कायालय योजनका ला ग मा

काय स चालन नदिशका, 207५

(सात सं करण)

नेपाल सरकार
अथ म ालय
बजेट तथा काय म महाशाखा
207५
 मा. अथम ीबाट
म त 207५।१२। 8 मा वीकृत
 वषय सूची

वषय पृ
प र छे द एक
अथ म ालयको काय ववरण र काय े
१.१ काय ववरण (Terms of Reference) 1
१.२ कोण (Vision) 2
१.३ अ भयान (Mission) 2
१.४ रणनी तक ल यह (Strategic Goals) 3
१.५ रणनी तक उ े यह (Strategic Objectives) 3
१.६ सं गठना मक सं रचना र कायह (Organizational Structure & Functions) 4
प र छे द २
बजेट तथा काय म महाशाखाको रणनी तक सोच र काय णाल
२.१ कोण (Vision) 13
२.२ अ भयान (Mission) 13
२.३ रणनी तक ल यह , उ े यह तथा याकलापह (Strategic Goals, Objectives and Activities) 13
२.४ बजेट तथा काय म महाशाखाको सं गठना मक व प रकाय ववरण 18
२.५ बजेट तथा काय म महाशाखामा ा त भएका प को कारवाह या 19
२.६ समूहको राय लई पेश गनु पन वषय 20
२.७ बजेट तथा काय म महाशाखाबाट हुने कामको नणय ंख
ृ ला 21
२.८ बजेट तथा काय म महाशाखाको कामको ववरण र काय फ ट गन समय 21
२.९ बजेट तथा काय म महाशाखाको नणय/काय स प हुने तह 22
२.१० बजेट तथा काय म महाशाखाको अ य महाशाखाह सँगको कायगत अ तर स ब ध 25
२.११ बजेट तथा काय म महाशाखाको अ य नकायह सं गको कायगत अ तर स ब ध 26
प र छे द ३
बजेट महाशाखाको कायसँग स बि धत ऐन, नयम तथा सा द भक सामा ी
३.१ ऐन नयम तथा सा द भक सामा ीह 28
३.२ लेखा न सं केत वग करण (Chart of Accounts) 28
३.३ राज व तथा खच शीषकह को वग करण र या या 34
प र छे द – ४
बजेट तजुमा काय व ध
४.१ बजेट र ोत अनुमान 71
४.२ म ालयगत/ े गत ोत वभाजन र यसको आधार 72
४.३ बजेट तजुमाको ारि भक काय व ध 72
४.४ बजेट तजुमास ब धी छलफल 75
४.५ बजेट अनुमान पुि तका मु ण तथा वतरण 80
४.6 पूरक अनुमान 81
४.7 उधारो खचस ब धी यव था 81
४.8 अ यादे शबाट बजेट पेश गन 81
४.9 अ तर सरकार व ीय ह ता तरण 81
४.10 ाथ मकता अनुसार बजेट व नयोजन 82
प र छे द ५
बजेट काया वयन काय व ध
५.१ खच गन अि तयार को काय व ध 83
५.२ अव डा रकमको बाँडफाँट गन काय व ध 86
५.३ रकमा तर/ ोता तर 87
५.४ वगत वषको रकमा तर र खच समथन 87
५.५ वगत वषको खचको ोता तर 88
५.६ थप नकासा 88
 ५.७ अथ म ालय – सेवा नबृ सु वधा तथा रा सेवक कमचार सु वधाको नकासास ब धी यव थाः 89
५.८ अथ म ालय– व वध (अथ बजेट) नकासा स ब धी यव था : 90
५.९ ऋण वा शेयर लगानी बापत नकासा 93
५.10 बहुवष य ठे ाको सहम त 93
प र छे द ६
बजेटको आव धक अनुगमन तथा मू या न काय व ध
६.१. बजेटको ग त अनुगमन तथा नगद यव थापन काय व ध 94
६.२ अधवा षक मू या न काय व ध 95
६.३ वा षक मू या न काय व ध 96
प र छे द ७
खचको मापद डस ब धी नणय तथा काय व ध
७.१ खचको मापद ड 98
प र छे द ८
दरब द सजना/सहम तस ब धी काय व ध
८.१ थायी दरब द सजना गदा अपनाउनुपन काय व ध 111
८.२ अ थायी दरब द सजना गदा अपनाउनु पन काय व ध 111
८.३ र पदको ला ग तलब यव था नहुने 112
प र छे द ९
बजेट तजुमा तथा काया वयनमा पारदिशता
९.१ बजेट तजुमा 113
९.२ पूव बजेट अ तर या 113
९.३ सेवाको तर र उपलि ध सावज नक गन 113
९.४ ल गक उ रदायी र समावेशी हुनपु न 113
९.5 जलवायु प रवतन र अनुकूलन हुनपु न 113
9.6 दगो वकास ल य हा सल गन 113
९.7 बजेट काया वयन 113
९.८ बजेटको अधवा षक मू या न 114
९.९ बजेटको वा षक गत तवेदन काशन गन 114
प र छे द १०
व वध
१०.१ बजेट फाइ लङ काय व ध 115
१०.३ आ त रक स ारको यव था 115
१०.४ बरबुझारथ 115
१०.५ अ भमुखीकरण (Orientation) 116
१०.६ बजेट यव थापन सूचना णाल (BMIS/LMBIS) को योग गन यव था 116
१०.७ बजेट तथा काय म महाशाखाको काय व ध सं शोधनस ब धी यव था 116
फारामका ढाँचाह 117
राय परामश माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात 117
सहम त माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात 117
थप नकासा/ रकमा तर माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात 118
औष ध उपचार खच बापतको रकम माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात 118
थायी नयाँ दरब द सृजना/ दरब द थप वा नयाँ सं गठन थापना गनको ला ग सहम त माग गदा
खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात 119
वैदेिशक मणको ला ग नकासा/सहम त माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात 119
बहुवष य ठे ा सहम त माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात 120
 प र छे द एक
अथ म ालयको काय ववरण र काय े

नेपाल सरकार (काय वभाजन) नयमावल , २०7४ ले न द ु को व ीय

गरे का काय िज मेवार का आधारमा मुलक
तथा मौ क े सँग स बि धत स पूण याकलापह स चालन एवं सहजीकरण गन अ भभारा अथ म ालयमा
रहेको छ। मौ क े सँग स बि धत नी तह को तजुमा र काया वयन नेपाल रा बै बाट हुँदै आएको छ भने
सावज नक व सँग स बि धत नी त तथा काय म तजुमा र काया वयन अथ म ालयबाट हुँदै आएको छ। दे शको
आ थक ग त व धमा नेत ृ वदायी भू मका नवाह गद समृ नेपाल बनाउने अ भयानमा आफूलाई ा काय ववरण
(Terms of Reference) अनुसार काय स ालन गन दे हाय बमोिजमको कोण (Vision), अ भयान (Mission)
रणनी तक ल य (Strategic Goal), रणनी तक उ े य (Strategic Objective) र सं गठना मक व प (Organizational
Structure) समेत तय गरे को छ; जसलाई तलका बुँदाह मा तुत ग रएका छन् -

१.१ काय ववरण (Terms of Reference)

नेपाल सरकार (काय वभाजन) नयमावल , २०7४ ले अथ म ालयको काय वभाजन दे हायबमोिजम
तोकेको छः

 आ थक अव थाको व ष
े ण, आ थक तथा व स ब धी नी तको तजुमा, काया वयन र नयमन।
 आ थक साधनह को बाँडफाँट, कुल रा य लगानी ेपण र व ीय यव थापन।
 सम गत आ थक था य व, मू य ि थरतास ब धी नी त तजुमा, काया वयन र नयमन।
 वकास सहायता नी तको तजुमा, काया वयन, अनुगमन, मू या न र नयमन।
 केि य बक स चालन, नयमन र मौ क नी त।
 बक तथा व ीय सं थाह स ब धी नी त, कानू न, सम वय र नयमन।
 वदे शी मु ा व नमय तथा नय ण।
 आ थक तथा सामािजक वकास र मु ा तथा ब क स ब धी प ीय, बहुप ीय अ तरा य
सं थाह सँग स पक र सम वय।
 वैदेिशक ऋण, अनुदान तथा अ य प ीय र बहुप ीय सहायतास ब धी अ तरा य सि ध, स झौता
र काया वयन।
 स ीय सं िचत कोष वा स ीय सरकार कोष स चालन, राज व र ययको अनुमान, व नयोजन ऐन,
पुरक अनुमान, पे क खच, उधारो खच, आकि मक कोष र अ य सरकार कोष।
 बजेट तजुमा, काया वयन र नयमन।
 सरकार जमानत।
 सं घ, दे श र थानीय तहको आ त रक र वैदेिशक ऋण एवं अनुदान स ब धी नी त, कानू न र
नयमन।
 सरकार बाँक रकमको अ भले खीकरण र असुल ।
 राज वस ब धी नी त, कानून, मापद ड, योजना, ेपण, काया वयन र नयमन।
 राज व शासनको स चालन र सु ढ करण।
 सावज नक खच स ब धी नी त, कानून, काया वयन र नयमन।
 आ थक काय व धस ब धी नी त, कानून, मापद ड, काया वयन र नयमन।
 मू य नी त।

1
  लेखा तथा लेखापर ण णाल ।
 सरकार लगानी र लाभांशको लेखा यव थापन
 सं घ, दे श र थानीय तहबीच व ीय ह ता तरणस ब धी नी त, कानू न, कायानवयन, सम वय र
नयमन।
 स ीय व नयोजन, राज व, वभा य कोष, धरौट , कायस चालन कोष र अ य सरकार कोष तथा
स पि ।
 भ सार, अ तशु क, मु य अ भवृ कर, आयकर, राहदानी शु क, भसा शु क, पयटन द तुर एवं
अ य कर तथा गैरकर, सेवाशु क द तुर लगायतका से वासु कह को ल य नधारण, शासन, स लन
र बाँडफाँट।
 कर तथा भ सार राज वस ब धी प ीय, े ीय, वहुप ीय सम वय, सि ध, स झौता, समझदार ,
काया वनय र नयमन।
 राज व स ब धी त या अ भले खन र सूचना आदन दान।
 धतोप तथा कमो डट बजारस ब धी नी त, कानू न, मापद ड र नयमन।
 बीमास ब धी नी त, कानून, मापद ड र नयमन।
 सं घ, दे श र थानीय तहमा राज व र ाकृ तक ोत उपयोग वा लाभको बाँडफाँटस ब धी नी त,
कानून, मापद ड र काया वयन।
 राज व च ुहावट नय ण।
 महालेखा पर कको कायालय।
 रा य ाकृ तक ोत तथा व आयोग।
 न ेप तथा कजा सुर ण कोष।
 सरकार वा म वमा रहे का सं थानको नयमन, नय ण, सम वय र नदशन तथा तलब, भ ा,
बोनस, लगानी र लाभांशस ब धी नी त नधारण।
 राज व र आ थक शासनस ब धी ताल म, अ ययन र अनुस धान।
 कमचार स य कोष।
 नाग रक लगानी कोष।
 अवकाश कोष।
 सावज नक सं थानह र नजीकरणस ब धी नी त, कानू न, मापद ड, अनुगमन र नयमन।
 म ालयस ब धी सावज नक सं थान, ा धकरण, स म त, त ान, क पनी आ दको स चालन र
नयमन।
 म ालयको वषय े सँग स बि धत सेवा, समूह र उपसमूहको स चालन।

१.२ कोण (Vision)

दगो, फरा कलो तथा उ च दरको आ थक वृ हा सल गर सम अथत को मता अ भवृ गन।

१.३ अ भयान (Mission)

आ त रक राज वको आधारलाई सु ढ गद उपल ध व ीय ोतको यायपूण, भावकार र उिचत
प रचालनमाफत सम गत आ थक था य व कायम गनमा सहयोग पु याउने।

2
१.४ रणनी तक ल यह (Strategic Goals)

१.४.१ सम गत ल य (Overall Goal)

उपयु आ थक नी त तजुमा गन योगदान गन र आ थक नी त यव थापनको काय गन।

१.४.२ कायनी तक ल यह (Specific Goals)

 कर णाल लाई सरल बनाउने, कराधार फरा कलो बनाउने र करका उपयु दरह
तो ने।
 कर शासनको द ता र भावका रतामा सुधार गन।
 ाथ मकता ात े ह को ला ग द , भावकार र यायोिचत पमा साधनको बाँडफाँट
गन नी त अवल बन गन।
 व ीय सं था र व ीय उपकरणह को मा यमबाट उ पादन र बजारको सु ढ करण गद
स म व ीय णाल को वकास गन।
 सरकार वा म वका सं थानह लाई कुशल बनाउन सं थानको सु ढ करण तथा व नवेश
नी तका अ त र आव यक अ य नी तह अवल बन गन।
 पारदश र उ रदायी आ थक तथा व ीय सूचना णाल वकास गन।
 सावज नक े का कमचार ह को ला ग भावकार र उिचत ो साहन णाल लाई सं थागत
गन।
 भावकार सावज नक खच नी तह को तजुमा र काया वयन गन।
 वैदेिशक सहायताबाट ात ोतह को यव थापनको ला ग भावकार अनुगमन र मू या न
णाल सं थागत गन।
 सावज नक र नजी े बीच व ासको वातावरण कायम गद सम आ थक वकासमा नजी
े को सं ल नताको ला ग अनुकूल वातावरण सृजना गन सहयोग पु याउने।

१.५ रणनी तक उ े यह (Strategic Objectives)

 सम आ थक यव थापन णाल को सुधार कायमा योगदान पु याउने,
 आधारभूत वा य सेवा, आधारभ ुत िश ा र ामीण पूवाधार वकासमा लगानी अ भवृ गर ग रबी
नवारणो मूख े अनुकूल हुने गर सावज नक खचको ाथ मक करण गन।
 कुल ाह थ उ पादनको अनुपातमा राज व वृ को समूिचत वातावरण तयार गन।
 भावकार र द सेवाको याभू तको ला ग बजेट सहयोग उपल ध गराउने।
 अ तरा य तरमा वीकृत वैदेिशक सहायतास ब धी अनुव ध र तब ताह को आधारमा मागमा
आधा रत वैदेिशक सहयोग प रचालन गन र वैदेिशक सहयोगको भावका रतामा सुधार गन।
 नेपाल सरकारको व नयोजन ऐन बमोिजम व भ न म ालय वभाग र नकायह को ला ग ग रएको
बजेट व नयोजन र तनीह ले दान गन सेवा वाह णाल को भावका रतामा अ भवृ गन।
 सावज नक सं थानह को यावसा यक द ता अ भवृ गन ती सं थानह मा भावकार व ीय
यव थापन अ यासह को याभू त गन एवं तनीह को व तु तथा सेवा वाह र गुण तरमा सुधार
गन।
 सावज नक सं थानह को स चालनमा यव थापक य कुशलता अ भवृ गर ती सं थानह को
उ े यमूलक प रचालन गन।

3
१.६ संगठना मक संरचना र कायह (Organizational Structure & Functions)
अथ म ालयको काय े मा पन व भ न याकलापह स चालन गन दे हाय बमोिजमको महाशाखाह
यव था गर काय े नद ग रएको छ-
संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
महाशाखाह
शासन महाशाखा  आव यक जनशि को ेपण तथा पू तको काय समेत गर मानव ोत प रचालन गन।
 िज सी यव थापन, आ थक शासन स ालन तथा बे जु यव थापनस ब धी काय गन।
 अि तयार दु पयोग अनुस धान आयोग लगायतका नकायह को स पक व दुको पमा
काय गन।
 महालेखा प र कको कायालयको राजप ा त कमचार ह को नयुि , पद थापना र
बढु वा स ब धी कायह गन।
 अ तर महाशाखा तथा अ तर वभाग सम वय गन।
 आव यक जनशि को ेपण तथा पू तको काय गर मानव ोत प रचालन, िज सी
यव थापन, आ थक शासन स चालनस ब धी काय गन।
 LMBIS, BMIS, FMIS, RMIS, OAS लगायतका सूचना वध णाल स ब धी कामको
सम वय गन।
 सं सदमा पेश गनुपन म ालयगत ग त ववरणको पुि तका तयार गन।
राज व यव थापन  राज वस ब धी नी त, कानू न, मापद ड, योजना, ेपण, काया वयन र नयमन गन।
महाशाखा  राज व शासनको स चालन र सु ढ करण, भ सार, अ त:शु क, मू य अ भवृ कर,
आयकर, राहदानी शु क, भीसा शु क, पयटन द तुर एवं अ य कर तथा गैरकर,
सेवाशु क द तुरलगायतका सेवा शु कह को ल य नधारण, शासन, स लन र
बाँडफfड स ब धी काय।
 कर तथा भ सार राज वस ब धी प ीय, े ीय, बहुप ीय सम वय, सि ध, स झौता,
समझदार , काया वयन र नयमन गन।
 राज वस ब धी त या अ भलेखन र सू चना आदान÷ दान, राज व च ुहावट नय ण
गन।
 आ थक वधेयकको म यौदा तयार गन।
 आ थक ऐनमा उ ले िखत राज वस ब धी नी त तथा काय मह को भावकार
काया वयन गन गराउने।
 वभागह बीच सम वय, अनुगमन तथा सुप रवे ण एवं नदशन गन।

 राज व स लनको नर तर अनुगमन र नदशन गन।

 राज वको मा सक समी ा र व ष
े ण गर राज व स लन अ भवृ गन वशेष अ भयान
स चालन गन।
 राज व छु ट सु वधा तथा सहम त (कर तथा गैरकर) स ब धमा नणय दने।
 राज वसँग स बि धत वषयमा राय माग भई आएमा राय दने।
 अ तरा य कर, अ तरा य स धी स झौताह को काया वयन र दोहोरो कर मुि

4
 संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
स झौतासँग स बि धत कायमा सम वया मक र सहयोगा मक भू मका खे ने।
 WTO, SAFTA, BIMSTEC, WCO लगायतका अ तरा य सं घ सँ थासँग स बि धत
काय गन गराउने।
 व बक, अ तरा य मु ाकोष तथा अ तरा य व नगमसँग राज वस ब धी वषयमा

सम वय तथा सहकाय गन।

 राज वस ब धी वषयमा मि प रष मा ताव पेश गन।
 गैरकर राज वस ब धी नी त, गैरकरका े , गैरकरका दर एवं असुल या

नधारण गन र े गत म ालयह सँग गैरकर राज वको भावकार असुल का ला ग

सम वय र सहकाय गन।
 राज व ब यौता असुल गन वभागह लाई प रचालन गन।
 राज वस ब धी बे जु फ टको अनुगमन गन।
 राज वस ब धी गुनासो तथा उजुर यव थापनस ब धी काय गन।
 राज व परामशस ब धी कायह स पादन गन।
 राज वस ब धी ऐन नयमलाई समय सापे , वै ा नक र अ तरा य तरको बनाउन

आव यकतानुसार प रमाजन तथा सं शोधन गन पहल गन।

अ तरा य आ थक  वैदेिशक ऋण, अनुदान तथा अ य प ीय र बहुप ीय सहायता स ब धी अ तरा य

सहायता सम वय स धी स झौता गन र सोको काया वयन गन।
महाशाखा
 वकास सहयता नी तको तजुमा काया वयन, अनुगमन, मू या न र नयमन ज ता
कायह गन।
 आ थक कूटनी तको Focal Point को पमा काम गन र दाताह सँग बैठक सम वय
र यव थापन गन।
 बहुप ीय तथा प ीय वकास साझेदारह सँग सम वय र सहकाय गन तथा वैदेिशक
सहायता उपयोग, प रचालन र सहकाय गन तथा े गत प रयोजनाह को आव यक

यव थापन, सम वय अनुगमन, सोधभनास ब धी काम गन।

 योजनाले ाथ मकता तोकेको े को आयोजनाह लाई वैदेिशक सहयोग उपल ध

गराउन स बि धत म ालयसँग छलफल गर आव यक आयोजनाको ववरण स लन
गन र उ आयोजनाको स भा यता मू या न गन।
 वकास आयोजनाह को ला ग सहायता उपल ध गन –प ीय तथा बहु–प ीय

ोतह सँग स पक रा ने।

 सहायता उपल ध हुने आयोजनाह को स भा यता अ ययन, मू या न र वाता गर

सहयोगलाई अि तम प दने।
 स झौता गन सल सलामा स बि धत म ालय र सहायता दने वदे शी सं था वा
म रा र कानून, याय तथा सं सद य मा मला म ालयबाट आव यक सुझाव/

5
 संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
तकृया ा त गन।
 वदे शी सहयोग अ तगत स ा लत वकास आयोजनाह स चालन गन ममा
आइपरे का आ थक सम यालाई नराकरण गन सहजीकरण गन।
 स ा लत आयोजनाह लाई कर, भ सार र अ य महशूल छु ट वा सहु लयत गराउने

स दभमा राय दने वा आव यक कायवाह अिघ बढाउने।

 वदे शी सहायता अ तगतका छा वृि ा त गर वतरणको ला ग कृया अगा ड बढाउने
र वदे शी वशेष वा वयंसेवकह को से वा उपल ध गन कारवाह गन।
 वकास काय मको ला ग वैदेिशक सहायता उपल ध गन स ब धमा व भ न रा एवं
अ तरा य सं थाह को कोण, सोचाइ, नी त र सहयोग काय म बारे अ ाव धक

जानकार रा ने।
 नेपाल सरकारको व भ न नकायह को ला ग वकास काय ममा वैदेिशक सहायता
ा त गन स ब धमा पररा म ालयसँग नकटतम स ब ध कायम गन।
 वदे शी आ थक त न धम डलको मणस ब धी यव था मलाउने।
 नेपाल सहायता समूहको आव धक बैठकस ब धी आव यक कायह गन।
 अ तरा य आ थक सहयोग सम वयस ब धी अ य काय गन।
 वैदेिशक सहायतास ब धी सूचनाको यव थापन र सम वय गर सहायतालाई भावकार
तथा पारदश तु याउने।
 वैदेिशक सहायता प रचालनस ब धी उ च तर य स म तको बैठक स चालनको तयार
गन।
 वैदेिशक सहायतास ब धी आयोजनाको स झौता गन यव था मलाउने।
 वकास साझेदारसँग आयोजना स झौताको ला ग आव यक पन स पूण तयार पुरा गन।
 वैदेिशक सहायतासँग स बि धत व भ न मसन र दाता त न धसँग नय मत परामश,

छलफल गन।
 वकास साझेदार रा / नकायका उ च पदा धकार को नेपाल मणको यव थापनमा
आव यक सम वय गन।

बजेट तथा काय म  बजेट तजुमाको ारि भक काय, सीमा ( स ल ) नधारण, सूचना स लन, बजेट माग
महाशाखा
ा त गन, छलफलमा भाग लने, बजेटलाई अि तम प दने काय।

 बजेट तजुमा गर स ीय सं सदमा पेश गन र स ीय सं सदबाट पा रत भएप छ सोको

काया वयन, सहजीकरण र नयमन स ब धी काय।
 सावज नक खचस ब धी नी त कानून, काया वयन र नयमनस ब धी काय।
 आ थक काय व धस ब धी नी त, कानू न, मापद ड, काया वयन र नयमन स ब धी
काय।
 सं घ, दे श र थानीय तहबीच व ीय ह ता तरणस ब धी नी त, कानू न, काया वयन,
सम वय र नयमन स ब धी काय लगायत अ तर सरकार व यव थापन स ब धी

6
 संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
काय।
 स ीय व नयोजन, राज व, वभा य कोष, धरौट , कायस ालन कोष र अ य सरकार
कोष तथा स पि स ब धी काय।
 सं घ, दे श र थानीय तहको सावज नक पदा धकार को सु वधास ब धी नी त, कानून र
मापद ड स ब धी काय।
 तलब, भ ा, उपदान, नवृ भरण लगायतका सेवा सु वधा र आ थक दा य वस ब धी
वषय।
 बजेट तजुमाका ला ग े ण गन, व नयोजनमा द ता हा सल
तफल र उपलि ध व ष

गन, सम पका काय ममा एक पता कायम गन।

 बजेटलाई नी त र न तजामा आधा रत बनाउन खोज, अनुस धान, व ष

े णका आधारमा

नर तर सुधारका ला ग गुणच (Quality Circle) को काम गन।

 अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखासँग सम वय गर रा य योजना
आयोगमा बजेट यव था तथा काय म स ब धमा हुने छलफलमा भाग लने।
 वभ न म ालय, वभाग तथा कायालयह बाट आएको आ थक दा य वस ब धी

वषयमा राय तथा परामश दने।

 थायी र अ थायी दरब द ृजना गन आ थक कोणले व ष
े ण गर सहम त दने।
 आ थक था य व कायम रा न सहयोग पु याउने।
 सूचना व धमा आधा रत बजेट तथा व ीय यव थापन णाल को सुधार एवं
सु ढ करण गद लैजाने।
 आव यकता र औिच यताको आधारमा भै पर आउने र अ य व वध (अथ म ालय
अ तगत रहे को रकम) शीषकको रकमबाट नकासा दने।
 बजेट तथा काय मस ब धी अ य काय गन।

कानू न तथा फैसला  अथ म ालय र अ तगतका वभागह लाई कानूनी राय स लाह दान गन।
काया वयन महाशाखा  व ीय े का ऐन र नयमह को म यौदा तयार गन।
 म ालयको तफबाट रट नवेदन तथा फराद दावी गन।
 म ालयलाई वप ी बनाई दायर भएका मु ाह को लिखत जवाफ तथा तउ र प
तयार गन।
 नेपाल राजप मा अथ म ालयको तफबाट कािशत हुने सूचनाह को म यौदा तयार
गन र य तो सूचनाको स पादन तथा काशन गन।
 राज वस ब धी वधे यकको तजुमा गन।
 ऐन तथा नयमह को या या गन तथा दे िखन आएका कानूनी सम याह को
समाधानतफ आव यक राय सुझाव र नदशन दने।
 राज व शासनमा दे िखन वा पन आएका सबै क समका सम याह को नराकरणको
ला ग आव यक राय सुझाव र नदशन दई नराकरण गन।

7
 संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
 फैसला काया वयनको अनुगमन गन।
 अ तरा य सि ध स झौतामा राय दने।

योजना, अनुगमन तथा  व ीय नी तको अनुगमन तथा मू या न एवं बजेट ब यसँग स बि धत े गत

मू या न महाशाखा नी तह तथा योजनाह को अनुगमन तथा मू या न गन।
 गुनासो यव थापन एवं सूचना अ धकार स ब धी काय गन।
 बजेट तथा काय मह को अनुगमन तथा मू या न गन।
 वैदेिशक सहायता सं ल न प रयोजनाह को अनुगमन तथा मू या नका कायह गन।
 सं सदमा पेश गनुपन म ालयगत ग त ववरण पुि तका तयार को काम गन।
 सुशासन ( यव थापन तथा स चालन) ऐन, २०६४ र सूचनाको हकस ब धी कानूनले
तोकेअनुसार तवेदन तयार गर सावज नक गन।
 सबै म ालयह बाट चौमा सक ग त ववरण ा त गर Action Plan, Aims and
Objectives अनुसार काया वयन भए/नभएको ववेचना गर कािशत गन, MDAC

को आयोजना गन।
 ल यबमोिजम वा ल य भ दा बढ ग त हा सल गनलाई पुर कारका ला ग सफा रस
गन तथा ल य भ दा कम ग त भएको पाईएमा कारवाह गन सफा रस गन।
 बजेट व यमा परे का नी त काया वयनमा भावका रता याउन वशेष पहल गन।
 सूचनाको हकस ब धी कानू नबमोिजम माग भएका सूचना स बि धत प लाई उपल ध
गराउने।
 व ाको भू मका नवाह गन।
 अनुगमन तथा मू या न स ब धमा पर आउने अ य कायह गन।

आ थक नी त व ष
े ण  आ थक अव थाको व लेषण, आ थक तथा व स ब धी नी तको तजुमा, काया वयन र
महाशाखा नयमन स ब धी काय।
 सम गत आ थक था य व, मू य ि थरता स ब धी नी त तजुमा, काया वयन र नयमन
गन काय।
 ु को दगो आ थक वृ
मुलक र यसको था य वका ला ग लनुपन कदम तथा प रव तत
व आ थक प र यअनुसार नेपाल अथत लाई अगा ड बढाउने स ब धमा अ ययन
अनुस धान गन, बजार व ष
े ण गन, बजार मू यको अनुगमन गन/गराउने र मू य

ि थरता कायम गन स ब धमा आव यक उपायह को अवल बन गन।

 व ीय उपकरणह को मा यमबाट लगानी, उ पादन र वतरण यव थाको सु ढ करण

गद स म व ीय णाल को वकास गन, मुलक

ु मा लगानीमै ी वातावरण सृजना गन र

सावज नक नजी े बीचको व ासको वातावरण कायम गद सम आ थक वकासमा

नजी े को सं ल नताको ला ग अनुकूल वातावरण सजना गन टे वा पु याउने काम
गन।

8
 संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
 मौ क नी त, मू य नी त र अ य आ थक व ीय नी तह को काय मस ब धी

स बि धत नकायबाट सूचना र त या ा त गर आव धक तवेदन तयार गन।

 सरकार व ीय ि थ तको अ ययन व ष
े ण गर तवेदन तयार गन।
 मा सक, ैमा सक तथा वा षक, आ थक सव ण तथा तवेदनह तयार गराउने।

 नेपाल सरकारको आ थक ग त व धस ब धी सूचना स बि धत नकायलाई उपल ध

गराउने।
 सं सदमा पेश हुने आ थक सव ण तयार गन।
 वदे शी मु ाको ोतको अनुमान तथा त या स लन गन।
 नर तर पमा बजार मू य स लन गर गराई व ष
े ण गर मू य ि थर रा ने उपायह
अपनाउने।

व ीय े यव थापन  ँ ी बजार, गैर ब क

ु को आ थक समु तका ला ग बक, बीमा, पूज
मुलक व ीय े ,
तथा सं थान सम वय व तु व नमय बजार, सहकार े को नी त नमाण, कानू नी एवं यवहा रक प ह को
महाशाखा सम वय, अनुगमन, नयमन, वकास एवं व तारस ब धी काय गन।
 सरकार वा म वमा रहेका सं थानह को नयमन, नय ण, सम वय र नदशन।
 सावज नक सं थान र व नवेश स ब धी नी त, कानू न तथा मापद ड स ब धी काय
गन।
 बक तथा व ीय े ह ले अवल बन गरे का नी त तथा काय मह को अ ययन एवं
लेखाजोखा गर आव यक नी त नमाणको ला ग राय सुझाव दने।
 सहकार सं था, गैर सरकार व ीय सं थाह को भू मका र तनीह को भाव एवं
यव थापनका स ब धमा आव यक नी त बनाउने।
 लघु व , ामीण व यव थापनस ब धी काय गन, वदे शी मु ाको ोत अनुमान तथा
त या स लन गन लगायतका कायह गन।
 बीमा, पूज
ँ ीबजार, स झौ तत कोष शासन, युच ुअल फ ड, न ेप तथा कजा सुर ण,
अवकास कोषसँग स बि धत कामकारवाह का स ब धमा नी तगत, कानू नी एवं
यवहा रक प ह को सम वय, अनुगमन, वकास एवं व तारस ब धी कायह र ती
े ह को अ ययन गर तवेदन तयार गन।
 मौ क नी त, मू य नी त र अ य सामा य नी तह को काय म स ब धी स बि धत
नकायबाट सूचना र त या ा त गर व ष
े ण गन।
 सरकार व ीय ि थ तको अ ययन व ष
े ण गन।
 वदे शी मु ाको ोतको अनुमान तथा त या स लन गन।
 सरकार सं थानको तलब, भ ा, बोनस, लगानी र लाभांशस ब धी नी त नधारण गन,
सावज नक सं थान सुधार तथा सावज नक सं थानका बीच सम वय र नयमन गन
काय।
 सं थानह लाई दइने अनुदान, सहु लयत तथा सु वधा स ब धमा नी त तजुमा गन।
 सावज नक सं थानलाई अनुदान नकासा, ऋण लगानी तथा शेयर एवं ऋणस ब धी
अ भलेखा न एवं अ ाव धक गन काय, आ थक अनुशासन कायम गराउने वषय,

9
संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
सावज नक सं थानले माग गरे को सहम तस ब धी कारवाह , सावज नक सं थाह को
नर ण, अनुगमन तथा मू या न र वा षक तवेदन तयार ।
 नजीकरणस ब धी नी त तजुमा र काया वयन, सं थान छनौट, बोलप आ ान,
मू या न, वीकृ त र स झौता, लि वडेटरस ब धी काय, खारे ज भएका सं थानह को
फरफारक हुनपु न वषयह हेन र नजीकरण स म तको सिचवालयको काय गन।
 सावज नक सं थानह को काय मह अनुगमन तथा मू या न गन र सावज नक
सं थानस ब धी ग त ववरण पु तक (पहेलो कताब) काशन गन।
 सं थानको अ ययन गर वग करण र स चालनस ब धी नी त तजुमा गन।
 सं थानह को शेयर तथा कजाको अव ध तथा रकम नधारण गन नी त तजुमा गन।
 सं थान स चालनको ला ग त न ध व गराउने स ब धमा नी त तजुमा गराउने र
त न ध चयन गन।
 बजेट तथा काय म महाशाखाबाट तजुमा ग रने बजेट र काय मह मा सं थानमा
ग रने लगानी र सं थानह लाई दइने अनुदानको कायमा सं ल न रहने र यसको ला ग
आव यक ववरण उपल ध गराउने।
 सं थानलाई उपल ध गराउनु पन बजेट तथा काय म तयार गर बजेट तथा काय म
महाशाखामा पेश गन।
 व भ न सं थानह , महालेखा पर कको वभाग तथा नेपाल रा बकबाट त या
स लन गर सं थानह को वा षक आय यय तथा अ य आ थक उपलि धह को त या
स लन र शासन गन।
 स लत त या ह को आधारमा सं थाह को ग तस ब धी मू या न गर आव यक
सुधारको ला ग तवेदन पेश गन।
 सं थानबाट वासलात र नाफा नो सानह को हसाब स लन गर सं थानको आ थक
ि थ तस ब धी तवेदन तयार गन।
 सं थानस ब धी सव ण तवेदन, आ थक उपलि ध र व तुि थ त स ब धमा
पु तक/वुले टन काशन गन।
 सं थानको थापना तथा वघटन गनुपरे मा यसको सव ण गर तवेदन तयार गन।
 सं थानको कमचार को सु वधामा थपघट गराउनु परे मा अथवा स बि धत सं थानबाट
माग भई आएमा यसको अ ययन गर वीकृत दान गन।
 सं थानको शेयर र कजा उपल ध गराउने स ब धमा अ ययन गर काया वयनको ला ग
वीकृ त दने।
 सं थानह लाई अनुदान सहु लयत उपल ध गराउन स बि धत सं थानको व तुि थ त
अ ययन गन र सफा रश गन।
 सं थानको आ थक यव थापन स ब धमा राय सुझाव उपल ध गराउने।
 सं थानमा ग रने शेयर लगानी।
 रा य एवं अ तरा य व ीय सं थानह को ग त व ध अ ययन एवं लेखा जोखा गर
यसबाट नेपालमा पन असर व ष
े ण गर भाव तुत गन।
 व ीय सं थाह को वकासको ला ग नी त तथा काय म तयार गन।
 व ीय सं थाह बीच आ थक नी तमा एक पता याउन आव यक कारवाह गन।
 सरकार सं थानह लाई ऋण उपल ध गराउन कारवाह गन।

10
 संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
 सं थानह को व नवेशस ब धी काय म र ाथ मकता नधारण गन।
 व नवेशस ब धी काय मको तजुमा गन अ ययन तथा अनुस धान गन।
 त ानह को मू या न गराई नेपाल सरकार सम व नवेशको याको सफा रस
गन।
 व नवेशस ब धी काय गन स ब धमा आइपरे का बाधा अवरोध फुकाउने र सम वय
कायम गन।
 सावज नक त ानह को व नवेश गन स ब धमा आव यक परे मा अ य कामह गन,
गराउने।

 वभाग, व ीय सं था तथा अ य नकायह ः

महालेखा नय क  व नयोिजत बजेट नकासा गन,

कायालय  लेखा णाल को तजुमा, काया वयन र सुप रवे ण गन, सरकार आय ययको के य
लेखा तयार गर तवेदन गन, भ ु ानी बाँक रकमह को ववरण स लन गर
के य ववरण तयार गन,
 आ थक अ नय मतताह को अनुस धान गन, आ त रक लेखापर ण गन, सरकार
ऋणको भ ु ानी तथा बाँक को हसाब रा ने,
 व नयोिजत बजेटको रकमा तर आदे श काया वयन गराउने, आ थक शासनका
वषयमा राय दने,
 वैदेिशक सहयोगका खाता स चालन र सरकार खाता स चालनको यव था मलाउने,
 सरकार खचको भ ु ानी गन (एकल खाता कोष माफत)।
 वभागह

