vµ m· cì cña c¸c kiÓu ®éng c¬ kh¸c
nhau còng kh¸c nhau.
(1/1)

B¹c thanh truyÒn

Khi cã mét mµng dÇu thÝch hîp trªn bÒ mÆt cña b¹c thanh
truyÒn, nã sÏ hÊp thô c¸c t¶i träng nÆng vµ va ®Ëp tõ c¸c chi
tiÕt quay, trong hµnh tr×nh næ. Mµng dÇu nµy ng¨n ngõa
hiÖn t­îng bã vµ mÊt c«ng suÊt do ma s¸t.
Cã mét lç dÇu vµ mét r·nh dÇu trong nöa b¹c phÝa trªn ®Ó
dÉn dÇu ®Õn lç phun dÇu cña thanh truyÒn. (nöa b¹c phÝa
d­íi còng cã lç dÇu, v× r»ng phÇn nµy còng dïng cho nöa
b¹c phÝa trªn)
1. Cì b¹c
Cã mét sè cì (cÊp) tiªu chuÈn cho b¹c thanh truyÒn.
M· cì ®­îc ghi trªn mÆt sau cña b¹c.
CÇn sö dông m· nµy ®Ó chän b¹c thanh truyÒn nh»m
t¨ng ®é chÝnh x¸c cña khe dÇu trong ®Çu thanh truyÒn,
chèng c¸c hiÖn t­îng gâ, bã m¸y vµ t¨ng tiÕt kiÖm nhiªn
liÖu.
Khi cì æ t¨ng lªn mét cÊp, chiÒu dµy cña b¹c chØ t¨ng lªn
mét sè micr«n.
Sè cì tiªu chuÈn , m· cì vµ vÞ trÝ m· cña c¸c kiÓu ®éng
c¬ kh¸c nhau còng kh¸c nhau.
2. B¹c lªn cèt
Khi cæ biªn bÞ h­ háng hoÆc khe dÇu trë nªn qu¸ lín, cæ
biªn ®­îc mµi vµ sö dông víi b¹c lªn cèt dµy h¬n. Cã
mét sè ®éng c¬ kh«ng chÊp nhËn viÖc thay thÕ b¹c lªn
cèt. Trong tr­êng hîp ®ã ph¶i thay trôc khuûu.
(1/1)

-13-
Chän b¹c thanh truyÒn
Khe hë dÇu trong b¹c trôc khuûu vµ b¹c thanh truyÒn ®­îc
x¸c ®Þnh theo kiÓu ®éng c¬. Ph¶i chän b¹c ®Ó ®¹t ®­îc khe
dÇu phï hîp víi cì cæ trôc chÝnh trong th©n m¸y vµ ®­êng
kÝnh cæ trôc khuûu hoÆc cì cña ®Çu thanh truyÒn vµ ®­êng
kÝnh cña cæ biªn. Khi kÝch th­íc lç t¨ng lªn hoÆc ®­êng kÝnh
cæ biªn gi¶m xuèng th× ph¶i t¨ng chiÒu dµy cña b¹c lªn.
Khe hë dÇu
Khe dÇu lµ khe hë gi÷a b¹c vµ trôc. DÇu ®­îc phñ lªn bÒ
mÆt chi tiÕt sao cho c¸c bÒ mÆt kim lo¹i kh«ng trùc tiÕp tiÕp
xóc víi nhau.
Khi khe dÇu t¨ng lªn, sÏ xuÊt hiÖn tiÕng gâ kh¸c th­êng, ¸p
suÊt dÇu gi¶m xuèng, dÉn ®Õn bã m¸y.
(1/2)

1. Ph­¬ng ph¸p chän b¹c

Sö dông quy tr×nh sau ®©y ®Ó chä b¹c phï hîp (m· cì
b¹c).
A+B=C
A: M· cì lç cæ trôc khuûu trªn th©n m¸y (hoÆc m· cì ®Çu
to cña thanh truyÒn)
B: M· cì cæ trôc khuûu (hoÆc m· cæ biªn)
C: Tæng sè

ThÝ dô:
A: M· cì lç cæ trôc khuûu trªn th©n m¸y: 4
B: M· cì cæ trôc khuûu: 3
C: A+B=4+3=7

Chon b¹c cã m· cì 3 theo s¬ ®å bªn tr¸i ®©y, tæng sè (C)

®­îc sö dông nh­ m· cì theo s¬ ®å bªn.
Ph­¬ng ph¸p lùa chän b¹c còng thay ®æi theo kiÓu ®éng c¬.
Vµ ®èi víi mét sè ®éng c¬ th× tæng sè (C) trë thµnh nh­
m· cì cña b¹c.
Còng cã mét sè ®éng c¬ kh«ng cã c¸c cÊp cho cæ trôc vµ cæ
biªn, trong tr­êng hîp ®ã th× chän æ trôc theo cïng m· víi
m· cì cæ trôc khuûu trªn th©n m¸y hoÆc m· cì lç cña ®Çu
to cña thanh truyÒn.
(2/2)

-14-
PÝtt«ng
1. M« t¶
PÝtt«ng t¹o thµnh phÇn d­íi cïng cña buång ®èt. §Ó
pÝtt«ng dÞch chuyÓn ®­îc, ph¶i cã khe hë gi÷a pÝtt«ng vµ
thµnh xy-lanh.
KÕt cÊu cña nã ®­îc thiÕt kÕ ®Ó duy tr× khe hë hîp lÝ khi
pÝtt«ng bÞ gi·n në ë nhiÖt ®é cao trong kú næ.
· V× phÇn vÊu (chèt) cña pitt«ng dµy h¬n nªn nã dÔ bÞ
t¸c ®éng bëi gi·n në v× nhiÖt. V× thÕ, pÝtt«ng ®­îc chÕ
t¹o cã d¹ng h¬i «-van , víi ®­êng kÝnh theo h­íng
chèt pÝtt«ng (A) nhá h¬n ®­êng kÝnh theo h­íng
vu«ng gãc (B), sao cho khi gi·n në theo h­íng (A) th×
pÝtt«ng trë thµnh trßn.
· §Çu pitt«ng chÞu nhiÖt ®é cao trong kú næ vµ nã
kh«ng ®­îc lµm m¸t trùc tiÕp bëi n­íc lµm m¸t vµ
kh«ng khÝ. V× thÕ ®Çu pÝtt«ng cã nhiÖt ®é cao h¬n
phÇn th©n pitt«ng. TÝnh ®Õn gi·n në v× nhiÖt, pitt«ng
®­îc chÕ t¹o h¬i c«n vÒ phÝa ®Çu.
GîI ý
· §o ®­êng kÝnh pÝtt«ng ë vÞ trÝ ®· chØ dÉn trong s¸ch
H­íng dÉn söa ch÷a.
· Chó ý lµ sè ®o ®­êng kÝnh t¹i vÞ trÝ chØ dÉn kh«ng ph¶i
lµ ®­êng kÝnh cùc ®¹i
V× lý do ®ã, ghi nhí r»ng khe dÇu tiªu chuÈn cña
pÝtt«ng theo s¸ch H­íng dÉn söa ch÷a kh«ng ph¶i lµ
khe hë thùc gi÷a xy-lanh vµ pÝtt«ng
(1/4)

2. Lùc Ðp ngang
Khi ¸p lùc trong kú nÐn hoÆc kú næ t¸c ®éng lªn
pÝtt«ng, mét phÇn cña lùc nµy t¸c ®éng lªn
phÇn v¸y pÝtt«ng, lµm cho nã tú lªn thµnh
xy-lanh. Lùc nµy ®­îc gäi lµ lùc Ðp ngang.
Lùc Ðp ngang cã hai lo¹i: Lùc ngang chÝnh vµ
lùc ngang phô.
Lùc ngang chÝnh xuÊt hiÖn trong kú næ, cßn lùc
Ðp ngang phô xuÊt hiÖn trong kú nÐn.
(2/4)

-15-
3. TiÕng gâ pÝtt«ng (gâ c¹nh)
TiÕng gâ pÝtt«ng lµ tiÕng ®éng ph¸t ra khi pitt«ng ®Ëp vµo
thµnh xy-lanh. TiÕng gâ nµy còng ®­îc gäi lµ “gâ c¹nh”.
TiÕng gâ pÝtt«ng xuÊt hiÖn khi h­íng cña lùc Ðp ngang
chuyÓn tõ kú nÐn sang kú næ. TiÕng gâ pÝtt«ng chÞu ¶nh
h­ëng cña khe hë pÝtt«ng. Khe hë pÝtt«ng cµng lín, tiÕng
gâ cµng m¹nh. Trong mét sè ®éng c¬, ®­êng t©m cña
pÝtt«ng vµ ®­êng t©m cña chèt pitt«ng lÖch nhau mét
kho¶ng nhá ®Ó lµm gi¶m tiÕng gâ pÝtt«ng.
4. T¸c dông cña kho¶ng lÖch t©m trong pÝtt«ng
Trong ®éng c¬ cã pÝtt«ng lÖch t©m, h­íng lùc ngang cña
pitt«ng thay ®æi tõ h­íng lùc ngang chÝnh sang h­íng
lùc ngang phô vµo gÇn cuèi kú nÐn. Nhê thÕ, tiÕng gâ
pÝtt«ng gi¶m xuèng, v× r»ng h­íng lùc ngang cña pitt«ng
®· thay ®æi tr­íc khi pitt«ng nhËn ¸p lùc næ.
(3/4)

