ΚΩ∆ΙΚΟΣ 11 4131

Έτος 23ο • Αριθµ. Φύλλου 93 • ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 • Τιµή φύλλου 0,10 ¤ • ∆/νση: Ρ. Φερραίου 96, τηλ. - fax: 2610/222.488, Τ.Κ. 262 21 - ΠΑΤΡΑ • e-mail: nafpatras1892@gmail.com

Κυριακή 12 Ιανουαρίου 2020, Ο Σύνδεσμος Από τις δράσεις µας

στο πλευρό
η Βασιλόπιτα του Συνδέσµου της Ο.ΣΥ.Ν.
Εκδροµή σε Ναύπακτο -
Στην ουσία πρόκειται Ο Ναυπακτιακός Σύν- Ανω ∆άφνη- Τριζόνια
δεσµος εδώ και χρόνια
για Πανναναυπακτιακό έχει εγγραφεί στη δύναµη
Αντάµωµα της Αχαΐας της Ο.ΣΥ.Ν και παρακο-
είτε αναφερόµαστε σε λουθεί τις δράσεις της
µέλη του Συνδέσµου, Οµοσπονδίας για την προ-
είτε όχι. Η εκδήλωση κο- αγωγή του πατριδοτοπι-
πής της Βασιλόπιτας του κού κινήµατος. Στο χρόνο
Συνδέσµου βγάζει και που διανύσαµε η Ο.ΣΥ.Ν,
την εικόνα του ιστορικού µε πρόεδρο την κα ∆ήµη-
Συνδέσµου προς τα έξω τρα ∆ηµαδάµα επέδειξε
και προκαλεί ιδιαίτερη ιδιαίτερες δράσεις µε τη
αίσθηση στην Πάτρα, στη διοργάνωση του Παννα-
Ναύπακτο και σε ευρύ- ναυπακτιακού Αναπτυξια-
τερους χώρους. κού Συνεδρίου τον Μάρ- Ανήµερα του εορτασµού της 449ης επετείου της Ναυµαχίας
Η ανελλιπής παρου- τιο και µε σειρά επαφών - της Ναυπάκτου Σύνδεσµος έδωσε το ‘’παρών’’ µε 55 µέλη και
σία του διακεκριµένου εθιµοτυπικών επισκέψεων φίλους του που παρακολούθησαν τις λαµπρές εκδηλώσεις,
Μητροπολίτη Ναυπάκτου µε τους θεσµικούς φορείς αρχικά µε την παρακολούθηση της Αρχιερατικής πανηγυρικής
Μητροπολίτη, Περιφε- Λειτουργίας στον Ιερό Ναό του πολιούχου Αγίου ∆ηµητρίου
και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου, προσδίδει ιδιαίτερη λαµπρότητα. Ακόµη και το γεγονός της άρι- ρειάρχη, Αντιπεριφερει-
στης σχέσης του µε τον εγχώριο Μητροπολίτη µας κ. Χρυσόστοµο, αντανακλά σε όλες τις εκ- και στη συνέχεια την περιφορά της εικόνας της Παναγίας Ναυ-
άρχη Αιτ/νίας, ∆ήµαρχο πακτιώτισσας και την δοξολογία στο πανέµορφο Ενετικό λι-
φάνσεις του Συνδέσµου. Επί πλέον οι προσεγµένες βραβεύσεις φυσικών προσώπων και φο- Ναυπακτίας. Χαρακτηρι-
ρέων µε τον αντίστοιχο συµβολισµό τους, προκαλούν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον και συµβάλλουν µάνι. Το γεύµα της ηµέρας δόθηκε στη ταβερνούλα στην πάνω
στική των συναντήσεων ∆άφνη, ως µια συµβολική κίνηση δεδοµένου ότι η ∆άφνη εί-
στο γόητρο ενός πατριδοτοπικού Συνδέσµου, όπως είναι ο Ναυπακτιακός Σύνδεσµος Πάτρας, ήταν η συνάντηση µε το
που έχει το προνόµιο να κατέχει, µε διαφορά, τον τίτλο του αρχαιότερου κάθε Ναυπακτιακού ναι η γενέτειρα του προέδρου Νικολάου Ζωγράφου και του
δήµαρχο Βασίλη Γκίζα στελέχους του ∆.Σ. Γιάννη Σιτίστα. Επί πλέον πάγια θέση µας
Συλλόγου ανά τον κόσµο, µε αφετηρία εκκίνησης το 1892. στην Αθήνα παρουσία
Φέτος έχουν επιλεγεί να βραβευτούν : πάνω από 100 µελών της είναι η επικοινωνία µε όσο το δυνατόν περισσότερα χωριά της
n Κωνσταντίνος ∆ρόσος, για την ηρωική πράξη του στην Κύπρο το 1974 Οµοσπονδία. γενέτειρας Ναυπακτίας.
n Ευαγγελία Πλατανιώτη, συγχρονισµένης κολύµβησης σε παγκόσµιο επίπεδο Πέµπτη 5 ∆εκεµβρίου Το απόγευµα της ίδιας ηµέρας επισκεφθήκαµε τη Γλύφα
n Γέφυρα Α.Ε. «Χαρίλαος Τρικούπης» και 2019 η Ο.ΣΥ.Ν διοργά- ∆ωρίδας απ’ όπου διαπεραιωθήκαµε στο στολίδι του Κοριν-
n Γεώργιος Ψαροκωστόπουλος, αθλητής τοξοβολίας. νωσε συνάντηση εργα- θιακού, το νησάκι Τριζόνια. Άριστες ήταν οι εντυπώσεις και
Για τις βραβεύσεις παιδιών που εισήχθησαν στην τριτοβάθµια εκπαίδευση απαιτείται η έγ- σίας µε το ∆ήµαρχο Ναυ- στους προσκεκληµένους φίλους που θαύµασαν τη Ναύπακτο
καιρη ενηµέρωση του Συνδέσµου. πακτίας και τη συµµετοχή και τα άλλα µέρη
Με ελεύθερη είσοδο να βρεθούµε όλοι να ανταλλάξουµε και ευχές για το νέο χρόνο στις 6.00΄ των πολιτιστικών Συλλό- Οι λοιπές εκδηλώσεις του Συνδέσµου (φωτορεπορτάζ στη σελ. 9).
το απόγευµα στο Ξενοδοχείο «ΑΣΤΗΡ» της Πάτρας. γων της περιοχής. Η συ-
νάντηση έγινε στην αί-
θουσα Ναυπακτία (λιµάνι) Οµορφαίνει ακόµη η Ναύπακτος
στη Ναύπακτο και Ο Σύν-
Επίτιµο Μέλος του Συνδέσµου Κληρικών δεσµος εκπροσωπήθηκε
από τον Πρόεδρο Νικό-
Αρχίζει το έργο της ανάπλασης
Ελλάδας (ΙΣΚΕ) ο Ναυπάκτου Ιερόθεος λαο Ζωγράφο, την Γραµ-
µατέα Ευστρατία ( Έφη)
του Ιστορικού Κέντρου
Μία ακόµη διάκριση για τον διαπρεπή Μη- Μπούµπουλα και το Μέ- Εντός των ηµερών αρχίζει το έργο της ανάπλασης του Ιστορικού
τροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. λος του ∆.Σ. Γιάννη Σιτί- Κέντρου της Ναυπάκτου. Πρόκειται για έργο της τάξεως των 2
Ιερόθεο. Ανακηρύχθηκε Επίτιµο Μέλος του στα, επίσης παρευρέθηκε εκατ. Ευρώ που είχε δροµολογηθεί από την προηγούµενη δη-
ο τ. Πρόεδρος και ∆ντής µοτική αρχή του Τάκη Λουκόπουλου και χρηµατοδοτείται από το
Ιερού Συνδέσµου Κληρικών Ελλάδας. Συγ- της Ν.Φ. Ηλίας ∆ηµη- ΕΣΠΑ και ενίσχυση από πλευράς δήµου µε 300.000 ευρώ.
κεκριµένα την Τρίτη 26 Νοεµβρίου 2019, τα τρόπουλος. Το έργο που θα αναβαθµίσει την όµορφη καστρούπολη, ανα-
µέλη του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του εν λόγω Επικράτησε πολύ καλό πόφευκτα θα επιφέρει αρκετές αναστατώσεις στην κυκλοφορία
Συνδέσµου τον επισκέφθηκαν στο γραφείο πνεύµα , αντηλλάγησαν και στην τοπική αγορά. Ήδη, ο ∆ήµαρχος Βασίλης Γκίζας µε
του και του επέδωσαν την σχετική απόφαση απόψεις. Την συνάντηση τους επιτελείς του, συνεργάστηκε µε την Οµοσπονδία Εµπορο-
µαζί µε τιµητική πλακέτα. Ο Σύνδεσµος Κλη- διεύθυνε ο Αντιπρόεδρος βιοτεχνών και άλλους συναρµόδιους φορείς για συντονισµό των
ρικών Ελλάδος έλαβε την απόφαση αυτή για της Ο.ΣΥ.Ν, Θανάσης Κα- ενεργειών µε όσο το δυνατόν λιγότερες επιπτώσεις, το διάστηµα
την προσφορά του Σεβασµιοτάτου στον Εφη- λαβρουζιώτης µε ιδιαίτερη που θα διαρκέσουν οι εργασίες που θα διαρκέσουν µέχρι δύο
µεριακό Κλήρο. επιτυχία. χρόνια. Στο πλαίσιο των εργασιών θα διακοπεί για κάποιο διά-
στηµα η διέλευση οχηµάτων στην οδό Μπότσαρη και η οδός Τζα-
βέλλα θα µετατραπεί σε διπλής κυκλοφορίας, µέχρι την πλατεία
Φαρµάκη.
Επίσης όπως δήλωσε ο δήµαρχος καταβάλλει προσπάθεια
ΧΡΗΜΑΤΟ∆ΟΤΟΥΝΤΑΙ από το «LEADER» 15 ΕΡΓΑ ΣΤΗ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ προς την πλευρά της αρχαιολογίας ώστε να συµπεριληφθεί στο
έργο και αποκατάσταση φθορών (σπιλώσεις) του Λιµανιού.
Με τις παρεµβάσεις θα πεζοδροµηθεί το τµήµα του δρόµου που
Συνολικά 24 δηµόσια έργα στην πε- • Βελτίωση και καθαρισµός µονοπα- τίρριο – 436.000 ευρώ. εφάπτεται στο κτίριο «Ναυπακτία» καθώς και το τµήµα από την
ριοχή της Αιτωλοακαρνανίας εντάχθη- τιών επιλεγµένων πεζοπορικών διαδρο- • Ανάπλαση τµήµατος του οικισµού πλαζ µέχρι και το λιµάνι, της οδού στην πλατεία Τάκη Κούµπιου,
καν µε απόφαση του Περιφερειάρχη ∆υ- µών και σήµανση στην περιοχή του ∆ή- για την τουριστική προβολή της Τοπικής µε την οδό Σοΐδα να είναι άνοδος προς την κεντρική οδό Με-
τικής Ελλάδας Νεκτάριου Φαρµάκη στο µου Ναυπακτίας, 342.960 ευρώ. Κοινότητας Ανθοφύτου, 100.000 ευρώ. σολογγίου. Στο βόρειο τµήµα της πλατείας και σε εσοχή που δη-
Πρόγραµµα Αγροτικής Ανάπτυξης (2014- • Καθαρισµός και σήµανση µονοπα- • ∆ηµιουργία Κέντρου Τουριστικής µιουργείται για τέσσερα οχήµατα, θα τοποθετηθεί πλέον η πιάτσα
2020), στο πλαίσιο του» και χρηµατοδο- τιών όρους Βαράσοβας, 167.710 ευρώ Πληροφόρησης, 50.000 ευρώ. των ταξί.
τούνται από εθνικούς πόρους, καθώς • Εκσυγχρονισµός πεζοπορικών δια- • Κατασκευή αθλητικής εγκατάστα-
επίσης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Τα- δροµών ∆ηµοτικής Ενότητας Αποδοτίας, σης στίβου στο Αντίρριο, 249.581 ευρώ. ΟΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΥ
µείο Αγροτικής Ανάπτυξης. 450.000 ευρώ. • Κατασκευή Κλειστού προπονητηρίου
Πρόκειται για έργα προϋπολογισµού • Συντήρηση και προβολή αναρριχη- στο Αντίρριο, 400.000 ευρώ. l ΚΥΡΙΑΚΗ 12 ΙΑΝ. 2020, ΩΡΑ 6.00’ µ.µ. ΚΟΠΗ ΤΗΣ
6,5 εκατοµµυρίων ευρώ που υλοποιούν- τικού πεδίου Βαράσοβας, 349.010 ευρώ. • Επέκταση ∆ικτύου Αποχέτευσης Μα- ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ ΣΤΟ ΞΕΝΟ∆ΟΧΕΙΟ ΑΣΤΗΡ ΠΑΤΡΑΣ. ΕΙ-
ται µέσω της Οµάδας Τοπικής ∆ράσης • Ανάπλαση της κεντρικής πλατείας µουλάδας –∆ΕΥΑ Ναυπάκτου, 24.791 ΣΟ∆ΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
(ΟΤ∆) «Αιτωλική Αναπτυξιακή» κι έχουν της Τοπικής Κοινότητας Πλατάνου για ευρώ. l ΚΥΡΙΑΚΗ 9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ (ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΑΓ. ΧΑ-
στόχο να αναβαθµίσουν την ποιότητα την αναβάθµιση του τουριστικού προ- • Επέκταση ∆ικτύου Αποχέτευσης ΡΑΛΑΜΠΟΥΣ) ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ ΜΕΤΑ ΑΡΤΟ-
της ζωής των πολιτών µε υποδοµές ανα- ϊόντος της περιοχής, 163.400 ευρώ. Πούντου – ∆ΕΥΑ Ναυπάκτου 18.379 ΚΛΑΣΙΑΣ
ψυχής. Εξ αυτών τα 15 έργα αφορούν • Ανάπλαση – ανάδειξη του τµήµατος ευρώ. l ∆ΕΥΤΕΡΑ 10 ΦΕΒΡΟΥΑΙΟΥ- ΑΓΙΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ.
τη Ναυπακτία, ως εξής : του παραδοσιακού οικισµού της Ναυ- • Κατασκευή καταθλιπτικού αγωγού ΑΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΧΟΡΟΣΤΑΤΟΥΝΤΟΣ
• Αποκατάσταση µονοπατιών και δια- πάκτου στην περιοχή της Αγίας Παρα- και αντλιοστασίου ύδρευσης στην πε- ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ
µόρφωση πεζοπορικών διαδροµών ∆ήµου σκευής, 600.000 ευρώ. ριοχή Λυγιά Ναυπάκτου – ∆ΕΥΑ Ναυπά- ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ κ. ΙΕΡΟΘΕΟΥ
Ναυπακτίας, 336.720 ευρώ. • Ανάπλαση δηµοτικής οδού στο Αν- κτου 55.500 ευρώ. l ∆ΕΥΤΕΡΑ 10/2, ΩΡΑ 5.30΄µ.µ. ΑΠΌ∆ΟΣΗ ΕΟΡΤΗΣ-
ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΙΚΟΝΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

2020
l ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΡΤΙΟΥ ΩΡΑ 6.00΄µ.µ.
Χρόνια Πολλά µε Υγεία, Ευτυχία το Νέο ΄Ετος ∆’ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ
 2 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η
Κατερίνα (σύζυγος) Φώτη Δανιά
Έφυγε την 1η Νοεµβρίου 2019 η Κατερίνα που κρα-
τούσε από τη Σητεία της Κρήτης και ζούσε στην Πάτρα
µε την οικογένειά της. Η κηδεία της έγινε στις 4 Νοεµ-
βρίου στο Προάστιο. Ο σύζυγός της Φώτιος τακτικό µέ-
λος του Συνδέσµου, περίλυπος, µε το δικό του λογο-
τεχνικό τρόπο απηύθυνε τον αποχαιρετισµό του που
ακολουθεί
Εξόδιος αποχαιρετισµός
Με τη χαρά κινήσαµε για το ΚΑΠΗ να πάµε,
τη λύπη που περίµενε στο δρόµο συναντάµε.
Πώς έγινε; Εσκόνταψες; Σου ήρθε κάποια ζάλη;
Το µέτωπό σου γέµισε αίµα απ’ το κεφάλι.
Το είδα και φοβήθηκα, µ' έπιασε ένας τρόµος
µήπως της µοίρας έφτασε ο ιδικός της νόµος.
Την τελευταία σου µατιά ποτέ δεν θα ξεχάσω,
όσος καιρός και αν διαβεί, όσων χρονών κι αν φτάσω.
Το θέµα συζητήσαµε και είχες συµφωνήσει,
πρώτα να φύγει ο γέροντας και πίσω να σ’ αφήσει.
Όµως εµείς ξεχάσαµε το σχέδιο το πλάνο,
του Χάρου την απόφαση που βρίσκεται πιο πάνω.
Ο Χάρος χρόνια δεν κοιτά και παίρνει όποιον θέλει,
ποιόν θα πικράνει πιο πολύ εκείνον δεν τον µέλει.
Του γούστου του κάνει αυτός, δεν τον ενδιαφέρει,
αν θα πληγώσει συγγενή ή θα πονέσει ταίρι.
Γιατί φεύγεις Κατερινιώ, αφού το ξέρεις σ’ αγαπώ,
µονάχος µου δεν το µπορώ, τη συντροφιά σου αναζητώ.
Έλα καρδιά µου να µε δεις το βράδυ που κοιµάµαι.
τις όµορφες τις µέρες µας πάντα θα τις θυµάµαι.
Συχνά θα ‘µαι στο µνήµα σου για να τα συζητούµε,
µέχρι να έρθει ο καιρός να ξανανταµωθούµε.
Να 'ναι ελαφρό το µάρµαρο, το µνήµα που σκεπάζει
και το καινούργιο σπίτι σου άλλο µην σε κουράζει.
Γιατί κουράστηκες πολύ στη ζήση σου αλήθεια
κι αυτό δεν είναι ψέµατα, δεν είναι παραµύθια.
Αγάπη µου ώρα σου καλή .
4/11/2019
Θεοφάνης Γ.Βέργος
Ένας ακόµη από τους βετεράνους της Ναυπακτιακής Κοι-
νότητας και του Συνδέσµου στην Πάτρα έφυγε. Ο Θεοφάνης Βέρ-
γος ήταν παιδάκι ακόµη όταν το 1939 έφυγε από το χωριό του
Κάτω Χώρα και πέρασε στην Πάτρα για εργασία.
Εργάστηκε σκληρά δηµιούργησε εξαίρετη οικογένεια και
πάντα βρέθηκε στο πλευρό του Ναυπακτιακού Συνδέσµου.
Άφησε τα εγκόσµια, πλήρης ηµερών, σε ηλικία 96 ετών και
η εξόδιος ακολουθία του τελέστηκε στον Ι.Ν. της Αγίας Σοφίας
Πατρών, την Παρασκευή 15 Νοεµβρίου 2019, παρουσία του Σε-
βασµιοτάτου Μητροπολίτη Πατρών κ. Χρυσοστόµου και του
Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Κερνίτσης κ. Χρύσανθου και δέκα
ιερέων.
Άφησε πίσω στη ζωή τα παιδιά του Γεώργιο ιατρό και Χαρί-
δηµο καθηγητή Πανεπιστηµίου Πατρών και εγγόνια.
Εκ µέρους του Συνδέσµου παρέστη ο Πρόεδρος Νικόλαος
Ζωγράφος που κατέθεσε συµβολικό χρηµατικό ποσόν στη
µνήµη του εκ µέρους του Συνδέσµου, καθώς το µέλος του ∆.Σ.
Λιλή Σκούρα, ο Επίτιµος Πρόεδρος Κώστας Κονίδας και ο ∆ντής
της Ν.Φ. Ηλίας ∆ηµητρόπουλος.
Σωτήρης Πετρόπουλος (Αντισμήναρχος ε.α.)
Την Παρασκευή 8 Νοεµβρίου ανήµερα της γιορτής της Αε-
ροπορίας, έκλεισε το κεφάλαιο της επίγειας ζωής του Αντι-
σµηνάρχου ε.α. (Ελεγκτής Αναχαιτίσεως) Σωτήρη Πετρόπου-
λου, που ζούσε στην Μανάγουλη ∆ωρίδας, παντρεµένος µε τη
Βασιλική Μπερετάνου.
Η εκφορά του έγινε από τον Ιερό Ναό Φανερωµένης (Μα-
νάγουλη) και Αντιπροσωπεία εκ τριών ένστολων Αξιωµατικών της
116 π.µ. απέδωσε τιµές εκ µέρους της Π.Α .
Το 40ήµερο µνηµόσυνό του τελέστηκε την Κυριακή 15 ∆ε-
κεµβρίου στη Μανάγουλη.
ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ
Του Συνδέσµου Εν Πάτραις Ναυπακτίων
“Ο ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ”
Έτος Ιδρύσεως (εφηµερίδας) 1997
ΚΩ∆ΙΚΟΣ 4131

Η τιµηθείσα είπε σε συντοµία :
Γραφείο Ρήγα Φερραίου 96 - Πάτρα
Τηλ. και fax (2610) 222 488, Τ.Κ. 26221
email: nafpatras1892@gmail.com
Υπεύθυνος έκδοσης Νικόλαος Ζωγράφος:
(Πρόεδρος)
(τηλ.: 6937575575)
Αρχισυντάκτης Ηλίας ∆ηµητρόπουλος
(τ. Πρόεδρος)
Τηλ.: (2610) 454 391, 6945 563 238


Ελάχιστο όριο εσωτερικού: 10 ¤
Συνδροµές προαιρετικές
-Tα ενυπόγραφα δηµοσιεύµατα φέρουν την ευθύνη του υπογράφοντος
ΣΕΛΙ∆ΟΠΟΙΗΣΗ • ΜΟΝΤΑΖ • ΕΚΤΥΠΩΣΗ
ACHAIA PRESS • Τηλ. 2610 270.733 - ΠΑΤΡΑ
Νικόλαος Ιω. Φούντας
Την Παρασκευή 29 Νοεµβρίου επισφραγίστηκε η έξοδος από
τη ζωή του Νιοκαστρίτη Νικολάου Φούντα του Ιωάννη, ο οποίος
πριν από κάποια χρόνια διέµενε στην Πάτρα και υπήρξε και
µέλος του Συνδέσµου.
Ζούσε κατά βάση στο πάνω Νιόκαστρο, όπου ασχολούταν µε
την κτηνοτροφία
Η κηδεία του τελέστηκε στον Ι.Ν. του Αγίου Θωµά στο Λυ-
γιά, την Παρασκευή 29 Νοεµβρίου. Άφησε σύζυγο και παιδιά.
Σοφία (χήρα) Θωμά Νικοπούλου
Έφυγε ήρεµα και διακριτικά, όπως διακριτική ήταν στη ζωή
της η Σοφία. Η κηδεία της τελέστηκε στις3 ∆εκεµβρίου 2019
στον ιερό Ναό του Αγίου Θωµά, στο Λυγιά. Άφησε στη ζωή παι-
διά και εγγόνια.
Τσαρούχη Ελένη
Εµβληµατική γιαγιά υπήρξε στη ζωή,
αφού έζησε 105 χρόνια
Άφησε πίσω στη ζωή παιδιά, 14 εγ-
γόνια και 19 δισέγγονα.
Ήταν αδερφή του αειµνήστου µέλους
µας Χρήστου Τσαρρούχη και µητέρα
της Προέδρου της Ο.ΣΥ.Ν. κας ∆ήµη-
τρας Τσαρούχη- ∆ηµαδάµα.
Η εξόδιος ακολουθία της και ο ενταφιασµός της έγινε στο χω-
ριό της, Αράχοβα Ναυπακτίας.
Θανάσης Γκίκας
Ένας ακόµη φίλος του Συνδέσµου
και αναγνώστης της Ν.Φ. έκλεισε
το κύκλο της ζωής, ήταν ο γνωστός
µουσικός (βιολιστής) ο Θανάσης Γκί-
κας από το Τρίκορφο Ναυπακτίας,
άνθρωπος καλλιεργηµένος µε δη-
µοκρατικές αρχές και ιδιαίτερες κοι-
νωνικές ευαισθησίες, συγγραφέας
και δύο αυτοβιογραφικών βιβλίων.
Είχε παραβρεθεί σε εκδηλώσεις
του Συνδέσµου και µε το βιολί του είχε χαρίσει µεγάλες χαρές
σε πολλά µέρη. Ιδιαίτερα αγαπητός προκαλούσε την εκτίµηση
και το σεβασµό στο πρόσωπό του.
Στα 92 χρόνια άφησε τα εγκόσµια και η κηδεία του έγινε στο
χωριό του, το Τρίκορφο τη ∆ευτέρα 11 Νοεµβρίου 2019.
Σπυριδούλα Πια
∆ικός µας άνθρωπος η Σπυρι-
δούλα Πια, έφυγε αιφνιδιαστικά
και πρόωρα θα λέγαµε. Καταγό-
ταν από την Ελατόβρυση Ναυ-
πακτίας και ζούσε περισσότερο
στην Αθήνα.
Άνθρωπος της προσφοράς η
Σπυριδούλα, τακτικός αναγνώ-
στης της εφηµερίδας µας και φίλη
του Συνδέσµου, διέγραψε µια σπουδαία πνευµατική πορεία
προσφοράς.
Τελείωσε τη βασική και µέση εκπαίδευση στην Πάτρα. Σπού-
δασε Παιδαγωγικά και Καλές Τέχνες µε υποτροφία του ελλη-
νικού κράτους στην Αγγλία, στο Κολλέγιο Medway. Εργάστηκε
ως δασκάλα για αρκετά χρόνια στο Κέντρο Κοινωνικής Επι-
µόρφωσης στη Θράκη και Μακεδονία. Ακόµα εργάστηκε ως
Νηπιαγωγός στη ∆ηµόσια Εκπαίδευση για πολλά χρόνια στην
Αθήνα και στην επαρχία.
Παρουσίασε πλούσιο συγγραφικό έργο αναφορικά µε τα
ιστορικά- Λαογραφικά των Κραβάρων και µε ανάλογες ειση-
γήσεις σε διάφορα συνέδρια.
Υπήρξε η ιδρύτρια του υπέροχου Λαογραφικού Μουσείου
στο χωριό της, Ελατόβρυση Αποδοτίας.
Η κηδείας της τελέστηκε στις19 Νοεµβρίου 2019 στο Βύρωνα
(Αθήνα)
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ
Το 40ήµερο Μνηµόσυνο της αείµνηστης και αδικοχαµένης Μαί-
ρης Τσονάκα, σύζυγος εν ζωή, του µέλους µας και αρθρο-
γράφου της εφηµερίδας µας, Παναγιώτη (Τάκη) Τσονάκα, ανή-
µερα του Αγίου ∆ηµητρίου στον Ι.Ν του Αγίου Βασιλείου στα Βρα-
χνέικα Πατρών.
Χειροθέτηση σεΠρωτοπρεσβύτερο
του π. Δημητρίου Σαββόπουλου
Χαρά και ευλογία χάρισε στους πιστούς η χειροθεσία µε το
οφίκιο του Πρωτοπρεσβυτέρου του Ιεροπρεπέστατου π, ∆η-
µητρίου Σαββόπουλου, του Αγίου Βασιλείου στα Ζαρουχλέικα
Πατρών. Η χειροθεσία τελέστηκε από τον Σεβασµιότατο Μη-
τροπολίτη Πατρών κ. Χρυσόστοµο, την Κυριακή 8 ∆εκεµβρίου
στον ιερό Ναό του Αγίου Βασιλείου (Ζαρουχλέικα- συνοικία
Παπαθωµά) και αποτελεί αναγνώριση του σπουδαίου ποιµαν-
τικού και κοινωνικού έργου του.
Ιδιαίτερη χαρά σκόρπισε και σ’ εµάς τους Ναυπάκτιους, γιατί
ο π. ∆ηµήτριος επί χρόνια ιερουργεί, κατά περίπτωση στον Ναό
µας, τον Άγιο Χαράλαµπο και µας περιβάλει µε την αγάπη του.
∆ΙΑΚΡΙΣΕΙΣ-ΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ
Βασίλειος Ρήγας
Σε µια λαµπρή εκδήλωση που πραγµατοποιήθηκε το βράδυ
της Παρασκευής 13 ∆εκεµβρίου 2019, στο Συνεδριακό Κέντρο
του Πανεπιστηµίου Πατρών, βραβεύτηκε, µεταξύ άλλων, ο δια-
κεκριµένος καθηγητής ιατρικής Βασίλειος Ρήγας, που διαπρέ-
πει στις ΗΠΑ και κατάγεται από τη ∆άφνη Ναυπακτίας.
Στη φωτογραφία µαζί µε το µέλος
µας Παναγιώτη Γιαννόπουλο (Παλαι-
οχωράκι) στο χώρο της εκδήλωσης.
Αλεξάνδρα Τηλιγάδη
Πρόσωπο της χρονιάς για το 2019,
αναδείχθηκε η αρχιτέκτων Αλεξάν-
δρα Τηλιγάδη, κόρη του τ. Προέδρου
του Συνδέσµου Ευάγγελου, στο δια-
γωνισµό που οργάνωσε η εφηµερίδα
«ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ» Πάτρας.
Η αγαπητή Αλεξάνδρα ηγούταν της κίνησης «Αστικά Κενά»
και στο πλαίσιο αυτό, αξιοποίησε την Πλατεία «Επτανησίων»
στη γειτονία µεταξύ Αγίας Σοφίας και κόµβου Κουρτέση (Κε-
φαλληνίας- Μολάων).
Θερµά συγχαρητήρια στην Αλεξάνδρα και ευχόµαστε καλή
συνέχεια.
Βιολέττα Μπουτοπούλου
Την Παρασκευή το βράδυ της 13ης ∆εκεµβρίου 2019, στην
κατάµεστη από κόσµο αίθουσα της Ένωσης Ελλήνων λογοτε-
χνών, απονεµήθηκαν τιµητικές διακρίσεις στους συµµετέχοντες
στον Πανελλήνιο και Παγκύπριο διαγωνισµό της Ένωσης του
έτους 2019.
Μεταξύ των τιµηθέντων ήταν και η συµπατριώτισσά µας Βιο-
λέττα Μπουτοπούλου-Χασάνου από την Μακύνεια, στην οποία
απονεµήθηκε το “Α’’ βραβείο ολοκληρωµένου έργου χρονι-
κού-µαρτυρίας” για το βιβλίο της “ Εκκλησιαστικά, Εκπαιδευτικά
και άλλα στοιχεία Αµπλιανης Ευρυτανίας”, που όπως είπε ο
Πρόεδρος της Ένωσης Λευτέρης Τζόκας προλογίζοντας την
επίδοση, είναι ένα σπουδαίο βιβλίο 678 σελίδων.
Ευχαριστώ την Κριτική Επιτροπή που επέλεξε το βιβλίο µου
για βράβευση. Η Άµπλιανη το πανέµορφο χωριό της Ευρυτα-
νίας, µε πλούσια πολιτιστική και λαογραφική παράδοση, έχει
πάρα πολύ υλικό, αλλά ήταν τόσο πολύ σκόρπιο σε όλη την
Επικράτεια, που µάτωσα πραγµατικά να ψάχνω.
Την σηµερινή διάκριση την αφιερώνω σε αυτούς που πίστε-
ψαν σε µένα, στην αρχαιολόγο-συγγραφέα Λίτσα Χατζηφώτη,
σε δύο µακρινούς συναδέλφους και στην οικογένειά µου που
ήταν πάντα δίπλα µου και στην ευρύτερη οικογένεια. Συγκι-
νούµαι στη σκέψη ότι συµµετείχε στην ίδρυση της Ένωσης
(1930),ο συντοπίτης µου Εθνικός µας ποιητής Κωστής Παλα-
µάς και θεωρώ τιµή για µένα την βράβευσή µου.
Εύχοµαι η λογοτεχνία στον τόπο µας να δηµιουργεί και να ξε-
χωρίζει και να γίνεται καταγραφή της ιστορίας τοπικά του κάθε
χωριού.
Σας ευχαριστώ πολύ για την τιµή.
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η 3

Αυτοδιοικητό
Έ
να τετράµηνο συµπλήρωσαν οι νέες
αυτοδιοικητικές αρχές και ήδη σε εξέ-
λιξη βρίσκονται έργα και δράσεις, εκ
των οποίων τα περισσότερα είχαν δροµολογη-
θεί από τις προηγούµενες αρχές.
Στο δήµο ναυπακτίας κάτω από την ηγεσία του
δηµάρχου Βασίλη Γκίζα οι κυριότερες δράσεις
εντοπίζονται :
Στο µεγάλο έργο της ανάπλασης του ιστορι-
κού κέντρου της Ναυπάκτου, έργο που θα προ-
σφέρει πολλά στην ταυτότητα της Καστρούπο-
λης.
Οι εργασίες του ΞΕΝΙΑ, αφού ξεπεράστηκαν
κάποιες δυσκολίες που ανέκυψαν στην πορεία,
συνεχίζονται κανονικά µε καλές προοπτικές.
Τα θέµατα των κατολισθήσεων – καταπτώ-
σεων στην Κλεπά και Περίστα φαίνονται να εί-
ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
ναι υπό έλεγχο µε συνεργασία δήµου και Πε-
ριφέρειας δυτικής Ελλάδας
Η προµήθεια νέων απορριµµατοφόρων βρήκε
τη λύση του αφού το αρµόδιο Υπουργείο χρη-
µατοδότησε τους δήµους γι’ αυτό το σκοπό,
οπότε ξεπεράστηκε και το θέµα που είχε δη-
µιουργηθεί και αποτέλεσε έντονης αντιπαρά-
θεσης από την µαταίωση της επέκτασης των
πεζοδροµίων προς το Ξηροπήγαδο µε σκοπό να
εξευρεθούν (τότε) χρήµατα για την προµήθεια
απορριµµατοφόρων. Εξάλλου το Πρόγραµµα
ΦΙΛΩ∆ΗΜΟΣ, στο οποίο είχε ενταχθεί και το
έργο των πεζοδροµίων καταργήθηκε όπως δή-
λωσε ο αρµόδιος υπουργός.
Στην κατάρτιση του Τεχνικού προγράµµατος
2020, µε πρόταση του δηµάρχου συµπεριλή-
φθηκε ποσό 400 χιλ. ευρώ για συνέχιση του
έργου των πεζοδροµίων από κάτω Λυγιά προς
το Ξηροπήγαδο.
Το θέµα του λεγόµενου «Πανωπροίκι» της
∆ΕΥΑΝ, εκεί που θεωρούταν λυµένο µε από-
φαση του υπουργού της προηγούµενης Κυβέρ-
νησης, έχει «κολλήσει» στην Αποκεντρωµένη δι-
οίκηση, δηµιουργώντας ανάλογες ανησυχίες.
Το πρώτο τεστ της νέας δηµοτικής αρχής
µπορούµε να πούµε ότι έγινε µε τον εορτασµό
της Ναυµαχίας της Ναυπάκτου, όπου και πήρε
άριστα. Το ίδιο ισχύει και για τα παζάρια του
Αγίου ∆ηµητρίου
Ο δήµαρχος εγκαινίασε σειρά επαφών τόσο
µε θεσµικούς παράγοντες όσο και µε τους προ-
έδρους τοπικών κοινοτήτων όσο και µε πολιτι-
στικούς Συλλόγους και την Ο.ΣΥ.Ν
Συµπληρώθηκαν οι διοικήσεις των φορέων
που εποπτεύει δήµος, όπως ΚΕ∆Ν, πρόεδρος
στην οποία τοποθετήθηκε η Μαρία Ζιαµπάρα µε
αναπληρωτή τον Κώστα Σταυρόπουλο.
Όπως ξαναγράψαµε το κυκλοφοριακό στην
πόλη επιδεινώνεται συνεχώς. Η διάνοιξη τούνελ
στο κάστρο είναι ίσως το πρώτο θέµα από πλευ-
ράς προτεραιότητας.
Η έλλειψη ενός συστηµατικού Μουσείου, έρ-
χεται σε αντίφαση µε την ιστορία και την οµορ-
φιά της Ναυπάκτου.
Η διεκδίκηση αντισταθµιστικών ωφεληµάτων
για φράγµατα Ευήνου και Μόρνου πρέπει να εν-
τατικοποιηθεί.
Τέλος η προσοµοίωση της δυτικής Πύλης
στο ιστορικό κέντρο της πόλης θα προσθέσει
πόντους στην ταυτότητα της πόλης ως πραγ-
µατικής Καστρούπολης.

