Birinci Baliim TARIHGE VE KOKENLER By meselesi uzun zamandan beri spekilasyonlara konu olagelmis- tir. Ancak eski filozoflarin, simyacilarin ve teologlarin spekilasyon- Jatt salt teorik oldugu igin, bu spekilasyonlar biiyiniin tarihine at tiler ve Konumuzda yer alan bilimsel celigmalar tarihinde yer alma: mmalart gerekir. Bu bilimsel aligmalarin listesi Grimm Kardesler'in yazciklanyla baslar; bu yazlar uzun bir arastirmalar serisi baslat- inislardir ve bizim galigmamiz da bu aragtimalan takiben yer ala- caktr Daha simdiden, dnemli bid olaylarkategorilerinin goguyla igi son derece iyi yazilar bulunmaktadir. Bu olaylar, ister tarhsel isterse ‘manuiksal bir agidan bir araya getirilmis olsun, son derece Gnemi bir liste ortaya giknoighr. Diger taraftan, sempati! ya da aktarim? gibi yeni birtakam kavramilar kazandirlst. “Sempati” kelimesi burda yakinik rus (gn Surinance”, ‘bir yeyden gerye kan, kant’ anlamuna gelmektedir, Me- inde gegmiten kala bir sey ve o geyin aktarim anlamunda Kallas (mn bbenzevik kurma anfamind ll58. Soguloji ve Antropol Biaden Sncckiler, antropolof okulunun bilginlevditler ve onlarin sayesinde, biytiyle ilgili oldukga tutarh bir teori ortaya giknnst. ‘Tylor, kel Ungar ad eserinde iki noktaya temas etmektedi, Ik olarak, biyi cinciligiiikel animzme baglamaktadir; eserinin ikinci cildinde sempati biyiistinden bahseder (ki kendisi bundan bahseden ik kigjlerdendir), yani, sempati yasalan olarak ifade edilen yasalara gore, aym olandan aym olana, yakindan yakina, imgeden seye ve pargadan bitine olan bay ayinlerinden bahseder: ancak buradaki dail amag, biyiindn bizim toplumlarmizda sktarm sisteminin bir pargast oldugunu g6stermektir, Ashinda Tylor, sadece aninimin etirebileceBi agiklamalar élgdsiinde bayiiyisagiklamaya galt. Aym, sekilde Wilken ve Sydney. Hartland da, biri animizm-ve-Samanizm, digeri yagam gtivencesile ilgili olmak dzere, insanla gey arasinda ya 4a insanla yasaminin bagh oldugu vatik arasinda gergekleyen seyleri sempati olaylarina benzeterek, buy konusunsincelemislerdi. Frazer ve Lehmann’la ‘birlikte gergek teorlere varyoruz, Frazer'in teorisi, bizim igin, Alu Dal adh eserinin ikinei basiminda sunuldugu sekliyle, Tylor disinda Sir Allred Lyall, Jevons, Lang ve ayn zamanda Oldenberg'in onentli katkilarda bulundugu biitiin bir gelenegin en acik ifadesiir. Ancak, ksisel digincelerdeki fakli lariabirlike, bitin bu yazaear, baidden iim Gncesi bir kr blim yaratma konusunda hemfikir olduklat igin ve Prazetin teorisinin temeli bu oldugu icin, ik olarak Frazer'in teorisinden bahsetmekle yetinecegiz. Frazer’e gére, sempati yasalart olarak ifade edilen iki yasanin uygulanmast yoluyla dzel etkiler yaratmaya dzgti olan Syinler bbayiseldirer: s6x konusu iki yasa, benzerlik yasast ve yakinhk yasa- sidir ve kendisi bunlari gu gekilde forme etmektedir: "Benzer ben- eri yoraur: Saceler isk halinde-olarrancak-daha sonra bu iigkive son veren.geyler, s62 Konusu iki stiriyormus gibi bitbirleri ize rinde etkili olmaya devamederler*. Bunun dogal bir sonucu olarak gunu ékleyebtiri: “imge Temi edilen sey igin nyse, parga da batin igin odur.” Béylelikle, antropolojé okulu tarafindan ortaya konulan tanum, biyiiyd sempati biiyisit iginde eritmeye ybnelmektedi Frazer‘in ortaya koydugu formiller, bu agidan cok kesin ve nettielery bu formiller ne teredditlere ne de istisnalara yer veritler: Sempati, biiyiiniin yeterli ve zorunlu bir Bzeligdir; bitin bai dyinleri sem pati Szelligitasir ve bitin sempati yialeri biiyseldirler. Ashnda, biiytciler dualara ve dint sungulara benzeyen fyinler yapmaktadir- Marcel Mauss 59 lar, onlarin bu yinleri yaphiklarim kabul ediyoruz ~sz konusu sey- lerin kopyast ya da taklidi degilse tabit ki. Ayn zamanda, birgok toplumda, papazlarm biyii yapmaya karst Gnemli bir egitim varmg gibi g6riindGBiind de kabul ediyoruz. Fakat bu olaylarin, yakin 2a- manlarda gérilen bu yéndeki tesebbisleri gosterdigi ve tanim igeri- sinde hesaba katmanmn yerinde olmayacagt soyleniyor; bu tanum sap biiyiyle ilgili olmalidr sade. Bu ilk Gnermeden bagka dnermeler clkarsamak mimkiindir. On- celikle, biiyii ying, tinsel bir etkenin-sracihgs-olmaksizsn-dogtudan etki olur: dahas, etkisi zorunfudur. Bu iki dzellikten birineisi evren- sel degildir, ziva yapist bozulan ve dinin bulashgs bijyiinéin dinden tanri ve geytan figirlerini axgim kabul ediyoruz; ancak ‘ikincisinin ‘gergekligi bundan etkilenmemisir, zira bir araci oldugunu farz etti- Zimiz bir durumda, biyii yini olaylar dzerinde oldugu gibi araci iizerinde de etkili olur; biyi Ayint zorlar, baskt uygular, din ise uz- lagtiir. Bu son Szelik (ki bu Szellik nedeniyle, dinle karighrmaya edilimli oldugumuz her durumda, biti dinden temel olarak ayrihyor gibi gOriinmektedir), Frazer’e gore, gergekte biiyiniin en uzun sire ve en genel Szeligidir Bu teori, daha genis kapsamk bir hipotezle daha da karmagik hile gelmektedir. Bu gekilde anlagldiinda, biyd, insan_diigiincesinin ilk formu haline gelmektedir. Bayi, gecmiste safhilde bulunmus ol lidir ve insan baslangicta sadece biiy:ifadeleriyle ddiginmiolabilir Biyii @yinferinin itkel inanclarda ve folklordaki baskin niteliginin bu hipoteze destek olan ciddi bir kantt oldugu digiindlmektedir. Ay- nica, bu hatiyle biyiiniin, salt biyisel nitelikte totemik ayinleri olan orta Avustralya‘daki bazr kabilelerde pratik olarak halen var oldugu dogrulanmakiadir. Biyii, biylelikle ikel insann-hem-bitiin-mistik yagamint hem de biitim bilimsel yasamint teskil-etmektedir. Bayi, ul edebilecegimizya da saptayabilecegimiz ilk basamagiit. Din, biylideki basanstzhiklardanxe_hatalardan. dog ‘mustur. Baslangicta tereddlitsiz bir sekilde digtincelerini ve bu dii- siinceleri bagdastrma bicimini nesnellestiren, kendi kendine telkin cltigi diiginceler gibi geyleri yarattigim: tasavvur eden ve kendi dav- raniglarina hakim oldugu gibi dogal giiglere de hakim oldugune si nan insan, sonunda diinyanin Kendisine karsi direndigin fark etmig- tir; ve diinyays, Bi ‘ial UG gizemle giclee donatimigiir hemen: ken luktan sonra, diinyay:-tannlarla60 Sosyoloj ve Antropotejt oldu ‘Arik bu_tannlardan_korkmuyordur, ancak. onlan tepinmayla, yani sungulars ve dualarlakendisine baglan, Suphone Fraser bu hpter hath saat spe nate es buna gok nem vermektedn. Ayia, dinden avian inean hone basi biline ward aiMayarak bu hipoteri daha butinlile hae stiri: din yanglarim saptayabilecek duruma geen inean ned sel ilkesini uygulamaya déner yeniden; ancak bu anden ites ark biyisel nedenselik del de deneysel nedensellit sb Korean” on s ‘eorinin cesiti noktalarimt yeniden ele alacagia : chmann’mn galigmasi, giite kis bir biyi ttihinin yer ald Baul inanelarn’, yani “ne dint ne de bilimsel olan nanan DIK olarak tanunlads bi, topkumlarmiada, euhuuk ve nies cis olarak gozlemlenebien bicimlerde var olmaya devem etoche dir. Baplelkle Lehmann, ruh gegirmaylailgitenen insanlarin tect deneynlern, deneselpsikooiyénemerivenalir etme coy Sonunds inecledigiolayarda ve sonuy oak de hoyle tpesunun neden oldu slglama hatalan.illzyontar ne sani Biitin bu galgmalarn orsk bir Selig yada daha dogrus or bir kusur van DeBijietndei bavi ciate see ‘min sapmaya calgmamilaree ve son olarak da bitindnt keg, ams tine avn oa mann Bri gk Konulan tek gigi detrtik séx Fonaneder, Seats lr segmisleri: sabi bn oldogona ining ea nile sempatoaynaindngemiserair; yap segimin dofee oe Jerinde olup lng g@stermemislrdir. Dikkate deport ne fsnsel pra bir kenara buakmislordr, ki buna uyguleyan oie xBulandigim goren herkes.Builart-btit olarak degerlendireige (eenegin {am tabiriyle Koti rublarn ve geytamin ortaya sikty i {ep lid yepma ve okuyup deme olayan. Esk tnmiancer he sabe katlmasa do, kesin br biginde gok dar bir digtinc ve pro {xczoi ing eite deci bunlarn dnd By gordntitne cake fijatden baka bic ev wremeyn,bigok ki gered sor 1 jimayan ole bt lak gormeye tenets iGikiama istemek durumundeyez yine de, Aneak bayle bir sen bay wk boguna olacaktir. Sempati olaylarinin ayirt edilmesi sgereken Marcel Mauss 61 bajumsiz ve dogal bir olaylar sinft olusturduklary s6ylenebilir mi? COlebilr: ancak, biydiniin geri kalamindan ayr1 olduklarim: distinme- riz igin yeterince farkl olan sosyal davranislara, imgelere ve ifade bigimlerine de yer vermeleri gerekirdi; stelik bunun bayle ofmadi- jana inarnyoruz. Her ne olursa olsun, bizlere sunulan teorinin genel olarak biiytiyle ilgili degil de sadece sempati olaylariyla ilgili bir teori ‘oldugunun antagiimast Iézimeh. Ozetle, simeiye kadar higkimse, agik, cksiksiz, tatmin edici ve vazgegemeyecegimiz bir biiyi kavramt or taya Koyabilmig degildir. O hide, bu kavram Kendimiz bulmak 20 rundayez Bunu yapabilrnek igi, bir ya da iki bi smemiz gerekir. Mamkiin oldugunca cok sayida biiyiyti gz éniine almaliyzz, Ashnda, iyi segilmis olsa da, bir tek biiydiyi analiz ederek biitin boyi olgularin: kapsayacak bir tir yasa ikarmayt beklemi- yoruz, zira biyiiniin sinilanyla ilgili belirsialik nedeniyle, bitin bya olgularin ortaya koyamamaktan korkuyoruz. Diger taraftan, iiimkiin oldugunca heterojen olan sistemleriincelememiz gerekiyor Boylelikle,diger sosyal olgularla olan ilgkileri uygarhklara gore ne denli farkh olursa olsun, bilyiintin her yerde aynr temel unsurlart igerdigini ve Ozetle her yerde benzer oldugunu géstermis olacagez Fakat, buna paralel olarak, cok ilkel oplumlardaki biyileri ve bibir. lerinden gok farklt olan toplumlardaki biiyileri incelememiz gereki yor bzellike, Temel olgulars, diger olgularin dogdugu kaynak olgula, nh, yetkin bigimleriye siz konusu ilkel toplumlarda bulacagiz; bah- settigimiz bibirinden farkh toplumlarsa, daha bitiimlikli olan orga nizasyonlart ve daha farkh yapidaki kurumlariyla, bizim igin daha anlagihr olan ve birincileri anlamamvza olanak saglayacak olgular sunacaklardir. Simdiye kadar, sadece bizlere cksiksiz bir yapiya sahip byt sis temlerini gdsteren kesin belgeleri hesaba kattik, Miimktin oldugunca az clestiri toplayan olaylarla ilgilenmek istedigimizden, bu durum sgbzlem alanrmizn son derece daraltmaktadir, Bu nedenle kendimizi sinish sayida buyd olayin’ gOzlemlemekle ve bunlar arasinda karsi- lagtirma_yapmakla smmlandirdik. Sé2 konusw biiyiler, Avustral- ya'daki bazt kabielerde? gorilen biiyile; bazi Melanezya topluluk- iyi! incelemekle yetinme: > Aruntas: Spencer ve Gillen, The Native Tribes of Central Australia, Londra, 1898. ~Pitt-Pitta we Orta Queensland’a komsu Kabileler: W. Roth,62. Sossoloj ve Antcopotaj larina* ait biyiler; Irokua kékenlt iki topluluk olan Cherokecler ve Huronlar'a ait biiyiler ve Algonkin biiyiileri olan. Ojibway'lara? ait buyilerdir. Ayn zamanda, eski Meksika® biyileini de degerlend) tmeye aldik. Boaz bilgelerindeki Malezyalilain? modern biiydlerini Eolgal Sales Among the Nord-teaan Count” Quouloa beri Brbne 1897. Kura Moning we credo ae tle Finon ve How: Kamtr and Re 1808 Oa a Ian belts, Joma flere tte 8h ck Nh ee Ausra Meine Men LA, XV 3 Neon A eo cag Makes, | 50 -Bu dpe ties naa Isr ahd bp apa tonounda Sn hk "tanks alan Ssomon ada Yeo ee Helansns Theis Antoplg an ellos 190: Bon creek ge lb nen gla stings pad Snedin ee aE Sell ie Peeing of hes con Be ene man of See, Oca, 1892 Stine Hy soe Me Tsons, neat Aci for Enoggera ae Mana disincastih abak baleeebcticint Skyy vi ig it sei lan bo calgary deta Soe van ta bunds gee ydmemiea Lonsdale ake " Chrchecre, byte raed ey ‘sl nbn el seaman raalede Meee ee ohn frm ve din barat gti: eps bel nae sil in tne te Seed Fame a Ca ks" I Anal Roof he rato res an age Myths ofthe Certs 0 cn Rp ngs eer re ian Heit nc oni pre nde riktogramin(Algonkin. dik vic toplualsnndaly led net ise iim in son dee rr clyde, Begg Mota haar (Ve Roy Bu aca Mien ofthe Ova 1887, ach merino Bete at degerini gostermekteditler. . 