-16-
5. KÝch th­íc pÝtt«ng
Khi pÝtt«ng vµ xy-lanh bÞ mßn qu¸ giíi h¹n cho phÐp, cÇn
ph¶i thay th©n m¸y hoÆc pitt«ng, hoÆc doa l¹i th©n m¸y
hoÆc ¸o xy-lanh ®Ó sö dông víi pitt«ng cì lín h¬n.
PÝtt«ng vµ chèt pÝtt«ng th­êng ®­îc cung cÊp ®ång bé.
· Cì pitt«ng tiªu chuÈn, chØ râ ®­êng kÝnh pitt«ng
· Pitt«ng ph¶i ®­îc l¾p theo ®óng h­íng.
· H­íng l¾p ®­îc ghi trªn ®Çu pitt«ng.
· PhÝa cã ®¸nh dÊu lµ phÝa tr­íc.
· VÞ trÝ chÝnh x¸c cña chç ®¸nh dÊu thay ®æi theo tõng
kiÓu ®éng c¬
(1) PÝtt«ng cì tiªu chuÈn
Khi l¾p ®éng c¬, mçi pÝtt«ng cì tiªu chuÈn ®­îc ®­îc
chän cho mçi cì xy-lanh nh»m ®¹t ®­îc khe hë chÝnh
x¸c.
Khi cì t¨ng lªn mét sè, ®­êng kÝnh pÝtt«ng t¨ng thªm,
tÝnh theo ®¬n vÞ 0,01 mm.
GÇn ®©y, c¸c ®éng c¬ chØ cã mét cì xy-lanh vµ mét cì
pitt«ng.
(2) Pitt«ng lªn cèt
KÝch th­íc cña pÝtt«ng lªn cèt phô thuéc vµo møc ®é mµi
mßn cña xy-lanh. Th«ng th­êng chØ cã cì pitt«ng lín
0.50 lµ ®­îc cung cÊp theo phô tïng.
TrÞ sè 0.50 trong pÝtt«ng lªn cèt cã nghÜa lµ nã lín h¬n
kÝch th­íc tiªu chuÈn 0,50 mm. Ngoµi cì lín nãi trªn, cã
nh÷ng ®éng c¬ cßn ®ßi hái c¸c cì lín 0.75 vµ 1.00
§èi víi mét sè ®éng c¬, pitt«ng cì lín kh«ng cã trong
cung cÊp phô tïng.
(4/4)

THAM KH¶O
V©n trªn phÇn v¸y pÝtt«ng
PhÇn v¸y cña pÝtt«ng ®­îc lµm v©n ®Ó t¨ng ®Æc
tÝnh b«i tr¬n.
V©n trªn phÇn ®u«i cña pÝtt«ng kh«ng ph¶i lµ
gia c«ng tinh kÐm chÊt l­îng. Mét sè ®éng c¬
phÇn v©n nµy ®­îc phñ nhùa tæng hîp ®Ó gi¶m
ma s¸t.
(1/1)

-17-
 XÐc m¨ng
1. M« t¶
XÐc m¨ng dïng ®Ó ng¨n kh«ng cho khÝ lät qua
khe hë gi÷a pÝtt«ng vµ xy-lanh.
Cã ba xÐc m¨ng cã t¸c dông gi÷ kÝn khÝ cho
buång ®èt; hai xÐc m¨ng h¬i ë phÝa trªn dïng
®Ó t¶n nhiÖt tõ pÝtt«ng sang xylanh. Chóng
còng cã t¸c dông g¹t l­îng dÇu thõa b¸m trªn
thµnh xy-lanh ®Ó t¹o ra mµng dÇu tèi thiÓu cÇn
thiÕt, ng¨n c¶n dÇu thõa lät vµo buång ®èt.
(1/4)

2. DÊu hiÖu xÐc m¨ng

Trªn xÐc m¨ng cã ghi tªn cña nh· chÕ t¹o vµ cì cña
xÐc-m¨ng
CHó ý:
Khi l¾p cÇn chó ý:
· MÆt cã dÊu ph¶i quay lªn phÝa trªn. Kh«ng nhÇm lÉn
thø tù cña c¸c xÐc m¨ng h¬i. Khi kh«ng thÊy dÊu hiÖu
trªn xÐc m¨ng h¬i sè 1, cã thÓ dÊu hiÖu ®­îc ghi ë
c¹nh xÐc m¨ng.
· Trong tr­êng hîp c¶ hai n¬i ®Òu kh«ng cã dÊu hiÖu,
cÇn tham kh¶o s¸ch H­íng dÉn söa ch÷a ®Ó biÕt chç
kh¸c nhau.
· §Ó gi¶m lät khÝ, cÇn l¾p xÐc m¨ng sao cho c¸c miÖng
cña nã ë vÞ trÝ t¸ch xa nhau nh­ trong h×nh minh ho¹.
· KiÓm tra miÖng xÐc m¨ng khi dïng xÐc m¨ng míi
(2/4)

-18-
 3. Khe hë miÖng xÐc m¨ng
Khe hë miÖng xÐc m¨ng ph¶i vµo kho¶ng
0,2-0,5 mm,ë nhiÖt ®é trong phßng.
NÕu khe hë miÖng xÐc m¨ng qu¸ lín, khÝ Ðp
sÏ bÞ lät qua miÖng.
NÕu khe hë miÖng qu¸ nhá, hai ®Çu mót cña
xÐc m¨ng sÏ ch¹m nhau khi bÞ gi·n në v×
nhiÖt vµ lµm cho xÐc m¨ng tr­¬ng ra. §iÒu
nµy cã thÓ dÉn ®Õn cµo x­íc thµnh xy-lanh
hoÆc vì xÐc-m¨ng.
CHó ý
· Khi ®o khe hë miÖng xÐc-m¨ng, cÇn ph¶i
Ên xÐc m¨ng vµo xy-lanh, t¹i vÞ trÝ Ýt bÞ
mßn nhÊt.
· VÞ trÝ ®o khe hë miÖng xÐc-m¨ng còng
kh¸c nhau ®èi víi c¸c kiÓu ®éng c¬ kh¸c
nhau.
(3/4)

4. HiÖu øng b¬m vµ sù giao ®éng cña xÐc-m¨ng

(1) HiÖu øng b¬m cña xÐc-m¨ng
Trong khi ®éng c¬ ho¹t ®éng, xÐc-m¨ng dÞch chuyÓn lªn
xuèng trong r·nh xÐc-m¨ng. Sù dÞch chuyÓn nµy cã t¸c
dông b¬m dÇu, t¨ng c­êng b«i tr¬n. NÕu khe hë gi÷a
xÐc-m¨ng vµ r·nh xÐc-m¨ng qu¸ lín, hiÖu øng b¬m dÇu
còng lín, dÉn ®Õn t¨ng tiªu hao dÇu.
(2) Sù giao ®éng cña xÐc-m¨ng
Khi xÐc-m¨ng giao ®éng lªn xuèng hoÆc l¾c ngang trong
r·nh xÐc-m¨ng, hiÖu qu¶ lµm viÖc cña nã bÞ gi¶m xuèng.
NÕu hiÖn t­îng nµy kÐo dµi liªn tôc, th× xÐc-m¨ng hoÆc
r·nh xÐc-m¨ng sÏ chãng mßn, thËm chÝ dÉn ®Õn kÑt.
(4/4)

-19-
 C¬ cÊu phèi khÝ
C¬ cÊu ®Ó ®ãng, më c¸c xup¸p n¹p vµ x¶ vµo
®óng thêi ®iÓm ®· ®Þnh ®Ó hót hçn hîp kh«ng
khÝ-nhiªn liÖu vµo xy-lanh vµ x¶ khÝ næ ra ngoµi.
1. HÖ thèng ®ãng vµ më xup¸p
ChuyÓn ®éng quay cña trôc khuûu ®­îc
truyÒn cho trôc cam th«ng qua xÝch cam (®ai
®ai cam), lµm quay cam.
Sè r¨ng cña ®Üa xÝch cña trôc cam b»ng hai
lÇn sè r¨ng cña ®Üa trªn trôc khuûu, v× thÕ,
trôc khuûu quay hai vßng th× trôc cam quay
mét vßng.
Khi trôc cam quay, c¸c cam sÏ ®ãng hoÆc
më c¸c xup¸p.
(1/1)