Αντιδράσεις για νέα Αιολικά Πάρκα

Άδειες παραγωγής για 30 αιολικά συνολικής ισχύος 153,6 µε-
γαβάτ χορήγησε πρόσφατα η ΡΑΕ. Τα δέκα από αυτά αφο-
ρούν περιοχές του δήµου Ναυπακτίας ήτοι τις θέσεις- βουνο-
κορφές : Αρδίνης, Ξεροβούνι, Μεσοβούνι, Αλωνάκι, Τσεκούρο,
Ψωριάρης, Αρέντα, Ψηλή Ράχη και Καρφοπεταλιάς.
Υπάρχει επίσης σχεδιασµός για την εγκατάσταση και στην
Βαράσοβα αλλά και εγκατάσταση πάρκου στην παραλιακή ζώνη
Προετοιµασίες για τα 200 χρόνια της Παλιγγενεσίας
Επιστολή του Χαράλαµπου ∆. Χαραλαµπόπου-
λου, Επιτίµου Προέδρου της Ε.ΝΑ.Μ και της Ο.ΣΥ.Ν
Αθήνα, 15 – 10 – 2019
Προς : Τον ∆ήµαρχο Ναυπακτίας κ. Βασίλη Γκίζαν
Ενόψει των εορτασµών του 2021 για τα 200 χρόνια από την
• Κληρικοί Αγωνιστές του 21 - Μοναστήρια.
Λευκώµατα , αναµνηστικά µετάλλια κ.λ.π.
Αυτά προχείρως και ως πρώτες σκέψεις.
Πάντα στη διάθεσή σας.
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ∆. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ

Να τον τιμήσει ο δήμος Ναυπακτίας

µεταξύ Κρυονερίου και των εκβολών του Εύηνου. Έντονες εί-
ναι οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών και ιδιαίτερα του Γα-
λατά και της Χάλκειας. Ήδη ο δήµαρχος Ναυπακτίας δέχεται
ασφυκτική πίεση από πολιτιστικούς Συλλόγους και άλλους κοι-
νωνικούς φορείς, προκειµένου να αντιταχθεί στην εγκατάσταση
νέων αιολικών Πάρκων ή τουλάχιστον να περιορίσει τον αριθµό
τους και να προφυλαχτούν χώροι, όπως η Βαράσοβα που απο-
τελεί το «Άγιο ¨Όρος της Αιτωλίας». Όλοι πάντως συµφωνούµε
ότι πρέπει να πάµε σε καθαρές πηγές ενέργειας. Πώς;…
Το µήνυµα της συνέχειας για το 2020
Για να υπάρχουµε πρέπει να ζούµε. Για να δρούµε χρειάζεται
ενέργεια. Για να συνεχίσουµε να προσφέρουµε ανιδιοτελώς
χρειαζόµαστε την ελάχιστη συνδροµή σας.
Κάθε νέος χρόνος που έρχεται σηµαίνει και απολογισµό,
αλλά και προγραµµατισµό νέων στόχων.
Στο πνεύµα αυτό κάνουµε έκκληση στους Ναυπάκτιους
της Πάτρας να εγγραφούν στο Σύνδεσµο. Παρακαλούµε
µέλη και φίλους αναγνώστες της Ν.Φ. να προσφέρουν τον
όβολό τους, κατ’ ελάχιστο 10 Ε, ως ετήσια συνδροµή. Επί-
σης καλούµε τους διαφηµιζόµενους να καταβάλλουν το ελά-
χιστο ποσό των 10 Ε για κάθε διαφήµιση, ανεξάρτητα της
συνδροµής. Η καταβολή των συνδροµών µπορεί να γίνεται στο
γραφείο του Συνδέσµου (Ρήγα Φεραίου 96, 3ος όροφος,
τηλ. 2610 222488 (Τρίτη και Πέµπτη 1030΄-12,00΄)είτε στον ∆ντή
της Ν.Φ. Ηλία ∆ηµητρόπουλο (τηλ. 6945 563238 ή στον επί-
τιµο Πρόεδρο Κων. Κονίδα τηλ. 6972 414117 καθώς µε κα-
τάθεση στην Τράπεζα (Λογαριασµός 5515070283-393 και
IBAN: GR 86 0172 5150 0055 1507 0283 393 ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙ-
ΡΑΙ Σ (Ηλίας ∆ηµητρόπουλος).
Η προσφορά της Επιχείρησης
ΚΟΤΟΠΟΥΛΑ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΟΝΤΟΧΡΗΣΤΟΣ
Λίγες ηµέρες πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων, η εται-
ρεία «ΚΟΤΟΠΟΥΛΑ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΚΟΝΤΟΧΡΗΣΤΟΣ» διέθεσε
για ακόµα µία χρονιά σε ευπαθείς κοινωνικές οµάδες, 3 τό-
νους δωρεάν ποσότητες τροφίµων που αντιστοιχούν σε πε-
ρισσότερες από 12.000 µερίδες φαγητού.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2019, διέθεσαν περισσότερους από
12 τόνους τροφίµων (47.000 µερίδες φαγητού) σε φορείς,
συλλόγους και δοµές, σε διάφορες πόλεις της χώρας µας, δί-
νοντας χαρά και ελπίδα σε εκατοντάδες ανθρώπους και οι-
κογένειες. Ως γνωστόν η επιχείρηση διαθέτει καταστήµατα
και στη Πάτρα και ο Σύνδεσµος προσβλέπει σε ευρύτερη συ-
νεργασία και συνιστά σε όλους τους Ναυπάκτιους να προτι-
µούν τα καταστήµατα «ΚΟΤΟΠΟΥΛΑ ΚΟΝΤΟΧΡΗΣΤΟΥ»
Παλιγγενεσία θεωρώ σκόπιµο να θέσω υπόψη σας τα εξής : Η εργογραφία του Χαράλαµπου ∆. Χαραλαµπόπουλου
Πέραν των εκδηλώσεων που θα γίνουν σε εθνικό επίπεδο,
επιβεβληµένο είναι να γίνουν εκδηλώσεις και στον ∆ήµο Ναυ-
πακτίας.
Η Ναυπακτία, Κράβαρα και Βενέτικο, πρόσφεραν πολλά
στην Επανάσταση του ΄21. Επειδή χρειάζεται αρκετή προ-
ετοιµασία καλόν είναι να οριστεί µία Μεγάλη Οργανωτική Επι-
τροπή (Μ.Ο.Ε.) στην οποία θα συµµετέχουν : Ο ∆ήµος, η Μη-
τρόπολη, η Παπαχαραλάµπειος Βιβλιοθήκη, η Εφορεία Αρ-
χαιοτήτων, τα Σχολεία, η Ε.ΝΑ.Μ., η Ο.ΣΥ.Ν. και λοιπά επαγ-
γελµατικά και επιστηµονικά Σωµατεία, ιστορικοί, συγγραφείς κ.λ.π.
Από την Μ.Ο.Ε. θα εκλεγεί µία 7µελής Εκτελεστική Επιτροπή
( Ε.Ε. ) η οποία θα συντάξει και εκτελέσει το πρόγραµµα που
θα έχει εγκριθεί από την Μ.Ο.Ε.
Τι µπορεί να περιλάβει το πρόγραµµα:
• Ιδιαίτερες εκδηλώσεις την 25η Μαρτίου 2021 και 18 Απρι-
λίου 2021, 28η Οκτωβρίου 2021 µε αναγωγή στο 1821.
• Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους εκδηλώσεις στα Σχολεία Φωτογραφία απο την παρουσίαση ου βιβλίου της ΠΑΝΣΥ, στη Στοά του
Βιβλίου µε την ηγεσία της ΟΣΥΝ
( θεατρικά, ποίηση εκθέσεις , ζωγραφική, χοροί κλπ. ).
• Η Παπαχαραλάµπειος Βιβλιοθήκη θα οργανώσει Έκθεση ∆εν χρειάζεται να αναφερθούµε διεξοδικά στην προσφορά
Ναυπακτιακού Βιβλίου που θα αναφέρεται στο Εικοσιένα. του ∆ορβιτσιώτη Ιστορικού- Μελετητή της Ναυπακτίας Χαρά-
• ∆ιαλέξεις για τη συµβολή της Επαρχίας µας στον Αγώνα. λαµπου (Μπάµπη) ∆. Χαραλαµπόπουλου. Αρκεί και µόνο να το-
Συναυλίες, ∆ηµοτικά Τραγούδια, Εικονογραφικές Εκδόσεις. νίσουµε ότι πρόκειται για τον άνθρωπο που από το 1980 και συ-
• Πίνακες Ναυπακτιτών Αγωνιστών και Πεσόντων. νέχεια σήκωσε το πέπλο της ιστορικής αµάθειας και κατέστησε
• Ονοµασία Οδών. τη Ναυπακτία ως µία από τις πιο ψαγµένες Επαρχίες της Χώρας.
• Προτοµές, στήλες, µαρµάρινες πινακίδες. Το τεράστιο έργο της εργογραφίας του έγινε ξεχωριστό βι-
• Φυλλάδια µε χαρακτηριστικά γεγονότα στη Ναυπακτία. βλίο και πιστεύουµε ότι ο ∆ήµος Ναυπακτίας και προσωπικά ο
Επιµέρους εκδηλώσεις στις ∆ηµοτικές Ενότητες δήµαρχος Βασίλης Γκίζας θα διοργανώσει εκδήλωση τιµής,
• Ροντηραίοι – Σισµαναίοι – Μιχαλοπουλαίοι κλπ. στο Πρό- στον κατάλληλο χρόνο, ανάλογης µε την τεράστια προσφορά
σχιο. του ιστορικού – δικηγόρου.
• Σωτηροπουλαίοι – Πιλαλαίοι – Καναβαίοι – Φαρµακαίοι
κλπ. στην Αποδοτία.
• Ξυδαίοι – Μακρυγιανναίοι - Σακαρέλος – Παχούµιος
κ.λ.π. στην Πυλήνη
• Ανεµογιάννης (Ναύπακτος), Πλοίαρχος Ορλάνδος - Χορ-
µόβας (Αντίρριο) .
• Πάνος Βενέτης, Γιάννης Φαρµάκης – Βενέτικος κ.λ.π. στο
Βενέτικο.