5 Meo Wisi il lak, Notun dlade ve lspanjokn olank Ssogun gn jn ve Ser teaindan gel spmore ye lnm on tsi lynn btn (ota in An Meso" edd. Mf hot oi ga ae siz bilgiler vermektedir ancak bu ilgiter 6zet niteligindedir, ° ‘WW. Shetin tab (ater Male Lon, Te) oe ees tll 1 mal ei. ar rate lenny oe oa M. Codrington, The wah yazisiyla yazaloyy gergek Marcel Mauss 63 ve biiydniin Hindistan'da adi iki bigimi de hesaba katuik: Kuzey- tau'daki tayea balgelerinde arastinlan, gagimiza ait popiler biyé bigimini ve bilgece divebilecegimiz. bir diger bi bigimini galismelarimiza dahil ett, ki bu biylye bu bicimini verenler, veda- far olarak face edilen edebi donemdeki bazs Brahmanlardir. Tama: men ihmal edilmemekle birlikte, Sami dilinde yaziimis belgelerden pek yararlanilamamstir. Yunan ve Latin biyilerinin incelenmest, kg el yazmalaryserisinde bir araya getirilmis kusursuz bir olaylaelistesi igermektedir. PHindular buylvle ilgili benzersiz doktimanlar saglamuslardir: Atharva Veda'nin ili ve buyii formilleri (Yay. Roth ve Whitney, 1856; S5- yana'nin yorumuyla birikte yayinlanmasur, Bombay, 1895-1900, ilt 4, ne 4 Webern cevirsivle, kitp. VI, Inte Studien, cilt XEXVII; Henry: nin govrisiye, itp. VII-XIV, Paris, Maisonneuve, 1887, 1896; segme bir iahi gevrisi, yorumlu, Bloomfield, “Hynyns of the Athaeva-veda", Sacred Boks ofthe Bust, cilt XLID; Kauciku-Siva'nan yin metinler’ (Yay. Bloom: field, Journ. OF the Amer. Oriental Soc.. 1890, cil XIV: Caland tarafindan yapalmis notly kismt bir gevii, en iyi geviti oldugunw sBileyebiiria, Ale Inulisches Zauberritul. Amsterdam, 1900; Weber, Omins und Portenta, Ablull o. Kel Ak. d. Wiss, Betlin, 1858, s. 544-4153), Ancak unutmayalin i, Kes tarileribilinmeyen bu metinler, bir bitin olarak Brahman iyi lerini yada antik’ Hindistan‘daki bitin biyéleri degil, sadece Atharva Veda'ya bagh Braliman ekollerinden birai edebi diyebilecogimiz bir gee negini temsil etmektediler. ~Madern Hindistan'a igi olarak, dzelikle Crooke'un deslemelerinden yararlandik, The Popular Religion and Folklore of Northern India, 2. cit, Lond., Constable, 1897. Crooke'vn derlemesinde buat cksildikler vards, Szelisle de dyinlerdeki ntianskar ve formlele igi ‘metinler konusunds, Asur biiytistinde bildigimie tek sey geyian kovma dyinleridie: Fossey Aslular'da Bayi. 1903. Yahudi bist konusunda elimizde sadece pargal birtakim veriter bulunmaktadir: Witton Davies, Mogic, Divination and Domonotogy Among the Hebrews, 1898; L, Blau, Das alfjulisehe Zanber tweset, 1898. ~Arap biyisind bie kenara birakik "Grek ve Latin kaynaklarn tasidii deger Konus, bir dostumo2 Onernl agiklamolar getirmigtir (H. Hubert "Magia", Ant Yinre ve Roma Eserleri ‘Sdclig, Daremberg ve Saglio, VI, fasikil 31.8.9 ve devami). Biz tercihen Diiydyle igi papirislerden yararlandik, ki bu papirislet, bin dyinleri astermese bile en azindan bell bir saytdaki dyin hakkinda eksiksiebilgler sunmaktadr, Ayriea, dofal olarak simyaeilarm yaziarina basvurduk (Bec64 Sosyoloj we Antropol biyil niteligindeki temsillerin ve oldukce farkhlagmis bir baytintin gergek isleyisininincelenmesi konusunda bizim igin dzelikle yararh clmustur. Son olarak, Orcagag'daki" bid tarihinin ve Fransiz, Cer- men, Kelt ve Fin folKlorunun bialeresagladigi ve dogrulugu kamitlan- ints olaylerdam yararlandik hheleot, Yanan Simyuerlare Koletsivonn). Dikkatl olmak kosuluyla roman 'metinlerini ve buy hikdyelerinin yer aldige metinlerikullanchk, "" Hansen'in kusursuz nitelikteki iki caligmast Oriagag biistiye igi gahs- smamizi bilyik dlgtide kolaylagtrmgir. Bu iki galigmayla ilgili Szet bir de- erlendirme sunduk (unde Sociologique,V, s. 288 ve evans) ikinci Botim BUYUNUN TANIMI Simallik, prensip olarak, cesitlitoplumlarda biyiinin diger sosyal olgu sistemlerinden yeterince aymt editmis oldugunu séyleyecegiz. Eger durum gergekten béyleyse, biyiniin sadece ayn bir olgular simi teskiletmekle kalmadigim, aynt zamanda biyiiyle digi agik bir tanim yapilabilecegini diiginmek yerinde-olur. Bu tanumt kendimiz yapmaliytz, zira aktérleri ya da izleyicileri tarafindan bij olarak {anumlanan olaylan bid olarak adlandirmakla yetinemeyiz. Buyiiyit jaleyenler subjektif bir bakig agisina sahiptirler ve bu, bilimsel bir bakis agist olmaktan wzaktir. Bir din, eskiinanglardan geriye kalan- lan, artk dint olarak pratige d@kiilmeseler bile biyi olarak tanimla bu bakis acist bilim adamlarina Kendisini zaten Kabul ettirmist megin Skeat gibi seckin bir halkbilimei, Malezyailar'mn toprak iin yaptklari eski dyinleri biyti olarak degerlendirmektedir. Bize gure, sadece toplumun_bir_kesimi tarafindan_biyi_olarak_nitelendirilen (de, biitin bir-toplenr igin-gergekcerr biiyt-niteligi tagtyan seyler biyd olarak_adlandinlmahdir. Toplumlarin her zaman kei Dayileriye ilgili net bir bilince sahip olamadiklarim, bayle bir bilince sahip olduklarindaysa, buna ulagmalarmm gok zaman aldigin bil yoruz, Bu nedenle, sadece biiyi ve din ilikilerinin incelenmest sonu-66. Sesyoloji we Antropol cunda ortaya cikacak eksiksiz bir tanimun terimlerini kisa stitede bbulmay1 beklemiyoruz, Biiy®, ajanlar, harcketler ve temsiller igerit: Profesyonel olmasa bile, biiyd:hareketlerini yapan kigie biyiet! diyoruz; bila hareket levine Kargitk diigen diisiince ve inanglara biiyiisel semi diyorua; hareketlere gelince (ki biyiintin diger unsurlarm: bunlara gére tanimhyoruz), bunlara da bityi dyinleri diyoruz. Bu hareketleri he- men gimdi toplumsal pratiklerden ayirt etmek gerekiyor, zira bunlar birbirleriyle karistintabilrer Baiydi-yinleri-ve~bir-bitiin-olarak.biiyi ilk planda_geleneksel olaylardi, Tekrar-ediimeyen hareketler biiyi-degildi, Etkisine biittin bir grubun inanmadigs hareketler bilyd degildir. Ayinlerin sekli bir kisiden bir digerkigive Kolayhkla aktardabilir ve yin, digiince yo- Juyla benimsenir, Buradan cikan sonug gu ki, oyuncularin rasigele yaptgt Ozet hareketer gibi bitniyle bireysel olan hareketler buy olarak adlandinlamazlar. Biiyliisleriyle Karistinlabilecek olan gelencksel pratikler suntardir: Hukuki eylemler, teknikler, dint ayinler. Biyiyle hukuki zoruntuluk sistemi badastinmguir; bunun nedeni, her iki tarafta da kigiyi zor- layan ve baglayan kelimeler ve jesterin olmasidir; tren nitcliginde formlar vardit. Fakat, gogunlukla hukuki eylemlerin dyinsel bir ka- rakteri olsa da, sizlesmeler. yeminler ve ordali!? yéntemleri kimi yOnlerden Kutsal olma dzeligi tagisalar da, bunun nedeni, kendi baslarina birer ayin olmadiklars hélde bunlarin Ayinlerle karigmig olmalaridir, Ozel bir etkileri oldugu dlgiide, varhklar arasinda ake? iighiler_ kurmaktan daha fazlasin:_yapiklar. dlgiide, ukukt deg, biiytisel ve dinidirler. Buna kargihk, Ayinsel eylemler, esas itibatiyle, anlagma ya da uzlasmadan daha fazlasim: yaratma yetenegine sahip- tirler; bu eylemler son derece etkildirler; yaratiexsrlar; bir seyler yaparlar, Biya dyinleri de Gzellikle bu gekilde anlagimaktadhr; dyle ki, gofunlukla isimlerini de bu somut ézelliklerinden almuslardi Hindistan’da, Ayin sSzcigiine en iyi kargilk gelen kelime karma kelimesidir, [yani] eylem:; biyileme ve biyii yapma factum'dur aynt " Tiirkge'de tam kargihgt olmayan bu kelimeyi kisaea sinama yOntemferi olarak gevirebiliriz, Ortagag’da, yeteli kant bulunmadiginds, kiginin sugia ‘lup olmadigim antamak ‘gin, lini kaynar suya sokma ya da elile kizgin demir tuuma gibi bazi yéntemlere verilen adr (gm. Marcel Mauss 67 aaa, ve en dst dizeyde krtd'dir; Almanea Zauber kelimest ayn aaa anlama sahiptr; bajo bigok dl, bit fade etmek iin aA rin kikle de yaratcn. igerdilerihareketler de ay ge- ide ek Kabul edifler. Bu aidan, insanign bay bir ofunlaga tifhileri Byinlerden ayit etmekte gucldk gekmektedir, Usteik, za textpmin ve senayimizin giliKle ulashig bitin amaclara biyiinGn Je lagtgia inamyordur belki de. Aya amaclars hedeffeiset ign Gofal olarak birlegrler ve birlegmeleri son derece acik bir olgudur soak bu birlesme degigik oranlarda gerceklesr. Genclde, balk ia, aveihkta ve tartmda, bay, teknikle yan yana gider. Diger zano dar ise, neredeyse tamamen bail igerisinde yer ale. Typ ve simya- atk boyledir; uzun sire boyunca, teknik unsur burada mimkin ldugunca aza indirgenmigtr; byt. ubba ve simyaciliga hakim ol snugtur biyiye Sylesine bagmblardr ki, biyaniin bagrmda dogup tgcligmis ebidrlr. Neredeyse gtintimize kadar din ve bly nti Soplemletle, dualarls, bayi sézleriyle ve astrolojik Szeliklerle Sit alan tok sey tip degildir, hekimin hazirlachgs ilaglar ve diyetler, cer rahin yaptiés uygulamalar, sembolik seylerle, sempati, empati ve fntipattnitelik geylerle dri gercek bir dokw olustururlar ve ger- gekten de biyi olarak kabul edilirler. Ayinerin ve zanaatlanin etkisi Dabiinden aye dei. sik dase ig ige gecis ve kariyma cok kolay gergeklesir, dyle k clneloel kavakteatiniyle zanaaTade ve sanayide! init are ‘indin hareketleri gibi tok bigimlcla- ingle. Bunn bieikte~-zanaatlar ve bly her 2a tran Birbirlerinden ayn olmuslardi, gGnki aralarinda anlaglamayan bir metot farkliify oldugu disinilirdil. Tekniklere gelinee, etkinin mekanik olarak yaratildi digi. Bu etkinin dogeudan hareket lerin, makinclerin ve fiziksol etkenlerin koordinasyonundan dogdugu bilinmektedir. Etkinin direkt olarak nedeni izledifi g6rilir; ortaya gikan Grinler kullanlan araglarla ortak Gzelikler tasir: Miarak ka~ liptan gikar, yemek ateste piger. Dahast, gelenekler, teknikle ilgili inanglarm devamit olarak sinanmasin: saglayan deneyim tarafindan siirckli Kontrol edilir. Zanaatlarin varhg bile. neden_ve sonuglardaki homojenligin devami-olorak-aiganmasma-bagld. Bir teknik aym " Genel anlamda firetim alanlon ve dretim etknliker(.n).68 Sosy ve Antropol anda_hem.biyiisel.hem de teknik ise, biyiyle ilgi_olan kisim bu Bu nedenle, tibbi bir uygulamada, kelimiler, 5 ik kurallar biyiseldrler; gi gtigler ve karanbik ruhlar burada yatar; hareketlerin ve ayinsel jestle- rin mekanik etkiden farklt, tamamen 6zel bir etkive sahip oldugunu gésteren biitin bir distince diinyasimin hikmettifi yer burasidir. Jestlerdcki hissediliretkinin gergek etki olduguna inanilmaz. Gergek etki her zaman jestlerin etkisini agar ve dogal olarak ayn smiftan dofildir; Grnegin kiigik bir cubukla bir kaynaktaki suyu calkalayip yagmur yagdirdignmzda aym sey geverlidir. Bu kendine dogit bir etkiye sakip geleneksel hareketler olarak adlandirabilecegimie. gergek bir dyindir. Ancak buraya kadar biiyd yinini degil de sadece ayini tanumladik ve simdi de bid Ayinini dint ayinden ayert etmemiz gerekiyor. Daha nce de g6rdigiimiiz gibi, Frazer bizlere birtakrm kriterler sun mustu. Bunlardan ilki, biytiAyininin sempatik bir yin oldugu yo- niindedir. Ancak bu, yéiersiz_bir bulgudur. Sempati ayini olmayan biyii 4yinleri_vardir