Xup¸p vµ c¸c bé phËn liªn quan

2. Xup¸p
Trong kú n¹p, xup¸p n¹p më ®Ó hót hçn hîp
kh«ng khÝ-nhiªn liÖu vµo.
Trong kú x¶, xup¸p x¶ më ®Ó x¶ khÝ x¶ ra.
C¶ hai lo¹i xup¸p ®Òu ®ãng trong kú nÐn vµ
kú næ ®Ó gi÷ kÝn buång ®èt.
V× xup¸p ph¶i chÞu nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt cao
nªn chóng ®­îc chÕ t¹o b»ng kim lo¹i ®Æc
biÖt.
Nãi chung, ®Ó t¨ng l­îng khÝ n¹p, xup¸p
n¹p cã ®­êng kÝnh lín h¬n xup¸p x¶. §Ó gi÷
cho van kÝn khÝ, gãc mÆt xup¸p th­êng lµ
44,5o hoÆc 45,5o .
C¸c xup¸p ®­îc ®ãng l¹i b»ng lß-xo, vµ nhê
ho¹t ®éng cña cam mµ chóng ®­îc ®Èy
xuèng theo b¹c dÉn h­íng ë trong n¾p quy
l¸t.
(1/4)

-20-
 3. Lß xo xup¸p
Lß xo xup¸p lµ lo¹i lß xo trô, cã søc c¨ng t¸c
dông theo h­íng ®ãng xup¸p.
PhÇn lín ®éng c¬ ®Òu cã mét lß-xo cho mçi
xup¸p, Tuy nhiªn, mét sè ®éng c¬ l¹i sö
dông hai lß-xo cho mçi xup¸p.
§Ó ng¨n ngõa hiÖn t­îng giao ®éng cña
xup¸p khi ®éng c¬ ch¹y víi tèc ®é cao,
ng­êi ta sö dông lß xo cã b­íc kh«ng ®ång
®Òu hoÆc hai lß xo cho mçi xup¸p.
GîI ý
· Lß xo xup¸p cã tÇn sè giao ®éng tù
nhiªn. Khi sè lÇn ®ãng më xup¸p vµ tÇn
sè tù nhiªn phï hîp víi nhau, sù giao
®éng cã tÝnh chÊt sãng cã thÓ xuÊt hiÖn,
kh«ng thÝch hîp víi ho¹t ®éng cña cam.
HiÖn t­îng nµy ®­îc gäi lµ céng h­ëng,
nã cã thÓ t¹o ra tiÕng ån bÊt th­êng cho
®éng c¬, còng nh­ lµm háng lß xo xup¸p
hoÆc va ch¹m gi÷a lß xo vµ pitt«ng.
· Sö dông c¸c kiÓu lß xo cã b­íc kh«ng
®Òu, kh«ng ®èi xøng, phÇn trªn cã b­íc
dµi h¬n.
(2/4)

4. §Õ xup¸p
§Õ xup¸p ®­îc l¾p Ðp vµo n¾p quy l¸t. Khi xup¸p ®ãng,
mÆt xup¸p vµ ®Õ xup¸p ®­îc Ðp khÝt víi nhau, gi÷ kÝn khÝ
cho buång ®èt. §Õ xup¸p còng cã t¸c dông truyÒn nhiÖt
tõ xup¸p sang n¾p quy l¸t, lµm m¸t xup¸p.
V× ®Õ xup¸p ph¶i chÞu nhiÖt ®é cao cña khÝ næ vµ ph¶i
tiÕp xóc lÆp l¹i nhiÒu lÇn víi xup¸p nªn nã ®­îc chÕ t¹o
b»ng kim lo¹i cã ®é chÞu nhiÖt vµ chÞu mµi mßn ®Æc biÖt.
Khi ®Õ xup¸p bÞ mßn, nã cã thÓ ®­îc mµi l¹i hoÆc thay
thÕ.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tia laze ®­îc sö dông ®Ó ®¾p
mét líp hîp kim chÞu mµi mßn trùc tiÕp lªn n¾p quy l¸t ®Ó
lµm ®Õ xup¸p, t¹o ra kiÓu n¾p quy l¸t khèi ®¬n ë mét sè
®éng c¬. Víi kiÓu ®Õ xup¸p nµy th× kh«ng thÓ thay ®Õ
xup¸p.
THAM KH¶O:
Nh×n chung,®Õ xup¸p th­êng cã d¹ng c«n 45o ®Ó phï hîp
víi mÆt xup¸p.
ChiÒu réng tiÕp xóc cña ®Õ xup¸p kho¶ng 1 ®Õn 1,4 mm.
DiÖn tÝch tiÕp xóc cµng réng th× hiÖu qu¶ lµm m¸t cµng cao,
Tuy nhiªn, ®é kÝn khÝ cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng v× sù x©m nhËp
cña muéi than.
Ng­îc l¹i, diÖn tiÕp xóc cµng bÐ th× hiÖu qu¶ lµm m¸t vµ kh¶
n¨ng x©m nhËp cña muéi than cµng Ýt.
(3/4)

-21-
5. B¹c dÉn h­íng xup¸p vµ phít dÇu
B¹c dÉn h­íng xup¸p th­êng ®­îc lµm b»ng gang vµ
®­îc l¾p Ðp vµo n¾p quy l¸t. Nã cã t¸c dông dÉn h­íng
chuyÓn ®éng cho xup¸p, ®¶m b¶o cho ®Õ xup¸p vµ mÆt
xup¸p chång khÝt víi nhau.
BÒ mÆt tiÕp xóc cña b¹c dÉn h­íng vµ th©n xup¸p ®­îc
b«i tr¬n b»ng dÇu ®éng c¬. §Ó dÇu thõa kh«ng lät vµo
buång ®èt, ®Çu trªn cña b¹c h­íng cã l¾p phít dÇu b»ng
cao su.
GîI ý KHI SöA CH÷A:
HiÖn t­îng “kÑt xup¸p” xuÊt hiÖn khi th©n xup¸p kh«ng
chuyÓn ®éng trong b¹c h­íng mét c¸ch tr¬n tru, hoÆc
kh«ng thÓ chuyÓn ®éng ®­îc. Nguyªn nh©n cña hiÖn
t­îng nµy lµ khe hë gi÷a th©n xup¸p vµ b¹c dÉn h­íng
xup¸p qu¸ nhá hoÆc khi chóng ®­îc b«i tr¬n kh«ng tèt.
NÕu phít dÇu trªn th©n xup¸p bÞ háng hoÆc l·o ho¸, dÇu
®éng c¬ sÏ lät vµo buång ®èt vµ ch¸y. §iÒu nµy lµm t¨ng
tiªu hao dÇu.
(4/4)

Thêi ®iÓm phèi khÝ

Sù ®Þnh thêi lµ thêi ®iÓm ®ãng, më cña xup¸p
n¹p vµ xup¸p x¶ ®­îc thÓ hiÖn theo gãc quay
cña trôc khuûu, vµ ®­îc gäi lµ “s¬ ®å ®Þnh thêi
xup¸p”.
C¸c xup¸p lÇn l­ît ®ãng, më kh«ng ph¶i t¹i
TDC (§iÓm ChÕt Trªn) vµ BCD (§iÓm ChÕt
D­íi). Thùc ra, xup¸p n¹p më ngay tr­íc TDC
vµ ®ãng sau BCD, cßn xup¸p x¶ th× më tr­íc
BCD vµ ®ãng ngay sau TDC.
ViÖc ®Þnh thêi van nh­ trªn nh»m lµm t¨ng hiÖu
qu¶ n¹p vµ x¶ khÝ nhê qu¸n tÝnh; v× thÕ xup¸p
®­îc ®Þnh thêi ®ãng, më sím h¬n vµ muén h¬n
so víi vÞ trÝ cña pÝtt«ng.
GÇn ®©y, trong mét sè ®éng c¬, viÖc ®Þnh thêi
cho xup¸p cã thÓ thay ®æi ®­îc, vÝ dô VVT-i
(HÖ thèng ®Þnh thêi xup¸p biÕn thiªn th«ng
minh), vµ nh÷ng c¬ chÕ kh«ng nh÷ng chØ kiÓm
so¸t ®Þnh thêi xup¸p mµ cßn kiÓm so¸t c¶
kho¶ng n©ng xup¸p, nh­ VVTL-i (HÖ thèng
®Þnh thêi biÕn thiªn vµ n©ng xup¸p th«ng
minh). §é æn ®Þnh cña chÕ ®é ch¹y kh«ng t¶i,
c¶i thiÖn c«ng suÊt ph¸t ra, hoÆc hiÖu qu¶ cña
sù lÆp vÒ ®Þnh thêi xup¸p ®· ®­îc tËn dông
b»ng c¸ch t¹o ra ®­îc kh¶ n¨ng thay ®æi ®Þnh
thêi xup¸p.
(1/2)