Ταβέρνα- Καφέ στο Ριγάνι

Το Ριγάνι (παλαιά Βρώστιανη) είναι ένα πανέµορφο, ζωντανό χω-

ριό αγκιστρωµένο στην Β∆ πλάτη του βουνού και απέχει 18 χιλ.
από τη Ναύπακτο.
Εκεί στην είσοδο του χωριού άνοιξε και λειτουργεί εδώ κι ένα
χρόνο µια εξαίρετη ταβέρνα- καφέ µε ιδιοκτήτη το Γιάννη Αθα-
νασόπουλος τηλ. 6940 785662. Είναι µια πρόκληση που συνδυάζει
την γευστική απόλαυση µε τη θέα του περιβάλλοντος. Κάτω βα-
θιά ακούγεται το βουητό του Εύηνου και απέναντι δυτικά το
βουνό του Αγιάννη ∆ερβέκιστας. Τι λέτε δεν αξίζει τον κόπο να
δοκιµαστεί ;Η φωτογραφία της ταβέρνας, τυλιγµένη στο χιόνι,
είναι από την φετινή χειµερινή περίοδο.
 4 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η
Σελίδες από την Αεροπορική ιστορία
Από τα 45 χρόνια του ακήρυκτου Αεροπορικού πολέμου στο Αιγαίο
Η ιστορία της εικονικής εµπλοκής ελληνικών και τουρκικών
πολεµικών αεροσκαφών κοντεύει να συµπληρώσει
χρονικά µισό αιώνα, αφού οι γειτονικές προκλήσεις από
αέρος έχουν τη ρίζα τους στις µαύρες µέρες της Κύπρου το 1974.
Τότε ξεκίνησαν οι µαζικές είσοδοι των τουρκικών µαχητικών στο
FIR Αθηνών. Τα προηγούµενα χρόνια, υπήρχαν µόνο µεµονωµένα
περιστατικά, στα οποία µόλις οι Τούρκοι αεροπόροι αντιλαµβανόταν
την παρουσία της ελληνικής αναχαίτισης, αποχωρούσαν άµεσα.
Η εισβολή στην Κύπρο οδήγησε την τουρκική αεροπορία να
κλιµακώσει τις ενέργειές της, επιδιώκοντας µέχρι και την κατάρριψη
ελληνικού µαχητικού, µε σαφή στόχο να στείλει το µήνυµα του
«δεύτερου µετώπου» στο Αιγαίο. Απώτερος σκοπός ήταν να
αποκόψει την ελληνική Πολεµική Αεροπορία από τις επιχειρήσεις
στην Κύπρο, καθώς υπήρχε η ανησυχία ότι µια ενδεχόµενη
συµµετοχή της σε αυτές θα έθετε σε κίνδυνο το τουρκικό
προγεφύρωµα εκεί.
Εκείνες τις τεταµένες ηµέρες βέβαια τα όρια της εικονικής από
την πραγµατική εµπλοκή ήταν τόσο λεπτά που τα πάντα κρεµόταν
από µία κλωστή. Αυτή η κλωστή έσπασε την τρίτη ηµέρα της
εισβολής, στις 22 Ιουλίου του ’74, οπότε και η αεροπορική
δραστηριότητα πάνω από το Αιγαίο ήταν εξαιρετικά αυξηµένη,
µε τα τουρκικά µαχητικά να προσβάλλουν µαζικά τον εναέριο
ελληνικό χώρο.
Στα ελληνικά αεροδρόµια, οι χειριστές βρίσκονταν µέσα στα
κόκπιτ των αεροσκαφών, σε ετοιµότητες των δύο ή πέντε λεπτών.
Μεταξύ αυτών, ο υποσµηναγός Γιάννης ∆ινόπουλος και ο
ανθυποσµηναγός Θωµάς Σκαµπαρδώνης, χειριστές της 337 ΜΑΗ
(Μοίρας Αναχαίτισης Ηµέρας) που έδρευε τότε στην 111 ΠΜ της
Ν. Αγχιάλου.
Σύµφωνα µε όσα αναφέρουν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές πιλότοι
πριν χρόνια, σε συνεντεύξεις τους στα περιοδικά Cockpit και
Πόλεµος & Ιστορία, τα ιστορικά γεγονότα εξελίχθηκαν ως εξής.
Γύρω στις 13.30 οι δύο χειριστές των αεροσκαφών τύπου F-5
έλαβαν διαταγή απογείωσης. Λόγω βλάβης στον ασύρµατό του,
ο ∆ινόπουλος διέταξε τον Σκαµπαρδώνη να ηγηθεί του σχηµατισµού
ως Νο 1, όπως και έγινε. Ο Σκαµπαρδώνης ακολουθώντας τις
οδηγίες του σταθµού ραντάρ του Πηλίου («Joker») κατευθύνθηκε
προς το Β. Αιγαίο, ενώ ο ∆ινόπουλος τον ακολουθούσε καλύπτοντάς
τον από ψηλότερα.
Κατευθυνόµενος προς την περιοχή µεταξύ Αγ. Ευστρατίου και
Λήµνου, σε ύψος 18.000 ποδιών, ο Σκαµπαρδώνης ειδοποιήθηκε
από το Joker ότι τα εχθρικά ίχνη πλησίαζαν και σχεδόν αµέσως
είδε δύο τουρκικά F-102 σε κλειστό σχηµατισµό στα αριστερά
του, σε απόσταση περίπου 200 µέτρων. Αµέσως έστριψε σκληρά
αριστερά προκειµένου να βρεθεί πίσω τους, ενώ και τα τουρκικά
αεροσκάφη έκαναν το ίδιο, προσπαθώντας να βρεθούν στην
«ώρα 6» του ελληνικού F-5.
Ο Σκαµπαρδώνης συνέχισε την κλειστή αριστερή στροφή µε
µέγιστες τιµές επιτάχυνσης προκειµένου να διατηρήσει οπτική
επαφή µε τα εχθρικά αεροσκάφη. Όταν το υψόµετρο του έδειξε
τα 10.000 πόδια, ξεκίνησε επιθετικούς ελιγµούς προσπαθώντας
να εντοπίσει τους διώκτες του, που προς στιγµήν τους είχε χάσει
και τον είχαν χάσει. Ο ∆ινόπουλος, που ακολουθούσε τον
Σκαρµπαδώνη από µεγαλύτερο ύψος, δεν έγινε αντιληπτός από
ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗΣ
«Νετρίνο»
Κανακάρη 184, 6ος όροφος
Τηλ. 2610 277187
Α ΕΡΟΠΟΡΙΚΑ
n Επιµέλεια του ΗΛIΑ ∆ΗΜΗΤΡOΠΟΥΛΟΥ, ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗ ΤΗΣ «Ν.Φ»
τους Τούρκους χειριστές. Όταν αυτό συνέβη, ήταν πολύ αργά
για εκείνους…
Από το «παρασκήνιο» ο ∆ινόπουλος παρακολουθούσε µε κάθε
λεπτοµέρεια όλη την εξέλιξη της αεροµαχίας, πετώντας προς την
περιοχή της εµπλοκής. Ήταν τότε, που είδε µε τρόµο τις καταπακτές
του Νο. 1 του τουρκικού σχηµατισµού να ανοίγουν και ελάχιστα
δευτερόλεπτα µετά ένα βλήµα Falcon να εκτοξεύεται εναντίον
του «µικρού». Η γέµιση του πυραύλου ήταν ικανή να κοµµατιάσει
το ελληνικό F-5, ωστόσο δεν βρήκε ποτέ το στόχο του. Ο λόγος
ήταν ότι ο Σκαµπαρδώνης παρέµενε σε κλειστή, παρατεταµένη
στροφή µε µεγάλες επιταχύνσεις, επιλογή που του έσωσε τη ζωή.
Η αστοχία αυτή θα ήταν η τελευταία ευκαιρία που θα είχαν τα
F-102 απέναντι στα ελληνικά µαχητικά, καθώς ο χρόνος κυλούσε
πλέον σε βάρος τους.
Χωρίς να έχει γίνει αντιληπτός από τους επίδοξους «αιµοχαρείς»
κυνηγούς του, ο ∆ινόπουλος πλησίαζε τον εχθρικό σχηµατισµό,
µειώνοντας συνεχώς την απόσταση που τον χώριζε από αυτούς.
Την ώρα που οι διακόπτες επιλογής τον πίνακα οπλισµού του F-
5 γυρνούσαν στη θέση «ON», ο Έλληνας χειριστής δεν είχε πια
καµία αναστολή για το αν θα έπρεπε να τιµωρήσει τον εχθρό.
Από τις δύο επιλογές που είχε, τα πυροβόλα των 20 χιλιοστών
και τους πυραύλους Sidewinder, επέλεξε τη δεύτερη: τη πιο
θανατηφόρα δηλαδή για το Νο. 2 τουρκικό µαχητικό.
Ο πρώτος πύραυλος αστόχησε, καθώς η κεφαλή του δεν είχε
προθερµανθεί αρκετά. Χωρίς δισταγµό, ο ∆ινόπουλος σηµάδεψε
ξανά το προπορευόµενο F-102 µε το δεύτερο πύραυλό του. Όταν
ακούστηκε καθαρά ο χαρακτηριστικός συνεχής ήχος του
«εγκλωβισµού», η τελευταία ανάσα του Επισµηναγού Σονούρ
κόπηκε στη µέση. Τα βλήµα έσκισε σαν κάτασπρη σαΐτα τον
ουρανό και κοµµάτιασε κυριολεκτικά το F-102, το οποίο εξερράγη
την επόµενη στιγµή.
Ο ∆ινόπουλος αναγκάστηκε να κάνει απότοµο δεξί «break»,
προκειµένου να µην χτυπηθεί από τα φλεγόµενα κοµµάτια του
τουρκικού µαχητικού. Την ίδια ώρα ο Σκαµπαρδώνης είδε ξαφνικά
να σηκώνεται ένας τεράστιος πίδακας νερού από τη θάλασσα. Λίγο
αργότερα και ενώ είχε πια προσγειωθεί, παρατήρησε ότι από τα
ακροπτερύγια του σκάφους του ∆ινόπουλου, που περνούσε πάνω
από το διάδροµο, έλειπαν και οι δύο Sidewinder. Η χαρά του
αυτόµατου συνειρµού ήταν ανείπωτη. Τα συντρίµµια του σκάφους
που είχαν δηµιουργήσει τον πίδακα δεν ήταν του συντρόφου του,
αλλά ένα από τα δύο εχθρικά.
Σε ότι αφορά το δεύτερο Τούρκο χειριστή, είχε την ίδια τραγική
µοίρα µε τον Σονούρ, αλλά µε εντελώς διαφορετικό τρόπο. Έχοντας
δει µπροστά στα µάτια του την ανατίναξη του οµόσταυλου
αεροσκάφους, το ηθικό του τσάκισε. Το σοκ του Αντισµήναρχου
Σαγίφ Βασίν ήταν τέτοιο που τράπηκε άµεσα σε φυγή,
ακολουθώντας ωστόσο µια αλόγιστη πορεία. Ο τρόπος
περιπλάνησης του στο Αιγαίο µόνο σε ισχυρό κλονισµό θα
µπορούσε να αποδοθεί. Αντί να κατευθυνθεί ανατολικά προς την
Ιωνία, διατήρησε αντίθετη πορεία και σε κάποια στιγµή φάνηκε να
φθάνει στο ύψος της… Τανάγρας.
Η άσκοπη περιπλάνηση στο Αιγαίο, σε συνδυασµό µε την
υπερβολική χρήση του µετακαυστήρα, τον οδήγησαν µοιραία
στην εξάντληση των καυσίµων του, πριν προλάβει να επιστρέψει
στη βάση του. Κάπου στα παράλια της Σµύρνης πραγµατοποίησε
αναγκαστική προσγείωση σε έναν… αυτοκινητόδροµο, µε
αποτέλεσµα το F-102 να καταστραφεί και αυτός να υποστεί
σοβαρά τραύµατα. Λίγο αργότερα, µεταφερόµενος στο Στρατιωτικό
Νοσοκοµείο της Σµύρνης, ξεψύχησε.
Ο Γιάννης ∆ινόπουλος αποστρατεύθηκε από την Πολεµική
Αεροπορία µε το βαθµό του σµηνάρχου, ενώ ο Θωµάς
Σκαµπαρδώνης µε το βαθµό του ταξιάρχου. Αρκετά χρόνια µετά
την αεροµαχία, όταν ο Σκαµπαρδώνης υπηρετούσε στο «Air-
South Command» του ΝΑΤΟ στη Νάπολη, ένας Τούρκος
αξιωµατικός της αεροπορίας που συζητούσε µαζί του, ισχυρίστηκε
ότι δύο τουρκικά F-102 είχαν καταρρίψει δύο ελληνικά F-5. Όταν
ο Σκαµπαρδώνης τον ρώτησε «µοιάζω µε φάντασµα;», ο Τούρκος
έχασε τα λόγια του, συνειδητοποιώντας λίγο αργότερα ότι η
πολεµική προπαγάνδα είχε µετατρέψει την πρώτη και τελευταία
µεγάλη ήττα των Τούρκων στο Αιγαίο σε µια περιφανή νίκη.
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
Ελληνοτουρκικά.
Πάµε για κλιµάκωση;
«Η µάχη του Γκιαούρη και του
Χ α σ ά ν » . Π ί ν α κ α ς τ ο υ Ν τ ελ α -
Του Πτεράρχου
(Ι) Γρηγορίου
κρουά, εµπνευσµένος από το ποί-
ηµα του Λόρδου Μπάϋρον, ‘‘Ο ∆ΗΜ. ΝΟΥΣΙΑ
Γκιαούρης’’ (ο άπιστος), ο οποίος
εκδικείται το θάνατο της ερωµένης του από τον Χασάν. Ποιός αµ-
φιβάλλει; Πρόκειται για προαιώνια διαµάχη. Πρόκειται για τον δια-
χρονικό γεωπολιτικό δυϊσµό του expansion – containment. O λαί-
µαργος Χασάν πάντα να επιβουλεύεται το βιός του Γκιαούρη.
Αλήθεια, απειλείται, οσηµέραι, η Ελλάδα, ευθέως και προκλη-
τικά, από την Τουρκία µε απώλεια Εθνικών κυριαρχικών δικαιωµά-
των; «Παραµένοµε πιστοί στο δόγµα της συνεννόησης και της κα-
λής γειτονίας. ∆υσκολίες υπήρχαν και θα υπάρχουν µε την Τουρ-
κία. Με καλή θέληση και από τις δύο πλευρές µπορούν να ξεπε-
ραστούν». Μέσα από αυτές τις λιτές αράδες, διά στόµατος Πρω-
θυπουργού, προσδιορίζονται οι Ελληνικές θέσεις.
Πιο κει, ο ξένος παράγων δείχνει να συµµερίζεται τις δίκαιες θέ-
σεις µας όπως αυτές οριοθετούνται µε βάση το διεθνές δίκαιο. Το
οποίο όµως δεν ερµηνεύεται από όλους κατά τον ίδιο τρόπο. Ποια
θα ήταν άραγε η ετυµηγορία ενός διεθνούς δικαστηρίου;
Η περιρρέουσα ατµόσφαιρα αχνοδείχνει ότι πάµε για κλιµάκωση.
Πως θα κορυφωθεί, ουδείς γνωρίζει. Θα είµαστε µόνοι µας; Θα
χρησιµοποιηθεί η ‘‘εξάρτυση του πολεµιστή’’ ή ‘‘η τήβενος της Χά-
γης’’; Σίγουρα, η Ελληνική διπλωµατία θα δώσει τις µάχες σύµφωνα
µε το εθνικό συµφέρον. Βεβαιότατα, οι Ελληνικές ένοπλες δυνά-
µεις βρίσκονται στις εθνικές επάλξεις.
Ο τρίτος, όµως, πυλώνας τις εθνικής άµυνας, η Ελληνική κοινή
γνώµη, τι πρεσβεύει; Είναι αρκούντως ενηµερωµένη; Γνωρίζει το
εθνικό συµφέρον που ταυτίζεται µε την αλήθεια, κατά τον ποιητή; Η
ηγεσία πώς την καθοδηγεί; Και οι ανεύθυνοι διαµορφωτές της, πώς
την παραπλανούν; Μήπως και πάλι θα κληθεί να επιλέξει µεταξύ
‘‘κόκκινης µηλιάς’’ και ‘‘οίκαδε’’; ∆ηλαδή, η µία ‘‘συµφορά’’ να συ-
ναγωνίζεται την άλλη!
«Φρονώ οτι, αν έκαστος ηµών δεν θυσιάσει υπέρ του κοινού συµ-
φέροντος τας ιδιαιτέρας του απαιτήσεις, αν δεν εννοήσωµεν κα-
λώς οτι η ύπαρξις του έλληνικού έθνους κρέµαται ουχί εκ της ανε-
γέρσεως ή εκ της πτώσεως της δείνα πολιτικής µερίδος, αλλ' εκ
της κανονικής διατάξεως και της αρµονικής οργανώσεως των ηθι-
κών δυνάµεων της ελληνικής κοινωνίας, αν δεν πεισθώµεν οτι ανε-
ξαρτήτως των συµπαθειών και των αντιπαθειών µας υπάρχει ανώ-
τερόν τι ηθικόν όν, το Ελληνικόν Έθνος, προς το οποίον οφείλοµεν
άπαντες να ατενίζοµεν, αν δεν ασχοληθώµεν άνευ προκαταλήψεων,
ουχί αποβλέποντες εις αφηρηµένας επιστηµονικάς θεωρίας, αλλ' εις
τας πραγµατικάς ανάγκας της Ελλάδος, ο όλεθρος είναι αναπό-
φευκτος». Αυτά έλεγε από του βήµατος της Βουλής ο Αριστοτέλης
Βαλαωρίτης, στις 22 Ιουλίου 1862. ∆ιακρίνοµε µια κάποια διαχρο-
νικότητα στον λόγο τού, µε Ηπειρώτικες ρίζες, εθνικού µας ποιητή.
Ναι, και πολύ έντονη!
Ποιά, όµως, είναι η διαχρονική τακτική της άλλης πλευράς; Μας
την περιγράφει πολύ γλαφυρά ο Αγάς από τη Λυκόβρυση της Ιωνίας
το 1921, µε τη γραφίδα του Νίκου Καζαντζάκη, στο ‘‘Ο Χριστός Ξα-
νασταυρώνεται’’,
«Μωρέ Μπραϊµάκι, µην είσαι παλαβός, µην ανακατεύεσαι στις
ρωµαίικες δουλειές, παλιά κατάρα είναι αυτή, από θεού. Άκου τι
µου ’µούλεγε ο µακαρίτης ο παππούς µου, για να καταλάβεις. Όλα
τα ’καµε καλά ο Αλλάχ, µού ’λεγε, όλα, µα µια µέρα βρέθηκε µπό-
σικος, έπιασε φωτιά και κοπριά και έπλασε το Ρωµιό, µα ευτύς,
ως τον είδε, το µετάνοιωσε, είχε µια µατιά ο αφιλότιµος που τρυ-
πούσε ατσάλι. ‘‘Τι να γίνει τώρα’’, µουρµούρισε ο Αλλάχ, ‘‘την
έπαθα, ας πιάσω να κάµω τώρα τον Τούρκο, να σφάξει το Ρωµιό,
να βρεί ο κόσµος την ησυχία του’’. Έπιασε, λοιπόν, µέλι και µπα-
ρούτι, τα µάλαξε καλά καλά, έφτιασε τον Τούρκο. Κι ευτύς, χωρίς
να χασοµεράει, βάνει σ’ ένα ταψί τον Τούρκο και τον Ρωµιό να
παλέψουν.
Πάλευαν, πάλευαν από το πρωί ως το βράδυ, κανένας δεν έρι-
χνε κάτω τον άλλον. Μα ευτύς, ως σκοτείνιασε, βάνει ο άτιµος ο
Ρωµιός τρικλοποδιά, κάτω ο Τούρκος. ‘‘Ο διάολος να µε πάρει’’,
µουρµούρισε ο Αλλάχ, ‘‘την έπαθα πάλι, τούτοι οι Ρωµιοί θα φάνε
τον κόσµο, πάνε οι κόποι µου χαµένοι . . . τι να κάµω’’; Όληνύκτα
δεν έκλεισε µάτι ο κακοµοίρης. Μα το πρωί, πετάχτηκε απάνω και
χτύπησε τις χερούκλες του: ‘‘Βρήκα! Βρήκα!’’ φώναξε. Έπιασε
πάλι φωτιά και κοπριά, κι έφτιασε έναν άλλο Ρωµιό, και τους έβαλε
στο ταψί να παλέψουν. Άρχισε το πάλεµα, τρικλοποδιά ο ένας, τρι-
κλοποδιά κι ο άλλος, µπαµπεσιά ο ένας, µπαµπεσιά κι ο άλλος . .
. Πάλευαν, πάλευαν, έπεφταν, σηκώνονταν, πάλευαν πάλι, ξανά-
πεφταν, ξανασηκώνονταν, πάλευαν . . . Και ακόµα παλεύουν! Κι έτσι
ο κόσµος, Μπραϊµάκι µου, βρήκε την ησυχία του»!
Και χωρίς καµία ιεραποστολική διάθεση, λιγότερη χολή, λοιπόν,
ένθεν κακείθεν. Και να γνωρίζοµε όλοι, ιθύνοντες και κοινή γνώµη,
«Τι µπορεί να κάνει, πως µπορεί να προκόψει η δικαιοσύνη σ’ έναν
κόσµο άδικο κι άτιµο, αν δεν είναι αρµατωµένη»; Ο ίδιος, ο αφο-
ρεσµένος συγγραφέας το έγραψε.
5 ∆εκεµβρίου 2019
*∆ιατέλεσε µεταξύ άλλων, ∆κτής της 116 Π.Μ και ∆κτής ∆ΑΥ
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ∆ΙΑΝΟΙΕΣ ΣΤΗΝ ∆ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
ΜΕΡΟΣ Β΄
Άλλο Ελληνικό πνευµατικό
ανάστηµα της εποχής αυτής,
που γεννήθηκε στην Λυδία, όχι
σε µεγάλη απόσταση από την
Σµύρνη του Αριστείδη, που
ανανεώθηκε µετά την κατα-
στροφή του σεισµού, είναι ο
Παυσανίας. Ο Παυσανίας είχε
ισχυρό θεσµό µε τον Ρωµαίο
αυτοκράτορα Ανδριανό, του
οποίου το ενδιαφέρον για τα
ελληνικά πράγµατα ήταν έν-
τονο. Ο Παυσανίας ταξίδευε
συνεχώς, ερευνούσε, ρωτούσε
τους αυτόχθονες, κρατούσε
σηµειώσεις για είκοσι ολό-
κληρα χρόνια. Καρπός ολό-
κληρης αυτής του της προ-
σπάθειας είναι η συγγραφή
των δέκα του βιβλίων µε τίτλο
«ΕΛΛΑ∆ΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΣ». Τα
γραπτά του αποτελούν οδη-
γίες για την ερµηνεία των Ελ-
ληνικών αρχαιοτήτων και µας
επιτρέπουν να ερµηνεύσουµε
την µορφή των αρχαίων Ελ-
ληνικών κτιρίων και των έργων
τέχνης. Στον Παυσανία κατα-
λογίζεται η λεπτοµερής περι-
γραφή του ενός από τα επτά
θαύµατα του κόσµου, το εξαί-
σιο άγαλµα του Θεού ∆ία στην
Αρχαία Ολυµπία, που σµιλεύ-
τηκε από τον εξαίρετο γλύπτη
Φειδία. Η περιγραφή είναι η
ακόλουθη: «Ο Θεός είναι κα-
θισµένος στο θρόνο του και
είναι φτιαγµένος από χρυσό
και ελεφαντόδοντο, στο κε-
φάλι του έχει στεφάνι, µίµηση
κλάδου ελαίας. Στο δεξί του
χέρι κρατά Νίκη που είναι και
αυτή φτιαγµένη από χρυσό και
ελεφαντόδοντο και έχει ται-
νία επάνω στην κεφαλή της
και ένα στεφάνι στο χέρι της.
Στο αριστερό χέρι του Θεού
υπάρχει σκήπτρο στολισµένο
µε όλων των ειδών τα µέταλλα
και το πουλί, το οποίο κάθεται
επάνω στο σκήπτρο, είναι ο
αετός του. Από χρυσό είναι και
τα υποδήµατα του Θεού, όπως
και το ιµάτιό του. Το ιµάτιο εί-
ναι κοσµηµένο µε µορφές
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΥ
ΧΡΥΣΟΥΛΑ
Λογίστρια-Φοροτεχνικός
Λ Ο Γ Ι Σ Τ Ι Κ Α - Σ ΥΝ ΤΑ ΞΙ Ο ∆ Ο Τ Ι Κ Α
∆ιηανείρας 1, Ναύπακτος
τηλ.: 26343 02178-κιν.: 6947616836
ζώων και άνθη κρίνων». Ο Παυ-
σανίας υπήρξε σπάνιος επι-
γραφολόγος, είχε την ικανό-
τητα να αποκωδικοποιεί και να
καταγράφει επιγραφές γραµ-
µένες σε δυσνόητα τοπικά ιδιώ-
µατα ή επάνω σε φθαρµένες
πέτρες. Έτσι ανίχνευε τοπικές
συµπεριφορές, που διαφορε-
τικά θα είχαν αφανισθεί ιστο-
ρικά.
ανάστηµα της ίδιας επο-
χής είναι και ο Στράβωνας.
Γεννήθηκε στην Ελληνιστική
πόλη Αµάσεια, κτήση του µε-
γάλου Αλεξάνδρου, το έτος
63 π.Χ. µετά τον θάνατο του
ανυπότακτου µονάρχη του
Πόντου Μιθριδάτη, όπου και
η Αµάσεια πέρασε στην Ρω-
µαϊκή κυριαρχία. Ο Στράβω-
νας τασσόταν µε την πλευρά
του Ρωµαϊκού επεκτατισµού,
γιατί συµφωνούσε µε την πει-
θαρχία της πράξης και το
αγαθό αποτέλεσµα αυτής. Αν-
τίθετα πίστευε στην ρωµαλεό-
τητα, την ευθύτητα και την απο-
τελεσµατικότητα του ελληνι-
κού πνεύµατος, χωρίς την
ύπαρξη του οποίου η ζωή δεν
µπορούσε να οδεύσει τον
δρόµο την ευδαιµονίας. Ο
Στράβωνας νωρίς αποφάσισε
να αφοσιωθεί στο γνωστικό
αντικείµενο της γεωγραφίας,
που θεωρούσε αναγκαίο για
την ζωή των συνανθρώπων
του, για να διαφωτισθούν πάνω
στα αναγκαία θέµατα του αν-
τικειµένου αυτού, τα οποία σκό-
πευε να µελετήσει, να αναλύ-
σει, να προτείνει λύσεις και
όλα αυτά να τα προσφέρει ως
θεραπεία στα προβλήµατα των
συνανθρώπων του σε συγ-
γράµµατά του. Η <<ΓΕΩΓΡΑ-
ΦΙΑ>> του Στράβωνα αποτε-
λείται από 7 βιβλία και προ-
ωθούσε αυτόν τον γνωστικό
τοµέα πολύ πιο µπροστά από
την εποχή του, ξεκινούσε από
τις Ηράκλειες Στήλες στο Γι-
βραλτάρ, σε ολόκληρη την Με-
σόγειο και τον Εύξεινο Πόντο.
Ερµηνεύει την φύση των αν-
θρώπων σε σχέση µε τους
τόπους της κατοικίας τους,
από την Ιρλανδία ως την Ιν-
δία και από την Λιβύη ως τον
Καύκασο. Ταξίδευε ακούρα-
στα στην Αίγυπτο, την Αιθιο-
πία, στο Κους επάνω από το
Νείλο, που σήµερα είναι γνω-
στό ως Σουδάν, στην Ινδία και
στην Ελλάδα. Η Γεωγραφία
του, που είναι έργο της ζωής
του, έχει ακόµη προορισµό
να βοηθήσει τους ηγέτες των
λαών να αντιληφθούν την
νοοτροπία των υπηκόων τους.
Ως τέτοιο βιβλίο είχε σηµαν-
τική απήχηση και στους Βυ-
ζαντινούς, αλλά και στους εξε-
ρευνητές στα χρόνια της ανα-
γέννησης. Ο Χριστόφορος Κο-
λόµβος µελετούσε πολύ τον
Στράβωνα και ο Ναπολέων
Βοναπάρτης εµπνεύστηκε αρ-
κετά από την περιγραφή του
Στράβωνα για την Αίγυπτο,
ώστε να αποφασίσει και να
πραγµατοποιήσει την εισβολή
και την κατάληψη αυτής το
έτος 1798 µ.Χ.
Στην οµάδα των ευφυϊών
και επιφανών πνευµατικών αν-
θρώπων, που αναδείχτηκαν
από την ακτή της Μικράς
Ασίας, που δεν απέχει πολύ
από τον Εύξεινο Πόντο, είναι
και ο λαµπρός Έλληνας φι-
λόσοφος Επίκτητος. Αρχικά
υπήρξε δούλος από την Ιερά-
πολη της Φρυγίας. Ο Επίκτη-
τος έφερε ως τελικό του δη-
µιούργηµα το τελικό πρό-
γραµµα του στωικισµού και
αυτή ήταν η πιο ευεργετική συ-
νεισφορά του στην ηθική φι-
λοσοφία του πνευµατικού Ελ-
ληνικού στερεώµατος. Έχουν
δυστυχώς απολεσθεί τα γρα-
πτά του ιδρυτή της Ελληνικής
στωικής φιλοσοφικής σχολής
στην Αθήνα, που ήταν ο Κύ-
πριος Κιτιεύς. Ο στωικός Επί-
κτητος είχε την δυνατότητα
να µας φέρει σε άµεση επαφή
µε τις φιλοσοφικές τάσεις , που
η στοά στόχευε στην αφετη-
ρία της. Στις αρχές του 90 µ.Χ.
ο αυτοκράτορας της Ρώµης
∆οµιτιανός, σφοδρός πολέ-
µιος των φιλοσόφων, εξόρισε
όλους τους φιλοσόφους από
την πρωτεύουσα του Ρωµαϊ-
κού κράτους, την Ρώµη. Τότε
ο Επίκτητος διέφυγε στην Νι-
κόπολη της Ηπείρου. ∆εν ανα-
γράφεται πουθενά αν απέ-
κτησε κάποτε την ιδιότητα του
ελευθέρου πολίτη ή αν απε-
βίωσε µε την ιδιότητα του δού-
λου. Ο αφοσιωµένος µαθητής
του Αρριανός µε πολλή επιµέ-
λεια µας άφησε την διδασκα-
λία του Επίκτητου καταγε-
γραµµένη σε 4 βιβλία, περί-
που όπως την άκουσε το 108
µ.Χ. από τον ίδιο, µαζί µε µια
επιτοµή µε τον τίτλο: «ΕΓΧΕΙ-
ΡΙ∆ΙΟΝ». Αυτά τα κείµενα
ασκούσαν βαθιά επίδραση
στους πνευµατικά καλλιεργη-
µένους Ρωµαίους πολίτες, κυ-
ρίως όµως στην διοίκηση της
Ρωµαϊκής πολιτείας. Ο Ρω-
µαίος αυτοκράτορας Μάρ-
κος Αυρήλιος εκφράζει τον
θαυµασµό του για αυτά τα κεί-
µενα, καθώς αυτό αναγράφε-
ται στο άλλο µεγάλο βιβλίο
της στωικής φιλοσοφίας της
αρχαιότητας « ΕΣ ΕΑΥΤΟΝ»,
που είναι γραµµένο στην Ελ-
ληνική γλώσσα και βρίσκεται
στην κατοχή µας. Η άµεση
γνώση του Επίκτητου, που
ζούσε κοντά στην αυτοκρατο-
ρική εξουσία, τον ανάγκασε
να προβαίνει συχνά σε απο-
δοκιµασία των ρωµαϊκών
αξιών, όταν υποχρεωνόταν να
καταπιαστεί µε εξέχοντες άν-
δρες, που, λόγω της απληστίας
και της φιλοδοξίας τους, οι αρ-
χές τους αντιστρατεύονταν τις
αρχές του στωικισµού. Ο φό-
βος της δίωξης δεν στεκόταν
εµπόδιο στις διακηρύξεις του
αυτές. Η όψη του τυράννου
αυλάκωνε την σκέψη του και η
αντίθεση µε την γαλήνη, που
κυριαρχούσε στην ψυχή του
στωικού φιλοσόφου, κορυ-
φώνεται στα έργα του Επίκτη-
του. Ήρωάς του ήταν πάντοτε
στα γραπτά του ο αυτοκράτο-
ρας ∆οµιτιανός, ο οποίος
δολοφονήθηκε το 96 µ.Χ. Στην
διάρκεια της άσκησης της
εξουσίας του είχε διατάξει την
εκτέλεση πολλών πολιτών
φιλοσόφων και ικανών δια-
νοουµένων. Ο Επίκτητος ταυ-
τίζει την ανθρώπινη ελευθερία
µε τον στοχασµό του, που εί-
ναι η Στωική φιλοσοφία. Το
πρώτο του βιβλίο των « ∆ΙΑ-
ΤΡΙΒΩΝ» αφετηρία έχει µια
ανάλυση της έννοιας της ελευ-
θερίας και στο τέλος παρου-
σιάζει τον άνθρωπο να αντι-
λαµβάνεται ότι τα εξωτερικά
στολίδια του πλούτου και της
εξουσίας είναι προσωρινά και
κατά συνέπεια δεν πρέπει να
τους αποδίδουµε καµιά αξία.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δύ-
ναται άφοβα ο ενάρετος να
εναντιωθεί στον τύραννο,
ακόµη και στο ίδιο του το πα-
λάτι. Στα 4 µικρά βιβλία, που
Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η
περιέχουν την διδασκαλία του
Επίκτητου, η έννοια της ελευ-
θερίας αναγράφεται περισσό-
τερες από εκατό φορές. Αυτό
αποδεικνύει την ακλόνητη πί-
στη του στωικού στην ατοµική
ελευθερία και στις συνέπειες
που έχει αυτή για την ατοµική
ευπρέπεια και την κοινωνική
καταξίωση, αλλά και την κοι-
νωνική ευδοκίµηση. Ο Επί-
κτητος διδάσκει ότι ο Θεός εί-
ναι λογικός και αγαθός και δη-
µιούργησε τα ανθρώπινα όντα
επίσης λογικά και ικανά για
λογικές πράξεις, αν σταθµί-
ζουν τις ενέργειές τους µε την
λογική, που τους έχει παρα-
χωρηθεί από τον ∆ηµιουργό
τους. Εδώ ακριβώς βρίσκεται
η αυτάρκειά τους, η αυτοδυ-
ναµία τους και η δυνατότητά
τους να διαπράξουν, µε την
θέλησή τους, ύστερα από την
στάθµιση όλων των παραγόν-
των, το αγαθό, σε ωφέλεια ατο-
µική και του κοινωνικού συ-
νόλου ή το παράνοµο, σε ζη-
µία ατοµική, αλλά και συνο-
λική. Πάντοτε οι παράνοµες
ενέργειες έχουν διαστάσεις,
που πλήττουν πολλούς, γι’ αυτό
και οι στωικοί πολεµούν µε
λύσσα την παρανοµία και την
θεωρούν ενέργεια εναντίον
της βουλήσεως του ∆ηµιουρ-
γού. Ο Επίκτητος πιστεύει ότι
ο νους του κάθε ατόµου είναι
ένα τµήµα από το νου του ∆ία.
Έτσι η διανοητική µας δύναµη
είναι τµήµα της δύναµης, που
πρυτανεύει το σύµπαν. Κατά
συνέπεια είµαστε υπεύθυνοι
για τις επιλογές µας και την
πραγµάτωση των πράξεων
µας, επειδή είµαστε ελεύθεροι
στην επιλογή και διαθέτουµε
την ικανότητα να πράξουµε
ό,τι επιθυµούµε. Η αξιολόγηση
της ενέργειας ακολουθεί. Εκεί
σταθµίζονται τα ηθικά και τα
επιζήµια επιχειρήµατα από τα
αποτελέσµατα της πράξης που
ενεργήθηκε, τόσο σε ατοµικό
επίπεδο, όσο σε επίπεδο συ-
νόλου. Κατά τον Επίκτητο, οφεί-
λουµε να αναζητούµε, µέσω
των επιλογών µας, τρόπους
5
Toυ ΝΙΚΟΥ
Γ. ΠΑΦΥΛΑ
ΕΠΙΤΙΜΟΥ
ΠΡΟΕ∆ΡΟΥ
ΤΟΥ
ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ-
ΓΡΑΦΙΚΟΥ
ΣΥΛΛΟΓΟΥ
ΤΟΥ ΕΦΕΤΕΙΟΥ
ΠΑΤΡΩΝ
δράσης προς όφελός µας,
χωρίς όµως να ζηµιώνουµε
τους συνανθρώπους µας. Η
αξιοπρέπεια για τους Στωικούς
αποτελούσε αξεπέραστο εµ-
πόδιο. Ο Επίκτητος δέχεται ότι
η ευτυχία είναι εφικτή µόνο
αν οι άνθρωποι δεν είναι αιχ-
µάλωτοι του πλούτου, των υλι-
κών αγαθών ή άλλων εξωτε-
ρικών συµβάντων. Οι διδαχές
του Επίκουρου αποδείχτηκε
ότι ταίριαζαν περισσότερο µε
τον Αµερικανικό χαρακτήρα.
Γι’ αυτό τον Επίκτητο, ως δι-
δάσκαλο της φρόνησης και
της αρετής, τον σύστησε µε
θέρµη στην Αµερικανική κοινή
γνώµη τόσο ο Ουίλιαµ Πεν,
όσο και Μπέντζαµιν Φράν-
κλιν. Ο Επίκτητος έχει εκ-
δοθεί σε δεκάδες µεταφρά-
σεις στην Αµερική και έχει
παίξει σπουδαίο ρόλο στην
ανάπτυξη του κινήµατος αυ-
τοβοήθειας, µε την επίδρασή
του στον Ντέιλ Κάρνεγκι. Ο
Μπιλ Κλίντον, τέως πρόεδρος
των Η.Π.Α., δηλώνει πως δια-
βάζει Επίκτητο κάθε χρόνο.
Ο Βασικός στόχος της επι-
κούρειας φιλοσοφίας είναι η
απελευθέρωση του ανθρώπου
από τον φόβου του θανάτου.
Η επικούρεια φιλοσοφία δια-
δόθηκε ανάµεσα στους µορ-
φωµένους Ρωµαίους πολίτες
πολύ άνετα.
 6 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η
Όταν ήµουν δάσκαλος
Έγραφα στο προηγούµενο φύλλο, για την ολοκλήρωση της ∆ι-
δασκαλικής και Καθηγητικής υπηρεσίας, στο Πειραµατικό Γυµνάσιο
του Πανεπιστηµίου Πατρών, λόγω τριακονταετούς Υπηρεσίας και
συµπλήρωσης του 60ου έτους.
Θεώρησα σκόπιµο όµως, να µην παραλείψω τη διδασκαλική Υπη-
ρεσία, πριν το διορισµό µου στο ∆ηµόσιο, ως Αναπληρωτής ∆ά-
σκαλος σε ∆ηµόσιο Σχολείο Αθηνών 1957-58 και το 1958-59 σε
Ιδιωτικό Σχολείο των Αθηνών.
Τον Οκτώβριο του 1957 έληξε η Στρατιωτική µου θητεία, ως Γρα-
φεύς Πεζικού µε τον επίζηλο βαθµό του Υποδεκανέως, κατόπιν,
«αποκηρύξεως µετά βδελυγµίας τον Κοµµουνισµό και τις παρα-
φυάδες».
Τον Νοέµβριο του 1957, µετά τα «Παζάρια» του Οκτωβρίου της Ναυ-
πάκτου, ανέβηκα στο «κλεινόν Άστυ» για ανεύρεση εργασίας, µέ-
χρι να γίνει ο διορισµός µου στο ∆ηµόσιο, που αργούσε.
Ευτυχώς για µένα, το έχω γράψει και άλλη φορά, στην Αθήνα έµεινε
ο αδελφός µου Χρήστος, που είχε τελειώσει τη Νοµική και υπήρχε
δωµάτιο, που µέναµε, όταν φοιτούσα στη Μαράσλειο Παιδαγωγική
Ακαδηµία Αθηνών 1953-1955.
Στην Αθήνα έµειναν και άλλα παιδιά από τη Σκάλα, αλλά στην
ίδια γειτονιά έµειναν τα παιδιά του Παπα-Κώστα Κονίδα, µε τα οποία
είχαµε οικογενειακές σχέσεις και βλεπόµασταν σε καθηµερινή βάση.
Άρχισε η αναζήτηση εργασίας, µε επίσκεψη στο Γραφείο Νόβα,
βρίσκοντας το Γιάννη Σισµάνη, αλλά ήταν δύσκολα τα πράγµατα, γιατί,
η Κυβέρνηση ήταν του Κων. Καραµανλή.
∆ιαβάζαµε τις «Αγγελίες»: Ζητούνται νέοι και νέες ευπαρουσία-
στοι, για αξιοπρεπή εργασία».
Πολλές φορές πριν προλάβουν να δηµοσιευτούν οι Αγγελίες, αν
άξιζαν οι θέσεις δεσµεύονταν από τους πολιτικούς.
Εµείς τρέχαµε να προλάβουµε και κάποιοι ιδιαίτερα κοπέλες,
αστειευόµενες µας έλεγαν:
«Νοµίζετε ότι είστε αξιοπρεπείς και µε καλούς τρόπους»;
Αρκετοί Ναυπάκτιοι ιδιαίτερα Σπουδαστές στην Ακαδηµία, περ-
νούσαµε συχνά από την «Στοά Νικολούδη» κοντά στην πλατεία
Κλαυθµώνος, όπου υπήρχε το Βιβλιοχαρτοπωλείο και τυπογραφείο
των Αδελφών ∆ιονυσίου και Βασιλείου Λουκοπούλου, Ναυπακτια-
κής καταγωγής από την Αναβρυτή (Βιτοψίστα), οι οποίοι ήταν πολ-
λοί εξυπηρετικοί. Μια συγγενής τους είχε παντρευτεί Κονίδα από τη
Σκάλα και είχαµε ιδιαίτερη γνωριµία.
Οι Αφοί Λουκόπουλοι είχαν διασυνδέσεις µε τους Επιθεωρητές
και της Επαρχίας, γιατί τα έντυπά τους χρησιµοποιούνταν από τα Σχο-
λεία, όπως Προϋπολογισµοί – Απολογισµοί µε οδηγίες. Έκαναν
χάρτες για την Ελλάδα, αλλά και όλων των Ηπείρων, γιατί διδα-
σκόταν Γεωγραφία στο ∆ηµοτικό, όλων των Ηπείρων.
Έδειξαν ενδιαφέρον και µου πρότειναν, να γίνω πλασιέ βιβλίων
και θα είχα ικανοποιητικό µεροκάµατο.
Εγώ όµως ήθελα να εργαστώ σε Σχολείο, ώστε, όταν διοριστώ στο
∆ηµόσιο να έχω εµπειρία.
Κοντά στη Σχολή Χωροφυλακής Μακρυγιάννη και κοντά στο ση-
µερινό Μουσείο της Ακροπόλεως, υπήρχε το 70ο ∆ηµοτικό Σχο-
λείο Αθηνών.
Ήταν «Πρότυπο» πολυθέσιο, έδρα Επιθεωρητού και µάλιστα Επι-
θεωρητής ήταν ο Βλάχος Γεώργιος από την Τερψιθέα. Ήταν όµως
κλειστός τύπος, σοβαρός και δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
∆/ντής στο Σχολείο ήταν ένας θαυµάσιος ∆άσκαλος µε µετεκ-
παίδευση, ο Καρλής Κων/νος από την Αρκαδία, κουµπάρος των
Λουκοπουλαίων.
Μάλιστα αργότερα έγινε Επιθεωρητής Σιάτιστας. Με προέτρεψε
να κάνω αίτηση για Αναπληρωτής ∆άσκαλος, γιατί υπήρχε αξιόλο-
γος Σύλλογος Γονέων και Κηδεµόνων και ήθελαν να πάρουν Ανα-
πληρωτές, γιατί µερικά τµήµατα ήταν πληθωρικά, ξεπερνούσαν τους
60 µαθητές το Τµήµα.
Θα προσλάµβαναν τρεις ∆ασκάλους, δύο Γυµνάστριες και µία
Καθηγήτρια Μουσικής.
Η περιοχή ήταν κοντά στην Πλάκα και στην Ακρόπολη και υπήρ-
χαν κατά κανόνα πλούσιες οικογένειες και ο Σύλλογος είχε αξιώ-
σεις, γιατί ήταν υπεύθυνοι για τη µισθοδοσία.
Ήµουν υποψήφιος µαζί µε 7 ∆ασκάλες. Πριν µας προσλάβουν, γι-
νόταν εξέταση από Επιτροπή του Συλλόγου Γονέων, του ∆/ντή και
∆ασκάλων του Σχολείου, για ιδιαίτερα προσόντα, ήθελαν να µπει νέο
αίµα εκπαιδευτικών, γιατί την εποχή εκείνη κατά κανόνα, πήγαιναν
στην Αθήνα ηλικιωµένοι και οι περισσότεροι, όχι µε πολλά εφόδια.
Ήµουν ευσταλής νέος µε υψηλή βαθµολογία από τη Μαράσλειο,
δεν είχα όµως επίδοση στη Μουσική, ζωγραφική και γενικά στα
καλλιτεχνικά που κάποιες υποψήφιες διέθεταν.
Μου λέει ο ∆/ντής Καρλής, θα ασκήσω την επιρροή µου, αλλά πιάσε
και τον πατριώτη σου τον Επιθεωρητή, αλλά δεν έδειξε ενδιαφέρον.
Με ιδιαίτερη χαρά, πληροφορήθηκα ότι είχα προσληφθεί µε δύο
∆ασκάλες, 2 Γυµνάστριες και µία καθηγήτρια Μουσικής.
Για την πρόσληψή σου, µου λέει ο ∆/ντής, καθοριστικό ρόλο
έπαιξε µία ηλικιωµένη ∆ασκάλα η κ. Καραµάνου, την οποία πρέπει
να την ευχαριστήσεις.
Τόνισε µέσα στην Επιτροπή, πρέπει να προσληφθεί ο νεαρός ∆ά-
σκαλος, γιατί φαίνεται καλό παιδί, υπηρέτησε και την Πατρίδα, αλλά
έχει και περισσότερες ανάγκες, γιατί οι ∆ασκάλες µπορούν να µα-
γειρέψουν, να πλύνουν και να σιδερώσουν τα ρούχα τους, πράγµατα,
που δεν µπορεί να τα κάνει ένας άνδρας.
Την ευχαρίστησα, για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έδειξε, χωρίς
Στη φωτογραφία, που εικονίζοµαι µαζί µε τους µαθητές, είναι από το
µάθηµα, που κάναµε στην Πνύκα, κοντά στην Ακρόπολη.
να µε γνωρίζει, αλλά διαπιστώθηκε, επειδή ήταν γεροντοκόρη, δεν
ήθελε να κυκλοφορούν εµφανίσιµες νεαρές ∆ασκάλες, για να απο-
φεύγει τη σύγκριση.
Την 1η ∆εκεµβρίου αναλαµβάνω Υπηρεσία στο 70ο ∆ηµ. Σχο-
λείο. ∆εν είχα καθόλου διδακτική πείρα, εκτός από τις υποδειγµα-
τικές διδασκαλίες, που κάναµε κατά τη φοίτησή µου στη Μαράσλειο.
Παρακάλεσα το ∆άσκαλο Κορδή Νικόλαο να παρακολουθήσω,
για µία εβδοµάδα τον τρόπο που διδάσκει και την επόµενη εβδοµάδα
να γίνει ο χωρισµός της ∆΄ τάξης, που είχε πάνω από 60 µαθητές.
Μου εξήγησε, ότι πιέζεται, από τους γονείς να γίνει άµεσα, ο χω-
ρισµός των τµηµάτων και αύριο, θα διδάξεις στο τµήµα σου.
Πήρα και το Αναγνωστικό και τα άλλα βιβλία και ετοιµάστηκα,
για την άλλη µέρα. Μάθηµα στο Αναγνωστικό είχαν για το «Μετα-
ξουργείο». ∆εν γνώριζα πολλά πράγµατα για τον µεταξοσκώληκα και
την επεξεργασία του µεταξιού και έκανα την πρώτη γκάφα.
Όταν µε ρώτησε κάποιος µαθητής να τους πω για το Μεταξουρ-
γείο, του απάντησα:
«Είναι σπουδαία πλατεία, λίγο πιο κάτω από την Οµόνοια, που
περνάει το Τραµ που διασχίζει την Αθήνα. Όταν πήγαινα στην Αθήνα
έπαιρνα το Τραµ και κατέβαινα στο τέρµα Ιπποκράτους, κοντά στη
λεωφόρο Αλεξάνδρας».
Ευτυχώς ο ίδιος ο µαθητής µου είπε: Κύριε απαντήσατε µε χιού-
µορ, για την πλατεία Μεταξουργείου και όχι για το εργοστάσιο επε-
ξεργασίας του µεταξιού και µε επανέφερε στην τάξη.
Είναι αλήθεια ότι ήταν µαθητές από καλές οικογένειες, κατά κα-
νόνα έξυπνα και ευγενικά κι εγώ προσπαθούσα να προσφέρω πολλά,
για να ικανοποιήσω και τους γονείς.
Πλησίαζαν οι εορτές των Χριστουγέννων και θα κάναµε διακοπές
τις παραµονές. Μία παλιά ∆ασκάλα η κ. Ρώρη, µου είπε: Τις παρα-
µονές των Χριστουγέννων, να ’ρθεις µε αυτοκίνητο στο Σχολείο,
γιατί οι γονείς συνηθίζουν να φέρνουν δώρα στους ∆ασκάλους.
Ήµουν επιφυλακτικός και λίγο πονηρός και δεν την πίστευα, αλλά
διαψεύστηκα. Έφεραν αρκετά δώρα και αξίας, όπως γραβάτες που-
λόβερ, πουκάµισα, βιβλία, γλυκά και µία µητέρα έφερε µια πλούσια
ανθοδέσµη.
Το δωµάτιο που µέναµε ήταν στενό, τι να κάνω τα λουλούδια, θα
προτιµούσα φαγώσιµα.
∆εύτερη και σηµαντική έκπληξη ήταν η πληρωµή, για 23 ηµέρες
µισθός 1.300 δρχ. και 1.300 δρχ. δώρο, που δεν δικαιούµαστε, αλλά
το πρόσφεραν οι γονείς, για να µας ευχαριστήσουν. Για µένα το
ποσό ήταν µεγάλο, γιατί σπάνια είχα 50 δραχµές µαζί µου. Τότε
αγόρασα σεντόνια και άλλα είδη, γιατί τα σκεπάσµατα ήταν οι βε-
λέντζες από το χωριό.
Είχα ένα κουστούµι, που ήταν αγορασµένο µε δόσεις, από το κα-
τάστηµα αδελφών Παϊσίου στη Ναύπακτο και ραµµένο, από το Γ. Βελή
σπουδαίο ράπτη της Ναυπάκτου. Όταν πήγα στα Παπαδόπουλα
είπα στη Γιώτα τι θα τα κάνω τόσα χρήµατα.
Η Αθήνα χαρακτηρίζεται για το δριµύ ψύχος κι εγώ, όπως ήµουν
λεπτός και αδύνατος µε ένα κουστούµι, µε ρωτούσε ένας παλιός ∆ά-
σκαλος Παπαχρήστου ντυµένος µε βαρύ παλτό, ρεπούµπλικα και βα-
ριά πουλόβερ, καλά εσύ δεν το νιώθεις αυτό το κρύο;
Είναι αλήθεια, ότι το ένιωθα, αλλά ήµουν υπερκινητικός, αλλά
και να δικαιολογηθώ του έλεγα, ότι υπηρετούσα στα σύνορα και εί-
µαι συνηθισµένος.
Οι αναπληρώτριες ∆ασκάλες η µία ήταν από την Αρκαδία, αλλά
ήταν ψηλή και ευτραφής. Πήγαµε στον κινηµατογράφο και µια σκηνή
του έργου, µια ανδρογυναίκα χαστούκισε τον άνδρα και τον ακι-
νητοποίησε.
Έκανα τη σκέψη αν και ήµουν πολύ νέος, δεν κάνει για µένα,
γιατί αν θυµώσει και µου δώσει καµιά ανάποδη τι θα κάνω;
Πλησίασα την άλλη που ήταν από τη Νάξο από καλή οικογένεια.
Όταν βγαίναµε τα έξοδα ήταν µισά-µισά, γιατί οι γυναίκες συνήθως
δεν πλήρωναν.
Αλλά µην νοµίζετε ότι οι σχέσεις ήταν όπως σήµερα, περιοριζό-
µασταν στον πλατωνικό έρωτα. Κάποτε είχε φέρει και µια φίλη της
και εγώ είχα παρέα τον Τάκη Βασιλόπουλο, που φοιτούσε στη Στρα-
τιωτική Ιατρική µε ειδικότητα Μαιευτήρα στο Ναυτικό.
Όταν πήγαµε για φαγητό, βλέπω τον Τάκη να πιάνει την καρέκλα
για να καθίσει η Ντάµα και όταν µας έφεραν το φαγητό µπριζόλες
πρόσφερε µια ευγενικό τρόπο µεζέ.