ve ayrica.sempati sadece biytiye Szgui Bir sey dgildin-giinkii-dindc-de-sempati-nitelikli hareketler vardir. Sukkot bbayraminda Kudiis'teki tapinakta bag papaz kollarim yukart kaldira- rak sunaiim izerine su serperken, yagmur yagdirmaya yénelik bir ssempati yini yapmaktadir tam olarak. Bir kurban tGrenindeki Hindu papazi, libasyon"* sirasmda yiiriinen yolu izleyerek kendi istegine ‘gére kurbanin Smriini kisaltirken ya da uzatirken, yaptigt yin yine fazlastyla sempatik bir ayindir. Her iki tarafta da, semboller son de- rece acikti; @yin Kendiliginden oluyor gibidir; bununla beraber, her iki durumda da, éyin son derece dintdir: Ayini gergeklestren etken- ler, ortamin dzellkleri ya da tapmulan geyler, hareketlerdeki tOrensel- lik veya dyine katilanlarin tasidgy niyetter, bu konuda bizim igin hig- bir siiphe birakmamaktadirlar, O halde, sempatik ayinler dint olabi lecegi gibi bilyiisel de olabilir. Frazer'in sundugu ikinci riter, biyi dyininin.genelde kendliligin- den oldugu ve din’ yin tapinma ve uzlagma_yaratirken,-biyérayii- nin kiiyi zorladiia seklindedir-birinin mekanik, dogrudan bir etkisi vardir saygi uyandiran bie tir ikna yoluyla dolayls olarak «thi olur ve igerdigi etkenler tinsel aract nitelifindedi. Ancak ortaya “ Bie dyin strainda tanriar onuruna yere sarap sit ve yag d8kiilmesi (Gn. Marcel Mauss 69 koydugumuz bu ayrim yine de yeterli degildir, zira dint dyin de gogu zaman zorlar ve eski dinlerin gogunda, tanri, sekil ve ySntem hatast olmaksizin tamamlanan bie Ayinde bulunmamazhk edemezdi kesin- likle. Dahast ileride de gOrecegimiz gibi, bitin biyii ayinlerinin dogrudan bir etkisi oldugu dogru degildir, zira biiyiide rublar vardhr ve tanrilar dahi biyiide yer alablirer. Nihiyetinde, ruh, tanri veya seytan, sonunda kendisine tapan biyiicdinéin emirlerine her zaman kaginilmaz olarak uyar diye bir sey sz konusu defildir. ‘Bu durumda baska bulgular aramamiz gerekiyor. Bu bulgulari bulabilmek igin, Konuyu art arda balerek ilerleyelim, Ayinler igerisinde, Kesin olarak dint olan Ayinler vardir; Bunlar tren niteliginde olan, halkin katldigs zorunlu ve dizenliayinlerdi; rnegin bayramlar, dinsel etkinlkler ve dinf nikahlar. Bununla bera- ber, bu nitelikte olan ancak Frazer‘in dinsel olduguna kabul etmedigi fyinler vardir; Frazer’e gore, Avustralyahlar'in bitin ayinleri, dini kabul trenlerinin cogu, iclerinde barindiediklant sempatik ayinler nedeniyle bay niteligindedir. Oysa gercekte, Aruntas klanlarinin ayinleri, intichiuma denilen dyinler ve kabilelere dzgii kabul ayinter din kelimesininygagristrdig bitin Sneme, afirhga ve kutsalliga sa- hiptir. Bu ayinlerde yer alan totemik stirler ve atalar, saygi ya da korku uyandiran bitiin bu giiglere sahiptirler, ki Frazer'e gore, bu giiclerin ortaya cikigt ve sahip oldugu nem, dini eylemin bir géster- ‘esidir, Hatta trenlerde bile bu gtiglere bagvuralur Buna kargihk, genel olarak biyii niteligi tasiyan baska ayinler vardir. Bunlar genelde Koti (amach] biyGlerdir, Bu biyiletin hukuk ve din tarafindan gogu kez bu sekilde nitelenditldigini gbrirdz Hakswz olarak degerlendirilen bu biiiiler, kesin olarak yasaklan- makta ve cezalandinimaktadirlar. Buradaki yasaklama, acik bir bi- simde biiyi:ayini ile dint ayin arasindaki karguigt géstermektedir Bu kot dyinlere biyd dzeligini veren de yine bu yasaklamadit, zira Koti amagl olan dint Ayinler de vardir; baz devosio durumlarim buna dmek olarak verebilriz, Srnegin bir sitenin dtigmanlarina karst, bir kabri ya da bir yemini bozabilecek seylere karsi okunan beddua- lar, yani nihdyetinde, yin nitetifindeli yasaklamalari tasvip eden bitin Skim ayinleri, Hattd diyebiliriz ki, sadece, Kendilerinden kor. kan kigilere gre kétiiolabilen katii biyiler vardie. Yasaklama, bir bitin olarak buydniin yakin oldu bir mir.70. Sosyoloji ve Anwropoto Bu iki ug simr bir bakima buytniin ve dinin iki kutbunu olusturue yor diyebilifiz: Kurban kutbu ve Koti bayii kutbu, Dinler her zaman, batin iléhilerin, adaklarin ve kurbanlarin yéneldii ve yasaklamalarin korudugu bir tir ideal yaratrlar kendilerine. Biyé-ise bu Wir unsir. lardan uzaktr. Buiyt, Kei buyiye dogeu yénelir; insanligin biden kendist ign yaratngt imgenin ik hatlarit veren daima bu kéti bay dla ve bay ayinleri bu KOtG biiyt etrafinda toplamir, Bu iki kutup arasinda, spesifik karakteri dogrudan garilemeyen karmagik bir olaylar yin yer alt. Bunlar ne yasaklanan ne de ézcl bir seklde yapulmast istenen pratiklerdie. Bireysel ve istege baglh olan dint pra tikler vardir; aynt sekilde, mesru olarak kabul edilen biiyiisel pratke ler vardhe. Bunlar, bir yandan bireyin inanemndaki rastlantisal pratie lerdir, digertaraftan, Genegin uibbitekniklere bagh olan biyisel pra- Uiklerdi. Cevremizde yasayan ve tarlasindaki siganlart kovmaya cate san bir Keyl, savasta Kullanacage zehri hazirlayan bir Hindu veya savas silahinr okuyup dfleyen bir Finli kolayhkla agiklayabilecegi birtakim amaglar izlemektedir ve yepiimasina izin verilen eylemfer seergehlestvir, Biytiniin ve alle merkezliimanglarin bu yakmhginy, Melanezya'da cok iyi gormekteyiz; Melanezya’da bi, amaci eski atalar olan bir pratikler sersiiginde ortaya cikar. Bu tieden karg- malarin olabilecegini yadsimak bir yana, konuyla ilgili agiklamaye daha sonraya birakmak pahasina da olsa, bu noktada israr etmek gerektigine inanyoruz. $imdilk, Grimm'in tanumant kabul ediyoruz diyebiira; bu tana gore biiy, “alle hayatininsuradan ihtiyachatina cevap vermek igi Ins bir tr didi.” Faka, biyiinin vedi ifn bialere sundogw avantaj-ne olursa olsun, simak her seyden nce olaylary sinilandirmamiz ve bunun igin de bu olaylart tanimamiea olanak verevek bazt digsal Gzellikleri siralamamz Snem tagimaktadir, Zira biyil ve din arasindaki yakinlk, insanlarin iki tir dyin arasindaki fark hissetmelerini ve bun hissetiklerini gésterecek seckilde dyin yapmalatim engellememigtir. © halde, olaylar arasinda Segme yapmanin olanak vereek bz bulgulararamamiz gerck: cektir. Her geyden nee, by dyinter le dint Ayinler, gogunlukla farklt ‘unsurlara sahiptitlecaym_biteyler_tarafindan_yapilmazlaristisnat olarak bit peder biyit yaptizinda, davranit, sahip-oldugu fonksiyo- nun igerdigi normal bir davraniy deildir; strum kiliseye déner, sag eliyle yapmasi gereken geyi so elile yapar, vs. - Marcel Mauss 71 Simflandirmamiz gereken baska bulgular vardirelbette ki. Once fikle, biyd dyininin yapilacags yerin segimi: By Ayini toplu olarak bir tapmakta ya da evdeki dua odasinda yapilmaz; gene anda, evlerden uzakta, gece yarisi veya Karanikta ya da evin gizli bir kégesinde, yani ayri bir yerde yaptir. Dini dyin genelde giindiz ve kalabalik Oniinde yapiitken Biyi Ayini_bunlardan_uzak durur Megra bile-alsa, biiyi Ayini kati_biydler gibi.gizli_yapulr. Halkin ninde yapmak zorunda olsa bile, biiyticd_ hep halktan kagmaya sr; hareleiert gilt Kapaklidir ve sbyledikleri tam olarak igtilmez: Soraya toplanan ailenin kargisinda galigan bir hekim-adam, bir farik-gikikt,sessizce forming murddanir,yapacagin: gdstermeden saat ve yapmacik bir bicimde ya da gergekten kendinden gecer gibi Zirlindr. Béylelikle, halkin tam iginde olmasina_ragmen, biiiict frmanin derinliklerine kagtiginda kendisini insanlardan uzak tutmug olur, Mesléktaslarinin giziinde bile, biyiicti hemen hemen her za- man kendi durugunu ve esrarint korumaya devam eder; saklanir ve bekler. Yalnizhik ve tecrt, up sir gibi, bivtidyininin dogasinda yer alan kusursu2 Bir Szeliktir~ Biyi-Gyini-daima-bireye-yo-derGzel-kig: lor olarak harcket eden biteylere.ézgiibir-olaydi;cylem ye eylemi ‘yapan kigi bir ste perdesiyle cevrelenmistr. Farkit nitelikteki bu bulgular ashnda sadece, byl yininin dindigt oldugunu ifade etmektedirler; biiyii Ayini dindigidir ve Byle olmast istenit. Her halakarda, biiyd dyini inanclar dedigimiz organize sis- temlerin bir parcasi degildir. Bunun tersine, din bit or ya da istee bah bile olse, Gnceden Gngorilen ve yapiimasi gereken resmi bir seydir her zaman. Dini pratik inancin bir pargastdi. Bir adak vesilesiyle ya da hastahiktan arinmak igin sunulan bir kurban vesilesiyle tannara Gdenen bedel,istege bai bile olsa, diizeni, ge rekli ve hattd zoruntu bir saygi gésterisidir daima. Buna kargihk byt fyini, kimi zaman kaginlmaz olarak tekearlansa ve hatt®. zorunly olsa da (Grnegin giftglerin yaptigi biyiler), bazt amaglar igin yapil- iEmda (Grnegin iylestirme amaciyla yapildiginda), daima dizzensie, kuralsz, anormal veya en azindan pek defer olmayan bir sey olarak srilir, Hekimlerin yaptiji tibbi dyinler, ne kadar yararlt ya da megru g6riiirse gérdlsin, insanlart acilarindan kurtaran kutsal bit gice sunulan bir kurban ya da bir adak gibi kutsalle niteligi ya da yerine getiriimig gérev duygusu tagimaz. Bir hekime, putlara ya da ruhlara hiikmeden birine, bir kink-cikikg1ya veya bir bliyictiye bas-72. Sospolo ve Anitopolojt vurmada ablakt bir Sdev degil de daha gok bir ihtiyag ya da zoru Juluk s6z konusudr. i‘ ae Bununla birlikte, elimizde biiytisel inanclarta igi birtakim &r- nekler var. Yunan biyisindeki Hecate inane, Ortaca biyistindeki Diane ve seytan inanci ve en biiyik Hindu tannlarindan birt olan Rudra-Civa inane: byledir. Ancak biittin bunlar ikinci derecede ‘olgulardir ve biiytcilerin, kendileriigin, dint inanclara gore uyarla nan bir inang meydana getirdikleini gostermektedirler sadece Bu gekilde, bilyii fyiniyle ilgili olarak simdilik yeterli diyebilece- {imia bir tanum elde etmig olduk. Baylelkle, orgauize bir inancin bir der unsurlaryla igi olarak verdigimiz canumy hesaba kat Y imiz tammy hesaba kattgimizda, by Kavramla igi tk saptame ortaya gikar. Gértiyoruz ki, biyi- yi Ayinlerin gekliyle degil, 4yinleri yaratan ve toplumsal aliskanhkla- 1m bitin gad nein gl ei ersten hogar an Ucineit Bolim pUYUNUN UNSURLARI 1 poyUcU Bayi dyinlerini yapan kigiyi, profesyonel olsun ya da olmasin, Bi- yiicd olarak adlandirdk, Gergekte, isin wzmant Kislerden ziyade taskalar tarafindan gergeklestrlebilen bilyé dyinlerinin olduguru gordyoruz, Biyise! upta yer alan kocakar agar, kirsal Kesimdeki bitin pratikler ve goguniukla tanm dénemi siresince yapilan pra: tikter bu tirdendir, aym ekilde, aveabk ya da baliketbk dyinleri de genel clarak herkesin yapabildigi 4yinler gibi g6riinmektedir. Ancak bu tirden Ayinlerin, gdriindiiginden daha nadir olduklarim gizlem- lemekteyiz, Dahast, bu dyinler her zaman ilkel olavak Kaliaktadirlar ve cok sntrh ihtiyaslara cevap veritle, ki bunlar basit ve genel ihe yaclirdiy. Sirekli olarak bu dyinlere bagvuran bilgi ilkel gruplarda bile, bunlan gergek anlamda uygulayan gok az birey vardir. Aslnda, ‘bu popiiler biiydiys yonetenler, genelde sadece ale resleri ya da evin cfendisi Konumundaki kislerdir. Ustelik bunlarin gogu kendi basla- tina hareket etmemeyi ve daha uzman ya da daha becerikti kigierin arkasina gegmeyi tercih eder. Tedirginlten ya da Kendilerine olan74 Sosyoloj ve Antropoloji given eksikliginden dolays gogunlugu teredddtiginde kali, ige yara- ‘yan bir ilat bagkalarina vermeyi reddedenler dahi olur. ‘Ayrica, siradan bit bilyctiniin, yin yapuigi-anda bile kendisini dlaima normal hissetigin’ diginmek yanligtr. Cog zaman, normal hissetmekten gikhgt igin, kendisini sonug verici uygulamalar_yapar hide bulur. Buyiied