-22-
Thêi gian lÆp cña xup¸p
Tõ cuèi kú x¶ ®Õn ®Çu kú n¹p cã mét thêi ®iÓm mµ c¶ hai xup¸p x¶ vµ xup¸p n¹p ®Òu më. Qu·ng thêi gian nµy
®­îc gäi lµ thêi gian lÆp. Nh×n chung, thêi gian lÆp dµi th× hiÖu qu¶ lµm viÖc cña ®éng c¬ ë tèc ®ä cao s Ï tèt
h¬n, nh­ng l¹i lµm cho chÕ ®é ch¹y kh«ng t¶i kÐm æn ®Þnh.
CHó ý:
Thêi ®iÓm ®ãng më tèi ­u cña xup¸p ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc cho mçi kiÓu ®éng c¬.
NÕu thêi ®iÓm ®­îc Ên ®Þnh kh«ng ®óng, ®éng c¬ sÏ ch¹y ë chÕ ®é kh«ng t¶i kh«ng æn ®Þnh, hoÆc sÏ gi¶m
c«ng suÊt ph¸t. NÕu ®ai cam bÞ háng hoÆc ®øt, trôc cam sÏ ngõng quay, vµ pÝtt«ng cã thÓ ch¹m vµo xup¸p.
Khi ®ã, pitt«ng, xup¸p, con ®éi xup¸p... cã thÓ bÞ ph¸ háng. V× thÕ, ®èi víi ®éng c¬ cã d©y ®ai cam th× ®ai nµy
ph¶i thay míi sau mçi khi xe ch¹y ®­îc 100,000 hoÆc 150.000 km.
Tuy nhiªn, trong mét sè ®éng c¬ th× ngay c¶ khi d©y ®ai cam bÞ ®øt th× ®Ønh pÝtt«ng còng kh«ng tiÕp xóc víi
xup¸p v× pÝtt«ng cã cÊu t¹o ®Æc biÖt. §èi víi lo¹i ®éng c¬ nµy, chØ thay thÕ ®ai cam khi nã bÞ ®øt vµ kh«ng ®­a
nã vµo h¹ng môc b¶o d­ìng ®Þnh kú.
GîI ý
C¸c xÝch cam “kh«ng cÇn ph¶i b¶o d­ìng”, nghÜa lµ nã kh«ng cÇn ®­îc thay thÕ theo ®Þnh kú.
(2/2)

Khe hë xup¸p
V× r»ng mçi bé phËn cña ®éng c¬ (n¾p quy l¸t, th©n m¸y vµ
xup¸p...) ®Òu bÞ gi·n në v× nhiÖt, cho nªn gi÷a cam vµ con
®éi xup¸p ph¶i cã khe hë ®Ó xup¸p vÉn cã thÓ ho¹t ®éng
b×nh th­êng ngay c¶ khi bÞ ¶nh h­ëng cña gi·n në. Khe hë
nµy ®­îc gäi lµ khe hë xup¸p.
GîI ý KHI SöA CH÷A
· Khe hë xup¸p qu¸ lín cã thÓ g©y ra tiÕng ån bÊt
th­êng cho ®éng c¬ vµ lµm sai lÖch thêi ®iÓm ®¸nh
löa.
· Khe hë xup¸p kh«ng ®ñ cã thÓ dÉn ®Õn pÝtt«ng thóc
vµo xup¸p.
Gîi ý
Cã hai lo¹i khe hë xup¸p, tuú thuéc vµo cÊu t¹o vµ vËt
liÖu cña ®éng c¬. Lo¹i thø nhÊt, khe hë t¨ng lªn khi ®éng
c¬ nãng lªn, cßn lo¹i thø hai th× khe hë gi¶m xuèng khi
®éng c¬ nãng lªn.
(1/1)

-23-
 §iÒu chØnh khe hë xup¸p
1. KiÓu ®iÒu chØnh ®ßi hái ph¶i thay thÕ con
®éi xup¸p
Khe hë xup¸p ®­îc ®iÒu chØnh b»ng c¸ch
thay con ®éi xup¸p
2. KiÓu ®iÒu chØnh ®ßi hái thay miÕng ®Öm
Trong kiÓu ®iÒu chØnh nµy, miÕng ®Öm ®­îc
thay thÕ.
Cã c¸c kiÓu miÕng ®Öm nh­ sau:
(1)MiÕng ®Öm bªn trong (Th¸o trôc cam ra vµ
thay miÕng ®Öm)
(2)MiÕng ®Öm bªn ngoµi (sö dông SST ®Ó thay
miÕng ®Öm)
(3)MiÕng ®Öm ë d­íi con mæ (sö dông SST ®Ó
thay miÕng ®Öm)
L¦U ý
V× kÝch cì cña con ®éi vµ miÕng ®Öm thay
®æi theo kiÓu ®éng c¬ cho nªn ph¶i lùa chän
lo¹i thÝch hîp
(1/2)

3. KiÓu ®iÒu chØnh ®ßi hái dïng vÝt ®iÒu

chØnh
KiÓu ®iÒu chØnh nµy ¸p dông cho c¸c ®éng
c¬ cã cß mæ. §iÒu chØnh khe hë xup¸p b»ng
c¸ch vÆn vÝt ®iÒu chØnh, l¾p trong cß mæ
(2/2)

-24-
 C¬ cÊu b¸nh r¨ng phô (b¸nh r¨ng c¾t kÐo)
Trong b¸nh r¨ng dÉn ®éng cña trôc cam cã
mét b¸nh r¨ng phô dïng ®Ó gi¶m tiÕng ån liªn
quan ®Õn sù thay ®æi m«men.
B¸nh r¨ng phô nµy lu«n lu«n ®­îc lß xo ®Èy
theo h­íng quay, gi¶m khe hë cña b¸nh r¨ng
b»ng c¸ch gi÷ ¨n khíp víi b¸nh r¨ng dÉn
®éng, ®Ó gi¶m tiÕng ån.
Khe hë ¨n khíp
Lµ khe hë gi÷a c¸c bÒ mÆt tiÕp xóc cña c¸c
b¸nh r¨ng, vµ nhê cã khe hë cho phÐp nµy
trong thiÕt kÕ còng nh­ l¾p r¸p mµ ng¨n ngõa
®­îc sù mµi mßn vµ kÑt b¸nh r¨ng.
(1/1)

Trôc c©n b»ng

C¸c trôc c©n b»ng ®­îc sö dông trong c¸c
®éng c¬ cã dung tÝch lµm viÖc lín, víi c¸c
xy-lanh bè trÝ trong mét hµng, nh»m gi¶m bít
rung ®éng.
Trôc c©n b»ng ®­îc trang bÞ ®èi träng vµ quay
víi tèc ®é gÊp hai lÇn tèc ®é trôc khuûu. Sù
rung ®éng cña trôc c©n b»ng ®­îc sö dông ®Ó
khö sù rung cña trôc khuûu, b»ng c¸ch t¹o ra
rung ®éng theo chiÒu ng­îc l¹i.
Tèc ®é quay cña trôc khuûu d­íi ®­êng t©m
“O” (va) vµ trªn ®­êng t©m “O” (vb) lµ nh­
nhau. Tuy nhiªn, nÕu lÊy ®­êng t©m “O” lµm
chuÈn th× kho¶ng c¸ch mµ pÝtt«ng di chuyÓn
(La) vµ (Lb) lµ kh¸c nhau. V× (La) vµ (Lb) cïng
sö dông mét qu·ng thêi gian nh­ nhau cho mét
chu tr×nh, nªn tèc ®é (Va) vµ (Vb) sÏ kh¸c
nhau.
V× tèc ®é di chuyÓn cña pÝtt«ng ë trªn vµ d­íi
®­êng t©m “O” lµ kh¸c nhau, nªn xuÊt hiÖn mét
kho¶ng trong qu¸n tÝnh, v× thÕ lµm cho ®éng c¬
rung ®éng.
§èi víi ®éng c¬ bèn xy-lanh, th¼ng hµng, khi
c¸c xy-lanh 2 vµ 3 ë BDC cßn c¸c xy-lanh 1 vµ
4 ë TDC, th× cã chªnh lÖch vÞ trÝ lµ 180 o , t¹o ra
®é rung gÊp hai lÇn khi trôc khuûu quay.
(1/1)