Όταν έφυγαν οι κοπέλες του λέω: γιατρέ γιατί, δεν µπορούσε να
καθίσει µόνη της στη καρέκλα, ήταν ανάγκη να της προσφέρεις και
µεζέ, αφού είχαµε το ίδιο φαγητό, αν είχαµε διαφορετικό ίσως πρό-
σφερα να δοκιµάσει. Αυτό επιβάλλει, µου λέει, ο κανονισµός. Τότε
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
Του Κώστα Β. Κονίδα
Από ∆άσκαλος -
Καθηγητής - Λυκειάρχη
εγώ δεν µπορώ να κάνω αυτά και δεν θα σταυρώσω γυναίκα.
Τον πρώτο καιρό έτρωγα στο εστιατόριο, δεν είχα παρέα και δεν
το ευχαριστιόµουν. Λέω στη Γιώτα, που µαγείρευε για τ’ αδέλφια
της να µε γράψει κι εµένα στη ∆ύναµη, γιατί µετά το θάνατο του Παπα-
Κώστα Κονίδα, ο µεγαλύτερος αδελφός, ο Βασίλης, που δούλευε
στα καταστήµατα Ντάβαρη, έφερε τ’ αδέλφια του στην Αθήνα, για
σπουδές και εργασία.
Η Γιώτα ήταν εκλεκτή και άριστη µαγείρισσα εκτός από το φα-
γητό νοιαζόταν για την καθαριότητα, το πλύσιµο και το σιδέρωµα,
ώστε να κυκλοφορούν όλοι ατσαλάκωτοι.
Το µεσηµέρι την ώρα του φαγητού, ήταν η καλύτερη απόλαυση.
Το περιβάλλον γνώριµο. Ο Βασίλης ο µεγαλύτερος, ήταν εκείνος,
που συντόνιζε και βοήθησε την οικογένεια να συνέλθει και να ανα-
πτυχθεί.
Προσωπικά διακατέχοµαι και σήµερα από µια λαιµαργία, ίσως
είναι κατάλοιπο της Κατοχής. Όταν γινόταν η διανοµή του φαγη-
τού, το πιάτο το δικό µου για αρκετή ώρα ήταν γεµάτο, γιατί ασυ-
ναίσθητα έτρωγα τη σαλάτα, τη φέτα και ό,τι άλλο ήταν κοινόχρη-
στο. Αυτό σταδιακά έγινε αντιληπτό και από τους άλλους και επι-
κράτησε το σλόγκαν: χτυπάτε το κοινόχρηστο, κατά Κώστα. Είχαµε
µεγάλη οικειότητα, ώστε αργότερα, τρώγαµε και από το πιάτο, όποιου
δεν είχε τελειώσει.
Το σύνδροµο µε κυνηγάει ακόµα, ευτυχώς έχω τον φύλακα Άγ-
γελο τη γυναίκα µου και µε συγκρατεί.
Το Μάρτιο του 1958, το Σχολείο µας έπρεπε να παρελάσει, για την
επέτειο της 25ης Μαρτίου, ενώπιον του Υπουργού, µπροστά στη
πλατεία Αγνώστου Στρατιώτη.
Στη Συνεδρίαση του Συλλόγου, προτείνει ποιός ∆άσκαλος θα συ-
νοδεύσει τους µαθητές. Οι παλιότεροι πρόβαλαν κάποιες δικαιο-
λογίες και ο κλήρος έπεσε σ’ εµένα. Μου λέει ο ∆/ντής θα συνοδεύσεις
τους µαθητές στην παρέλαση. Την ηµέρα αυτή θα φορέσεις το µπλε
κουστούµι, θα είσαι προσεκτικός, ώστε το Σχολείο να αποσπάσει ευ-
µενή σχόλια.
Του απάντησα, ότι δεν έχω µπλε κουστούµι, οπότε, άρχισαν οι
διαβουλεύσεις, ποιος θα συνοδέψει τους µαθητές. Στην άρνηση
των άλλων, πάλι ο κλήρος έπεσε σ’ εµένα. Τότε πήγαινε µε το γιορ-
τινό σου κουστούµι. Εγώ διέθετα ένα και µοναδικό γιορτινή και κα-
θηµερινή, αν και βρισκόµουν σε δύσκολη θέση ενώπιον του Συλλόγου,
λέω στο ∆/ντή: Στο χωριό µου λένε «απ’ ότι φορώ κλέφτη δεν φο-
βάµαι». Εσύ µου λέει θα είσαι στην παρέλαση και πράγµατι ένιωθα
τιµή και υπερηφάνεια, που συνόδευα ένα από τα καλύτερα Σχολεία
των Αθηνών ενώπιον των Επισήµων».
∆έχτηκα τα χειροκροτήµατα στο πέρασµα, αλλά και τα συγχα-
ρητήρια του ∆/ντή και των συναδέλφων. Επίσης έκανε εντύπωση
στις ∆ασκάλες, που κυκλοφορούσα ατσαλάκωτος, ενώ αυτές ήταν
µε το σίδερο στο χέρι. Εκείνο το κουστούµι το ευχαριστήθηκα και
µου ’δωσε µεγάλη χαρά. Αργότερα αγόρασα ανοιξιάτικα, θερινά
και χειµωνιάτικα, δεν ένιωσα τέτοια χαρά.
Εργαζόµουν µε όρεξη και ήµουν αποδεκτός και από τους µαθη-
τές, τους γονείς και από τους συναδέλφους. Μάλιστα είχα
και µια ευχάριστη έκπληξη. Ο ∆άσκαλός µου στην Κατοχή, Ανδρέας
Θωµόπουλος, από τη Στύλια Ναυπακτίας όταν ήρθε στην Επιθεώ-
ρηση, που στεγαζόταν στο Σχολείο, µε βρήκε στο διάλειµµα και ευ-
χαριστήθηκε. Μάλιστα είπε στον Επιθεωρητή Βλάχο, το ∆/ντή και τους
άλλους συναδέλφους, ότι ήµουν καλό παιδί και καλός µαθητής.
Επειδή είχα δυνατή φωνή, για να καλύπτω τυχόν θορύβους µα-
θητών, ύψωνα τη φωνή µου. Ο ∆/ντής που περνούσε στους δια-
δρόµους και ήλεγχε κατά κάποιο τρόπο την κατάσταση που επι-
κρατούσε µου είπε συµβουλευτικά: Όπως ανεβάζεις τον τόνο της
φωνής σου, γρήγορα θα αποκτήσεις φαρυγγίτιδα. Αν θέλεις ν’ απο-
φύγεις τους θορύβους θα µιλάς σιγά, για να σε παρακολουθούν και
κάπου-κάπου θα σιωπάς, οπότε θα προσαρµοστούν και θα προσέ-
χουν. Εντύπωση, µου έκανε το γεγονός, ότι έρχονταν Μητέρες στα
διαλείµµατα και παρακαλούσαν κάποιους µαθητές να φάνε κάτι,
που τους έδιναν.
Συµβουλεύονταν κι εµένα, γιατί δεν έχουν όρεξη. Τους εξήγησα
όσο τα παρακαλείτε θ’ αρνούνται. Εµάς όταν ήµασταν µικρά µας µά-
λωναν γιατί παίρναµε κρυφά το ψωµί.
Το Σχολείο διέθετε έµπειρους και πρακτικούς ∆ασκάλους και
πρωτοτυπούσε σε πολλά θέµατα. Το µάθηµα της Γεωγραφίας, της
Φυσικής Ιστορίας, όταν ο καιρός το επέτρεπε το κάναµε στην ύπαι-
θρο.
Πηγαίναµε στο Λόφο του Φιλοππάπου, στα Προπύλαια, στην
Πνύκα ώστε οι µαθητές να αποκτούν και εµπειρίες.
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
Επίτιμος δημότης Ναυπακτίας ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
Ιδιαίτερη λαµπρότητα προσέδωσε η παρουσία του Προέδρου
της ∆ηµοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου στον εορτασµό της 448ης
επετείου της Ναυµαχίας της Ναυπάκτου, που κορυφώθηκε την Κυ-
ριακή 13 Οκτωβρίου 2019.
Τον προσφώνησε ο δήµαρχος Ναυπάκτου Βασίλης Γκίζας ο
οποίος του επέδωσε και το σχετικό ψήφισµα.
Στην αντιφώνησή του ο Πρόεδρος, η οποία σηµειωτέον έγινε
από στήθους, παρέθεσε, κατά χρονολογική σειρά, ολόκληρη η
ιστορική διαδροµή της Ναυπάκτου από το 1104 π.Χ., µέχρι στις 18
Απριλίου 1829 που απελευθερώθηκε από τον Τουρκικό ζυγό.
Η Αντιφώνηση του Προέδρου
Κύριε ∆ήµαρχε,
Αισθήµατα εξαιρετικής τιµής αλλά και ειλικρινούς συγκίνη-
σης µε διακατέχουν κατά την τελετή αυτή, στο πλαίσιο της οποίας
µε ανακηρύξατε Επίτιµο ∆ηµότη σας. Και τα αισθήµατα αυτά
τα δικαιολογεί πλήρως η µακραίωνη και λαµπρή Ιστορία του
Τόπου σας, µε αποκορύφωµα την ιστορική Ναυµαχία της Ναυ-
πάκτου, που έλαβε χώρα 448 χρόνια πριν και η οποία, όπως θα
εκθέσω στην συνέχεια, δίνει αφορµή για την εξαγωγή χρήσιµων
συµπερασµάτων που αποτελούν πολύτιµους οδηγούς πλεύσης
ανάµεσα στις συµπληγάδες της σύγχρονης διεθνούς συγκυ-
ρίας.
Στο σηµείο όµως αυτό, επιτρέψατέ µου ν’ αναφερθώ, κατ’
ανάγκην εν συντοµία, σε µερικούς µόνον, πλην όµως κρίσιµους,
σταθµούς της Ιστορίας της Ναυπάκτου:
A. Ξεκινώντας από τους αρχαίους χρόνους, υποστηρίζεται
πως η Πόλη σας πήρε τ’ όνοµά της από τις λέξεις «ναυς» και «πή-
γνυµι», που σχηµατίζουν την φράση «κατασκευάζω πλοίο».
1. Για πρώτη φορά εµφανίζεται το 1104 π.Χ. µε τους ∆ωριείς,
οι οποίοι, στην κάθοδό τους, χρησιµοποίησαν την Ναύπακτο
για να κατασκευάσουν υποτυπώδη πλοιάρια, σχεδίες για την
ακρίβεια. Η Πόλη ανήκε αρχικώς στους Εσπέριους Λοκρούς.
2. Το 454 π.Χ., οι Αθηναίοι αφαίρεσαν την Ναύπακτο από την
κυριαρχία των Λοκρών και στην Πόλη εγκαταστάθηκαν οικογένειες
Μεσσηνίων, που είχαν εκδιωχθεί από τους Σπαρτιάτες.
3. Κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεµο, η Αθήνα έστειλε στην
περιοχή τον Φορµίωνα µαζί µε πλοία, ενώ η Σπάρτη τον Κνήµο,
ο οποίος τελικώς ηττήθηκε στην ναυµαχία που ακολούθησε
(429 π.Χ.).
4. Το 426 π.Χ., µε προτροπή των Μεσσηνίων της Πόλης, εξε-
στράτευσε κατά των Αιτωλών ο Αθηναίος στρατηγός ∆ηµο-
σθένης. Οι Αιτωλοί τον αντιµετώπισαν στο Αιγίτιο και τον ανάγ-
κασαν να υποχωρήσει. Ο Σπαρτιάτης στρατηγός Ευρύλοχος,
έχοντας την βοήθεια των Εσπέριων Λοκρών, µ’ επικεφαλής την
Άµφισσα, προήλασε στην Ναύπακτο.
5. Το 369 π.Χ., µετά την ήττα των Αθηναίων στους Αιγός πο-
ταµούς (405 π.Χ.), οι Μεσσήνιοι εγκαταλείπουν την Πόλη και
αναχωρούν για την Σικελία. Η Ναύπακτος περνά ξανά στον
έλεγχο των Λοκρών. Οι Αχαιοί κυριεύουν την Πόλη, αλλά τελι-
κώς τους εκδιώκει ο Θηβαίος στρατηγός Επαµεινώνδας, το 361
π.Χ.
6. Το 350 π.Χ., ο Φίλιππος Β της Μακεδονίας παραχωρεί την
Πόλη στους Αιτωλούς. Από το 338 π.Χ., η Πόλη γίνεται κέντρο
της Αιτωλικής Συµπολιτείας, όπου συνέρχονταν τα συµβούλιά
της. Η δε Ναυπακτία ονοµάσθηκε «Αιτωλία Επίκτητος». Μάλι-
στα, µετά τους πολέµους µε τους Αχαιούς και την καταστροφή
της πόλης του Θέρµου, η Ναύπακτος γίνεται, κατ’ ουσίαν, πρω-
τεύουσα της Αιτωλίας. Το 191 π.Χ., οι Ρωµαίοι, αφού πολιόρκη-
σαν την Πόλη, έλυσαν την πολιορκία υπογράφοντας ανακωχή µε
τους Αιτωλούς.
7. Κατά την διάρκεια της κυριαρχίας των Ρωµαίων, η Πόλη γνώ-
ρισε ακµή λόγω της σηµαντικής της θέσης, ακριβώς απέναντι
από την Πελοπόννησο.
8. Στ’ ανωτέρω αξίζει να προστεθούν οι ακόλουθες επιση-
µάνσεις, οι οποίες είναι δηλωτικές του πολιτισµού που ανα-
πτύχθηκε κατά τους χρόνους εκείνους από τους ένδοξους Προ-
γόνους σας:
α) Πρώτον, αποικία της Ναυπάκτου ήταν η νήσος Κέα, που έλαβε
το όνοµά της από έναν ήρωα της Πόλης.
β) ∆εύτερον, από την Ναύπακτο καταγόταν ο ποιητής Καρκί-
νος – ο οποίος, όπως υποστήριζε ο Χάρων, έγραψε το ποίηµα
«Ναυπάκτια έπη», κάτι όµως που ο Παυσανίας αµφισβητούσε-
καθώς και οι αγαλµατοποιοί Μέναιχµος και Σοΐδας.
γ) Τρίτον, στην Πόλη υπήρχαν πολλοί ναοί, όπως του Ποσει-
δώνα, της Αρτέµιδας, της Αφροδίτης και του Ασκληπιού.
Β. Όσον αφορά τους Βυζαντινούς Χρόνους, και τότε η Ναύ-
πακτος υπήρξε σηµαντική πόλη, καθώς αποτελούσε λιµάνι των
ταξιδιωτών που είχαν ως προορισµούς την Ιταλία και την Κων-
σταντινούπολη.
1. Τότε, υπαγόταν στην επαρχία Ελλάδος ή Αχαΐας. Το φρού-
ριό της επισκευάσθηκε ριζικώς στα χρόνια του Ιουστινιανού,
αλλά το 553 η Πόλη καταστράφηκε από σεισµό. Επίσης, κατα-
στροφές υπέστη από επιδροµές διάφορων λαών, όπως οι Σλά-
βοι, κατά τον 6ο και 7ο αιώνα. Την εποχή του Κωνσταντίνου
Ζ του Πορφυρογέννητου, έγινε πρωτεύουσα του Πέµπτου
Θέµατος της Ευρώπης (Ελλάς), ενώ τον 10ο αιώνα συνενώθηκε
µε το Όγδοο Θέµα της Νικοπόλεως και έγινε έδρα του νέου
Θέµατος.
2. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυ-
ροφόρους, η Πόλη έγινε µέρος του ∆εσποτάτου της Ηπείρου, για
περίπου έναν αιώνα (1204-1294). Το 1294 ο ∆εσπότης της Ηπεί-
ρου, Νικηφόρος Α Κοµνηνός ∆ούκας, πάντρεψε την κόρη
του, Θαµάρ, και έδωσε την Πόλη προίκα στον γαµπρό του Φί-
λιππο, πρίγκιπα του Τάραντα. Αυτός οχύρωσε την Πόλη και
έκοψε νοµίσµατα.
3. Αργότερα, η Πόλη περιήλθε στην επικράτεια του ∆ουκά-
του των Νέων Πατρών και κατόπιν πέρασε στην κυριαρχία του
Αρβανίτη Μπούα Σπάτα. Την περίοδο εκείνη, η Πόλη ονοµαζό-
ταν από τους Έλληνες Έπακτος ή Έπαχτος και από τους Φράγ-
κους Νεοπάντ-Νεπάντ-Λεπάντ ή Λεπάντο.
4. Πέρασε ένα διάστηµα Ενετοκρατίας, από το 1407 ώσπου να
πέσει στα χέρια των Τούρκων, το 1499. Τότε, έλαβε και την ση-
µερινή του µορφή το κάστρο της Πόλης. Το 1458, ο Μωάµεθ
Β ο Πορθητής πολιόρκησε ανεπιτυχώς την Πόλη, η οποία
παρέµεινε στα χέρια των Βενετών. Το 1499, ο Βαγιαζήτ ο Β ,
µε τον Τουρκικό στόλο, ανάγκασε τους Βενετούς να του παρα-
δώσουν την Πόλη.
ΙΙ. Έτσι φθάνουµε σ’ ένα µεγάλο ιστορικό γεγονός της Ευ-
ρωπαϊκής πολεµικής ιστορίας -για ν’ ακριβολογήσω, της Παγ-
κόσµιας ιστορίας- αφού η Ευρώπη ήταν, την εποχή εκείνη, το
πεδίο της πολιτικής αλλά και στρατιωτικής αναµέτρησης των
Μεγάλων ∆υνάµεων, που ήταν άλλωστε Ευρωπαϊκές. Πράγµατι,
η Ναυµαχία της Ναυπάκτου υπήρξε από τις µεγαλύτερες ναυ-
µαχίες όλων των εποχών, τόσο για τον αριθµό των σκαφών που
ενεπλάκησαν σε αυτήν, όσο και για την τακτική που εφαρµόσθηκε.
Έλαβε χώρα στις 7 Οκτωβρίου 1571, στην ευρύτερη περιοχή
της Ναυπάκτου -τότε Λέπαντο- µε αντιπάλους τα Χριστιανικά κράτη
της ∆ύσης και την Οθωµανική Αυτοκρατορία. Έληξε την ίδια
µέρα, µε θριαµβευτική επικράτηση των ∆υτικών. Αλλ’ ας πάρουµε
τα γεγονότα από την αρχή, προκειµένου να ξετυλίξουµε τον
«µίτο της Αριάδνης» γύρω από το τι οδήγησε σε αυτή την Ναυ-
µαχία, πώς αυτή διεξήχθη και ποιές ήταν οι συνέπειές της, τόσο
για τις κατοπινές πολιτικές εξελίξεις όσο και για την ναυτική
τέχνη και, κυρίως, για την ναυπηγική.
Α. Η κυριαρχία των Οθωµανών στην Μεσόγειο, µετά και την
κατάκτηση της Κύπρου (1571), τροφοδότησε τις επεκτατικές
τους διαθέσεις προς δυσµάς. Τα Χριστιανικά κράτη αφυπνί-
σθηκαν, παραµέρισαν για λίγο τις διαφορές τους, και µε πρω-
τοβουλία του Πάπα Πίου Ε’ συγκρότησαν, στις 25 Μαΐου 1571,
τον «Ιερό Αντιτουρκικό Συνασπισµό («Sacra Liga Antiturca»). Τον
αποτελούσαν η Ισπανία, η Βενετία, η Γένουα, το Παπικό Κρά-
τος, η Σαβοΐα, η Μάλτα και άλλες µικρότερες πόλεις της Ιταλι-
κής χερσονήσου. Αποφασίσθηκε η συγκρότηση στόλου και η
αποστολή του στην ανατολική Μεσόγειο.
Β. H ναυτική δύναµη, µ’ επικεφαλής τον νεαρό Ισπανό πρίγ-
κηπα ∆ον Χουάν της Αυστρίας, συγκεντρώθηκε στην Μεσίνα της
Σικελίας και µε τις ευλογίες του Πάπα απέπλευσε στις 16 Σε-
πτεµβρίου 1571. ∆έκα µέρες αργότερα, ο στόλος έφθασε στην
Κεφαλονιά, όπου πραγµατοποίησε τις τελευταίες του προετοι-
µασίες, ενόψει της αναµέτρησής του µε τον Οθωµανικό, που ναυ-
λοχούσε στην Ναύπακτο.
Γ. Ο συµµαχικός στόλος αριθµούσε 210 γαλέρες, 30 φρεγά-
τες, 24 µεταφορικά πλοία και άλλα µικρότερα πλοία συνοδείας.
Τα πληρώµατα των πλοίων έφθαναν τους 38.000 άνδρες, από
τους οποίους οι 15.000 ήταν Έλληνες από τα νησιά του Ιονίου
και την Κρήτη. Πλούσιοι Έλληνες είχαν εξοπλίσει πλοία και
βρίσκονταν στην πρώτη γραµµή της επιχείρησης, όπως ο Κερ-
κυραίος Στυλιανός Χαλικιόπουλος, ο Ζακυνθινός Μαρίνος Σι-
γούρος και ο Κρητικός Μανούσος Θεοτοκόπουλος, αδελφός
του ζωγράφου ∆οµήνικου Θεοτοκόπουλου.
∆. Ο Οθωµανικός στόλος, µ’ επικεφαλής τον Μουεζίν Ζαντέ
Αλή Πασά, είχε 210 γαλέρες και 50 άλλα πλοία συνοδείας. Τα
πληρώµατα έφθαναν τους 47.000 άνδρες, από τους οποίους
15.000 ήταν Έλληνες, βίαια στρατολογηµένοι. Η τουρκική αρ-
µάδα ήταν αποκλειστικά κωπήλατη, ενώ ο συµµαχικός στόλος
διέθετε και ιστιοφόρα πλοία, που ήταν το νέο στοιχείο της ναυ-
τικής µάχης.
Ε. Η αποφασιστική αναµέτρηση δόθηκε στις εκβολές του
Αχελώου ποταµού, κοντά στα νησάκια Εχινάδες, στις 7 Οκτω-
βρίου 1571, αλλά έµεινε στην ιστορία ως Ναυµαχία της Ναυ-
πάκτου.
1. Από το πρωί έως αργά το απόγευµα η σύγκρουση διεξα-
γόταν µε τροµερή ένταση. Ο αγώνας, σε ορισµένες φάσεις, µε-
ταφέρθηκε από κατάστρωµα σε κατάστρωµα και γινόταν σώµα
µε σώµα. Ο Χριστιανικός στόλος, µε αρτιότερο οπλισµό και κα-
λύτερη τακτική, νίκησε κατά κράτος τον αντίπαλό του, που ήταν
σχεδόν αήττητος ως τότε.
2. Η Οθωµανική πλευρά κατόρθωσε να διασώσει µόλις 50
πλοία, ενώ οι απώλειες σ’ έµψυχο δυναµικό ανήλθαν σε 20.000
νεκρούς. Ανάµεσά τους ήταν ο Μουεζίν Ζαντέ Αλή Πασάς, ο αι-
γύπτιος αρχηγός Μεχµέτ Σιρόκο και 160 µπέηδες. Οι σύµµα-
χοι έχασαν 8.000 άνδρες, µεταξύ αυτών και ο Βενετός ναύαρ-
Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η 7
χος Αγκοστίνο Μπαρµπαρίγκο, ενώ καταστράφηκαν και 20 γα-
λέρες. Βαρύς ήταν ο φόρος που πλήρωσε και το Ελληνικό στοι-
χείο. Οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι το 30-40% των νεκρών πρέ-
πει να ήταν Έλληνες, αν υπολογίσουµε την σύνθεση των πλη-
ρωµάτων και των δύο πλευρών. Πάντως, αρκετοί Έλληνες, που
είχαν στρατολογηθεί δια της βίας από τους Οθωµανούς, απέ-
κτησαν ύστερα την ελευθερία τους.
ΙΙΙ. Ως άµεσα αποτελέσµατα της ναυµαχίας της Ναυπάκτου θα
µπορούσαν να θεωρηθούν τ’ ακόλουθα:
A. Το γεγονός ότι η νίκη των συµµάχων χαιρετίσθηκε µ’ εν-
θουσιασµό στην ∆ύση. Συγκεκριµένα:
1. Μεγάλοι ζωγράφοι της εποχής, όπως ο Τιντορέτο, ο Τι-
τσιάνο και ο Βερονέζε, απαθανάτισαν µε έργα τους σκηνές της
Ναυµαχίας, ενώ ο Ελ Γκρέκο φιλοτέχνησε το πορτρέτο του µε-
γάλου νικητή, ∆ον Χουάν της Αυστρίας.
2. Είναι, µάλιστα, χαρακτηριστικά τα λόγια του συγγραφέα
του «∆ον Κιχώτη», Μιγκέλ ντε Θερβάντες, που πήρε µέρος, ως
υπαξιωµατικός της γαλέρας Μαρκέσα (Marquesa), στην Ναυ-
µαχία της Ναυπάκτου: «Ήταν η πιο µεγαλόπρεπη στιγµή που
γνώρισαν οι περασµένοι ή τούτοι οι σηµερινοί καιροί, ή που
θα δούνε οι µελλούµενοι». Αν και άρρωστος, µε πυρετό την
ηµέρα εκείνη, ο Θερβάντες πολέµησε και πληγώθηκε τρεις
φορές από σφαίρα, δύο στο στήθος και µία που του άφησε µό-
νιµη αναπηρία στο αριστερό του χέρι. Στο «Ταξίδι στον Παρνασσό»
(1614) αναφέρει ότι στην Ναύπακτο αχρηστεύθηκε το αριστερό
του χέρι «προς δόξαν του δεξιού», υπαινισσόµενος την κατο-
πινή επιτυχία του πρώτου µέρους του ∆ον Κιχώτη. Ο Θερβάν-
τες πάντα ένοιωθε υπερήφανος για την συµµετοχή του στην
εν λόγω Ναυµαχία, ενώ συµπλήρωνε σε κείµενό του γι’ αυ-
τήν: «Την ηµέρα εκείνη διαλύθηκε σε ολόκληρο τον κόσµο η
µέχρι τότε υφιστάµενη πεποίθηση ότι οι Τούρκοι ήταν στη θά-
λασσα αήττητοι».
B. ∆υστυχώς, οι τότε Ευρωπαίοι Ηγεµόνες άργησαν πολύ να
επωφεληθούν των νέων δυναµικών που δηµιούργησε στην Ευ-
ρωπαϊκή πολιτική σκηνή το νικηφόρο γι’ αυτούς αποτέλεσµα
της Ναυµαχίας της Ναυπάκτου. Η συντριβή των Οθωµανών
µπορεί ν’ ανέκοψε την επεκτατική πολιτική της Οθωµανικής
Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη, δεν επέφερε όµως τα επιθυµητά
αποτελέσµατα για τα Χριστιανικά κράτη της ∆ύσης. Ο Σουλτά-
νος κατάφερε να διατηρήσει την κυριαρχία του στην Μεσόγειο,
για πολύ καιρό ακόµη. Από την άλλη, όµως, η Ναυµαχία αυτή
σήµανε το τέλος των επιδιώξεων της Οθωµανικής αυτοκρατο-
ρίας για µιαν έξοδο στον Ατλαντικό.
Γ. Για τους υπόδουλους Έλληνες, η νίκη των συµµάχων ήταν
µια χαραµάδα ελπίδας αναφορικά µε την αποτίναξη του τουρ-
κικού ζυγού. Επαναστάτησαν πολλές περιοχές (Μάνη, Πάτρα,
Αίγιο, Γαλαξίδι, Πάργα, Ηγουµενίτσα, Βόνιτσα, Άνδρος, Πάρος,
Νάξος), αλλά χωρίς αποτέλεσµα. Έπρεπε να περιµένουν την
Εθνεγερσία του 1821. Τότε, οι Ηρωϊκοί Πρόγονοί σας εξεγέρ-
θηκαν. Οι επιχειρήσεις στην πόλη της Ναυπάκτου άρχισαν τον
Μάϊο. Η αντίσταση των Τούρκων ήταν επιτυχηµένη και κρά-
τησε αρκετά χρόνια. Στις 18 Απριλίου 1829, όµως, απελευθε-
ρώθηκε οριστικά από τους Τούρκους, όταν ο Ανδρέας Μιαού-
λης απέκλεισε το λιµάνι της Πόλης και ανάγκασε τους Τούρ-
κους να παραδώσουν το φρούριο.
∆. Η ναυµαχία της Ναυπάκτου είχε, επίσης, ένα τεράστιας ση-
µασίας θετικό αποτέλεσµα, που συνιστά «αλλαγή παραδείγ-
µατος» -έστω κι αν χρησιµοποιώ κάπως ελεύθερα εν προκει-
µένω τον όρο του ονοµαστού επιστηµολόγου Thomas Kuhn–
όσον αφορά τις εξελίξεις στην ναυπηγική. Η Ναυµαχία της
Ναυπάκτου σηµατοδότησε το τέλος των κωπήλατων πολεµι-
κών πλοίων και την «ανατολή» των ιστιοφόρων στους κατά θά-
λασσα αγώνες. Μια ιστορική διαδροµή 2.500 ετών και πλέον,
του κουπιού, που είχε ξεκινήσει από την Αργοναυτική εκ-
στρατεία, έφθασε στο τέλος της, για να δώσει την σειρά του
στο πανί ως κύριο µέσο πρόωσης, που βεβαίως είχε ξεκινή-
σει εξ ανάγκης στα εµπορικά πλοία, λόγω των µεγάλων απο-
στάσεων τις οποίες έπρεπε να καλύψουν. Προσαρµοζόµενες σε
αυτήν την, τότε σύγχρονη, εξέλιξη, η ναυτική τέχνη και η ναυ-
πηγική άρχισαν να παρουσιάζουν τεράστια ιστιοφόρα, για να κα-
ταλήξουν στα λεγόµενα ∆ίκροτα ή και Τρίκροτα, που θα καλύ-
ψουν ανάγκες των επόµενων πέντε αιώνων, προκειµένου και
αυτά να «υποκλιθούν» µετέπειτα στην νεότερη γενιά του ατµού
και του σιδήρου....
Κύριε ∆ήµαρχε,
Με τις σκέψεις αυτές σας ευχαριστώ, εκ νέου, θερµώς για
την µεγάλη τιµή, την οποία µου περιποιήσατε µε την ανακήρυξή
µου σ’ Επίτιµο ∆ηµότη σας. Να είσθε βέβαιος ότι θα πράξω
ό,τι µου αναλογεί, προκειµένου να φανώ αντάξιος αυτής της τι-
µής, υπερασπιζόµενος, στο ακέραιο, την Πατρίδα µας και τα
συµφέροντα του Λαού µας και του Έθνους µας.
Οδοιπορικό στους Αγίους Τόπους
8 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η
Β΄Μέρος
Αγαπηµένοι µου συµπατριώτες, σήµερα θα ολοκληρώσω το
οδοιπορικό µου στην Αγία Γη και στα Αγιοταφικά προσκυνήµατα.
Την πέµπτη ηµέρα λοιπόν του οδοιπορικού µας στους Αγίους
Τόπους, ξεκινήσαµε σχεδόν νύχτα για την παραλιακή πόλη της
Εϊλάτ, στα Ισραηλινο-Αιγυπτιακά σύνορα. Προορισµός µας, η
Ι. Μ. Αγίας Αικατερίνης, στο Θεοβάδιστο όρος Σινά. Η δια-
δροµή κουραστική, αφού περιελάµβανε αρκετούς ελέγχους
από τους ¨φύλακες της Μονής. Πλην όµως η άφιξή µας στο
Σινά, το οποίο είναι συνδεδεµένο µε την βιβλική έξοδο, µε την
περιπλάνηση των υιών του Ισραήλ, µε τις ∆έκα Εντολές, τους
Νόµους που ο Θεός έδωσε στον Μωυσή για τον λαό του Ισ-
ραήλ, το γεγονός της φλεγόµενης βάτου, ως αυτό µε το µάννα,
η θερµή όµως υποδοχή από τους µοναχούς, η ευγένεια, η
καλοσύνη, το φιλόξενο πνεύµα µε το οποίο µας περιέβαλαν, µας
έκανε να αισθανθούµε απέραντη ευγνωµοσύνη που µας αξίωσε
ο Θεός να φθάσουµε µέχρι εκεί. Το Ιερό Μοναστήρι του όρους
Σινά, η Αγία Αικατερίνη, χτίστηκε από τα θεµέλια από τον Ρω-
µαίο αυτοκράτορα Ιουστινιανό, για την αιώνια µνήµη της συ-
ζύγου του Θεοδώρας. Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης είναι κτι-
σµένη σε υψόµετρο 1570 µέτρων, στο τέλος µιας στενής κοι-
λάδας που µοιάζει ακόµα µικρότερη εξαιτίας των ψηλών βου-
νών που υψώνονται δίπλα της και εντυπωσιάζει µε τα τείχη
από τον κόκκινο γρανίτη που το περιτριγυρίζουν. Το µοναστήρι
ανήκει σήµερα στην ελληνική ορθόδοξη εκκλησία και οι πε-
ρισσότεροι µοναχοί είναι Έλληνες που προσεύχονται και µο-
νάζουν σύµφωνα µε την διδασκαλία του Βασιλείου από την
Καισαρεία που ήταν µοναχός, θεολόγος και επίσκοπος και
έζησε από το 329 µέχρι το 379. Το µοναστήρι εφοδιάζεται µε
νερό από διάφορα πηγάδια, πλην όµως το πιο σπουδαίο, βρί-
σκεται δεξιά, µετά την είσοδο, το οποίο είναι γνωστό ως Πηγάδι
του Μωυσή. Ο Ναός της Αγίας Αικατερίνης είναι ένα πραγµα-
τικό µουσείο, αφού διασώζονται έργα τέχνης. Το εσωτερικό
της έχει µήκος 40 µέτρα και πλάτος 20µ., είναι τρίκλιτο και τα
κλίτη χωρίζονται µεταξύ τους µε δώδεκα µονολιθικές κολόνες
από γρανίτη. Η καθεµία αντιστοιχεί σε έναν από τους µήνες του
χρόνου και είναι διακοσµηµένη µε τον Άγιο που εορτάζεται
τον µήνα αυτό. Η κάθε κολόνα έχει ένα σκαλισµένο κιονό-
κρανο, διαφορετικά από τα άλλα. Τα στασίδια ανάµεσα στις κο-
λόνες είναι πλούσια σκαλισµένα, ο άµβωνας είναι διακοσµη-
µένος µε µινιατούρες και ο επισκοπικός θρόνος είναι έργο του
19ου αιώνα. Πάνω του είναι ζωγραφισµένο το αρχικό µονα-
στήρι που το σηκώνουν στα χέρια τους ο Μωυσής και η Αγία
Αικατερίνη. Η οροφή είναι ξύλινη, µε χρυσά αστέρια σε πρά-
σινο φόντο, απ’ όπου κρέµονται περίπου 50 καντήλια και πο-
λυέλαιοι, τα περισσότερα φτιαγµένα από αυγά στρουθοκαµή-
λου. Το ιερό βρίσκεται πίσω από το εικονοστάσι, το οποίο απο-
τελείται από τέσσερα ξύλινα κοµµάτια, σκαλισµένα και επι-
χρυσωµένα, µε τις εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, της
Αγίας Αικατερίνης και του Ιωάννη του Βαπτιστή. Από πάνω βρί-
σκεται ένας επιβλητικός Εσταυρωµένος. Πίσω από το εικονο-
στάσι, πάνω από την Ιερά Τράπεζα, βλέπουµε τον πιο πολύ-
τιµο θησαυρό της Εκκλησίας, το υπέροχο µωσαϊκό της Μετα-
µόρφωσης, το οποίο φιλοτεχνήθηκε τον 6ο αιώνα. Απ’ όλα τα
παρεκκλήσια του µοναστηριού, αυτό που λατρεύεται περισ-
σότερο, είναι το Ιερό της Φλεγόµενης Βάτου. Μπήκαµε ξυπό-
λυτοι, όπως είχε κάνει ο Μωυσής σύµφωνα µε την εντολή του
Θεού, λόγω της ιερότητας του χώρου. ¨Λύσαι το υπόδηµα εκ
των ποδών σου. Ο γαρ τόπος, εν ω συ έστηκας, γη αγία εστί¨.
Το παρεκκλήσι είναι πολύ µικρό, 3µ.Χ5µ., διακοσµηµένο µε
µπλε κεραµικά. Μια Αγία Τράπεζα που στηρίζεται πάνω σε 4 µαρ-
µάρινες κολόνες είναι τοποθετηµένη στο σηµείο, όπου λέγεται
πως υπάρχουν οι ρίζες της βάτου. Η βάτος έχει µεταφυτευτεί
έξω και προστατεύεται σήµερα από έναν χαµηλό τοίχο. Κατά
την παραµονή µας στο Σινά, επισκεφτήκαµε την βιβλιοθήκη
της Αγίας Αικατερίνης, όπου οι ανεκτίµητοι θησαυροί της την
καθιστούν δεύτερη σε σπουδαιότητα του κόσµου, µετά από
την βιβλιοθήκη του Βατικανού. Φυλάσσονται περισσότερα από
3.000 χειρόγραφα, τα περισσότερα στην ελληνική γλώσσα.
Μεταξύ αυτών οι δύο από τους αρχαιότερους κώδικες του αρ-
χαίου κόσµου, ο Συριακός και ο Σιναϊτικός. Επίσης στο µονα-
στήρι βρίσκεται η σπουδαιότερη συλλογή εικόνων του κόσµου,
όπου εκτίθενται για τους προσκυνητές σε ένα µικρό µουσείο,
που ονοµάζεται ’’Άγιο Ιερό’’. Αργότερα ξεναγηθήκαµε στο
¨οστεοφυλάκιο¨ του µοναστηριού, όπου βρίσκονται εκατον-
τάδες κρανία και οστά των µοναχών που έζησαν, προσευχή-
θηκαν και κοιµήθηκαν εκεί. Μάλιστα ένας σκελετός είναι ντυ-
µένος µε ράσα και φοράει ένα µωβ κάλυµµα στο κεφάλι: είναι
ο σκελετός του Αγίου Στεφάνου που πέθανε το 580, κρατών-
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
τας το κοµποσκοίνι του. Στην Μονή της Αγίας Αι- Αγίας Αυλής είναι το µετόχι της Γεθσηµανής µε
κατερίνης του Σινά φιλοξενηθήκαµε από τους την εικόνα, επιταφίου της Θεοτόκου. Η Αγία Πόρτα,
µοναχούς για 2 βράδια. Το δεύτερο βράδυ της η µοναδική είσοδος από την οποία µπορεί κανείς
αφίξεώς µας και περί ώρα 21.30 µε 22.00 συγ- να µπει στο Ναό της Αναστάσεως, κατασκευα-
κεντρωθήκαµε περί τα 20 άτοµα και µε την βοή- σµένη από ξύλο κυπαρισσιού και καρυδιάς, έχει
θεια ¨µπαστουνιών¨ που εφοδιαστήκαµε από ύψος 6 µέτρα και πλάτος 4 µέτρα. Μεταξύ της
τους βεδουίνους του Σινά και µε φακούς στα χέ- Αγίας Πόρτας και της κλειστής πύλης υπάρχουν
ρια και οδηγό µας τον πρωτοπρεσβύτερο και πέντε µαρµάρινες κολώνες και δεξιά και αριστερά
προϊστάµενο του Ι. Ν. Αγίας Τριάδος Πατρών, άλλες τρεις από µάρµαρο και γρανίτη. Περνών-
αιδεσιµολογιώτατο πατ. Ανδρέα Γεωργακόπουλο, τας την Αγία Πόρτα µπήκαµε µέσα στο ναό και
ξεκινήσαµε την ανάβαση του Θεοβάδιστου Όρους Tης βρεθήκαµε µπροστά στο µάρµαρο της Αγίας Απο-
Ευστρατίας ( Έφη) καθήλωσης. Είναι ο τόπος όπου ο Ευσχήµων Ιω-
Σινά, το οποίο βρίσκεται νότια του µοναστηριού
και υψώνεται στα 2285 µέτρα. Εκεί που ο Θεός Μπούµπουλας σήφ και ο Νικόδηµος, τοποθέτησαν το Σώµα του
δικηγόρος, Γραµµατέας
παρέδωσε στον Μωυσή τους Νόµους µε τις ∆έκα Χριστού που κατέβασαν από το Σταυρό για να το
Εντολές. Η ανάβασή µας µέσα από τα µονοπά- του Συνδέσµου αλείψουν µε µύρα και στην συνέχεια να το τυλί-
τια και 3700 σκαλοπάτια, διήρκησε περί τις τρεις ξουν µε καθαρό σινδόνι για να το ενταφιάσουν.
µε τρεισήµισι ώρες και µας οδήγησε στην Αγία Κο- ∆υτικά του καθολικού της Αναστάσεως, σε κυκλικό
ρυφή, όπου βρίσκεται το παρεκκλήσι της Αγίας Τριάδος από χώρο, που είναι σκεπασµένος µε τεράστιο τρούλο βρίσκεται το
το έτος 1934. Εκεί τελέστηκε θεία αγρυπνία από τον αιδεσι- Άγιο Κουβούκλιο, όπου και ο Πανάγιος Τάφος, µέσα στον
µολογιώτατο πατέρα Ανδρέα Γεωργακόπουλο µέσα σε κλίµα οποίο φιλοξενήθηκε ο Κύριος. Από αυτόν ο Χριστός ¨αληθινά
κατάνυξης και βαθιάς συγκίνησης, ενώ πριν ακόµα φωτίσουν ανέστη εκ νεκρών¨. Ακριβώς απέναντι από το Άγιο Κουβούκλιο,
οι ακτίνες του ήλιου, ευλογηµένοι και φωτισµένοι, είχαµε πά- βρίσκεται το καθολικό του ναού της Αναστάσεως, δεξιά του
ρει τον δρόµο της επιστροφής µας για την Ι.Μ. της Αγίας Αι- το παρεκκλήσι ¨Μη µου Άπτου¨, δίπλα του συναντούµε το πα-
κατερίνης. ρεκκλήσι των Λατίνων όπου φυλάσσεται κοµµάτι της κολώνας
Την επόµενη ηµέρα αναχωρήσαµε για την Αγία πόλη της Ιε- πάνω στην οποία οι Ιουδαίοι έδεσαν τον Κύριο. Στο χώρο που
ρουσαλήµ. Νωρίς το ξηµέρωµα, περί ώρα 04.00 ακολουθή- ανήκει στους Ορθόδοξους, υπάρχει µικρή Αγία Τράπεζα και κάτω
σαµε την λιτανεία για την µεταφορά της Εικόνας της Πανα- από αυτή µια πλάκα µε δυο τρύπες. Στις τρύπες αυτές κατά την
γίας από το Μετόχιον στο Ναό του Θεοµητορικού Μνήµατος παράδοση έβαλαν τα πόδια του Χριστού για να τον βασανί-
στη Γεθσηµανή (η κοιλάδα µεταξύ του όρους των Ελαιών και σουν λίγο πριν από την Σταύρωση και ακριβώς πίσω του βρί-
του λόφου Μορία των Ιεροσολύµων, όπου σύµφωνα µε την σκεται άλλο παρεκκλήσι, το παρεκκλήσι της θλιµµένης (πεν-
παράδοση στην κοιλάδα αυτή θα γίνει η Β΄ Παρουσία και η κρίση θούσας) Παναγίας, η προσωρινή φυλακή του Χριστού, λίγο
του κόσµου), ψάλλοντας τα εγκώµια της Θεοτόκου. Στην συ- πιο πέρα το παρεκκλήσι του Αδάµ που βρίσκεται κάτω από το
νέχεια και αφού κατεβήκαµε τα 48 σκαλοπάτια, προσκυνή- Γολγοθά και συγκεκριµένα κάτω από το σηµείο που στήθηκε
σαµε τον Ναό της Κοίµησης της Θεοτόκου, που κτίστηκε από ο Σταυρός του Χριστού και λίγο πιο πέρα, αµέσως µετά 27
την Αγία Ελένη το 326µΧ. ∆εξιά και αριστερά, στη µέση της σκαλοπάτια µας οδηγούν στο Γολγοθά, στον πιο φρικτό βράχο
σκάλας, συναντήσαµε δύο παρεκκλήσια. Το αριστερό που πε- της γης. Με ρίγη συγκίνησης αποχωρήσαµε από τον Ναό της
ριλαµβάνει τον τάφο του Ιωσήφ και το δεξιό τους τάφους των Αναστάσεως και κατευθυνθήκαµε στο Μοναστήρι της Μεγάλης
γονέων της Παναγίας, Ιωακείµ και Άννας. Πίσω από τον τάφο Παναγίας, που βρίσκεται πολύ κοντά στον Πανάγιο Τάφο, σε
της Παναγίας βρίσκεται η θαυµατουργή εικόνα της Παναγίας µικρό ύψωµα. Από εκεί η Παναγία µαζί µε τις µυροφόρες γυ-
της Ιεροσολυµίτισσας. Μετά το πέρας των θρησκευτικών εκ- ναίκες έβλεπε την Σταύρωση του Υιού της. Το ίδιο βράδυ µε-
δηλώσεων, επισκεφτήκαµε την Εκκλησία των Εθνών που ανή- τείχαµε στην ιερή αγρυπνία που τελέστηκε στην Μονή της Πα-
κει στους καθολικούς και είναι ο χώρος της Τελευταίας Προ- ναγίας Σεϊδανάγιας, µέσα στο οποίο υπάρχει η θαυµατουργή
σευχής και της Αγωνίας του Χριστού. Στο εσωτερικό της Εκ- εικόνα, η οποία κατά την παράδοση έφτασε µόνη της από την
κλησίας αυτής υπάρχει βράχος που κατά την παράδοση προ- ∆αµασκό της Συρίας. Την επόµενη ηµέρα ακολουθώντας την
σευχήθηκε ο Χριστός πριν το Πάθος. Ακριβώς δίπλα από την πορεία της οδούς του µαρτυρίου που ακολούθησε ο Χριστός
Εκκλησία των καθολικών της Τελευταίας Προσευχής και της µας, γνωστή ως VIA DOLOROSA, προσκυνήσαµε την Μονή
Αγωνίας, υπάρχει ο κήπος µε τα ελαιόδεντρα, όπου κατά την του Αγίου Χαραλάµπους, του Τιµίου Προδρόµου, επισκεφτή-
παράδοση έφερε ο Ιούδας τους γραµµατείς και τους Φαρισ- καµε την µονή του Πραιτωρίου και λίγο πιο πέρα την φυλακή
σαίους και µε το φιλί πρόδωσε τον διδάσκαλό Του. Την τρίτη του Απ. Πέτρου, το Λιθόστρωτο, την Προβατική Κολυµβήθρα,
ηµέρα πριν την ολοκλήρωση του οδοιπορικού µας στους Αγί- τον Λόφο Σιών, τον Τάφο του ∆αυίδ, στο δωµάτιο όπου έγραψε
ους Τόπους, επισκεφτήκαµε την πόλη Ιεριχώ και ενδιάµεσα τον πεντηκοστό ψαλµό ¨Ελέησόν µε ο Θεός…¨. Στην συνέχεια
της διαδροµής µας, προσκυνήσαµε το µοναστήρι του Αγίου επισκεφτήκαµε το σπίτι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, κα-
Γεωργίου του Χοτζεβίτου, κτισµένο σε µια πλαγιά και άγρια χα- θώς και το ναό της Αγίας Τριάδος. Στο Ιερό του Ναού, φυλά-
ράδρα και το οποίο αποτελεί σήµερα µια όαση πνευµατική γεται σε λάρνακα το Ιερό Σκήνωµα του Αγίου Φιλουµένου, Κύ-
στην καρδιά της ερήµου. Στην πόλη της Ιεριχούς επισκεφτήκαµε πριου Αγιοταφίτη, ο οποίος µαρτύρησε στο Φρέαρ του Ιακώβ.
την Μονή του Προφήτη Ελυσσαίου, που µεταποίησε τα νερά Την τελευταία ηµέρα, παίρνοντας το δρόµο για την επιστροφή,
της πηγής της πόλης σε πόσιµα και δίπλα από αυτή βρίσκεται σταµατήσαµε στην αρχαία πόλη την Λύδδα και επισκεφτήκαµε
η συκοµορέα η οποία είναι παραφυάδα εκείνης που ανέβηκε τον τάφο του Αγίου Γεωργίου πάνω από τον οποίο η Αγία Ελένη
ο Ζακχαίος για να δει τον Χριστό. Στην συνέχεια κατευθυνθή- έκτισε µεγαλοπρεπή ναό.
καµε δυτικά της Ιεριχούς, όπου πάνω σε απότοµη πλαγιά είναι Μέσα σε βαθιά συγκίνηση, έχοντας πάρει µεγάλη ευλογία
κτισµένο το µοναστήρι του Σαραντάριου Όρους ή του Πειρα- από την επίσκεψή µας στην Αγία Γη, έχοντας προσκυνήσει το
σµού. Εδώ νήστεψε ο Χριστός σαράντα µέρες και σαράντα ναό της χριστιανοσύνης και της ανθρωπότητας, όπου µέσα σ’
νύχτες πειραζόµενος από τον διάβολο τρεις φορές. Νοτιανα- αυτόν ο Σωτήρας του κόσµου Σταυρώθηκε, Τάφηκε και Ανα-
τολικά της πόλης της Ιεριχούς είδαµε την Νεκρά Θάλασσα, η στήθηκε εκ νεκρών, µε την ελπίδα της επιστροφής µας, έχον-
οποία απλώνεται σε 77 χιλιόµετρα µήκος και 16 χιλιόµετρα τας λάβει ¨πνευµατική χαρά¨, ¨φως¨, ολοκληρώσαµε το τα-
πλάτος. Η επιφάνειά της δε είναι 392 µ. κάτω από την Μεσό- ξίδι µας, ένα ταξίδι ζωής.
γειο. Ακολούθησε προσκύνηµα στην Μονή του Τιµίου Προ-
δρόµου, στο Μοναστήρι του Αγίου Γερασίµου Ιορδανίτου, όπου Βιβλιογραφία: Το Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης, κείµενο
στην σπηλιά του φιλοξενήθηκε η Αγία Οικογένεια κατά την της Giovanna Magi, Οδοιπορικό των Πανάγιων Προσκυνηµά-
φυγή της στην Αίγυπτο για να αποφύγει τη σφαγή που διέταξε των, Ανδρέας Γεωργίου (Ιεροσόλυµα 2009).
ο Ηρώδης. Συνεχίσαµε την διαδροµή µας προσκυνώντας το µο- Προσωπική εµπειρία από την προσκυνηµατική εκδροµή της
ναστήρι του Αγίου Ιωάννη Προδρόµου και κάτω από αυτό κυλά 18ης/8-29ης/8/2019 µε το ταξιδιωτικό πρακτορείο Υφήλιος,
ο Ιορδάνης Ποταµός που χύνεται στην Νεκρά Θάλασσα. Εκεί Θεόδωρος Βαράκλας το οποίο διοργάνωσε ο Ιερός Ναός
τελέστηκε αγιασµός από τον αιδεσιµολογιώτατο πατέρα Αν- Αγίας Τριάδας και µας συνόδευσε ο πρωτοπρεσβύτερος και προ-
δρέα. Το απόγευµα της ίδιας ηµέρας επιστρέφοντας στην Αγία
ϊστάµενος αυτού, αιδεσιµολογιώτατος πατ. Ανδρέας Γεωργα-
Ιερουσαλήµ επισκεφτήκαµε το Ναό της Αναστάσεως ή Πανά-
κόπουλος.
γιο Τάφο. Προσκυνήσαµε την Αγία Αυλή και ανατολικά αυτής
το µοναστήρι του Αβραάµ. Στην βορειοανατολική γωνιά της
Αγίας Αυλής υπάρχει σκάλα που οδηγεί στον Γολγοθά, ενώ
στα δυτικά της Αγίας Αυλής είναι ο Ναός του Αγίου Ιακώβου
του Αδελφοθέου, όπου εκεί εκκλησιάζονται οι Άραβες ορθό-
δοξοι χριστιανοί. Συνέχεια του ναού του Αγίου Ιακώβου υπάρ-
χει το παρεκκλήσι των Μυροφόρων γυναικών, ενώ βορειότερα
του παρεκκλησίου των Αγίων Μυροφόρων, υπάρχει το πα-
ρεκκλήσι των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων και νότια της
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η 9