yiyeceklerle ilgili ya da cinsellikle ilgili yasakla- malar gGrlir; orug tutar; riya g6riir; Sncelikli olarak yapilan gu veya bu tirden hareketler yapar; ancak, bir an bile olsun, ayinin kendisini bbagka biri yapugin: diitinmez. Ustlik,bilyisel-birformiil kullanan biti, ne kadar bayagt olursa olsun_kendi-agisindan bir mailkiyet hakks kazandigina inanir, “Biydkannemin ilar” diyen bir kéylir bu ne- denle, bury Kollanma hakkina sahip olarak nitelendirilir; burada ilgcin kullantmast bie tir meslek say Aynt diigince yapist iginde, bir topluluktaki bitin bireylere, hal kin ortak inaneiyla, yeri geldiginde biiyisel niteliklere dénigebilen dogustan birtakim nitelikier atfedildigi bazi durumlara igaret etmek istiyoruz: Modern Hindistan’daki biytici aileleri bayledir (Kuzey- Batt yérelerindeki Ojhalar ve Mirzapur yéresindeki Baigalar). Giz bir topluluktaki dyeler de, topluluga girmeleriyle birlikte, kendilerini bijyiisel gtiglerle donatiimis olarak bulabilirler; ayn durum, trenle topluluga girmenin énemli bir rol oynadigi bitinkiklittopluluklarin aiyeleri igin de gecerliir. Ozetle goriiyoruz: ki, éyinler séz konusu oldugunda, siradan biydciler yizde yi Iaik degilerdir. Dogrusunu sdylemek gerekirse, herkesin yapabilecegi ve uygula- rg! Szel yetenek gerektirmeyen dyinler varsa da, bunun nedeni, bu fyinlerin sik sik tekrar edilmeleri nedeniyle bayaji ve siradan hale gelmeler, kullanila kullama basitlesmeleri ya da yaptitibariyle bayagu clmalaridir. Ancak her durumda, gelenegitakip eden kisiye kigtik de olsa bir nitelik kazandiran gelenege katilma duygusu ya da usulle igi bir bilgi kal en azindan. Bu gézlemi yapuktan sonra, genel kural olarak, biiyisel pratilerin uzman kisiler tarafindan gergekles- tirldiklerini s8ylememiz. gerekmektedir. Bilylciler vardir ve géz- Jemlerin yeterince derinlestrldigi her yerde bu biyiicilerin varie kendini géstermektedit : Durum sadece biiyiicilerin olmasiyla sir defildir, aynt za- ‘manda, teorik olarak birgok toplulukta biyii yapma igi sadece biiyi ciilere birakilmus bir seydir. Vedalar bizlere bunu acikca gOstermistr: Vedalarda gériyoruz ki, ayin sadece brafomar tarafindan gergekles- Marcel Mauss 75 miller! tekrarlar, bazi Gnemli anlarda ayini yéneten kisiye dokunur, edilir ve bu nedenle cezalandiriirds. Biyiici#liik sugu aligildik bir fib bydclrn geet sop dug be er de vari Biiyiiciiniin bazi fiziksel Szellikleriyle tanindigi iddia edilir; bu fbi grin hpan esl gle ban, yak e- limeyle “kétéi gézlii” insanlar gériiliir ve insanlarin bu bakislari, on- de insanlar biiyiicii yapabilir. Bitiin bu ézellikler, bircok toplulukta16. Sosyoloji ve Antropooji bijyicilerin ortaya cikardigt ve éyinlersirasinda younlagan belli big nervoziteyi gistermektedit genelikle. Bu ayinlerin ardindan gercek anlamda sinirsel translarmn, histeri krizlerinin ya da katalepsi duc rumlarinin ortaya giktigt gOrildr sik sik. Biyiieti, bazen gergek an. lamda ancak genelde istemli olarak kendinden geger. Bu anda bi: yiicil Kendini cogunlukla insan-tistt ir sey gibi hisseder ve hemen ihemen her zaman dyleymis gibi gdrdinmeye cabgr. Baslangrctaki biyiicdi numaralarindan uyanma anima kadar, giniimiizdeki hipnoz seanslarinda oldugu gibi, halk dikkatle ve merakla onu izler. zledigi gésteriden giighi bir gekilde etkilenir ve bu etki on, yaganan bu anormal durumlarin biyiiyd etkli kilan bilinmeyen bir gitcin bir isareti olduguna-inanmaya hazirlar. Tinsel yeteneklerin birer igareti olan bu sinirsel olgula, su veya bu kisyi bij igin kalifye hale get Fiziksel 6zelliklerle ya da olaganiisti bir yetenekle halkin dikka- tini, Korkusunu ya da digmanhgin: kazanan baat kigiler de tipkt vantriloklar, hokkabazlar ve cambazlar gibi biyiici olma yolunda- dir, Kamburlar, tek g6zliler veya korlerigin oldugu gibi, bir zayafik ya da bir sakathk biyiicit olarak gorilmeye yeter. Genelde kendile- Fini hedef alan davranis veya muamelelerin Kendilerinde uyandirdigt duygular, zalimlik ya da biiyiiklik digtinceleri, bu insanlarin kendi lerine &zel giigler atfetmelerine dahi neden olabilit. Zayif, sakat, esti, sinirli ve bastbos olan bitin bu insanlarm as- Jinda bir ea toplumsat sinif olusturduklarina dikkat etmek gereki. Bu insanlara biiyicitniteligi veren sey, Kenai fiziksel Gzelliklerinden gok, toplumun bu tar insanlar kargisinda aldigteuturndur. Aynt sey kadinlar igin de gecerlidi, Kadinlar, erkeklere oranla biayiiye daha yatkin goriinmelerin fizikscl dzelliklerinden gok, kendi_ niteliklerinin ‘sz konusu oldugu toplumsal duygu ve diigiincelere borgludurlar. Hayatlarmmdaki kritik d@nemler, kendilerine dzel bir Konum yaratan gaskinlklari ve korku ve kaygalan provoke eder, Oy. sa, evlenme caginda, ddet dnemi boyunca, hamilelik ve dogum sira- sinda ve menopoz sonrasinda, kadinlarin biyiselnitlikleri en yogun seviyeye ulait. Yani asil neden, kadinlarin biyiye bazt araclar veya tam tabiriyle ajantar saghyor olarak kabul edilmeleridir. Yagh kadin- lar biiyictidr; bakireler ise deer birer yardimendilar; Adet kant ve diger Grdnler genel olarak kullanilan dzel araclardir, Ayrica, kadin lenin dzellikle histeriye yakalanabildikleri de biliniyor; bu yiizden, Marcel Mauss 77 ecient sinir Krier, Kendilerine dzel bir gig ve yetki veren erent giclerle Karst Kargiya kalmmip gibi g6riinmelerine neden ddnemfer diinda bile, kadinlar bat! inanglara veya kadinin toplum iginde bir sin oluslurdugunt gdsteren hukukt ve dint yonergelere Konu olurlar. Kadinlarin erkeklerden oldugundan gok daha farki ‘lduklarina; gizemli olaylarin odak noktast olduklarina ve bu nedenle gfaemli giglere yakin olduklarina inanhr. Diger taraftan, kadinlar fbadetlerin gofunun diginda biraksldiklart ve bu ibadetlere kabul ei seler bile cok pasif bir rol oynadiklart icin, Kadinlarin inisiyatifine inratalan ibadetler de biyiiye yakindirlar. Kadinlarin gizemli Karak teri, onlarin sosyal olarak nitelendirilme bigimine baglidir, dyle ki bu karakter her seyden Once bir digiince isiir. Samldijindan gok daha az kadin biyied varder. Siklikla, biyiiciindn erkek olduguve-biiyi: den sorumlu olen Kiginit-kachr otdugurgeklinde i ortaya cikmaktadie. Atharva Veda'da, geytan kovma ayinieri kadin biiydcdere karsr yapihr, oysa ki bu dyinlerde bitin ilenme ve beddu alot erkek biiyiciler tarafindan yapil. likel denilen topluluklarin gogunda kadmlar, yash kadinlar, higbir zaman yapmadiklari biyiler yizinden suclanmis ve cezalandinimistardir. Ortagag’da ve Szelikle de XVI. yizyilda, kadim biyiiciiler gogunlukta_gortinmektedirl ancak unutulmamali ki bu, igkencelerin yaygin oldugu bir dnemdi ve bizler kadinlar sadece haklarinda agilan davalardan bilebilyorz Kadin biyicilerin bdylesine cok olmast, engizisyonun besledigi ve katiye kullandyt toplumsal Snyargilarm bir gostergesidir ‘Cocuklar biyiide Szellikle de kutsama yinler icin dzel olarak is teniien yardimet birer dgedirler goguniukla. Hattd bazen, biiiiyt kendileri igin yaparlar, Avustralyal Dieriler‘de ve modern Hindis tan'da oldugu gibi, dzelikle de bir filin ayak ielerinden toplanan tozla uygun bir formil okuyarak birbirlerini boyarlarken. Bilindigi_gibi gocuklarin cok Gzel bir sosyal Konumlar vardir: yaslarmdan dolayt ve de kesin_anlamda dint tecraeter”yasamachar=iginz~cocuklar fa karigtire bir karaktere sahiptislesCocuklara biiyiisel nitelilerini veren de yine stufsalnitliklerdie. Biyiindn hekimlik, berberlik, demirciik, gobankik, mezarcihk veya aktorlik gibi bazi mesleklerin icrasina baglandsgim g6rdiigi- miade, bOyiisel gtig ve yetkilerin bireylere deBil de kurumlara atfed: liyor olmasi artk giphe gatirmez bir sey olur. Battin hekimler, co:78 _Sesyolo w Antropoleji Marcel Mauss 79 rnedenle de papaclarin geytant giclere karst biyisel eylemler gergek- lestirmeye efilimli olduguna inamiirdi. Bu durumda, papaz olarak bayiciidrler: onlan bagkalarmdan ayiran ve stipheye agik hile ge tiren sey. bekar olmalar, yalnz olmalar, Kendilerini adamis olmalart ve doge-istivle iigki halinde olmataridir. Kendilerini hedef alan uskular cou Kez dogrulanmis gibidir. Ya kendi baslarina ve kendi lexi igin biyiiye yonelirler ya da papaz olarak katilmalar biiytisel fyinlerin gerceklegebilmesiigin zorunlu olarak degerlendirilir ve in- sanlar onlari yinlere katar,iistelik cogu zaman bundan kendilerinin haber olmaz. insanlar bir dini terk ettklerinde, yeni Kilisenin dyeleriigin, de- Jerini ve sayginlgintyitiren papazlar biiyic haline gelirler. Malez- yalilar veya Misliiman Samlar, gergekte eski papazlar olan pasvang’t ya da pajy! bu gekilde degerlendirirler, Ayn sekilde, din} sapkinhk da biyicilik anlamina gelir: Katharlar, Vodualar ve benzerlei bii- yiicdi olarak muamele gOrmiglerdir. Ancak, biyil diigincest Katolizmde oldugu gibi yang din diigiineesini igerdigi iin, burada yeni bir olguya temas etmekteyiz, ancak bunun incelenmesini daha Ssonraya birakacagrz, Bununla birlikte, sé2 konusu olga, bityiniin bir bitin olarak gruplara atfedidigini gOrdagimiiz igin, bizleri daha simdiden ilgilendirmektedir. Bugiine kadar biiyiiiilerin sadece bel belrsiz bir biiyicditik egiliminin oldugu smiflarda ortaya ciktygim gérmemize ragmen, burada bir mezhebin bitin tiyeleri ler. ister Iskenderiyellerigin olsun, ister Ortagag Kilisesi bitin Yahualler bated olmuslardi ‘Ayn gekilde, yabancilar da aslinda bir bijyiicti grubudurlar. Avustralyalt kabileler icin, kabilenin icinde yaganan her dogal élim, komgu kabilenin yaptgt bayGlerin bir sonucudur. Kan davast sistem, biitiiniyle buna dayanir. Yeni Gine'deki Port-Moresby'de bulunan iki komgu Koy olan Toaripi ve Koilapu, Chalmers'in bize anlatnkla- Noa gre, zamanlarim kargiikh olarak birbirlerine KO biiyd yap- makla gegirirlermis. Bu olay, ilkel denilen topluluklarin hemen he- men hepsinde goriilmektedir. Vedalarin oldugu Hindistan’da biyil- cilere verilen adlardan biri de “yabanes"¢ir. Yabancs, Bzellikle, baska bir toprakta yagayan kigidir, yani digman komgudur. Bu agidan sunu SByleyebilriz ki, biyisel gicler topografik olarak belilenmislerdir. Elimizde, Asurlar’m seytan Kova dyinlerinde biyiisel giigleri gis- ‘eren belirgin bir cografik dagelin haritasinin drnekleri bulunmakta: banlar, demirciler en azindan potansiyel olarak bilyticidiir, Hekimlgy bajyiictiddrler, ginkit zanaatlar biyliyle Kanigmrs durumdadir ve her hiliékarda, gizemli ve olagandist gérinecek derevede teknik bir za- haathr; berberler biyicd olarak gdrilirler, clinkii Bly korkusy nedeniyle-dizenli olarak kesilen ya_da_gizlenen.beden.artNlanya temas ederler; demirciler de biiydcit-olarak-kabul edilivler, cin cevrensel bat! inanclara_konu_olan bir maddeyi_manipile ederter ginki_ zor ve sielarla Oeil olan_meslekleri beraberinde_prestiji de getiriy, ay gekilde cobanlar da biyiict olarak. gorilirler, canki itklerle ve yiklzlarla devama olarak iligkihalindedirer; son olarak mezareilar da biiyiicd sayirlar, eink 6ltim, ie temas halindedifler. Mesleki yagamtart lant diger insanlardan aye ve hepsine biiyisel bir glig ve yetki veren de bu ayinmdi, -Dige mesleklere oranla zanantgiy! gok daha ayri bir yere koyan bir meslek daha vardir; oldukga genig olan bitin bir toplum adina bir tek kg tarafindan icra edilen bir meslektir bu: Cellathk. Agikgast, cellatlarin hurszlart bulmak ve vampirleri yakalamek gibi