भ सार वभाग  भ सार राज व स लन गन,

 अन धकृत यापार नय ण गन,
 भ सार महसुलस ब धी नी त तजुमा गन अथ म ालयलाई सहयोग गन,
 भ सार शासनलाई यवि थत र पारदश बनाई यापार सहजीकरण गन।
आ त रक राज व वभाग  मू य अ भवृ कर, आयकर र अ तःशु क स लन गन।
 कर नी त तजुमामा सहयोग गन र घो षत नी त काया वयन गन,
 करदातालाई सेवा दान गन, कर स ब धी ऐन र नयमह को तजुमा गन सहयोग गन,
 कर नधारण ववरणह को सं शो धत कर नधारण एवं पुनरावलोकन गन, आ त रक
राज व कायालयह को सुपर वे ण गन,
 राज व असुल को अनुगमन गन र कर शासनलाई यवि थत र पारदश वनाई
करदाता–मै ी कर शासनको यव था सु नि त गन।
सावज नक ऋण  सावज नक ऋणको ेपण स ब धी
यव थापन कायालय  सावज नक ऋणको नी त तजुमा स ब धी
 आ त रक ऋण यव थापन
 वैदेिशक ऋण यव थापन
 शेयर तथा ऋण लगानी स ब धी

11
 संगठन सं प
े मा मु य मु य कामह
 ऋणप ह को दो ो बजार कारोबारको यव थापन
 सरकार जमानत (Guarantee) को अ भलेख रा ने,
 सावज नक ऋण तथा लगानीको अ ययन अनुस धान र काशन
 नेपाल सरकारले तोकेका ऋण तथा लगानी यव थापन स ब धी अ य कायह गन
सावज नक व  राज व र आ थक शासन स ब धी वषयमा ता लम दान गन,
यव थापन ता लम के  लेखा र आ थक वषयका नी त, या र काय व धह मा अनुस धान गन,
 ता लमको भावी रणनी त तय तथा भावका रता अ ययन गन।
 बक/बोड/एजे सीह

नेपाल रा बक  मौ क नी तको तजुमा,

 बक तथा व ीय सं थाह को नयमन, सुपर वे ण र अनुगमन गन।
 वदे शी व नमय नय ण, रा ऋण यव थापन, मौ क र व ीय वषयह मा
सरकारलाई स लाह सुझाव दान गन।
रा य वािण य बक  आ थक वकासको ला ग आ त रक साधन प रचालन गनमा सहयोग गन,
 उ ोग तथा वािण य े मा ब क सेवा उपल ध गराउने।
कृ ष वकास बक  आ थक वकासको ला ग आ त रक साधन प रचालन गनमा सहयोग गन,
 ामीण ग रब कसानह लाई ब क सेवा र अ य सहायता उपल ध गराउने।
नेपाल धतोप बोड  धतोप ह , बजार म य थह , व नमय बजार तथा सं य ु कोष (Mutual Fund) ह को
दता गन,
 धतोप कारोबारह को नयमन र अनुगमन गन।
बीमा स म त  बीमा यावसायको ब न, नयमन, यव थापन, अनुगमन र मू या नको काय गन।
न ेप तथा कजा सुर ण  वािण य बकह ले ाथ मकता ात े मा वाह गरे को कजाको सुर ण याभू त
कोष गन।
नेपाल टक ए सचे ज ँ ी बजारको सं थागत वकासको ला ग धतोप ह को व नमय बजारको
 पूज पमा काय
ल मटे ड गन।
नाग रक लगानी कोष  उ पादनशील कायको ला ग बचत प रचालन गन र नाग रकह लाई बचत गन ो साहन
गन।
कमचार स य कोष  कमचार ह को टको पमा काय गर स यकताह लाई कजा तथा से वा नवृ
सु वधा दान गन।
रा य बीमा सं थान  जीवन बीमा सु वधा उपल ध गराउने।
रा य बीमा क पनी  नज वन बीमा सु वधा उपल ध गराउने।
ल मटे ड
स. ड.एस.क पनी  शेयर खर द ब स ब धी अनलाईन कारोबार गन नेपाल धतोप बोडलाई सहयोग
ल मटे ड गन।

12
 प र छे द दुई
बजेट तथा काय म महाशाखाको रणनी तक सोच र काय णाल

२.१ कोण (Vision)

दगो, उ च तफलयु , फरा कलो, समावेशी तथा सामािजक यायका ले उपयु वकास योजना तथा
काय ममा ोत र साधनको भावकार यव थापन सु नि त गद सम गत आ थक था य व कायम
रा न म त गन।

२.२ अ भयान (Mission)

उपयु सम गत आ थक वातावरणको मा यम ारा उ च, दगो, भरपद र ग रबी नवारणो मुख आ थक

वृ हा सल गन सावज नक खच यव थापन गन र नेपाल सरकारको आ थक नी तह काया वयन गन
सहयोग पु याउने।

२.३ रणनी तक ल यह , उ े यह तथा याकलापह (Strategic Goals, Objectives and Activities)

रणनी तक ल य १ : बजेट व नयोजन द ता हा सल गन।

काय मह

१. आयोजनाह को छनौट र वीकृ तको मता सु ढ गन।

२. साधारण शासनस ब धी खचको उ पादक व र भावका रता बढाई वा षक साधारण
शासनस ब धी खचको वृ दरलाई राज व वृ दर भ दा कम रा ने।
३. अनाव यक र कम आ थक तफल दने आयोजनाह कटौती गन र स भव भएस म आ थक
तफल दरको आधारमा आयोजनाह छनौट गन।
४. ाथ मकता ा त आयोजनाह लाई ोतको कमी नहोस् भ े उ े यले बहुवष य व नयोजन
णाल लाई बजेट तजुमाको मूल आधारको पमा सु ढ गन एवं काय स पादनमा आधा रत ोतको
व नयोजन सु नि त गन।
५. कोष यव थापन गन सघाउ पु ने गर बजेटको अधवा षक समी ा माघ मसा त भ स प गन।
६. आयोजनाह को ाथ मक करण र छनौटका ला ग आयोजना बकको थापना गन।
७. म यमकाल न खच सं रचना/बजेट सं रचना तयार गन कायमा सहयोग पु याई सो अनु प बजेट
व नयोजन कायमा यान दने।
८. वा षक खचको वा त वकता र आयोजनाह को उपलि ध तथा सम या अ ययन गर समाधान गन
सहयोग पु ने गर बजेटको वा षक मू या नको काय मं सर म हना भ स प गन।
9. आयोजनाह को गुण तर य वेशमा जोड दने।
10. साधन (Input) र उपलि ध (Output) को आधारमा खच यव था मलाउने।
11. योजनाको रणनी तक ल य अनुकुल हुने गर बजेट व नयोजन गन।

अपेि त प रणाम

आ थक पमा लाभदायी आयोजनाह तथा याकलापह मा ोतको व नयोजनबाट रकमको उपयो गता
(Value of money) सु नि त भएको हुने र यसबाट खचको उ च तफल ा त हुनाका साथै नजी े को
आ थक याकलाप ब न सहयोग पु ने।

13
रणनी तक ल य २ : बजेट काया वयन द ता हा सल गन।

काय मह

१. स बि धत म ालय/ नकायमा समयमै बजेट काया वयन स ब धी मागदशन पठाउने।

2. व नयोजन गदा कै अव थामा समपूरक कोष (Counterpart Fund) मा पया रकम छु ाउने।
3. तो कएको समय सीमा भ अ तर सरकार व ह ता तरणको यव था मलाउने।
4. आयोजनाको काया वयनमा सहजीकरण गन र आयोजनाह को थलगत अनुगमन गर पृ पोषण
दने।
5. काय स पादन करार गर ा तफल त आयोजना मुखलाई िज मेवार बनाउने।

अपेि त प रणाम

आयोजना तथा काय मह समयमै स प भई समय र लागत वृ को कारणले ब न जाने अनाव यक

खच कम हुने।

रणनी तक ल य ३ : सम गत आ थक ि थरता कायम गन म त गन।

काय मह

१. सम गत आ थक था य वका ला ग व ीय पूवानुमान गदा गाह थ उ पादन, मौ क े , वैदेिशक

यापार, शोधना तर ि थ त, वदे शी ँ ी बजार ज ता
व नमय, पूज े का पूवानुमानसँग तादा यता
कायम गर एक कृत गन।

अपेि त प रणाम

सम गत आ थक था य वका ला ग व ीय घाटा अपेि त तरमा सी मत हुने।

रणनी तक ल य ४ : व ीय यव थापन सूचना णाल को सुधार गन।

काय मह

१. वकासस ब धी वभ न साझेदारह को आव यकताह लाई समा हत गन स ने गर खच

तवेदनलाई पुनसरिचत गन।
२. रा य योजना आयोग, स बि धत म ालयह , महालेखा नय क कायालय र नेपाल रा बकसँग
था पत स ार णाल लाई सु ढ बनाउने।
३. महालेखा नय यक कायालयमा रहेको व ीय सूचना णाल (FMIS) लाई बजेट यव थापन
सूचना णाल (BMIS) सँग एक कृत गन।
४. सूचना व धमा आधा रत बजेट णाल लाई सु ढ करण गन।
५ सं घ, दे श र थानीय सरकारका आ दानी तथा खचको हसाब दे िखने गर एक कृत व ीय
यव थापन सूचना णाल (IFMIS) को वकास गन।

अपेि त प रणाम

Online कृयाबाट बजेट ताव भएको हुने र बजेट, खच र सहायताको त या सरल क समले ात
हुने।

14
 रणनी तक ल य ५: बजेट तावलाई यथाथपरक बनाउने।

काय मह

१. बजेट सीमा भ रह काय मह ताव गन स बि धत म ालयलाई उ े रत गन वातावरण

सृजना गन।
२. सबै कारका वैदेिशक सहयोगलाई मशः बजेट, े जर र रा य णाल मा आब ता गराउँदै
लै जाने।
३. म यमकाल न खच सं रचना (MTEF) र े गत स ल नधारण गदा खच गन नकायह लाई
स य पमा सहभा गता गराई बजेटमा वा म व था पत गन।
4. काय मह लाई याकलापगत पमा सा ेतीकरण (Activity Coding) गर बजेट ताव गन।
5. काय म तथा आयोजनाह को लागत लाभ व ष
े ण (Cost Benefit Analysis) गन लगाउने।
7. रा य गौरव तथा उ च ाथ मकता ा त आयोजनाह का ला ग पया बजेट रकमको यव था
गन।
8. ख रद योजना, ख रद गु योजनाको आधारमा त इकाई लागत नधारण प ात मा आयोजनालाई
बजेटमा वेश गराउने।
9. आयोजनाह को स भा यता अ ययन वना बजेट व नयोजन नगन।
10. बहुवष य ठे ा सहम त उपल ध गराइएका आयोजनाह लाई बजेटको सीमा भ रह पया बजेट
ताव गन लगाउने।

अपेि त प रणाम

स बि धत नकायह मा बजेटको वा म वभाव बढने, बजेट यथाथपरक भई पारदिशता वृ हुने र

याकलापह प रभा षत भएको हुने।

रणनी तक ल य ६ : सावज नक सेवा वाहलाई भावकार एवं स म बनाउन खचका मापद डह बनाई
लागू गन।

काय मह

१. सेवा करारलाई बढ पारदश र यवि थत गराउन से वा करारस ब धी द घकाल न नी तगत यव था

गन।
२. चालु खचको मापद ड नधारण गन।
३. सरसफाई, बगचाको हेर वचार, सुर ा, सवार चालक तथा अ य य तै क समका सेवाह सेवा
करारबाट लने स ब धी मापद ड नधारण गन।

अपेि त प रणाम

सावज नक सेवा वाह अझ बढ सहज एवं भावकार हुने।

रणनी तक ल य ७ : अ धकार, िज मेवार र जवाफदे हता बीच तालमेल मलाउने।

काय मह

१. काय म/आयोजनालाई आव यकतानुसार बजेट उपल ध गराउने।

२. साधनको दु पयोगको स भावना यून गन नय ण तथा स तुलनको उपयु सं य तयार गन।

15
 ३. व ीय पारदिशता कायम गन आ थक शासनस ब धी कानू नह मा सुधार गन।
४. व ीय जवाफदे हतालाई भावकार बनाउन स ीय आ थक काय व ध तथा व ीय उ रद य व
कानून तजुमा गन।

अपेि त प रणाम

व ीय जवाफदे हता कायम भएको हुने।

ँ ीगत खचलाई न तजामुखी बनाउने।

रणनी तक ल य 8 : चालु खचलाई मत ययी र पूज

काय मह

१. सालबसाल वृ (Annual Increment) को अवधारणा रहे को बजेट णाल लाई नि त वषय– े मा

शू यमा आधा रत बजेट णाल (Zero based Budgeting System) लागू गन।
२. ठू ला तथा रा य गौरवका मह वपूण काय म तथा आयोजनाह लाई ोतको अभाव हुन न दने।
३. ँ ीगत खचको
पूज भावका रता बढाउन ठे ा यव थापनस ब धी काय आ थक वषको प हलो
चौमा सक अव ध भ ै अ नवाय पमा टुं याउनु पन यव था था पत गन।
४. म यमकाल न खच सं रचनाको सीमा भ रह बहुवष य ठे ा लगाउँदा अथ म ालयको पूव सहम त
लने।
५. आ थक वषको अ यमा बढ खच गन वृि नय ण गन असार म हना र अि तम चौमा सकको
खचको सीमा तो ने।
६. गैर बजेटर खचलाई नय ण गन।

अपेि त प रणाम

व ीय अनुशासन कायम गन म त पु ने।

रणनी तक ल य 9 : ल गक उ रदायी बजेटको अवधारणालाई काया वयन गद जाने।

काय मह ः

१. म हलाह को मता अ भवृ गन।

२. योजना तजुमा र काया वयनमा म हलाह को सहभा गता बढाउने।
३. लाभको बाँडफाँटमा म हलाह को ह सा सु नि त गन।
४. म हलाह को रोजगार/आय अ भवृ मा सहयोग पु याउने।
५. म हलाह को समयको योगमा गुणा मक सुधार र कायबोझमा कमी याउने।

अपेि त प रणाम

लै क उ रदायी बजेट तजुमा भएको हुने।

रणनी तक ल य १0: ग रबी यूनीकरण उ मुख बजेट तजुमा कायलाई नर तरता दने।

काय मह ः

१. ामीण े मा लगानी हुने सरकार रकममा वृ गन।

२. ामीण े को आय आजनमा सघाउ पु याउने काय मह मा रकम वृ गद जाने।
३. ामीण े मा मता वकासस ब धी काय मह मा रकम व नयोजन गन।

16
 ४. सामािजक प रचालनको ला ग ग रने सरकार रकम वृ गन।
५. सामािजक े मा लगानी ग रने रकममा वृ गद जाने।
६. सामािजक सुर ाका काय मह (ज तै वा य, िश ा आ द) मा सरकार लगानी बढाउने।
७. थानीय तहह लाई आ म नभर बनाउदै लै जाने।
८. ग रबी नवारणमा केि त सरकार लगानी बढाउदै जाने।

अपेि त प रणाम

ग रबी यूनीकरण उ मुख बजेट तजुमा भएको हुने।

रणनी तक ल य १1: जलवायु प रवतनस ब धी अवधारणालाई बजेट तथा काय ममा समावेश गन।

काय मह

१. दगो वकास, वातावरण सं र ण र समावेशी वकाससँग स बि धत काय मह लाई ाथ मकता

दने।
२. वकास आयोजनाह जलवायु प रवतनको भाव युनीकरणस ब धी काय म स चालनलाई
अ नवाय गराउने।
३. जलवायु प रवतनका कारणबाट सिजत कोप जोिखम युनीकरणमा पया यान केि त गर
य ता काय मह मा लगानी बढाउदै जाने।

अपेि त प रणाम

जलवायु प रवतन उ मुख बजेट तजुमा भएको हुने।

17
२.४ बजेट तथा काय म महाशाखाको संगठना मक व प रकाय ववरण

२.४.१ बजेट तथा काय म महाशाखाको वतमान संगठना मक व प

सह-सिचव क युटर अ धकृत- 3, ना.सु. -1,

ह.स.चा. २, का.स.- ३

उप-सिचव उप-सिचव उप-सिचव उप-सिचव उप-सिचव उप-सिचव उप-सिचव उप-सिचव

केि य बजेट यव थापन
आ थक वकास पूवाधार वकास सामािजक वकास कृ ष, बन, वातावरण सं बैधा नक नकाय अ तरसरकार व ह ता तरण
तथा सुर ा र पररा शासक य यव था
;]S6/–&

शा.अ.२ शा.अ.२ शा.अ.२

शा.अ.2 शा.अ.२ शा.अ.२ शा.अ.२ शा.अ.२

ना.सु.२

* यः अथ म ालयको सं गठन ता लका अनुसार बजेट तथा काय म महाशाखामा सह–सिचव १, उप–सिचव 8, शाखा अ धकृत १6, क यूटर
अ धकृत 3, नायब सु बा 3, हलुका सवार चालक 2 र कायालय सहयोगी 3 गर ज मा ३6 दरब द रहेको छ।

18
२.4.2 काय ववरण उपल ध गराउने

बजेट तथा काय म महाशाखामा स वा भई आउने कमचार ह का ला ग शासन महाशाखाबाट काय ववरण
उपल ध नगराइएको भए य तो कमचार लाई दे हाय बमोिजमको ढाँचामा काय ववरण उपल ध गराई कामको
िज मेवार तो नु पदछ। यसको काम बजेट शासनको िज मेवार पाएको से टरले गनु पनछ।

काय ववरण

नाम, थरः पदः

महाशाखा/शाखाः

काम, कत य र अ धकार

१.
२.
३.
४.
५.
६.
७.
८.
९.
१०.

२.५ बजेट तथा काय म महाशाखामा ा त भएका प को कारवाह या

२.५.१ व भ न नकायबाट बजेट तथा काय म महाशाखामा कारवाह का ला ग ा त हुने प ह
महाशाखा मुखको नजी सिचव कहाँ दता गराउनु पनछ। नजी सिचवले सह-सिचव उपि थत
भएको अव थामा ा प नज सम पेश गनु पदछ। सहसिचवको अनुपि थ तमा नजी
सिचवले व र तम उप-सिचव सम पेश गनु पनछ।
२.५.२ महाशाखा मुखबाट ा त प ह मा तोक आदे श भएकोमा सोह बमोिजम र नभएकोमा
व र तम उपसिचवले आव यक तोकादे शस हत कारवाह को ला ग स बि धत से टर हेन उप-
सिचव सम पठाउनु पदछ। उप-सिचवले कारवाह उठानका ला ग शाखा अ धकृत सम
पठाउनु पनछ।
२.५.३ सहायक तरका कमचार ह ले ात प फाइल गन तोकादे श भएकोमा स बि धत फाइलमा
ु दछ। कारवाह को उठान गन तोकादे श भएकोमा स बि धत अ य कागजातह
रा प समेत
सं ल न गर पि का स हतको फाइल शाखा अ धकृत सम पेश गनु पनछ। शाखा अ धकृतले
आ नो राय स हत ट पणी उठाउनु पनछ।
२.५.४ स बि धत शाखाबाट उप-सिचवले आफूलाई ा त अि तयार भ को भए कारवाह टुं याउनु
पनछ। अि तयार मा नपरे को वषयमा तोकादे श भएकोमा सोह बमोिजम र नभएकोमा प को
वषय हेर नकटतम सुपर वे कसँग बु नु पन भए बुझी वषयको सं ि यहोरास हत आ नो
राय प उ लेख गर ट पणी अि तम कारवाह को ला ग पेश गनु पदछ।
२.५.५ स बि धत शाखा अ धकृतबाट पेश हुन आएको ट पणीमा उप-सिचवले आफूलाई ात
अि तयार हेर कारवाह टु याउनु पनछ। कुनै कुरा थप बु नु पन भए अथवा आव यक

19
 कागजातह समावेश नभएकोमा उप-सिचवले नै थप पु ाँई माग गनु पनछ। कागजातह
पुगेकोमा आ नो प रायसाथ नणयको ला ग महाशाखा मुख सम पेश गनु पनछ।
२.५.६ बजेट तथा काय म महाशाखाले अ य महाशाखासँग राय माग गदा बजेट तथा काय म
महाशाखा मुखका नजी सिचवालयको दता कताबमा जनाई अ य महाशाखाह मा रायका
ला ग फाइल पठाउनु पदछ।
२.५.७ अ य महाशाखा एवं शाखाह बाट राय साथ फता ा त भएका फाइल एवं प ह महाशाखा
मुखका नजी सिचवले महाशाखा एवं शाखा मुख कहाँ पेश गनु पदछ।
२.५.८ महाशाखा मुखले आफूलाई ा त अि तयार बमोिजम कारवाह टुंगो लगाउनु पनछ।
२.५.९ म ी, सिचव वा महाशाखा मुखबाट नणय भएका फाइल नजी सिचवालयको दता कताबमा
जनाई म ी र सिचवबाट नणय भएको फाइलको स ब धमा महाशाखा मुखलाई जानकार
गराई स बि धत से टर उप-सिचवसम पु याउने काय नजी सिचवको हुनेछ।
२.५.१० से टर उप-सिचवले नणय भएको फाइलको यहोरा अ ययन गर त कालै शाखामा पठाउनु
पनछ। शाखा अ धकृतले नणय भएका फाइलह को प स भव भएस म सोह दन र
न याइने भएमा सोको भो लप ट तयार गनु पदछ।
२.५.११ ट पणी पेश गदा वा प ाचार गदा द तखत गन येक कमचार ले आ नो नाम र दजा प
ु दछ। बा हर जाने
बुिझने गर ले प येक प मा जुन फाइल न बरबाट प जाने हो, सो
समेत उ लेख भएको प सं या अ नवाय पमा ले ु पदछ।
२.५.१२ सहायक कमचार ह ले शाखामा ा त नणय भएका फाइलह को अ भलेख जनाउने, प को
म यौदा तयार गन र शाखा चलानी गर मूल चलानीमा पठाउने काय गनु पदछ।
२.५.१३ कारवाह टुं गएका फाइलह मा प सं ल न गर फाटवालाले सुरि त साथ रा ु पनछ।
२.५.१४ येक फाइल छु ने गर सं केत दनु पदछ।
२.५.१५ येक से टरका सहायक कमचार ह ले आ नो से टरबाट चलानी भई जाने प ह को
अ नवाय पमा मा टर कपी (MC) इ डे स फाइलमा रा ु पदछ।
२.५.१६ हरे क आ थक वषका कारवाह भएका फाइलह म ालयगत पमा छु ने गर दराज वा
पोकामा रा ु पनछ।
२.५.१७ सरकार कागजात धु याउन अव ध पुगेका फाइलह पि का तयार गर धु याउने कायवाह का
ला ग अ भलेख तयार गर रा ु पनछ।
२.५.१८ ा प तथा नवेदनह को Tracking गन काय अ नवाय पमा कायालय वचा लत णाल
(Office Automation System- OAS) को मा यमबाट गनु पनछ।

२.६ समूहको राय लई पेश गनु पन वषय

वभ न म ालयह बाट ऐन नयमको राय माग भई आएकोमा वषयको गाि भयता, नवीनता, सा द भकता
तथा उपयो गता समेतलाई वचार गर समूहगत राय लनु पन दे िखएमा महाशाखा मुखले
आव यकतानुसारको अ धकार ह को समुह बनाई सो समुहले छलफल प ात एकमत राय बनाई राय पेश
गन यव था गनु पदछ। कुनै नयाँ खचका वषयमा मापद ड (न स) था पत गनु परे मा प न
आव यकतानुसारको अ धकार ह को समुह बनाई सो समूहको राय समेतका आधारमा सामू हक बै ठकमा पेश
गर तय भए बमोिजम कारवाह चलाउनु पनछ। येक म हनाको १ गते महाशाखाका सबै कमचार ह
उपि थत भई टाफ म ट गनु पनछ। आव यकता अनुसारको समयमा सबै उप-सिचवह महाशाखा
मुखको बै ठक क मा भेला भई अिघ लो दनको काय ग त र स बि धत दनको काययोजना उपर
छलफल गर कुनै ज टल वषय भए सोको टु ो लगाउनु पनछ। राय परामश माग गदा खुलाउनुपन
ववरणह र पेश गनु पन कागजातह फाराम न बर 1 मा उ ले ख भए बमोिजम हुनेछ।

20
 २.७ बजेट तथा काय म महाशाखाबाट हुने कामको नणय ंख
ृ ला

नणय

म ी
मि प रष मा पेश गन वषय वा सै ाि तक वषय नणय

सिचव
च लत कानून वा अि तयार बमोिजम नणय वा थप बु नुपरे मा

बा हर
सह-सिचव
अि तयार बमोिजम नणय वा थप बु नुपन भएमा चलानी

उप-सिचव

मूल चलानी
शाखा अ धकृत राय स हतको वषय उठान र नणय बमोिजमको प पठाउने

 मि प रष मा ताव पेश गन सहम त दएको वषय र सवसाधारणको नकासालाई ाथ मकता दई प

पठाउने।
 नणय फाइल ा त भएकै दन सकेस म प पठाउने।
 प पठाउनु पूव नणयसँग भडान गरे र मा पठाउने।

२.८ बजेट तथा काय म महाशाखाको कामको ववरण र काय फ ट गन समय

स पादन गनु पन अव ध
. अ यसँग राय लनु अ य महाशाखा वा अ य नणय गन स बि धत
कामको ववरण
सं. नपनमा नकायसँग बु नु / राय पदा धकार
लनु पनमा
१ रकमा तर/ ोता तर गन ५ काय दन राय वा जवाफ ात अि तयार बमोिजम सिचव वा
भएप छको ५ काय दन सह-सिचव वा उप-सिचव
२ थप नकासा दने ५ काय दन राय वा जवाफ ात अि तयार बमोिजम सिचव वा
भएप छको ५ काय दन सह-सिचव वा उप-सिचव
३ राय दने (सामा य वषय) ७ काय दन राय वा जवाफ ात अि तयार बमोिजम सिचव वा
भएप छको ५ काय दन सह-सिचव वा उप-सिचव
४ सहम त दने (सामा य वषय) ५ काय दन राय वा जवाफ ात अि तयार बमोिजम सिचव वा
भएप छको ५ काय दन सह-सिचव वा उप-सिचव
५ ऐन नयम, व नयम, काय व धमा राय एवं १० काय दन राय वा जवाफ ात अि तयार बमोिजम सिचव वा
सहम त भएप छको १० काय सह-सिचव वा उप-सिचव
दन

21
६ खच समथन/ नय मत गन ५ काय दन राय वा जवाफ ात अि तयार बमोिजम सिचव वा
भएप छको ५ काय दन सह-सिचव
७ अ य महाशाखाबाट सूचना लई ोत का तक दो ो ह ा महाशाखा मुख
अनुमान स म तलाई ोतको अनुमान दने
८ म ालयगत र कायगत पमा बजेटको का तक ते ो ह ा महाशाखा मुख
सीमा, मागदशन र नदशन तयार गन
९ बजेट छलफल सु फागुनको प हलो ह ा स बि धत सबै अ धकृतह
१० बजेटको छलफल समा चै को दो ो ह ा
११ बजेट ारि भक म यौदा तयार बैशाखको दो ो ह ा महाशाखा मुख
१२ बजेट म यौदाको अि तम तयार जेठको प हलो ह ा

* अ यादे शबाट बजेट तयार गदा बजेट छलफल र म यौदाको तयार को काय स प गन अव ध बजेट तजुमा
द दशन, २०7५ मा उ लेख भएबमोिजम हुनेछ।

 व नयोजन वधेयकका स ा त र ाथ मकताको म यौदा तयार , यव था पका—सं सदमा तु त,

छलफलबाट ा त भएका सुझावह को आधारमा बजेटको म यौदामा प रमाजन गर अि तम म यौदा तयार
गर पेश गन अव ध बजेट तजुमा द दशन, २०7५ मा उ ले ख भएबमोिजम हुनेछ।

२.९ बजेट तथा काय म महाशाखाको नणय/काय स प हुने तह

बजेट तथा काय म महाशाखामा ा त हुने प ह उपर कारवाह गदा नणय/काय स प हुने तह
न नानुसार/बमोिजम हुनेछः

22
 नणय/काय स प हुने तह

. काम/ वषय शाखा उप- सह- सिचव माननीय कै फयत

सं . अ धकृत सिचव सिचव म ी
१. महाशाखाको काममा थपघट 

२. बजेटस ब धी मागदशन रा य योजना आयोगमा पठाउने 

३. म ालयगत/ नकायगत उपशीषकको बजेट टु ो लगाउने

(क) ारि भक 

(ख) अि तम 

४. के य बजेटको टु ो लगाउने 

५. बजेट उपशीषक थप गन 

६. उपशीषकको े वा अ य सं केत नधारण 

७. सम आय ययको अ धकतम सीमा तो ने 

८. साधारण बजेटको उपशीषक प रवतन गन/गा ने 

९. सहायक तरका कमचार को वरामी, घर र भै पर बदा वीकृत गन 

१०. अ धकृत तरका कमचार को ७ दनस मको वरामी, घर र भै पर बदा वीकृत गन 

११. 7 दनस म काज खटाउने 

१२. खच/राज व शीषक सं शोधन 

१३. यस काय व धमा सं शोधन वीकृ त 

१४. दरब द थप 

१५. दरब द घट 

१६. आ थक दा य व नपन गर दरब द पुनसरचना वा पद प रवतन गन सहम त 

१७. ऐन/ नयम/ व नयम काय व धका सहम त  

१८. नकासा
(क) अथ म ालयको सहम त लई मं .प.बाट नणय भएकोमा .५ लाखस म 

(ख) के य बजेट शाखाको राय लई अथ व वधबाट एकपटकमा .५० हजारस म नकासा 

(ग) अथ व वधबाट .३ लाखस म नकासा 

(घ) अथ म ालयको सहम त लइ मं .प.बाट नणय भएको ज तसुकै रकमको नकासा 

(ङ) .५ लाखस मको आ थक दा य व पन वदे श मणको वीकृत बजेटबाट पकेट खचको सहम त दने 

(च) वीकृत बजेट र काय म भ को .50 लाखस मको सवार साधन खर द गन सहम त दने 

१९. रकमा तर/बाँडफाट

23
 (क) एउटा बजेट उपशीषक भ का सबै खच शीषकह मा रकमा तर गन 

(ख) एउटा अनुदान सं याको कुनै एक बजेट उपशीषकबाट अक बजेट उपशीषकमा रकमा तर 

(ग) एउटा अनुदान सं याको कनै उप शीषकबाट अक अनुदान सं याको कुनै उपशीषकमा एक पटकमा .१ करोडस म 

(घ) खच शीषक 22911 र 29811 मा रहे को रकमको हकमा बजेट छलफलको आधारमा एक पटकमा .१ 

करोडस मको बाँडफाँट

(ङ) एउटा अनुदान सं याको कुनै एक उपशीषकबाट अक उपशीषकमा तलब भ ा र तब खचबाट बाहे क .२० 

लाखस म
(च) तलब भ ा र तब खचबाट बाहे क एउटा बजेट उपशीषक भ सबै खच शीषकमा .40 लाखस म 

20 ोता तर
(क) अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखाको रायको आधारमा नेपाल सरकारको ोतबाट वैदेिशक अनुदानमा 

50 लाखस म
(ख) अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखाको रायको आधारमा ऋणबाट अनुदानमा .50 लाखस म 

(ग) वैदेिशक ऋणलाई अनुदानमा ोता तर 

(घ) वैदेिशक अनुदानलाई ऋणमा ोता तर .5० लाखस म 

(ठ) नेपाल सरकारको ोतबाट वैदेिशक अनुदानमा ोता तर 

२०. मातहतका राजप ा त तीय े णीस मका अ धकृतह लाई ो सा हत पुर कार र वभागीय सजायको सफा रश गन र 

कायस पादन मु या नस ब धी फाराम भर ो सा हत पुर कार र वभागीय सजायको सफा रस गन

२१. मातहतका राजप ा त अ धकृतह लाई व भ न नकायह को बैठकमा त न ध व गराउने 

२२. मातहतका राजप ा त तृतीय े णीका अ धकृतह लाई आ नो काय े भ को नकायको बैठकमा त न ध व गराउने 

24
 ँ को कायगत अ तर स ब ध
२.१० बजेट तथा काय म महाशाखाको अ य महाशाखाह सग
आ थक नी त व ष
े ण महाशाखा बजेट तथा काय म महाशाखा
 बक तथा व ीय सं थाका वषयमा राय परामश,  बक तथा व ीय सं थाको अनुदान नकासा/ऋण
 ऋण लगानीको ला ग नणय र तमसुक, तथा सेयर लगानी।
 आ त रक ऋणको सावाँ तथा याज भ ु ानी, नवीकरणका  आ त रक सावाँ याज भ ु ानी स ब धमा बजेट
वषयमा नी तगत नणय, यव था बारे राय परामश।
 बजेट व यमा उि लिखत सम गत अथत र बक तथा  बक तथा व ीय सं थाह मा अनुदान र सेयर
व ीय सं थास ब धी नी तगत ग त, तथा ऋण लगानीको बजेट व नयोजन।
 आ थक सव णका सरकार खच र राज वका वषय।
अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखा बजेट तथा काय म महाशाखा
 ोत प रवतन गदा राय माग गन,  समपूरक कोष बापत सरकारको योगदानका
 वैदेिशक ऋणबाट सवार साधन ख रद, वैदेिशक अ ययन ता लम वषय,
त न ध म डलका वषयमा परामश,  वैदेिशक सहयोग सं ल न आयोजनाका खच गत
 वदे शी सं थाको सद यता शु क स ब धी, र अनुगमनको वषय,
 वैदेिशक ोतबाट बढ खच भएको समथन,  बजेट व नयोजनमा वैदेिशक ोत कायम गन
 बजेटमा समावेश भएका दातृसं थाको सहयोग स झौताका वषय, वषय,
 थानीय कर नेपाल सरकारले यहोन वषय,  सोधभनाको वषय,
 समपूरक कोष (Counterpart Fund) उपल ध गराउने वषय,  वैदेिशक सहायता अ तगतका आयोजनाको खच
 ोत पुि तका तयार गन स ब धी, समथन वा नय मत गन वषय।
 आगामी आ थक वषह को ला ग वैदेिशक ऋण तथा अनुदान
अनुमानको वषय।
राज व यव थापन महाशाखा बजेट तथा काय म महाशाखा
 भ सार, कर फताका कानूनी अ प ताका वषय,  कर तन वषयमा बजेट यव था,
 भ सार, कर छु टका वषय,  कर छु टको स ा अनुदान दने वषय,
 राज वस ब धी ग तका वषय,  बजेट व नयोजनमा राज व अनुमानको वषय
 बजेट व यमा समा व राज व नी तको ग त,
 राज व अनुमानको वषय।
कानून तथा फैसला काया वयन महाशाखा बजेट तथा काय म महाशाखा
 नयाँ ऐन, नयम म यौदामा राय,  व नयोजन ऐन, पे क खच ऐन, ऋण तथा
 ऐन, नयम सं शोधनमा राय, जमानत ऐन, रा ऋण उठाउने ऐनमा नी तगत
 कानू नी वधा न पण गर बजेट यव था गन वषय। सुझाव तथा बजेट अंक नधारण गन।
शासन महाशाखा बजेट तथा काय म महाशाखा
 जनशि तथा भौ तक सु वधा,  अथ म ालय र अ तगत नकायको बजेट नकासा,
 अथ म ालय र अ तगत वभागको बजेट नकासामा थप नकासा, रकमा तर आ द वषय,
सफा रसको वषय,  अथ म ालय र अ तगत नकायको दरब द
 बजेटसँग स बि धत काशन छपाईमा सम वय। सजना, थप घट आ द वषय।
योजना, अनुगमन तथा मू या न महाशाखा बजेट तथा काय म महाशाखा
 बजेटको नी त तथा काय मको ग तस ब धी वषय,  बजेट तथा काय म महाशाखाको ग त ववरण
 खचको आव धक गत तवेदनस ब धी वषय। स ब धी,
 सूचनाको उपल धता,
 बजेट व यमा उ ले ख भएका नी त तथा
काय मको ग त ववरण तथा १५ करोड भ दा

25
 मा थका आयोजनाका ग त ववरण र नय मत
समी ाको वषय।
व ीय े यव थापन तथा सं थान सम वय महाशाखा बजेट तथा काय म महाशाखा
 व ीय े का सावज नक सं थानस ब धी नी त तजुमा गन वषय,  व ीय े को सुधार, पुन थापना, सम वय,
 व ीय े का सावज नक सं थानमा लगानीस ब धी वषय, अनुगमन, वकास एवं व तारको ला ग बजेट
 व ीय े का काय म र आयोजना स चालन गन वषय, यव थापन।
 सावज नक सं थान वघटनस ब धी दा य वको वषय,  व ीय े को यव थापनस ब धी नी त
 सावज नक सं थानमा लगानीस ब धी वषय
काय ममा राय परामश दने वषय
 लघु व , ामीण व यव थापन ज ता
काय मह को बजेट तयार गन।
 सरकार खचको प रमाण र ढाँचास ब धी
नी तह को तजुमामा राय दने।
 बजेट व नयोजन र बजेट नकासास ब धी वषय,
 लगानीमा राय।