Aπό τις εκδηλώσεις του Συνδέσµου

Κυριακή 10 Νοεµβρίου
το ετήσιο Μνηµόσυνο
Είναι καθιερωµένο, κάθε φθινόπωρο να τελείται Μνηµόσυνο
υπέρ των ψυχών των αποβιωσάντων Ευεργετών- ∆ωρητών,
στελεχών και µελών του Συνδέσµου, καθώς και για τους 15
Ναυπάκτιους που εκτελέστηκαν στην Πάτρα το 1943-44 και
για τους οποίους έχει αναγερθεί σχετικό µνηµείο στον αύλειο
χώρο του ναού από τον Σύνδεσµο.
Στην επιλογή της ηµεροµηνίας συνετέλεσε και το ιστορικό γε-
γονός των εγκαινίων του Ναού που τελέστηκαν στις 8 Νοεµ-
βρίου 1925 από τον τότε Επίσκοπο Αντώνιο.

Τιµήθηκε η Αγία Άννα, από τους Ναυπάκτιους της Πάτρας

Ό πως κάθε χρόνο τη ∆ευτέρα 9 ∆εκεµ-
βρίου, εορτάστηκε µε λαµπρότητα, στον
ιερό Ναό του Συνδέσµου «Άγιος Χαράλαµ-
πος», η εορτή της Αγίας Άννης (Σύλληψη). Την
παραµονή τελέστηκε εσπερινός µετά αρτο-
κλασία και έδωσε την ευχέρεια να προσκυ-
νήσουν οι πιστοί που την κυριώνυµη ηµέρα
εργάζονταν.
Τη ∆ευτέρα τελέστηκε θεία λειτουργία µετά
αρτοκλασίας, στην οποία ιερούργησε ο Πρω-
τοπρεσβύτερος, π. ∆ηµήτριος Σαββόπουλος,
που κήρυξε και τον θείο λόγο. Ιεροψάλτες,
όπως πάντα, ο πρωτοψάλτης Παντελής Γεωρ- Ανδρέας Μιχαλόπουλος, ∆. Βαγενάς και Κώ-
γαλής, ο Επίτιµος Πρόεδρος Φίλιππος Κονί- στας Μακρυπόδης από τον τοπικό Σύλλογο.
δας πλαισιωµένοι από τους Τάκη Χαραλαµ- Ο πρόεδρος του Συνδέσµου, Νίκος Ζω-
πόπουλος και Κώστα Αντωνάτο και δύο ακόµη. γράφος εξέφρασε τις ευχές στις εορτάζου-
Ξεπέρασε τις προβλέψεις η προσέλευση σες, ευχαρίστησε όλους και απηύθυνε ανοικτή
των πιστών και ειδικά των περιοίκων. Παρόν- πρόσκληση για την Πίτα του Συνδέσµου που
τες και οι τ. πρόεδροι του Συνδέσµου, Κώστας θα πραγµατοποιηθεί στις 12 Ιανουαρίου 2020
και Φίλιππος Κονίδας καθώς και ο Ηλίας ∆η- στο Ξενοδοχείο ‘’ΑΣΤΗΡ’’ Πάτρας.
µητρόπουλος. Επίσης παραβρέθηκαν και οι Γιάννης Σιτίστας. µέλος του ∆.Σ. Από τον εορτασµό της Ναυµαχίας της Ναυπάκτου

Το Ημερολόγιο του των γειτόνων μας Ελληνοαµερικανικός Σύνδεσµος Ναυπακτίας

Πολιτιστικός Σύλλο-
γος «ΚΥΨΕΛΗ» Φωτοτογραφικό στγµιό-
Ο Άγιος Αλέξανδρος τυπο από τον εορτασµό που
Γείτονες, µέσω του έγινε τέλη Νοεµβρίου στη
Ναού µας στα Ζαρου- Ναύπακτο.
χλέικα, µε άριστες σχέ- ∆ιακρίνονται όρθιος ο
σεις συνεργασίας µε τον Πρόεδρος του Συνδέσµου
Πολιτιστικό Σύλλογο της Κώστας Μούρτος, στο κέν-
γειτονιάς «ΚΥΨΕΛΗ» ‘’ο τρο ο ∆ήµαρχος Ναυπα-
Άγιος Αλέξανδρος’’, κτίας Βασίλης Γκίζας.
πρόεδρος του οποίου είναι ο καταξιωµένος Ανδρέας Μιχαλό-
πουλος µε συνεργάτες τους κ. Βαγενά (Αξκό της Π.Α.) και Κώ-
στα Μακρυπόδη.
Ευγενώς µας προσέφεραν και φέτος, µαζί µε τις ευχές τους Η οµιλία του Ηλία Οι εργασίες στον Άγιο Χαράλαµπο
, το ηµερολόγιο του 2020, κοµψό και εµπλουτισµένο µε απεικόνιση ∆ηµητρόπουλου Στη φάση της ολοκλήρωσης
και του Ναού του Αγίου Χαραλάµπους (µήνας Μάρτιος). βρίσκονται οι εργασίες στον
Θερµές οι ευχαριστίες µας και εγκάρδιες οι ευχές µας για Ει- Εξαιρετικές εντυπώσεις Ιερό Ναό του Αγίου Χαραλάµ-
ρηνικό, ∆ηµιουργικό 2020. άφησε η οµιλία του Προ-
έδρου του Συνδέσµου και πους. Ήδη ανακατασκευά-
∆ντού της Ν.Φ, που πραγ- στηκε/στεγανοποιήθηκε το ιερό
µατοποιήθηκε τη ∆ευτέρα του Ναού και επίκειται η αγιο-
25 Νοεµβρίου 2019, µε γράφηση ων Αγίων Πατέρων
θέµα «Περί καταγωγής των στο εσωτερικό του. Οι δαπάνες
Ροµά», στο πλαίσιο των Φι- προσεγγίζουν τα 3.000 χιλ.
λολογικών βραδινών της ευρώ. Κάθε ενίσχυση από τους
Εταιρείας Λογοτεχνών Ν∆ πιστούς είναι χρήσιµη και η δια-
Ελλάδας. χείριση ων οικονοµικών είναι
διαφανής µέχρι κεραίας

ΣΤΑΜΑΤΕΛΑΤΟΣ Κ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ

ΣΚΑΛΟΤΕΧΝΙΚΗ
Κορίνθου 10, Πάτρα
τηλ.: 2610 426863 - κιν.: 6945 174889
skalesstamatelatos@gmail.com
 10 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η
Σκέψεις για: «το µη εξηρτηµένο, το αναίτιο, το άνευ ορίων, το υφιστάµενο
αφ' εαυτού και δι' εαυτού». (ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ)
Έζησα τα παιδικά και εφηβικά µου χρόνια στην άκρη του ∆ή-
µου Πατρέων, που εκείνη την εποχή ήταν γεωργική περιοχή, µε
λίγη οικόσιτη κτηνοτροφία για τις ανάγκες της οικογένειας. Η θρη-
σκευτική µου συµπεριφορά, αλλά και η αισθητική µου συµπερι-
φορά, διαµορφώθηκαν κατά την παιδική µου ηλικία, σύµφωνα
µε τα δεδοµένα της παράδοσης και του περιβάλλοντος που
ζούσα. Τα βιώµατα και της µιας και της άλλης συµπεριφοράς,
ήταν πάντοτε µέσα µου έντονα και πολλές φορές διασταυρωνόταν
το ένα συναίσθηµα µε το άλλο. Θρησκευτικό, αισθητικό, αλλά
και ερωτικό συναίσθηµα, συχνά συµπλέκονται κατά την νεότητα
µας µέσα µας, τόσο, ώστε δεν είµαστε σε θέση να τα ξεχωρίσουµε.
Το θρησκευτικό µου βίωµα πολύ νωρίς έσπασε τα παραδε-
δοµένα όρια του και απλώθηκε προς την φύση. Η φύση στην
πρώιµη νεότητά µου και λόγω του ότι η κατοικία της οικογε-
νείας µου, όπως προείπα, ήταν κυριολεκτικά µέσα στην φύση,
µου αποκαλύφθηκε, ας πούµε σαν µυστήριο, που έφερνε µέθη
στο πνεύµα µου και θρησκευτικό δέος στο συναίσθηµά µου.
Από µικρό παιδί, συχνά ολοµόναχος µέσα στην φύση, είτε ήταν
φιλάνθρωπη, όπως το Καλοκαίρι, είτε απάνθρωπη, όπως τον
Χειµώνα, έζησα βιωµατικές καταστάσεις, θα έλεγα απόλυτες,
που τα ίχνη τους όχι µόνο µέχρι σήµερα είναι ανεξίτηλα µέσα µου,
αλλά έγιναν και σηµεία αφετηρίας για την πνευµατική µου ζωή.
Πνεύµα και φύση δεν χωρίζονται ποτέ µέσα µας, παρά µόνο
λογικά, δηλαδή µόνο µε τον νου. Στην πραγµατικότητα της ζωής
είναι σφιχτά το ένα δεµένο µε το άλλο και τα δύο µαζί οικοδο-
µούν την προσωπικότητά µας. Μέχρι και τα νεανικά µου χρό-
νια ευτύχισα να έχω τον παππού µου. Ένας άνθρωπος αγράµ-
µατος, ίσως να είχε τελειώσει 4 - 5 τάξεις του ∆ηµοτικού σχολείου.
∆ιάβαζε καθηµερινά εφηµερίδα, αλλά έγραφε πολύ δύσκολα.
Είχε όµως µία στέρεα, φιλοσοφική θα έλεγα σκέψη. Επειδή η
επιβίωση της οικογένειας ήταν κυριολεκτικά στα χέρια της φύ-
σης, θυµάµαι, πως όταν οι καιρικές συνθήκες προκαλούσαν ζη-
µιές στις καλλιέργειες και ο πατέρας µου αγανακτούσε, ο παπ-
πούς µε µια θαυµαστή ηρεµία, του έλεγε "ηρέµησε η φύση έτσι
αποφάσισε, κάτι ξέρει, έχει προνοήσει, δεν θα µας αφήσει, ο
Θεός τα φτιάνει όλα, ο Θεός τα χαλάει". Θυµάµαι, όταν τον ρώ-
τησα "ποιός είναι ο Θεός;" "Ότι είναι γύρο µας, πάνω µας και
κάτω µας", απάντησε, εννοώντας την φύση. Ο παππούς ήταν ταυ-
τισµένος µε την φύση, γι' αυτόν η φύση ήταν ο Θεός.
Στα µεταεφηβικά µου χρόνια, υψώθηκε µέσα µου η λογο-
κρατία συγκλονίζοντας και υπονοµεύοντας, την περιοχή των ιε-
ρών και των ιδεών. Η µάχη δόθηκε, και πιστεύω, κατά την γνώµη
µου, αυτή την µάχη την δίνουν οι περισσότεροι νέοι. Κατάφερα
να ξεπεράσω την λογοκρατία και να ξαναγυρίσω στα µονοπά-
τια της πίστης, που λίγο έλλειψε να γίνουν χαµένα µονοπάτια.
Εκείνο τον καιρό είχε αρχίσει να µε απασχολεί αυτό που πάντα
κατά την γνώµη µου απασχολεί, και προσπαθούν να κατανοή-
σουν όλοι οι άνθρωποι σε όλη τους την ζωή και ποτέ δεν κα-
ταλήγει κανένας πουθενά. Και τι είναι αυτό; µα είναι απλό "ο
∆ηµιουργός των πάντων". Είναι αυτό το "Απόλυτο" που η φι-
λοσοφία το ορίζει "ως το µη εξηρτηµένο, το αναίτιο, το άνευ
ορίων, το υφιστάµενο αφ' εαυτού και δι' εαυτού". Ταυτόχρονα
άρχισε να µε απασχολεί και ο άνθρωπος. Και όλα αυτά µέσα µου
αίολα και ανερµάτιστα. Θα προσπαθήσω να τα βάλω σε µία
σειρά, έτσι χωρίς συµπέρασµα, που ούτως ή άλλως, η µετριό-
τητα µου, δεν είναι σε θέση να συµπεράνει.
Για τον άνθρωπο ακούµε πολλές φορές να λένε ότι είναι
"Ζώο λογικό". Αλλωστε πολλοί αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι έτσι
τον όριζαν για να τον διαστείλουν από τα άλλα έµψυχα όντα.
Καλύπτει όµως ο όρος "λογικό" την ειδοποιό διαφορά που ξε-
χωρίζει τον άνθρωπο µέσα στην πλάση; Νοµίζω ότι δεν χρειάζεται
πολύ διερεύνηση για να καταλήξουµε σε αρνητική απάντηση.
Βέβαια ο όρος "λογικό" εκφράζει µία µορφή της ιδιαίτερης
δύναµης που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο. Μία µόνο, σπουδαία
βέβαια, αυτή µε την οποία ο άνθρωπος εκλογικεύει την φύση,
ακόµη και την δική του δράση και τις ενέργειες του, σε όλο και
µεγαλύτερο βαθµό. Αυτή που χρησιµοποιεί στην επιστήµη και την
τεχνολογία. ∆εν είναι όµως δύσκολο να δούµε ότι η επιστήµη ου-
σιαστικά µένει στην επιφάνεια των πραγµάτων παρ' όλα τα αι-
τιολογικά επιχειρήµατα και συλλογισµούς που απλώνει σε αυτά.
Γενικά το έργο της αφήνει κατάλοιπα και γεννά προβλήµατα,
στα οποία η ίδια δεν µπορεί να απαντήσει. Ο όρος λοιπόν "λο-
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
γικό" είναι µία µορφή, µία µορφή που αποδίδεται φαση που να την στηρίξει. Κάθε πράξη χρειάζεται
στον άνθρωπο λίγο βιαστικά και µάλλον κατά την ένα τελικό σκοπό που να την δικαιώνει. Αυτό το
γνώµη µου επιπόλαια. ∆ιότι υπάρχει και µάλιστα στην έσχατο και τελικό, µη έχοντας καµία και από τίποτα
δική µας πολιτισµική παράδοση, ο ευρύς όρος που εξάρτηση, "το υφιστάµενο αφ' εαυτού και δ' εαυ-
αναζητούµε και που καλύπτει όλη την ιδιαίτερη φύση τού", το άπειρο, η αιτία του κόσµου, η µοναδική
του ανθρώπου και όχι µόνο µία µορφή της. Είναι ο πραγµατικότητα, η ανωτέρα πάσης εκδήλωσης,
όρος πνεύµα, όρος που πολύ συχνά κακοποιήθηκε είναι Απόλυτο. Το νόηµα του είναι Απόλυτο, Από-
από την λογοκρατία, γιατί ο όρος αυτός επιβάλλει λυτη είναι η αξία του. ∆εν έχει σηµασία τι όνοµα
να ορίζουµε τον άνθρωπο ως όν πνευµατικό και όχι θα δώσουµε σε αυτό το Απόλυτο, όπου και η συ-
απλά λογικό. Οι λογοκράτες όµως όταν καµιά φορά νείδηση βρίσκει το τελικό της έρεισµα, σηµασία έχει
επιτρέπουν στον εαυτό τους να µιλήσουν για τον η ουσία του. Για την συνείδηση, µια που είναι το
Θεό, µιλούν γι' αυτόν σύµφωνα µε τα πλαίσια στα ανώτατο νόηµα και το ανώτατο τέλος, είναι και
οποία τους περιορίζει η λογική µε τους "αποδεικτι- Του το ανώτατο δέον. Μέσα σε αυτό το Απόλυτο πε-
κούς" λόγους τους. Τον βλέπουν ως µία γενική εξη- ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ριέχεται η απόλυτη αλήθεια, το απόλυτο κάλλος,
γητική αρχή του σύµπαντος. Ξεχνούν όµως ότι ο η απόλυτη ορθή επιταγή.
Θεός είναι Άναρχος, όχι αρχή, αλλά χορηγός αρ- (ΤΑΚΗ) ΤΣΟΝΑΚΑ Θα ερωτηθούµε: "Πιστεύεις ότι αυτό το Από-
χής, ότι είναι πνεύµα, πρόσωπο λοιπόν. λυτο είναι πρόσωπο;" Και θα αντερωτήσουµε: "Τί
Το κυνήγι, δηλαδή την εύρεση της αλήθειας, ορί- είναι πρόσωπο; Πρόσωπο που είναι καθ' όλες του
ζει σαν έργο της η λογοκρατία. Σωστό αυτό, η αλήθεια όµως τις αναφορές Απόλυτο και σε τίποτα να µην µπορεί να µοιάζει
που κυνηγάει είναι µονοσήµαντη, περιορίζεται στον χώρο των ρη- µε το πρόσωπο του ανθρώπου;" ∆ιότι και σε κάτι αν έµοιαζε,
τών, στον χώρο που υπάρχουν λογικά, αποδεικτικά επιχειρή- δεν θα ήταν Απόλυτο και αυτό είναι αδύνατον. "Εγώ ειµί ο Ων"
µατα. Έτσι όµως κρεουργείται η πνευµατική δραστηριότητα του λέγει η Γραφή. Κάθε προσδιορισµός πέρα από αυτόν, για να κά-
ανθρώπου, έτσι µένει έξω από το κυνήγι της αλήθειας η περιοχή νει το Ων πρόσωπο, το µικραίνει. Πέρα όµως από αυτό το όριο
αυτών που δεν έχουν περιγραφεί, δηλαδή τα άρρητα, που όµως που φθάνει ο λογισµός του ανθρώπου, εκτείνεται το πεδίο της
µε αυτή ολοκληρώνεται, δικαιώνεται και στερεώνεται η πνευ- εξ' αποκαλύψεως αλήθειας. Εκεί πια είναι όλα δυνατά και µε
µατική πορεία. Πρώτος άνοιξε τον δρόµο για την απέραντη πε- την λογική, κανείς δεν µπορεί να τα αντικρούσει.
ριοχή του άρρητου ο µεγάλος Πλάτωνας, λέγοντας ότι η θέα Ο κόσµος της φύσης και της ιστορίας, για να αποκτήσει νόηµα
των ιδεών από την ψυχή είναι άρρητος, αυτή όµως διαπνέει, και αξία, πρέπει να συνδεθεί µε το Απόλυτο. Από αυτό εξαρτά-
στερεώνει και δικαιώνει την όλη φιλοσοφική σύλληψη του, η ται αποκλειστικά το νόηµα και η αξία του. Καµία φιλοσοφική
"άρρητη" αλήθεια. Η αλήθεια της λογοκρατίας οδηγεί αναγκα- σκέψη δεν εξήγησε την σύνδεση του σχετικού και του Απόλυ-
στικά στον σκεπτικισµό, ή τον µηδενισµό, γιατί γίνεται µέσα στα του, την φύση αυτής της σύνδεσης δύο ασυµφιλίωτων στοι-
πλαίσια ορισµένων αρχών, που αυτές οι αρχές, ως αρχές, είναι χείων. Καµία όµως φιλοσοφική σκέψη δεν µπορεί να την απο-
αναπόδεικτες. Το πνεύµα όµως για την άµεση σύλληψη της αλή- φύγει, διότι τότε διαλύεται το αντικείµενο της µέσα στα χέρια
θειας στον κρίσιµο τούτο χώρο των ορίων έχει δυνάµεις, την της. Η ανεξήγητη στην ολότητα της ουσία της ζωής είναι ακρι-
ενόραση, την διαίσθηση, την πίστη. Η πίστη δεν είναι άλογη ενέρ- βώς αυτή η σύνδεση, είναι αυτό το "µεταξύ" που γεφυρώνει το
γεια της ψυχής, όπως λένε πολλοί, αντίθετα είναι η όσο γίνεται σχετικό µε το Απόλυτο. Και η ουσία της ζωής είναι, µαζί µε την
απόλυτα εκπνευµατωµένη κατάφαση µε την οποία η ψυχή δί- αναγκαιότητα ύπαρξης του Απόλυτου, εξ ίσου απόλυτη ανα-
νεται στην άρρητη αλήθεια για τον Θεό. Ο λόγος χωρίς πίστη εί- γκαιότητα. Μέσα σε αυτή και από αυτή το Απόλυτο, το άρρητο
ναι άλογος, γιατί πως µπορεί να γίνεται λόγος για πνεύµα χω- αυτό, Ων, µετουσιώνεται σε κάτι που είναι ρητό, που είναι Λόγος.
ρίς πίστη; Και ενώ το Απόλυτο, το Ων, αυτό καθ' αυτό δεν µπορεί να πλη-
Όταν θέτουµε σε κάποιον ερώτηµα "περί Θεού", τί ζητάµε; σιάσει το σχετικό, τον κόσµο της φύσης και της ιστορίας, ο Λό-
Πολύ απλά ζητάµε να µας ανοίξει το άδυτο της ψυχής του, το γος από την σύσταση του πλησιάζει το σχετικό. Η συνείδηση
άβατο σηµείο της προσωπικότητας του, εκεί που καίει αόρατο του ανθρώπου, που είναι βυθισµένη στην σχετικότητα, µπορεί να
ένα άσβηστο φώς. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν υπάρχει άν- γίνει φορέας, σχετικός πάντα, του Λόγου, µπορεί µε την δύναµη
θρωπος, που έστω µόνο στις κρίσιµες στιγµές της ζωής του, να που έχει από την φύση της, να σπάσει τον κλοιό της σχετικότη-
µην γυρίζει µε το νου του και το συναίσθηµα του, σε αυτό το τας και να φθάσει σε ένα µικτό κόσµο, όπου το σχετικό θα αγ-
άβατο σηµείο της προσωπικότητας του, γιατί εκεί, µόνο εκεί και γίζει, θα προσεγγίζει τον Λόγο. Γίνεται έτσι ο Λόγος ο µεσολα-
πουθενά αλλού, µπορεί να συνοµιλήσει µε τον Θεό, ή να αι- βητής µεταξύ του Όντος, του Απόλυτου και του κόσµου. Ότι εί-
σθανθεί την παρουσία του. Ο Θεός δεν είναι πανταχού παρών, ναι το Ων, αυτό ο Λόγος το λέει στους ανθρώπους.
παρών είναι δυνατόν να είναι µέσα µας, εµείς όµως στην εποχή Από τον κόσµο της σχετικότητας, ένα µεγάλο µέρος, µη έχον-
µας, παρόντες είµαστε σπάνια. Φαίνεται ότι στην εποχή µας ο τας συνείδηση του εαυτού του, δεν έχει την δυνατότητα να προ-
Θεός έχει αποµακρυνθεί από την ζωή µας, γιατί εµείς σήµερα σεγγίσει τον Λόγο, ή αν θέλετε, η προσέγγιση του στο Λόγο βρί-
έχουµε πολλούς Θεούς. Και δυστυχώς αυτοί οι πολλοί Θεοί δεν σκεται σε στάδια που τα καλύπτει πολύ ακόµη σκοτάδι. Ο άν-
αφήνουν τον άνθρωπο να εσωτερικευθεί. θρωπος όµως µε την ζωντανή συνείδηση του µπορεί να γίνει
Το πρόβληµα δεν είναι θεολογικό, δογµατικό, κάθε άλλο θα φορέας του Λόγου, άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο. Το
έλεγα, αλλά είναι βιωµατικό, υπαρξιακό. Ο σύγχρονος άνθρω- µέτρο της αξίας του είναι ανάλογο µε το µέτρο της συµµετοχής
πος έχει πληµµυρίσει το είναι του, την ψυχή του µε τόσα πολλά του στο Λόγο. Οι κορυφαίοι της ανθρωπότητας, σοφοί, καλλιτέχνες,
πράγµατα, ώστε µέσα του δεν έχει θέση για τον Θεό. Ο παντα- ήρωες της δικαιοσύνης και του καθήκοντος, είναι οι µεγάλοι
χού παρών, έγινε πανταχού απών. Το πρόβληµα του Θεού παύει µέτοχοι του Λόγου. Σε αυτούς κορυφαίος και σε σηµείο που η
να είναι και θεωρητικό πρόβληµα, εφ' όσον δεν είναι πρόβληµα συµµετοχή του στην ουσία του Όντος να φθάνει σε σηµείο αξε-
ζωής. Εφ' όσον ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει αφήσει χώρο πέραστο, είναι ο Χριστός.
µέσα του για την παρουσία του Θεού. ο Θεός είναι νεκρός. Αυτό Η τριαδική Θεότητα έξοχα ερµηνεύεται ως η αναγκαία και µόνη
ακριβώς έζησε βαθύτατα µέσα του ο Νίτσε που πρώτος είπε ότι: δυνατή µορφή για την σύλληψη του Όντος από µία ανθρώπινη
"Ο Θεός είναι νεκρός". Και δεν το είπε µε χαιρεκακία, αλλά µε συνείδηση όσο περιοριζόµαστε στη µεταφυσική της ουσία. Από
βαθύτατο πόνο. Τα είδωλα σήµερα πήραν την θέση του Θεού και εκεί και πέρα όσα προσθέτονται που συγκεκριµενοποιούν και εν
τα είδωλα είναι παντοδύναµα, δεν αφήνουν τον σύγχρονο άν- µέρει υλοποιούν τα µεταφυσικά νοήµατα, ανήκουν στην φιλο-
θρωπο να αναπνεύσει. Τα είδωλα είναι υλικά, οικονοµικά, κοι- σοφικά ανεξέλεγκτη εξ' αποκαλύψεως αλήθεια, προνόµιο των
νωνικά, πολιτικά, προσωπικά, εγωιστικά. Καµιά εποχή δεν είχε ελαχίστων µέσα στους αιώνες, αν βάλουµε κατά µέρος τους
τόσα είδωλα. Ίσως επειδή καµιά εποχή δεν ήταν τόσο "διαφω- υποκριτές και τους φαρισαίους.
τισµένη", όσο η δική µας. Ο σύγχρονος διαφωτισµός, αν εξαι- Τέτοιες σκέψεις, που τώρα πιο ξεκαθαρισµένα τις διατυπώνω
ρέσουµε την επιστήµη, όπου δεν υπάρχει χώρος για είδωλα, θα µε βοήθησαν κατά την κρίσιµη εκείνη ώρα και µου άνοιξαν τους
έλεγε κανείς, ότι είναι συντελεστικός δηµιουργός ειδώλων. Ο άν- δρόµους για να δω τον άνθρωπο ως πνευµατικό ον, να δω το
θρωπος σήµερα περισφίγγεται από αναρίθµητα είδωλα και κιν- πνεύµα όσο µπορούσα στην ολότητα του. Τίποτα άλλο δεν έχω
δυνεύει να γίνει και ο ίδιος είδωλο. να πω για τον Άναρχο, το Μέγα µυστήριο, τον Θεό, τον είπα
Μπορεί η εποχή µας να είναι µεγάλη, εµείς όµως οι άνθρω- Φύση, τον είπα Πνεύµα, τον είπα Πρόσωπο, τον είπα Απόλυτο,
ποι µε τα είδωλα µας έχουµε γίνει πολύ µικροί και πολύ µικρό- οι πατέρες όµως της εκκλησίας έχουν πει πολλά, που µπορεί
λογοι. Έχουµε Θεοποιήσει όλα µας τα πάθη και αυτή ακριβώς να µας οδηγήσουν να πλησιάσουµε την αλήθεια.
η παθολογία µας δεν µας αφήνει να ανοίξουµε τον δρόµο προς
την εσωτερικότητα µας, προς το άδυτο της ψυχής µας, όπου εί-
ναι δυνατόν να συναντηθούµε µε τον Θεό, γιατί πουθενά αλλού
δεν είναι ο Θεός.
Ο λογισµός ή δεν καταλήγει πουθενά ή καταλήγει στο Από-
λυτο. Από την φύση του ζητάει ένα έσχατο έρεισµα, που είναι και
ένα τελικό τέλος. Κάθε κατάφαση χρειάζεται µία τελική κατά-
 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η 11