isler igin bazt yon temberi vardir; bunlar biyicidirier ‘Toplum iginde Szel bir yetkiye sahip olan bireylerin istisnat ko rnume, yeri geldiginde bu bireyleri biyicd yapabir. Avustralya'daki Aruntaslar'da yerel totemik geubun gefi, grubun dyin gefl,aynt za- manda biiyiiciidGr. Yeni Gine'de, biiyiiiilerden bagka niifuz sahibi kimse yoktur; Bitiin Melanezya’da, mana sabibi bir birey oldugu icin, yani tinsel giicleri olan ve rublarla temas halinde olan biri ol- gu igin, sefin dint oldugu: gibi biyiisel piglere de sahip oldugunu dlagiinmek yanlg olmaz. Hindular'n ve Keller‘in epik sitlerinde, cfsanevi kebramanlarin biiyisel yetenekleri aym neden dogeultusun- | da agiklanmaktadir. Bu durum, Frazer"in krallar-rahipler-tannlala igi caligmaya biiyile ‘lg caligmayt eklemesine neden olacak ke: sr Snemli bit durumdur; Krallarin bizim icin biiyticitden ziyade | tanm ve rahip olduklant dogeudur. Diger toraftan, biydedlerin diizeyde bit poiik-yerkiye-sahip olduklar- gai sik-sik: onlar ni fz sahibi ve-dikkate deger kigilerdi Bu nedenle, iggal ettkleri sos- yal konum, onlart biyil yapmaya_yet ‘buna kargiik olarak dda bil’ yapina.onlara-eahiproldUklarrsosyal Ronumu vere. Dini fonksiyonlaein tamamen wzmanlasg toplumlarda, papazlt- rin iyi yapmalar sskhikla mubtemeldir. Ortaga@da, Ozellkle pa pazlarin seytant gtiglerin saldinlariyla karst karsiya Kaldigma ve bu hayvanlarla,80. Sosyoloi ve Antropotot ir; “Biyiied, sana biyi yaptlar, beni braktlar, ben Szgdrtim; Elamith biytcd, ben dzgintim, Kiteli biyiei, ben Szguirim: Sikel biiyiet, ben Szgiiriim: Lilibiyeli biyticd, ben Szgtiim; Sanigal biyel biyicd, ben Sagirim” (Tallqvist, Die Assrische Beschatnung. sserie Magia, IV, 99-103). iki uygathk birbirleriyle temasa gectig nde, biyii genellikle en kiigdigine mal edilir. Hindistan'daki Dasyus- lar ve Finliler ile Hindular ve Iskandinavyalilar tarafindan karsihkh olarak biiyiicilile suclanan Laponlar bunun klésik Srekleridir Melanezya’nin veya Afrika’nin kusal bolgelerindeki bitin kabileler, ovalardahi ve deniz. kenarlarmdaki daha uygar kabileler tarafindan biiyiied olarak gérilivler. Yerlesik olmayan ancak yerlesik bie nifus iginde yasayan biittin kabileler biiytici olarak kabul edililer; giiniimiizde cingenelerin ve Hindistan'da bulunan cok sayida gégebe astm, dmegin ticcar, beyaz-sepici ve demirci kastlarinm durumu da béyledir. Bu yabanct gruplarin iginde kimi kabileler, kimi klenlar ve kimi aleler biyiiye Ozellkle efilimidiler Bu biyiicilik nitelemesinin tamamen haksiz olmadigs durumar da vardir, zira bazi fenomenler tizerinde kendileri igin dint olan, bagkalar:iginse biiyisel olan birtakim insan-ist gliclere gergekten sahip oldugunu iddia eden gruplar vardir. Brahmanlar Yunanlar'n, Araplar'm ve Cizviller'in giztinde bya olarak gorilmiislerdir ve gergekten de kendilerine yar-tannsal bir mutlak kudret atfetmisler dir. Yaimur yagdirma ya da riiggan 2aptetme gibi yetenekleri ken: dine mal eden ve gevredeki kabileler tarafindan bu yeteneklere sahip olarak kabul edilen topluluklar vardir. Bu nedenle, Avustralya’da bulunan ve riizgarin efendisi olarak gérilen bir klant iginde barind ran Mont-Gambier kabilesi, Komgu bir kabile olan Boondik taralin- dan kendi keyfine gore yagmur yagdirmakla ve riizgar cikarmakla suglanirds; aynt gekilde, Laponlar, Avrupalt gemicilere iginde ritzgar olan gantalar satarlarch Genel bir tez olarak sunu ortaya koyabilrizs Kendilerine iyi yapma yetkisi-aifedilen bireylerbiyiisel nitelikleri diginda, Kendile rine biyticd muamelesi yapan_toplulugun iginde farkh bi sahiptisler. Ancak bu Onermeyi genellestiremeyecegimiz gibi, anor- mal nitelikte olan her sosyal Konumun kigiyi biyéi yapmaya hazirla- igi da sdyleyemeyiz; bununla birlikte, buna benzer bir cikarimin dogiu olabilecegine inaniyoruz. Fakat, simdiye kadar anlablan olay- lardan, bitin biiyiiiler yabancr, din adam, gef, hekim, demirei ya Marcet Mauss 81 da kadindir geklinde bir sonue cikarimamasinn istrias bahsettigimiz sosyal sinilardan olmayan biyiiciiler de olmustur. Ayrica bazen, kimi fonksiyonlars veya meslekleri belirleyen gey de yine biyiieilik karakteridir; bu yonde bir izlenim uyandirdigumiztsanyorum, Bizim ctkerdigimez sonug gu ki, bazi bireyler kendi Konumlarina bogis sosyal duygularla bityiye yéneldikleri gin, Gzel bir sinafin bit parcast olmayan bilyiciler de ayn gekilde igh toplumsal duygula- rin nesnesi olmak durumundadirlar; ve birer bijyiictiden bagka bir sey olmayan biyiledlere duyulan bu toplumsal duygular, daha nce bahsedilen bitin sinflarda bijysel yetki ve giglerin olduguna ina- ridin g@steren duygularla aymidmiar. Oysa, eger bu duygular her seyden Once anormal karakterlri nedeniyle uyandhrimssa, gdyle bir gikarim yapabiliriz: Meveut sekliyle biiytici, toplumsal boyutta anormal olarak tammlanan bir konuma sahiptir. Biytctniin olum- suz Szelikieri dizerinde daha fazla durmayalim ve simdi de biyiicit- nn olumlu Gzeliklerinin.ve-Szel-yoteneklerinin neler-oldugunu in- celeyelim, Biiyictiniin roldnd belirleyen bazi olumlu nitelikleri daha dnce sdsterdik: Sinirilik,.l-ustaligh, vs Baylcilere_hemen-hemen her zaman olaganilsti bir ustaltk ve bilim atfedilmisti, Her geyi basite indirgeyen bir biiyd teorisi, biiyiniin bitin yapisim birtakim uy- durma ve yutturmacalarla agiklayarak biydcdlerin zekast ve kétt ybnleridzerine spelilasyonlar yapabilirdi. Fakat, varsayumsal olarak biiyiciiye atfettigimiz bu reel ntelikler, biyiictiniin gelenekselimaji- rin bir parcasidir, ki bu gelencksel imaj igerisine, baska bir agidan biiyiiciintin sayginliim yaratan baska dzellklerin girdigini gOriiyo- Bu olaianiisti ve efsanevinitelikler, genel olarak sbylence, hikiye veya roman seklinde kendini gésteren sézld geleneklere ya da efsa nelete konu olmaktadirlar. Bu gelenekler, bitin diinyadaki tophum- sal yagam igerisinde Gnemli bie yere sahiptir ve halkbilimin ana bé Fimlerinden bitin’ teskil eder. Somadeva'nin inl’ Hindu bikiyeleri Kitabinda dedigi gibi: “Tanrilar devaml bir mutlluk igindeler, in- sanlar hep mutsuzlar, insanfarla tannilar arasinda yer alanlarin yap- log geyler gtizel geylerdir, Kaderleri farkl oldugu igin. Bu yiizden, sana Vidyéidhéralarin hayatinanlatacagim”, yani K8ti rublari, sey tanlarin ve biiyicilerin hayatim (Kathd-Sara-Sarit-Sagqra, I, 1, 47). Bu hikiyeler ve bu efsancler sadece hayal drm ya da toplumsal dilg82. Sasyoly ve Antropoljt sticiniin beslendigi gelencksel bir sey deildir; uzun geceler boyunca devamh tekrar edilmeleri, en kiigiik bir gaskinlik cad ‘iizyonee yaratabilen ve insanlan eyleme yéineltebilen bekleni, kaygt ve Korky halnin devam etmesine neden olur. Dahasi, burada silence ile inang arasinda ve bir taraftanhikiye ile digertaraftan gergek hayat ve zorunly olarak inarlan efsane arasinda higbir simi yoktur. Buy. etiden bahsedildigini duya duya, insanlar sonunda biyiciyi: gor. meye baslar ve ona bagvururar.Biyicyeatfeilenglilern sims. ii, Kendisinden istenilen kighk geyleri kolaylibla yapabileceginden sliphe duyulmadygim gésterir, Tannlardan distin oldu ve diinyay yaratabilecegi sBylenen brahmann, yeri geldiginde bir inet iyilest rebilecegine nasil inanilmasin ki? Buydeiinéin imaji anlatilan hikaye- lerle ve hikiyeleri anlatan kigjlrle alabildigine gigleniyorsa, bunun nedeni,biytindn halk imgeleminin en seveigi kahramanlardan bit olmasidit; halkin bu tercibinin nedeni saplantlar olabileceg gibi ayn zamanda bayiinin séz Konusu oldugu hayalperest bir merak ve igi de olabitir. Bie papazin gic ve yetksi dogrudan din taraindan i iii diginda olde, Bi img “ Cantar youre gewteletiyle benzeymesi tg. Marcel Mauss 19 cited, Burdon song olaa gu gar: Tema Pee ues, see inde eek ardndn bu re oe kardon weplerini cikararak K6r etmek istedigimizde, kurbaga ile sag, siayla Detar wads ae eee eae hem KBtdTOgG yapan kisi, hem rents ve (ekleyelim) hem i ape teden dan madSegtemal er ret yeseanda oldugu gibi, benzerlik yasasi da sadece kigiler i Ltr aon in ep ap aman eee epcie a iin, gergck sever igin oldugu gibi last geyerigin ve madal geyler wer ot a ao, Pe selitaaee bala care ar eee he ce fir ondoys. bir su Kaba bir Koyln btegmesini veya bir ddgrcle Si embel lak tons edi ve caben bw her ee hatin goles rai , Ver aca ain a ahr ana ceness bale Gee Lasers aym dikkat ve soyutlama olgulari séz konusudur ve bunlar olmadan, it inl Kamm eats aan sper ne deni suscnin lst anaybie Bid tents slant areas Gh mcg oe tevidon, rng yu do kin seg y da yong eee esa gaa lye pi acess eco ear ee eke ame ee Dee ceeeT atria Wairoa esc cxvidastuge glk sok snk neangnina cea Banas soln bitin iit! sombulne etn soe akin Digit, frrhtrin Expr dangles a dado nan Sepa me pl enrol yr se patra om tllcn ve hurbagoye benzos radon Lyla Sk eager Soe eau epanlaaaa eas ee120 Sosvola ve Aniropolejt tersine, degisik imgelemler igin yaratilan kolaylilarla karsilagtildy. anda, sembolik durumlarin sayisinun, verili bir byt igin fazlasile simtrt Kaldigint gOrdyoruz. Belli bir gey igin bir tek sembol vardir ya dda var olan sembollerin sayist cok sinuldir. Dahasi, sembolletle ifade edilebilen cok az sayida sey vardir. Nihayetinde, biyiisel imgelemde sgok az yenilik vardir, dyle ki tasarladige smurl sayida sembol de goke farkh gekillerde Kullaniimisur: Dajgiim biyist ask, yagmur, rzgar, kok, savag, dil ve daha birgok sey igin kullarihr. Bu sembol yok- lugu bireyle ilgili bir olay dogildir, ki Senegin bireyin gorduga bir riya psikolofik olarak Gzgiir bir rdya olmak durumundadir. Ancak bu birey kendisini, yenileme ihtiyaci duymady Ayinler ve geleneksel iistincelerle kari kargy'a bulur, giinkii gelenel. diginda hichir seye inanmamaktadie ve gelenek diginda ne inang ne de dyin vardir. Boyle sligtinildiigiinde, gelenegin yoksul kalmast oldukga dogaldwr Benzerlikyasasinin ikinci gekli, yani ‘benzer benzeri etkiler, similia similibus curardtur, yasanin birinei sekinden su nedenle ayrt- Inv: Bu ikinei geklin ifade bigimi igerisinde, dzelikle soyutlama ve dikkat algulan hesaba katie; ki bu olgular, daha Gnce de séyledigi- imiz gibi, daima yasann bivinet seklinin uygulanigint gerektivir. Bis Finei formGl genel olarak sadece cageigim: dikkate alrken, ikinei formil; benzetmenin beli bir yénde bir etki yaratugint gdsterir. Bu durumda eylemin anlann dyinle fade edit. Ormek olarak, Iphiclos’un iyilegmesi efsanesini alam: Babast Phylax bir giin teke- leri ici ederken elindeki kanls bigakla Iphiclos'u tehdit eder; sem= pati durumundan dolayy kisir Kalan Iphiclos'un cocugu olmaz: Kahin Melampos'a daniglir ve Melampos ona sarap icirir; on gin sonea, bir agag kovugunda, Phylax'm bicagi koydugu yerde bigain past bulunur, Sempati aracihgiyla, bigagi Iphiclos'un cektigi aciyt at turma etkisi vardir hid; yine sempati nedeniyle, Iphiclosun sahip ‘oldugu nitelikler bigaga gececektir, Fakat Melampos, sadece sbz konusu actyla sinh olan ikinei ctiyi engelleyebili bigagin kasilag turter ctkisi Kral kisirhgimt al. Benzer sekilde, Hindistan’da bit Brahman viicudunda su toplanan hastalart yikamayla tedavi ederken, hhastaya fazladan sive vermig sayilmaz; hastayla temasa soktugu sty hastaya act veren suyu sogurup ar Bu olaylar benzerlik yasasina dahil olselar da, soyut_ mimetik sempati kavramina (atiractio similiu:) bagleolsalar