-25-
Bé c¨ng xÝch cam tù ®éng
Bé c¨ng xÝch cam tù ®éng dïng mét lß xo vµ ¸p suÊt dÇu
®éng c¬ ®Ó duy tr× søc c¨ng thÝch hîp ë mäi thêi ®iÓm. Nã
còng cã t¸c dông gi¶m tiÕng ån ph¸t ra tõ xÝch cam.
B»ng c¸ch dïng c¬ cÊu b¸nh cãc, bé c¨ng xÝch t¸c dông
mét lùc c¨ng tõ lß-xo, vµo thêi ®iÓm ch­a cã ¸p suÊt dÇu
khi khëi ®éng ®éng c¬.
(1/1)

Bé c¨ng ®ai cam tù ®éng

Bé c¨ng ®ai cam tù ®éng sö dông lùc lß-xo vµ ¸p suÊt dÇu
silicone ®Ó duy tr× søc c¨ng thÝch hîp cho ®ai cam ë mäi thêi
®iÓm.
(1/1)

-26-
HÖ thèng b«i tr¬n M« t¶
HÖ thèng b«i tr¬n cung cÊp dÇu ®éng c¬ ®Õn
mäi bé phËn cña ®éng c¬, t¹o ra mµng dÇu ®Ó
gi¶m ma s¸t vµ mµi mßn, cho phÐp c¸c bé
phËn cña ®éng c¬ ho¹t ®éng tr¬n tru tÝnh n¨ng
tèi ­u.
Trong mét ®éng c¬ cã nhiÒu bé phËn chuyÓn
®éng quay vµ tr­ît. Khi ®éng c¬ ch¹y víi tèc ®é
cao nÕu c¸c bé phËn nµy kh«ng ®­îc b«i tr¬n,
th× sÏ xuÊt hiÖn ma s¸t rÊt lín, dÉn ®Õn mµi
mßn vµ kÑt. §Ó gi÷ cho ®éng c¬ ch¹y tr¬n tru,
ma s¸t trong tõng bé phËn ph¶i ®­îc gi¶m ®Õn
møc tèi thiÓu.
(1/2)

-27-
 B¬m dÇu
B¬m dÇu hót dÇu tõ c¸c-te vµ cung cÊp dÇu
®Õn tõng bé phËn cña ®éng c¬.
R«to bÞ ®éng quay cïng víi r«to chñ ®éng,
nh­ng v× r«to bÞ ®éng lµ lÖch t©m nªn kho¶ng
kh«ng gian gi÷a hai r«to bÞ thay ®æi. ChÝnh sù
thay ®æi kh«ng gian nµy ®­îc sö dông ®Ó hót
vµ b¬m dÇu.
Cã mét van an toµn ®­îc l¾p trong b¬m dÇu,
nã sÏ x¶ dÇu khi ¸p suÊt ®¹t ®Õn gi¸ trÞ ®· ®Þnh,
®Ó kiÓm so¸t ¸p suÊt dÇu cùc ®¹i.
GîI ý KHI SöA CH÷A
Khi van an toµn bÞ kÑt, ¸p suÊt dÇu sÏ kh«ng
n©ng cao lªn ®­îc hoÆc t¨ng lªn kh«ng b×nh
th­êng, lµm cho c¸c bé phËn bÞ kÑt hoÆc rß
rØ dÇu.
Khi c¸c bé phËn tr­ît trong b¬m bÞ mßn
hoÆc c¸c ®Öm vµ gio¨ng ch÷ O bÞ h­ háng
th× sÏ lµm gi¶m ¸p suÊt b¬m.
(1/1)

Läc dÇu
Toµn bé l­îng dÇu ®­îc b¬m lªn ®Òu ®i qua bé läc dÇu, ë
®©y, c¸c m¹t kim lo¹i vµ muéi than ®­îc läc ra.
DÇu ®i qua van mét chiÒu, vµo phÇn chung quanh cña c¸c
phÇn tö läc, ë ®©y dÇu ®­îc läc, sau ®ã dÇu vµo phÇn trung
t©m cña phÇn tö läc vµ ch¶y ra ngoµi.
Van mét chiÒu l¾p ë cöa cña bÇu läc ®Ó ng¨n kh«ng cho
c¸c chÊt bÈn tÝch tô ë phÇn ngo¹i vi cña phÇn tö läc quay trë
vÒ ®éng c¬, khi ®éng c¬ dõng l¹i.
NÕu phÇn tö läc bÞ c¸u kÐt, chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a phÇn
bªn ngoµi vµ phÇn bªn trong sÏ t¨ng lªn. Khi møc chªnh
lÖch ®¹t ®Õn møc ®Þnh tr­íc, van an toµn sÏ më, vµ nh­ thÕ
dÇu sÏ kh«ng ®i qua phÇn tö läc mµ ®i tíi c¸c bé phËn b«i
tr¬n.
§iÒu nµy cho phÐp tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng thiÕu b«i tr¬n khi
phÇn tö läc bÞ bÈn. Tuy nhiªn, c¸c phÇn tö läc cÇn ®­îc thay
thÕ theo ®Þnh kú ®Ó tr¸nh b«i tr¬n b»ng dÇu bÈn.
(1/1)

-28-
§Ìn c¶nh b¸o ¸p suÊt dÇu
§Ìn c¶nh b¸o ¸p suÊt dÇu b¸o cho l¸i xe biÕt ¸p suÊt dÇu ë
møc thÊp kh«ng b×nh th­êng.
C«ng t¾c ¸p suÊt dÇu ®­îc l¾p trong c¸c te hoÆc trong th©n
m¸y, dïng ®Ó kiÓm tra ¸p suÊt trong ®­êng dÇu chÝnh.
1. Khi ¸p suÊt dÇu thÊp [19,6 4,9 kPa (0,2 0.05
kG/cm2) hoÆc thÊp h¬n]
Khi ®éng c¬ t¾t m¸y hoÆc khi ¸p suÊt thÊp h¬n mét møc
x¸c ®Þnh, tiÕp ®iÓm bªn trong c«ng t¾c dÇu ®ãng l¹i vµ
®Ìn c¶nh b¸o ¸p suÊt dÇu s¸ng lªn.
2. Khi ¸p suÊt dÇu cao [19,6 4,9 kPa (0,2 0.05 kG/cm2)
hoÆc cao h¬n]
Khi ®éng c¬ næ m¸y vµ ¸p suÊt dÇu v­ît qua mét møc
x¸c ®Þnh, dÇu sÏ Ðp lªn mµng bªn trong c«ng t¾c dÇu,
nhê thÕ, c«ng t¾c ®­îc ng¾t ra vµ ®Ìn c¶nh b¸o ¸p suÊt
dÇu t¾t.
GîI ý
¸p suÊt dÇu b×nh th­êng vµo kho¶ng 0,5 ®Õn 5 kgf/cm2.
NÕu ¸p suÊt dÇu h¹ xuèng d­íi 0,2 kgf/cm2, ®Ìn c¶nh
b¸o ¸p suÊt dÇu sÏ bËt s¸ng.
NÕu ®Ìn s¸ng th× cã nghÜa lµ cã ®iÒu g× ®ã kh«ng b×nh
th­êng trong HÖ thèng b«i tr¬n.
H¬n thÕ n÷a, khi ®Ìn t¾t th× ®iÒu nµy còng kh«ng b¶o
®¶m r»ng ®éng c¬ cã ¸p suÊt dÇu phï hîp khi ch¹y ë tèc
®é cao.V× thÕ, mét sè ®éng c¬ cã sö dông ¸p kÕ ®Ó chØ
¸p suÊt dÇu.
THAM KH¶O:
§Ìn c¶nh b¸o møc dÇu ®éng c¬ thÊp sÏ bËt s¸ng khi
l­îng dÇu qu¸ thÊp.
(1/1)

-29-
Bé lµm m¸t dÇu
Tèt nhÊt lµ nhiÖt ®é dÇu ®éng c¬ kh«ng lªn cao qu¸ 100oC.
NÕu nhiÖt ®é dÇu lªn trªn 125 o C th× c¸c ®Æc tÝnh b«i tr¬n
cña dÇu sÏ bÞ huû ho¹i ngay.
V× vËy, mét sè ®éng c¬ cã trang bÞ bé lµm m¸t dÇu ®Ó duy tr×
®Æc tÝnh b«i tr¬n.
Th«ng th­êng, toµn bé dÇu ®Òu ch¶y qua bé lµm m¸t råi
sau ®ã ®i ®Õn c¸c bé phËn cña ®éng c¬.
ë nhiÖt ®é thÊp, dÇu cã ®é nhít cao h¬n vµ cã khuynh
h­íng t¹o ra ¸p suÊt cao h¬n. Khi chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a
®Çu vµo vµ ®Çu ra cña bé lµm m¸t v­ît qu¸ mét trÞ sè x¸c
®Þnh, van an toµn sÏ më, vµ dÇu tõ m¸y b¬m sÏ bá qua bé
lµm m¸t vµ ®i tíi c¸c bé phËn kh¸c cña ®éng c¬, nhê thÕ mµ
tr¸nh ®­îc sù cè.
(1/1)