ँ को कायगत अ तर स ब ध
२.११ बजेट तथा काय म महाशाखाको अ य नकायह सग
२.११.१ महालेखा पर कको कायालय
 आ थक शासनस ब धी नी त, कानून तजुमा एवं सं शोधन स ब धमा।
 आ थक अनुशासन पालना गराउने स ब धमा।
 सबै क समका रकमा तर स ब धमा जानकार ।
 सबै क समका नकासा, रो ा, फुकुवा एवं बाँडफाँटस ब धी जानकार ।
 म.ले.प. फारामह को तजुमा तथा प रमाजन गदा दइने राय स ब धमा।
 सं शोधन प को जानकार दने।
२.११.२ रा य ाकृ तक ोत तथा व आयोग
 दे श र थानीय तहलाई उपल ध गराउने व ीय समानीकरण अनुदान स ब धमा।
 दे श र थानीय तहलाई उपल ध गराउने सशत अनुदान स ब धमा।
२.११.३ रा य योजना आयोग
 बजेटको आकार (सीमा) नधारण गन वषय।
 बजेटको म ालयगत सीमा नधारण तथा बजेट नमाणस ब धी मागदशनको म यौदा तयार ।
 राज व र वैदेिशक सहयोग प रचालनका वषय।
 नयाँ आयोजनाको वीकृ त।
 बजेटको नी तगत र काय मको छलफल।
 वकास काय म काया वयन स दभमा लइने नी त।
 म यमकाल न खच सं रचना तयार स ब धी वषय।
 काय मको अनुगमन तथा वा षक ग त समी ा ।
२.११.४ महालेखा नय क कायालय
 नकासा यव था, खच तवेदन, सोधभना, आ त रक ले खापर ण नी त, ऋण काया वयन तथा यव थापन
आ द वषय।
 लेखा णाल स ब धी वषय।
 नगद वाहको नर तर अनुगमनस ब धी वषय।
 आ थक शासनस ब धी नी त, कानून तजुमा एवं सं शोधन स ब धमा।
 आ थक अनुशासन पालना गराउने स ब धमा।
 सबै क समका रकमा तर/ ोता तर स ब धमा जानकार ।
26
  सबै क समका नकासा रो ा, फुकुवा एवं बाँडफाँटस ब धी जानकार ।
 म.ले.प. फारामह को तजुमा तथा प रमाजन गदा लने राय स ब धमा।
 BMIS/LMBIS/FMIS सूचना आदान दान।
 LMBIS मा भएको काय म सं शोधनको जानकार ।
 नेपाल सरकारको खचको वा षक तवेदन तयार गन वषय।
 चालु आ थक वषको सं शो धत अनुमान तयार गर अथ म ालयमा पठाउने वषय।
२.११.५ सावज नक ऋण यव थापन कायालय
 शेयर तथा ऋण लगानी स ब धी।
 आ त रक र वैदेिशक ऋण यव थापन।
२.११.६ नेपाल रा बक
 सम गत अथत को आव धक सूचना लने वषय।
 वा षक बजेट तजुमा गनु पूव कुल रा य ोतको अनुमान तयार गन वषय।
 नगद योजना यव थापनको आधारमा नगद वाहको नर तर अनुगमन गन वषय।
 पूव बजेट सव णको तवेदन।
 बजेट नकासा, खच, राज व स लन, वैदेिशक सहायता ा (ऋण र अनुदान), आ त रक ऋण ा को
सा ा हक त या र के य कोषको अव थाको बारे मा तवेदन दने वषय।
२.११.५ खच गन नकाय (संवैधा नक नकाय/म ालय/आयोगह )
 LMBIS मा काय म सं शोधनको वीकृ त।
 थप नकासा तथा रकमा तर, ोता तर।
 नकासा रो ा तथा फुकुवा।
 र त नपुगेको खचह को समथन एवं नय मत गन वषय।
 बे जु नय मत गन महालेखा नय क कायालयको राय साथ आउनु पन वषय।
 बजेटको छलफल।
 खचका मापद ड (न स)ह वीकृ तका वषय।
 दरब द स म त, वा षक ग त समी ा लगायत अ य वषयका बैठकमा त न ध व।
 नकासा तथा खचको आव धक ग त तथा तवेदन।
 त न धम डलको मण खच।
 वदे श मणको वीकृ तस ब धी वषयह ।
 सवार साधन ख रदमा सहम त लने वषय।
 भैपर /अव डामा रहे को रकम बाँडफाँट स ब धमा।
 सेवा करारमा लनु पदा सहम त माग स ब धमा।
 आ थक दा य व पन वषयमा कानून तजुमा तथा मि प रष मा ताव लानु पूव सहम त।
 अ थायी दरब द सृजना स ब धमा।
 पुराना ब यौता रकम भ ु ानी गन स ब धमा।
 वैदेिशक ऋणबाट सवार साधनको ख रद तथा वदे श मण गनु पूव सहम त एवं नकासाका स ब धमा।
२.११.६अ थायी कृ तका आयोग/स म तह
 नेपाल सरकारले अथ म ालयको सहम त लई गठन गरे को अ थायी कृ तका आयोग/स म तह लाई
औिच य समेतका आधारमा ोतको यव था गनु पन स ब धमा।
 आयोग वा स म तको गठन र याद थपमा पूव सहम त लने वषय।
 आयोग वा स म तका पदा धकार ह को सु वधाको वषयमा पूव सहम त लनुपन वषय।

27
 प र छे द तीन
ँ स बि धत ऐन, नयम तथा सा द भक सामा ी
बजेट महाशाखाको कायसग

३.१ ऐन नयम तथा सा द भक सामा ीह

३.१.१ नेपालको सं वधानको भाग 10 स ीय आ थक काय णाल
३.१.२ सावज नक ख रद ऐन, २०६३
३.१.३ सावज नक ख रद नयमावल , २०६४
३.१.४ आ थक काय व ध ऐन, २०५५
३.१.५ आ थक काय व ध नयमावल , २०६४
३.१.6 सालबसाल व नयोजन ऐन, पे क ऐन, पूरक ऐन
३.१.7 सि त कोषबाट केह रकम िझ ने र खच गन ऐन
३.१.8 नेपाल सरकार (काय वभाजन) नयमावल , २07४
३.१.9 नजामती सेवा ऐन, २०४९
३.१.१0 नजामती सेवा नयमावल , २०५०
३.१.१1 ऋण तथा जमानत ऐन, २०१८
३.१.१2 वकास सहायता नी त, २071
३.१.१3 Standard Operating Procedures (SOP), 2011, International Economic cooperation coordination
Division. MOF
३.१.१4 रा ऋण ऐन, २०५९
३.१.१5 आव धक योजनाका पुि तकाह
३.१.१6 बजेट तजुमा द दशन, 207५
३.१.१7 बजेट तथा काय म महाशाखाको काय स चालन नदिशका, २०7५
३.१.18 सालवसाल बजेट व य
३.१.19 सालवसाल यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत)
३.१.२0 सालवसाल आ थक ऐन
३.१.२1 सावज नक खचमा मत य यता र भावका रता कायम गन स ब धी नी तगत मागदशन, 2075
३.१.२2 मण खच नयमावल , २०६४
३.१.२3 त न ध सभा नयमावल , २०7५
३.१.२4 रा य सभा नयमावल , २०7५
3.1.25 स ीय आकि मक कोष ऐन 2074
3.1.26 रा य ाकृ तक ोत तथा व आयोग ऐन, 2074
3.1.27 अ तर सरकार व यव थापन ऐन, 2074
3.1.28 समपुरक अनुदान स ब धी काय व ध, 2075
3.1.29 वशेष अनुदान स ब धी काय व ध, 2075

बजेट तथा काय म महाशाखाका पदा धकार ह ले मा थ उि लिखत ऐन नयमह का अ त र नेपाल सरकारले समय
समयमा गरे का आ थक सुधार काय मह , अथ म ालयको मागदशन, अि तयार प तथा व भ न प रप ह को साथै
सेवा, सु वधा, शत तथा स चालनका स ब धमा व भ न नकायका अल गै ऐन, नयम, व नयमह को समेत अ ययन गनु
पदछ।

३.२ लेखा न सं केत वग करण (Chart of Accounts)

सरकार आय ययको लेखा न, तवेदन तथा मू या न गन सघाउ पु याउने उ े यले सावज नक आय र ययका समान
कृ तका कारोबारह लाई एउटा नि त सं केतका आधारमा एक कृत हुने गर वग करण ग रएका सं केतह लाई ले खा न
सं केत वग करण भ े ग र छ।

28
 नेपाल सरकारले हाल चलनमा याएको Government Finance Statistics Manual, 2014 अनुसारको ले खा न सं केत
वग करण (Chart of Accounts) को छु ै सँ ह “एक कृत आ थक सं केत तथा वग करण र या या 2074” कािशत
भइसकेको छ। सो म ये बजेट तजुमा तथा काया वयनका ममा बार बार आउने मुख सं केतह तल उ ले ख ग रएको
छ-

३.२.१ अनुदान सं या वा नकाय स त

े

सं वैधा नक नकाय, म ालय वा सो सरह े ा धकार भएका सिचवालय/आयोग आ दका काय कृ त र सं गठन समेत
छु ने गर तीन सं याको सं केत दइएको छ जसलाई “अनुदान सं या वा नकाय सं केत” भ े ग र छ। उदाहरणाथ
अनुदान सं या “३०५” ले अथ म ालय जनाउँछ भने “३१४” ले गृह म ालय जनाउँछ। हाल अनुदान सं या १०१
दे िख सु गर 8०1स म कायम ग रएको छ जुन तल व तृत पमा उ ले ख ग रएको छ। म ालय र अ तगत
ँ ीगत खच र व ीय
नकायह लाई चालु/पूज यव था सोह अनुदान सं केत भ व नयोजन गन, अि तयार दान गन तथा
लेखा न/ तवेदन गन ग र छ। अनुदान सं या 701 मा दे श र अनुदान सं या 801 मा थानीय तहको अ तर
सरकार व ीय ह ता तरण, लेखा न र तवेदन गन ग र छ।

अनुदान नकायको नाम अनुदान नकायको नाम

सं या सं या
101 रा प त 313 खानेपानी म ालय
102 उप-रा प त 314 गृह म ालय
103 दे श मुखह 325 सं कृ त, पयटन तथा नाग रक उ डयन म ालय
202 स ीय सं स 326 पररा म ालय
204 अदालत 329 वन तथा वातावरण म ालय
206 अि तयार दु पयोग अनुस धान आयोग ३३६ भू म यव था, सहकार तथा ग रबी नवारण म ालय
208 महालेखापर कको कायालय 337 भौ तक पूवाधार तथा यातायात म ालय
210 लोक से वा आयोग 340 म हला बालबा लका तथा जे नाग रक म ालय
212 नवाचन आयोग 343 युवा तथा खे लकुद म ालय
214 रा य मानव अ धकार आयोग 345 र ा म ालय
218 याय प रष 347 सहर वकास म ालय
220 रा य ाकृ तक ोत तथा व आयोग 350 िश ा, व ान तथा वध म ालय
222 रा य म हला आयोग 358 स चार तथा सूचना वध म ालय
224 रा य द लत आयोग 365 स ीय मा मला तथा सामा य शासन म ालय
226 रा य समावेशी आयोग 370 वा य तथा जनसं या म ालय
228 आ दवासी जनजा त आयोग 371 म, रोजगार तथा सामािजक सुर ा म ालय
230 मधेशी आयोग 391 रा य योजना आयोग
232 था आयोग 501 अथ म ालय- व ीय यव था
234 मुि लम आयोग 502 अथ म ालय- आ त रक ऋण भ ु ानी
301 धानम ी तथा मि प रष को कायालय 503 अथ म ालय- वैदेिशक ऋण भ ु ानी (बहुप ीय)
305 अथ म ालय 504 अथ म ालय- वैदेिशक ऋण भ ु ानी ( प ीय)
307 उ ोग, वािण य तथा आपू त म ालय 601 अथ म ालय- कमचार सु वधा तथा सेवा नवृत सु वधा
308 उजा, जल ोत तथा सँचाई म ालय 602 अथ म ालय- व वध
311 कानू न, याय तथा सं सद य मा मला म ालय 701 दे श
312 कृ ष तथा पशुप छ वकास म ालय 801 थानीय तह

म ालय कृ तको नयाँ सं गठन थापना भएमा नयाँ अनुदान सं केत दनु पदछ। सं वैधा नक नकाय बाहे क कुनै
म ालयमाफत नेपाल सरकारमा स पक रा ु पन नयाँ आयोग/ बोड/ के / स म त गठन भएमा नयाँ सं केत दनु हुँदैन।
स पक म ालयको सं केत अ तगत नै नयाँ बजेट उपशीषक दनु पनछ।

29
३.२.2 बजेट उपशीषक वा काय म सं केत

अनुदान स ेत प छको दुई सं याले वभाग स ेत र यसप छको तीन सं याले काय म सं केतलाई जनाउँछ। यसर
बनेको आठ सं याको स ेतलाई बजेट उपशीषक भ े ग र छ। उदाहणाथ ३1200०११ मा ३12 ले कृ ष तथा
पशुप छ वकास म ालय अनुदान सं यालाई जनाउँछ भने 00 ले यो अनुदान सं याको वभाग सं केत र ०११ ले
“कृ ष तथा पशुप छ वकास म ालय” काय म सं केतलाई जनाउँछ। ३1200०११ लाई बजेट उपशीषक भ न छ।

नयाँ उपशीषक दं दा प हले म ालय, यसप छ वभाग र सो अ तगतका कायालय, यसै गर अक वभाग रहेछ भने
य तो वभाग वा कायालयलाई सकभर मब हुने गर सं केत दान गनु पदछ।

ँ ीगत, व ीय यव था र अ तर सरकार व ीय ह ता तरणको बजेट संकेत

३.२.३ चालु, पूज

ँ ीगत, व ीय
चालु, पूज यव था र अ तर सरकार व ीय ह ता तरणको बजेट छु याउने योजनका ला ग अनुदान सं केत
प छको दुई सं याले वभाग सं केत र यस प छको तीन सं याले काय म सं केतलाई जनाउँछ। काय म प छको अंक
तीन ले चालु बजेटलाई जनाउँदछ। काय म सं केत प छको अंक चारले पूँजीगत बजेटलाई जनाउँछ भने अं क पाँच ले
व ीय यव था र अं क ७ ले अ तरसरकार व ीय ह ता तरणलाई जनाउँछ।

मा थका सं केतलाई न न उदाहरणबाट ग रएको छ :

३६५०00११ स ीय मा मला तथा सामा य शासन म ालय

३६५०00११३ स ीय मा मला तथा सामा य शासन म ालय – चालु बजेट
३६५०00११४ स ीय मा मला तथा सामा य शासन म ँ ीगत बजेट
ालय – पूज
५०२०00०२५ अथ म ालय – व ीय यव था, वकास ऋण
७०१०११०१७ अ तर सरकार व ीय ह ता तरण ( दे श १)
८०१०७५०३७ अ तर सरकार व ीय ह ता तरण (टे केमै य ु गाउँपा लका)

३.२.4 स ीय सि त कोषमा थ ययभार हुने र स ीय सि त कोषबाट व नयोजन हुने खच

सरकार खचलाई स ीय सि त कोषमा थ ययभार हुने र स ीय सि त कोषबाट व नयोजन हुने गर दुई भागमा
वग करण ग रएको छ। स ीय सि त कोषमा थ ययभार हुने खचह मा नेपालको सं वधानमा यसर ययभार हुने गर
तो कएका खचह लाई मा समावेश गन ग रएको छ र यसलाई सं केत १ दइएको छ, जसलाई अं ज
े ीमा Charged
भ नएको छ। य तो खच सं सद नरहे को अव थामा प न नवाध दनु पन हुनाले यसमा सामा यतया कम बजेट ताव गन
वा खच कटौती गनु हुँदैन। व ीय यव था अ तगतको सावाँ याजको हकमा भने तन बाँक रकम र तन स ने
मताका आधारमा व नयोजन गन स कने छ। तर भ ु ानी यो य याज र वैदेिशक भ ु ानी यो य सावाँका ला ग पया
बजेट व नयोजन गनु पदछ।

स ीय सि त कोषबाट व नयोजन हुने रकमका ला ग सं केत २ दइएको छ यसलाई अं ज

े ीमा Appropriated भनी
उ लेख ग रएको छ।

नयाँ बजेट उपशीषक सं केत ददा १ वा २ कुन अ तगत पदछ य कन गर सं केत दनु पदछ। यो सं केत Budget
Management Information System (BMIS) को भ ी भागमा रहेकोले बा हरबाट दे सक ।

३.२.५ बजेटको सेवा तथा कायगत वग करण

बजेटको े गत वभाजन के क तो छ भनी थाहा पाउन र लगानी तथा तफलको मू या न समेत गन योजनका ला ग
हाल १० वटा कायगत वग करण ग रएको छ जुन दे हायबमोिजम छ:

संकेत कायगत वग करणको नाम

७०१ सामा य सावज नक सेवा
७०११ कायकार र वधा यकाको नकाय, वि य र वैदेिशक मा मला

30
 ७०१२ बा आ थक सहायता
७०१३ सामा य सेवा
७०१४ सामा य आधारभूत सेवा
७०१५ सामा य अनुस धान तथा वकास सेवा
७०१६ सावज नक ऋण कारोबार
७०१७ व भ न तहका सरकारह बीच हुने सामा य कृ तको ह ता तरण
७०१८ सामा य सेवा - अ य वग कृत नभएको
७०२ र ा
७०२१ सै नक सुर ा
७०२२ नाग रक सुर ा
७०२३ वैदेिशक सै नक सहयोग
७०२४ अनुस धान तथा वकास र ा
७०२५ र ा -अ य वग कृत नभएको
७०३ सावज नक शाि त सुर ा
७०३१ हर सेवा
७०३२ अ नी नय ण सेवा
७०३३ यायालय
७०३४ कारागार
७०३५ सावज नक शाि त सुर ा
७०३६ सावज नक शाि त सुर ा - अ य वग कृत नभएको
७०४ आ थक मा मला
७०४१ सामा य आ थक, यापा रक र म
७०४२ कृ ष, वन, म य पालन तथा िशकार
७०४३ इ धन तथा उजा
७०४४ खानी, उ पादन तथा नमाण
७०४५ यातायात
७०४६ सं चार
७०४७ अ य उ ोगह
७०४८ अनुस धान तथा वकास - आ थक मा मला
७०४९ आ थक मामीला - अ य वग कृत नभएको
७०५ वातावरण संर ण
७०५१ फोहोर मैला यव थापन
७०५२ ढल यव थापन
७०५३ दुषण यूनीकरण
७०५४ जै वक व वधता र भू-सं र ण
७०५५ अनुस धान तथा वकास पयावरण सं र ण
७०५६ वातावरण सं र ण - अ य वग कृत नभएको
७०६ आवास तथा सामुदा यक सु वधा
७०६१ आवास वकास
७०६२ सामुदा यक वकास
७०६३ खानेपानी

31
 ७०६४ ु ीकरण
सडक व त
७०६५ आवास तथा सामुदा यक सु वधा
७०६६ आवास तथा सामुदा यक सु वधा - अ य उ ले ख नभएको
७०७ वा य
७०७१ औषधी उ पादन, उपकरण तथा औजार
७०७२ ब हरं सेवा
७०७३ अ पताल सेवा
७०७४ सावज नक वा य से वा
७०७५ अनुस धान सेवा
७०७६ वा य - अ य वग कृत नभएको
७०८ मनोर न, सं कृ त तथा धम
७०८१ मनोर ना मक र खेलकुद सेवाह
७०८२ साँ कृ तक सेवा
७०८३ सारण तथा काशन सेवा
७०८४ धा मक तथा अ य सामुदा यक सेवा
७०८५ अनुस धान तथा वकास, साँ कृ तक र धा मक
७०८६ मनोर न, सँ कृ त र धम - अ य वग कृत नभएको
७०९ िश ा
७०९१ पूव ाथ मक र ाथ मक िश ा
७०९२ मा य मक िश ा
७०९४ नातक तहको िश ा
७०९५ तहमा वग कृत नहुने िश ा (अनौपचा रक िश ा)
७०९६ िश ाको ला ग सहायक से वाह
७०९७ िश ा अनुस धान वकास
७०९८ िश ा- अ य वग कृत नभएको
७१० सामािजक सुर ा
७१०१ अश तथा बरामी
७१०२ जे नाग रक
७१०३ रा य नय णमा रहेका यि आि त सहायता
७१०४ प रवार र िशशु क याण
७१०५ बेरोजगार
७१०६ आवास
७१०७ सामािजक असमावेशी
७१०८ सामािजक सुर ा - अनुस धान तथा वकास
७१०९ सामािजक सुर ा - अ य वग कृत नभएको

 आ थक वष २०६८/६९ दे िख बजेट व य, आय र यय अनुमान पुि तका (रातो कताब) मा काशनाथ

अल गै कायगत वग करण ( व ीय यव था स हत) को योग ग रएको छ जसको ववरण आय र यय अनुमान
पुि तकाको अनुसूची – १ मा उ लेख ग रएको छ।
 बजेट उपशीषकलाई उ वग करणम ये कुनमा पन हो यसको सं केत दनु पदछ। LMBIS मा एकपटक
वग करण गरे प छ यसमा बीचैमा पया कारण वना प रवतन गन हुँदैन। प रवतन गरे को अव थामा प रवतन

32
 गनु परे को कारण र प रवतनप छ कुन े मा समावेश ग रएको हो, सोको अ भले ख कि तमा ३ वषस म रहने
ु दछ। यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र
गर रा प ोतगत समेत) को स बि धत अनुसूचीको यमा
प रवतनको जानकार दनु पदछ। चालु बजेट उपशीषकका ला ग जुन काय ँ ीगत बजेट
दइएको छ, पूज
उपशीषकका ला ग प न सोह कायगत वग करणमा समावेश गनुपछ।

३.२.६ उप-कायगत सं केत

मा थको कायगत सं केत भ उपकायगत सं केत दइएको छ। उदाहरणाथः सामािजक सुर ा कायलाई प रवार र िशशु
क याण, सामािजक असमावेशी, सामािजक सुर ा-अनुस धान तथा वकास, सामािजक सुर ा- अ य वग कृत नभएको
आ द उप-कायमा वभाजन ग रएको छ।

नयाँ बजेट उपशीषक सं केत दं दा कुन उप-काय अ तगत पदछ सोको य कन गनु पदछ।

३.२.७ वकास साझेदारको सं केत वग करण

स झौता अनुसार ऋण तथा अनुदान सहयोगको खचको व नयोजन, नकासा, खच लेखा न तथा तवेदन गन सिजलो होस्
भ ाका ला ग ऋण तथा अनुदान उपल ध गराउने सं था वा नकायलाई छु ै सं केत दइएको छ।

वकास साझेदारह को सं केत र नामको ववरण एक कृत आ थक स ेत तथा वग करण र या या, २०७४ मा उ लेख
ग रएको छ।

ऋण तथा अनुदान स झौताको सं केत न बर काय म/आयोजनागत अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखाबाट

अ नवाय पमा ा त गनु पदछ।

३.२.८ खचका ोतह

बजेट खचका चार मुख ोत रहेका छन् :

(क) राज व (ख) वैदेिशक अनुदान

(ग) वैदेिशक ऋण (घ) आ त रक ऋण।

३.२.८.१ राज व र अनुदान: यस अ तगत कर राज व, गैरकर राज व, वैदेिशक अनुदान पदछन्। राज व शीषकह को
व तृत वग करण र या या करण ३.३.१ मा दइएको छ।

३.२.८.२ वैदेिशक अनुदानः वैदेिशक अनुदानको रकम चार कारबाट खच गन गर व नयोजन ग र छ :

स नं. वैदेिशक अनुदान ा त हुन/े नकासा हुने त रका (Mode of अनुदानको सं केत
Payment)
१ नगद अनुदान 3१
२ सोझै भ ु ानी अनुदान 3२
३ सोधभना अनुदान 3३
४ व तुगत सहायता 3४

बजेट तजुमा गदा उपरो कारम ये कुनमा पन हो अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखासँग परामश
गर य कन गरे र मा व नयोजन गनु पदछ।

३.२.८.३ वैदेिशक ऋणः वैदेिशक ऋणको रकम तीन कारबाट खच गन गर व नयोजन ग र छ :

स नं. वैदेिशक ऋण ा त हुन/े नकासा हुने त रका अनुदानको सं केत

(Mode of Payment)
१ नगद ऋण 4१
२ सोझै भ ु ानी ऋण 4२
३ सोधभना ऋण 4३
33
  यो वष ा त गन कुल वैदेिशक ऋणबाट यो वष भ ु ानी गन ऋणको सावाँ घटाएर खुद वैदेिशक ऋणको
रकम व ीय यव था अ तगत आउँछ।
 "नगद" भ ाले स बि धत दाताले स झौताबमोिजम अ म पमा अनुदान वा ऋण उपल ध गराएको
अव थालाई बुझाउँछ।
 "सोधभना" भ ाले प हले नेपाल सरकारको ोतबाट बजेट यहोर खच भएको रकमको तवेदन दातृ
सं थामा पठाई सो खचको पू त ा त गन यव थालाई जनाउँछ।
 "सोझै भ ु ानी" भ ाले वशेष इ े खातामा रहे को रकमबाट खच ग रने रकम वा स बि धत आयोजना
कायालयको मागअनुसार दातृ प बाटै स बि धत यि , फम, क पनी, सं था वा आपु तकतालाई सोझै
भ ु ानी दने वा दातृ प ले सोझै भ ु ानी गन या स झनुपछ।
 व तुगत सहायता भ ाले दाताले स बि धत आयोजना वा काय मलाई मालसामान उपल ध गराउने र
आयोजनाले मालसामान ा त गर सो को मू य बराबरको खच लेखा न गन अव था स झनुपछ।

बजेट व नयोजन गदा उपरो म ये कुन कारमा पन हो अ तरा य आ थक सहायता सम वय

महाशाखासँग सम वय गर य कन गनु पदछ।

३.२.८.४ आ त रक ऋण: बजेटको यूनपू त गनको ला ग आ त रक ऋणको प रचालन ग र छ। यस अ तगत रा य

बचतप , वकास ऋणप , वशेष ऋणप , वैदेिशक रोजगार बचत प र े जर वलह न कासन गन
ग र छ। यो वष उठाउने कुल आ त रक ऋणको रकमबाट यो वष भ ु ानी गन ऋणको सावाँ घटाएर खुद
आ त रक ऋण व ीय यव था अ तगत आउँछ।

३.३ राज व तथा खच शीषकह को वग करण र या या

राज व शीषकह को वग करण र या या

राज वको अनुमान, लेखांकन र तवेदन गन योजनका ला ग सरकार आय र अ तर सरकार व ीय ह ता तरणको

वग करणलाई अ तरा य मापद ड अनु प बनाउने उ े यले सरकार व ीय त या (Government Finance Statistic
Mannual, 2014) सँग मेल खाने गर आ थक वष २०74/75 दे िख नयाँ आ थक सं केत तथा वग करण र या या लागू
ग रएको छ। यस बमोिजमका सबै उपशीषकह को वग करण र या या तल तुत ग रएको छ। राज व शीषकह को
सं केत तथा वग करण कायम गदा मूल शीषक आधार शीषक र आ दानी जनाउने शीषक गर ३ ख डमा वभाजन
ग रएको छ। सं केत न बरको अ तमा शू य रहे का शीषकह मा आ दानीको लेखा न गन म दै न। य ता शीषकह मूल
शीषक र आधार शीषकह हुन। द ड, ज रवाना, शु क र याज कुन राज व शीषक अ तगत लागेको हो सोह शीषकमा
नै आ दानी जनाउनु पदछ।

राज व आधार शीषक, योग हुने तह

राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
१०००० राज व तथा अनुदान 10000 सि चत कोषमा ज मा हुने गर ा त राज व तथा अनुदानको सबै √ √ √
रकम यसमा पदछ।
११००० कर 11000 फाराम एवं यि को आयमा ला ने कर यसमा पदछ। यो आधार √ √ √
शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१११०० आय, मुनाफा तथा 11100 ँ ीगत लाभ कर बापतको रकम यसमा पदछ। यो
आय, मुनाफा तथा पूज √ √
ँ ीगत लाभमा ला ने
पूज मूल शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
कर
११११० एकलौट फाराम तथा 11110 एकलौट फाराम एवं यि गत आयमा ला ने कर यसमा पदछ। यो √ √
यि गत आयमा शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
ला ने कर

34
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
१११११ एकलौट फाराम तथा 11111 एकलौट फाराम तथा यि गत आयमा ला ने कर यसमा पदछ। √
यि गत आयमा
ला ने कर
११११२ पा र मक कर 11112 कुनै ाकृ तक यि ले रोजगार बाट ा त गरे को तलब, याला, √
मजदुर , पा र मक, भ ा एवं सु वधा, अवकाश भ ु ानी, रोजगार का
स ब धमा ग रएका अ य भ ु ानी, अ ययन, अ यापन आ द व भ न
ोतबाट हुने आयमा ला ने कर यसमा पदछ।
११११३ ँ ीगत लाभ कर
पूज 11113 घर, ज गा, शेयर आ द स पि को ब , प ा, हक ह ता तरण √
ँ ीगत लाभमा
लगायत व भ न क समका नःसगबाट भएको पूज यि
तथा एकलौट फारामलाई ला ने कर यसमा पदछ।
११११४ कृ ष आयमा कर - कृ ष आयमा ला ने कर यसमा पदछ। √

१११२० नकायको आयमा 11120 त ान तथा सं थानको आयमा ला ने कर यसमा पदछ। यो शीषकमा √
ला ने कर रकम ज मा गन म दै न।
१११२१ नकायको मुनाफामा 11121 सरकारको पूण वा अ धकांश (५० तशत भ दा बढ ) वा म व √
ला ने कर-सरकार भएका सरकार नकाय तथा य ता नकायको यव थापक य नय ण
सं थान भएको नकायको आयमा ला ने कर यसमा पदछ।
१११२२ नकायको मुनाफामा 11122 कुनै वशेष ऐन वा क पनी ऐन अ तगत दता भएका पि लक ल मटे ड √
ला ने कर - पि लक क पनी र सरकारको ५० तशत भ दा कम वा म व भएका
ल मटे ड क पनी क पनीको आयमा ला ने कर यसमा पदछ।
१११२३ नकायको मुनाफामा 11123 क पनी ऐन अ तगत दता भएका ाइभेट ल मटे ड क पनी तथा √
ला ने कर – ाइभेट आयकर ऐन बमोिजम तो कएको क पनीको आयमा ला ने कर यसमा
ल मटे ड क पनी पदछ।
१११२४ नकायको मुनाफामा 11124 मा थ उि लिखत उपशीषक १११२१ दे िख १११२३ भ परे का √
ला ने कर – अ य बाहेक अ य सं थाह ः साझेदार फाराम, सहकार सं था, ट, यु नट
सं था ट, सं घ/सं था, वदे शी क पनी एवं अ य नकायको आयमा ला ने
कर यसमा पदछ।
१११२५ ँ ीगत लाभ कर -
पूज 11125 घर, ज गा, शेयर आ द स पि को ब , प ा, हक ह ता तरण √
नकाय लगायत वभ न क समका नःसगबाट भएको ँ ीगत
पूज लाभमा
नकायलाई ला ने कर यसमा पदछ।
१११३० लगानीको आय तथा 11130 मा थ उि लिखत शीषक १११११ दे िख १११२५ भ परे का बाहेक √
अ य आयमा ला ने अ य आयमा ला ने कर यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम ज मा गन
कर म दै न।
१११३१ स पि , बहाल तथा 11131 घर, ज गा, सवार साधन तथा अ य अचल स पि बहाल वा प ा वा √
प ा बापतको आयमा द घकाल न करारमा दए बापतको आयमा ला ने कर यसमा पदछ।
ला ने कर
१११३२ याजमा ला ने कर 11132 बक, व क पनी वा अ य नकाय वा यि बाट भ ु ानी ग रने वा √
ा त हुने याजमा ला ने कर यसमा पदछ।
१११३३ लाभांशमा ला ने कर 11133 कुनै प न क पनी वा नकायमा लगानी गरे बापत ा त हुने लाभांशमा √
ला ने कर यसमा पदछ।
१११३४ लगानी स ब धी अ य 11134 लगानी स ब धी अ य आयमा ला ने कर यसमा पदछ। √
आयमा ला ने कर
१११३५ आकि मक लाभ कर 11135 जुवा, िच ा, बाजी, उपहार, दान, अपुताल , सुराक , पुर कार लगायतका √
आकि मक लाभका ोतबाट ा त आयमा ला ने कर यसमा पदछ।
१११३९ अ य आयमा ला ने 11136 मा थ उि लिखत शीषकह मा नपरे का अ य आयमा ला ने कर यसमा √

35
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
कर पदछ।
११२०० पा र मकमा 11200 पा र मकमा आधा रत भएर लगाइने करह यसमा पदछन्। यो मूल √
आधा रत कर शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११२१० पा र मकमा 11210 पा र मकमा आधा रत सामािजक सुर ा कर यसमा पदछ। यो √
आधा रत सामािजक शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
सुर ा कर
११२११ पा र मकमा 11211 कुनै ाकृ तक यि ले रोजगार बाट ा त गरे को तलब, याला, √
आधा रत सामािजक मजदुर , पा र मक, भ ा एवं सु वधा, अवकाश भ ु ानी, रोजगार का
सुर ा कर स ब धमा ग रएका अ य भ ु ानी, अ ययन, अ यापन आ द व भ न
ोतबाट हुने सम आयमा एकमु ट पमा तो कए बमोिजम लइने
सामािजक सुर ा कर यसमा पदछ।
११३०० स पि कर 11300 सबै कारको स पि मा ला ने कर यसमा पदछ। यो मूल शीषकमा √ √
रकम ज मा गन म दै न।
११३१० अचल स पि मा 11310 सबै कारको अचल स पि मा ला ने कर यसमा पदछ। यो शीषकमा √ √
ला ने कर रकम ज मा गन म दै न।
११३११ यि गत स पि मा 11311 यि गत वा म वमा रहेको स पि मा वा षक पमा ला ने कर यसमा √ √
ला ने वा षक कर पदछ।
११३१२ सं थागत स पि मा - सं थागत वा म वमा रहे को स पि मा वा षक पमा ला ने कर यसमा √ √
ला ने वा षक कर पदछ।
११३१३ एक कृत स प त कर - कुनै यि वा सं थाको एक कृत पमा मू या न ग रएको स पि √
(ज गा, घर तथा अ य) मा ला ने कर यसमा पदछन्। यसमा शेयर,
बौ क स पि , गुड वल, patent right, copy right लगायतका स पूण
अभौ तक स पि ह तथा अ य भौ तक स पि ह को बजार मू यमा
मू या न गर कूल मू या नमा वा षक पमा लगाइने कर समेत
पदछन्।
११३१४ भ ु मकर/मालपोत - भू मको वा म व बापत नय मत पमा तनुपन कर यसमा पदछ। √

११३२० खुद स पि मा ला ने - यसमा सरकार वा म वका सं रचनाह भाडामा लगाउँ दा लइने कर √

कर (शु क) समावेश हु छ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११३२१ घरबहाल कर - थानीय तहको े भ रहेका थायी सं रचनाह (ज तैः घर, गोदाम, √
क ले स आ द) भाडामा लगाउदा ा त आयमा ला ने कर यसमा
पदछ।
११३२२ बहाल बटौर कर - थानीय तहको े भ का घर, पसल, यारे ज, गोदाम, टहरा, सेड √
)छ पर(, कारखाना, ज गा वा पोखर को बहालमा लगाउदा स लन
ग रने बहाल करको रकम, तथा थानीय तहले नमाण, रे खदे ख वा
स चालन गरे को हाट बजार, सावज नक थल, ऐलानी ज गा वा
बाटोको छे उमा था न दएका अ थायी पसलह बाट स लन ग रने
बहाल बटौर कर रकम यसमा पदछ।
११३५० ँ ीगत
व ीय र पूज 11340 ँ ीगत कारोबारमा ला ने कर यसमा पदछ। यो शीषकमा
व ीय र पूज √ √ √
कारोबारमा ला ने कर रकम ज मा गन म दै न।
११३५१ ँ ीगत
व ीय तथा पूज - ँ ीगत कारोबारमा कानून बमोिजम ला ने कर यसमा
व ीय र पूज √ √ √
कारोबारमा ला ने कर पदछ।
११४०० व तु तथा सेवामा 11400 व तु तथा सेवाको उ पादन, आयात, ब , वतरण तथा ह ता तरण √ √ √
आधा रत कर एवं अ य कारोबारमा ला ने कर यसमा पदछ। यो मूल शीषकमा
रकम ज मा गन म दै न।