da, bu kaveamin cegemen oldugu olaylar arasinda tamamen ayrt bir simif olustururla. Marcel Mauss 121 urada yasadan kaynaklanan dogal bir sonuctan fazlast vardhr: yani fir tir rakip kavram sz konusudur, ki bu kavram, dyin kitaplarinin fer birinde hkim oldugu ayin sayisyla, yasanin kendisi kadar ‘nemliir boli de Benzerlik yasasimn bu son seklvle ilgili acrklamalarimtz bitirme- den, Kargilik yasasina gelmig bulunmaktayiz. Askinds, benzer benzeri igestdiginde, bunun neden benzerin bir kargit yaratmasidr. Ki- gyrlaguict olan bicak verimiiigi yaratiyor; su, vacuttaki suyun kay: fpolmasina neden oluyor, vs, Buna benzer ayinlerin tam formiii sbvle olabilir: Benzer, kargiti yaratmak igin benzeri ortadan kaldinr Buna kargiik, mimetik sempati olaylarini ilk sevisinde, benzeri ya- ratan benzer. Karst ortadan kaldinr: Yere su dékerek yagmurun yajmasin saglarken, kurakhgi ortadan kaldiriyorumdur. Bu nedenle, ‘oyut benzerlik Kavram, soyut Kargithk kavramindan ayrilmaz nite Tktedir; bu durumda, benzerlik formilleri, “kargit kargtt tarafindan cortadan kaldirihr” form igerisinde bir araya getirilebili, Baska bie deyisle, karst yasasina dahil editebili: Ancak biiyiciler bu kargthk yasasint bir kenara bwrakmislardi Sempatiler antipatilere esdegerdirler; fakst bununla birlikie sempa- tier antipatilerden actk bir sekilde ayriirlar. Bunun kant ise, Gene- iin, eski caida Mept ovnmudcioy zai avenadetor bashikl Kitaplarin biliniyor olmasidir. Biitin yin sistemler, biyiisel ilag ayinleri ve Karg-biiydi yinleriantipati kavrams altinda toplanmislardhe. Biitiin biiyiler, karstiklar ve zitklar dzerinde spekiilasyon yapmistir: Sans ve kot sans, souk ve steak, ates ve st, Szgirlk ve zorlama, ws. Kisacast pek gok sey Kargtlaryia gruplandirims ve bunlarin karsit- liklar:kullanuimisti. Bu durumda, kargithk: kavramns byte ayn bir kavram olarak dejeriendirmekteyiz Aslinda nasil ki kargtik olmadan benzerlik olmuyorsa, benzerlik olmadan da kargulik olmaz. Bu nedenle, Atharva ayn kitaplarina ore, yagimur, Kargit olan giines arku agaciyla cagrilarak durduralur, i ark ism ak, aydinlik anlamana gelir. Fakat bu kargiik éyininde tam tabiriyle sempati mekanizmalariyla Karsilagmaktaytz. Arka agact yardunyyla firunanmn, gokgiriltisinin ve giin rignm Kesilebilmesi, bu kavramlarin birbirine pek ters diigmedigini kanitlamaktader. [ki ddurumda da, dyinde kullanilan aray aynidir. Sadece aracin kellaram higik farklibklar gdsteviyor: Bir taraltan ates yakihyor, diger taraf- tan yanan odun sindiirildyor. Ayinde gergeklegen bu basit de122 Sosyoloji ve Antropolei fyini yoneten iadenin bir fadesidir. Bu durumda, kargtn, benz yaratmak igin kargity ortadan kaldirdigin: sOyleyecegiz. Bu nedenle, benzerligin degigik formilleri tam olarak kargg, formiiliyle baglantld. Ayin diigtincesini yeniden ele alsek ( urban Konusundaki galigmamizda bundan yerarlanmigtk), semi. liam olgularinin tg gematik bicimde kendisini gdsterdigini sSyleyece. fiz, ki bu dg gematik form, sirasiyla fg ayri formile kargihk gelmeke tedir: Benzer benzeri yaratu, benzer benzeri etkiler; Karst kari etkiler ve bunlar sadece tagidshlart unsurlarin strana gore farklla surlar. Birinci olayda, Bncelike belli bir durumun yok oldugu digi nil ikincisinde bell bir durumun varhgu dighindi; dctinctistind ise Gzelikle, yaratlmak istenen duruma karsi olan bit durumun van Iige dni, Birinci durumda, sembol aracihgiyla yagdmimak istenen yagmurun yoklugu diigindlir; ikincisinde yagmakta olan sembol aracihiyla durdurulmak istenen yagmur distindlir, dgined durumda ise yine yamur digindlir ve bir sembol arathgiyla Kart yaratilarak yagmurla savasihr. Bu nedenledir ki, soyut benzerik ve karguik kavramlarimin her ikisi de daha genel bir kavram olan gel nneksel sembolizm kavrann igersine gircr " ‘Aymt sekilde, benzerlik ve yakinhik yasalari birbitlerine dogru y6 nelieler. Frazer bunu ok iy fade etmi ve kolaylkla gisterebilmigi, Benzerlik dzetinden yapian Ayinler, seyler arasindal kilori kullaniray; bye ite ebbiseeri, bye ile dene ve silah je yara arasindaki Tigh, vesaire. Maddclerin yarattigi sempatik thier sadece sogurma, akitma ya da dokunma yoluyla aktarlabilic. Buna Kargihk, temasin tek amacr, sembolik kékenli nitelikleri baska bit yere tagimaktr genellile. Bir sag teliyleyapilan biiyi dyinlerinde, sag. (eli, temsilf yok olma ite yok edilen kurban arasinda koprit nite tasir. Buna benzer birgok durumda, artk farkle kavram ya da yin Smeklerivle degil, kesigmelerle ilgilenlir; eylem giderek karmasik hile gelir ve séz konusu iki bash altnda almmalan zorlagu. Gers gekte, biitiin bilyi dyini serileri, art benzerliklerin yaninda, nétrlegti- rici kargubklar, bencertikler ve yakinliklar igerinler; bu arada, fyi yapanlar bununla ilgilenmezter ve ger lamavindian baska bir sey digtinmezler ger iki yasaye karmaghk uygulamalart diginda ele alirsak, nce likle guna gértirdz. ki, arabklr olarak gergeklestrilen sempatik (onimetik) hareketler, her zaman kendiliginden oluyormug. gibi Marcel Mauss 123 edenden yaylan kokular, br yerden bir yore yoleluk ve zincirler hayaledilr; hata buylcdniin ruhunun, bi at aput hareketi yapmak igin bedenden cgi da olur. Bu can alles molefcarure, yagmur yagairmak igin stipirgesini boglan™ cntisinde islatuiktan sonta yagmuru aramak igin g6ie yik- bist biyiiciden bahseder. Ojibwaylar'a ait cok sayida see am. dyinden sonra kokuna g6ge Kaldiran, gkyiziind delen ve Fae cadiran bir byled-papezbeimlr. Bu skid, benassi ele olarak diginme efi ortaya ikar. Buna kari yakinik SS temeige eyed doa lara: Zia yes, paclard, isk Ide olan geyerde ve bitinde, bunlar birbirlerine benzer ben mage bulundu zaman gecerldir, Bu nedenl, benzerliki, yakin- feb Kena Bgnn iin ls da doa cara bese ve axa hw. Bulan Karn i rh yar ee Braden lan air tte duramunda kalacagz a "fn Sree gk nen Hr yeu ai sa ve karngedygus gk i vermierd. Simya,kedl Ine gre toric ginetrinin on iy form lan bi pense stipe ve bu prensbi KendiySntemerine eklemeyi zl eel deve: “Bir, bitindi, ve batin birn igindedir. iste rastgele ses fimiz ve séz Konusu prensibin en uygun bigimde ifade edildigi pa- Sejardan bir: “Bie, bind; ve Batin onunla olusmustar. Bi, bi tundar;eger bitin bitin igermeseydi,batin olusamazd", “Ev yap imi, yu i udob x6 me péyove, By x6 me 7k wy ven 16 tp, o6 reve 10 xan" Bitindniginde yer alan bu bitin, dtinyad Oysa kimi zaman diinyanin, mesafe ne olursa olsun pargalart 20- ranks bir bigimde birbirine bagh olan tek bir hayvan olarak dls digi séylenic. Her sey burada toplanie ve her sey burada temasa aecer. Bu tirden buyisel bir panteizm, ele aldiarrz degiik yes rin sentezini vrecektir. Ancsk simyaclar, metafizk ve felsefi bir yorum katma diginda bu form Gzerinde feala durmamisterdi, ki alimiade sadece sori edilen yorumlann kalintlant vardir, Bunun tersne, imyacilar bu formileekledikleri form Gzerinde durmus- lat: Natura natwam vincts. Doge, tanim itibaryle, aym anda fem geyin kendisinde hem de pargalarinda bulunan seydir, yan ya~ hike yasasint kuran geydir: dog ayn zamanda bir tie ait bitin asin aden bye fala ie124 Sosyoloj ve Anropote vatliklarda bulunan ve bu nedenle benzevik yasasim kuran g bir geyin, ayn tirden baska bir yey Gzerinde etki sahibi olde axisteren ve biylece kargtik yasasirkuran geydi. Simyacilar bu soyut degeriendirmeler alamyla sist kalmangy tudor ve bu da bu diguncelerinbiyidegergehten ile gerdepgy atstermektedi. Simyaclarn dogadan (piais) anlaikler yey. ze alin yapan bila bir sudur, Son formillerde yer alan ve yacilann gieleyemedigi kavram, hareketbigim ne ohirsa cleun ken nitelikeri sayesinde baska bir madde zerinde etki uygulayan rat kavramidir, Séz konusu etki sempatik bir etkidir, ya da sempatj rmaddelerarasinda ortaya gikar ve gu sekildeifade edileilin Be benzer etter; simyaclrt bile gByle de debi: Benzer be 2er geker yo da benzer benzereegemen ol iy dap Zira simyeciar, bitin aracihgiyla bitin izerinde etki’ olasamaye ain sdverler; doa (gins) eke (té) Srila oldugu ig lonler arasinds, yani birbirleridzerine etl olan seylerin sek srasinda uygun bir igh olmastgerekir. Bu nedenle,“doga dogay gl eder” dediklevinde, bundan, sonsua bir bigimde birbirlrin cekegh kadar birbirlerine bagiml: olan seven’ oldugunu anlarar. Tt by anlamda dogay yikicr olarak ntelendvitler:asinda doga ayruies dur, yoni yaratt etkivle Rararsicbilesikleri yok eder; daha song fenomenler ya da yeni formlar yaratir, bunun vapaten de, formlon igerdigive kendisiledzdes olan kararhunsurlrt Kenine coker, Surada sé2 konusu olan sey, Yunan bayasiiin bir daly igi See! bir kawram del de genel bir biyii kavramt midi? Bu havea simvyaeilann icat etmedigine inanmak yanlis clma2. Séz_konus Kevrama filozoflatda rastamaktayi2 ve bunan tupta uygulandiin orilyoruz, Hindu tibbinda da yer alnns gibi gorimniiyor, Her ha Kara, bu ditineenin béyle bing bir scklde base yeverde ia calls oldugunu fare etsek de, bu bizim icin pek fazla nem tage smamoktadw. Sun iyi bilivoruz ki, bu soyut benzerlik, yank oe ‘ars tasviler, bir varhiktan ya da bir seyden baska bit eye aka flan nitelik yap ve seer avramindanayrilamazlas ve bur bole hi gelimeden cikarmmak iteyeceimia tek seydir. Bunun bir diger ne deni de sudut: Dog tzerinde etki olabilmek igin zorunt olarak secilmesi gereken niteliler ve formlar dizisi vardir; ayrca, bgt” niin yapugt kesif dzgir bir kesif degildir ve eylem araclartemel iti bariyl sii Mavcet Mauss 125 ixsic taster. Bity’ cgtincest soyutlamatarla a ,rr~”,.C—CCisC You ees so dean ate jar gin 2 onusu olan sey sempattyaslaniigeren st rca serntanwtlcrin go ark ir ee ee —r— SC ta ele aknamiza neden olmaktadr, Biya éyilerinin,etkler ve seer onceden biinen nitltlrin ilelmesi olarak ele alinmast feo oyu yaselerin uygulangndan daha iyi agklamaktadr. Ya fein akianlnasde; konosamayan cocufe,papagann konusma ye ves atari: dig aBrlargeken birne,farenin cilernin sagtamgs i gausmasindan bagka bir sey degidir: Aes, suyun tam kart, fujieden yagmurun durmasina neden olr. Nikiyetinde, benzedik Sj br orn vee caine el bi iin the bir bigimde izlenmesine inditgenmelerdir: Biiieiniin ates. neg yaraur, ginki ines atesten meydana gelmigtc : net gk eh bi sans bn bu nh dines, ym 2 manda bitin biysel ve dint diginceler gibi belisiz ve karankiktr Dinde oldugu sbi biyide de. birey disinmer ya da disiinecler gad. Naki vn sapmak in nin aps ae fide diginmesine iia yoksa, nas! ki diay veya kurbam ana fnasina ya da yaptgydyinin manbkltolmasina gerek yokso, aya 5e- le, kllandigymiteilerin nedenivleistenmeii ib, hula iatryaltin segimini ya da Kallanma skin rasyonl lak dogra- lama kaygist da duymaz. Bazen digincelerinin iledigi gizemli yolu stkarabiiyorez, ancak kendlsi gonelde bum yapsmaz. Onun alae Sinda sadece, muhtemel bit etkyle ilgili belt belirsiz bir digince vardn;ulagtinastistenen amagla il belingin bir digincenin karg- sinda, 82 Konusu etkyiyaratabilmek igi gelenek ona haziraraclar ser, Dofurnak Gute ol Kn ead hn Se so cufu dofurmamas: jin sineklerin ugmasina izinverlimemesiisten- Aine Scene evlge ip liu re ei eb vinden kagnlmaya gli. Hala ge olsun diye oak a atkdginda, ocak gengeline bell tirden nitelikler inleri bulan kigiein bu kavramara ulagmak igin yeraranchidan dgincezincirniortaya cikarabilmis degli126 