Tiªu hao dÇu

Ngay c¶ khi dÇu kh«ng bÞ rß rØ ra ngoµi ®éng c¬
th× vÉn cã mét l­îng dÇu tiªu hao v× dÇu ®i vµo
buång ®èt vµ bÞ ®èt ch¸y.
Nh÷ng con ®­êng mµ qua ®ã dÇu bÞ tiªu hao
bao gåm:
Khe hë gi÷a xy-lanh vµ pÝtt«ng
Khe hë gi÷a th©n van vµ b¹c dÉn h­íng xup¸p
DÇu cã trong khÝ lät
(1/1)

-30-
HÖ thèng lµm m¸t M« t¶
1. HÖ thèng lµm m¸t
Khi ®éng c¬ nãng lªn, hÖ thèng lµm m¸t sÏ truyÒn nhiÖt
ra kh«ng khÝ chung quanh ®Ó lµm m¸t ®éng c¬. Ng­îc
l¹i, khi ®éng c¬ cßn l¹nh, HÖ thèng lµm m¸t sÏ gióp cho
®éng c¬ dÔ nãng lªn.
B»ng c¸ch ®ã, hÖ thèng lµm m¸t gióp cho viÖc duy tr×
nhiÖt ®é ®éng c¬ thÝch hîp. Cã c¸c kiÓu lµm m¸t b»ng
kh«ng khÝ vµ lµm m¸t b»ng n­íc. Tuy nhiªn, trong ®éng
c¬ «t« th× hÖ thèng lµm m¸t b»ng n­íc ®­îc sö dông lµ
chñ yÕu.
(1) HÖ thèng lµm m¸t b»ng n­íc
Trong hÖ thèng lµm m¸t b»ng n­íc, n­íc ®­îc l­u th«ng
trong ¸o n­íc, hÊp thô nhiÖt s¶n ra tõ ®éng c¬ vµ duy tr×
nhiÖt ®é thÝch hîp cho ®éng c¬.
NhiÖt hÊp thô nµy ®­îc gi¶i phãng qua bé kÐt n­íc, vµ
n­íc ®· ®­îc lµm nguéi l¹i trë vÒ tuÇn hoµn trong ®éng
c¬. NhiÖt cña n­íc lµm m¸t còng cã thÓ ®­îc sö dông
cho bé sÊy Êm.
Hai lo¹i hÖ thèng lµm m¸t nµy cßn ®­îc ph©n biÖt ra
theo vÞ trÝ ®Æt van h»ng nhiÖt:
<1> Van h»ng nhiÖt ë phÝa ®Çu vµo cña b¬m n­íc
<2> Van h»ng nhiÖt ë phÝa ®Çu ra cña b¬m n­íc
C¸c hÖ thèng lµm m¸t cßn kh¸c nhau ë chç chóng cã
van ®i t¾t hay kh«ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hÇu hÕt
c¸c hÖ thèng lµm m¸t cña ®éng c¬ ®Òu cã trang bÞ van
h»ng nhiÖt cã van ®i t¾t.
(1/1)

-31-
Dßng n­íc lµm m¸t ®éng c¬
1. KiÓu cã van h»ng nhiÖt l¾p ë ®Çu vµo cña b¬m
§Æc ®iÓm cña lo¹i nµy lµ van h»ng nhiÖt ®­îc l¾p ë ®Çu
vµo cña b¬m n­íc. Van h»ng nhiÖt nµy ®­îc trang bÞ
van ®i t¾t; tuú theo sù thay ®æi nhiÖt ®é cña n­íc lµm m¸t
mµ van nµy ®ãng hoÆc më van h»ng nhiÖt ®Ó ®iÒu chØnh
n­íc lµm m¸t ®i qua m¹ch chÝnh vµ qua m¹ch ®i t¾t
(m¹ch rÏ).
(1) Khi n­íc lµm m¸t cßn l¹nh:
Khi nhiÖt ®é cña n­íc lµm m¸t cßn thÊp, van h»ng nhiÖt
sÏ ®ãng vµ van ®i t¾t më. Khi ®ã n­íc lµm m¸t sÏ tuÇn
hoµn qua m¹ch rÏ mµ kh«ng ®i qua van h»ng nhiÖt. Nhê
vËy nhiÖt ®é cña n­íc sÏ t¨ng lªn vµ ®éng c¬ sÏ ®¹t ®Õn
nhiÖt ®é thÝch hîp nhanh h¬n.
(2) Khi n­íc lµm m¸t ®· nãng lªn:
Khi nhiÖt ®é cña n­íc lµm m¸t lªn cao, van h»ng nhiÖt
më vµ van ®i t¾t ®ãng l¹i. Toµn bé n­íc lµm m¸t sÏ ch¶y
qua kÐt n­íc, ë ®©y nã ®­îc lµm m¸t, sau ®ã nã ®i qua
van h»ng nhiÖt vµ trë vÒ b¬m n­íc.
B»ng c¸ch nµy, nhiÖt ®é thÝch hîp cña ®éng c¬ ®­îc duy
tr×.
§èi víi ®éng c¬ kh«ng cã van ®i t¾t, khi nhiÖt ®é cña
n­íc lµm m¸t lªn cao, nã kh«ng ®­îc tuÇn hoµn qua van
®i t¾t, v× thÕ hiÖu qu¶ lµm m¸t cao h¬n. §iÒu nµy còng
gióp cho sù ho¹t ®éng nh¹y c¶m cña van h»ng nhiÖt ®Ó
sù thay ®æi nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t Ýt ®i, cho phÐp ®éng c¬
ch¹y ë nhiÖt ®é æn ®Þnh.
CHó ý
§éng c¬ ®­îc trang bÞ van h»ng nhiÖt cã van ®i t¾t kh«ng
nªn ho¹t ®éng khi ®· th¸o van h»ng nhiÖt. Trong truêng
hîp nµy, m¹ch ®i t¾t ®­îc më réng. NÕu cho ®éng c¬ ho¹t
®éng khi ®· th¸o bá van ®i t¾t (van h»ng nhiÖt) th× n­íc lµm
m¸t sÏ ch¶y qua m¹ch ®i t¾t nhiÒu h¬n, lµm cho ®éng c¬ dÔ
bÞ qóa nhiÖt.
(1/1)

-32-
 Van h»ng nhiÖt
Cã hai lo¹i van h»ng nhiÖt, lo¹i cã van chuyÓn
dßng vµ lo¹i kh«ng cã van chuyÓn dßng. Xi
lanh trong van h»ng nhiÖt ®­îc dÞch chuyÓn do
sù gi·n në cña s¸p trong xy-lanh. Sù dÞch
chuyÓn nµy lµm cho van chÝnh më ra, ®iÒu tiÕt
l­u l­îng n­íc lµm m¸t ®i qua kÐt n­íc, nhê
thÕ nhiÖt ®é thÝch hîp ®­îc duy tr×.
Van chuyÓn dßng ho¹t ®éng cïng víi van
chÝnh (Khi van chÝnh më, van chuyÓn dßng
®ãng)
Sau khi n­íc lµm m¸t ®­îc x¶ hÕt ra ngoµi,
kh«ng khÝ bªn trong ®éng c¬ kh«ng tho¸t ra
ngoµi dÔ dµng, v× thÕ khi n¹p l¹i n­íc lµm m¸t
th× nã khã vµo v× van h»ng nhiÖt ®· ®ãng l¹i. V×
vËy, kh«ng khÝ ®­îc x¶ ra qua van x¶ khÝ ®Ó
qu¸ tr×nh n¹p l¹i n­íc lµm m¸t ®­îc thùc hiÖn
dÔ h¬n.
Khi ®éng c¬ ®ang ch¹y, van l¾c ®­îc ®ãng kÝn
bëi ¸p lùc n­íc tõ m¸y b¬m.
(1/1)