36
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
११४१० मू य अ भवृ कर 11410 मू य अ भवृ कर यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम ज मा गन √ √ √
(मू.अ .क.) म दै न।
११४११ बाँडफाँट भइ ात - रा य ाकृ तक ोत तथा व ीय आयोगबाट बाँडफाँट भइ ात √ √ √
हुने मू य अ भवृ भएको मू य अ भवृ करको रकम यसमा पदछ।
कर
११४१२ बाँडफाँट हुने बाहेक - सरकारका तहह बीच बाँडफाँट हुने गर तो कएका शीषक बाहेक √
अ य ोतबाट ात बाँडफाँट नहुने गर अ य कुनै शीषकमा कानून बमोिजम लगाइने मू य
मू य अ भवृ कर अ भवृ कर बापतको रकम यसमा पदछ।
११४२० अ त: शु क 11420 वभ न कारका मालव तु उ पादन गदा ला ने अ तःशु क यसमा √ √ √
पदछ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११४२१ बाँडफाँट भइ ात - रा य ाकृ तक ोत तथा व ीय आयोगबाट बाँडफाँट भइ ात √ √ √
हुने अ त शु क भएको मू य अ भवृ करको रकम यसमा पदछ।
११४२२ अ त: शु क आयात 11425 नेपाल भ पैठार हुने सामानमा भ सार व दुमै तो कएबमोिजम ला ने √
अ तःशु क यसमा पदछ।
११४४० वशेष सेवामा ला ने 11440 तो कएका वशेष सेवामा ला ने कर बापतको रकम यसमा पदछ। यो √ √ √
कर शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११४४१ वैदेिशक रोजगार सेवा 11441 वैदेिशक रोजगारका ला ग जनशि आपू त गदा ला ने सेवा कर यसमा √
कर पदछ।
११४४२ वा य सेवा कर 11442 सरकार तथा सामुदा यक अ पतालले दान गन वा य सेवा बाहेक √ √ √
अ य वा य सं थाले दान गन वा य सेवामा ला ने कर यसमा
पदछ।
११४४३ िश ा सेवा शु क- 11443 नजी शैि क सं थाह ले दान गन तो कएका शैि क सेवाह मा √ √ √
शैि क सं था ला ने िश ा सेवा शु क यसमा पदछ।
११४४४ िश ा सेवा शु क- 11444 वदे शमा अ ययन गन जाने व ाथ ह ले बुझाउनु पन िश ण शु कमा √ √ √
वैदेिशक अ ययन ला ने सेवा शु क बापतको रकम यसमा पदछ।
११४५० पुवाधार सेवाको 11450 पूवाधार सेवाको उपयोग तथा सवार साधनमा ला ने कर तथा √ √ √
उपयोग तथा सवार तो कएका मालसामान उपयोग तथा उपयोगको अनुम तमा ला ने कर
साधनमा ला ने कर यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११४५१ सवार साधन कर 11451 तो कएको सवार साधनमा तो कएबमोिजम ला ने सवार दता शु क, √ √ √
(सवार दता, वा षक वा षक सवार कर तथा पटके सवार कर यसमा पदछ।
सवार कर तथा
पटके सवार कर )
११४५२ पुवाधार सेवाको 11452 लोकमाग तथा सहर सडक एवं तो कएका अ य पूवाधार सेवाको √ √ √
उपयोगमा ला ने कर उपयोग गरे बापत तो कएबमोिजम ला ने कर यसमा पदछ। यसमा
पूवाधार ममत तथा स भार योजनका ला ग उठाइने शु क समेत
समावेश हु छ।
११४५३ सडक ममत तथा 11453 वदे शबाट नेपालमा पैठार हुने पे ोल तथा डजेलमा सडक ममत तथा √
सुधार द तुर सुधार द तुर बापत भ सार व दुमा लगाइने द तुर यसमा पदछन्।
११४५४ सडक नमाण तथा 11454 सवार साधन दताका वखत यातायात यव था कायालयमा सवार √
स भार द तुर साधनको क समअनुसार स लन ग रने द तुर यसमा पदछन्।
११४५५ पूवाधार कर 11455 आयात हुने पे ो लयम पदाथमा पूवाधार वकासका ला ग लगाइने कर √
यसमा पदछ।
११४७० मनोर न कर - मनोर जनसँग स बि धत यवसायमा ला ने कर यसमा पदछ। यो √ √
शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।

37
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
११४७१ सनेमा/डकुमे - सनेमा/डकुमे आद तयार र दशन गनका ला ग थानीय √
सरकारमा ला ने सबै कारका कर यसमा पदछ।
११४७२ व ापन कर - व ापन, हो ड ु ीय तथा
बोड आ दमा ला ने कर यसमा पदछ। व त √ √
छापा मा यमबाट हुने व ापन स ब धी सबै कारका कर यसमा
समावेश हु छ।
११४७३ अ य मनोर न कर - दे श र थानीय सरकारले लगाउने मनोर जनसँग स बि धत अ य √ √
करह यसमा पदछन्।
११५०० वैदेिशक यापारमा 11500 वैदेिशक यापारमा आधा रत कर बापतको रकम यसमा पदछ। यो √
आधा रत कर मूल शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११५१० आयातमा ला ने भं सार 11510 आयातमा ला ने भ सार महसुल बापतको रकम यसमा पदछ। यो √
महसुल शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११५११ भं सार महसुल - 11511 नेपालमा आयात हुने मालव तुमा ला ने भ सार महसुल तथा थप √
आयात महसुल यसमा पदछ।
११५१२ भारतीय अ तःशु क 11512 भारतबाट डी.आर.पी. फाराम अ तगत नेपाल भ आयात ग रने √
फता मालव तुमा भारत सरकारले असुल उपर गर सरकारलाई फता गन
भारतीय अ तःशु क रकम यसमा पदछ।
११५१३ आयातमा ला ने 11513 तो कएबमोिजम आयातमा ला ने थानीय वकास शु कको रकम यसमा √
थानीय वकास शु क पदछ।
११५१४ आयातमा ला ने अ य - मा थ उ लेिखत बाहे का आयातमा ला ने भ सार स ब धी अ य शु क √
शु क/महसुल वा महसुलको रकम यसमा पदछ।
११५२० भं सार महसुल - नयात 11520 नयात ग रने मालव तुमा ला ने भ सार महसुल बापतको रकम यसमा √
पदछ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११५२१ भं सार महसुल - नयात 11521 नेपालबाट वदे शमा नकासी हुने मालव तुमा ला ने भ सार महसुल, √
छु ट आ दानी र सदर याहाको रकम यसमा पदछ।
११५२२ नयात सेवा शु क 11522 नेपालबाट वदे शमा नकासी हुने मालव तुमा ला ने नकासी सेवा शु क, √
छु ट आ दानी र सदर याहाको रकम यसमा पदछ।
११५२३ नयातमा ला ने अ य - मा थ उ लेिखत बाहेक नयातमा ला ने अ य भ सार स ब धी शु क वा √
शु क/महसुल महसुलको रकम यसमा पदछ।
११५६० वैदेिशक यापारमा 11560 मा थ उि लिखत शीषक ११५१० र ११५२० मा परे का बाहेक अ य √
आधा रत अ य कर वैदेिशक यापारमा आधा रत कर बापतको रकम यसमा पदछ। यो
शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११५६१ कृ ष सुधार शु क 11561 ु बाट आयात ग रने कृ ष उ पादनसँग स बि धत
भारत तथा ते ो मुलक √
मालव तुमा लगाइएको कृ ष सुधार शु क यसमा पदछ।
११५६२ भं सार स ब धी अ य 11562 भ सार शासनका स दभमा जफत ग रएको मालव तु ललाम ब बाट √
आय ा त रकम, डे मरे ज ( वल ब शु क), भ सार एजे टको इजाजत द तुर
एवं इजाजत प नवीकरण द तुर, व डे ड वेयर हाउसस ब धी इजाजत
द तुर एवं सोको नवीकरण द तुर, भ सार सेवा शु क, ापनप
द तुर, र सो स ब धी अ य रकम यसमा पदछ।
११६०० अ य कर 11600 मा थ उि लिखत करका आधारह बाहेक अ य आधारह अनुसार √ √ √
लगाइने कर राज व यसमा पदछ। यो मूल शीषकमा रकम ज मा गन
म दै न।
११६१० यवसायले भ ु ानी 11610 मा थ उि लिखत करका आधारह बाहेक अ य आधारह अनुसार √ √ √
गन यवसायह लाई लगाइने कर राज व यसमा पदछ। यो शीषकमा
रकम ज मा गन म दै न।

38
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
११६११ क पनी रिज े शन 11611 क पनी ऐन अ तगत रिज ेशन हुने क पनीको रिज ेशन द तुर ाइभेट √
द तुर साझेदार तथा पि लक फाराम, कल कारखाना, उ ोगको रिज ेशन
द तुर, े डमाक बापतको रकम र सोको नवीकरण बापतको रकम
यसमा पदछ।
११६१२ एजे सी रिज े शन 11612 व भ न क समका एजे सीको रिज ेशन द तुर तथा नवीकरण द तुर √
द तुर यसमा पदछ।
११६१३ यवसाय रिज े शन - क पनी तथा एजे सी रिज ेसन बाहेक अ य साना तथा मझौला √
द तुर यवसाय रिज ेसन तथा यसको नवीकरण गरे बापतको द तुर रकम
यसमा पदछ।
११६१४ रे डयो/ एफ.एम. - रे डयो/एफ.एम स चालनका ला ग अनुम त प तथा सोको नवीकरण √ √ √
स चालन द तुर द तुर र सोसँग स बि धत अ य द तुरह यसमा पदछन्।
११६१५ टे ल भजन स चालन - टे ल भजन स चालनका ला ग अनुम त प तथा सोको नवीकरण द तुर √ √
द तुर र सोसँग स बि धत अ य द तुरह यसमा पदछन्।
११६२० यवसाय बाहेक 11620 मा थ उि लिखत करका आधारह बाहेक अ य आधारह मा यवसाय √ √ √
अ यले भ ु ानी गन बाहेक अ यलाई लगाइने कर राज व यसमा पदछ। यो शीषकमा
रकम ज मा गन म दै न।
११६२१ चालक अनुम त प , 11621 सवार चालक अनुम त प को इजाजतप द तुर, सवार को दता √ √
सवार दता कताब कताब ( लू बुक) द तुर, हवाईजहाज चालक अनुम त प को
(Blue book) इजाजतप द तुर, सवार जाँचपास द तुर र सोको नवीकरण द तुर
स ब धी द तुर यसमा पदछ।
११६२२ हातह तयारको 11622 ब दुक, प तौल आ द हातह तयारको रिज ेशन द तुर, इजाजतप √
इजाजतप द तुर द तुर, नवीकरण द तुर यसमा पदछ।
११६३० कृ ष तथा पशुज य - कृ ष तथा पशुज य व तुको कारोबारमा ला ने कर यसमा समावेश √
कारोबारमा ला ने कर हु छ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
११६३१ कृ ष तथा पशुज य - कृ ष तथा पशुप छ मा आधा रत यावसा यक कारोबारको अनुमती तथा √
व तुको यावसा यक य तो यावसा यक कारोबारमा ला ने कर यसमा पदछ।
कारोबारमा ला ने कर
११६३२ अखेटोपहारमा ला ने - कानूनले नषेध गरे का बाहेक मृत वा मा रएका जीव ज तुको हाड, √
कर सङ, वाँख, छाला आ दको कारोबारमा ला ने कर यसमा पदछ।
११६९० अ य कर - मा थ उ लेख नभएका अ य कर यसमा समावेश ग र छ। यो शीषकमा √ √ √
रकम ज मा गन म दै न।
११६९१ अ य कर - मा थ अ शीषकमा नपरे का करह यसमा समावेश हु छन्। √ √ √

१३००० अनुदान 13000 वैदेिशक सरकारबाट ा त अनुदान यसमा पदछ। यो आधार शीषकमा √ √ √
रकम ज मा गन म दै न।
१३१०० प ीय वैदेिशक 13100 वदे शी सरकारबाट ात प ीय अनुदान यसमा पदछ। यो मूल √ √ √
अनुदान शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१३११० प ीय वैदेिशक 13110 प ीय वैदेिशक चालु अनुदान यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम √ √ √
चालु अनुदान ज मा गन म दै न।
१३१११ प ीय वैदेिशक 13111 वदे शी सरकारबाट ा त चालु अनुदान यसमा पदछ। √ √ √
चालु अनुदान
१३१२० प ीय वैदेिशक 13120 ँ ीगत अनुदान यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम
प ीय वैदेिशक पूज √ √ √
ँ ीगत अनुदान
पूज ज मा गन म दै न।
१३१२१ प ीय वैदेिशक 13121 वदे शी सरकारबाट ँ ीगत अनुदान यसमा पदछ।
ा त पूज √ √ √
ँ ीगत अनुदान
पूज

39
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
१३२०० बहुप ीय वैदेिशक 13200 अ तरा य सं घ सं थाह बाट ा त बहुप ीय अनुदान यसमा पदछ। √ √ √
अनुदान यो मूल शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१३२१० बहुप ीय वैदेिशक 13210 अ तर-सरकार अ तरा य सं थाबाट ा त अनुदान यसमा समावेश √ √ √
चालु अनुदान ग रनेछ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१३२११ अ तर-सरकार 13211 अ तर-सरकार अ तरा य सं थाबाट ात चालु अनुदान यसमा √ √ √
अ तरा य सं थाबाट समावेश ग र छ।
ा त चालु अनुदान
१३२१२ गै -सरकार - अ तर-सरकार अ तरा य सं थाबाट ँ ीगत अनुदान यसमा
ा त पूज √ √ √
अ तरा य सं थाबाट समावेश ग र छ।
ा त चालु अनुदान
१३२२० बहुप ीय वैदेिशक 13220 गैरसरकार अ तरा य सं थाबाट ात अनुदान यसमा समावेश √ √ √
ँ ीगत अनुदान
पूज ग र छ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१३२२१ अ तर-सरकार 13221 अ तर सरकार अ तरा य सं थाबाट ा त चालु अनुदान यसमा √ √ √
अ तरा य सं थाबाट समावेश ग र छ।
ँ ीगत अनुदान
ा त पूज
१३२२२ गै -सरकार - गै -सरकार अ तरा य सं थाबाट ात ँ ीगत
पूज अनुदान यसमा √ √ √
अ तरा य सं थाबाट समावेश ग र छ।
ँ ीगत अनुदान
ा त पूज
१३३०० अ तर सरकार 13300 व भ न तहका सरकारह बाट ा त हुने अनुदान यसमा समावेश √ √ √
व ीय ह ता तरण ग र छ। यो मूल शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१३३१० अ तर सरकार 13310 सरकारका अ य तहबाट आ त रक पमा ा त हुने चालु अनुदान √ √ √
अनुदान यसमा पदछन्। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१३३११ समानीकरण अनुदान - अ य सरकारबाट ा त ग रने समानीकरण चालु अनुदान यसमा पदछ। √ √

१३३१२ सशत अनुदान - शतस हत एक सरकारबाट अक सरकारमा ा त हुने चालु अनुदान √ √ √

यसमा पदछ।
१३३१३ वषेश अनुदान - वशेष उ े य वा योजनका ला ग दान ग रने वशेष चालु अनुदान √ √ √
यसमा पदछ।
१३३१४ समपूरक अनुदान - अ य सरकारबाट ा त ग रने समपूरक चालु अनुदान यसमा पदछ। √ √

१३३१५ अ य अनुदान - सरकारका अ य तहबाट मा थ उ लेिखत बाहेकका कुनै अ य कारको √ √ √

अनुदान ा त भएमा य तो रकम यसमा समावेश ग र छ।
१३३२० अ तर सरकार - आ त रक पमा अ य सरकारबाट ँ ीगत अनुदान यसमा
ा त हुने पूज √ √ √
ँ ीगत अनुदान
पूज पदछन्। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१३३२१ ँ ीगत अनुदान
सशत पूज - शतस हत एक सरकारबाट अक सरकारमा ँ ीगत अनुदान
ा त हुने पूज √ √ √
यसमा पदछ।
१३३२२ ँ ीगत
वषेश पूज - वशेष उ े य वा योजनका ला ग ँ ीगत अनुदान
दान ग रने वशेष पूज √ √ √
अनुदान यसमा पदछ।
१४००० अ य राज व 14000 मा थ उ लेख भए बाहे कका अ य कारका ोतबाट ा त राज व √ √ √
यसमा पदछ। यो आधार शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४१०० स पि बाट ा आय 14100 सरकार वा म वमा रहेको स प तबाट ृिजत आय यसमा पदछ। यो √ √ √
मूल शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४११० याज 14110 ऋण लगानीको याज बापतको आय यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम √ √ √
ज मा गन म दै न।
१४१११ व ीय नकायबाट 14111 बक तथा व ीय त ानमा ग रएको ऋण लगानीबाट ात याज √ √ √
ा त याज रकम यसमा पदछ।

40
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
१४११२ यापा रक नकायबाट 14112 यापा रक त ानमा ग रएको ऋण लगानीबाट ात याज रकम √ √ √
ा त याज यसमा पदछ।
१४११३ औ ौ गक नकायबाट 14113 औ ो गक त ानमा ग रएको ऋण लगानीबाट ात याज रकम √ √ √
ा त याज यसमा पदछ।
१४११४ सेवामुलक नकायबाट 14114 सेवामूलक त ानमा ग रएको ऋण लगानीबाट ात याज रकम √ √ √
ा त याज यसमा पदछ।
१४११९ अ य नकायबाट ा त 14115 मा थ नपरे का अ य त ानमा ग रएको ऋण लगानीबाट ात याज √ √ √
याज रकम यसमा पदछ।
१४१२० लाभांश 14120 शेयर लगानीबाट ा त लाभांश बापतको रकम यसमा पदछ। यो √ √ √
शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४१२१ व ीय नकायबाट 14121 बक तथा व ीय त ानबाट ा त लाभांश यसमा पदछ। √ √ √
ा त लाभांश
१४१२२ यापा रक नकायबाट 14122 यापा रक त ानबाट ा त लाभांश रकम यसमा पदछ। √ √ √
ा त लाभांश
१४१२३ औ ौ गक नकायबाट 14123 औ ो गक त ानबाट ा त लाभांश रकम यसमा पदछ। √ √ √
ा त लाभांश
१४१२४ सेवामुलक नकायबाट 14124 सेवामूलक त ानबाट ा त लाभांश रकम यसमा पदछ। √ √ √
ा त लाभांश
१४१२९ अ य नकायबाट ा त 14125 मा थ नपरे का अ य त ानबाट ा त लाभांश रकम यसमा पदछ। √ √ √
लाभांश
१४१५० भाडा र रोय ट 14150 सरकार कायालयले स लन गरे को भाडा र रोय ट बापतको रकम √ √ √
यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४१५१ सरकार स पि को 14151 सरकार स पि बहालमा दएबापत ा त हुने आय यसमा पदछ। √ √ √
बहालबाट ा त आय ज तैः : सरकार ज गा, भवन तथा अ य स पि बहाल, कोठा तथा
भोजनालय (रे ु राँ) बहाल, मेच, पाल, पाल, हवाईजहाज, ब गी,
बै डबाजा, इि जन, रोलर, बुलडोजर, ा टर समेतका सरकार
स पि योग गरे बापत ा त हुने भाडा तथा सेवा शु क यसमा
पदछ।
१४१५२ या सनोबाट ात 14152 या सनोबाट ा त रोय ट रकम यसमा पदछ। √ √ √
रोय ट
१४१५९ अ य ोतबाट ात - मा थ उ लेिखत बाहेकका अ य ोतबाट ा त बाँडफाँट नहुने रोय ट √ √ √
बाँडफाँट नहुने आय यसमा पदछ।
रोय ट
१४१७० राज व बाँडफाँटबाट - बाडफाँड भई ा त हुने व भ न कारका राज व यसमा पदछन्। यो √ √ √
ा त आय शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४१७१ वन रोय ट 14155 वन तथा वन पैदावार ब बापत ा त आय, लकडी ललाम ब , √ √ √
व यज तुस ब धी आ दानी, चर चराई द तुर, व यज तु आर , नकु
सं र ण े को वेश शु क, िच डयाखाना वेश शु क,
वन प तस ब धी अ य आ दानी, नहर व रप रको घाँस ब र सो
स ब धी द ड, ज रवाना बापत राज व बाँडफाँट माफत ा त रकम र
वन े को रोय ट यसमा पदछ।
१४१७२ खानी रोय ट 14153 खानी खो े अनुम तप द तुर, सव ण द तुर, आयोजना ( ोजे ट) √ √ √
लाई ढु ा ब गदा आएको रकम, खानीको रोय ट , खानीमा जाने
गाडी तथा गाडी आवत जावतको इजाजतप बापत राज व बाँडफाँट

41
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
माफत ा त रकम यसमा पदछ।
१४१७३ जल ोत रोय ट 14154 जल ोत े बाट ु ् उ पादन शु क, व त
ा त रोय ट , व त ु उ पादन √ √ √
इजाजत– प ु उ पादन,
द तुर र नवीकरण द तुर, व त सारण र
वतरणको सव ण अनुम त प द तुर तथा सोको नवीकरण द तुर,
ु
व त ब , आयोजना ब , जल ोतस ब धी स पुण आय र सो
स ब धी द ड ज रवाना बापत राज व बाँडफाँट माफत ा त रकम
यसमा पदछ।
१४१७४ पवतारोहण रोय ट - पवतारोहण बापत स लन भइ राज व बाँडफाँटबाट ा त ग रने रोय ट √ √ √
द तुर यसमा पदछ।
१४१७५ पदया ा रोय ट - पदया ा बापत स लन भइ राज व बाँडफाँटबाट ा त ग रने रोय ट √ √ √
द तुर यसमा पदछ।
१४१७६ पयटन सेवा शु क - पयटन सेवा शु क रोय ट बापत स लन भइ राज व बाँडफाँटबाट √ √ √
रोय ट ा त ग रने रोय ट द तुर यसमा पदछ।
१४१७७ घरज गा रिज े शन - घरज गा रिज ेशन बापत स लन भइ राज व बाँडफाँटबाट ा त ग रने √ √ √
द तुर रोय ट द तुर यसमा पदछ।
१४१७८ सवार साधन कर - सवार साधन कर स लन गर बाँडफाँट भएर ा त हुने कर यसमा √ √ √
पदछ।
१४१७९ अ य बाँडफाँट हुने 14156 अ य बाँडफाँट हुने राज व बापत स लन ग रने रोय ट द तुर यसमा √ √ √
राज व पदछ।
१४२०० व तु तथा सेवा 14200 व तु तथा सेवाको ब बाट ा त रकम यसमा पदछ। यो मूल √ √ √
ब बाट ा त रकम शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४२१० व तु तथा सेवा 14210 व तु तथा सेवाको ब बाट ा त रकम यसमा पदछ। यो शीषकमा √ √ √
ब बाट ा त रकम रकम ज मा गन म दै न।
१४२११ कृ ष उ पादनको 14211 ११६३१ र ११६३२ मा समावेश हुने बाहे क अ य (आँफैले उ पादन √ √ √
ब बाट ा त रकम गरे का माछा (भूरा तथा खाने) ब तथा ललाम, पोखर र खोलामा
माछा मान जाल हा ने द तुर, खोला– पोखर मा माछा मान ठे ा, घाँस
ब , कुखुराको फुल तथा च ला ब , सुंगरु तथा सुं गरु को व चा
ब , दूध, यू तथा अ य दु धज य पदाथको ब , फलफूल ब ,
ए ट रे वज याि सन ब , टोकर या क द तुर, ऊन तथा हाडखुर
ब , फलफूल तथा फलफूलको बोट ब वा ब , बीउ बजन तथा
बेना ब , तरकार तथा सागपात ब , धान, मकै, गहुं तथा अ य
खा ा न ब , जाम– जेल , अचार, ततौरा ज ता) आँफैले उ पादन
गरे का सामान ब गर ा त हुने रकम यसमा पदछ।
१४२१२ सरकार स पि को 14212 टु टे फुटे का मे सनर सामान ब , सवार साधन ललाम ब , पुराना √ √ √
ब बाट ा त रकम मालसामान ब तथा अ य सरकार स पि को ब बाट ा त रकम
यसमा पदछ।
१४२१३ अ य ब बाट ात 14213 सरकारको छापाखानाको छपाई द तुर, नेपाल राजप एवं सरकार ारा √ √ √
रकम कािशत पु तक पुि तकाको ब तथा ललामबाट ा त रकम,
अ भलेख (रे कड) ब का साथै मु ा तथा नापतौलको सामानः ढक,
तराजु समेतको मािणत द तुर, नवीकरण द तुर र ट सारको अ य
आय, न सा ट ब , औष ध ब तथा अ य मालसामान
ब बाट ा त रकम समेत यसै मा पदछ।
१४२१४ दूरस चार सेवा शु क 14214 दू रस चार सेवा शु क बापतको रकम यसमा पदछ। √

१४२१५ टे लफोन वा म वको 14215 टे लफोन वा म व बापतको रकम यसमा पदछ। √

42
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
शु क
१४२१६ नजी धारा बापतको 14216 नजी धारा राखे बापत ला ने शु क तथा महसुल, काल गढ द तुर र √ √ √
शु क सो स ब धी द ड, ज रवाना समेतको रकम यसमा पदछ।
१४२१७ नहर तथा कुलो 14217 ज गा जमीनको सँचाईको ला ग नहर तथा कुलोको उपयोग गरे बापत √ √ √
उपयोग बापतको तो कएबमोिजम ा त शु क यसमा पदछ।
शु क
१४२१८ ु सेवा शु क
व त 14218 ु सेवा उपभोग बापतको महसुल, थप द तुर, मटर जाँच समेतको
व त √ √ √
सेवा द तुर, कले सन चाज, नामसार एवं ठाउँ सार द तुर यसमा
पदछ।
१४२१९ अ य सेवा शु क तथा - १४२११ दे िख १४२१८ स मका शीषकमा नपरे का सरकारले √ √
ब उपल ध गराउने सरसफाई तथा ढल नकासको सु वधा, पयटक य
े , र बनभोज थल, पाक, यूटावर ज ता े को उपयोग तथा
सोमा ला ने वेश शु क ज ता े मा लगाइन शु क तथा द तुरको
रकमका साथै स बि धत सरकारले आ नो े भ का थानीय
ाकृ तक ोतको ब गदा ा त रकम समेत यसमा पदछ।
१४२२० शास नक सेवा शु क 14220 शास नक सेवा बापतको शु क यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम √ √ √
ज मा गन म दै न।
१४२२१ या यक द तुर 14221 कोट फ , ब सौनी, दश द, वश द न ल द तुर, समा हान् एवं √ √
इतलायनामा द तुर, सूद, लफा द तुर, टकट द तुर, पुनरावेदन एवं
तउ र प द तुर, वकालतस ब धी इजाजतप द तुर र
यायस ब धी अ य राज व आ दानी यसमा पदछ।
१४२२२ हुलाक सेवा शु क 14222 हुलाक टकट ब बाट ा त रकम, हुलाक आदे शको क मसन, √
ब हर व तु वतरण, वैदेिशक पु ल दा महसुलबाट ा त रकम र
हुलाकस ब धी अ य आय यसमा पदछ।
१४२२३ िश ा े को 14223 ११४४३ र ११४४४ ले समेटेका वषयह बाहे क िश ण शु क √ √ √
आ दानी ( ूसन फ ), वेश शु क, वेिशका पर ा द तुर, ल धा प
(माक सट) तथा माणप द तुर, सं हालय ( युिजयम) वेश द तुर,
पा म, पु तक, प का समेतको ब बाट ा त रकम र िश ा
े को अ य आ दानी यसमा पदछ।
१४२२४ पर ा शु क 14224 लोक सेवा आयोग लगायत व भ न सरकार नकायले लने पर ा √ √ √
द तुर, अ तवाता द तुर, नवेदन तथा दरखा त द तुर र पा म
ब बाट ा त रकम यसमा पदछ।
१४२२५ यातायात े को 14225 ११६२१, ११४५१ दे िख ११४५४ स म परे का वषयह बाहेक √ √ √
आ दानी हवाईजहाज अवतरण द तुर, आ य द तुर, कुनै सडक राजमागमा
आवत जावतको ला ग इजाजत दए बापत ा त रोड पर मट, जल तथा
अ य यातायातसँग स बि धत आय र शु क यसमा पदछ।
१४२२६ आयात नयात 14226 आयात नयात इजाजत प द तुर बापत ा त रकम यसमा पदछ। √
इजाजत प द तुर
१४२२७ राहदानी शु क 14511 राहदानी (पासपोट द तुर), सनाखत द तुर, राहदानी नवीकरण बापत √
ा त रकम यसमा पदछ।
१४२२८ भसा शु क 14512 वेशा ा ( भसा) सोको याद थप, पुनः वेशा ा आ द बापत ात √
रकम यसमा पदछ।
१४२२९ अ य शास नक सेवा 14227 वभ न म ालय, वभाग तथा कायालयले लने टकट बापतको रकम, √ √ √
शु क बोलप फाराम ब को रकम, नवेदन द तुर, नो अवजे शन

43
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
स ट फकेट द तुर, यावसा यक माण प जार तथा नवीकरण द तुर
बापत ा त रकम यसमा पदछ।
१४२४० द तुर - यसमा व भ न सेवा दान गरे बापत लइने द तुर पदछ। यो शीषकमा √
रकम ज मा गन म दै न।
१४२४१ पा क शु क - थानीय तह ारा थानीय पमा उठाइने पा क शु क यसमा पदछ। √

१४२४२ न सा पास द तुर - थानीय तह ारा न सा पास बापत उठाएको द तुर यसमा पदछ। √

१४२४३ सफा रश द तुर - थानीय तह ारा सफा रश गरे बापत उठाएको द तुर यसमा पदछ। √

१४२४४ यि गत घटना दता - थानीय तह ारा यि गत घटना दता गरे बापत उठाएको द तुर √
द तुर यसमा पदछ।
१४२४५ नाता मािणत द तुर - थानीय तह ारा नाता मािणत गरे बापत उठाएको द तुर यसमा √
पदछ।
१४२४९ अ य द तुर - थानीय तहले लने मा थ उ लेिखत बाहेकका अ य द तुर यसमा √
पदछन्।
१४३०० द ड ज रवाना र 14300 वल ब द तुर र ज रवाना र जफत यसमा पदछ। यो मूल शीषकमा √ √ √
जफत रकम ज मा गन म दै न।
१४३१० द ड,ज रवाना र 14310 वल ब द तुर र ज रवाना र जफत यसमा पदछ। यो शीषकमा रकम √ √ √
जफत ज मा गन म दै न।
१४३११ या यक द ड,ज रवाना 14311 अदालतको नणयबाट लइएका द ड ज रवाना, जफत बापतको रकम √ √ √
र जफत यसमा ज मा गनु पदछ।
१४३१२ शास नक 14312 सबै कारको ठे ाको धरौट (अन मनी) जफत, नमाण र अ य √ √ √
द ड,ज रवाना र कामको ठे ा प ामा ठे केदारह लाई ग रएको द ड ज रवाना,
जफत ठे केदारह सँग बाँक रहे को रकमको याज र स बि धत शीषकमा
ले िखए बाहेक अ य शास नक द ड ज रवाना र जफतबाट ा त रकम
यसमा पदछ।
१४४०० अनुदान बाहेकको 14400 सरकार तथा अ तरा य सं गठनह बाहेक अ य ोतह बाट ात √ √ √
ह ता तरण उपहार तथा वैि छक अनुदान (Donation) को रकम यसमा पदछ।
यो मूल शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४४१० चालु ह ता तरण 14410 अनुदान बाहेक अ य चालु ह ता तरण रकम यसमा पदछ। यो √ √ √
शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४४११ चालु ह ता तरण 14411 यसमा सरकारलाई राहत योजनका ला ग ा त हुने खा ा न, ल ा √ √ √
कपडा, औष ध ज ता चालु कृ तका सहयोग समावेश हु छन्।
१४४२० ँ ीगत ह ता तरण
पूज ँ ीगत ह ता तरण रकम यसमा पदछ। यो
अनुदान बाहेक अ य पूज √ √ √
शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१४४२१ ँ ीगत ह ता तरण
पूज 14412 अ पताल, व ालय, सं हालय, नाचघर तथा सां कृ तक के ह √ √ √
नमाण वा ख रदको ला ग ा त भएको ह ता तरणका साथै उपहार
व प ा त घर वा ज गा तथा अ य स पि ह , ज तैः एका धकार
प वा तलप अ धकारको रकम यसमा पदछ। यद कुनै
ँ ीगत के हो भ ने कुरा
ह ता तरण चालु वा पूज प ट नभएमा य तो
ह ता तरणलाई चालु कृ तमा वग करण गनु पदछ।
१४५०० व वध राज व 14500 व वध राज व यसमा पदछ। यो मूल शीषकमा रकम ज मा गन √ √ √
म दै न।
१४५१० चालु दाबी तथा अ य - यसमा आकि मक पमा सरकारलाइ ा त हुने दाबीह तथा बमाको √ √ √
शु कह मयम बापत ा त हुने रकम तथा अ य चालु दाबीह समावेश
हु छ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।

44
 राज व आधार शीषक, योग हुने तह
राज व
मूल शीषक, शीषक पुरानो सं केत या या
सं केत सं घ दे श थानीय
तथा उपशीषक
१४५११ बमा दाबी ा - यसमा सरकार कोषमा ज मा हुने गर सरकारले गरे का वभ न √ √ √
कारका बमालेखको फता भ ु ानी तथा बमा दाबीबाट ा त हुने
रकम समावेश गनु पदछ।
१४५२० अ य राज व 14520 ँ ीगत
यसमा अ य पूज कृ तका राज वह पदछन्। यो शीषकमा रकम √ √ √
ज मा गन म दै न।
१४५२१ दूषण नय ण 14521 दू षण नय ण योजनका ला ग स लन ग रने शु क यसमा समावेश √ √ √
शु क ग रनेछ।
१४५२२ साना सवार कर - १४१६८ मा परे को बाहेक इि जन जडान नभएका टाँगा, र सा, अटो √
र सा लगायतका सवार साधन, केबुलकार तथा डु ा स चालनमा
ला ने शु क यसमा समावेश ग र छ।
१४५२९ अ य राज व 14522 मा थका स पूण शीषक तथा उपशीषकह मा नपरे का अ य रकमह √ √ √
यसमा पदछ।
१४५३० ँ ीगत राज व
पूज 14530 वभ न योजनमा ग रने राज व फता यसमा पदछ। यो शीषकमा √ √ √
रकम ज मा गन म दै न।
१४५३१ सरकार घर, ज गा, 14531 सरकार घर ज गा, गुड वल र सरकार त ान ब बाट ा त आय √ √ √
गुडवील ब बाट यसमा पदछ।
ा त रकम
१५००० बे जु 15000 बे जु कायम भएको राज व बाहे कको रकम असुल उपर भइ ात √ √ √
हुँदा यसमा समावेश ग र छ। यो आधार शीषकमा रकम ज मा गन
म दै न।
१५१०० बे जु 15100 बे जु कायम भएको राज व बाहे कको रकम असुल उपर भइ ात √ √ √
हुँदा यसमा समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा रकम ज मा गन
म दै न।
१५११० बे जु 15110 बे जु कायम भएको राज व बाहे कको रकम असुल उपर भइ ात √ √ √
हुँदा यसमा समावेश ग र छ। यो शीषकमा रकम ज मा गन म दै न।
१५१११ बे जु 15112 राज व बाहेकको बे जु रकम यसमा दािखला गनु पदछ। √ √ √
राज वस ब धी बे जु स बि धत राज व उपशीषकमा नै दािखला गनु
पदछ।

नोटः

(1) द ड, ज रवाना, शु क र याज जुन राज व शीषक अ तगत लगाइएको हो सोह शीषकमा नै आ दानी जनाउनु
पदछ।

(2) सं केत नं. को अ तमा ३ वटा शू य भएका राज व शीषकलाई आधार शीषक, सं केत नं. को अ तमा २ वटा शू य
भएका राज व शीषकलाई मूल शीषक, सं केत नं. को अ तमा १ वटा शू य भएका राज व शीषकलाई शीषक र
बाँक अ य राज व शीषकलाई उप-शीषक भ नएको छ। साथै सामा य पमा शीषक भ नाले आधार शीषक, मूल
शीषक र उप-शीषक समेतलाई बुिझ छ।

(3) राज व उप-शीषकमा मा रकम ज मा गन म छ। ज तैः १११११, ११४22 आ द।

राज व शीषक थप गन या

यस प र छे दमा उ लेख ग रएको स ा तको अधीनमा रहेर ग रएको राज व उपशीषकगत वग करणमा कुनै अ य तै
नवीन कृ तको राज व स लन गनुपन अव था आएमा नयाँ उपशीषक थप गन स क छ। स बि धत म ालयले राज व
उपशीषक थप गन म दै न। राज व उपशीषक थप गनु परे मा न नानुसार गनु पदछ:

45
 (1) स बि धत म ालय वा नकायले थप गनु पन औिच य स हतको अनुरोध अथ म ालयको राज व यव थापन
महाशाखामा पठाउने।

(2) अथ म ालयले औिच य र पु ाँई स हत महाले खापर कको वभाग र महालेखा नय कको राय तथा सहम त
ा त गन।

(3) सामा यतया कुल राज व रकमको १ तशत भ दा बढ राज व असुल हुने े का ला ग नयाँ राज व शीषक वा
उपशीषक दइनेछ।

(4) नयाँ उपशीषक आ थक वषको बचमा थप गनु हुँदैन। नयाँ आ थक वषको ार भदे िख लागू हुने गर मा थप
गनु पदछ।