Sosyoloji ve Antropol Burden tse, bel de iyi yr lan en Sem (eer a neces ee naan sok kalo tn gn loin al BN a ir kismmm amaci, dyin esliginde yapidktan sonra yin oln : eee eae aes tee, mals eho Ou of ioe i pany eit reg Pho rs sa ele Ba ieee Far te me hi ee ya da yapildiklarr maddelerin yapisinda bulunan cnt ss i, ee 8, ln teh tli iti aun “to nll taamn byude ship ig One etre ae olaysa, biyideki temel ugraslardan tirnin de, eae “a : Ise tisk i ne era Kallen Ul enc lc Bak ti ei en ‘yoluyla dogays ve seylerin yapisin bilen kigidir, yaptgt geyer Si gels bean Ie bra byt. bine daha ok yt ee Bu agidan biiyé, gergek anlamda bilimse! olmasa da, e tec igs bj Hac te eB Kom Te olarak edinilmig ve dogrulanmustir. Bijyiiciiler, diinyada ihn rn cr dren el ies sai ploy nr, Inmet et ie pi op ee tne ni gan ne eve a iin oe ine snes nas a ‘m ering clos apakeyon ve gener eden i eet arti aor nen eee bir tar biiyii felsefesinden baka bir sey degildi, Ne- - - Jeeta ilgili igi bos ve ayrica yanhg formiile edilmig bir tite Shh ove ns onan eee lari _ ra teal iad arasinda var olduguna spe te arg sellin it, lpi nodes digineesine ulagmislardir; ve bu, deneysel olmayan nitelikler s62 Iam ede be ri tk cin Be een i ct Sin dn rs, an hak in scmbolrin icliernt etait bi gk dginmigercr Marcel Mauss 127 tier band, Kens ign, Szl yo da gene! tlio ve Co03- ya da deneyselolmayan ntl kaydetmet amaciylabitkle, salle, hayvanlar ve bedenin Kenan is + atalog he rity oldoBunu gbriyons2 Dir trata, er DAV, re seule etern bell ir sing Koyrakla ese olson’ COON ‘lim, yagam. sams, vst Ve SO" inbiriyle yumi wy fgirler, savilar, moral degerle rik, her bay, gexittntlikteki bu Katalog hile getirmeye calms perada bir tira acrinde duracagi: Bu nitelieria y°PHT be- eyen sey sempati yasalaridr, denitecektir. Ornedin falan bitkinin vevda falan geyin sahip oklugu nitelikler, 0 sey iizerinde etki uy “adina inaulan renki varhgn ye da ses rengiyle Gzdey ya da eerenge Korg oln cenginden gelr. Ame bu durumde. renklerinden. vreriki nesne arasinda dagince cafrsim olmast BY tam seine mutlak ir ulaila Karst Kargya okey sylenebilir; bu valust bomen hemen ural aiteigindedir ve bo uzlagt Gzerinden, se el tin Seller igeisinden sever aresmnda ski Ieurmak iin renk Szeligi sexliyor ve daha bu iskinin gergeklegmesi icin, ‘Eisele enge salip bir ya da birkag nesne sexi 30r sadece. Sart Hic hastaln yilegtirme igi “sart KOkleri” alrarkon Cherokeler'in opi da budur. Renk igin yaptgumne degeriendione, sekil, daya- se de muhtemel bitin diger Szeliser fin de wegen Digr traftn, isles! geregince bel glee thiP baa seylerin ekdugon Kabul ctsck de (reeds morbes reset), Be seylerin, nite- a eettan geylerden zyade, biyilome ve okuyup deme geklinde I otduKfarim gOrdyoruz, zira s6z Konusu sever Bit bbakima ger Gexlegen birer sézcibtirler. Dahas.. buna benze bburumlarda, a2 se ahsctigimiz uzlas gok dah belrgindi, sim sévciik gek- ance iksl bir uzlag sz Komuswdr ve bu sézotiin arian. ordi ses, vs. tiny iorigle Kabilesc! ya de ols bir ulaginin ae ge, Biz zorlamayla da oss iyGti anahtarlardan bahse- cebilre: bu biiyGlé anularar. geylrin niteliklevini, BOGE temsil eater baz tania veya geylerle Grnegin Venis Gn sesler api- ‘erin pannagt. Ammon’un sakall, bakire iran Ga s8¥" beeyin Fredis caaddesi) olan iigkileri Gzerinden beliiyor gibt goriinmekte- Free hea Kargyza gikan bu yeni durumde, sempat Se telah ikl ir uagers Gnectnle, adm, yan HK isare segimini fatrleyen bir sempati sz Konusudur cidrar=Giva sul ikinei128 Sosyolaj ve Antopolot ‘olarak da isim verilen seyle, yant ikineiigaretle etki arasindak igh bolirleyen bir sempati sz konusudur (Civa suyu=atesin digit. mesi, enki Civa atesin tannisidi). 2 Sempatiilihisi, gezegenlere kargihk gelen mineraller, kokular ye bitkilerdeki paralelseriler durumunda daha da belirgindir. Ancak, by maddelerin karsitk gelen gezegenlere atfedilmesindeki uzlagimsl karakterden bahsetmesek bile, en azindan bahsedilen gezegenlerig niteiklerini belirleyen uzlagiyt hesaba katmak gerekir, ki bu nitelikler sofunlukla ablakidir (Mars=savas,vs.). Kisacas,nitlikler kavram. nin olugumunda belirleyici olanm sempati diistincesi olmasi bir yana, zibnin sb Konusu sempatik baglar: olusturmasina olenak veren sey nitelik diigimcesidir, yani nitelik digiincesinin konu oldugu toplum: sal ualagilard Kendi kendimize yaptigimz bir itiraza verdigimiz bu cevap, sey lerin niteliserinin bize gore sempatik ilgkier sisteminin bir pargas olmadhgt anlamina gelmez. Tam tersine, bahsettigimiz olaylara bj. xyik Gnem veriyoruz, Bu oleylar, genelde imza olarak, yani sembotk uuyum olarak bitiniyor. Bize gelince, gegen yil Aunée Sociologique'te cle alnan olaylarla bir benzerlik kurmak gerckirse, bunlar bize gore nitelendirme olaylandir. Bu baglamda, su veya bu gk cismi altinda toplanan seyler ayn smufa, ya da daha dogrusu siz konusu g3k cis- miyle, glgesiyle ve boyutlaryia aynt aileye aittr. Aym renkte ola seylerle ayni bicimde olan seyler, renkler, bigimleri ve cinsiyetler! nedeniyle akraba olarak gOriirler. Seylein kargilaryla gruplandi Jmasi da bir nitelendirme bigimidir; seyleri en az iki gruba ayirmak aym zamanda her biiytiniin temelinde yer alan bir digince bigimidir: iyiler ve kétiier, hayat ve Okirale igi seyler, vs. Baylelikle, sem- patiler ve antipatiler sistemini, kolektif temsilyetlerin.sinifland inlmast sistemine indirgiyoruz. Seyler, sadece aym sinfta siralandhik lart ya da aymi tir iginde karst Kargiya konulduklar igin birbirlesni ctkilerler. Nesneler, hareketler. variklar, sala, olaylar ve itelikler, aynr aileden ofduklarigin benzer Kabul edilirler. Yine aynt sinifa ait colduktan icin biti digeriizerinde etki uygular; Bunun nedeni de, aym kanin bitin bir klan iginde dolagmasi gibi, bitin bir sinifin ayn) yaprda oldugunun kabul edilmesidir. Bu nedenle, geyler benzerik ve dlevamlisk halindedirter. Diger caaftan, bie simfian diger bir sina Burada ates, bas agri ya da vicuttaki ates anlamnndadh (6). Marcel Mauss 129 sargthklar olmast gerekir. Baya mimkiin kilan sey, simlandin- im tirlerle etki gGsteriyor olmasidie. Tirler ve siifiandirmalar da folekif olgulardir. Keyfi olmalart ve gok az sayida secili nesneyle sinh olmalart da bunu kanitlamaktadir. Sonue olarak, biyisel nite- fklerin tasviri Konusuna geldigimiz an, dildeki olgulara benzer olga Jarl kargi Kargiyayradir, ‘Nasilki bir seyin sims sayida adh yoksa,geyler igin sinh sayida igaret varsa ve nasil ki Kelimelerle fade etikleri geyler arasinda sa dece gok uzak baglantilar varsa ya da hig baglanti yoksa, ayni ge kid, biytise igrer ile Igaretedilen yey arasinda da sadece gok dar ve gergek dist sayt, cinsivet ve imge ilihileri ile genel olarak biitii- nye hayali (ama toplum tarafimdan hayal edilen) niteliklerle ilgili iligkiler vard Biyide, nitelik tasvrteri diginda bagka kigisiz we soyut tasvitler de sardir, Bunlar biytniin gici ve etki sekivle ilgili casvilerdirs biyi- niin genel etkileri konusunda bundan daha Snce bahsetmis ve indmit, mana. fisktrma, yayinu, zincir ve hat gibi kimi kavramlarin somut bicimlerine igaret etmistik. Séz konust tasvirler, yine daha ‘nee biiyict) Konusunda bahsettigimiz ve biyieilerin.giigleri ve harcket bicimlerivle ilgili tasviclerdir: Bakig git, gtig, agnlk, goriinmezlik, suda batmamak, kendisini bagka yere tagimak ve zak rmesafelerden dogruda Soyut tasvrlerle karigan bu somut tasvtler, tek baslaria bir biiyt fyinini anlamaya olanak verebilirler, Ashinda, tanmlanan diger tas virlein uymadigs Gok sayida dyin vardi. Bu tasvirlerin yeterl gait esi, belki de biiytde dyinlerin direkt etkisinden bagka bir sey gore: meyen ve ikineil olarak demonolojik™ tasvieleri ihmal eden kisileri hakli gikarabilir; ki demonolojik tasviler bilinen bitin bilydlerde zorumnl olarak (bize gre) yer ablar 5. Kisii tasvrler. Demtonoloji. Tinsel kavramlarla a2 dace bahset- tigimic somut ya da soyut diiinccler arasinda gergek anlamda ko- pukluk yoktur. Biiyisel eylemin tinseligi diiiincesiple tin diigincesi arasinda agimast gereken mesafe cok Kiighiktr. Bu aidan bakild finda, kigisel ajan cliiincesi, ayinlerin ve nitliKlerin biiytisel etkisini somut olarak gOstermek amaeiyla verlen gabalarin vardit sir ol Kil olmak, ws. * Cinerle, perilrle we seytanlarla ‘igi. Demouolji: Cinlerte periterte ve setanlarla ueasona bili, cinbilim 6.130 Sosyolof ve Aniropolajt rok dogerlendvlbilir. Ashnda, demonoljinin, buy olgularnin timlenmesinin bir aract olarak diginildigi de olmustur He yayllan buhar veya gazlar birer seytandir, of daa déppouas orépow ein, Sainoves zai xvyat zai potpas. Scytan Kevremy ¢ aidan diger kavramlarla zt dedilir; bu kavram, bir bokima yay ve nitelikler oyununu aciklamaya yénelik ek bir kavramdit ve bay nedenselik distincesinin yerine neden durumndaki kisi digen sini koymaktadhr sadece 3 BiyGdeki Dawn tasvirlerhisiseltasvslre varabili, Bixyctngy ikinci es (Kopyasi) ve hayan yardumess, bitin gicindn ve by giciin hareket biciminin kigilestirilmig birer tasviridirler. Jossakid manitular: konusunda Ojibwaylar'a ait bazt piktogramlar bum kgs nitlamaktadir. Aym geklde, Nectanebo'nun emirlerin’ ileten Baya atmaca onun biyisel giicdidr. Her durumda, yardimeniteligindel hayvan ve geytan, biyictntin gercek kigisel veklleri sayihean, Bi yell onlar aracthgiya fark mesaflerden etki uygular. Aym gekide Jyinin gicti de kisisellesi. Asurlar'da, mdinit, yeytanla benzene — 4 aisterir. Yunanistan’da buy alka (Iv) geytantartsaglayan sey. dirs ayn sey bazt bili formiller igin de_gegerlidt, Ephesa ammata. Nitelik: digineesi de aynt noktaya varmaktadie. Sit aiiglri olan bititere, hastabklara neden olan ya da iyilesiren sey tanlar kargihk gelir; Avrupa'da oldugu gibi (Balkanler, Finlondiy ¥5), Melanezya'daki Cherokeeler’de de bu bitki seytanlarim rekteyiz, Yunan biytisiindeki banyo geytanlan, banyolardan alan nesnelerin kotilklere kargt kullansimasindan dogmustur. Bu iking! Smnekle ksilestrmenin dyinle iil en ince ayrintilara kadar vardigin sormekteyi. Kisiestirme, biyisel giigler digdincesinde bulunan en genel eylere de uygulanmishr. Hindistan'da Culki. yani gig tan lagurlmugtr. Guglerin elde edilmesi (siddhi) de aym sekilde tannlag- turiimig ve Siddhiye, Siddhatar ile yani Siddhii elle eden kisierle ay skilde taping Kisilestrme serisi bununfa bitmemektedir; dyin nesnesinin ken- disi de Kendi ézel adylahisletirimigtr. Bu durum dncelikle hasta lklarigin gegerldir Ates, yorgunluk, Bhim, cinayet, ksacast wicut- tan kovulmaya galgtan her sey. ging bir hilkiye olarak, Atharva ayn ‘etinlerinde yer alan ve yart kutsal bir kigik olan tanniga Dian hée'den bahsedeblitiz. Dog olarak, bu olgunun, gizden kacabile eegi harekete dayalt dyinler sisteminden ziyade, okuyup-ifleme Marcel Mauss 131 J ve ulin de ruh gama ssemlerine artaya gt tein Sfayup Uemeede asda Kovulnak iene Ms rol bt dt 2ten Pasig Kist muamlstypmakir ae ahnan seylerden ya da olgulardan baska bir sey olmayan Fee A prewlre yore gafrma ve yaaa gklnde dB mst Da eee ai ang ed ky renen her sey gercck anlamda kigi hiline gelir: Ornegin oklar, tam- ae rs—CsisC¥SCiéizsN Sr soe konun Kiger, eradan sserdn falas fade etek S,rrrrC~”~:..:—C«sC®SsC:sCdzsKzsaS$ —.Lr,rr~—r—.:=Ci«sCO rsisCKC EOIan Leto ale Mi (Gy biyledi. err—s——CSCi