ΜΙΑ ΘΛΙΒΕΡΗ ΑΝΑΜΝΗΣΗ

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

Η Σίβυλλα η Κυµαία
Του Κώστα ∆. Παπαδηµητρίου σοκοµείο. Η απάντηση από παντού ήταν αρνητική «∆εν επιτρέ- και οι Προφητείες της
Ήρθαν και τα γεράµατα, αναθεµάτα µε όλα τα παρεπόµενα. Το πει η αρρώστια αυτή να πετάξει ο άρρωστος σε µεγάλα ύψη». Τέ-
λος µετά από δυσκολίες ένα µουλάρι έφερε το γιατρό από την ∆εν το κρύβω, ότι στο άκουσµα του ονόµατος Σίβυλλα, συ-
φως των µατιών λιγόστεψε δεν φτάνει ούτε για διάβασµα. Το νήθως, οι συνειρµοί προστρέχουν σε κάποια ειδωλολατρική
ίδιο και η ακοή δεν µπορείς να παρακολουθήσεις τις συζητήσεις Τερψιθέα. Όλοι οι κάτοικοι του χωριού µέσα κι έξω από το σπίτι.
Ο γιατρός έκανε τη διάγνωση. Η κατάσταση του αρρώστου είναι θεότητα της Αιγύπτου και γενικότερα στον παγανισµό.
στο σπίτι. Τα χέρια τρέµουν και µε δυσκολία φτάνει το κουτάλι µε Μια τυχαία αναζήτηση στο διαδίκτυο µε έφερε µπροστά στην
το φαγητό από το πιάτο στο στόµα. Και τα πόδια δεν υπακούνε βαριά πρέπει να φύγει για νοσοκοµείο. Άφησε µερικά φάρµακα
και συµβούλεψε πώς να τα παίρνει ο ασθενής. Η γυναίκα του Σίβυλλα της Κυµαίας, που έζησε τον 7ο π.Χ. αιώνα, την εποχή
πάντα στις εντολές του εγκεφάλου. του Ταρκυνίου του Πρίσκου.
ήταν αγράµµατη. Τη δουλειά αυτή τη ανέλαβε να την κάνει µια
Το χειρότερο όµως απ’ όλα νεκρώθηκε και η φαντασία, που «Σκαλίζοντας» πάρα πέρα το θέµα, διαπίστωσα έκπληκτος ότι
νεαρή δασκάλα παρά τον κίνδυνο. Στο διάλειµµα του σχολείου
µας τα παρείχε όλα έστω και ψεύτικα. Με αυτή αγόραζες λα- γινόταν αυτή η δουλειά. Περνούσαν οι µέρες και ο άρρωστος η Σίβυλλα ήταν φυσικό πρόσωπο και µάλιστα διανοούµενη µε
χεία, έπαιρνες προαγωγές στην υπηρεσία σου, ζούσες ψευτο- χειροτέρευε. προφητικά χαρίσµατα.
χαρές, έπλεκες σχέδια για το µέλλον. Τώρα, χωρίς τη φαντασία Ξανά απελπισία στο χωριό. Σε µια συγκέντρωση µερικοί ηλι- Είχε συγγράψει εννέα χειρόγραφα βιβλία µε σιβυλλικούς
όλα τα παραπάνω ανύπαρκτα. Ζούµε µε τις καλές και κακές ανα- κιωµένοι πήραν την απόφαση. Επειδή ο ασθενής δεν στέριωνε χρησµούς, εκ των οποίων διασώθηκαν τρία τα οποία ο Ταρ-
µνήσεις από τα παλιά σκληρά δύσκολα χρόνια. σε ζώο κατασκεύασαν ένα ξύλινο φορείο και οι πιο δυνατό άν- κύνιος τα κατέθεσε στο Καπιτώλιο της Ρώµης, όπως και των λοι-
Μια παρέα γερόντων καθισµένη στο καφενείο «Παϊδάρα» γυ- δρες τον µετέφεραν ανατολικά της Ελευθέριανης στο µεγάλο πών σιβυλλών, µε τη διαφορά ότι ενώ τα βιβλία των άλλων σι-
ρίζει την κουβέντα στα παλιά και σε µερικά θλιβερά γεγονότα. ρέµα όπου έφτασε το αυτοκίνητο του Χρυσανθόπουλου, τον πα- βυλλών, που προηγήθησαν της Κυµαίας, όπως για παράδειγµα
Ήταν χειµώνας του 1964. Οι βροχές ασταµάτητα για νυχτώµερα ρέλαβε και τον πήγε στο νοσοκοµείο. της Ερυθραίας, ετέθησαν υπ’ όψιν των πολιτών, τα βιβλία της
έδερναν το χωριό και τα ξερορέµατα είχαν γίνει αδιάβατα. Τότε Σε λίγες µέρες, πήρε µετατροπή η αρρώστια και ο ασθενής Σίβυλλας της Κυµαίας απεκρύβησαν για να µην πληροφορη-
έφτασε και το κακό χαµπέρι και περπάτησε σ’ όλο το χωριό. Ο έγινε καλά. Έζησε µεγάλωσε τα παιδιά του, είδε και εγγόνια. θεί ο κόσµος τα τεκταινόµενα στην Ιταλία.
∆ηµήτρης Κανέλος ένας καλοπροαίρετος άνθρωπος, καλός και Η παραπάνω περιπέτεια όσα χρόνια κι αν περάσουν δεν ξεχνιέται. Απ αυτό το «απαγορευµένο» έργο εντυπωσιακή είναι η ακρο-
τίµιος τεχνίτης τον φέρανε βαριά άρρωστο µε πλευρίτιδα. Κε- Το σπουδαιότερο απ’ όλα όµως θαυµάζεται η αξιέπαινη διαγωγή στιχίδα µε τα αρχικά «Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ Σταυ-
ραυνός έπεσε σ’ όλο το χωριό. Ήταν ένας καλός οικογενειάρ- των συγχωριανών του που τόλµησαν µέσα σ’ εκείνη τη φοβερή ρός» και για το τέλος του κόσµου, που διέσωσε ο Ευσέβιος Και-
χης που απ’ τα χέρια του εξαρτιόταν η πιστή συντρόφισσά του και καιρική κοσµοθαλασσιά να τον µεταφέρουν 4 ώρες µακριά ως σαρείας, και η οποία παρατίθενται σε νεοελληνική απόδοση:
τα πέντε κουτσούβελα παιδιά του όλα σχολικής περιόδου. το αυτοκίνητο. l ∆ηµοσιεύεται µε επιφύλαξη από τον κίνδυνο τυχόν αι-
Γιατρός ούτε στην Άνω- Χώρα υπήρχε. Κάποιος έµαθε πως Μακάρι τέτοιες ενέργειες συµπαράστασης και φιλανθρωπίας ρετικών θέσεων
υπήρχε ένας νεαρός γιατρός στην Τερψιθέα, 4 ώρες µακριά. Αυ- να µη λείψουν ποτέ από το χωριό. Κάτι που συµβαίνει σήµερα στο Ηλίας ∆ηµητρόπουλος
τοκίνητο δεν κυκλοφορούσε ούτε ο τακτικός Κώστας Χρυσαν- γείτονα κακό αύριο µπορεί να είναι η σειρά σου.
θόπουλος µε το ορεινό σαραβαλάκι του κατέβαινε στο χωριό. Η νεκρώσιµη καµπάνα δεν κάνει χατίρι σε κανέναν. Η συµ- ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΕΙΣΤΟΣ ΘΕΟΥ ΥΙΟΣ ΣΩΤΗΡ ΣΤΑΥΡΟΣ.
Απελπισµένοι οι κάτοικοι αποφάσισαν να ζητήσουν βοήθεια από παράσταση µπορεί να ανακουφίσει λίγο τον πόνο. Ας την προ- Νεοελληνική απόδοση του κειµένου
το κράτος. Έκαµαν τηλεγραφήµατα στη Νοµαρχία και στο Υπουρ- σφέρουµε όσο µπορούµε σ’ όλους τους χωριανούς µας και γε- Ι δρώσει δε χθων, κρίσεως σηµείον ότ’ έσται.
γείο, να έρθει ένα ελικόπτερο να µεταφέρει τον άρρωστο σε νο- νικά στους συνανθρώπους µας. Η ξει δ’ ουρανόθεν βασιλεύς αιώσιν ο µέλλων,
Σ άρκα παρών πάσαν κρίναι και κόσµον άπαντα.
Ο ψονται δε θεόν µέροπες πιστοί και άπιστοι
Άγνωστες πτυχές της σύγχρονης Ιστορίας Υ ψιστον µετά των αγίων επί τέρµα χρόνοιο.
Σ αρκοφόρων δ’ ανδρών ψυχάς επί βήµατι κρίνει,
Όταν πέφτει ένα δέντρο, ψεων - ξετρύπωναν τους τρο- λιτικής Αγωγής, απεκάλυψε Χ έρσος όταν ποτέ κόσµος όλος και άκανθα γένηται. Ρίψου-
τρέχουν όλοι να πάρουν ξύλα. µαγµένους, τσέπωναν και τον ρόλο των δύο αδελφών, σιν δ’ είδωλα βροτοί και πλούτον άπαντα.
Όταν οι δυνατοί επιβάλλονται ύστερα τους οδηγούσαν στη τις κλοπές και τις φρικαλεό- Ε κκαύσει δε το πυρ γην ουρανόν ηδέ θάλασσαν
στους άοπλους και απροστά- Γκεστάπο. τητες που διέπραξαν εις βά- Ι χνεύον, ρήξει τε πύλας ειρκτής Αίδαο.
τευτους, τους κλέβουν, τους Ήταν όµως και άλλοι. ρος των συµπολιτών τους, Σ άρξ τότε πάσα νεκρών ες ελευθέριον φάος ήξει
εκτοπίζουν ή τους σκοτώνουν. Ο Μέρτεν στρατιωτικός δι- πράγµα σπάνιο στην κοινή
∆ικαιολογίες υπάρχουν και οικητής Θεσσαλονίκης. Έκανε σύµπνοια των Ισραηλιτών. Από Τ ών αγίων• ανόµους δε το πυρ αιώσιν ελέγξει.
κατασκευάζονται. Εχθροί του το φίλο των διωκοµένων (µην τους Ρεκανάτι ο ένας κατα- Ο ππόσα τις πράξας έλαθεν, τότε πάντα λαλήσει
συνόλου, κατώτεροι, αµελη- ανησυχείτε όσο είµαι εγώ εδώ) δικάστηκε σε θάνατο ενώ ο Σ τήθεα γαρ ζοφόεντα θεός φωστήρσιν ανοίξει.
τέοι… µέχρι να τελειοποιηθούν τα άλλος σε ισόβια µαζί µε τον Θ ρήνος δ’ εκ πάντων έσται και βρυγµός οδόντων.
Ο καυγάς για το πάπλωµα! στρατόπεδα. Κοέν.
Ο Βενέζια εκτελέσθηκε απ’ Του Κώστα Στυλιαρά Ε κλείψει σέλας ηελίου άστρων τε χορείαι.
Εκεί λοιπόν στη Θεσσαλο- Κι όταν ήρθε η ώρα της
νίκη από το 1941 στήνεται στην αναχώρησης, ζήτησε τρία εκα- τους Γερµανούς. ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ Ο υρανόν ειλίξει µήνης δέ τε φέγγος ολείται.
οδό Βελισαρίου από τους ει- τοµµύρια προπολεµικές δραχ- Ο Αλµπάλα, ο Τοπούζ και Υ ψώσει δε φάραγγας, ολεί δ’ υψώµατα βουνών,
σβολείς επιχείρηση κλοπής. µές, δήθεν για τη σωτηρία οι σύντροφοί τους συνελή- σκληρότητα κακοποιούσε γυ- Υ ψος δ’ ουκέτι λυγρόν εν ανθρώποισι φανείται.
Υπάρχει µια βίλα διώροφη. τους. (Η υπόθεση Μέρτεν απα- φθησαν στη Θεσσαλονίκη και ναίκες, παιδιά, λεηλατούσε
πλούσια εβραϊκά σπίτια, τσέ- Ι σα δ’ όρη πεδίοις εσται και πάσα θάλασσα
Στο κάτω πάτωµα µεταφέ- σχόλησε την ελληνική δι- έλαβαν την ποινή που τους
καιοσύνη, όπως θυµούνται οι άξιζε. πωνε λίρες κ.ά. Φορούσε γερ- Ο υκέτι πλουν έξει. γη γαρ φρυχθείσα τότ’ έσται
ρονται πιάνα, έπιπλα, χαλιά, Σ υν πηγαίς, ποταµοί τε καχλάζοντες λείψουσιν.
χρυσαφικά, πίνακες, αρπαγ- παλαιότεροι. Παρά την αρχική Άµστερ, Μπουντουριάν εις µανική στολή και µαζί µε τον
µένα απ’ τους Εβραίους. του καταδίκη σε 25 χρόνια, θάνατον, ερήµην. Ο Παπανα- παλαιστή Τοπούζ και τον Άµ- Σ άλπιγξ δ’ ουρανόθεν φωνήν πολύθρηνον αφήσει
Στον απάνω όροφο δια- αφέθηκε ελεύθερος, εκτο- ούµ φρόντισε να εξαφανισθεί στερ «εποίουν τέρατα και ση- Ω ρύουσα µύσος µελέων και πήµατα κόσµου.
σκεδάσεις αξιωµατικών, πιοτά, ξεύοντας ύβρεις και ειρωνεία νωρίς. ( Έζη στη Γερµανία έως µεία». Τ αρτάρεον δε χάος δείξει τότε γαία χανούσα.
πλούσια γεύµατα και πολλές κατά των ελευθερωτών του. εσχάτως). Με απόφαση του δικαστη-
Μπορεί κανείς, αν θέλει, να *** ρίου Θεσσαλονίκης καταδι- Η ξουσιν δ’ επί βήµα θεού βασιλήος άπαντες.
γυναίκες. Στον κάτω όροφο Ιδιαίτερο ενδιαφέρον πα- Ρ εύσει δ’ ουρανόθεν ποταµός πυρός ηδέ θείου.
ακούγονται κραυγές πόνου, ψάξει τα αρχεία για περισσό- κάσθηκε σε θάνατο. Μετα-
βουρδουλιές και πρόσωπα τερα). ρουσιάζει ο Χασόν. Με συνο- φέρθηκε στις φυλακές Κέρ- Σ ήµα δε τοι τότε πάσι βροτοίς, σφρηγίς επίσηµος
Ο Βισλιτσέννι, πληρεξού- δεία τη γυναίκα του, τη φίλη κυρας. Στις 4 Μαρτίου 1948, Τ ο ξύλον εν πιστοίς, το κέρας το ποθούµενον έσται,
πληµµυρισµένα στο αίµα. Γιατί του και το παιδί του, φοβού-
τους χτυπούν; Να µαρτυρή- σιος της ναζιστικής Αστυνο- αφού εξοµολογήθηκε, κι αφού Α νδρών ευσεβέων ζωή, πρόσκοµµα δε κόσµου,
µίας, πρωτεργάτης του Εβραϊ- µενος µην τον εκτελέσουν οι δικαιολογήθηκε ότι ως αρχη-
σουν πού έχουν κρύψει θη- Γερµανοί κι έχοντας ιταλικά Υ δασι φωτίζον κλητούς εν δώδεκα πηγαίς•
σαυρούς «ίνα τις τι άρη». κού ολοκαυτώµατος. Συνε- γός στρατοπέδου έκανε ό,τι
λήφθη στη Γερµανία. Κρεµά- διαβατήρια πέρασε τα σύνορα έκανε κατόπιν διαταγών. Ρ άβδος ποιµαίνουσα σιδηρείη γε κρατήσει.
Οι ναζί έχουν επιλέξει τα µε την πολυτελή λιµουζίνα του.
πρόσωπα. Είναι από τη συ- στηκε στην Πράγα. Κοντά στο λιµάνι της Κέρκυ- Ο ύτος ο νυν προγραφείς εν ακροστιχίοις θεός ηµών
Φτάνοντας στην Κορυτσά, Σ ωτήρ αθάνατος βασιλεύς, ο παθών ένεχ’ ηµών.» (2)
ναγωγή! Αυτοί ξέρουν καλύ- Ο Αλόις Μπρούνο, συνερ- τους έκλεισαν σε αλβανικό ρας εκτελέστηκε µαζί µε άλ-
τερα τους οµοφύλους τους. γάτης του παραπάνω, όταν στρατόπεδο. Έµειναν εκεί µέ- λους, «ίνα ίδωσι του λοιπού
Χασόν - τελείωσαν οι αποστολές στην χρι 8 Σεπτεµβρίου 1943. Με ένθεν το κέρδος οιστέον» (Για
Άµστερ - Λεών Σιών, Ρεκανάτι, Πολωνία, πήγε στο Πιτιβί και τις συνθηκολόγηση της Ιτα- να ξέρουν από δω και πέρα
∆αϋίδ Βενέζια, Κοέν (Χρ. Μι- το Ντρανσύ της Γαλλίας και λίας, από το Μπάρι έφτασαν από πού πρέπει να κερδίζουν).
χαηλίδης), Ρεκανάτι, Παπα- έστειλε 2.500 παιδιά στο Άου- στην Αίγυπτο. Εκεί περνού- **
ναούµ, Μπατουριάν. Οπωσ- σβιτς. (Στο αρχείο του στρα- σαν χίλιες και µια νύχτες, Πάντως προβληµατίζει το
δήποτε «τον ονειδισµόν αυ- τοπέδου είδα χιλιάδες παιδικά αφού είχαν µαζί τους τέσσε- µέγεθος τόσης µεγάλης ατι-
τών φέροντες» είναι το στίγµα παπούτσια). Συνελήφθη από ρις βαλίτσες µε λίρες και χρυ- µίας. Οι Γερµανοί χρησιµο-
της ισραηλινής φυλής. τους συµµάχους. Τους ξεγέ- σαφικά από τα κλοπιµαία. Τον
Αλλά γιατί το έκαναν; ποιούσαν τους Εβραίους
Από αγάπη στο χρήµα που λασε και είπε ότι είναι ένας γνώρισε κάποιος απ’ τη Θεσ- εναντίον των ιδίων, ώστε να
είναι ο θεός τους; άλλος Αλόις, όχι αυτός. Μέχρι σαλονίκη που βρέθηκε εκεί. φαίνεται ότι αυτοί δεν κατα-
Από εκβιασµό εν όψει θα- τώρα τελευταία ζούσε στον Τον συνέλαβε η αγγλική Αστυ- δέχονται κλοπές και βιαιότη-
Λίβανο. νοµία. Όταν ήρθε στην Αθήνα τες.
νάτου; Καιροσκοπικά, για να τον άφησαν ελεύθερο γιατί
µην τους ενοχλεί κανείς, δεν Οι αδελφοί Ρεκανάτι και ο Αν σκεφτούµε ότι στο Άου-
Κοέν κάθισαν στο σκαµνί στις κανείς δεν ενδιαφέρθηκε γι’ σβιτς ήταν µόνο 80 Γερµανοί,
ξέρω. αυτόν. Έκανε το λάθος ο
Πήγαιναν στα σπίτια των 26 Ιουνίου 1947. Κατέθεσαν µπροστά σε χιλιάδες κρατου-
πολλοί µάρτυρες. Ο δικηγό- άθλιος να πάει στη Θεσσα- µένους και ότι οι αιχµάλωτοι
πλουσίων - χωρίς ίχνος τύ- ρος Ιωάννης Λαδάς, της Πο- λονίκη. Εκεί τον γνώρισαν
Εβραίοι. αφού τον έσπασαν κατασκεύαζαν τα κτήρια, κα-
στο ξύλο τον παρέδωσαν στην θάριζαν τα κρεµατόρια, µετέ-
Αστυνοµία κι από ’κει στις φυ- φεραν τα πτώµατα, είχαν µια
λακές. Τις κατηγορίες τις µαν- ψεύτικη αυτονοµία, γιατί να
τεύετε. µην έκαναν το ίδιο και στη
Όταν είχε εξουσία, µε µα- Θεσσαλονίκη επί ποινή θα-
στίγιο στο χέρι, µε αφάνταστη νάτου.
 12 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019

∆ΥΟ ΚΟΖΙΤΣΙΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ ΤΟ 1919

Του Πέτρου Κανέλλου
Είναι ελάχιστα γνωστό, γιατί δεν αποτελεί στιγµή δόξας για
την Ελλάδα και άρα η επίσηµη Ιστορία το υποβαθµίζει, ότι το 1919,
δηλ. πριν 100 χρόνια, ο Ελληνικός Στρατός εκστράτευσε µαζί
µε γαλλικά και άλλα στρατεύµατα στη Ρωσία για να συµβάλλει
στην ανατροπή των Μπολσεβίκων, µετά την Οκτωβριανή Επα-
νάσταση του 1917.
Στο πλαίσιο της πολιτικής της «Μεγάλης Ιδέας», κρίθηκε ότι
η Ελλάδα θα εξυπηρετούσε τα δικά της µεταγενέστερα σχέδια
στην Μικρά Ασία, εφόσον συµµετείχε δυναµικά στην κατά κύ-
ριο λόγο γαλλική πρωτοβουλία εισβολής στη Ρωσία. Ο πρωθυ-
πουργός της Γαλλίας Κλεµανσό ζήτησε από τον έλληνα Πρω-
θυπουργό Ελ. Βενιζέλο τη συµµετοχή του ελληνικού στρατού στη
συµµαχική εκστρατεία στην Ουκρανία µε αντάλλαγµα τη γαλλική
υποστήριξη στις ελληνικές διεκδικήσεις. Ο Βενιζέλος δέχτηκε,
αν και γνώριζε ότι η εκστρατεία αυτή θα αποτύγχανε. Έγραφε
σχετικά από το Παρίσι στον αντιπρόεδρο Εµµ. Ρέπουλη: «Εύχοµαι
να µην γίνει τελικώς η εκστρατεία αυτή διότι το έργο εν Ρωσία
εµφανίζεται δυσκολώτατον και κινδυνωδέστερον ή όσον αρχικώς
υπετέθη. Αλλά η εκδηλωθείσα επιθυµία ηµών όπως µετάσχωµεν
δι’ ενός Σώµατος Στρατού µας δίδει ήδη δικαιώµατα τινά εις
ευµενεστέραν κρίσιν των δικαίων µας».
Ο Βενιζέλος αποφάσισε να διαθέσει για την εκστρατεία στην
Ουκρανία το Α΄ Σώµα Στρατού, υπό τον υποστράτηγο Κων. Νί-
δερ, το οποίο µόλις είχε ολοκληρώσει την αποκατάσταση της ελ-
ληνικής κυριαρχίας στην Ανατολική Μακεδονία. Από την 1η Ια-
νουαρίου 1919 άρχισε τµηµατικά η απόβαση των 23.351 στρα-
τιωτών στα λιµάνια της Μαύρης Θάλασσας. Του εκστρατευτικού
αυτού σώµατος ηγούνταν αξιωµατικοί που µετέπειτα έπαιξαν
σηµαντικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις και στα στρατιωτικά κι-
νήµατα: Πλαστήρας, Κονδύλης, Οθωναίος, Γρηγοριάδης, Γαρ-
γαλίδης κ.ά.
Η απόφαση αυτή του Βενιζέλου προκάλεσε θύελλα αντι-
δράσεων και αποτέλεσε µια σελίδα της σύγχρονης Ιστορίας
µας που διχάζει µέχρι και σήµερα τους ιστορικούς. Η εκστρα-
τεία είχε άδοξο τέλος µε απώλειες των ελληνικών δυνάµεων
398 νεκρούς, αποβιώσαντες και εξαφανισθέντες καθώς και 675
χισε από τον Μάρτιο και ολοκληρώθηκε µε την επιβίβασή τους
σε ελληνικά πλοία µε κατεύθυνση τη νέα αποστολή τους, τη
Σµύρνη.
Σε αυτή τη Συµµαχική Εκστρατεία που δέχτηκε «αναγκαστικά»
ο Βενιζέλος, είχαν λάβει µέρος και δύο χωριανοί µας από την
Κοζίτσα της Ναυπακτίας: Ο Νικόλαος Β. Βάκρινος (Μπονέλης)
[1894-1972] και ο πρώτος ξάδερφός του Νικόλαος Ι. Βάκρινος
(Νίκας) [1894-1977].
«Φτάσαµε µέχρι την Οδησσό µε τον στρατηγό Νίδερ και τον
Πλαστήρα!», µολόγαγε ο µπάρµπα-Νίκος, όσο ζούσε, και κα-
µάρωνε! Σήµερα ο γιός του, Βασίλης Βάκρινος, διηγείται σχε-
τικά: « Από το 1915 ο πατέρας µου Νικόλαος Βασ. Βάκρινος
και ο πρώτος ξάδερφός του Νικόλαος Ιω. Βάκρινος (Νίκας),
υπηρετούσαν στρατιώτες στο Α΄ Σώµα Στρατού. Έλαβαν µέ-
ρος και στο εκστρατευτικό συµµαχικό Σώµα Στρατού στην Ου-
κρανία, Οδησσό, Κριµαία κ.λπ. υπό τας διαταγάς του στρατη-
γού Κων. Νίδερ. Και οι δύο ήταν Τσολιάδες, ακόλουθοι στην
φρουρά του στρατηγού µαζί και µε άλλους έλληνες συναδέλ-
φους τους.
Είχαν αγκυροβολήσει τα πολεµικά µας πλοία ΑΒΕΡΩΦ, ΚΙΛ-
ΚΙΣ και το τορπιλοβόλο ΚΕΡΑΥΝΟΣ στη Μαύρη Θάλασσα µε
τις µπούκες των κανονιών προς το µέρος των Ρώσων Μπολ-
σεβίκων οι οποίοι φοβέριζαν τους έλληνες: Γιατί ήρθατε εδώ
εσείς; Συνορεύουνε πουθενά τα κράτη µας; Έχουµε καµιά δια-
φορά µεταξύ µας; Σηκωθείτε και φύγετε για την πατρίδα σας!
Το ελληνικό Σώµα Στρατού όµως είχε πάει εκεί κατόπιν συµ-
φωνίας των Συµµαχικών ∆υνάµεων. Ο πατέρας µου έλεγε χα-
ρακτηριστικά ότι “οι Ρώσοι δεν είχαν πυροβολικό για να χτυ-
πήσουν τα πλοία µας επειδή είχαν περάσει προηγουµένως οι Γερ-
µανοί και είχαν αχρηστέψει τα πυροβόλα τους αφαιρώντας διά-
φορα κοµµάτια τους”.
Κατά την υποχώρηση είχε υπερχειλίσει ο ποταµός ∆ούναβης
και το µέρος ήταν πλωτό, αλλά οι φαντάροι µας µη γνωρίζον-
τας που είναι βαθιά και που ρηχά πνίγηκαν εκεί. Στο γυρισµό,
έλεγε ο µακαρίτης ο πατέρας µου, όταν φτάσαµε στην πρω-
τεύουσα της Ρουµανίας µας καλωσόρισε ο εκεί Έλληνας Πρέ-
σβης, µας περιποιήθηκε τιµητικά και ζήτησε να µπουν οι Τσο-
λιάδες στο χορό και να χορέψουν ελληνικά τραγούδια. Ξεκι-
πάνω στο γυαλισµένο πάτωµα και τότε ο Πρέσβης τους στα-
µάτησε και διέταξε το προσωπικό να στρωθεί ο χώρος µε ει-
δικά χαλιά. Τότε µπήκαν πάλι οι Εύζωνοι στο χορό και πρωτο-
χόρεψαν το κάτω στου βάλτου τα χωριά κατ’ απαίτηση του Πρέ-
σβη και άλλα λεβέντικα δηµοτικά τραγούδια».
Για περισσότερη ενηµέρωση προτείνουµε την παρακάτω βι-
βλιογραφία:
1) ΓΕΣ/∆ιεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Το Ελληνικόν Εκστρα-
τευτικόν Σώµα στη Μεσηµβρινήν Ρωσίαν (1919), Αθήνα, 1955.
[σελίδες 446].
2) Κων. Ξ. Νίδερ, Η εκστρατεία της Ουκρανίας (Ιανουάριος-
Μάιος 1919), Επιµέλεια-Σχολιασµός: Φίλιππος ∆. ∆ρακονταειδής,
Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 2015. [σελ. 608].
Ο συγγραφέας, στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ (1865-1943),
γιός του Βαυαρού στρατιωτικού και γιατρού Φραγκίσκου Ξα-
βέριου Νίδερ1, δηµοσίευσε, δέκα χρόνια µετά την εκστρα-
τεία της Ουκρανίας, το ηµερολόγιο, τις καθηµερινές εξελί-
ξεις, τα επίσηµα έγγραφα της εποχής εκείνης, στην Μεγάλη
Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία (1929).
3)Νικόλαος Σµπαρούνης-Τρίκορφος, Ηµερολόγιον της εις
Ρωσίαν Εκστρατείας, Εκδ. Βιβλιόραµα, Αθήνα 2013. [Σελ.
208].
Ο συγγραφέας, γνωστός γιατρός Νικόλαος Σµπαρούνης
(1888-1966), υπηρετούσε τότε στο στρατό ως Επίατρος και
κρατούσε προσωπικό ηµερολόγιο της Ελληνικής Εκστρατείας.
Σε αυτό περιλαµβάνονται καταγραφές από την ηµέρα που το
πλοίο στο οποίο επιβαίνει ο Σµπαρούνης ξεκινά για την Οδησσό
µέχρι την ηµέρα κατά την οποία, µετά την ήττα, ο ίδιος επι-
βιβάζεται στο πλοίο της επιστροφής. Μεγαλύτερο ενδιαφέ-
ρον από τις καταγραφές του Σµπαρούνη στις ηµερολογιακές
σηµειώσεις του, έχουν οι οµιλίες του, οι αναφορές του και
οι ηµερήσιες διαταγές που εξέδιδε ως διοικητής Στρατιωτι-
κού Νοσοκοµείου, τις οποίες έχει συλλέξει η ιστορικός Ιωάννα
Παπαθανασίου στην κατατοπιστική εισαγωγή της.
4) Εφηµερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, αφιέρωµα για τα «Εκατό χρό-
νια από την Ουκρανική Εκστρατεία», έχει η εφηµερίδα στο φύλλο
Σάββατο 5 & Κυριακή 6 Γενάρη 2019.
Πέτρος Κανέλλος, Απρίλιος 2019