कुनै राज व उपशीषक आव यक नहुने अव था आएमा यसको सं केत सं या न कृय रा नु पदछ। य तो सं केत
सं यामा नयाँ उपशीषक खडा गनु हुँदैन।

खच शीषकको वग करण र या या (Line Item Classification and their Explanation)

सरकार आ दानी, खच र लगानीको सं केत तथा वग करणलाई अ तरा य मापद ड अनु प गराउने उ े यले सरकार
व ीय त या (Government Finance Statistics, 2014) सँग मेल खानेगर आ थक वष 2075/76 दे िख “एक कृत
आ थक सं केत तथा वग करण र या या 2074” लागू ग रएको छ। नयाँ सं केत तथा वग करणबाट सरकार
त या लाई सरल, यवि थत, व सनीय, तुलनायो य र पारदश बनाई आ थक अनुशासन कायम गन सहयोग पु नेछ।

वग करण अनुसार सबै सहायता र अनुदान (स सीडीज र ा स) चालु खच अ तगत पदछन्। सं केत न बर 20000
अ तगतका खच शीषकह चालु खच शीषक, सं केत न बर 30000 अ तगतका खच शीषकह ँ ीगत खच/स पि
पूज
र व ीय स पि तथा दा य व ( व ीय यव था) का खच शीषकह हुन ् भनी बु नु पदछ।

वग करण अनुसार खचह लाई मूल खच शीषक, आधार खच शीषक र खच ले खा न गन शीषकस हत तीन तहमा वभ
ग रएको छ। खच शीषक सं केतको अ यमा शू य रहे का शीषकह मा खच ले खा न गनु हुँदैन। यी शीषकह मूल
शीषक र आधार शीषकह ्
हुन।

अतः सरकार खचलाई व नयोजन, लेखा न र तवेदन गन दे हायअनुसार खच शीषकको वग करण ग रएको छ:

(क) चालु खच

खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह

पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
२०००० खच २०००० यसमा सबै कारका चालु खच र अ तर सरकार ह ता तरणको √ √ √
रकम समावेश हु छ।
२१००० पा र मक / सु वधा 21000 पदा धकार तथा कमचार ह लाई कुनै लेखा अव धमा काय स पादन √ √ √
गरे बापत दान ग रने कुल पा र मकलाई यसमा रािख छ तर
ँ ी नमाणको सल सलामा गरे को कायको पा र मक भने यसमा
पूज
समावेश नगर स बि धत खच शीषककै काय ममा समावेश गनु
पदछ। यो आधार शीषकमा खच ले न म दै न।
२११०० पा र मक / सु वधा 21100 यसमा पदा धकार तथा कमचार ह लाई दान ग रने सबै क समका √ √ √
पा र मकस ब धी खचह पदछन्। यसमा नगद वा िज सी दुवै
कारका भ ु ानीह समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच
ले न म दै न।
२१११० नगदमा दइने पा र मक 21110 यसमा पदा धकार तथा कमचार ह ले सेवा दान गरे बापत ात √ √ √
र सु वधा गन तलब, स यकोष आ द रकम समावेश ग र छ। यो शीषकमा
खच ले न म दै न।
२११११ पा र मक कमचार 21111 यसमा दे हायको रकम पदछनः √ √ √

46
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
(क) कमचार ह ले पाउने तलब, कमचार स य कोष, वा षक ड
े
वृ ,
(ख) आयोजना अव धभरको ला ग वा वीकृत अ थायी पदमा
नयुि भई काम गरे बापतको याला, मेहनताना तथा अ य
पा र मक खच र
(ग) बहालवाला कमचार ह को सि चत घर वदा, वरामी वदा,
स ा वदा र चाडपव खच बापतको रकम।
२१११२ पा र मक पदा धकार - यसमा सं वैधा नक तथा अ य सावज नक नकायका √ √ √
पदा धकार ह लाइ दान ग रने (सावज नक पद धारण गरे बापत
कानून ारा नधारण भए बमोिजमको) पा र मक बापतको रकम
पदछ।
२११२० िज सी वा िज सी बापत 21120 यसमा कमचार ह ले िज सीमा ा त गन वा िज सी मालसामान √ √ √
कमचार दइने पा र मक ा त गनका ला ग योजन खुलाइ दइने सु वधाको रकम समावेश
सु वधा ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२११२१ पोशाक 21121 यसमा कमचार ह लाई दान ग रने सबै क समका पोशाक (बुट, √ √ √
जु ा, टोपी आ द समेत) र सोको सलाई खच तथा नयमानुसार
पाउने लुगा भ ा आ द बापतको रकम समावेश ग र छ।
२११२२ खा ा न 21122 यसमा कमचार ह लाई नयमानुसार उपल ध गराइने खा पदाथ, √ √ √
रसद वा सो बापत दइने नगद रकम समावेश ग र छ।
२११२३ औषधी उपचार खच 21123 यसमा कमचार ह लाई नयमानुसार उपल ध गराइने वा य √ √ √
बमाको शु क, औष ध उपचार बापत दइने रकम तथा सोको ला ग
ला ने यातायात खच र कु वा खच लगायतका रकम समेत समावेश
ग र छ।
२११३० कमचार भ ा - यसमा कमचार ह का ला ग नयमानुसार दान ग रने पा र मक √ √ √
बाहेकका अ य भ ाह समावेश हु छन्। यो शीषकमा खच ले न
म दै न।
२११३१ थानीय भ ा 21112 यसमा च लत नयमानुसार तो कएको दुगम े मा काम गरे बापत √ √ √
पाउने थानीय भ ाको रकम समावेश ग र छ।
२११३२ महं गी भ ा 21113 यसमा च लत नयमानुसार कमचार ह लाई दान ग रने महं गी √ √ √
भ ाको खच समावेश ग र छ।
२११३३ फ ड भ ा 21114 यसमा च लत नयमानुसार कमचार ह लाई दान ग रने फ ड √ √ √
भ ाको खच समावेश ग र छ।
२११३४ कमचार को बै ठक भ ा - यसमा कमचार ले स पादन गनुपन काम स पादन गन बैठक √ √ √
बसेकोमा नयमानुसार भ ा पाउने भएमा य तो बैठक भ ा समावेश
ग र छ।
२११३५ कमचार ो साहन तथा - यसमा च लत ऐन, नयम तथा नणय अनुसार कमचार ह लाइ √ √ √
पुर कार दइने ो साहन भ ा तथा पुर कारस ब धी खच समावेश ग र छ।
२११३६ वैदेिशक भ ा - यसमा नेपाल सरकारका वदे शी ु ह मा
मुलक कायरत √
कमचार ह लाइ दइने वैदेिशक भ ा बापतको रकम समावेश
ग र छ।
२११३९ अ य भ ा 21119 यसमा मा थ उ लेिखत बाहेकका अ य (िशशु याहार भ ा, √ √ √
अतर समय भ ा, दश तहार ज ता पवह मा खटाइएका
कायालय सहयोगीलाई दइने भ ा आ द) योजनमा दइने भ ा
बापतको रकम समावेश ग र छ।

47
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
२११४० पदा धकार भ ा तथा अ य - यसमा कमचार बाहेकका पदा धकार को ला ग भ ु ानी गनुपन भ ा √ √ √
सु वधा तथा अ य सु वधाको रकम पदछ। यो शीषकमा खच ले न
म दै न।
२११४१ पदा धकार बै ठक भ ा - यसमा पदा धकार ह को बैठक भ ा यसमा पदछ। √ √ √

२११४२ पदा धकार अ य सु वधा - यसमा पदा धकार ह लाइ च लत नयमको अ धनमा रह दान √ √ √
ग रने अ य सु वधा (स चार, पोशाक, औषधी उपचार आ द) को
रकम समावेश ग र छ।
२११४९ पदा धकार अ य भ ा - यसमा पदा धकार लाइ दान ग रने २११४१ र २११४२ बाहेकका √ √ √
अ य भ ा बापतको रकम समावेश ग र छ।
२१२०० कमचार को सामािजक - यसमा कमचार को सामािजक सुर ाका ला ग ग रने खच स ब धी √ √ √
सुर ा खच रकमह समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२१२१० कमचार को सामािजक - यसमा कमचार को सामािजक सुर ाका ला ग ग रने खच स ब धी √ √ √
सुर ा खच रकमह समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२१२११ सामािजक सुर ा कोष खच - यसमा कमचार को सामािजक सुर ाको ला ग च लत नयमानुसार √ √ √
ग रने खच तथा सामािजक सुर ा कोषमा सरकारले ज मा गनुपन
कारका रकमह समावेश ग र छ।
२१२१२ योगदानमा आधा रत - यसमा कमचार को ला ग योगदानमा आधा रत नवृि भरण तथा √ √ √
नवृतभरण तथा उपदान उपदान कोष बापत सरकारले यहोनु पन खच समावेश ग र छ।
कोष खच
२१२१३ योगदानमा आधा रत बमा - यसमा कमचार को ला ग योगदानमा आधा रत बमा कोष बापत √ √ √
कोष खच सरकारले यहोनु पन खच समावेश ग र छ।
२१२१४ कमचार क याण कोष - यसमा च लत नयमानुसार कमचार क याण कोषमा समावेश √ √ √
गनुपन खच समावेश ग र छ।
२१२१९ अ य सामािजक सुर ा खच - यसमा मा थ उ लेिखत बाहेकका कमचार सँग स बि धत अ य √ √ √
सा मजक सुर ास ब धी खच समावेश ग र छ।
२१२२० पदा धकार सामािजक - यसमा कमचार बाहे कका पदा धकार को ला ग च लत कानून √ √ √
सुर ा खच अनुसार भ ु ानी गनुपन सामािजक सुर ा बापतको रकम समावेश
ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२१२२१ पदा धकार सामािजक - यसमा पदा धकार को सामािजक सुर ाका ला ग च लत कानून √ √ √
सुर ा कोष खच अनुसार था पत कोषमा सरकारले गनुपन कोष खच समावेश
ग र छ।
२१२२२ पदा धकार को योगदानमा - यसमा च लत कानून अनुसार पदा धकार ह लाइ योगदानमा √ √ √
आधा रत नवृतभरण तथा आधा रत नवृि भरण तथा उपदान भ ु ानी गनुपन भएमा य तो
उपदान कोष खच रकम समावेश ग र छ।
२१२२३ पदा धकार को योगदानमा - यसमा च लत कानून अनुसार पदा धकार ह लाइ योगदानमा √ √ √
आधा रत बमा कोष खच आधा रत बमा कोष खच भ ु ानी गनुपन भएमा य तो रकम
समावेश ग र छ।
२१२२४ पदा धकार क याण कोष - यसमा च लत कानून अनुसार पदा धकार ह को ला ग खडा √ √ √
खच ग रएको क याण कोषमा रकम भ ु ानी गनुपन भएमा य तो रकम
समावेश ग र छ।
२१२२९ पदा धकार को अ य - यसमा च लत कानूनको अ धनमा रह पदा धकार ह को ला ग मा थ √ √ √
सामािजक सुर ा खच उ ले ख भए बाहेकका अ य कारका सामािजक सुर ा स ब धी
रकम भ ु ानी गनुपन भएमा य तो रकम समावेश ग र छ।
२२००० मालसामान तथा सेवाको 22000 यसमा सरकार कायालयह लाई आव यक पन सेवा र मालसामान √ √ √

48
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
उपयोग उपयोग गदा ला ने खच समावेश ग र छ। यो आधार शीषकमा
खच ले न म दै न।
२२१०० सेवा महसुल 22100 यसमा सरकार कायालयह लाई आव यक पन सेवा लँदाको खच √ √ √
पदछ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२२११० सेवा महसुल 22110 यसमा कायालयमा उपयोग हुने पानी, धारा, बजुल र स चार √ √ √
सेवाको महसुल तथा यसस ब धी सु वधाको खच समावेश ग र छ।
यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२१११ पानी तथा बजुल 22111 ु
यसमा कायालयमा उपयोग हुने धारा तथा ढलको महसुल, व त √ √ √
महसुल र त स ब धी जडान खच तथा कायालयमा उपभोग ग रने
खानेपानीको रकम समेत समावेश ग र छ।
२२११२ स चार महसुल 22112 यसमा स चारस ब धी य उपकरण बाहेक टे लफोन, इ टरनेट, √ √ √
वेवसाइट होि टङ महसुल र य तै अ य स चारस ब धी खचह
पदछन्। साथै यसमा िच ी, पासल टकट खच, रिज ी, फत
र सदको खच, कु रयर खच समेत समावेश ग र छ।
२२११३ सावज नक उपयो गताको - सावज नक पमा सवसाधरण ारा योग ग रने सावज नक √ √
सेवा खच उपयो गताका सेवाह ज तैः खानेपानी, बि , टे ल भजन आ द
स ब धी खच यसमा पदछ।
२२२०० ँ ीगत स पि को
पूज 22200 यसमा सरकार ँ ीगत
पूज स पि ह ज तैः सरकार कामको √ √ √
स चालन र स भार खच सल सलामा योग हुने सवार साधन, मे सनर औजारको ला ग
आव यक पन चालु खचह समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा
खच ले न म दै न।
२२२१० सवार साधनको स चालन 22210 यस अ तगत सरकार कामको सल सलामा योग ग रने सवार √ √ √
तथा स भार खच साधनको ला ग आव यक इ धन, लु के स, आ द तथा य ता
सवार साधनको नय मत पमा ममत स भार गदा ला ने खच
समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२२११ इ धन (पदा धकार ) - यसमा पदा धकार का ला ग योग हुने सवार साधनको नम √ √ √
चा हने इ धन, लु के टस आ दको खच समावेश ग र छ।
२२२१२ इ धन (कायालय योजन) 22211 यसमा कायालय योजनका ला ग योग हुने सवार साधनको न म √ √ √
चा हने इ धन, लु के टस आ दको खच समावेश ग र छ। तर
लगत इ मेटमा परे को नमाण साम ी ओसान सवार साधनमा
योग भएको इ धन खच स बि धत बजेट रकममा नै समावेश गनु
पदछ।
२२२१३ सवार साधन ममत खच 22212 यसमा नय मत पमा कायालय योगमा रहे का सवार साधन ममत √ √ √
स भार गन चा हने सामान र याला खचह समावेश ग र छ।
सवार साधनको ला ग चा हने या लगायतका सामानह र याला
खचह समेत यसमा समावेश गनु पदछ। तर सवार साधनको
आयु वृ हुने गर ँ ीगत खचको
फे रएको पाटपूजाको खच पूज
स बि धत खच शीषकमा नै समावेश गनु पदछ।
२२२१४ बमा तथा नवीकरण खच 22213 यसमा नमाण भइसकेका सावज नक स पि , ज तैः सडक, पुल, √ √ √
ु गृह, भवन तथा मे सनर उपकरण आ दको बमा खच,
नहर, व त
सवार साधनको बमा तथा ते ो प को दा य व बमा गदा लागेको
बमा शु कस ब धी खच र सवार साधन नवीकरण शु क समावेश
ग र छ। तर नमाण अव धको ँ ीगत खचको
बमा खच भने पूज
स बि धत बजेट खच शीषकमा समावेश गनु पदछ।
२२२२० मे सनर तथा औजार - यसमा कायालयमा रहे का मे सनर औजारको स चालनका ला ग √ √ √

49
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
स चालन तथा स भार खच ला ने नय मत खच तथा ममत स भारको खच यसमा समावेश
ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२२२१ मे सनर तथा औजार ममत - यसमा कायालयमा रहे का मे सनर औजारको स चालनका ला ग √ √ √
स भार तथा स चालन खच ला ने नय मत तथा ममत खच यसमा समावेश ग र छ।
२२२३० न मत सावज नक 22320 यसमा नमाण भइसकेका सावज नक स पि ह को चालु कृ तका √ √ √
स पि को स भार खच नय मत ममत स भार खच समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच
ले न म दै न।
२२२३१ न मत सावज नक 22321 यसमा नमाण भइसकेका ि थर सावज नक स पि ज तैः सडक, √ √ √
स पि को ममत स भार ु गृह, भवन आ दको नय मत ममत स भार तथा
पुल, नहर, व त
खच रं गरोगन स ब धी चालु कृ तका खच समावेश ग र छ।
२२२९० अ य स पि ह को - यसमा ि थर स पि बाहेकका अ य स पि ह को स चालन तथा √ √ √
स चालन तथा स भार खच स भार खच पदछन्। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२२९१ अ य स पि ह को - यसमा ि थर स पि बाहेकका अ य स पि ह को स चालन तथा √ √ √
स चालन तथा स भार खच स भार स ब धी चालु कृ तका खच समावेश ग र छ।
२२३०० कायालय सामान तथा 22300 यसमा कायालय सामान तथा सेवाह को ख रद स ब धी खच √ √ √
सेवाह समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२२३१० कायालय सामान तथा 22310 यसमा कायालय योजनका ला ग आव यक पन सामानह को मू य, √ √ √
सेवाह सेवास ब धी खच तथा पु तक एवं साम ीह को ख रद खच
समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२३११ मसल द तथा कायालय 22311 यसमा दे हायका रकमह समावेश हु छन्। √ √ √
सामा ी (क) बक द तुर, तपू त र अ य य तै सेवा खच,
(ख) कायालयको दै नक योगमा याइने कागज, खाम, फाराम,
रे कड फाइल, टे पलर, पि च मे सन ज ता मे सन र यनका
ला ग चा हने आव यक अ य सामानह एवं कलम, मसी,
टोनर, िशशाकलम आ द ज ता कायालयस ब धी मसल द
सामानह को मू य,
(ग) एक वषभ दा कम टकाउ हुने अ कायालय मालसामानह
(घ) सुर ाका मे सनर औजारका ला ग आव यक ससाना सहयोगी
साम ी आ द,
(ङ) एक वष भ दा बढ टकाउ हुने सामान ज तैः पदा, पेन ाइभ
ज ता व तुह तर त एकाई . पाँच हजारभ दा कम
मू यका अ कायालय मालसामानह को खच र
(च) सरकार योगका सामानको ढु वानी खच।
२२३१२ पशुप छ ह को आहार 22312 यसमा सावज नक पशुप छ ह को आहारा यव थापनका ला ग √ √ √
गनुपन खच रकम समावेश ग र छ।
२२३१३ पु तक तथा साम ी खच 22313 यसमा सावज नक व ालयले नःशु क पमा व ाथ ह लाई √ √ √
वतरण गन पु तक, खेलकुद एवं शैि क साम ी तथा सावज नक
पु तकालय योजनको ला ग ख रद ग रएका पु तकको खच समावेश
ग र छ।
२२३१४ इ धन - अ य योजन 22314 सरकार काममा योग हुने म तेल, यास, कोइला, दाउरा, सवार √ √ √
साधन बाहेकका मे सनर औजारमा योग हुने इ धन खच र सबै
कारका या ह स ब धी खच समावेश ग र छ। तर सवार
साधनको ला ग आव यक पन या स ब धी खच भने खच सं केत
नं. २२२१३ मा समावेश ग र छ।
२२३१५ प प का, छपाई तथा - यसमा दे हायका रकम समावेश ग र छ। √ √ √

50
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
सूचना काशन खच (क) कायालयका ला ग आव यक छपाईको खच।
(ख) प प का तथा कायालयको दै नक काय स चालनमा
आव यक पन पु तकस ब धी खच।
(ग) सरकार सूचना, ललाम, ठे ा प ा, घटाघट, बढाबढस ब धी
सूचना काशनको खच आ द छपाइ तथा सूचना काशन
स ब धी खच।
२२३१९ अ य कायालय स चालन - मा थ उ लेिखत बाहे कका कायालय स चालन स ब धी अ य खच √ √ √
खच यसमा पदछ।
२२४०० सेवा तथा परामश खच 22400 यसमा सेवा तथा परामश ा त गनको ला ग भ ु ानी ग रने शु क √ √ √
वा सेवा शु कस ब धी खचह समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा
खच ले न म दै न।
२२४१० परामश तथा अ य सेवा 22410 यसमा सरकार कामको सल सलामा आव यक पन परामश तथा √ √ √
शु क अ य सेवाह ा त वा ख रद गनको ला ग भ ु ानी ग रने शु क
तथा सेवा शु कस ब धी खचह समावेश ग र छ। यो शीषकमा
खच ले न म दै न।
२२४११ सेवा र परामश खच 22411 यसमा दे हायका रकमह समावेश हु छः √ √ √
ँ ीगत
(क) पूज नमाण अ तगत नपरे का वा य तो नमाणसँग
स बि धत नभएका अ ययन, अनुस धान, आ दको पा र मक,
र
(ख) छान वन, जाँचबुझ गराए बापतको खच, वशेष बाट लइने
परामश सेवा तथा व र स लाहकार सेवा आ दको
पा र मक स ब धी खचह समावेश ग र छ।
२२४१२ सूचना णाल तथा - यसमा सूचना णाल तथा स टवेयर स चालनका ला ग ग रने √ √ √
स टवेयर स चालन खच नवीकरण खच, परामश सेवाको खच तथा नय मत सुधार खच
समावेश ग र छ।
२२४१३ करार सेवा शु क - यसमा कायालय सुर ा गन, सरसफाई गन, बगचा स भार गन, √ √ √
कायालयको िच ी ओसारपसार गन, कृ ष सार, ाथ मक वा य
सेवाको सु वधा, सवार चलाउने, टे लफोन, या स, क यूटर,
फोटोकपी मे सन ज ता सामानह को स चालन र स भार आ द
कायको ला ग आव धक वा पटके पमा करार स झौता गर सेवा
लए बापत दइने सेवा शु क समावेश ग र छ।
२२४१४ सरसफाई सेवा शु क - सावज नक े (सडक, बजार े , धा मक थल, पाक आ द) √
पूवाधारह को सरसफाईका नि त ग रने खच यसमा पदछ।
२२४१९ अ य सेवा शु क 22412 मा थ उ लेिखत बाहेकका अ य सेवा शु क भ ु ानी स ब धी खच √ √ √
यसमा पदछ।
२२५०० काय म स ब धी खचह 22500 यसमा क चा पदाथ तथा अ य मालसामानमा म तथा उ पादनसँग √ √ √
स बि धत अ य खच समेत य पमा समावेश भई सामानह
उ पादन गदा ला ने सबै कारका लागतह तथा सावज नक गो ी,
सावज नक पमा दइने ता लम स चालन खच, चेतनामूलक सूचना
तथा व ापन खच एवं सेवा ाह वगलाई सेवा दँ दा ला ने ोत
यि को भ ा खच समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न
म दै न।
२२५१० ता लम तथा गो ी 22510 यसमा ता लम तथा गो ी एवं कायशालास ब धी खचह समावेश √ √ √
ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२५११ कमचार ता लम खच 22511 यसमा कमचार को वृि वकास तथा मता वृ का ला ग दइने √ √ √

51
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
ता लम, गो ी, कायशाला स चालन बापतको खच तथा ता लममा
सहभागी हुँदाको दै नक मण भ ाको खच, िश क, ोत
यि को भ ा समेत समावेश ग र छ।
२२५१२ सीप वकास तथा जनचेतना 22512 यसमा सावज नक पमा दइने आय आजन, सीप वकास, √ √ √
ता लम तथा गो ी स ब धी सशि करण, सावज नक चेतना जागरण ज ता ता लम स चालनको
खच खच ज तैः िश क, ोत यि को भ ा, सहभागीको भ ा,
मसल द, खाजा खच, हल भाडा तथा ता लमका सहभागीको वीकृत
मापद ड अनुसारको दै नक भ ा तथा मण खच र वीकृत
काय म अनुसारको काय म काया वयन गदा ला ने मण खच
समावेश ग र छ।
२२५२० उ पादन साम ी, सेवा तथा 22520 ब वतरण ग रने उ पादन साम ीको क चा पदाथ, अ य √ √ √
अ य काय म खच मालसामान तथा उ पादनसँग स बि धत अ य खचका साथै कुनै
बजेट रकमह मा नपरे का काय म खचह यसमा समावेश
ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२५२१ उ पादन साम ी / सेवा 22521 क चा पदाथ तथा अ य मालसामान आ द ख रद गर यसमा म √ √ √
खच तथा य पमा उ पादनसँग स बि धत अ य खच समेत थप गर
उ पादन वा ा त हुने सामान प छ नगदमा ब वतरण हुने
अव थामा य तो सामान उ पादन गदा लागेको क चा पदाथ तथा
अ य मालसमानको मोल र उ पादनसँग स बि धत अ य खच
(ज तैः हुलाक टकट, पो काड, घरे ल ु सामानह , क टनाशक
औष ध, कृ ष अ तगतका दोपाया, चौपाया, म य पालन, याउ
खेती, अ य कृ षस ब धी उ पादन, नापी काय अ तगत न सा
तयार , कानूनी कताब, सामानको पुनः उ पादन, व भ न य तथा
रा य स पदाका पो काड, प रचय– पुि तका ( ो सयर) आ दको
खच, साथै न सुधारका ला ग ख रद ग रएका दोपाया चौपायाको
मोल, अ पतालमा योग हुने एक वष भ दा कम अव ध टकाउ हुने
कृ तका सामानह को खच र य ता सामानह को ढु वानी गदा
ला ने यातायात तथा ढु वानीस ब धी खच, ब वतरणको उ े यले
उ पादन ग रने बीउ बजन, व वाको खच आ द) यसमा समावेश
ँ ीगत सामान ख रद गर कायालयस म पु याउँ दा
ग र छ। तर पूज
ँ ीगत खच
लागेको खच र बृ ारोपण गनको ला ग ग रने पूज
स बि धत खच शीषकमै जोडी िज सी कताबमा मोल कायम गनु
पनछ।
२२५२२ काय म खच 22522 यसमा २२५१२ मा पन सीप वकास र जनचेतना ता लम तथा √ √ √
गो ी बाहेकका सबै क समका काय म (ज तैः वा य, िश ा,
कृ ष, म हला, पयटन लगायतका वभ न े मा स चालन हुने
उ पादन तथा सेवा वाह ब हुने बाहेक) स ब धी काय मको
खच समावेश ग र छ।
२२५२९ व वध काय म खच 22529 यसमा धा मक, सां कृ तक सं थाह को पूजा पाठ, य , जप √ √ √
लगायतका काय म र अ य कुनै खच शीषकह मा नपरे का
काय म खच समावेश ग र छ।
२२६०० अनुगमन, मू यांकन र 22600 यसमा अनुगमन तथा मू या न कायमा हुने खच र सरकार काम वा √ √ √
मण खच काय म काया वयन तथा स वाको सल सलामा वदे श वा
वदे शमा मण गदा नयमानुसार पाइने मण खच, दै नक भ ा,
बास थान खच, पकेट खच, फुटकर तथा भै पर आउने खचह

52
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२२६१० अनुगमन, मू यांकन र 22610 यसमा अनुगमन तथा मू या न कायमा हुने खच र सरकार काम वा √ √ √
मण खच काय म काया वयन तथा स वाको सल सलामा वदे श वा
वदे शमा मण गदा नयमानुसार पाइने मण खच, दै नक भ ा,
बास थान खच, पकेट खच, फुटकर तथा भै पर आउने खचह
समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२६११ अनुगमन, मू यांकन खच 22611 यसमा अनुगमन तथा मू या न काय, त स ब धी तवेदन तथा √ √ √
नर णको ला ग हुने खच र अनुगमन गन पदा धकार तथा
कमचार ह को दै नक मण भ ा लगायतका खचह समावेश
ग र छ।
२२६१२ मण खच 22612 यसमा दे हायका रकमह पदछनः √ √ √
(क) एक कायालयबाट अक कायालयमा स वा भएको वा
दरब द यथा थानमा राखी काज स वा भएको कमचार र
नजले नयमानुसार लै जान पाउने प रवारको मण खच
नधा रत दरमा सवार खच र पैदल हं डे बापत पाउने मण
खच (ज तैः यातायात भाडा, हवाई उडान कर, मणस ब धी
बमा खच र सरकारबाट वीकृत मणस ब धी फुटकर
खचह )
(ख) स वा भई जाने कमचार र नजको प रवारले नयमानुसार
पाउने मण खच र दै नक भ ा।
(ग) सरकार काम वा काय म काया वयनको सल सलामा
वदे श वा वदे शमा मण गदा नयमानुसार पाइने मण
खच, दै नक भ ा, बास थान खच, बमा खच, फुटकर तथा
भैपर आउने खचह पदछन्।
२२६१३ विश यि तथा 22613 विश यि तथा त न ध म डलको ला ग हुने यातायात भाडा, √ √ √
त न ध म डलको मण हवाई उडान कर, मणस ब धी बमा खच, दै नक भ ा, बास थान,
खच वदे श जाँदाको भ ा, फुटकर तथा भैपर आउने खचह यसमा
समावेश ग र छ।
२२६१९ अ य मण खच 22614 सरकार वाद हुने मु ामा सरकार प मा सा ीको पमा √ √ √
िझकाइएको यि को मणस ब धी खच यसमा समावेश ग र छ।
२२६११, २२६१२ र २२६१३ मा नपरे को कुनै यि लाइ
च लत कानूनको अ धनमा रह मण भ ा दनु पन भएमा य तो
रकम यसमा पदछ।
२२७०० व वध खच 22700 यसमा व भ न क समका व वध खचह समावेश ग र छ। यो मूल √ √ √
शीषकमा खच ले न म दै न।
२२७१० व वध खच 22710 यसमा सरकार कामको सल सलामा आव यक पन वभ न √ √ √
क समका व वध खचह समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच
ले न म दै न।
२२७११ व वध खच 22711 यसमा यसमा दे हायका रकमह पदछनः √ √ √
(क) वीकृत भएका मनोर न, दशन, िचयापान र
भोजह स ब धी खच।
(ख) कायलय सुर ास ब धी आव यक खच।
(ग) त न ध म डलको वागत खच र अ त थ स कार खच।
(घ) अ य कुनै खच शीषकमा नपरे को नयमानुसार गनुपन व वध
खच आ द।

53
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
२२७२० सभा स चालन खच - गाउँ वा नगर सभा स चालन स ब धी खच यसमा समावेश √
ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२२७२१ सभा स चालन खच - गाउँ वा नगरसभा स चालन स ब धी खच यसमा समावेश ग र छ। √

२३००० ि थर स पि को उपभोग - ि थर स पि को उपभोग गन यहोनु पन जगेडा स ब धी खच √ √ √

खच यसमा समावेश ग र छ। यो आधार शीषकमा खच ले न म दै न।
२३१०० ि थर स पि उपभोग खच - ि थर स पि को उपभोग गन यहोनु पन जगेडा स ब धी खच √ √ √
यसमा समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२३११० ि थर स पि मा ास क ी - ि थर स पि मा हुने ास खच यसमा समावेश ग र छ। यो √ √ √
शीषकमा खच ले न म दै न।
२३१११ ि थर स पि मा ास क ी - सरकारले ास क ीको नणय गर वा म वमा रहे को ि थर √ √ √
स पि मा हुने ास क ी खच यसमा समावेश ग र छ।
२४००० याज, सेवा शु क तथा 24000 कुनै व ीय स पि वा कुनै य तथा अनु पा दत स पि को योग √ √ √
बक क मसन बापत भ ु ानी गनुपन याज खच यसमा समावेश ग र छ। यो
आधार शीषकमा खच ले न म दै न।
२४१०० वैदेिशक ऋणको याज 24100 यसमा वैदेिशक ऋणको याज तथा सेवा शु कस ब धी खच √ √ √
समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२४११० वैदेिशक ऋणको याज 24110 यसमा सरकारले लएको वैदेिशक ऋणको याज तथा सेवा √ √ √
शु कस ब धी खच समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न
म दै न।
२४१११ वैदेिशक ऋणको याज 24111 यसमा सरकारले लएको वैदेिशक ऋणको याज तथा सेवा शु क √ √ √
भ ु ानीस ब धी खच समावेश ग र छ।
२४२०० आ त रक ऋणको याज, 24200 यसमा सरकारले लएको आ त रक ऋण तथा सापट मा यहोनु पन √ √ √
सेवा शु क तथा बक याज, सेवा शु क र बक क मसन समावेश ग र छ। यो मूल
क मसन शीषकमा खच ले न म दै न।
२४२१० आ त रक ऋणको याज, 24210 यसमा सरकारले लएको आ त रक ऋण तथा सापट मा यहोनु पन √ √ √
सेवा शु क तथा बक याज खच र सेवा शु क समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न
क मसन म दै न।
२४२११ आ त रक ऋणको याज 24211 यसमा सरकारले लएको आ त रक ऋण तथा सापट मा यहोनु पन √ √ √
याज बापतको खच समावेश ग र छ।
२४२१२ आ त रक ऋणको सेवा 24212 यसमा सरकारले आ त रक ऋण तथा सापट लदा √ √ √
शु क तथा बक क मसन के य/स बि धत बकलाई तनु पन सेवा शु क र सरकार
कारोबार गरे बापत वािण य बकह लाई दनु पन क मसन बापतको
रकम समावेश ग र छ।
२४२१३ अ य व ीय सं थाको - यसमा मा थ उ लेिखत बाहेक अ य कुनै बक तथा व ीय सं थाबाट √ √
ऋणको सेवा शु क, कुनै कारको ऋण लएकोमा सोको सेवा शु क, क मसन तथा
क मसन तथा सेवा शु क याज बापत भ ु ानी गनुपन रकम समावेश हु छ।
भ ु ानी
२४३०० अ य तहका सरकारबाट - अ य तहका सरकारबाट ा त ऋणको याज, सेवा शु क तथा √ √ √
ा त ऋणको याज, सेवा क मसन भ ु ानी खच यसमा पदछ। यो मूल शीषकमा खच ले न
शु क तथा क मसन म दै न।
२४३१० अ य तहका सरकारबाट - अ य तहका सरकारबाट ा त ऋणको याज तथा सेवा शु क √ √ √
ा त ऋणको याज, सेवा भ ु ानी खच यसमा पदछ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
शु क तथा क मसन
२४३११ अ य तहका सरकारबाट - अ य तहका सरकारबाट ा त ऋणको याज भ ु ानी खच यसमा √ √ √

54
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
ा त ऋणको याज पदछ।
२४३१२ अ य तहका सरकारबाट - अ य तहका सरकारबाट ा त ऋणको सेवा शु क तथा क मसन √ √ √
ा त ऋणको सेवा शु क भू ानी खच यसमा पदछ।
तथा क मसन
२५००० सहायता (Subsidy) 25000 यसमा सरकार ारा सावज नक सं थान र अ य सं थाह लाई दान √ √ √
ग रने चालु कृ तका सहायता समावेश ग र छ। यो आधार
शीषकमा खच ले न म दै न।
२५१०० सावज नक सं थानह लाई 25100 यसमा सरकार ारा सावज नक सं थानह लाई दान ग रने चालु √ √ √
सहायता कृ तको सहायता समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न
म दै न।
२५११० गैर व ीय सं थानह लाई 25110 यस अ तगत सरकारका तफबाट गैर व ीय सावज नक √ √ √
सहायता सं थानह लाई दइने चालु कृ तको सहायतालाई जनाउँ दछ। यो
शीषकमा खच ले न म दै न।
२५१११ गैर व ीय सं थानह लाई 25111 यसमा सरकारको पूण वा आंिशक वा म व भएका गैर व ीय √ √ √
चालु सहायता सावज नक सं थानह लाई चालु कृ तको खचको ला ग दइने
सहायतास ब धी खच पदछन्।
२५११२ गैर व ीय सं थानह लाई 25112 यसमा सरकारले गैर व ीय सावज नक सं थानलाई ँ ीगत
पूज √ √ √
ँ ीगत सहायता
पूज स पि को ख रद र नमाण कायको ला ग दइने सहायताको रकम
पदछ।
२५१२० व ीय सं थानह लाइ 25120 यसमा सरकार ारा व ीय सावज नक सं थानह लाई दइने चालु √ √ √
सहायता कृ तको सहायता समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न
म दै न।
२५१२१ व ीय सं थानह लाइ 25121 यसमा सरकारको पूण वा आंिशक वा म व भएका व ीय √ √ √
चालु सहायता सावज नक सं थानह लाई चालु कृ तको खचको ला ग दइने
सहायतास ब धी खच समावेश ग र छ।
२५१२२ व ीय सं थानह लाइ 25122 ँ ीगत स पि को
यसमा सरकार ारा व ीय सावज नक सं थानलाई पूज √ √ √
ँ ीगत सहायता
पूज ख रद र नमाण कायको ला ग दइने सहायताको रकम समावेश
ग र छ।
२५२०० यवसायह लाई सहायता 25200 यसमा नेपाल सरकार ारा नजी यवसायह लाई दान ग रने चालु √ √ √
कृ तको सहायता समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न
म दै न।
२५२१० गैर व ीय यवसायह लाई 25210 यस अ तगत सरकारले गैर व ीय नजी यवसायह लाई दान √ √ √
सहायता ग रने चालु कृ तको सहायतालाई जनाउँ दछ। यो शीषकमा खच
ले न म दै न।
२५२११ गैर व ीय यवसायह लाई 25211 यसमा सरकार ारा गैर व ीय नजी यवसायह लाई स चालन √ √ √
चालु सहायता अनुदानको पमा दान ग रने चालु कृ तको सहायतास ब धी खच
समावेश ग र छ।
२५२१२ गैर व ीय यवसायह लाई 25212 यसमा सरकारले गैर व ीय नजी ँ ीगत स पि को
यवसाय लाई पूज √ √ √
ँ ीगत सहायता
पूज ख रद वा नमाणस ब धी खचह को ला ग दने सहायता रकम
समावेश ग र छ।
२५२२० व ीय यवसायह लाई 25220 यसमा सरकार ारा व ीय नजी यवसायह लाई दान ग रने चालु √ √ √
सहायता कृ तको सहायता समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न
म दै न।
२५२२१ व ीय यवसायह लाई 25221 यसमा सरकार ारा व ीय नजी यवसायह लाई स चालन √ √ √