You might also like

• Yücel Bulut Okuma Grubu-Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak - Ziya Gökalp

  

  Document54 pages

  Yücel Bulut Okuma Grubu-Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak - Ziya Gökalp

  neo-kerata

  No ratings yet
• Weber-Seçme Yazıla Din

  

  Document50 pages

  Weber-Seçme Yazıla Din

  neo-kerata

  No ratings yet
• Yeni Microsoft Office Word 97 - 2003 Document

  

  Document1 page

  Yeni Microsoft Office Word 97 - 2003 Document

  neo-kerata

  No ratings yet
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• CC CC

  

  Document1 page

  CC CC

  neo-kerata

  No ratings yet
• Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi - Weber Zamanında Alman Sosyolojisi

  

  Document18 pages

  Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi - Weber Zamanında Alman Sosyolojisi

  neo-kerata

  No ratings yet
• Dilekçe

  

  Document1 page

  Dilekçe

  neo-kerata

  No ratings yet
• Dava

  

  Document1 page

  Dava

  neo-kerata

  No ratings yet
• Giddens - Weberde Siyaset Ve Sosyoloji

  

  Document39 pages

  Giddens - Weberde Siyaset Ve Sosyoloji

  neo-kerata

  No ratings yet
• Aron Durkheim

  

  Document42 pages

  Aron Durkheim

  neo-kerata

  No ratings yet
• Dava

  

  Document1 page

  Dava

  neo-kerata

  No ratings yet
• Yusuf Akçura Ve Din

  

  Document12 pages

  Yusuf Akçura Ve Din

  neo-kerata

  No ratings yet
• Yusuf Akçura Ve Din

  

  Document12 pages

  Yusuf Akçura Ve Din

  neo-kerata

  No ratings yet
• 23

  

  Document1 page

  23

  neo-kerata

  No ratings yet
• 02

  

  Document1 page

  02

  neo-kerata

  No ratings yet
• Vladimir İliç Lenin

  

  Document1 page

  Vladimir İliç Lenin

  neo-kerata

  No ratings yet
• Zeki Velidi Togan

  

  Document1 page

  Zeki Velidi Togan

  neo-kerata

  No ratings yet
• Tutankamon Kimdi1

  

  Document2 pages

  Tutankamon Kimdi1

  neo-kerata

  No ratings yet
• Nazizm Nedir

  

  Document1 page

  Nazizm Nedir

  neo-kerata

  No ratings yet
• Si̇yoni̇zm Nedi̇r

  

  Document2 pages

  Si̇yoni̇zm Nedi̇r

  neo-kerata

  No ratings yet
• Nazizm Nedir

  

  Document1 page

  Nazizm Nedir

  neo-kerata

  No ratings yet
• Komünizm

  

  Document1 page

  Komünizm

  neo-kerata

  No ratings yet
• Milletler Cemiyeti

  

  Document1 page

  Milletler Cemiyeti

  neo-kerata

  No ratings yet
• Charles More de Gaulle

  

  Document1 page

  Charles More de Gaulle

  neo-kerata

  No ratings yet
• Marksizm

  

  Document2 pages

  Marksizm

  neo-kerata

  No ratings yet
• Karl Marks Kimdir

  

  Document2 pages

  Karl Marks Kimdir

  neo-kerata

  No ratings yet
• 11 Kasım 1941 Tarihinde

  

  Document1 page

  11 Kasım 1941 Tarihinde

  neo-kerata

  No ratings yet
• Kuzey Kore

  

  Document2 pages

  Kuzey Kore

  neo-kerata

  No ratings yet
• Benito Mussolini

  

  Document1 page

  Benito Mussolini

  neo-kerata

  No ratings yet
• Adolf Hitler

  

  Document1 page

  Adolf Hitler

  neo-kerata

  No ratings yet