Στα χρόνια της ξενητιάς

τραυµατίες. Η υποχώρηση των ελληνικών στρατευµάτων άρ- νώντας όµως το χορό γλιστρούσαν τα τσαρούχια των Ευζώνων

n Του Γεωργίου Σιµιτζή, λογοτέχνη, ποιητή

Ήταν της µοίρας θέληµα απτό
και της ανάγκης γραπτό,
να ξετοπίζονται και να φεύγουν,
οι γηγενείς κάτοικοι,
απ’ τους άγονους τόπους,
που ευδοκιµούν µόνο
οι σιωπηροφιλείς πέτρες.
Στα χρόνια της ξενητιάς µε γυρίζουν αδικαίωτα
καρδιοχτύπια, σταθµοί υπεραστικών λεωφορείων
µε ανορθόγραφες ταµπέλες, ακούσµατα από
τραγούδια πονεµένα, λέξεις αγύριστες από ‘κείνα
τα χρόνια και τόποι που δάκρυσαν, σαν δακρυ-
σπάταλοι, στο φευγιό των ταξιδεµένων.
Σηµείωσε ακµή και στα χωριά µας η ξενητιά
µε τους µεγαλόστοµους και ηχηρούς ευαγγελι-
σµούς στις υποσχέσεις της.
Αλήθεια. Αρχές του εξήντα και στον τόπο µας
τα δελεάσµατα της ξενητιάς είχαν πέραση και
πιάσαν τόπο. Υιοθέτησε και ασπάστηκε τις αγ-
γελίες και τα κηρύγµατά τους ο φτωχόκοσµος.
Πήρε µετά τα µάτια του… των οµµάτων του κι
έφυγε σαν διψασµένος για καλύτερη ζωή και
για αξιοπρεπές µεροκάµατο.
Άδειαζε κι ερήµωνε η ύπαιθρος. Έκλειναν και
µανταλώνονταν οι πόρτες από σπίτια ευφήµα σε
παραγωγή γεωργικών προϊόντων και προκοπή
σε κτηνοτροφικό βιός.
Από τότε αρχίνησαν να κλίνουν τα µονοθέσια
και διθέσια σχολεία στην επαρχία και οι σχολι-
κές αυλόπορτες να µελαγχολούν και να µοιρο-
λογάνε ακατάπαυστα και γοερά σαν τα γερα-
κοκυνηγηµένα νυχτοπούλια τη νύχτα.
Κανένας δεν ήξερε και δεν διαισθάνονταν τι
δεινά και συµφορές θα φέραν για τα χωριά µας,
τα ξενητέµατα ετούτα. Οι γέροι όµως δείχναν
οψιµάθεια και αρνητισµό για το φευγιό ετούτο,
σαν επιδηµία. Θυµάµαι που λέγανε :
- Γιατί φεύγετε ; Που θα πάτε ; Ποιος θα σας
καρτερεί στα ξένα, σαν
η πόρτα από το πατρικό σας σπιτάκι; Ποιος
θα γίνει για σας πόρτα για το χειµώνα, κερα-
µίδι για τη βροχή και ψαθάκι για το θέρο ; Που
θα βρείτε στρωµένο τραπέζι στα ξένα για σας ;
Θα αφήσετε τα ψωµοχώραφά σας τα καρπερά,
τα γιδοπροβατά µας τα ντελικάτα, τους µαχα-
λάδες του χωριού µας και τα ψηλά κι έµορφα
βουνά µας και θα φύγατε; Εµάς πού µας αφή-
νετε ; Σε ποιανών χέρια; Μας αφήνετε σαν τις κό-
τες στα χέρια της αλεπούς να τις αλεποτινάζει;
∆εν σας έρχεται κρίµα γι’ αυτόν τον τόπο, που
θα τον αφήσετε και θα φύγετε σαν να ‘ναι κα-
ταραµένος; Μακάρι να σας κλείσουν το δρόµο
οι πέτρες και τις στράτες σας τ’ αγκαθωτά βάτα
και να µη φύγετε και να γυρίστε πίσω σαν ζη-
µιωµένοι µπακάληδες παλιού καιρού.
Γιατί φεύγετε; Ποιος σας έδιωξε; Πήρατε άδεια
απ’ τους πεθαµένους στους τάφους τους για να
φύγετε; Παίξε- γέλασε νοµίζετε, ότι είναι το ξε-
νικό ψωµί στα ξένα; Ποιο χώµα στην ξενητιά θα
δεχτεί και θα καταλάβει το πεσµένο δάκρυ σας;
Τ’ άκουγε και τ’ αφουγκράζονταν αυτά ο πα-
ληκαρόκοσµος, οι µεσόκοποι και οι νιες και δεν
συγκινούνταν. Ο πυρετός τους για να φύγουν, δεν
έπεφτε µε καµιά ορµήνια και εκ µυχίων ευχή,
σαν να µη τους ένοιαζε αν ο γενέθλιος τόπος
θα τους έβαζε σε δυσµένεια και σε δυσαρέσκεια. ραν µαζί τους τις πι-
Τίποτα δεν τους κρατούσε στη γενέθλια γη κρόγλυκες θύµησές
του. Αδιαφορούσαν αν το «αύριο» στο χωριό τους, τα έθιµα στις γιορ-
τους δεν θα τους θέλει για κουβέντα και θα ‘ναι τές τα τοπικά τραγούδια,
ανεπιθύµητα πρόσωπα. Φεύγανε ασταµάτητα τις συνήθειες της µάνας τους και
για τα ξένα και οι συµβουλές των µεγαλωµένων τις παροιµίες του τόπου τους για παρέα και νο-
στα χρόνια τους φαινόταν αυτοσχεδιασµένα και σταλγικά αγκαλιάσµατα.
αηδιασµένο ψέµα. Βοήθησαν τους γονείς µε εµβάσµατα… επι-
Αλήθεια. Οι στιγµές του στερνοαποχωρισµού ταγές. Πάντρεψαν µε παράδες τις αδερφές τους,
εκείνων για τα ξένα ήταν πικρόστοµες και φαρ- που στείλαν.
µακωµένες. Κι εµείς τα δασκαλόπαιδα σκού- Αναδείχτηκαν πολλοί δωρητές κι ευεργέτες
ζαµε, κλαίγαµε µε αναφιλητά, σάµπως να νιώθαµε στη γενέθλια γη τους. Παραγγέλαν και αφιερώ-
τι θλιβερά γεγονότα του τόπου µας θα τον βρούνε. ναν τραγούδια τις χρονιάρες µέρες στο Ράδιο-
Κλαίγαµε σαν τα δίγνωµα βλέµµατα που στο Σταθµό για τους γονείς, τ’ αδέρφια, τα πρωτο-
«πριν» πέσαν και στο «µετά» είναι βέβαιο, ότι θα ξαδέρφια, τους συγγενείς και τους χωριανούς
πονέσουν. τους. Ήταν παινέµατα και όχι παιδέµατα για τον
-Ποιος θα µε διαβάζει εµένα στα µαθήµατα τόπο µας, εκείνοι οι ταξιδευµένοι.
τα βράδια, έλεγε το µαθητοπαιδάκι στον αδερφό
του. Ποιος θα µε χειροκροτήσει εµένα του Ευαγ-
γελισµού και στις εξετάσεις όταν θα πω µεράκι
το ποίηµά µου ; Γιατί φεύγεις έλεγε και µαταέλεγε
το σχολαροπαίδι στον αδερφό του, που θα ‘φευγε
για µετανάστης στα ξένα.
Ας έφυγαν. Σαν οι οικιστές µε την ιερή δάδα
στα χρόνια των αποικιών, δεν λησµόνησαν την
πατρίδα. ∆εν ξέχασαν τη σπιτική τους φτώχεια,
την εκκλησία που κοινώναγαν, το Σχολείο που ‘µα-
θαν γράµµατα, τα βοσκοτόπια που φύλαξαν τα
δυσήνια και απειθάρχητα γίδια, τις πηγές στο
χωριό που ξεδίψασαν, τα χωράφια που τους δί-
νανε γεννήµατα κι αισιοδοξία και τα σοκάκια
που παίζανε ως παιδιά. Λάτρεψαν πιότερο στα
ξένα την πατρίδα και το γλυκό χωριό τους. Πή-
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η 13

Γνωριµία µε τα αρωµατικά, φαρµακευτικά φυτά και βότανα της Ναυπακτίας (συνέχεια)