55
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
चालु सहायता अनुदानको पमा दान ग रने चालु कृ तको सहायतास ब धी खच
समावेश ग र छ।
२५२२२ व ीय यवसायह लाई 25222 यसमा सरकारले व ीय नजी ँ ीजगत स पि को
यवसायलाई पूज √ √ √
ँ ीगत सहायता
पूज ख रद वा नमाणस ब धी खचह को ला ग दइने सहायता समावेश
ग र छ।
२५३०० अ य सहायता - मा थ उ लेिखत बाहेक अ य कारको सहायता यसमा पदछ। √ √ √
यसमा खच ले न म दै न। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२५३१० अ य सामािजक सं थालाई - मा थ उ लेिखत बाहेक अ य सामािजक सं थाह लाइ सरकारले √ √ √
सहायता दान गन सहायता यसमा समावेश गनु पनछ। यो शीषकमा खच
ले न म दै न।
२५३११ शैि क सं थाह लाई - शैि क सं थाह लाई सरकारले दान गन सहायता स ब धी खच √ √ √
सहायता रकम यसमा पदछ।
२५३१२ वा थ सं थाह लाई - वा थ सं थाह लाई सरकारले दान गन सहायता स ब धी खच √ √ √
सहायता रकम यसमा पदछ।
२५३१३ उपभो ा स म त तथा - उपभो ा स म त तथा गैरसरकार सं थालाई सरकारले दान गन √ √ √
गैरसरकार सं था सहायता सहायता स ब धी खच यसमा पदछ।
२५३१४ धा मक तथा सां कृ तक - धा मक तथा सां कृ तक सं थालाई सरकारले दान गन सहायता √ √ √
सं था सहायता स ब धी खच रकम यसमा पदछ।
२५३१५ अ य सहायता - मा थ उ लेिखत बाहेकका यि सं था वा अ य जुनसुकै योजनका √ √ √
ला ग सरकारले दान गन सहायता रकम यसमा पदछ।
२६००० अनुदान - यसमा सरकारले दान गन अनुदान रकम समावेश हु छ। यो √ √ √
आधार शीषकमा खच ले न म दै न।
२६१०० ु लाई दइने
वैदेिशक मुलक - यसमा सरकारले ु लाइ
वदे शी मुलक दान गन अनुदान सहायता √
अनुदान समावेश हु छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२६११० ु लाई दइने
वैदेिशक मुलक - ु लाई दइने चालु अनुदान यसमा समावेश
सरकारबाट वदे शी मुलक √
चालु अनुदान हु छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२६१११ ु लाई दइने
वैदेिशक मुलक - ु लाई दइने चालु अनुदान यसमा समावेश
सरकारबाट वदे शी मुलक √
चालु अनुदान हु छ।
२६१२० ु लाई दइने
वैदेिशक मुलक - सरकारबाट वदे शी ु लाई
मुलक दइने ँ ीगत
पूज अनुदान यसमा √
ँ ीगत अनुदान
पूज समावेश हु छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२६१२१ ु लाई दइने
वैदेिशक मुलक - सरकारबाट वदे शी ु लाई
मुलक दइने ँ ीगत
पूज अनुदान यसमा √
ँ ीगत अनुदान
पूज समावेश हु छ।
२६२०० अ तरा य सं थाह लाई 26200 यसमा सरकारले अ तरा य सं था वा सं गठनलाई दान ग रने √
अनुदान अनुदान सहायताको रकम समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच
ले न म दै न।
२६२१० अ तरा य सद यता शु क 26210 यसमा अ तरा य सं घ सं थालाई दइने सहयोग, च दा, सद यता √
तथा सहयोग शु क एवं नवीकरणस ब धी खच समावेश ग र छ। यो शीषकमा
खच ले न म दै न।
२६२११ अ तरा य सद यता शु क 26211 ु
यसमा सरकारले अ य मुलक र अ तरा य सं घ स थालाई दने √
तथा सहयोग सहयोग, च दा, सद यता शु क एवं नवीकरणस ब धी खच समावेश
ग र छ।
२६२१२ ँ ीगत
अ तरा य सं था पूज - यसमा सरकारले अ तरा य सं था वा सं गठनलाई दान गन √
अनुदान ँ ीगत अनुदान सहायताको रकम समावेश ग र छ।
पूज
२६३०० अ य तहका 26300 यसमा सरकार ारा थानीय नकायह लाई दान ग रने अनुदान √ √ √

56
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
सरकारह लाई अनुदान रकम सामावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२६३१० थानीय नकाय चालु 26310 यसमा सरकार ारा थानीय नकायह लाई दान ग रने चालु √
अनुदान कृ तको अनुदान रकम समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न
म दै न।
२६३११ थानीय नकाय नःशत 26311 यसमा सरकार ारा थानीय नकायलाई स चालन खच र थानीय √
चालु अनुदान नकाय आफले चयन गर स चालन गन काय मका ला ग दान
गन नशत चालु अनुदान समावेश ग र छ।
२६३१२ थानीय नकाय सःशत 26312 यसमा सरकार ारा तो कएको काय म स चालन गन थानीय √
चालु अनुदान नकायलाई दइने अनुदान समावेश ग र छ।
२६३२० ँ ीगत
थानीय नकाय पूज 26320 यसमा सरकारले थानीय नकायह लाई ँ ीगत अनुदान
दान गन पूज √
अनुदान समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२६३२१ थानीय नकाय नःशत 26321 यसमा सरकारले थानीय नकायलाई थानीय नकाय आफले चयन √
ँ ीगत अनुदान
पूज ँ ीगत काय मका ला ग
गर स चालन गन पूज दान गन नःशत
ँ ीगत अनुदान समावेश ग र छ।
पूज
२६३२२ थानीय नकाय सःशत 26322 ँ ीगत काय म स चालन गन
सरकारको तफबाट तो कएको पूज √
ँ ीगत अनुदान
पूज थानीय नकायलाई दइने सःशत अनुदान यसमा पदछ।
२६३३० आ त रक अनुदान - आ त रक पमा अ य सरकारलाइ दान ग रने अनुदान यसमा √ √ √
पदछन्। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२६३३१ समानीकरण अनुदान - यसमा सरकारका अ य तहको खचको आव यकता र ोत √ √
प रचालनको मता एवं स भावनाको तुलनामा दे िखएको भ ता पुरा
गनका ला ग उपल ध गराउने समानीकरण अनुदान बापतको रकम
समावेश ग र छ।
२६३३२ सशत अनुदान - यसमा नि त योजनका ला ग काय वा शत तोक एक सरकारबाट √ √ √
अक सरकारलाइ दान गन शत स हतको चालु अनुदान बापतको
रकम समावेश ग र छ।
२६३३३ वषेश अनुदान - यसमा एक सरकारले अक सरकारलाइ वशेष काय वा योजनका √ √ √
ला ग य तो काय स पादन गनुपन कारण स हत उपल ध गराउने
वशेष कारको चालु अनुदान बापतको रकम यसमा समावेश
ग र छ।
२६३३४ समपूरक अनुदान - यसमा एक सरकारले अक सरकारलाई दान गन समपूरक चालु √ √
अनुदानको रकम समावेश ग र छ।
२६३३५ अ य अनुदान - २६३३१ दे िख २६३३४ स म नपरे का अ य कृ तका अनुदान √ √ √
रकम यसमा समावेश ग र छ।
२६४०० सामािजक सेवा अनुदान 26400 यसमा सरकार नकाय, स म त एवं बोडह , अ य सं थाह लाई √ √ √
ु
चालु खचको ला ग दइने नःशत, सःशत अनुदान र अ य मुलक
तथा अ तरा य सं घ स थालाई दइने सहयोग, च दा तथा
अ तरा य सं घ स थाको सद यता शु क र नवीकरण शु क तथा
खच समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२६४१० चालु अनुदान 26410 यसमा सरकार नकाय, स म त एवं बोडह , अ य सं थाह लाई √ √ √
ु
चालु खचको ला ग दइने नःशत, सःशत अनुदान र अ य मुलक
तथा अ तरा य सं घ स थालाई दइने सहयोग, च दा तथा
अ तरा य सं घ स थाको सद यता शु क र नवीकरण शु क तथा
खच समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२६४११ सरकार नकाय, स म त 26411 यसमा सरकारको तफबाट सरकार नकाय ( वकास स म त ऐन वा √ √ √

57
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
एवं बोडह लाई नःशत अ य छु ै ऐन ारा गठन भएका नकाय समेत) तथा बोड, स म त,
चालु अनुदान िश ण सं था, अ पताललाई दइने नःशत अनुदानको रकम समावेश
हु छ।
२६४१२ सरकार नकाय, स म त 26412 यसमा सरकारको तफबाट सरकार नकाय ( वकास स म त ऐन वा √ √ √
एवं बोडह लाई सःसत अ य छु ै ऐन ारा गठन भएका नकाय समेत) तथा बोड, स म त,
चालु अनुदान िश ण सं था, अ पताललाई तो कएका काय मह स चालन गन
दइने सःशत अनुदान समावेश ग र छ।
२६४१३ अ य सं थालाई अनुदान— 26413 यसमा दे हायका रकम पदछन् √ √ √
सःशत (क) ाकृ तक कोप वा अ य कारणले अ य सं थालाई दइने
तपू तस ब धी खच।
(ख) गैर सरकार सामािजक े का सेवामूलक सं थाह , धा मक
सं घ सं थाह लाई दइने अनुदानस ब धी खच।
(ग) सरकारका तफबाट सं घसं थालाई दान ग रने आ थक
सहायता, पुर कार आ दको खच र
(घ) मा थ शीषकह मा नपरे का अ य सं थागत अनुदान स ब धी
खचह ।
२६४२० ँ ीगत अनुदान
पूज 26420 यसमा सरकार ँ ीगत नःशत,
नकाय, स म त एवं बोडह लाई पूज √ √ √
ँ ीगत खचको ला ग
सःशत अनुदान र अ य सं थालाई पूज दइने
रकम समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२६४२१ सरकार नकाय, स म त, 26421 यसमा सरकारका तफबाट सरकार नकाय ( वकास स म त ऐन वा √ √ √
ँ ीगत नःशत
बोड – पूज अ य छु ै ऐन ारा गठन भएका नकाय समेत) तथा बोड, स म त,
अनुदान ँ ीगत कायको ला ग दइने नसत
िश ण सं था, अ पताललाई पूज
अनुदान पदछ।
२६४२२ सरकार नकाय, स म त, 26422 यसमा सरकारको तफबाट सरकार नकाय ( वकास स म त ऐन वा √ √ √
बोड – पुिजगत सःशत अ य छु ै ऐन ारा गठन भएका नकाय समेत) तथा बोड, स म त,
अनुदान िश ण सं था, अ पताललाई तो कएका ँ ीगत
पूज काय मह
स चालन गन दइने सःशत अनुदान समावेश ग र छ।
२६४२३ अ य सं थालाई सःशत 26423 यसमा गैर सरकार सामािजक े का सेवामूलक सं थाह र मा थ √ √ √
ँ ीगत अनुदान
पूज ँ ीगत कायको ला ग दइने अनुदान
उ ले ख नभएका सं थाह लाई पूज
समावेश ग र छ।
२७००० सामािजक सुर ा 27000 यसमा सामािजक सुर ा दान गन उ े यले सरकारको तफबाट √ √ √
नगद वा िज सीको पमा यहो रने खच रकमह समावेश
ग र छ। यो आधार शीषकमा खच ले न म दै न।
२७१०० सामािजक सुर ा 27100 यसमा तो कएका नाग रकह लाई सामािजक सुर ा दान गन √ √ √
उ े यले सरकारको तफबाट नगद वा िज सीको पमा यहो रने
खच रकमह समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न
म दै न।
२७११० सामािजक सुर ा 27110 यसमा सरकारले दान गन आ थक सहयोगको खच समावेश √ √ √
ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२७१११ सामािजक सुर ा 27111 यसमा न न खचह समावेश हु छन्। √ √ √
(क) बृ , असहाय, अपांग, वधवा वा रा यले दा य व यहोन
नणय गरे का यि ह लाई दान ग रने आ थक सहायता वा
अनुदान व प दान ग रने अनुदान रकम
(ख) वरामीका ला ग दइने खाना खचह , र
(ग) ब द ह को ला ग दइने खाना, सदा, कपडा र अ य
58
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
सहु लयतस ब धी खचह ।
२७११२ अ य सामािजक सुर ा 27112 यसमा रा य यि व तथा सवसाधारणलाई दइने औष ध उपचार √ √ √
खच र मृ यु वा अ य कारणले पी डतलाई दइने आ थक सहायताको
रकम स ब धी खच पदछ।
२७२०० सामािजक सहायता 27200 यसमा सरकारले व भ न लि त समूहलाइ दान गन समािजक √ √ √
सहायताको रकम समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न
म दै न।
२७२१० सामािजक सहायता 27210 यसमा सरकारले व भ न लि त समूहलाइ दान गन समािजक √ √ √
सहायताको रकम समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न
म दै न।
२७२११ छा वृि 27211 यसमा व ालय, महा व ालय, व व ालय ज ता सबै िश ण √ √ √
सं थाह मा अ ययन गन छा छा ाह लाई छा वृि व प दइने
अनुदान बापतको नगद, िज सी वा सु वधाको रकम तथा सरकार
सेवामा कायरत कमचार ह लाई छा वृि व प दइने रकम
समावेश ग र छ।
२७२१२ उ ार, राहत तथा - वप वा अ य घटनाका कारणले भएको त बापत √ √ √
पुन थापना खच यि /सं थालाई दइने तपू तको रकम यसमा समावेश ग र छ।
२७२१३ औषधी ख रद खच 22531 यसमा अ पताल, ाथ मक वा य के , आयुवद औषधालय, आ द √ √ √
ज ता नकायबाट नशु क पमा वतरण ग रने वा वरामीको
उपचारमा योग हुने औष ध तथा वा य सामा ी ख रद र सोको
ढु वानीस ब धी खच समावेश ग र छ।
२७२१९ अ य सामािजक सहायता - सरकारको तफबाट दान ग रने अ य आ थक/सामािजक सहायता, √ √ √
पुर कार वा सामािजक सहायता स ब धी रकम यसमा समावेश
ग र छ।
२७३०० कमचार सामािजक लाभ 27300 यसमा सेवा नवृ कमचार तथा पदा धकार ह लाई सु वधाह √ √ √
स बि ध खच दान गनको ला ग हुने खचह समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा
खच ले न म दै न।
२७३१० सेवा नवृ सु वधाह 27310 यसमा सेवा नवृ कमचार तथा पदा धकार ह लाई सरकारले सेवा √ √ √
नवृ सु वधाह दान गनको ला ग हुने खचह समावेश हु छ।
यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२७३११ नवृ भरण तथा अश 27311 यसमा सेवा नवृ पदा धकार वा कमचार लाई दान ग रने √ √ √
वृि नवृि भरण सु वधा तथा अश वृि को खच समावेश ग र छ।
२७३१२ उपदान 27312 यसमा सेवा नवृ पदा धकार वा कमचार को ला ग ग रने उपदान √ √ √
खच समावेश ग र छ।
२७३१३ सेवा नवृ को सि त वदा 27313 यसमा सेवा नवृ पदा धकार वा कमचार को ला ग ग रने सि चत √ √ √
वदाको खच समावेश ग र छ।
२७३१४ सेवा नवृ को औषधी 27314 यसमा सेवा नवृ पदा धकार वा कमचार को ला ग दान ग रने √ √ √
उपचार औष ध उपचार खच समावेश ग र छ।
२७३१५ मृत कमचार को सु वधा 27315 यसमा मृतक कमचार को सु वधा तथा नजको प रवारलाई उपल ध √ √ √
तथा सहायता गराईने सु वधा, मृतक कमचार को प रवारलाई उपल ध गराएको
सहायता बापतको रकम क.सं .कोषलाई शोधभना तथा मृतक
कमचार लाई सरकारको तफबाट दइएको थप रकम समावेश
ग र छ।
२८००० अ य खच 28000 यसमा सरकारको तफबाट ग रने सबै कारका फता खचह तथा √ √ √

59
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
ज गा भाडा समावेश ग र छ। यो आधार शीषकमा खच ले न
म दै न।
२८१०० स पि स ब धी खच 28100 यस अ तगत याज बाहेकको स पि स ब धी खचह समावेश √ √ √
ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२८१४० भाडा 28140 यसमा सरकार योजनको ला ग भाडामा लइएको ज गा, भवन, √ √ √
ँ ीगत स पि को भाडा खच समावेश ग र छ। यो
गोदाम ज ता पूज
शीषकमा खच ले न म दै न।
२८१४१ ज गाको भाडा 28141 यसमा सरकार योजनका ला ग ज गा भाडामा लई योग गरे √ √ √
बापत ज गा धनीलाई भ ु ानी गनु पन भाडा वा बाल नाल को
तपू त बापतको खच समावेश ग र छ।
२८१४२ घर भाडा 22121 यसमा कायालय तथा गोदाम योजनको ला ग तथा सरकार √ √ √
पदा धकार ह लाई दइने आवास सु वधाको ला ग लइएको घर
भाडा बापतको रकम समावेश ग र छ।
२८१४३ सवार साधन तथा मे सनर - यसमा सरकार योजनको ला ग सवार साधन, मे सनर औजार √ √ √
औजार भाडा ँ ीगत स पि
लगायत अ य पूज भाडामा लई योग गरे बापतको
भाडा खच पदछ। तर सावज नक नमाण कायका ला ग लइएको
भाडाको रकम ँ ीगत खच रकममै
भने स बि धत पूज समावेश
ग र छ।
२८१४९ अ य भाडा 22122 मा थ उ लेिखत बाहेकका अ य योजनमा तनुपन भाडा यसमा √ √ √
पदछ।
२८२०० फता खच 28200 यसमा सरकारका तफबाट ग रने सबै कारका फता खचह √ √ √
समावेश ग र छ। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
२८२१० फता खच 28210 यसमा या यक नणयानुसार ग रनु पन तथा भ सार, लगायत अ य √ √ √
सबै क समका करह सँग स बि धत फता खचह समावेश
ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
२८२११ राज व फता 28211 यसमा सरकारले फता गनु पन भ सार, कर, अ तःशु क, मालपोत, √ √ √
द ड ज रवाना र अ य राज व फता खचह र च लत कानून
अनुसार दइने राज व छु टको रकम समावेश हु छ।
२८२१२ या यक फता 28212 यसमा सरकारले या यक नणय अनुसार गनु पन फता खचह √ √ √
समावेश ग र छ।
२८२१९ अ य फता 28213 यसमा सरकारले फता गनु पन राज व तथा या यक फता √ √ √
बाहेकका अ य फता (वैदेिशक समेत) खचह समावेश ग र छ।
२८९०० भैपर आउने चालु खच 22900 यो शीषक चालु खचको बजेट एकमु ट पमा ताव गन √ √ √
योजनका ला ग मा यव था ग रएको हो। यो मूल शीषकमा खच
ले न म दै न।
२८९१० भैपर आउने चालु खच 22910 यो शीषक चालु खचको बजेट एकमु ट पमा ताव गन √ √ √
योजनका ला ग मा यव था ग रएको हो। यो शीषकमा खच
ले न म दै न।
२८९११ भैपर आउने चालु खच 22911 चालु खचतफ बजेट तजुमा गन सल सलामा य कन पमा खचको √ √ √
ताव गन नसक कटानीसाथ खच शीषकमा रकम तो न स भव
नभएको तर आगामी वषको खचमा समावेश गनु पन कारका
रकमह बजेट तजुमा योजनका ला ग मा ै यस खच शीषकमा
ताव गन स कनेछ। तर खच गदा बाँडफाँट गर स बि धत खच
शीषक अ तगत नै समावेश गर खच गनु पदछ। यो खच

60
 खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह
पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
शीषकबाट खच गन गर अि तयार दन, नकासा गन र खच ले न
म दै न।

(ख) ँ ीगत खच/स पि

पूज

खच आधार शीषक, मूल योग हुने तह

पुरानो
खच संकेत शीषक, शीषक तथा या या
सं केत सं घ दे श थानीय
उपशीषक
३०००० स पि तथा दा य व - यसमा सरकारका सबै क समका स पि ा तथा ि थर स पि को नमाणमा √ √ √
हुने खच रकम र सरकारको दा य वमा रहेको खुद रकम समावेश हु छ।
३१००० ँ ीगत खच
पूज 29000 ँ ीगत खचह
यसमा सरकारको सबै क समका पूज समावेश ग र छ। यो आधार √ √ √
शीषकमा खच ले न म दै न।
३११०० ि थर स पि ा - यसमा सरकारको सबै ँ ीगत खचह
क समका पूज समावेश ग र छ। काय √ √ √
खच ँ ीकृत गनु पदछ। यो
स प न भएप छ स बि धत शीषकमा न मत स पि लाइ पूज
मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
३१११० भवन तथा सं रचना 29210 ँ ीगत खचह
यसमा भवन ख रद वा नमाणसँग स ब धी पूज समावेश ग र छ। √ √ √
यो शीषकमा खच ले न म दै न।
३११११ भवन ख रद 29211 यसमा न मत भवन ख रद गदाको खच समावेश हु छ। भवन ख रद गदा सो √ √ √
भवन तथा भवनले ओगटे को ज गा, क पाउ ड लगायत लगायतका अ य
सं रचनागत खच (ज गा, फ नचर र फ चस आ द) को लागत छु ाउन स ने
भएमा स बि धत खच शीषकमै रकम यव था गर खच ले नु पदछ। ख रद
गदाको भवन तथा सो भवन रहेको ज गा र क पाउ ड समेतको ख रदमा
लागेको खच यसमा समावेश ग र छ।
३१११२ भवन नमाण 29221 यसमा कायालय भवन, आवास भवन, भवन तथा ज गाको क पाउ ड वाल √ √ √
नमाण, गोठ र टहरा ज ता भवनज य सं रचनाको नमाण गन ला ने खचह को
साथै भइरहे को भवनमा कोठा वा तला थप गदा हुने खच समावेश गनु पदछ।
३१११३ न मत भवनको 29231 ँ ीगत
यसमा भइरहे को भवनस ब धी सं रचनाको आयु थप हुने गर ग रने पूज √ √ √
सं रचना मक सुधार कृ तको खच समावेश गनु पदछ।
खच
३१११४ ज गा वकास काय - यसमा ज गा वकास काय स ब धी लागत खचको साथै सो कायसँग य
स बि धत अ य रकमह समावेश गनु पदछ।
३१११५ फ नचर तथा फ चस 29311 यसमा सरकार कायालयको योजनको ला ग ख रद ग रएका फन चर, फ न सँग √ √ √
तथा फ चसको (क) ख रद मोल र (ख) यसस ब धी ढु वानी भाडा, माग थ
बमा, कर, भ सारस ब धी खचह समावेश ग र छ।
३११२० सवार साधन तथा 29410 यसमा सवार साधन तथा मे सनर औजार ख रद स ब धी खचह समावेश √ √ √
मे सनर औजार हु छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
३११२१ सवार साधन 29411 यसमा दे हायका रकमह समावेश हु छः √ √ √
(क) सवार का साधनह (ज तैः जीप, मोटरकार, बस, क, मोटर साइकल,
कूटर, साइकल, ढु वानीस ब धी काम गन या टर, गाडा ता े
जनावरह ः वयल, र घोडा आ द) को मोल,
(ख) सवार साधनको इ जीन नै बदल ममत गरे मा सोको मोल
(ग) सवार साधन वा इ जीन िझकाउँ दा लागेको भाडा भरौट, कर, भ सार,
माग थ बमा
(घ) हवाइ यातायातका साधन (हवाईजहाज, हे लक टर आ द) र तीनका
मे सनर क पोने ट ख रद आ द खचह
३११२२ मे सनर तथा औजार 29511 यसमा एक वष भ दा बढ आयू भएका सवार साधन बाहेकको मे सन तथा √ √ √

61
 मे सनर औजारह को ख रदको ला ग भएका खच समावेश हु छ।
(क) व भ न क समका भार मे सनह , खेतीस ब धी मे सन र औजारह ,
या टर (ढु वानीको काममा योग हुने बाहेक), जेनेरेटर, ा सफमर,
कारखानाको सामान, नमाणस ब धी मे सन, स चारका सामान, वै ा नक
य र सामान, नाप तथा तौलको सामान, त वीर िख ने सामान,
ा व धक ा ट स ब धी सामान, कायालय मे सन र औजारह ज तैः
या स, म मओ ाफ, क यूटर, टर आ द मे सन र औजारको मू य
(ख) य ता मे सनर औजारह को मु य भाग नै बदल ममत गनु परे मा सोको
खच
(ग) सो स ब धी आव यक भाडा भरौट, शु क, कर, भ सार, माग थ बमा
आ द खचह ।
(घ) सरकार कायालयको ला ग आव यक पन एक वष भ दा बढ टकाउ
हुन स ने वा त एकाई .५,०००।– भ दा बढ मोल पन खालका
(अ) अ पतालका ला ग चा हने औजारह , (आ) कृ ष औजार, पशु
िच क सास ब धी साना तना मालसामान, इ , डजाइन लगायतका
ा व धक सामान आ द, (इ) हटर, पंखा, बजुल को मटर, यु. प.एस.,
हाड ड क र सोको जडानस ब धी खच, र अ य साना तना ा व धक
सामानह स ब धी खचह ।
तर त एकाई ५०००।- पया भ दा कम मू यका सामान ख रद गनु
परे मा “ कायालय स ब धी खच” मा खच ले नु पनछ।
३११३० ँ ीगत खच
अ य पूज - ँ ीगत खचह
यसमा अ य पूज समावेश हु छन्। यो शीषकमा खच ले न √ √ √
म दै न।
३११३१ पशुधन तथा बागवानी - यावसा यक पले एक भ दा बढ पटक उ पादन ा त गन स ने गर जी वत √ √ √
वकास खच पशुप छ पालन गन ( जनन, दु ध उ पादन, उन उ पादन, पशु यातायात)
तथा अ य यावसा यक कृ ष तथा वन प त वकास (फलफूल, बउ बजन,
खोटो, पात, दोहो रने नगदे बाल ) आ दको ला ग ग रने ि थर कृ तको खच
यसमा पदछ।
३११३२ क युटर स टवेयर 29712 यसमा सबै कारका स टवेयर नमाण (परामशदाताको खच समेत), ख रद र √ √ √
नमाण तथा ख रद सारभूत पमा भाव पान गर स टवेयरमा तरो त गदाको लागत तथा
खच एवं अ य बौ क डाटावेश स ब धी खच समावेश ग र छ। बौ क स पि अ धकार, अनुस धान
स पि ा खच ँ ीगत
र वकास, मनोर जना मक तथा सा हि यक र कला मक कायमा ग रने पूज
कृ तको खच।
३११४० सुर ा उपकरण - यसमा सावज नक सुर ाका ला ग आव यक उपकरण स ब धी खच समावेश √
हु छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
३११४१ सुर ा उपकरण ा - शाि त सुर ा योजनका ला ग आव यक हातह तयार तथा सुर ा उपकरण √
खच (सुर ा ांक, सै नक वमान तथा अ य ि थर कृ तका सै य उपकरण) ख रद
स ब धी खच यसमा समावेश हु छ।
३११५० सावज नक नमाण - यसमा सावज नक नमाणसँग स बि धत खचह समावेश हु छन्। यो शीषकमा √ √ √
खच ले न म दै न।
३११५१ सडक तथा पूल - यसमा नयाँ तथा पुराना कालोप े, ख डाि मथ वा ाभेल र क ची सडक √ √ √
नमाण नमाण स ब धी खच र सडक नमाणसँग य जो डएका स बि धत पूल,
क भट, झोलु े पूल, े ल पूल, नमाण र सोसँग स बि धत इ धन, सुर ा
लगायतका खचह समावेश हु छ।
३११५२ रे लमाग तथा हवाइ - यसमा रे लमाग तथा हवाइ मैदान नमाणसँग स बि धत खच र सो कायसँग √ √ √
मैदान नमाण य स बि धत इ धन, सुर ा घेरा नमाण लगायतका खचह समावेश
हु छन्।
३११५३ ु सं रचना नमाण
व त - ु गृह नमाण,
यसमा व त शारण तथा वतरण णाल ु
नमाण लगायत व त √ √ √
वकाससँग स बि धत लागत खच र सोसँग य स बि धत इ धन, सुर ा

62
 लगायत अ य समावेश हु छन्।
३११५४ तटब ध तथा बाँध - यसमा नद नय णका ला ग नमाण ग रने तटब ध, बाँध तथा भूसंर णका √ √ √
नमाण ला ग नमाण ग रने टे वा पखाल नमाण लगायत सोसँग य स बि धत
खचह समावेश हु छन्।
३११५५ सं चाइ सं रचना नमाण - यसमा सं चाइका ला ग नमाण ग रने बाँध, नहर, कुलो, पैनी, यालो तथा डीप √ √ √
ुवेल, र सोसँग य स बि धत अ ययन, अनुस धान, इ धन, सुर ा
लगायतका खचह समावेश हु छन्।
३११५६ खानेपानी सं रचना - यसमा खानेपानीका ला ग रज वायर नमाण, शोधन तथा वतरण णाल √ √ √
नमाण नमाण, पाइप व ाउने, पानीटक नमाण, बो र लगायत सोसँग य
स बि धत, इ धन, सुर ा लगायतका खचह समावेश हु छन्।
३११५७ वन तथा वातावरण - यसमा नसर थापना, बृ ारोपण, न हाउस तथा शेड नमाण, √ √ √
सं र ण वायोइि ज नय र तथा वातावरण सं र णसँग स बि धत खचह समावेश
ग र छ।
३११५८ सरसफाइ सं रचना - यसमा ढल नकास, सफाइ नाला, फोहोर मैला शोधन के , डि प साइट √ √ √
नमाण नमाण तथा सरसफाइसँग स बि धत अ य पूवाधार नमाणसँग स बि धत
खचह समावेश ग र छ।
३११५९ अ य सावज नक 29611 मा थ ३११५१ दे िख ३११५८ स म नपरे का अ य सावज नक नमाणसँग √ √ √
नमाण स बि धत खचह यसमा समावेश गनु पदछ।
३११७० ँ ीगत सुधार खच
पूज 29620 यसमा सावज नक ँ ीगत सं रचनाको आयु थप हुने गर
नमाण र पूज ग रने √ √ √
खचह समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
३११७१ ँ ीगत सुधार खच
पूज 29621 यसमा सावज नक ँ ीगत सं रचनाको आयु थप हुने गर
नमाण र पूज ग रने √ √ √
सावज नक नमाण खचह समावेश ग र छ। तर सं रचनाको आकार वा ल वाई वा प रमाण नै
ँ ीगत नमाणस ब धी खच रकम सं केत नं. ३११५१ दे िख
थप गन ला ने पूज
३११५९ स मका खच शीषकमै समावेश गनु पदछ। उदाहरणको ला ग ५०
कलो मटर लामो व मान सडकमा अ १० कलो मटर थप गनु पन भएमा
य तो काय गन ला ने खच भने रकम सं केत ३११५१ मा नै समावेश गनु
पदछ।
३११७२ ँ ीगत अनुस धान
पूज 29711 यसमा सावज नक नमाणसँग स बि धत (क) स भा यता अ ययन खच (ख) √ √ √
तथा परामश सव ण, डजाइन, इ खच (ग) अ वेषण उ खनन र अनुस धानस ब धी खच
ँ ीगत नमाणको लागतमा समावेश हुने
(घ) पूज ा व धक परामश सेवास ब धी
ँ ीगत
खच तथा अ य पूज कृ तका अ ययन, अनुस धान तथा परामश खचह
समावेश हु छन्।
३१४०० ाकृ तक स पि 29100 यसमा ाकृ तक पमा उपल ध स पि ह ा स ब धी खचह समावेश √ √ √
(Non-produced हु छन्। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
assets)
३१४१० ज गा ा 29110 यसमा सरकार योजनका ला ग ज गा ख रद वा अ ध हण गदा ला ने स पूण √ √ √
क समका खचह समावेश ग र छ। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
३१४११ ज गा ा 29111 यसमा ज गा ख रद वा अ ध हण गन सल सलामा ला ने मोल र सो बापतको √ √ √
मुआ जा तथा ज गा ा त गदा ला ने द तुर, कर र अ य खचह यस खच
शीषकमा समावेश ग र छ।
३१४४० अ य स पि ा - यसमा उपयोगमा आउने तर नदे िखने कारका स पि ा मा हुने खचह √ √ √
खच समावेश हु छन्। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
३१४४१ लाइसे स ख रद/ ा - ँ ीगत
स झौता अनुसार भ ु ानी गनुपन पूज कृ तको लाइसे स ख रद, नवीकरण √ √ √
खच वा भ ु ानी स ब धी खच तथा अ य अ य (Intangible) अनुम त स ब धी
खचह यसमा समावेश गनु पदछ।
३१५०० ँ ीगत
भैपर आउने पूज 29810 ँ ीगत खचको बजेट एकमु ट
यसमा पूज पमा ताव गन योजनका ला ग मा √ √ √
यो शीषकको ताव ग रएको हो। यो मूल शीषकमा खच ले न म दै न।
३१५१० ँ ीगत
भैपर आउने पूज ँ ीगत खचको बजेट एकमु ट
यसमा पूज पमा ताव गन योजनका ला ग मा √ √ √

63
 यो शीषकको ताव ग रएको हो। यो शीषकमा खच ले न म दै न।
३१५११ ँ ीगत
भैपर आउने पूज 29811 ँ ीगत खच बजेट तजुमा गदा
पूज कटानीसाथ खच शीषकमा तो न स भव √ √ √
नभएका रकमह बजेट तजुमा योजनका ला ग मा ै यसमा ताव गन
स कनेछ। तर खच गदा बाँडफाँट गर स बि धत खच शीषक अ तगत नै पार
खच गनु पदछ। यस शीषकबाट खच गन गर अि तयार दन, नकासा दन वा
खच गन म दै न।

(ग) व ीय स पि तथा दा य व ( व ीय यव था)

व ीय व ीय स पि तथा दा य व/ व ीय पुरानो या या योग हुने तह

सं केत यव थाका आधार शीषक, मूल सं केत सं घ दे श था
शीषक तथा उपशीषक नीय
३२००० व ीय स पि 31000 यस अ तगतका सं केतह ले सरकार ऋण तथा √ √ √
लगानीको साथै वदे शी तथा वैदेिशक ऋण ा र
ऋणको साँवा भ ु ानीको अव थालाई िच ण गदछ।
३२०१० मु ाको सुर णमा यु सुन र - यसमा सरकारले मु ा जार गदा सुर णबापत राखेको √
एसडीआर सुन र एस डआरको रकम समावेश हु छ
३२०११ मु ाको सुर णमा यु सुन - सरकारबाट न कासन हुने मु ाको सुर णका ला ग √
रािखएको सुनको मौ क मू य यसमा समावेश गनु
पदछ।
३२०१२ एसडीआर - सरकारले अ तरा य मु ा कोष तथा अ य सं थामा √
ा त गरे को पेिशयल इ राइ स को मौ क
मू य यसमा समावेश गनु पदछ।
३२०२० मु ा तथा अ य सुर ण - यसमा सरकारले जार गरे को वदे शी मु ा तथा √
सरकारको वा म वमा रहे को वैदेिशक मु ाको रकम
समावेश गनु पदछ।
३२०२१ न कािशत नेपाल मु ा - यसमा नेपाल सरकारको वीकृ तमा नेपाल रा √
बकबाट जार भएको मु ाको रकम समावेश गनु
पदछ।
३२०२२ सि चत वैदेिशक मु ा - यसमा नेपाल सरकारसँग सि चत रहे को वदे शी √
मु ाको नेपाल मु ामा प रव य मू य समावेश गनु
पदछ।
३२१०० आ त रक व ीय स पि 31110 यसमा तीनै तहका सरकारबाट ग रने आ त रक √ √ √
व ीय स पि का ला ग, दे श भ ै हुने ऋण तथा
शेयर लगानीस ब धी रकम समावेश ग र छ।
३२१२० नगद तथा मौ दात - गत वषको नगद मौ दात दािखला यसमा समावेश √ √ √
हु छ। यसमा रकम ज मा गन म दै न।
३२१२१ गत वषको नगद मौ दात 15111 गत वषको नगद मौ दात यस शीषकमा दािखला गनु √ √ √
पदछ।
३२१४० खुद ऋण लगानी 31100 यसमा तीनै तहका सरकारले दे श भ गन ऋण √ √ √
लगानीमा सरकारले वगतमा गरे को ऋण
लगानीह बाट साँवा फता ा त रकम समायोजन
गदा हुन आउने खुद अ उ लेख ग र छ।
३२१४१ आ त रक ऋण लगानी - आ त रक पमा अ य सरकारलाई दान ग रने ऋण √ √ √
यसमा पदछन्।
३२१४२ सावज नक सं थानमा ऋण लगानी 31111 आ त रक पमा सावज नक सं थानह लाई दान √ √ √
ग रने ऋण यसमा समावेश ग र छ।
३२१४३ अ य सं थामा ऋण लगानी 31112 मा थ उ ले ख भए बाहेकका अ य ऋण लगानी √ √ √
यसमा पदछन्।