M¸y b¬m n­íc

M¸y b¬m n­íc ®­îc dÉn ®éng b»ng ®ai ch÷ V (®ai thang cã
r¨ng), ®Ó t¹o dßng tuÇn hoµn n­íc lµm m¸t trong hÖ thèng
lµm m¸t vµ trong bé s­ëi Êm. R«to vµ th©n cña m¸y b¬m
n­íc cã c¸c vßng bÝt (phít lµm kÝn) ®Ó chèng rß rØ. NÕu vßng
bÝt bÞ h­ háng vµ n­íc lµm m¸t bÞ rß ra ngoµi th× l­îng rß rØ
nµy ®­îc tho¸t ra ngoµi qua lç x¶ trªn th©n m¸y b¬m, ®Ó
n­íc lµm m¸t kh«ng th©m nhËp vµo c¸c vßng bi. V× vËy, khi
cã hiÖn t­îng rß rØ hoÆc cã n­íc lµm m¸t tho¸t ra qua lç x¶
th× nguyªn nh©n cã thÓ lµ vßng bÝt hoÆc vßng bi bÞ háng.
GîI ý
· Th«ng th­êng, m¸y b¬m n­íc kh«ng thÓ söa ch÷a
b»ng c¸ch th¸o rêi nã ra, mµ th­êng lµ ph¶i thay c¶
bé. Tuy nhiªn, còng cã mét sè kiÓu m¸y b¬m cã thÓ
th¸o ra ®Ó söa ch÷a.
· Cã nh÷ng kiÓu m¸y b¬m n­íc ®­îc dÉn ®éng b»ng
mÆt cã r¨ng cña ®ai ch÷ V, vµ còng cã m¸y b¬m ®­îc
dÉn ®éng b»ng mÆt sau cña ®ai.
(1/1)

-33-
Qu¹t lµm m¸t ch¹y b»ng ®éng c¬ ®iÖn
1. Kh¸i qu¸t
CÇn ph¶i cã mét l­u l­îng kh«ng khÝ lín ®i qua kÐt n­íc
®Ó lµm m¸t.
Th«ng th­êng, nÕu xe ch¹y th× l­u l­îng kh«ng khÝ ®· ®ñ
®Ó lµm m¸t. Nh­ng khi xe dõng hoÆc ch¹y chËm th× l­u
l­îng kh«ng khÝ kh«ng ®ñ. V× vËy, ®éng c¬ ®­îc trang bÞ
qu¹t lµm m¸t ®Ó t¹o ra l­îng kh«ng khÝ c­ìng bøc qua
kÐt n­íc.
HÖ thèng qu¹t ®iÖn nh¹y c¶m víi nhiÖt ®é cña n­íc lµm
m¸t,vµ nã chØ cung cÊp mét l­u l­îng kh«ng khÝ thÝch
hîp khi nhiÖt ®é lªn cao. ë nhiÖt ®é b×nh th­êng, qu¹t
ngõng quay ®Ó ®éng c¬ Êm lªn vµ gi¶m tiªu hao nhiªn
liÖu, gi¶m tiÕng ån.
Tèc ®é quay cña qu¹t ®iÖn cã thÓ thay ®æi trong ba cÊp
hoÆc v« cÊp, nhê thÕ hiÖu qu¶ lµm m¸t cã thÓ ®­îc ®iÒu
chØnh vµ phï hîp víi nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t
(1/2)

2. Ho¹t ®éng
(1)NhiÖt ®é n­íc lµm m¸t thÊp
C«ng t¾c nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t ®ãng, vµ nhê thÕ r¬le
qu¹t ®­îc nèi m¸t. Lùc tõ tr­êng cña cuén d©y cña r¬le
sÏ gi÷ c¸c tiÕp ®iÓm ë vÞ trÝ ng¾t, vµ dßng ®iÖn kh«ng ®Õn
qu¹t ®­îc.
(2) NhiÖt ®é n­íc lµm m¸t cao
C«ng t¾c nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t më, vµ m¹ch r¬le bÞ
ng¾t. Khi ®ã, c¸c tiÕp ®iÓm tiÕp xóc víi nhau, cung cÊp
dßng ®iÖn cho qu¹t quay víi tèc ®é cao.
GîI ý
GÇn ®©y cã mét sè kiÓu xe trong ®ã c¸c ®iÓm ®ãng/më
cña c«ng t¾c nhiÖt ®é n­íc lµm m¸t vµ cña r¬le qu¹t l¹i
ho¹t ®éng theo chiÒu ng­îc l¹i.
CHó ý:
Khi lµm viÖc ë gÇn qu¹t lµm m¸t hoÆc kÐt n­íc, cÇn kiÓm
tra ®Ó biÕt ch¾c r»ng ®· t¾t kho¸ ®iÖn.
Qu¹t lµm m¸t ®­îc ®iÒu khiÓn b»ng nhiÖt ®é, v× thÕ nÕu bËt
kho¸ ®iÖn ON th× cã nguy c¬ qu¹t sÏ tù ®éng ch¹y khi nhiÖt
®é cña n­íc lµm m¸t t¨ng lªn.
(2/2)

-34-
Khíp chÊt láng ®iÒu khiÓn b»ng nhiÖt ®é
1. §¹i c­¬ng
§èi víi qu¹t lµm m¸t ®­îc dÉn ®éng b»ng ®ai ch÷ V th× tèc
®é cña nã t¨ng lªn tû lÖ víi sù t¨ng tèc ®é cña ®éng c¬.
§èi víi qu¹t cã khíp chÊt láng ®iÒu khiÓn b»ng nhiÖt ®é, th×
tèc ®é qu¹t ®­îc ®iÒu khiÓn bëi c¶m biÕn nhiÖt ®é cña luång
kh«ng khÝ ®i qua kÐt n­íc.
Khíp chÊt láng nµy bao gåm mét bé li hîp thuû lùc chøa
dÇu silic«n. Sù truyÒn chuyÓn ®éng quay cho qu¹t th«ng
qua ®ai ch÷ V ®­îc ®iÒu khiÓn b»ng c¸ch ®iÒu chØnh l­îng
dÇu trong buång lµm viÖc.
Khi nhiÖt ®é thÊp, tèc ®é quay cña qu¹t ®­îc gi¶m xuèng ®Ó
gióp ®éng c¬ nãng lªn vµ gi¶m tiÕng ån. Khi nhiÖt ®é ®éng
c¬ t¨ng lªn, tèc ®é qu¹t t¨ng lªn ®Ó cung cÊp ®ñ l­îng
kh«ng khÝ cho kÐt n­íc, t¨ng hiÖu qu¶ lµm m¸t.
(1/2)

2. Ho¹t ®éng
NhiÖt ®é kh«ng khÝ (nãng) trong khi xe ch¹y chËm
ChuyÓn ®éng quay cña trôc khíp chÊt láng ®­îc truyÒn hÕt
sang qu¹t.
NhiÖt ®é kh«ng khÝ (nãng) trong khi xe ch¹y nhanh
Søc ú cña qu¹t t¨ng lªn vµ sù tr­ît trong khíp chÊt láng lµm
cho qu¹t quay víi tèc ®é thÊp h¬n tèc ®é quay cña trôc
khíp chÊt láng.
NhiÖt ®é kh«ng khÝ (Êm) trong khi xe ch¹y nhanh
TÊm l­ìng kim sÏ ng¾t ®­êng dÇu, lµm gi¶m l­îng dÇu
trong buång lµm viÖc. §iÒu nµy lµm t¨ng hÖ sè tr­ît cña
khíp nèi, dÉn ®Õn gi¶m tèc ®é quay cña qu¹t.
NhiÖt ®é kh«ng khÝ (l¹nh) trong khi xe ch¹y nhanh
§­êng dÇu bÞ ng¾t vµ møc dÇu c«ng t¸c tiÕp tôc gi¶m. Lóc
nµy hÖ sè tr­ît lµ lín nhÊt vµ tèc ®é qu¹t lµ thÊp nhÊt.
(2/2)

-35-
 HÖ thèng qu¹t lµm m¸t thuû lùc ®iÒu khiÓn
b»ng ®iÖn tö
HÖ thèng qu¹t lµm m¸t thuû lùc ®iÒu khiÓn
b»ng ®iÖn tö dïng ®éng c¬ thuû lùc ®Ó ch¹y
qu¹t. M¸y tÝnh sÏ ®iÒu chØnh l­îng dÇu ®i vµo
®éng c¬ thuû lùc, vµ b»ng c¸ch ®ã mµ tèc ®é
qu¹t ®­îc ®iÒu chØnh v« cÊp, lu«n lu«n ®¶m
b¶o l­îng kh«ng khÝ phï hîp nhÊt.
So víi qu¹t ®iÖn th× qu¹t nµy cã ®éng c¬ nhá
h¬n, nhÑ h¬n, vµ cã kh¶ n¨ng cung cÊp l­îng
kh«ng khÝ lín h¬n. Tuy nhiªn, b¬m dÇu vµ hÖ
thèng ®iÒu khiÓn l¹i phøc t¹p h¬n.
(1/1)