u Τσουκνίδα (Urtica dioica L.) κατάπλασµα µε αλάτι για τη θεραπεία διάφο-
u Επιστηµονική ονοµασία: Urtica dioica L. ρων παθήσεων (καρκινώµατα, διαστρέµµατα,
(Urticacae) παρωτίτιδα, οιδήµατα των αδένων και του
u Κοινή ονοµασία: Τσουκνίδα, αγκινίδα, σκνί- σπλήνα και αποστήµατα). Ο σπόρος της µαζί
θρα, τσούκνα, ατζικνίδα, κιντέα µε κόκκινο κρασί θεωρείται αφροδισιακό. Η
u Αρχαία ονοµασία: Ακαλήφη, Κνίδη χρήση της µε µέλι ωφελούσε το άσθµα, τις
Εισαγωγή: Ένα από τα πολυτιµότερα φυτά πλευρίτιδες και τις πνευµονίες, και ήταν απο-
που µας χαρίζει το «φαρµακείο της φύσης». Χρή- χρεµπτικό. Τα φύλλα, βρασµένα µε θαλασσινά
σιµο βοτάνι µε πολλές ιδιότητες που το συναντάµε Του ∆ρ. Γεωργίου όστρακα δίνονταν για να µαλακώσει η κοιλιά,
όπου υπάρχει ανθρώπινη παρουσία. Το συναν- Ν. ∆ηµητρέλλου* για τη θεραπεία πρηξιµάτων και ως διουρη-
τάµε συχνά µέσα και γύρω από τους οικισµούς. Ε.∆Ι.Π., Τοµέας Βιολογίας τικό, ενώ βρασµένα µε χυµό κριθαριού χρη-
Αν και συχνά αποκαλείται ως ζιζάνιο, είναι φυτό φυτών, Τµήµα Βιολογίας, σιµοποιούνταν ως αποχρεµπτικό. Κατά τον 17ο
µε πλούσιες θρεπτικές και θεραπευτικές ιδιότη- Πανεπιστήµιο Πατρών αιώνα η τσουκνίδα χρησίµευε για την αντιµε-
τες. Οι Ρωµαίοι στρατιώτες, στη διάρκεια των εκ- (E-mail: dimitrg@upatras.gr) τώπιση των ρευµατισµών, για την αντιµετώπιση Τσουκνίδα (Urtica dioica L.)
στρατειών τους, για να αντιµετωπίσουν το δριµύ της κόνιδας, του ψύχους, τη θεραπεία της διόγ-
ψύχος και να ζεσταθούν, έτριβαν το σώµα τους µε τσουκνίδες. κωσης του σπλήνα καθώς κι ως τροφή για τις όρνιθες, ώστε φορά. Επίσης υπάρχουν αναφορές για χρήση της τσουκνίδας
Ο Ησίοδος υποστήριζε ότι ενισχύουν την άµυνα του οργανι- να γεννούν συχνότερα. Ο σπόρος του φυτού (κοπανιστός µαζί στη βιολογική γεωργία για τη λίπανση και την προστασία των
σµού. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιµοποιούσαν συχνά τις τσου- µε χλιαρό νερό) ενδείκνυται για την αντιµετώπιση κάθε είδους καλλιεργειών.
κνίδες στα γεύµατά τους. Οι τσουκνίδες µε τις οποίες η γιαγιά οιδήµατος (Σταφίδας Ι., ιατρός,18ος αιώνας), ο δε τσουκνιδό- Πιθανή εµπορική εκµετάλλευση: Προοπτικές διαφαίνονται
µας έφτιαχνε νόστιµες τσουκνιδόσουπες, τσουκνιδοπίλαφα και σπορος (µαζί µε σπόρους άλλων φυτών) βοηθούσε τις γυναί- στη σύγχρονη βιοµηχανία καλλυντικών. Η τσουκνίδα µπορεί
τσουκνιδόπιτες, ήρθαν ξανά στο προσκήνιο µε µεγάλη προτίµηση. κες να τεκνοποιήσουν. Οι σπίλοι όταν έρχονται σε επαφή µε φρέ- να αποτελέσει εµπορικό προϊόν τόσο για τη µαγειρική ως άρ-
Η επιστηµονική ονοµασία του γένους Urtica προέρχεται από σκο χυµό, 2-3 φορές την ηµέρα για 10-12 ηµέρες, εξαφανί- τυµα, όσο και για την προληπτική ιατρική, ως συστατικό νέων
το λατινικό «Uro» που σηµαίνει καίω, κάψιµο. Είναι ενοχλητι- ζονται. σκευασµάτων προστασίας του ανθρωπίνου οργανισµού µε φυ-
κές για τα παιδιά (φαίνεται να είναι µέσα στη φύση του να τσιµ- Σύγχρονες χρήσεις –Ιατρική: τικά προϊόντα (βλέπε Korres, Power Health κ.λπ.) καθώς και
πάει τους αδέξιους), και χρήσιµες στον κήπο. Η τσουκνίδα έχει διουρητική, υποτασική, αντιαιµοπεταλιακή, στη σύγχρονη βιοµηχανία καλλυντικών. Επίσης, προοπτικές
Χαρακτηριστικά για αναγνώριση του φυτού: Ένα πολύ κοινό υποχοληστεριναιµική, ηπατοπροστατευτική, αντιοξιδωτική, αν- διαφαίνονται για χρήση τσουκνίδας στην παραγωγή φυσικών
φυτό που το γνωρίζουµε όλοι. Πολυετής πόα µε πράσινους τιµικροβιακή, αναλγητική, αντιρρευµατική δράση καθώς και ινών, ως κατάλληλης πρώτης ύλης για την υφαντουργία και
γκριζωπούς τετράγωνους βλαστούς ύψους από 30 ως 150 cm αντιελκογόνο δράση. Στο εµπόριο κυκλοφορούν διάφορα την κατασκευή χαρτιού.
και µε έρπον ρίζωµα. Φύλλα αντίθετα, ωοειδή έως λογχοειδή, σκευάσµατα τσουκνίδας, µόνης ή µε άλλα φυτά. Η άµεση Καλλιέργεια: Απαντάται ως αυτοφυές σε περιοχές που υπάρ-
οξύληκτα, µε καρδιοειδή ή στρογγυλεµένη βάση, πριονωτά. επαφή φρέσκων φύλλων µε το δέρµα προκαλεί φαγούρα και χει παρουσία ανθρώπινης δραστηριότητας. Η τσουκνίδα απο-
Ολόκληρο το φυτό είναι τριχωτό και η επαφή µε το δέρµα δη- κάψιµο (ουρτικάρια). Η επαφή µε τους βλεννογόνους προκα- τελεί ήδη αντικείµενο πειραµατικών καλλιεργειών σε διάφο-
µιουργεί ένα τσούξιµο και φαγούρα, που οφείλεται σε ουσίες λεί αλλεργική αντίδραση µε οίδηµα. Το φυτό δεν πρέπει να κα- ρες χώρες της Ευρώπης. Η καλλιέργειά της µπορεί να γίνει
που απελευθερώνονται από τις εύθραυστες κοιλότητες (µπα- ταναλώνεται ωµό. Ο βρασµός και η αποξήρανση του φυτού πολύ εύκολα µε σπέρµατα αλλά και µε διαίρεση των φυτών
λίτσες) των τριχών. Οι τρίχες αυτές βοηθούν την τσουκνίδα να αδρανοποιούν την ερεθιστική δράση του φυτού. Γενικά οι πα- σε µέρη βλαστών, που φέρουν ρίζες, νωρίς την άνοιξη. Απαι-
αµύνεται έναντι των φυτοφάγων ζώων. Τα άνθη είναι µικρά ρενέργειες από τη λήψη αφεψήµατος ή παρασκευασµάτων µε τεί εδάφη πλούσια σε άζωτο και φώσφορο και αφού εγκατα-
πρασινωπά ή λευκά στις µασχάλες των βλαστών. Ανθίζει από τσουκνίδα είναι λίγες. Να σηµειωθεί, ότι δεν υπάρχουν επι- σταθεί, αναπτύσσεται επεκτατικά µε ριζώµατα. Οι καλλιεργητικοί
Ιούνιο µέχρι Σεπτέµβριο. Στην χώρα µας απαντούν άλλα τρία στηµονικές µελέτες για πιθανές παρενέργειες και αλληλεπι- χειρισµοί και η συγκοµιδή γίνονται χειρωνακτικά. Συνιστάται να
είδη τσουκνίδας τα οποία είναι ετήσια και λιγότερο τριχωτά δράσεις µε άλλα φάρµακα σε µακροχρόνια χρήση του φυτού γίνεται βαθύ κλάδεµα έως το έδαφος κάθε φθινόπωρο. Από πολ-
από την πολυετή Urtica dioica L. από τον άνθρωπο. Λόγω της αντιφλεγµονώδους δράσης είναι λούς η τσουκνίδα θεωρείται ως η ιδανική λύση για την καλ-
Εξάπλωση-βιότοποι-πληθυσµοί: Κοινό κοσµοπολίτικο είδος. πιθανό, ότι ενισχύει τη δράση των αντιρρευµατικών φαρµά- λιέργεια εδαφών υποβαθµισµένων από την υπερβολική χρήση
Στη χώρα µας απαντούν 4 είδη τσουκνίδας. Είναι νιτρόφιλο εί- κων. Παρά ταύτα το φυτό αποτελεί µέρος της διατροφής του λιπασµάτων.
δος που συναντάται κυρίως σε εδάφη πλούσια σε θρεπτικά ανθρώπου και δεν υπάρχουν αναφορές για δυσµενή επίδραση.
στοιχεία. Συχνά το συναντάµε κοντά σε οικισµούς, σε φράκτες, Μαγειρική: Η τσουκνίδα θεωρείται µέρος της διατροφής
στις άκρες των δρόµων, σε ερείπια παλαιών κατοικιών, σε διά- του ανθρώπου µε ανεκτίµητη αξία και χρησιµοποιείται από την
κενα δασών, στη βάση γκρεµών, σε φαράγγια, σε υγρές το- αρχαιότητα µέχρι και σήµερα. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιµο-
ποθεσίες, σε εγκαταλειµµένους αγρούς και κοντά σε στάνες ποιούσαν συχνά τις τσουκνίδες στα γεύµατά τους, ο δε Αρι-
ή βοσκοτόπους. Απαντάται από τις παραθαλάσσιες περιοχές στοφάνης συνιστούσε να τις φυτεύουν στους κήπους τους. Η
µέχρι τα ανώτερα υψόµετρα (2.000µ.). Στη Ναυπακτία απαν- τσουκνίδα είναι πλούσια σε βιταµίνες A, C και D και σε θρεπτικά
τάται µε πολύ καλούς και αντιπροσωπευτικούς πληθυσµούς ιχνοστοιχεία (σίδηρο, µαγγάνιο, κάλιο και ασβέστιο). Οι τρυ-
και δεν αντιµετωπίζει κίνδυνο από τη συλλογή. Ας σηµειωθεί φεροί βλαστοί, που συλλέγονται από Οκτώβριο µέχρι Απρίλιο,
ότι στην Κέρκυρα σύµφωνα µε µαρτυρίες κατοίκων, φαίνεται ή µόνο τα νεαρά φύλλα της, που βράζονται προσφέρονται ως
να έχουν µειωθεί οι πληθυσµοί του, εξαιτίας του ραντίσµατος σαλάτα. Ανακατεµένη και µε άλλα χορταρικά γίνονται τα τσου-
των ελαιόδεντρων. κνιδοπίλαφα, οι τσουκνιδόσουπες, και οι τσουκνιδόπιτες. Ο
Ιστορία και παραδοσιακές χρήσεις: Γενικά στην παραδο- χυµός από βλαστούς είναι καλό τονωτικό για την εξασθένηση
σιακή ιατρική, η τσουκνίδα χρησιµοποιείται ευρέως ως αντι- και την αναιµία. Φρέσκιες αφού τις βουτήξετε σε άφθονο βρα-
διαρροϊκό, στυπτικό, κατά της αναιµίας, χολαγωγό, διουρη- στό νερό συντηρούνται στην κατάψυξη. Αποξηραίνονται στη
τικό, σε χρόνια ηπατίτιδα, αντιυπερτασικό, για οιδήµατα, εξω- σκιά, µακριά από τον ήλιο και διατηρούνται σε γυάλινα βάζα.
τερικά τραύµατα, ρευµατισµούς, παράλυση. Χρησιµοποιείτο ως Άλλες χρήσεις: Η τσουκνίδα χρησιµοποιείται στην αρωµα-
τοποιία, και ως καλλυντικό για τον καθαρισµό του δέρµατος.
Από τους βλαστούς και τα φύλλα παίρνουµε βαθυπράσινη
βαφή για µάλλινα και από τις ρίζες κίτρινη. Παραδοσιακά η
ρίζα της (συλλογή το Φθινόπωρο) χρησιµοποιείται ως λοσιόν
εναντίον της πιτυρίδας, της τριχόπτωσης και ως τονωτικό. Οι
υφαντικές ίνες της τσουκνίδας έχουν µεγάλη αντοχή. Ύφα-
σµα από τσουκνίδα βρέθηκε στη ∆ανία, σε τάφο της εποχής
του σιδήρου. Τον Μεσαίωνα πίστευαν ότι οι τσουκνίδες φύον-
ται όπου υπάρχουν ξωτικά και ότι προστάτευαν από τη µαγεία. Φώτης Κατραούρας
Τέλος, µία από τις σηµαντικότερες χρήσεις του εκχυλίσµατος
από τσουκνίδα αφορά στην φυτοπροστασία. Υπάρχουν πολ- Πανεπιστηµίου 240 - Τηλ. 2610 439161
λές αναφορές για την προστασία των καλλιεργούµενων φυ- Ιντζέ 2 - Ναύπακτος, Τηλ. 26340 22655
τών από αφίδες και µύκητες, που παρέχουν σκευάσµατα από
τσουκνίδα. Εφαρµογή: γεµίζουµε ένα δοχείο µε τσουκνίδες
και ρίχνουµε µέσα νερό βρόχινο καλύπτοντας το υλικό, σκε-
πάζουµε το δοχείο για µια εβδοµάδα, στραγγίζουµε και βά-
ζουµε το υγρό σε ψεκαστήρα και ψεκάζουµε τα προσβληµένα
µέρη. Εάν παραµένει η προσβολή ψεκάζουµε και δεύτερη
 14 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η
Π ΝΕΥΜΑΤΙΚΟ Π ΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΝΑΥΠΑΚΤΙΤΩΝ ΜΑΧΗΤΩΝ
Εισαγωγή- Σχόλια- Επιµέλεια
Χαράλαµπος ∆. Χαραλαµπόπουλος, Αθήνα 2019
ΦΩΤΟ
∆εκανέας, Λύτρας Χρήστος (1912- 1922) ∆ορβιτσά
Στρατιώτης Παναγόπουλος Παν. Νικόλαος (19176- 1922)
Στράνωµα
Λοχίας Αναστασόπουλος ∆ηµήτριος (1940- 1941) Τερψιθέα
Το βιβλίο είναι το τρίτο µιας
τριλογίας που περιλαµβάνει
συνολικά 14 Ηµερολόγια Ναυ-
πακτίων µαχητών, κατά περί-
πτωση από τους πολέµους Βαλ-
κανικούς 1912-1913, την Μι-
κρασιατική εκστρατεία 1917 -
1922 και τον Ελληνοϊταλικό πό-
λεµο του 1940.
Η αρχή έγινε µε την έκδοση
του πολεµικού Ηµερολογίου του
Ναυπάκτιου Σπύρου Τσέλιου και
ακολούθησε η έκδοση του βι-
βλίου µε τα ηµερολόγια δέκα ναυ-
πακτίων µαχητών
Η παρούσα έκδοση κλείνει τον κύκλο των 14 πολεµικών ηµε-
ρολογίων, ένα είδος τριλογίας. Στην παρούσα έκδοση παρου-
σιάζονται τα ηµερολόγια του ∆ορβιτσιώτη ∆εκανέα Χρήστου Ευθ.
Λύτρα, του Στρανωµίτη Στρατιώτη Νικολάου Παν. Παναγό-
πουλου και του Τερψιθεάτη Λοχία ∆ηµητρίου Αναστασόπου-
λου.
Πολύτιµη είναι η ιστορική προσφορά των πολεµικών ηµε-
ρολογίων από απλούς µαχητές, παρ’ όλες τις τυχόν υποκει-
µενικές κρίσεις.
Και βέβαια µέγιστη είναι η προσφορά του ακαταπόνητου
ιστορικού της Ναυπακτίας του Χαράλαµπου ( Μπάµπη) ∆. Χα-
ραλαµπόπουλου που εντόπισε τα ηµερολόγια, επιµελήθηκε
την έκδοσή τους και εµπλούτισε την έκδοση µε µεστά και δια-
φωτιστικά σχόλια.
Η έκδοση εντάσσεται στην Επιστηµονική Βιβλιοθήκη της
Εταιρείας Ναυπακτιακών Μελετών (Ε.ΝΑ.Μ.)
H Παιδαγωγική Ακαδηµία. Καταλυτική
ΝΤΙΝΟΣ Ν. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ
ΟΙ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟ∆ΙΟΙΚΗΣΗ
Αυτοέκδοση, Αθήνα 2019
Το βιβλίο παρουσιάστηκε το Σάβ-
βατο 3 Αυγούστου 2019, στην ετή-
σια γιορτή βιβλίου που διοργανώ-
νει η Παπαχαραλάµπειος Βιβλιο-
θήκη σε σενεργασία µε το δήµο
Ναυπακτίας, µε τα παράκάτω λόγια
: όπου και ζει. Σταδιοδρόµησε στην ∆ΕΗ και είναι γνωστή η ευ-
Η διαδροµή του Ντίνου Μακρυ-
γιάννη στα Ελληνικά Γράµµατα είναι
πλούσια και του χαρίζει µια επίζηλη
θέση στα νεοεληνικά γράµµατα. Εάν
αθροίσουµε όλες τις εργασίες (εκ-
δόσεις, µελέτες, εισηγήσεις, οµιλίες
και άρθρα) του Ντίνου Μακρυγιάννη
θα διαπιστώσουµε ότι έχει προσφέρει πολλά στο χώρο της
επαρχίας Ναυπακτίας και όχι µόνο και δικαίως θα οδηγηθούµε
στο συµπέρασµα ότι χαρακτηρίζεται και είναι ένας από τους ξε-
χωριστούς συγγραφείς, ποιητές και λογοτέχνες µε εξαιρετική
προβολή και ορθό λόγο.
Ο πολυγραφότατος Ντίνος Μακρυγιάννης φέτος µας πα-
ρέδωσε για παρουσίαση ένα οικογενειακό βιβλίο µε τίτλο «ΟΙ
ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟ∆ΙΟΙΚΗΣΗ». Στο βι-
βλίο αυτό προβάλλεται το γεγονός ότι οι ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΑΙΟΙ
της Επαρχίας Ναυπακτίας εκτός από τις στρατιωτικές υπηρε-
σίες που προσέφεραν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του
1821, υπηρέτησαν και την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην οποία
κατά κοινή οµολογία άφησαν χρυσή εποχή.
Με γλαφυρό, στέρεο και τεκµηριωµένο λόγο ο Ντίνος Μα-
κρυγιάννης έφερε στο φως της δηµοσιότητας στοιχεία µέσα από
τα οποία ζωντάνεψαν ξεχασµένες φιγούρες οι οποίες έπαιξαν
σηµαντικό ρόλο στις κοινωνίες, τη ζωή, τα δρώµενα και την
καθηµερινότητα των ∆ήµων και των Κοινοτήτων που υπηρέ-
τησαν.
Ενδεικτικά στον πρόλογό του, ο συγγραφέας κάνει αναφορά
στον ∆ήµαρχο Πυλλήνης Νικολάκη Ιωάννου Μακρυγιάννη, ο
οποίος εκλέχτηκε το 1869 για πολλά χρόνια, τον γνωστο στις
µέρες µας µπάρµπα - Κώστα Λεων. Μακρυγιάννη ∆ήµαρχο
Ναυπάκτου ο οποίος εκλέχτηκε το 1951 και το δραστήριο Κώ-
στα (Κωστάκη) Γ. Μακρυγιάννη, ο οποίος εκλέχτηκε ∆ήµαρ-
χος Ναυπάκτου το 1979 και µε τις παραινέσεις του κατά τη
διάρκεια της θητείας του σε Συνέδρια, Τοπικές Ηµερίδες, Σε-
µινάρια κλπ. άνοιξε δρόµους στη µετέπειτα διοικητική διαδροµή
του ∆ήµου Ναυπακτίας.
Όσοι από τους Μακρυγιανναίους υπηρέτησαν την Τοπική
Αυτοδιοίκηση, είχαν ανεπτυγµένο αίσθηµα ευθύνης, ηθικό-
τητα, εντιµότητα και µε το έργο τους καταξιώθηκαν και αγα-
πήθηκαν.
Τέλος, διατυπώνει την ευχή να ξεπεταχθούν στο µέλλον κι
άλλοι απόγονοι µέσα από τους κόλπους της οικογένειας οι
οποίοι θα συνεχίσουν την ωραία παράδοση της οικογένειας.
H Πολλές φορές έπεσε στα µαλακά γιατί παντού ήταν γνω-
Ένας Ναυπάκτιος ποιητής, µελετητής και κριτικός της
Αφρικάνικης Λογοτεχνίας
Αθανάσιος Β. Νταουσάνης (Ναύπακτος 1934 – Αθήνα 2019)
Ο Αθανάσιος Β. Νταουσάνης ήταν συγγραφέας, ποιητής,
µεταφραστής και µελετητής της πνευ-
µατικής και πολιτιστικής παράδοσης
της Μαύρης Αφρικής. ∆ιακρίθηκε για
την έρευνά του στην προφορική ποί-
ηση φυλών της αφρικανικής ηπείρου.
Γεννήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1934
στο Ξηροπήγαδο Ναυπάκτου, όπου
πέρασε τα παιδικά κι εφηβικά του χρό-
νια. Τελειώνοντας το τοπικό Γυµνά-
σιο, µετέβη σε ηλικία 17 ετών στην
Αθήνα, όπου φοίτησε στη Μαράσλειο
για τη µετέπειτα πορεία του υπήρξε
εξάλλου η περίοδος που εργάστηκε κοντά στη «θεία Λένα»
(Αντιγόνη Μεταξά-Κροντηρά), σηµαντική Ελληνίδα παιδαγωγό,
συγγραφέα παιδικών βιβλίων και δηµιουργό του πρώτου παι-
δικού θεάτρου.
Εργάστηκε σε διάφορα σχολεία Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης
στην ελληνική επικράτεια, ακολούθησε σύντοµη παραµονή του
στο Λονδίνο προς τελειοποίηση της αγγλικής γλώσσας. Στη
συνέχεια έζησε µεγάλο µέρος της ζωής του στην Αφρική όπου
εργάστηκε ως εκπαιδευτικός. Συγκεκριµένα έζησε στη Λιβύη,
την Αιθιοπία και τη Νιγηρία.
Την πρώτη του επίσηµη εµφάνιση στον ελληνόφωνο ποι-
ητικό χώρο πραγµατοποίησε µε µεταφράσεις αξιόλογων ποι-
ηµάτων εξεχόντων Αφρικανών ποιητών στη «Νέα Εστία» και
άλλα λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ το 1977 κυκλοφόρησε η
πρώτη συλλογή πρωτότυπων ποιηµάτων του µε τίτλο Ισηµερι-
νός και το φιλολογικό ψευδώνυµο Όµηρος Σανς. Ακολούθη-
σαν κι άλλες, όλες εκδοθείσες στην Αθήνα κατά τη δεκαετία
του 1980: Βαθύ του Έβενου, Στέππες, Βουβοί Τροπικοί, Γυ-
µνό Παρόν, Χρώµα Μαύρο. Η ποίησή του, έντονα επηρεα-
σµένη από τη ζωή του στη Μαύρη Ήπειρο, χαρακτηρίστηκε
ως ποίηση πρωτότυπη, βιωµατική, εικονοπλαστική, χωρίς τεχνικές
εκζητήσεις ή φραστικούς ακροβατισµούς αλλά µε βαθύ λυ-
ρικό στοχασµό, υποβλητική, µα προπάντων πληµµυρισµένη
από ανθρωπιά και θέρµη, ζεστασιά και αγάπη για την πυρα-
κτωµένη Αφρική και τους µαρτυρικούς λαούς της.
Επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα το 1980 και εργάστηκε συ-
στηµατικά επί σειρά ετών µε στόχο την ανάδειξη τόσο της γρα-
πτής αφρικανικής ποίησης, όσο και της ανώνυµης, προφορι-
κής ποιητικής παραγωγής των φυλών της Αφρικής (και του γε-
νικότερου χώρου της, όπως της Μαδαγασκάρης, των Νησιών
του Πράσινου Ακρωτηρίου, του Μαυρικίου, των Σεϋχελών,
κ.λπ). Το 1992 βραβεύτηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μετα-
φραστών Λογοτεχνίας για το βιβλίο του Η Ποίηση της Μαύ-
ρης Αφρικής: Νέγροι Ποιητές – Παραδοσιακή Ποίηση. Υπήρξε,
εξάλλου, ο πρώτος που µύησε το ελληνικό αναγνωστικό κοινό
στο έργο του Wole Soyinka, (Ουόλε Σογίνκα, Νιγηριανός δρα-
µατουργός, ποιητής, µυθιστοριογράφος και κριτικός) έχοντας
διαγνώσει την αξία του έγχρωµου Αφρικανού ποιητή που τι-
µήθηκε µε το Νόµπελ Λογοτεχνίας το 1986.
Άφησε την τελευταία του πνοή στην Αθήνα στις 27 Οκτω-
βρίου 2019, σε ηλικία 85 ετών.
Ευχαριστούµε την κόρη του συγγραφέα Έλια Νταουσάνη
και τον ∆ιευθυντή της ∆ηµόσιας Παπαχαραλαµπείου Βιβλιο-
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
θήκηςΝαυπαάκτου για την διάθεση του κειµένου.
H
ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΤΟΥ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΠΟΥΣ 1940
Σελίδες από το πολεµικό Ηµερολόγιο του στρατεύσιµου Λο-
χία Αθανασίου Σπ. ∆ηµητρόπουλου (Παπαρούνα)
Ο Θανάσης Σπ. ∆ηµητρόπουλος καταγόταν από
το Παλαιοχωράκι Ναυπακτίας,
ενώ ο πατέρας του Σπύρος ∆η-
µητρόπουλος ήταν από το Νιό-
καστρο και παντρεύτηκε στο
Παλαιοχωράκι (σώγαµπρος).
Στρατεύθηκε τον Αύγουστο
του 1940 στο 39ο Σύνταγµα Με-
σολογγίου µε το οποίο έλαβε µέ-
ρος σε όλες τις µάχες- αρχοµέ-
νης από τη σκληρή µάχη της
Γκραµπάλα- µέχρι την κατάρ-
ρευση. Κατά διασταυρωµένες
µαρτυρίες διακρίθηκε ιδιαίτερα κι
ανέπτυξε σπουδαίες πρωτοβου-
λίες. Εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση (Εφεδρικός ΕΛΑΣ) και
στα µετεµφυλιακά υπέστη τις ανάλογες διώξεις.
στός ως "Παπαρούνας", ενώ ο ίδιος ισχυριζόταν το επίθετό
του ∆ηµητρόπουλος, άρα δεν είµαι ο Παπαρούνας που ψά-
χνετε !!!
Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Πάτρα, πάντα διακρινόταν
για την ισχυρή προσωπικότητά του, τις προοδευτικές ιδέες και
στάθηκε υπέρµαχος των δικαιωµάτων των γυναικών..
Στην Πάτρα έγραψε το βιβλιαράκι- Ηµερολόγιο των 30 σελίδων
δακτυλογραφηµένο που κοµίζει αρκετά ενδιαφέροντα στοι-
χεία. Επέλεξα δυο (2) σελίδες απ' αυτό (PDF) τις οποίες πα-
ραθέτω µε επίκεντρο τον πεσόντα Ήρωα Λοχαγό Παπακώστα
στη µνήµη του οποίου έκτοτε ονοµάζεται ''Ύψωµα Παπακώ-
στα''.
Με την ευκαιρία να σηµειώσω ότι µέχρι τώρα έχουν εκδοθεί
σε δύο ξεχωριστά βιβλία 13 Πολεµικά Ηµερολόγια Ναυπακτι-
τών µαχητών 1912-13-1919-1922 και 1940-41, µε επιµέλεια και
σχολιασµό από τον Ναυπάκτιο ιστορικό, Χαράλαµπο ∆.. Χα-
ραλαµπόπουλο.
Σε επόµενη έκδοση θα συµπεριληφθεί και το παρουσιαζό-
µενο.
H
∆ηµήτριος Αδάµ Σκουζής
Το Άγιον Πνεύµα
Υµνολόγιον Της ορθόδοξης Εκκλησίας
Έκδοση Α΄2018, σελ. 318
Ο ∆ηµήτριος Σκουζής του Αδάµ είναι τακτικός αναγνώστης
της Ν.Φ. και κατάγεται από το Παλαιοχωράκι Ναυπακτίας,
σέβειά του και η προσφορά του στην ορθόδοξη εκκλησία.
Πρόσφατα µας έκανε την ιδιαίτερη τιµή µε την πρόσφορά του
νέου πονήµατός του- µια ακόµη προσφορά στην εκκλησια-
στική ζωή- το ΥΜΝΟΛΟΓΙΟ, έγχρωµο, ιδιαίτερα καλαίσθητο και
στο πολυτονικό σύστηµα γραµµένο, το οποίο εξέδωσε πάντα
«ιδίοις εξόδοις».
Εξειδικευµένο έργο και µαζί µε τις ευχαριστίες µας και τα συγ-
χαρητήριά µας, παραθέτουµε, εν είδη προλόγου το εισαγω-
γικό σηµείωµα του Επιµελητή ∆ηµητρίου Σκουζή
«Μία πνευµατική ανθοδέσµη µε γλυκύτητα και πανευφρό-
συνα υµνολογικά τροπάρια και κείµενα, σταχυολογηµένα µέσα
από τον ποικιλόχρωµο, αµάραντο και ευωδιαστό ανθόκηπο
των µεγάλων εορτών της ορθόδοξης Εκκλησίας, προσφέρεται
ως δώρον, στο ανθοδοχείο της ψυχής των ευσεβών χριστιανών
που τιµούν τους αγίους υµνούν και αγαπούν την Παναγία, και
δοξάζουν τον Ένα και Τριαδικό µας Θεό».
ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ Λ. ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΑ
∆ΙΚΗΓΟΡΟΣ
∆ΙΑΠΙΣΤΕΥΜΕΝΗ
∆ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΡΙΑ
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΕΓ∆ΙΧ
Μαιζώνος 130,
2ος όροφος, Πάτρα
Tηλ: 2610/322.548
Fax: 2610/362.022
Κιν:6937.41.41.67
e-mail:6937414167@mycosmos.gr
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
Για το βιβλίο του Κώστα Παπαδηµητρίου
««η φιλία αποκαλύπτει το εγώ µας»
Σαν έφτασα στον τελειωµό
πίσω θε να ξαναγυρίσω,
απ’ την αρχή, µε ξάστερο µυαλό
Καζαντζάκη να µελετήσω.
Σαν έφτασα στον τελειωµό
ράγισε η καρδιά µου,
για το δικό σου σεβασµό
στη µάνα, τη δικιά µου.
• κύριο.
Αγαπητέ κ. Παπαδηµητρίου,
Έφτασα στο σηµείο να µην εκπλήσσοµαι έχοντας στα χέρια µου
ένα δικό σου πόνηµα. Έφτασα όµως στο σηµείο, να περιµένω το επό-
µενο δικό σου πόνηµα.
Και µε όλα αυτά τι θα µπορούσε να γράψει κάποιος για τον συµ-
πατριώτη και ιδιαιτέρως αγαπητό µας φίλο κ. Κώστα Παπαδηµη-
τρίου. Για τον λόγιο εργάτη της πένας. Τον καταξιωµένο χειριστή
του λόγου, που προσεγγίζει τα θέµατα σε βαθµό που δηµιουργεί
ερωτικό δεσµό αναγνώστη και βιβλίου. Και δεν είναι πρώτη φορά
που συµβαίνει αυτό. Αφού ο λόγος του είναι καθάριος, απλός και
κατανοητός δηµιουργώντας σχέση εµπιστοσύνης συγγραφέα και
αναγνώστη. Αυτό περίτρανα αποδεικνύεται και στο τελευταίο πό-
νηµα ‘’η φιλία αποκαλύπτει το εγώ µας’’.
Αγαπητέ φίλε, θέλω να σε συγχαρώ και για αυτό το συγγραφικό
σου έργο που είναι προσεγµένο µε κάθε λεπτοµέρεια και ως προς
την τελευταία λεπτοµέρεια.
Επέτρεψε µου όµως να επισηµάνω µερικές αράδες από τη σελίδα
49, που ιδιαιτέρως µου άρεσαν και µε κατέπληξαν.
Άλλη φορά ήταν µε τον φίλο του τον Άγγελο Σικελιανό και του λέει:
«Ποιά ‘ναι η πιο ψηλή κορφή που µπορεί να φτάσει ο άνθρωπος;
Να νικήσει το εγώ, προσθέτει ο ίδιος.
Όταν θα φτάσουµε στην κορυφή αυτή, Άγγελε, τότε µονάχα, θα
λυτρωθούµε.» …………
Μεγαλείο σκέψης και λόγων προς µίµηση
∆εν παραλείπω και θέλω να σε ευχαριστήσω για την τιµή που
µου έκανες, µέσα στα δικά σου κείµενα να κάνεις εκτενή αναφορά
στην αείµνηστη µητέρα µου.
Με συγκίνησες πάρα πολύ και το θεωρώ µεγάλη τιµή.
Σε ευχαριστώ µέσα απ’ την καρδιά µου.
Εύχοµαι να έχεις υγεία και δύναµη να µας προσφέρεις ακόµα πε-
ρισσότερα.
Ναύπακτος, 6 Οκτωβρίου 2019
Με ιδιαίτερη εκτίµηση και
ΒΑΡΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ
Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η 15
Ποιος έκλεψε το ρολόι, µια διδακτική ιστορία
Λέγεται ότι µια καλή εικόνα αξίζει χίλιες οποίο του είχαν αγοράσει οι γονείς του. ∆εν τα µάτια σας, το ρολόι έχει βρεθεί." Ποτέ δεν
λέξεις, αλλά και µια ιστορία µε ένα ανυπέρ- είχα ρολόι και πάντα λαχταρούσα για ένα, έτσι αποκαλύψατε το όνοµά µου σε όλη την τάξη
βλητο ηθικό δίδαγµα θα µπορούσε να σώ- ενέδωσα στον πειρασµό και κάποια στιγµή ούτε µου ζητήσατε ποτέ να µε δείτε κατ’ ιδίαν.
σει την αξιοπρέπεια χιλιάδων ζωών. κατάφερα να το κλέψω από την τσέπη του. Για να είµαι ειλικρινής, περίµενα να µε µα-
Πρόκειται για µια ιστορία, ενός πραγµα- Λίγο αργότερα, συνειδητοποίησε ότι το ρο- λώσετε και να αρχίσετε να µου κάνετε κή-
τικά ειδικού δασκάλου, που συγκλόνισε χι- λόι έλειπε από την τσέπη του και ενηµέρωσε ρυγµα, αλλά τίποτα από αυτά δεν συνέβη
λιάδες ανθρώπους του διαδικτύου, η οποία αµέσως τον δάσκαλο που ήταν παρών στην ποτέ.
έχει ως ακολούθως : τάξη εκείνη τη στιγµή, ο οποίος δάσκαλος Εκείνη την ηµέρα, µου σώσατε αξιοπρέ-
Ένας νεαρός συναντά έναν ηλικιωµένος ήσασταν εσείς. Έτσι, ζητήσατε την προσοχή πεια για πάντα. Εκείνη η µέρα ήταν η πιο
ολόκληρης της τάξης και είπατε ντροπιαστική σε όλη µου τη ζωή, και εσείς,
Γεια σας! Με θυµάστε; - Το ολοκαίνουργιο ρολόι του φίλου σας µε τον δικό σας τρόπο, µου δώσατε ένα
- Φοβάµαι πως όχι. κλάπηκε κατά τη διάρκεια του µαθήµατος. καλό µάθηµα. Θυµάστε το περιστατικό τώρα,
- Ήµουν µαθητής σας κάποτε. Όποιος το έκλεψε, θα το επιστρέψει αµέ- κύριε;
- Ω, πώς είσαι; τί κάνεις; σως; - Ναι, πράγµατι, τώρα θυµάµαι τα πάντα.
- Λοιπόν, έχω γίνει κι εγώ δάσκαλος. - Ένιωσα τόσο ντροπή και φοβόµουν την Αλλά υπάρχει κάτι που δεν µπορώ να θυ-
- Θα έλεγα ότι είσαι καλός στη δουλειά προοπτική να το πω µπροστά στους συµ- µηθώ και αυτός είναι ο εαυτός σου. Εσύ
σου; µαθητές µου και δεν τόλµησα να το απο- ήσουνα ; Ξέρεις, κατά τη διάρκεια της έρευ-
- Υποθέτω, ναι. Είχα έµπνευση από σας που καλύψω. Μετά µε κλειδωµένη την πόρτα της νας µου, είχα και εγώ κλειστά τα µάτια µου !!!
επέδρασε καταλυτικά πάνω µου ως άνθρωπο τάξης, µας ζητήσατε να καθίσουµε σε µια Ηθικό δίδαγµα. Αν πρέπει να ταπεινώσεις
και ως δάσκαλο. γραµµή και µας είπατε ότι θα ψάξετε τις τσέ- έναν µαθητή µπροστά στους συµµαθητές
Είµαι περίεργος να µάθω τί ήταν αυτό που πες όλων. - επίσης ότι ενώ αυτό θα γινόταν, του για να του δώσεις ένα ηθικό µάθηµα,
σε ενέπνευσε και σε έκανε να θέλεις να µι- όλοι θα πρέπει να έχουν τα µάτια τους κλει- τότε, όχι µόνο η ικανότητά σου ως εκπαι-
µηθείς την επιτυχία µου ως δάσκαλος. Και στά. Και έτσι συνέβη. Όταν ήρθατε σε µένα, δευτικό, απλά δεν έχεις θέση στο επάγ-
ο νέος αφηγείται: το βρήκατε στην τσέπη µου και το πήρατε. γελµα. Είναι δάσκαλοι σαν αυτόν στην ιστο-
- Μια µέρα ένας συµµαθητής µου µπαίνει ∆εν είπατε τίποτα εκείνη τη στιγµή, αλλά συ- ρία που αφήνουν ίχνη στις καρδιές των µα-
στην τάξη και µου δείχνει ένα όµορφο ρο- νεχίσατε µέχρι να τους έχεις ψάξετε όλους. θητών και παραµένουν ανεξίτηλοι η για
λόι-που είχε σε µια από τις τσέπες του το Μετά είπες " Τώρα, µπορείτε όλοι να ανοίξετε πάντα στις αναµνήσεις των µαθητών τους.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΡΕΣ Μια παλιά Ιστορία στη Σκάλα το 1909
u Γράφει ο Παναγιώτης Γεωργούσης
Οµότιµος καθηγητής Πανεπιστηµίου Κρήτης
Το εντόπισα στην έρευνα που έκανα για τη συγγραφή του Βι-
βλίου «οΝαυπακτιακός Συνδεσµος Πατρών», 2016
Στο φύλλο αυτό επιλέχτηκαν τα µε ακρω- (ΝΕΟΛΟΓΟΣ 6/4/1909)
νύµιο «Β και Γ». Όπως πληροφορηθήκαµε εκ Ναυπάκτου, το χωριό Σκάλα
Βρίσκεται µεταξύ σφαίρας και Αλιάκµονος Ναυπακτίας αναστατώθηκε πριν από λίγες ηµέρες, από µια αι-
Βρίσκοµαι στο χείλος της Αναβύσσου µατηρότατη συµπλοκή, η οποία εξελίχθηκε σε αληθινή µάχη που
Βρέθηκαν τα πιεστήρια του εγκλήµατος διήρκησε περί τις δύο ώρες, από δύο οικογένειες του χωριού
Βρέθηκε η χρυσή τιµή του θέµατος των οποίων τα ονόµατα δεν έγιναν γνωστά, έχοντας µεταξύ
Βρέθηκε σε αναβρασµό αναψυχής τους προηγούµενες διαφορές, συνεπλάκησαν. Το χωριό βρέ-
Βρίσκεται µεταξύ διαφθοράς και αφθαρσίας θηκε σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα τα οποία αντάλλαξαν περί
Βρίσκοµαι µεταξύ φύρας και Αλιάκµονος τους 100 πυροβολισµούς µε γκρά και άλλων πυροβόλων όπλων.
Βρέθηκα µεταξύ εκτελεσµένων γεγονότων Κατά την συµπλοκή τραυµατίστηκαν εν όλω πέντε άτοµα, µε-
Βους ει και εις βουν αποπλεύσεται ταξύ των οποίων και µια γυναίκα της οποίας σφαίρα γκρα δια-
Βρίσκοµαι στα πρόχειρα αυτοκτονίας πέρασε το µηρό της θραύσασα το οστούν. Οι τέσσερις τραυ-
Βρήκα τη διεύθυνση της εταιρίας στην ιστοσανίδα της µατίες εκ των οποίων οι τρεις είναι σε επικίνδυνη κατάσταση
Βους ο Θεός συνέζευσεν, άνθρωπος, άνθρωπος µη χωριζέτω Για την αντιγραφή Ηλίας ∆ηµητρόπουλος
Βλάχο, βλάχο τον καηµό µου»
«Β
Βάλανε το Νίκο να φυλάει τα πρόβατα
Γέννησε µε καισαριανή τοµή ΓΗΡΑΤΕΙΑ Ο καινούργιος φίλος µας
Γαία µυρί πιχθήτω γράφει:
Για να δικαιωθεί, προσέφυγε στον Άρειο Πάγκο ΚΑΙ ΟΝΕΙΡΟ Ζωϊδάκης Γεράσιµος τ’
Γυρίζει στην πλάζ για καϊµάκι µε τις τουρίστριες Μήπως γνωρίζει όνοµά του, τέκνο της λεβον-
Για να πάρεις κυκλοφορίας φορτηγού αυτοκινήτου, οι διαδικασίες άνθρωπος ταµάνας Κρήτης, εγκατεστη-
είναι χρονοµοβόρες που γίνεται παζάρι, µένος χρόνια, µε την εξαίρετη
Για υπόθεσή µου βρήκα έναν καλό δικηγόρο, αλλά τον πλήρωσα οικογένειά του, στην Πάτρα,
αγρά όπου πουλούν τα γη-
ρατειά όπου ως δάσκαλος διέγραψε
Γραία πυρί µιχθήτω µια άριστη διαδροµή, µπο-
Γνώρισα έναν υπάλληλο πολύ υπέρφθηνο κι αγοράζουν νιάτα λιάζοντας µε πραγµατική σε
Για την ισοπέδωση του εδάφους χρησιµοποιήσαµε έναν οδον- Εκεί θα πάρω γρήγορα βάθος παιδεία τόσα και τόσα
τοστρωτήρα µήπως και κατορθώσω, Ελληνόπουλα.
Για να προσληφθώ στην εργασία έπρεπε να υποβάλω αγιογρα- κοµµάτι απ’ τα γηρα- Γνωριµία από χρόνια αλλά
φικό σηµείωµα τειά τελευταία δόθηκε η ευκαιρία
∆εν µπορεί να γίνει τίποτε, αν δεν αλλάξεις ονοτροπία µήπως και τα πουλήσω. να γίνουµε κοινωνοί του µε-
∆εν µπορώ να κάνω αυτό, γιατί µε πίπτει η συνείδηση Να πάρω νιάτα δρο- γάλου έργου του ως δασκά-
∆εν υπέπεσε τίποτε στην υπόληψή µου σερά λου, αλλά και ως πνευµατι-
∆ηµιουργήθηκε Παύλος κύκλος νιάτα καλοσυνάτα, κού ανθρώπου.
∆εν έχει πού την κεφαλήν πλύναι ν’ αρχίσω απ’ την αρχή Καλωσορίζοντας το φίλο
∆ιαθέτει εργοστάσιο Ραδιουργίας να χτίζω τη ζωή µου. Γεράσιµο στις στήλες της
∆εν δεχόµαστε άλλον στην παρέα µας, γιατί είµαστε κοτλέ Ν.Φ., ως πρώτο χαιρετισµό
Να αγαπήσω πιο πολύ παραθέτουµε, δειγµατολη-
∆εν βλεπω να διαβάσω εφηµερίδα, απλώς κοιτάζω τις περικε- λάθη να αποφύγω.
φαλίδες πτικά, από το πλούσιο υλικό
Την κάθε µέρα µου που µας διέθεσε, το Χρι-
∆εν αντιδρώ γιατί είµαι νοοµατελής πολίτης πιο έντονα να ζήσω. στουγεννιάτικο ποιητικό µή-
∆εν πήγε στο σχολείο σήµερα, γιατί είναι άρρωστος από κοιλαρά Τον χρόνο τον ανεπα- νυµά του:
∆εν µιλούν µε τον πρώτο επιλαχόντα που θα συναντήσουν στο νάληπτο
δρόµο ∆εκέµβρης µήνας του Χρι-
να µην τον σπαταλάω. στού
∆ιάβασα το µυθιστόρηµα, ‘’Η κυρία µε τας κιµωλίας’’ Να τον ξοδεύω λογικά
∆εν έχω συναντήσει άτοµα του δικού µου Βεγγαλικούς Τσ’ αυγής λαµπρό Αστέρι
σ’ έργα αγάπης κι Κάθε Ευτυχία κ’ Χαρά
∆ιαβάζω εφηµερίδες καθηµερινά, για να εξηµερώνοµαι αγαθά. Στο σπίτι σας να φέρει’’.
Τα νιάτα θα συµβού- ∆ώστε τα χέρια ο γεις Τα’ αλ-
λευα λού
πως πρέπει να τα ζή- Τη Νύχτα τη Μεγάλη
σουν, Με ου Χριστού τη Γέννηση
γιατί αυτά σαν φύγουνε Αγάπη να προβάλει //
δεν θα ξαναγυρίσουν. Καινούργιε Χρόνο φύτεψε
Βασίλειος ∆έντρα Χαράς στσι στράτες
Να µεγαλώσουν κ’ καρπούς
Μπαρµπαγιάννης Να δίνουν στους διαβάτες
Αεροπόρος ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2019
16 Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η
Μ ΙΚΡΕΣ Ε Ι∆ΗΣΕΙΣ... Μ ΕΓΑΛΑ Ν ΕΑ
• Παγκόσµια ηµέρα κατά της διαφθοράς η 9 ∆εκεµ-
βρίου και ο Πρωθυπουργός µιλώντας στην ηµερίδα
µε θέµα «Τεχνολογία για τη ∆ιαφάνεια» υποστήριξε
επίσης ότι η κυβέρνηση εξορθολογεί «τους µηχανι-
σµούς πρόληψης και καταστολής της διαφθοράς και
εξοπλίζοντάς τους µε τις πρέπουσες αρµοδιότητες,
τις κατάλληλες µεθόδους και κυρίως τα πιο σύγχρονα
τεχνικά µέσα». Ίδωµεν…
• Το ΑΜΚΑ πλέον θα αναγράφεται στα στοιχεία του
∆ηµοτολογίου στο Μητρώο πολιτών και θα αποτυ-
πώνεται σε όλα τα εκδιδόµενα πιστοποιητικά και τις
βεβαιώσεις του ∆ηµοτολογίου. Αυτά καθορίζονται µε
απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών (ΦΕΚ Β’ 4277).
• Καταργούνται οι Αποκεντρωµένες ∆ιοικήσεις και οι
αρµοδιότητές τους θα µεταφερθούν στις Περιφέ-
ρειες όπως ανέφερε σε οµιλία του ο υπουργός Εσω-
τερικών Τάκης Θεοδωρικάκος. Το πρώτο εξάµηνο της
νέας χρονιάς, του 2020, θα είναι έτοιµο νοµοσχέδιο που
θα αφορά σε νέο σύστηµα διοίκησης στον κρατικό µη-
χανισµό.
• 319 µονάδες ΑΙΜΑ απέδωσε η αιµοληψία που πραγ-
µατοποιήθηκε τον περασµένο Αύγουστο από τον Σύλ-
λογο Εθελοντών Ναυπάκτου «ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ»,
Πρόεδρος του οποίου, για δεκαετίες, είναι ο ακούρα-
στος «εργάτης» της Ζωής, Αθανάσιος Θεοδωρόπου-
λος. Εξ αυτών, 49 µονάδες εστάλησαν στο Νοσοκοµείο
Παίδων «Η Αγία Σοφία», για τη µετάγγιση παιδιών που
πάσχουν από Μεσογειακή αναιµία. Ήδη πραγµατο-
ποιήθηκαν νέες αιµοληψίες το διάστηµα 13-16 ∆εκεµ-
βρίου 2019.
• Στις 16 Οκτ. 2019, έφυγε» από τη ζωή ο Ζαν-Πωλ Τε-
σαντιέ, «πατέρας» της Γέφυρας «Χαρίλαος Τρικού-
πης, ο οποίος υπήρξε επί σειρά ετών Πρόεδρος και
∆ιευθύνων σύµβουλος της ΓΕΦΥΡΑΣ Α.Ε. Ήταν ο άν-
θρωπος που πρότεινε την υπερθαλάσσια ζεύξη ως την
πλέον δόκιµη ,µε βάση τα γεωφυσικά και γεωδυνα-
µικά δεδοµένα της περιοχής. ανάµεσα σε όλες τις µε-
θόδους που προτείνονταν.
• Σε µία κίνηση ανθρωπιάς προβήκανε ο υπεύθυνοι
του «barrestaurant-Living room», (Κέντρο στην πα-
ραλία του Γριµπόβου), µε την χειρονοµία τους να δια-
θέσουν όλες τις εισπράξεις της 16ης Οκτωβρίου, ως
αρωγή στο θέµα της νοσηλείας του µικρού Ραφαήλ
στο εξωτερικό.
• Για µια ακόµη φορά παιδιά της Ναυπάκτου αναδείχ-
θηκαν νικητές σε τηλεπαιχνίδι. Συγκεκριµένα το κλι-
µάκιο αποτελούµενο από τους Νίκο Μαρκόπουλο,
∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019
Φώτη Κυρίτση, Αλέξανδρο Ζωιτάκη και Θοδωρή ∆η-
µητρόπουλο, κατάφεραν να φύγουν από το παιχνίδι
Booom του ΣΚΑΙ µε 50χιλ, ευρώ κέρδος.
κής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ.) Αιτ/νίας. Είναι διδάκτωρ
ειδικής αγωγής του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, κάτοχος
∆ιπλώµατος διετούς µετεκπαίδευσης στην ειδική
• Την Κυριακή της 27ης Οκτ. 2019 η ΕΡΤ πρόβαλε την
καλοκαιρινή εκδήλωση που έγινε στην Ελευθέριανη
Ναυπακτίας προς τιµήν του 104χρονου βετεράνου του
αγωγή, πτυχιούχος Παιδαγωγικού Τµήµατος ∆η-
µοτικής εκπαίδευσης και Παιδαγωγικής Ακαδηµίας,
συνιδρυτής και Αντιπρόεδρος του Συλλόγου ΑµεΑ
Ελληνοϊταλικού πολέµου του 1940, Γεωργίου Γκίζα. "Αλκυόνη" Ναυπακτίας και ∆ωρίδας από το 2003.
Μεγάλη η ικανοποίηση όλων και ειδικά των Ελευθε-
ριανιτών. • Παγκόσµια Ηµέρα ατόµων µε αναπηρία η 3η ∆ε-
κεµβρίου και ο σύλλογος ΑΛΚΥΟΝΗ πραγµατο-
• Συγχαρητήρια ανήκουν στην συµπαθέστατη, γνω-
στή Ναυπάκτια, Ζωή ∆εντραµή. ∆εν χρειάστηκε πο-
λύς χρόνος να κερδίσει την θέση της, ως οδηγός στα
ποίησε δράση ευαισθητοποίησης της κοινότητας
µε τίτλο ‘’ΣΗΜΕΡΑ ΟΝΕΙΡΟ ΑΥΡΙΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ-
ΤΗΤΑ’’. Τα παιδιά του Συλλόγου “έπιασαν δουλειά”
λεωφορεία του Λονδίνου. Πρόσφατα µάλιστα επιλέ- δίνοντας το µήνυµα ότι τίποτε δεν είναι διαφορετικό
χτηκε από την εταιρία της, για διαφηµιστική καµπάνια
που φιγουράρει σε όλο το Λονδίνο.
πλην του µυαλού και της αντίληψης που υπάρχει.
• Το Ελληνικό Ίδρυµα Ιστορικών Μελετών (Ι∆ΙΣΜΕ) σε
συνεργασία µε τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αντιρρίου «το
• Η παράταξη ∆ΑΚΕ πρώτευσε στις εκλογές των
δασκάλων Ναυπακτίας για την ανάδειξη νέου
∆.Σ, στις εκλογές της 4ης ∆εκεµβρίου 2019. Συγ-
Καστέλι» παρουσίασε το Σάββατο 14 ∆εκεµβρίου κεκριµένα επί 177 εγκύρων ψηφοδελτίων η ∆ΑΚΕ
(19:00΄) στην Παπαχαραλάµπειο Αίθουσα Ναυπάκτου έλαβε 109 (62%) και 5 έδρες, η Ανεξάρτητη Ενωτική
το ιστορικό ντοκιµαντέρ «Η Ανατολή Έδυσε», σε σκη- Κίνηση 55 (31%) και 2 έδρες και η ΠΑΜΕ 13 ψή-
νοθεσία Αλέξανδρου Παπαηλιού και ιστορική επιµέ-
λεια Ειρήνης Σαρίογλου.
φους (7%)
• Γίνονται κι αυτά στην εποχή µας. Κοκαΐνη αξίας 19.800
ευρώ έφαγαν ένα κοπάδι αγριογούρουνα που είχαν
• Το Σάββατο 7 ∆εκεµβρίου 2019, πραγµατοποι-
ήθηκε µε µεγάλη Επιτυχία στην κατάµεστη αί-
θουσα του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Λιδωρικίου, η
θάψει στο δάσος έµποροι ναρκωτικών στην Τοσκάνη
Γενική Συνέλευση του ∆ικτύου Πόλεων µε Λίµνες.
(Ιταλία). Οι κακοποιοί, ένας Ιταλός και τρεις Αλβανοί,
Παρευρέθηκαν εκπρόσωποι από τους ∆ήµους-
είχαν βάλει την κοκαΐνη σε βαζάκια αλλά αυτό δεν
ήταν αρκετό για να την προστατεύσει από τη «µου- Μέλη του ∆ικτύου από την Ελλάδα και την Κύπρο
σούδα» των αγριογούρουνων. και πλήθος στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του
∆ήµου ∆ωρίδας και της Περιφέρειας Στερεάς Ελ-
• Ο Αθανάσιος Κ. Ρισβάς ορίστηκε ο νέος προϊστά-
µενος στο Κέντρο Εκπαιδευτικής και Συµβουλευτι-
λάδας. Από πλευράς του δήµου Ναυπακτίας παρέστη,
ως εκπόσωπος του δικτύου αντισταθµιστικών ωφελη-
µάτων, ο τ. ∆ήµαρχος Γιάννης Μπουλές.
Ν ΑΥ Π Α Κ Τ Ι Α Κ Η Φ Ω Ν Η