64
३२१४७ आ त रक ऋण लगानी फता (-) - आ त रक पमा अ य सरकारलाई दान ऋणको √ √ √
साँवा फता यसमा पदछन्।
३२१४८ सं थानबाट ऋण लगानी फता (-) 31131 आ त रक पमा सावज नक सं थानह लाई दान √ √ √
ऋणको साँवा फता यसमा समावेश ग र छ।
३२१४९ अ य सं थाबाट ऋण लगानी फता 31132 मा थ उ ले ख भए बाहे कका अ य ऋणको साँवा √ √ √
(-) फता यसमा पदछन्।
३२१५० खुद शेयर लगानी 31200 सरकारले व भ न सं थामा गरे को शेयर लगानीको √ √ √
खुद रकम यसमा समावेश हु छ।
३२१५१ सं थानमा शेयर लगानी 31211 सं थानमा ग रएको शेयर लगानी यसमा पदछ। √ √ √
३२१५२ अ य सं थामा शेयर लगानी 31212 अ य सं थामा ग रएको शेयर लगानी यसमा पदछ। √ √ √
३२१५६ सं थानमा शेयर लगानी फता (-) - सं थानमा ग रएको शेयर लगानी फता यसमा √ √ √
पदछ।
३२१५७ सं थानमा शेयर लगानी ब (-) 31231 सं थानमा ग रएको शेयर लगानी ब रकम यसमा √ √ √
पदछ।
३२१५८ अ य सं थामा शेयर लगानी फता - अ य सं थानमा ग रएको शेयर लगानी फता यसमा √ √ √
(-) पदछ।
३२१५९ अ य सं थामा शेयर लगानी ब 31232 अ य सं थानमा ग रएको शेयर लगानी ब रकम √ √ √
(-) यसमा पदछ।
३२२०० बा व ीय स पि 31100 बा व ीय स पि यसमा समावेश हु छ। √ √ √
३२२४० खुद वैदेिशक ऋण लगानी 31120 वदे शमा ग रएको लगानी र सोको फता खचको खुद √ √
रकम यसमा समावेश हु छ।
३२२११ वैदेिशक ऋण लगानी 31121 अ तरा य पमा लगानी गरे को ऋण यसमा पदछ। √ √
३२२१२ वैदेिशक ऋण लगानी फता (-) 31141 अ तरा य पमा लगानी गरे को ऋणको साँवा फता √ √
यसमा पदछ।
३२२५० खुद वैदेिशक शेयर लगानी 31220 वदे शी सं थामा गरे को खुद शेयर लगानी यसमा √ √
पदछ।
३२२५१ वैदेिशक शेयर लगानी 31221 अ तरा य पमा लगानी गरे को शेयर यसमा √ √
पदछ।
३२२५८ वैदेिशक शेयर ब (-) 31241 अ तरा य पमा लगानी गरे को शेयर ब यसमा √ √
पदछ।
३२२५९ वैदेिशक शेयर लगानी फता (-) - अ तरा य पमा लगानी गरे को शेयर फता यसमा √ √
पदछ।
३३००० दा य व 32000 सरकारको आ त रक तथा बा व ीय दा य व √ √ √
स ब धी ा यसमा समावेश हु छ।
३३१०० आ त रक दा य व 32200 यसमा सरकारका सबै क समका आ त रक दा य वको √ √ √
रकम समावेश ग र छ।
३३११० बाँडफाँट हुने मू य अ भवृ कर 11410 व तु तथा सेवाको उ पादन, आयात, ब , वतरण √
(मू.अ.क.) तथा ह ता तरण एवं अ य कारोबारमा ला ने
सरकारका व भ न तह बीच बाँडफाँट हुने मू य
अ भवृ कर यसमा पदछ। यसमा रकम ज मा गन
म दै न।
३३१११ मू. अ. क. -उ पादन स लन 11411 उ पादनकताले व तु उ पादन गर ब गदा ला ने √
मू य अ भवृ कर यसमा पदछ।
३३११२ मू. अ. क. -आयात स लन 11412 आयात कताले मालसामान पैठार गदा भ सार √
व दुमै तनुपन मू य अ भवृ कर यसमा पदछ।
३३११३ मू. अ. क. -ब तु ब र वतरण 11413 थोक तथा खु ा ब े ताबाट मू य अ भवृ कर √
स लन बापत तनु पन रकम यसमा पदछ।

65
३३११४ मू. अ. क. -परामश तथा ठे ा 11414 सबै कारका ठे ा यवसाय तथा परामश से वामा √
स लन ला ने मू य अ भवृ कर यसमा पदछ। मू य
अ भवृ कर लागू हुन ु अगा ड असुल हुन बाँक
रहे का ठे ा कर असुल भएमा यसैमा ज मा गनु
पदछ।
३३११५ मू. अ. क. -पयटन से वा स लन 11415 पयटन यवसायसँग स बि धत होटल, ाभल √
एजे सी, पदया ा ( े कङ), जलया ा ( याि ट )
समेतका यवसायमा ला ने मू य अ भवृ कर
यसमा पदछ। मू य अ भवृ कर लागू हुन ु अगा ड
असुल हुन बाँक रहे का होटल कर असुल भएमा
यसै मा ज मा गनु पदछ।
३३११६ मू. अ. क. -स चार सेवा, बमा, 11416 सबै कारका स चार से वा (सरकार हुलाक सेवा √
हवाई उडान र अ य सेवा स लन बाहे क), बमा र तो कएका अ य सेवाको ब मा
लगाइने मू य अ भवृ कर र हवाई उडान कर
बापतको रकम यसमा पदछ। मू य अ भवृ कर
लागू हुन ु अगा ड असुल हुन बाँक रहे का मनोर जन
कर असुल भएमा यसैमा ज मा गनु पदछ।
३३११७ मू. अ. क. -बेदतावालाले स लन 11417 नेपाल बा हरको दता नभएको कुनै यि बाट सेवा √
गन स लन ा त गदा उठाउनु पन मू य अ भवृ कर, काठ
ब मा लगाइने मू य अ भवृ कर, थानीय तह
वा नेपाल ि थत अ तरा य सं घ सं था वा नयोग वा
सरकार वा मू य अ भवृ कर नला ने व तुको
कारोबार गन सावज नक सं थानले स लन/दािखला
गन मू य अ भवृ कर यसमा पदछ।
३३१२० बाँडफाँट भएको मू य अ भवृ कर - सरकारका तहह बीच कानून बमोिजम बाँडफाँट √
भएको मू य अ भवृ करको रकम यसमा पदछ।
३३१२१ मू. अ. क. -उ पादन बाँडफाँट - उ पादनमा स लन ग रएको मू य अ भवृ कर √
बाँडफाँट बापतको रकम यसमा समावेश ग र छ।
३३१२२ मू. अ. क. -आयात बाँडफाँट - आयातमा स लन ग रएको मू य अ भवृ कर √
बाँडफाँट बापतको रकम यसमा समावेश ग र छ।
३३१२३ मू. अ. क. -ब तु ब र वतरण - व तु ब र वतरणमा स लन ग रएको मू य √
बाँडफाँट अ भवृ कर बाँडफाँट बापतको रकम यसमा
समावेश ग र छ।
३३१२४ मू. अ. क. -परामश तथा ठे ा - परामश तथा ठे ाबाट स लन ग रएको मू य √
बाँडफाँट अ भवृ कर बाँडफाँट बापतको रकम यसमा
समावेश ग र छ।
३३१२५ मू. अ. क. -पयटन से वा बाँडफाँट - पयटन सेवामा स लन ग रएको मू य अ भवृ कर √
बाँडफाँट बापतको रकम यसमा समावेश ग र छ।
३३१२६ मू. अ. क. -स चार सेवा, बमा, - स चार सेवा, बमा, हवाइ उडान र अ य से वामा √
हवाई उडान र अ य सेवा स लन ग रएको मू य अ भवृ कर बाँडफाँट
बाँडफाँट बापतको रकम यसमा समावेश ग र छ।
३३१२७ मू. अ. क. -बेदतावालाले स लन - बेदतावालाले स लन गन मू य अ भवृ कर √
गन बाँडफाँट बाँडफाँट बापतको रकम यसमा समावेश ग र छ।
३३१३० बाँडफाँट हुने अ त :शु क 11420 वभ न कारका मालव तु उ पादन गदा ला ने √
अ तःशु क यसमा पदछ। यसमा रकम ज मा गन
म दै न।

66
३३१३१ सु तज य पदाथ - स लन 11421 सबै कारका सुत ज य पदाथको उ पादनमा ला ने √
अ तःशु क, उ पादन र ब इजाजत द तुर र
नवीकरण द तुर यसमा पदछ।
३३१३२ म दरा - स लन 11422 म दरा (वाईन र ह का पेय पदाथ समेत)मा ला ने √
अ तःशु क रकम, उ पादन र ब इजाजत द तुर
र नवीकरण द तुर यसमा पदछ।
३३१३३ बयर - स लन 11423 वयरमा ला ने अ तःशु क रकम, उ पादन र ब √
इजाजत द तुर र नवीकरण द तुर यसमा पदछ।
३३१३४ अ य औ ो गक उ पादन – 11424 मा थ उि लिखत उपशीषक ११४२१, ११४२२ र √
स लन ११४२३ मा परे को बाहे क अ य औ ो गक
उ पादनमा ला ने अ तःशु क, उ पादन र ब
इजाजत द तुर र नवीकरण द तुर यसमा पदछ।
३३१४० बाँडफाँट भएको अ तःशु क - सरकारका तहह बीच कानून बमोिजम बाँडफाँट √
भएको अ तःशु क करको रकम यसमा पदछ।
३३१४१ सु तज य पदाथको अ तःशु क - - सु तज य पदाथमा स लन ग रएको अ तःशु क √
बाँडफाँट बाँडफाँटको रकम यसमा समावेश ग र छ।
३३१४२ म दराको अ तःशु क - बाँडफाँट - म दरामा स लन ग रएको अ तःशु क बाँडफाँटको √
रकम यसमा समावेश ग र छ।
३३१४३ बयरको अ तःशु क - बाँडफाँट - बयरमा स लन ग रएको अ तःशु क बाँडफाँटको √
रकम यसमा समावेश ग र छ।
३३१४४ अ य औ ो गक उ पादनको - अ य औ ो गक उ पादनमा स लन ग रएको √
अ तःशु क -बाँडफाँट अ तःशु क बाँडफाँटको रकम यसमा समावेश
ग र छ।
३३१५० बाँडफाँट हुने रोय ट , शु क, - यसमा सकारका व भ न तहह बीच बाँडफाँट हुने √ √ √
रिज े शन तथा अ य शास नक रोय ट , शु क, रिज े शन तथा अय राज वको
सेवा शु क स लन सं क लत रकम समावेश हु छ।
३३१५१ वन रोय ट स लन - वन तथा वन पैदावार ब बापत ा त आय, √ √ √
लकडी ललाम ब , व यज तुस ब धी आ दानी,
चर चराई द तुर, व यज तु आर , नकु सं र ण
े को वेश शु क, िच डयाखाना वेश शु क,
वन प तस ब धी अ य आ दानी, नहर व रप रको
घाँस ब र सो स ब धी द ड, ज रवाना बापत
आ दबाट ा त रकम र वन े को रोय ट यसमा
पदछ।
३३१५२ खानी रोय ट स लन - खानी खो े अनुम तप द तुर, सव ण द तुर, √ √ √
आयोजना ( ोजे ट) लाई ढु ा ब गदा आएको
रकम, खानीको रोय ट , खानीमा जाने गाडी तथा
गाडी आवत जावतको इजाजतप बापत ा त हुने
रकम यसमा पदछ।
३३१५३ जल ोत रोय ट स लन - जल ोत े बाट ा त रोय ट , ु ् उ पादन
व त √ √ √
शु क, ु
व त उ पादन इजाजत– प द तुर र
नवीकरण द तुर, ु
व त उ पादन, सारण र
वतरणको सव ण अनुम त प द तुर तथा सोको
नवीकरण द तुर, ु
व त ब , आयोजना ब ,
जल ोतस ब धी स पुण आय र सो स ब धी द ड
ज रवाना बापत ा त रकम यसमा पदछ।
३३१५४ पवतारोहण रोय ट स लन 14513 पवतारोहण इजाजत बापत ा त हुने रोय ट रकम √ √ √
यसमा समावेश गनु पदछ।

67
३३१५५ पदया ा रोय ट स लन - पदया ा ( ेक ) इजाजत बापत ात हुने √ √ √
द तुर/रोय ट रकम यसमा समावेश गनु पदछ।
३३१५६ पयटन सेवा शु क/रोय ट स लन 14514 पयटकले लएर आएको हातह तयारको अ थायी √ √ √
अनुम त (लाइसे स) द तुर, वृ िच िख ने
द तुर,चलिच नमाण र िख ने शु क लगायतका
अ य पयटन स ब धी से वा शु कबाट ा त हुने
रोय ट रकम यसमा समावेश गनु पदछ।
३३१५७ घरज गा रिज े शन द तुर स लन 11341 सरकारका तहह बीच बाँडफाँट हुने गर नधा रत √ √
घरज गा रिज े शन शु क यसमा समावेश हु छ।
३३१५८ सवार साधन कर स लन - सरकारका तहह बीच बाँडफाँट हुने गर तो कएको √ √
सवार साधनमा ला ने कर तथा शु क यसमा
समावेश हु छ।
३३१५९ अ य बाँडफाँट हुने राज व स लन - मा थ उ ले ख भएका शीषकह बाहे क सरकारका √
तहह बीच बाँडफाँट हुने गर ा हुने अ य
कारका द तुर, शु क, राज व आ द यसमा समावेश
हु छन्।
३३१६० रोय ट , शु क, रिज े शन तथा - यसमा सकारका व भ न तहह बीच बाँडफाँट भएको √ √ √
अ य शास नक सेवा शु क रोय ट , शु क, रिज े शन तथा अ य राज वको रकम
बाँडफाँट समावेश हु छ।
३३१६१ वन रोय ट बाँडफाँट - वन े बाट ा त हुने रोय ट बाँडफाँट ग रएको √ √ √
रकम यसमा समावेश गनु पदछ।
३३१६२ खानी रोय ट बाँडफाँट - खानी े बाट ा त हुने रोय ट बाँडफाँट ग रएको √ √ √
रकम यसमा समावेश गनु पदछ।
३३१६३ जल ोत रोय ट बाँडफाँट - जल ोत े बाट ात हुने रोय ट बाँडफाँट √ √ √
ग रएको रकम यसमा समावेश गनु पदछ।
३३१६४ पवतारोहण रोय ट बाँडफाँट - पवतारोहणबाट ा त हुने रोय ट बाँडफाँट ग रएको √ √ √
रकम यसमा समावेश गनु पदछ।
३३१६५ पदया ा रोय ट बाँडफाँट - पदया ाबाट ा त हुने रोय ट बाँडफाँट ग रएको √ √ √
रकम यसमा समावेश गनु पदछ।
३३१६६ पयटन सेवा शु क रोय ट - पयटन सेवा शु कबाट ा त हुने रोय ट बाँडफाँट √ √ √
बाँडफाँट ग रएको रकम यसमा समावेश गनु पदछ।
३३१६७ घरज गा रिज े शन द तुर बाँडफाँट - सरकारका तहह बीच बाँडफाँट हुने गर सं क लत √ √
घरज गा रिज े शन शु कको बाँडफाँट हुने रकम
यसमा समावेश हु छ।
३३१६८ सवार साधन कर बाँडफाँट - सरकारका तहह बीच बाँडफाँट हुने गर तो कएको √ √
सवार साधनमा लागेको कर बाँडफाँट हुने रकम
यसमा समावेश हु छ।
३३१६९ अ य बाँडफाँट हुने राज व - सरकारका तहह बीच बाँडफाँट हुने गर ा हुने √
बाँडफाँट अ य कारका द तुर, शु क, राज व आ दको
बाँडफाँट रकम यसमा समावेश हु छन्।
३३१९० खुद आ त रक ऋण 32220 यसमा स ीय सरकारले गरे को आ त रक ऋण ा √ √ √
र आ त रक ऋणको साँवा भ ु ानीको खुद रकम
समावेश ग र छ।
३३१९१ ऋणप माफत ा त ऋण 32221, यसमा े जर बल, बचत ऋणप , वकास ऋणप √ √ √
32222, लगायतका व भ न ऋणप ह माफत ा त ऋण
32223, यसमा पदछ।
32224

68
३३१९२ अ य आ त रक सरकारबाट ात - यसमा आ त रक पमा अ य सरकारबाट ा त ऋण √ √ √
ऋण पदछ।
३३१९३ अ य सं थाह बाट ऋण ा - यसमा आ त रक पमा व भ न व ीय तथा अ य √ √ √
सं थाह बाट ा त ऋण पदछ।
३३१९४ अ ध वकष (Overdraft) - यसमा अ ध वकषका मा यम ारा ा त छोटो समयको √ √ √
ऋण यसमा पदछ।
३३१९५ ऋणप माफत ा त ऋण साँवा 32211, यसमा े जर बल, बचत ऋणप , वकास ऋणप √ √ √
भ ु ानी 32212, लगायतका व भ न ऋणप ह माफत ा त ऋण
32213, साँवा भ ु ानी यसमा पदछ।
32214
३३१९६ अ य आ त रक सरकारबाट ात - यसमा आ त रक पमा अ य सरकारबाट ा त ऋण √ √ √
ऋण साँवा भ ु ानी साँवा भ ु ानी पदछ।
३३१९७ अ य सं थाह बाट ऋण ा - यसमा आ त रक पमा व भ न व ीय तथा अ य √ √ √
साँवा भ ु ानी सं थाह बाट ा त ऋण साँवा भ ु ानी पदछ।
३३१९८ अ ध वकष (Overdraft) भ ु ानी - यसमा अ ध वकषका मा यम ारा ा त छोटो समयको √ √ √
ऋण भ ु ानी यसमा पदछ।
३३२०० बा व ीय दा य व 32100 यसमा सरकारको बा व ीय दा य वको रकम √ √ √
समावेश हु छ।
३३२४० खुद वैदेिशक ऋण 32120 यसमा सरकारको खुद वैदेिशक ऋण रकम समावेश √ √ √
हु छ।
३३२४१ वैदेिशक ऋणको ा 32121 यसमा वैदेिशक ोतबाट ा त ग रने ऋण समावेश √ √ √
ग र छ।
३३२४२ वैदेिशक ऋण सांवा भ ु ानी (-) 32111 यसमा वैदेिशक ोतबाट ा त ग रने ऋणको साँवा √ √ √
भ ु ानी समावेश ग र छ।
३४००० स भा य स पि र दा य व - यसमा मा थ उ लेख भएका स पि तथा दा य व √
(Contingent Assestes and स ब धी वग करणमा नपरे का (below the line item)
Liabilities) तर स भा य पमा ा त हुन स ने स पि र
दा य व समावेश ग र छ। यसको योग व ीय
ववरण तयार गन नकायले व ीय ववरणको
पूणताका ला ग मा गनु पदछ।
३४१०० स भा य स पि र दा य व - यसमा मा थ उ लेख भएका स पि तथा दा य व √
स ब धी वग करणमा नपरे का (below the line item)
तर सरकारलाइ ा त हुने स ने स भा य स पि तथा
सरकार उपर आइपन स भा य दा य वको लेखांकन
ग र छ।
३४११० स भा य स पि - यसमा सरकारलाइ ा त हुने स भा य अ य स पि √
समावेश हु छ।
३४१११ स भा य स पि - सरकारबाट स पा दत वभ न कायह को √
प रणाम व प भ व यमा हुने कुनै एक वा एकभ दा
बढ स भा य घटना मका कारण सरकारलाइ
स पि को पमा ा त हुने स ने स पि को ववरण
यसमा समावेश गनु पदछ। सरकारको य
नय णमा नरहे का अनपेि त तथा योजना नग रएका
कानूनी दाबीह , जमानतह तथा य तै अ य
कायवाट ा त हुने स पि लाइ सरकारको व ीय
ववरणमा खुलासा गनुपदा यसमा समावेश गनु
पदछ।

69
३४२०० स भा य दा य व - यसमा सरकारउपर सजना हुने स भा य दा य व √
समावेश हु छ।
३४२१० स भा य दा य व - यसमा सरकारउपर सजना हुने स भा य दा य व √
समावेश हु छ।
३४२११ स भा य दा य व - सरकारबाट स पा दत वभ न कायह को √
प रणाम व प भ व यमा हुने कुनै एक वा एकभ दा
बढ स भा य घटना मका कारण सरकारउपर
सजना हुने स ने दा य वको ववरण यसमा समावेश
गनु पदछ। सरकारको दा य व ब न सकने तर
अनपेि त तथा योजना नग रएका स भा य दा य व
जसलाइ सरकारले यहोनुपन स छ य ता
दा य वलाइ सरकारको व ीय ववरणमा खुलासा
गनुपदा यसमा समावेश गनु पदछ।

यः

(१) अथ म ालय व वध बजेटबाट नकासा भएका रकमह जुन जुन बजेट खच शीषक (Line Item) मा खच हुने हुन,्
सोह खच शीषकमा आ दानी र खच जनाउनु पनछ।

(२) अथ व वधबाट वशेष कामको ला ग छु ाइएका रकमह बाट थप नकासा भएको रकमको स बि धत बजेट
रकममा बाँडफाँट गर खच ले दा वीकृत कामको ला ग मा खच गन स कनेछ र य तो खचको हसाब खचको
फाँटवार मा छु ै दे िखने गर रा ु पदछ।

(३) नेपाल सरकारले गन कुनै प न खचह मा थ उ ले िखत भै पर आउने बाहेकको बजेट खच शीषकह (Line Item)
बाट मा गन स कनेछ। उपरो खच शीषकह मा नपार कुनै प न खच ले पाइने छै न। भैपर आउने शीषकमा
व नयोिजत बजेट अथ म ालयको वीकृ तमा अ य शीषकह मा बाँडफाँट गरे प छ मा नकासा दन र खच गन
स क छ।

खच शीषकमा संशोधन

(1) चलनमा रहेका खच शीषकको सं शोधन गनु परे मा महालेखा नय क कायालयको परामश लई सो लाई महालेखा
पर कको कायालयमा वीकृ तका ला ग पठाउनु पदछ। महालेखा पर कको कायालयबाट वीकृ त ा त भएप छ
नेपाल सरकारबाट वीकृत गराई लागू गनु पदछ। खच शीषक वग करणको मु य आधार अ तरा य मु ा कोषको
Government Finance Statistics 2014 हुनेछ।

(2) कुल ययको १ तशत भ दा बढ खच हुने कामका ला ग वा बजेट अनुशासन कायम रा न वा पारदिशताको
हसाबले छु ै दे खाउन पन मह वपुण काय मका ला ग मा नयाँ खच शीषक दइनेछ।

(3) नयाँ खच शीषक दँदा वा खच शीषकमा सं शोधन गदा आ थक वषको बीचमा लागू हुने गर गन हुँदैन। आगामी
बजेट तजुमाका बखत नयाँ खच शीषक थप वा सं शोधन गनु पदछ।

70
 प र छे द चार
बजेट तजुमा काय व ध

४.१ बजेट र ोत अनुमान

४.१.१ बजेटको आकार र े गत तथा म ालयगत सीमा तय गनु अिघ अथ म ालय र रा य योजना आयोगले
वीकृत म यमकाल न खच सं रचनाका आधारमा म ालयह लाई छु ाइएको बजेट सीमामा कुनै थपघट गनु
पन छ, छै न सो स ब धमा सुझाव स लन गन भा मसा त भ प ाचार गनु पनछ। म ालयले म यमकाल न
खच सं रचनामा उि लिखत बजेट तथा काय ममा पुनरावलोकन गनुपन भए सो गर पुनरावलोकन ग रएका
काय म र यसो गनु पनाका औिच यस हत आगामी आ थक वषको सीमा ( स ल ) कायम गन अनुरोध गन
स नेछन्। म ालयले ववरण दान गदा वैदेिशक सहायता खु ने ववरण प न अ नवाय पमा दनु पनछ।
य तो सुझाव रा य योजना आयोगसँग सम वय गर असोज १५ गते भ ा गन यव था मलाउनु पनछ।

४.१.२ म ालयबाट ा बजेट सीमास ब धी सुझावका आधारमा आगामी आ थक वषको बजेटको मागलाई बजेट तथा
े ण भएप छ एक कृत गर म यमकाल न खच सं रचनासँग तुलना
काय म महाशाखाका सबै से टरह बाट व ष
गनुपदछ। म ालयले थप गरे को काय म र पु ा को छु ै ववरण तयार गर सो ववरण ोत स म तमा
पेश गनु पदछ।

४.१.३ बजेट तथा काय म महाशाखाले प न आफूसँग भएको सूचनाको आधार र आगामी आ थक वषको आ थक
ग त व धको अनुमान समेतका आधारमा आगामी आ थक वषको साधनको अनुमान गनुपछ। राज वको अनुमान
राज व यव थापन महाशाखाबाट, वैदेिशक ऋण तथा अनुदानको अनुमान (आयोजना तथा दाता उ लेख भएको
ववरण) अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखाबाट तथा कुल गाह थ उ पादन वृ दर, मु ा फ त,
मू य वृ , लगानी, यापार लगायतका सम गत अथत का प रसूचकह को व ष
े ण ववरण आ थक नी त
व ष
े ण महाशाखाबाट लई सो समेतका आधारमा य तो अनुमान गनुपछ। यसर ग रएको अनुमान
म यमकाल न खच सं रचनासँग तुलना गनु पदछ।

ँ ीगत खच, व ीय यव था र अ तर सरकार

४.१.४ बजेट तथा काय म महाशाखाले बजेट अनुमान गदा चालु खच, पूज
व ीय ह ता तरण म ये अिघ लो आ थक वषको यथाथ खच र ग त समेतका आधारमा सव थम सरकार
अ नवाय दा य वह ज तै सि त कोषमा ययभार हुने रकमह , तलब र सो योजनका ला ग दइने अनुदान,
भ ा, नवृ भरण, ऋणको सावाँ तथा याज भ ु ानी, दरब द अनुसार दइने खा ा , पोशाक, अ तर सरकार
व ीय ह ता तरण तथा गत वषको भ ु ानी बाँक दा य व आ दको ला ग आव यक पन रकमको अनुमान गनु
पदछ। सोको साथै मू य वृ , कमचार को सु वधा वृ , नवाचन खच ज ता स भा य खचह को अनुमान गर
यूनतम पमा न यहोर नहुने खचको अनुमान समेत गनु पदछ। यसर अ याव यक खचको अनुमान
ग रसकेप छ राज व अनुमान, वैदेिशक सहायता तथा आ त रक ऋणको अनुमान गर बचत हुने रकम
ँ ीगत तथा
काय मको ला ग आव यक पन चालु, पूज व ीय यव था खच र अ तर सरकार व ीय
ह ता तरणका ला ग छु ाउनु पदछ।

४.१.५ बजेटको ेपण गदा कायगत बजेटका ला ग सरकारले गरे का तब ता एवं आव धक योजनाका नी त तथा
ु
काय मबमोिजम भएको छ, छै न हेनपदछ। यी याबाट आगामी आ थक वषको बजेट अनुमान ग रसकेप छ
सो आकारलाई म यमकाल न खच सं रचनासँग तुलना गर फरक पन गएमा सोको टपोट बनाउनु पदछ।

४.१.६ वैदेिशक सहायतातफ आयोजना आव ऋण तथा अनुदान र बजेट सहयोगको अनुमान अ तरा य आ थक
सहायता सम वय महाशाखाबाट लनु पदछ र म यमकाल न खच सं रचनामा उ ले ख भएको अनुदान तथा
ऋणसँग भडान गनु पदछ। कुनै ठु लो फरक दे िखएमा म ालय र अ तरा य आ थक सहायता सम वय
महाशाखासँग सम वय गर य कन गनुपछ। साथै, म यमकाल न खच सं रचनाले ववरणमा उ ले िखत राज व
71
 अनुमानमा कुनै प रवतन हुने वा नहुने स ब धमा राज व यव थापन महाशाखाबाट य कन गनु पदछ। यस
ँ ीगत खच, व ीय
कारका सूचनाह स हतको चालु खच, पूज यव था र अ तर सरकार व ीय ह ता तरण
अनुमानको ववरण ोत स म तमा पेश गनु पदछ।

४.१.७ म ालयह बाट ा सुझाव, चालु वषको —वष य खच ेपण, राज व तथा अ तरा य आ थक सहायता
सम वय महाशाखाबाट ा सुझाव एवं आव धक योजनाले तय गरे का नी त तथा काय म समेतको आधारमा
अथ म ालय र ोत स म तले ोत तथा साधनको अनुमान गदा, म यमकाल न खच सं रचनालाई नै मूल
आधार बनाउनु पनछ। त काल प रव तत स दभको आधारमा, उि लिखत स म तले म यमकाल न खच सं रचनाको
सीमा बा हर गई ोतको सीमा नधारण गनुपरे मा सोको कारण र औिच य समेत खुलाउनु पनछ। ोत स म तले
उपल ध साधन र ोतको आधारमा तय गरे को कुल बजेटको आकार का तक ते ो ह ा भ तो कस नु
पनछ।

४.१.८ बजेट सीमा नधारणको ारि भक कारवाह को ममा बजेट घाटा कुल गाह थ उ पादनको च लत मू यको ५
तशत भ दा बढ नहुनेतफ यान पु याउनु पनछ। यसै गर खुद आ त रक ऋण कुल गाह थ उ पादनको
च लत मू यको २ तशत भ दा बढ नहुनेतफ सचेत रहनु पदछ। बजेट घाटालाई कम गद लै जाने कोण
रा ु पदछ।

४.२ म ालयगत/ े गत ोत वभाजन र यसको आधार

४.२.१ बजेट सीमा तोक पठाउने

ोत स म तबाट तय भएको बजेटको आकारको आधारमा रा य योजना आयोगले अथ म ालयसँगको

परामशमा े गत पमा वषयगत म ालयको म यमकाल न खच सं रचनाको सीमा तो क दनेछ र स बि धत
म ालयह लाई आगामी आ थक वषको बजेट तजुमा गदा अपनाउनु पन माग नदशनस हतको प रप
पठाउनेछ। य तो मागदशन पठाउँदा आव यकतानुसार ख रद गु योजना र वा षक ख रद योजना समेत
अ नवाय पमा तयार गर पठाउन जानकार गराउनु पदछ। ोत स म तको बैठकप छ रा य योजना
आयोगबाट ग रने माग नदशनस ब धी प रप मा अथ म ालयबाट दनु पन नदशनह भए सो समेत
समावेश गन रा य योजना आयोगमा पठाउनु पदछ। य तो माग नदशन पठाउनु अिघ अ तरा य आ थक
सहायता सम वय महाशाखा, आ थक नी त व ष
े ण महाशाखा, व ीय े यव थापन तथा सं थान सम वय
महाशाखाबाट प न जार गनु पन कुनै नदशन भए सो समेत एक कृत गन काम बजेट तथा काय म
महाशाखाले गनुपनछ। रा य योजना आयोगले बजेट सीमा पठाउं दा अथ म ालयबाट ा सुझाव समावेश
गर पठाउनु पनछ। रा य योजना आयोगबाट ा सम बजेटको सीमा र नदशनको एक त अ तरा य
आ थक सहायता सम वय महाशाखालाई प न उपल ध गराउनु पदछ।

४.३ बजेट तजुमाको ारि भक काय व ध

४.३.१ बजेट तजुमाको फाराम ा गन

बजेट तजुमा द दशन, २०7५ अनुसारको वीकृत ढाँचामा स बि धत म ालयले तयार पारे को चालु र
ँ ीगत खच तथा व ीय यव था र अ तर सरकार
पूज व ीय ह ता तरण स हतको ताव LMBIS माफत माघ
मसा त भ म ालय/सं वैधा नक नकायह बाट ा हुने यव था मलाउनु पदछ।

४.३.२ बजेट छलफल गनु पूवको आ त रक तयार

४.३.२.१ अथ म ँ ीगत र व ीय
ालयमा चालु, पूज यव थाको शीषकगत र अ तर सरकार व ीय ह ता तरण
स ब धमा छलफल ग र छ। बजेट छलफलका ला ग म ालयगत छलफल कायता लका तयार गर

72
 स बि धत सं वैधा नक नकाय, म ालयह लाई पठाउनु पदछ। कायता लका तयार गदा बजेट तजुमा
द दशनमा उि लिखत कायता लका नना ने गर म ालय अ तगतका नकायह लाई बजेट छलफल
गदा ला ने समयलाई वचार गनु पदछ।

४.३.२.२ खच शीषकगत छलफलका ला ग बनाइने कायता लका रा य योजना आयोगमा म ालयह को चालु,
ँ ीगत, व ीय यव था र अ तर सरकार
पूज व ीय ह ता तरण स हतको खचको नी तगत छलफल स ने
म त भ दा प छको समय तय गर बनाउनु पदछ। य तो कायता लका स बि धत म ालय र
अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखालाई समेत उपल ध गराउनु पदछ।

४.३.२.३ बजेट तयार गन आव यक कमचार तथा भौ तक सु वधाको आव यक ब ध मलाउनु पदछ।

४.३.२.४ म ालयलाई पठाइएको बजेट सीमा र माग नदशनका आधारमा बजेट छलफलमा एक पता कायम
गन कोणले आ त रक योजनका ला ग छलफल सु हुन ु भ दा ३ दन अगा ड नै खचको मापद ड
तयार गर बजेट तथा काय म महाशाखाका सबै से टरका अ धकृतलाई उपल ध गराउनु पदछ।
य तो मापद ड तो दा बजेट तजुमा द दशन, २०7५ मा उि लिखत मापद डलाई मु य आधार लई
तयार गनु पदछ।

४.३.२.५ म ालयह बाट बजेट उपशीषकगत तजुमा फाराम LMBIS माफत ा भएप छ माग भए बमोिजम
बजेट उपशीषक अनुसारका फारामह ा भएका छन् छै नन् जु गनु पदछ।

४.३.२.६ आव यक पु ाँईस हत बजेट तजुमा फाराम LMBIS माफत ा भएप छ उपशीषकगत पमा
स बि धत फाइलमा छलफल हुने म त अगावै राखी स नु पदछ।

४.३.२.७ LMBIS माफत बजेट तजुमा फाराम ा भएप छ चालु वषको काय म र आगामी आ थक वषको
काय मको तुलना, वीकृत नी त तथा माग नदशन अनु प तथा ख रद गु योजना र वा षक ख रद
योजना समेत समावेश भए नभएको तथा कुनै उ ले य कै फयत भए नभएको हेर सोको आधारमा
छलफलमा ँ ाह को टपोट गनु पदछ।
याउनु पन बुद

४.३.२.८ बजेट ताव गदा अ नवाय पमा LMBIS माफत Online णाल बाट गनु पदछ।

४.३.३ यथाथ र सं शो धत खचको ववरण

४.३.३.१ आगामी आ थक वषको बजेट तयार गन गत वषको यथाथ राज व तथा खचको ववरण र चालु
आ थक वषको राज व तथा खचको सं शो धत अनुमान ा गन यव था गनु पदछ। यथाथ राज व
तथा खच र खचको सं शो धत अनुमान महालेखा नय क कायालयबाट र राज वको सं शो धत अनुमान
राज व यव थापन महाशाखाबाट फागुन म हनाको प हलो ह ा भ ा गनुपदछ।

४.३.३.२ महालेखा नय क कायालयबाट ा कुल सं शो धत खच अनुमान अथ म ालयले थप नकासा

दएको, रकमा तर गरे को, ोत प रवतन गरे को आ द आधारबाट तयार गदछ। सो अनुमानमा न न
वषयह का आधारमा सं शो धत खच अनुमान थपघट गन स कनेछः

 वगत वषको यथाथ खचको वृि सँग मेल खाने, नखाने।

 चालु वषको नकासा तथा खचको वृि , म ालयले बजेट प रचालनमा लएको नी त (ज तै बजेट
रो ा, ोत प रवतन आ द) का आधारमा हुने खच।
 ठे ाप ा स झौता र भ ु ानीको अव थाको जानकार ।
 सोझै भ ु ानी अ तगतका बजेट खच हुने ि थ त।
 बजेट व नयोजन नभएको तर सं शो धत खच अनुमान भएको वा बजेट व नयोजन भएको तर खच
अनुमान नभएको वा वीकृत वा षक बजेट भ दा बढ खच अनुमान गरे कोमा सो को कारण
73
 ( वीकृत वा षक बजेट भ दा बढ खच हुन सोझै भ ु ानी खच बढ भएको अव था व मान हुन ु
पदछ)।