KiÓm tra ¸p suÊt nÐn

1. KiÓm tra ¸p suÊt nÐn
Cho ®éng c¬ ch¹y ®Ó lµm Êm lªn råi dõng l¹i.
Th¸o tÊt c¶ c¸c bugi ra, cho quay khëi ®éng ®éng c¬, më
hÕt b­ím ga ®Ó ®o ¸p suÊt nÐn cña tÊt c¶ c¸c xy-lanh
GîI ý
· Th¸o c¸c gi¾c nèi cña tÊt c¶ c¸c vßi phun ®Ó kh«ng thÓ
phun nhiªn liÖu ®­îc
· Th¸o hoÆc bé IC ®¸nh löa hoÆc ng¾t c¸c gi¾c nèi ®Ó
kh«ng thÓ ®¸nh löa ®­îc
· Nªn sö dông ¾c quy ®· ®­îc n¹p ®Çy ®Ó cã thÓ quay
®éng c¬ víi tèc ®é trªn 250 v/ph
CHó ý
ViÖc kiÓm tra nµy cÇn ®­îc thùc hiÖn trong thêi gian cµng
ng¾n cµng tèt
ThÝ dô: §éng c¬ 1NZ-FE (NZE12#)
¸p suÊt nÐn : 1,471 kPa (15,0 kgf/cm2) hoÆc Ýt h¬n
¸p suÊt tèi thiÓu: 1,079 kPa (11,0 kgf/cm2)
Chªnh lÖch gi÷a xy-lanh: 98 kPa (1,0 kgf/cm2)
GîI ý KHI SöA CH÷A:
NÕu ¸p suÊt nÐn thÊp, h·y ®æ mét Ýt dÇu ®éng c¬ vµo lç
bugi, råi ®o l¹i ¸p suÊt nÐn.
· NÕu ¸p suÊt nÐn t¨ng lªn: mét xÐc-m¨ng hoÆc xy-lanh
cã thÓ bÞ mßn hoÆc háng.
· NÕu ¸p suÊt nÐn vÉn thÊp: Xup¸p cã thÓ bÞ kÑt; ®Õ
xup¸p cã thÓ bÞ sai lÖch; hoÆc cã thÓ bÞ rß qua tÊm
gio¨ng.
(1/1)

-36-
Bài tập
Hãy sử dụng các bài tập này để kiểm tra mức hiểu biết của bạn về các tài liệu trong chương này. Sau khi trả lời
mỗi bài tập, bạn có thể dùng nút tham khảo để kiểm tra các trang liên quan đến câu hỏi về dòng điện. Khi các
bạn có câu trả lời đúng, hãy trở về văn bản để duyệt lại tài liệu và tìm câu trả lời đúng. Khi đã trả lời đúng mọi
câu hỏi, bạn có thể chuyển sang chương tiếp theo

-37-
Câu hỏi- 1
Các câu sau đây là nói về các bộ phận của động cơ xăng.
Từ các cụm từ dưới đây, hãy chọn từ tương ứng với từng câu.

1. Đáy của bộ phận này được làm lõm vào để cùng với 2. Bộ phận này tiếp nhận áp lực ép cùng với
pítttông tạo ra buồng đốt. píttông.

3. Bộ phận này biến chuyển động tịnh tiến của pítttông 4. Bộ phận này truyền lực từ píttông xuống trục
thành chuyển động quay. khuỷu.

a) Thanh truyền b) Cơ cấu xupáp c) Bạc d) Nắp quy lát e) xéc-măng f) trục khuỷu g) Thân máy

Trả lời: 1. 2. 3. 4.

Câu hỏi- 2
Các câu sau đây đề cập đến ba yếu tố cơ bản của động cơ xăng. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu.

Các câu trả lời

Số. Câu hỏi Đúng hoặc Sai
đúng
1. Ba yếu tố cơ bản của động cơ xăng là “hỗn hợp không khí-nhiên Đúng Sai
liệu tốt” “nén ép tốt” và “hệ thống sấy sơ bộ tốt”.
2. số nén có thể tính được theo công thức (Thể tích buồng đốt +
Tỷ
Thể tích xy-lanh)/Thể tích buồng đốt. Đúng Sai

3.Khi tỷ lệ không khí-nhiên liệu là 14,7 thì có nghĩa là thể tích Đúng Sai
không khí-nhiên liệu là 14,7 so với 1 thể tích xăng.
4.Để đốt cháy hỗn hợp không khí-nhiên liệu có hiệu quả cần phải Đúng Sai
có tia lửa tốt.

-38-
Câu hỏi- 3
Các câu sau đây đề cập đến các bulông biến dạng dẻo. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu.

Các câu trả lời

Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai
đúng
1. Có thể tạo được sức căng ổn định cho bulông bằng phương Đúng
pháp xiết căng đến vùng biến dạng dẻo. Sai
2.Tất cả các bulông được dùng trong xe đều được xiết chặt theo
phương pháp biến dạng dẻo. Đúng Sai
3.Thông thường, xiết chặt bu lông đến mômen xiết tiêu chuẩn trong Đúng
vùng biến dạng đàn hồi. Sai
4.Phương pháp xiết chặt đến biến dạng dẻo được sử dụng cho một Đúng Sai
số bộ phận như nắp quy lát hoặc nắp bạc.

Câu hỏi- 4
Các câu sau đây đề cập đến píttông. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu.

Các câu trả lời

Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai
đúng
1. Píttông có dạng ôvan, đường kính của trục chính và trục phụ của
nó có khác nhau nhằm tính đến sự giãn nở vì nhiệt ở nhiệt độ Đúng Sai
cao.
2.Píttông được làm côn, đường kính phần đầu pittông nhỏ hơn
phần thân để tính đến sự giãn nở vì nhiệt. Đúng Sai
3.Tiếng gõ píttông là tiếng phát ra do khe hở giữa thanh truyền và Đúng Sai
trục khuỷu.
4.Khi pittông bị hỏng, phải thay píttông hoặc doa lại thân máy hoặc Đúng Sai
áo xy-lanh và sử dụng pittông lên cốt.

Câu hỏi- 5
Các lời câu sau đây đề cập đến xéc-măng. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu.

Các câu trả lời

Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai
đúng
1. Xéc-măng thường gồm có ba xéc-măng nén. Đúng Sai
2.Dầu thừa trên xy-lanh được gạt đi và một màng dầu tối thiểu Đúng
được tạo ra. Sai
3.Xéc-măng nén giữ kín khí cho buồng đốt và tản nhiệt từ píttông Đúng Sai
sang xy-lanh.
4.Khi hiện tượng giao động xéc-măng mạnh, nó dẫn đến kẹt động Đúng Sai
cơ.

-39-
Câu hỏi- 6
Các câu sau đây đề cập đến cơ cấu xupáp. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu

Các câu trả lời

Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai
đúng
1. Tốc độ quay của cam nạp và cam xả đều bằng tốc độ quay của
trục khuỷu. Đúng Sai

2.Xupáp nạp mở trước TDC và đóng sau BDC, trong khi đó xupáp
xả mở trước BDC và mở sau TDC. Đúng Sai

3.Thời kỳ chồng van là thời kỳ mà các xupáp xả và xupáp nạp mở

đồng thời. Đúng Sai

4.Nếu có sai lệch trong khe hở xupáp thì nói chung là nên thay cam
để đảm bảo khe hở bình thường. Đúng Sai

Câu hỏi- 7
Các lời câu sau đây đề cập đến hệ thống bôi trơn. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu

Các câu trả lời

Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai
đúng
1. Nếu van an toàn của bơm dầu bị kẹt ở vị trí mở, nó sẽ gây kẹt Đúng Sai
trong các phần bôi trơn.
2.Van an toàn của bộ lọc dầu mở để cho dầu vẫn tuần hoàn ngay
cả khi phần tử lọc bị cáu két. Đúng Sai
Vì thế không cần thay thế lọc dầu.
3.Đèn cảnh báo áp suất dầu được bật sáng khi áp suất dầu lên cao Đúng Sai
hoặc xuống thấp không bình thường.
4.Nếu dầu động cơ không bị rò rỉ, lượng dầu không bao giờ thay Đúng Sai
đổi.

-40-
Câu hỏi- 8

Minh hoạ sau đây cho thấy đường dẫn dầu. Từ các cụm từ dưới đây, hãy chọn từ tương ứng với con số trong
minh hoạ.

a) Nắp quy lát b) Lọc dầu c) Píttông d) Lưới lọc dầu

Trả lời: 1. 2. 3. 4.

Câu hỏi- 9
Các câu sau đây đề cập đến hệ thống làm mát. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu.

Các câu trả lời

Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai
đúng
1. Bộ tản nhiệt (Két nước) có quạt chạy bằng động cơ điện được
làm mát bởi quạt ở mọi thời điểm. Đúng Sai

2.Nếu có dấu hiệu nước làm mát lọt ra ngoài qua lỗ xả thì nguyên
nhân có thể là vòng bít hoặc vòng bi bị hỏng. Đúng Sai

3.Khi sửa chữa bơm nước thường là phải thay thế cả bộ, trừ một số
kiểu máy. Đúng Sai

4.Sự giãn nở vì nhiệt của lò-xo trong van hằng nhiệt có tác dụng
đóng và mở van hằng nhiệt. Đúng Sai

-41-