४.३.३.३ यथाथ खच, सं शो धत खच, यथाथ राज व र सं शो धत राज वका ववरण लई क यूटरमा व
गराउनु पदछ। यथाथ खच र यथाथ राज व आ थक सव ण र महाले खा नय क कायालयको
वा षक तवेदनसँग भडेको हुन ु पदछ।

४.३.३.४ महालेखा नय क कायालयको वा षक आ थक ववरण अनुसारको यथाथ खचसँग बजेट व यको

ु ी-१ र
अनुसच यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत) को साराँशको यथाथ खच
न भडेको दे िखएमा गत वष र चालु वषमा बजेट भएको तर आगामी आ थक वषको स बि धत बजेट
उपशीषकमा माग नज नएको कारणले हुन स छ। य तोमा स बि धत बजेट उपशीषकमा गई कुनै एक
खच शीषकमा शू य रकम व गनुपदछ। य तो ग ती नहुने गर LMBIS मा सुधार ग रएको छ
ताप न यसमा वशेष यान दनु पदछ।

४.३.३.५ आ त रक ऋणको गत वषको यथाथ खच महाले खा नय क कायालयबाट र चालु आ थक वषमा

े ण महाशाखासँग सम वय गर बजेट
उठाउने आ त रक ऋणको सं शो धत अनुमान आ थक नी त व ष
तथा काय म महाशाखाले अनुमान गनुपछ। वैदेिशक सहायताको प ीय, बहुप ीय वभाजनको
यथाथ खच र सं शो धत अनुमानको अ महालेखा नय क कायालयबाट ा गर LMBIS मा व
गराउनु पदछ।

४.३.४ आ थक नी त सुझाव स म त तथा यसको व प

आगामी आ थक वषको बजेटमा समावेश गनुपन आ थक नी त तथा कोषमा यव था नभएको (Unfunded)

दा य वका बारे मा माननीय अथम ीलाई सुझाव दन फागुन म हनाको प हलो ह ा भ रा य योजना
आयोगका माननीय उपा य को सं योजक वमा योजना आयोगका सद य (आ थक े हेन), अथ सिचव, सिचव
(राज व), योजना आयोगका सिचव, नेपाल रा बकका गभनर सद य र आ थक नी त व ष
े ण महाशाखाको
सह-सिचव सद य सिचव रहने गर स म त गठनको फाइल उठान गनु पनछ।

४.३.५ बजेट व य लेखन स म त तथा यसको व प

आगामी आ थक वषको बजेट तयार गन स दभमा अथ सिचवको अ य तामा आव यकतानुसार महाशाखा र

वभागीय मुखह सि म लत बजेट व य लेखन स म तको गठन गनु पदछ। यसका अ त र
आव यकतानुसार व भ न वषयका स म त गठन गनुपन दे िखएमा बजेट तथा काय म महाशाखाले माघ
मसा त भ य तो स म तमा रहने पदा धकार ह को नामावल स हत कारवाह उठाउनु पदछ। बजेट व य
लेखन स म तले बजेट छलफलको मसँगै समाना तर पमा आ नो काम गन स दछ। लेखन स म तले
आ नो काम ार भ गनु अिघ माननीय अथम ी कहाँ रा य योजना आयोगका उपा य तथा सबै सद यह ,
नेपाल सरकारका मु य सिचव र नेपाल रा बकका गभनर समेतको सहभा गता रहने गर बै ठक बोलाई
आगामी आ थक वषको बजेटको मूल येय (Theme), उ े य र बृह र नी तह तय गनु पदछ। यस
बैठकमा लेखन स म तका अ य ले वगत वषह का बजेटका उ े य र नी तह को तुलना मक व ष
े ण, गत
आ थक वष र चालु आ थक वषको बजेट काया वयन ग त र आगामी आ थक वषका ला ग उपयु हुन
स ने वषयव तुह र उ े यको ववरण पेश गनु पदछ।

४.३.६ बजेटस ब धी सुझावका ला ग सावज नक सूचना काशन

बजेट तजुमा यालाई बढ भ दा बढ सहभा गतामूलक बनाउनका ला ग स बि धत सबै प र आम

सवसधारणबाट सुझाव माग गन फागुन मसा त भ ु ीय स ार मा यम र
रा य तरका दै नक प का, व त

74
 अथ म ालयको Website मा सावज नक सूचना कािशत गर सुझाव स लन गन यव था मलाउनु पनछ।
ा सुझावह लाई ता लक करण गर बजेट लेखन स म त सम तुत गन एक जना उप-सिचवलाई
िज मेवार तो नु पदछ।

४.४ बजेट तजुमास ब धी छलफल

४.४.१ रा य योजना आयोगमा बजेट छलफल

े गत (Sectoral) पमा बजेटको नी तगत छलफल रा य योजना आयोगको स बि धत े हेन सद यको

सं योजक वमा रा य योजना आयोगमा हु छ।

४.४.१.१ बजेटको नी तगत छलफलमा अथ म ालयको परामशमा रा य योजना आयोगबाट तो कएको

कायता लका बमोिजम बजेट तथा काय म महाशाखा र अ तरा य आ थक सहायता सम वय
महाशाखाका स बि धत से टरका उप-सिचव, अ धकृतह आव यक ववरणस हत अ नवाय पमा
उपि थत हुन ु पदछ। उ छलफलमा स बि धत नकायका पदा धकार ह प न अ नवाय पमा सं ल न
हुनछ
े न्।

४.४.१.२ आव धक योजना, े गत योजना, स बि धत नकायबाट सो वषका ला ग ताव गरे को बजेट, सो वषका

ला ग उपल ध बजेट सीमा, माग नदशन र तयार भएका प रयोजनास ब धी मापद ड (छनौट, कायम,
कटौती आ द) का आधारमा बजेटको छलफल हु छ।

४.४.१.३ रा य योजना आयोगले आगामी आ थक वषको ला ग तय गरे को माग नदशन, म ालयको े गत

नी त, चालु आ थक वषको ग त, अथ म ालयको सम वा कुनै खास वषयमा थप कोण भए सो
समेतका आधारमा काय मगत पमा रा य योजना आयोगमा छलफल गनु पदछ। तसथ छलफलमा
जाने पदा धकार ह ले आ नो से टरसँग स बि धत वषयको उपल ध भएस मका सू चनाह लई
छलफलमा पूण तयार का साथ तुत हुनपु दछ। य ता सूचनाह मा बजेटको सीमा, उपल ध भएस म गत
वषको नी त तथा काय म तथा ख रद गु योजना र वा षक ख रद योजना समेतको आधारमा तयार
ग रएको व ीय तथा भौ तक ग त, आयोजनाको खच यहोन ोत र सोको सु नि तता, कुनै आयोजना
खारे जी वा थप, सं गठनको पुनरावलोकनको आव यकता, े गत सुधारका तवेदन, वकास साझेदारह सँग
भएका स झौताका पूरा गनुपन सतह , अ तर े स बि धत वषय (Cross Cutting Issue) आ द हुन
स दछन्।

४.४.२ सरोकारवाला (Stake Holders) सँग छलफल र सुझाव स लन

पूव अथ म ीह , पूव गभनरह , पूव अथ सिचवह , कसान, मजदुर, व ाथ , अथशा ी, उ ोगप त, यापार ,
सेवा दायक, म हला, द लत, अपा ता भएका, राजनी तक दल, कमचार ज ता व भ न सरोकारवाला यि ,
सँगठन वा समूहसँग अथम ी वा अथ सिचवले छलफल गन काय ता लका फागुन 15 गते भ तयार गर
म ी र सिचव सम पेश गनु पनछ।

छलफलको ता लकाबमोिजम छलफल गन यव था मलाई सुझावको टपोट गनु पदछ। ा सुझावह

बजेट लेखन स म तलाई उपल ध गराउनु पनछ। यो कामको सं योजन गन बजेट लेखन स म तका एक जना
सहसिचव र बजेट महाशाखाका एक जना उपसिचवलाई िज मेवार तो नु पदछ।

४.४.३ अथ म ालयमा हुने बजेट छलफल तथा प रमाजन

ँ ीगत, व ीय
स बि धत नकायका पदा धकार ह को उपि थ तमा रा य योजना आयोगमा चालु, पूज यव था र
अ तर सरकार व ीय ह ता तरण स ब धी बजेट काय मगत छलफल टु एप छ खच शीषकगत छलफल
अथ म ालयमा हु छ। यसर हुने छलफलमा दे हायबमोिजम गनुपदछ :

75
४.४.३.१ ँ ीगत तथा
नधा रत कायता लका बमोिजम चालु, पूज व ीय यव था र अ तर सरकार व ीय
ह ता तरणस हतको बजेटको छलफल स बि धत नकायका उ रदायी पदा धकार ह को रोहवरमा गनु
पदछ। य तो छलफलमा अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखा र रा य योजना आयोगको
स बि धत से टर हेन उप-सिचव वा अ धकृतको अ नवाय त न ध व गराउने यव था गनु पदछ।
४.४.३.२ तय भएको मापद डका आधारमा बजेट छलफल गनु पदछ। यसर आगामी आ थक वषको बजेट
छलफल गदा अिघ लो आ थक वषको यथाथ खच, चालु वषको थम छ म हनाको खच, बाँक अव धको
अनुमान, चालु वषको काय मको ग त समेतलाई मूल आधार बनाउनु पदछ।
४.४.३.३ बजेट छलफलमा आउँदा बहुव षय ठे ाको ववरण अ नवाय पमा याउनु पन छ। यसलाई बजेट
छलफलको आधार बनाईनेछ।
४.४.३.४ ु , स ार महसुल लगायतका
बजेट छलफल गदा तलब, भ ा, भाडा, पोशाक, खा ा , पानी, व त तब
लागत छु ाउन लगाइ बचत हुन आउने रकम काय मका ला ग छु ाउन लगाउनुपछ।
४.४.३.५ व ीय यव था अ तगतको वैदेिशक ऋणको सावाँ याज भ ु ानीको ववरण सावज नक ऋण
ँ लन
यव थापन कायालयबाट लई वदे शी मु ाको व नमय दरमा हुने अ धमू यन वा अवमू यनको आक
गर बजेटमा समावेश गनु पदछ। सावज नक ऋण यव थापन कायालयबाट आ त रक ऋणको सावाँ
तथा याजको ववरण लई भ ु ानीका ला ग ग रएको व नयोजनसँग भडान गर बजेट तजुमा गनु
पदछ।
४.४.३.६ सेवा नवृ सु वधातफ नजामती, सै नक र हर को हकमा महालेखा नय क कायालयबाट र िश कको
हकमा िश ा, व ान तथा वध म ालयबाट ववरण लई नवृ भरणको अ कटान गनु पदछ।
नवृ भरण बापतको रकम व नयोजन गदा अिघ लो वषको खचको आधार र औसत सं या समेतलाई
यान दनु पदछ। यसका अ त र तलब वृ हुने वषमा नवृ भरणमा हुने वृ लाई प न यान दई
बजेट तजुमा गनु पदछ।
४.४.३.७ नजामती, सै नक र हर को उपदान, सि त वदा र औषधोपचारको अनुमान महालेखा नय क
कायालयबाट र िश कको हकमा िश ा, व ान तथा वध म ालय समेतबाट ववरण लई वगत
वषको खच, सेवा नवृ हुने सं या समेतका आधारमा बजेट अनुमान गनु पदछ। साथै, तलब वृ हुने
वषमा य ता खचमा प न वृ हुने भएकाले सो वषयलाई यान दई बजेट तजुमा गनु पछ।
४.४.३.८ वकास आयोजना तथा काय ममा सामा यतया खच शीषक २८९११ तथा ३१५११ मा बजेट रा
हुँदैन। तर भैपर आउने, मि प रष को नणयानुसार दनु पन नकासा तथा त काल खच शीषकह मा
बाँडफाँट गन स भव नदे िखएको भनी व त भएमा मा ँ ीगत
चालु खचको रकम २८९११ र पूज
खचको रकम ३१५११ मा व नयोजन गन स कनेछ।
४.४.३.९ नयाँ आयोजना ताव भएको भए यसको वीकृ तको आधार र खच यहोन ोतका वषयमा सू चना लनु
पदछ। यसै गर वकास साझेदारबाट खच यहोन गर कुनै स झौता भएको आयोजनाका ला ग रकम
माग ग रएको भए य तो आयोजनाको स झौताका आधार, तब ता जनाइएको रकम, आयोजनाको
कायाव धका आधारमा ता वत वषका ला ग रकम खच हुन स ने नस ने, बजेट व नयोजन हुने वषमा
स झौता भावकार हुन स ने नस ने, सं गठनको यव था आ द कुराको वचार गर बजेट व नयोजन गनु
पदछ।
४.४.३.१० वैदेिशक सहयोग अ तगत ऋणबाट ा रकम सकभर तलब, भ ा, खा ा , पोशाक, पानी, वजुल , स ार
महसुल, ज गा ख रद (अ ध हण), वैदेिशक ता लम, से मनार, गो ी तथा अवलोकन मण ज ता खच
शीषकह मा व नयोजन गन हुँदैन।
४.४.३.११ वैदेिशक सहयोग काय म अ तगत ा हुने वैदेिशक अनुदान तथा ऋणलाई स बि धत काय मको शत
र े अनु प हुने गर वकास साझेदारगत पमा रकम बाँडफाँट गर उपल ध गराउनु पदछ। साथै ,
येक आयोजनाको ला ग आव यक समपूरक कोष प न खुलाई उपल ध गराउनु पदछ।

76
४.४.३.१२ बजेट छलफलको ममा उठे का अ तर स बि धत वषयह को छु ै टपोट गर रा ु पदछ। यसै का
आधारमा बजेट काया वयन र अक वषको बजेट छलफल गनु पदछ। स वा भएमा उ टपोट
बहालवालालाई बुझाउनु पदछ।
४.४.३.१३ ा भएका बजेट तजुमास ब धी फारामह तथा Online Budget तावको अ ययनबाट आफूलाई
अ प भई टपोट गरे का वषयह छलफलको ममा तुत गर प गनु पदछ।
४.४.३.१४ पया अ ययन र व ष
े णप छ मा बजेटको म ालयगत सीमा बाँडफाँट हुने हुँदा छलफललाई सीमा
भ ै सी मत गनु पदछ। सीमा ना न गएमा सोको ला ग उपल ध हुने ोत बढाउन नस कने हुँदा सकभर
म ालयलाई दएको सीमा भ ै छलफल टुं याउनु पदछ। कुनै कारणवश सीमा ना ने अव था दे िखएमा
यसको पया कारण र औिच य खुलाउनु पदछ।
४.४.३.१५ छलफलमा सहभागी पदा धकार ह को उपि थ त जनाई आगामी बजेट तयार गन स दभमा आपसी
छलफलबाट तय भएका मु य वषय उ ले ख गर समझदार भएको ववरणको अ भलेख रा ु पदछ।
४.४.३.१६ छलफलबाट तय भएको अ र आफूलाई उ ले ख गन उपयु लागेको ववरण समेत उ लेख गर
छलफलमा सहभागी येकले छु ै पुि तकामा टपोट गर रा ु पदछ।
४.४.३.१७ बजेट छलफलबाट तय भएको अ LMBIS मा अ ाव धक गनु पदछ। त प ात ारि भक जुको
काम प न सँगै गनु पदछ।
४.४.३.१८ बजेट छलफल स कएप छ छलफलबाट तय भएको े गत म ालयको बजेट तथा काय मबाट
अपेि त उपलि धका ववरणलाई अ ाव धक गद जानु पदछ।
४.४.३.१९ येक दन ारि भक छलफलबाट ा न कषको टपोट महाशाखा मुखलाई जानकार गराउनु पदछ
र ा नदशन अनु प पुनः छलफल गन आव यक भएमा सो समेत गर बजेट तावलाई प रमाजन
गद जानु पदछ।
४.४.३.२० नयाँ बजेट उपशीषक र अ य सं केत (ज तै वकास साझेदार सं केत, म ालय सं केत आ द) दनु पदा
वीकृत गराई उपशीषक दने यव था गनु पदछ।
४.४.३.२१ बजेट छलफल गदाको अव थामा कुनै बजेट उपशीषक वा खच शीषक वा वकास साझेदारको रकम
ु न भएमा सोको LMBIS मा रो ा जनाई के कारणबाट रो ा रािखएको हो, सोको अ भले ख
रो ा रा प
रा ु पदछ र बजेट काया वयन स ब धी मागदशन पठाउँदा रो ा रहेको बजेट उपशीषक र बजेट तथा
काय म काया वयन गन स ब धमा खुलाउनु पदछ।
४.४.३.२२ म ालयगत बजेटको ारि भक जूप ात वीकृत सीमा अनुसार भए नभएको हेर सीमा नाघेकोमा सोको
टपोट तयार गनु पदछ। य तो टपोट स हत महाशाखा मुखलाई बजेट छलफलको ववरणको
जानकार गराउनु पदछ।
४.४.३.२३ महाशाखा मुखबाट ा नदशन अनुसार स बि धत नकायसँग आव यक कुरा बुझी छलफल गनु पन
भएमा पुनः छलफल गनु पदछ। प छ लो छलफल प ात तय भएको अ , महाशाखा मुखबाट नदशन
भएको वषय र अ य कुनै कारणबाट प हलाको अ मा फेरबदल गनु परे मा सोको कारण पुि तकामा
अ भलेख रा ु पदछ र LMBIS मा व अ ाव धक गनु पदछ।
४.४.३.२४ महाशाखा मुखसँग भएको छलफल र मा थ उ ले ख भएका आधारबाट LMBIS मा पुनः अ ाव धक गर
सकेप छ बजेटको कुल आकारले वीकृत सीमा नाघे ननाघेको हेन ु पदछ। कुल बजेटको आकार हेदा
चालु, पूँजीगत, व ीय यव था र अ तर सरकार व ीय ह ता तरणको अनुपातलाई प न यान दनु
पदछ।
४.४.३.२५ सीमा ना न गएकोमा बजेट तथा काय म महाशाखाका सबै से टरले आफू अ तगत कटौती गन स ने
स भा य े को प हचान गर स बि धत म ालय र रा य योजना आयोगसँग अ नवाय पमा परामश
गर वीकृत सीमा भ याउने यास गनु पदछ। य द म ालयका अ धकार ह बजेट घटाउन सहमत
नभएमा सोको जानकार महाशाखा मुखलाई गराउनु पदछ। व ीय स तुलन कायम गन म ालयह

77
 सहमत नभए प न बजेटको आकार सानो गनुपन अव था आएमा अथम ी, रा य योजना आयोगका
उपा य र अथ सिचवसँग स लाह गर बजेट घटाउन स कनेछ। य तो कटौतीबाट जुन जुन म ालय
भा वत हु छन् तनलाई कुन कुन बजेट उपशीषक भा वत हुन पुगेको हो, सोको जानकार अ नवाय
पमा गराउनु पदछ।
४.४.३.२६ महाशाखा मुखलाई जानकार गराए प छ अ य LMBIS योगकताह लाई LMBIS मा डाटा व ब द
(Computer Lock) गर नि त पदा धकार लाई मा डाटा सं शोधन गन काय तो नुपदछ। तो कएको
पदा धकार माफत मा सं शोधनको काय गनुपदछ।
४.४.३.२7 वैदेिशक सहयोग ा आयोजनाह को ोत दे िखने ववरणको ट नकाल वकास साझेदार,
ऋण/अनुदान सं केत, भ ु ानीको त रका भडान गन अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखालाई
उपल ध गराउनु पदछ। उ महाशाखाबाट ा सं शोधन स याई जु गर अि तम सं शोधनका ला ग
पुनः एकपटक पठाउनु पदछ। सं शोधन भई आएको अि तम तका आधारमा LMBIS मा ोत मलान
गन काय टु याउनु पदछ।
4.४.३.२८ वकास साझेदारबाट वैदेिशक सहायता ा हुने आ ाशन ा भएको तर बजेट छलफल गदाको
समयस ममा सहायता स झौता नभइसकेको अव थामा अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखाको
समेत राय लई चालु काय मको हकमा स बि धत म ालय/ वभागको भै पर आउने चालु खच शीषक
ँ ीगत काय मको हकमा भैपर आउने पूज
नं.२८९११ र पूज ँ ीगत खच शीषक नं. ३१५११ मा बजेट
यव था गनु पदछ।

४.४.४ बजेट व यमा समावेश गन स कने नी त तथा काय मको टपोट

४.४.४.१ बजेटको सीमा पठाई सकेप छ आगामी आ थक वषको बजेटमा समावेश गन नी त तथा काय मको
ववरण स बि धत म ालयबाट फागुन मसा त भ ा गन यव था मलाउनु पदछ।

४.४.४.२ ा नी त तथा काय म र बजेट छलफल समेतका आधारबाट बजेट तथा काय म महाशाखाका
येक से टरले बजेट व यमा समावेश गनु पन वषय र सोको ला ग ता वत बजेटसमेत उ लेख
गर बजेट व य लेखन स म तलाई उपल ध गराउनु पदछ।

४.४.५ अ जु गन त रका र अि तम म यौदा तयार

४.४.५.१ बजेटको छलफल टु एप छ े मा छपाई गनु दुई दन अिघ आगामी आ थक वषको राज व अनुमान
स
र आ त रक ऋणको अ BMIS मा व गनु पदछ। यसर राज वको अनुमान व गराउँदा
शीषकगत पमा तीन वषको अनुमान प न व गराउनु पदछ।

४.४.५.२ खच अनुमान, राज व अनुमान र आ त रक ऋण BMIS मा व भएप छ आय यय ववरणको

अनुसूची-१ लाई मु य आधार मानी सोमा उ ले ख भएका अ ह सँग अ य तवेदनह को अ जू
गनु पदछ। अ ह जु गदा न न वषयह मा यान दनुपदछ-

जुको मूल आधार जु गनुपन वषय र अनुसूची

बजेट व यको “आय ययको  यय अनुमान ववरण (खच शीषकगत, ोतगत र व ीय यव था स हत) को
ववरण अनुसूची–१” को यथाथ खच, “आ थक वष ( ता वत) को यय अनुमान” को सारांश पेजको यथाथ, सं शो धत
सं शो धत अनुमान र ता वत वषको अनुमान र ता वत वषको अनुमान कुल खच भडाउने।
कुल अनुमानसँग  यय अनुमान ( खच शीषकगत, ोतगत र व ीय यव था स हत) ववरणको
“आ थक वष ( ता वत) को यय अनुमान” को कुल ज मा महल भडाउने ।
 बजेट व यको अनुसची- ३ को यथाथ, सं शो धत अनुमान र ता वत वषको
अनुमान कुल खच भडाउने।
 बजेट व यको अनुसूची- ५ को कुल महल भडाउने।
 बजेट व यको अनुसूची- ७ को यथाथ, सं शो धत अनुमान र अनुमानको ज मा

78
 महल भडाउने।
 बजेट व यको अनुसूची- ६ को ज मा महल भडाउने।
बजेट व यको “आय ययको  यय अनुमानको ववरण ( खच शीषकगत, ोतगत र व ीय यव था स हत) को
ववरण अनुसूची–१” को यथाथ खच, “आ थक वष ( ता वत) को यय अनुमान” को सारांश पेजको यथाथ, सं शो धत
सं शो धत अनुमान र ता वत वषको अनुमान र ता वत वषको अनुमानको चालु खच भडाउने।
चालु अनुमानसँग  बजेट व यको अनुसूची- ५ को चालु खचको महल भडाउने।
 बजेट व यको अनुसची- ६ को यथाथ, सं शो धत अनुमान र ता वत वषको
अनुमानको चालु खचको महल भडाउने।
बजेट व यको “आय ययको  यय अनुमान ववरण (खच शीषकगत, ोतगत र व ीय यव था स हत) को
ववरण अनुसूची– १” को यथाथ खच, “आ थक वष ( ता वत) को यय अनुमान” को सारांश पेजको यथाथ, सं शो धत
सं शो धत अनुमान र ता वत वषको अनुमान र ँ ीगत खच भडाउने।
ता वत वषको अनुमानको पूज
ँ ीगत अनुमानसँग
पूज  बजेट व यको अनुसची- ६ को यथाथ, सं शो धत अनुमान र ता वत वषको
ँ ीगत खचको महल भडाउने।
अनुमानको पूज
 बजेट व यको अनुसूची- ५ को पू ँजीगत खचको ज मा महल भडाउने।
बजेट व यको “आय ययको  बजेट व यको अनुसची- ५ र ६ को यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत,
ववरण अनुसूची– १” को यथाथ खच, ोतगत र व ीय यव था स हत) को यथाथ, सं शो धत अनुमान र ता वत वषको
सं शो धत अनुमान र ता वत वषको व ीय यव था अनुमानसँग भडाउने।
व ीय यव था अनुमानसँग
बजेट व यको “आय ययको  बजेट व यको अनुसूची- २ को राज व तथा अनुदान ा को अनुमानको यथाथ,
ववरण अनुसूची– १” को यथाथ, सं शो धत अनुमान र ल यको ज मासँग भडाउने।
सं शो धत अनुमान र ता वत वषको
राज व अनुमानसँग
बजेट व यको अनुसूची- १ को  बजेट व यको अनुसूची- ११ को वैदेिशक अनुदान तथा ऋण सारांशको कुल
वैदेिशक अनुदान र ऋणको ज मा ज मासँग भडाउने।
अ सँग  यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत, ोतगत र व ीय यव था स हत) को
अनुसूची -६ र ७ को वैदेिशक अनुदान र ऋणको ज मासँग भडाउने।
बजेट व यको अनुसूची- ९ को  यय अनुमानको ववरण ( व ीय यव था स हत) को कुल ज मासँग भडाउने।
ाथ मकता अनुसारको यय
अनुमानको कुल ज मासँग
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत, ोतगत र व ीय यव था स हत) को
तेस (Horizontal) र ठाडो (Vertical) खच शीषकगत ववरणको येक बजेट उपशीषक भ को नमूना पमा सहजोड र
जु गन। कुल जोड जु गन।
 सबै अनुसूची र सारांश तवेदनह तेस (Horizontal) र ठाडो (Vertical) जोड
ज मा जु गन।
 यय अनुमान ववरणको प न नमूनाको पमा दुई वा तीन भ दा बढ म ालयको
तेस (Horizontal) र ठाडो (Vertical) जोड ज मा जु गन।
४.४.5.३ बजेट व यमा उ ले ख भएका काय मह को बजेट अ यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत,
ोतगत, व ीय यव था र अ तर सरकार व ीय ह ता तरण स हत) मा उ ले ख भएको अ सँग
भडान गन काय महाशाखा मुखको नदशनमा स बि धत से टरको उप-सिचवले गनु पदछ।
४.४.5.४ ँ ीगत,
आ थक सव णमा उ लेख भएको चालु, पूज व ीय यव था र अ तर सरकार व ीय
ह ता तरणको े गत यथाथ खच पर परमा भडे को छ, छै न तो कएको अ धकृतले हेन ु पदछ।

79
 न भडेमा भडान गन र भडान हुन नसकेकोमा सोको कारण यय अनुमानको य पेजमा उ लेख गनु
पनछ।
४.४.5.५ कुनै म ालय वघटन भएमा सो म ालय अ तगतको सा वकको बजेट उपशीषकमा नै कुनै एक खच
शीषकमा शू य रकम राखी यथाथ र सं शो धत खचको ववरण ा हुने समयस म उपशीषक कायम
गनु पदछ।
४.४.5.६ मा थ करण ४.४.5.२ मा उ ले ख भए अनुसार जु गर BMIS मा सं शोधन गनु पन भएमा सं शोधन
समेत गर बजेटको अि तम म यौदा तयार गनु पदछ।
४.४.5.७ बजेट व य लेखन काय बजेट तजुमा द दशन, २०7५ मा उ ले ख भएको म त भ स प गन गर
मा थ उि लिखत कायह सोह अव ध भ स प गन कायता लका बनाई काम गनु पदछ।
४.४.5.८ व नयोजन वधेयक, पे क खच वधे यक र रा ऋण उठाउने वधे यकको म यौदा कानून तथा फैसला
काया वयन महाशाखाबाट तयार हुने हुँदा सोको ला ग आव यक ववरण बजेट तजुमा द दशन,
२०7५ को अनुसूचीको ढाँचामा उपल ध गराउनु पदछ।
४.४.5.९ म यौदा बजेट र काय मको उ च तर य तुती अ तगत मि प रष र रा य योजना आयोगमा
ग रने तु तका ला ग आव यक ववरण र बजेट तजुमा द दशनको ढाँचामा स ीय सं सदमा तुत
गन ववरण तयार गनु पदछ।
४.४.5.१० बजेट म यौदालाई अि तम प दई सकेप छ बजेट म यौदा सँगसँगै वा षक वकास काय म रा य
योजना आयोग एवं मि प रष बाट वीकृत हु छ।
४.४.5.११ बजेट तजुमा स प भएप छ अथम ीले स ीय सं सदमा बजेट व य स हत आय ययको अनुमान पेश
गनुहुनेछ।

४.५ बजेट अनुमान पुि तका मु ण तथा वतरण

४.५.१ बजेटस ब धी ववरणह लेखन स म तबाट वीकृत भई अि तम जाँच स कए प छ मु णको काम गनु पदछ।
सोको ला ग मु ण गन कायता लका र िज मेवार तोक कमचार को खटनपटन गनुपदछ। यसर िज मेवार
तो दा मु ण गन नकाय वा सं थाको यव था मलाउनु पनछ।

४.५.२ मु णमा बजेट पुि तकाको पा डु ल प पठाई सकेप छ डाटावेसमा स याउन म दै न। पा डु ल प बजेट व य
सावज नक नभएस म गो य रा ु पदछ।

४.५.३ बजेटस ब धी पुि तका छा पएप छ शासन महाशाखालाई बुझाउने यव था गनु पदछ। यसका साथै
पा डु ल पको लेट प न सुरि त रा ु पदछ।

४.५.४ बजेट व य सावज नक हुने दनमै अथम ीले स ीय सं सदमा बजेट भाषण तुत गरे को एक घ टाप छ
सबै काशनह अथ म ालयको वेबसाइटमा रा े यव था गनु पदछ।

४.५.५ बजेट व य सावज नक भएप छ हुने प कार स मेलनको ला ग बजेटस ब धी मु य मु य बुँदाह को टपोट
र सोस ब धी पु ाँई तयार गनु पदछ।

४.५.६ सं सद चलेको अव थामा बजेट छलफलका दन स बि धत बजेट तथा काय म महाशाखाको स बि धत

से टरबाट सं सदमा बजेटस ब धी छलफलमा त न ध व गन यव था मलाउनु पदछ।

४.५.७ सं सद सद यह बाट सो धएका को जबाफ बजेट तथा काय म महाशाखाको स बि धत से टरबाट तयार
गर सं सद सिचवालयमा पठाउने यव था गनुपदछ।

80
४.6 पूरक अनुमान

नेपालको सं वधानको धारा 121 बमोिजम चालु आ थक वषको ला ग व नयोजन ऐनले कुनै सेवाको ला ग खच गन
अि तयार दएको रकम अपया भएमा वा यस वषका ला ग व नयोजन ऐनले अि तयार न दएको नयाँ सेवामा खच गन
अव यक भएमा वा चालु आ थक वषमा व नयोजन ऐनले अि तयार दएको रकम भ दा बढ खच हुन गएमा अथम ीले
त न धसभामा पूरक अनुमान पेश गन स नेछ। पूरक अनुमानमा रािखएको रकम स बि धत शीषकमा उ लेख गर
पूरक व नयोजन वधेयकमा रािखनेछ ।

पूरक अनुमान पेश गदा दे हायका कुराह मा वचार पु याउनु पनछ-

४.6.१ व नयोजन ऐन ारा व नयोिजत रकम कुन से वामा नपुग भएको हो सोको आधारह तयार गनुपदछ।
४.6.२ पूरक अनुमान पेश गदा खच यहोन ोतह को उ ले ख गनु पदछ।
४.6.३ पूरक व नयोजन ऐन ारा व नयोिजत रकमको स बि धत म ालयको शीषकमा रकमा तर गर नकासा दने
वा छु ै े ता रा ,े लेखापर ण गराउने यव था गर अि तयार दने, नकासा गन यव था मलाउनु पदछ।

४.7 उधारो खचस ब धी यव था

नेपालको सं वधानको धारा 123 वमोिजम ाकृ तक कारण वा बा आ मणको आशंका वा आ त रक व न वा अ य

कारणले सं कटको अव था पर धारा 119 को उपधारा (1) अ तगत चा हने ववरण खुलाउन अ यवहा रक वा रा यको
सुर ा वा हतको ले अवा छनीय दे िखएमा नेपाल सरकारको अथ म ीले ययको ववरण मा भएको उधारो खच
वधेयक त न ध सभामा पेश गन स नेछ।

४.8 अ यादे शबाट बजेट पेश गन

सं सदको अ धवेशन नचलेको अव थामा अ यादे शबाट बजेट पेश गदा आगामी आ थक वषको बजेट अनुमान पेश गन
काय व ध मा थ उ लेख भए बमोिजम नै हुनेछ। आ थक वषको बीचमै अ यादे शको याद समा भए प छ पुनः जार
गदा व नयोजन अ यादे शमा उ लेख भए अनुसारकै बजेटलाई नर तरता दनु पदछ। य तो अव थामा सामा यतया
बजेटमा सं शोधन ग रँदैन। तर आ थक वषको बीचमा आय– यय ववरणमा प रवतन गनुपन अव था ृजना भएमा यसमा
प रवतन गन प न स क छ।

४.9 अ तर सरकार व ीय ह ता तरण

दे श तथा थानीय तहले आगामी आ थक वषको ला ग आय ययको ेपण ग रएको ववरण पुस मसा त भ अथ
म ालय सम पेश गनु पन र नेपाल सरकारले फागुन मसा त भ राज व बाँडफाँट र व ीय समानीकरण अनुदान
बापत दे श तथा थानीय तहलाई उपल ध गराउने अनुमा नत ोतको ववरण उपल ध गराउनु पन यव था अ तर
सरकार व यव थापन ऐन, 2074 मा ग रएको छ।

नेपाल सरकारले दे श तथा थानीय तहको खचको आव यकता र राज वको मताको आधारमा रा य ाकृ तक ोत
तथा व आयोगको सफा रसमा दे श र थानीय तहलाई व ीय समानीकरण अनुदान वतरण गन। तो कएको शतको
पालना गरे र काया वयन गन गर दे श वा थानीय तह वा नेपाल सरकारको कुनै योजना काया वयन गन रा य
ाकृ तक ोत तथा व आयोगले तोकेको आधार बमोिजम दे श तथा थानीय तहलाई सशत अनुदान दान गन।
नेपाल सरकारले नधारण गरे को काय व ध बमोिजम पूवाधार वकास स ब धी कुनै योजना काया वयन गन समपूरक
अनुदान र कुनै खास योजनाको ला ग वशेष अनुदान दे श तथा थानीय तहलाई उपल ध गराउनु पन हु छ। मा थ
उि लिखत यव था अनुसारका अनुदानह का ला ग आव यक बजेटको यव था गन स ब धमा छलफल गर य कन गनु

81
 पदछ । दे श र थानीय तहलाई व ीय ह ता तरण भएको रकमको आ दानी र खचको लेखा न तथा तवेदन गन
यव था लगायतका वषयमा मागदशनमा उ लेख गर पठाउनु पनछ।

४.10 ाथ मकता अनुसार बजेट व नयोजन

४.१0.१ यय अनुमानको पुि तकामा बजेट उपशीषकमा ाथ मकता सं केत दइएको छ। नयाँ उपशीषक थप गदा
य तो उपशीषक कुन ाथ मकता अ तगत पदछ सो समेत उ ले ख गनुपदछ।
४.१0.२ बजेट उपशीषकको ाथ मकता पुनरावलोकन गनुपन अव थामा रा य योजना आयोग र अथ म ालयका
बजेट तथा काय म महाशाखा र अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखा समेतको सम वयमा
पुनरावलोकन गनु पनछ। यसर पुनरावलोकन भएको अव थामा सोह अनुसार LMBIS मा ाथ मकता व ी
गनु पदछ।
४.१0.३ वकास सहायता स ब आयोजनाह लाई ाथ मकता अनुसार बजेट छु ाउनु पदछ।
४.१0.४ लै क उ रदायी बजेटः बजेट ताव गदाकै अव थामा सो बजेट लै क समानता उ े य ा का ला ग
बनाइएको नी त तथा काय म अनुसार लै क आधारमा वग करण गर म हलालाई य लाभ पु ने,
अ य लाभ पु ने र तट थ म ये कुन कारको हो छु ाउन लगाई LMBIS मा अ नवाय पमा स बि धत
से टरबाटै व गनु पदछ।
४.१0.५ ग रबी यूनीकरण बजेटः बजेट ताव गदाकै अव थामा सो बजेट ग रबी यूनीकरणमा य योगदान
पु याउने ग रबी यूनीकरण बजेट वा ग रबी यूनीकरणमा अ य योगदान पु याउने तट थ बजेट
म ये कुन हो, उप-शीषकगत खचको शीषकमा नै छु ाउन लगाउनु पदछ र सोह बमोिजम नै LMBIS
व गनु पदछ।
४.१0.६ जलवायु प रवतन बजेटः बजेट ताव गदा कै अव थामा सो बजेट जलवायु प रवतनको तकुल भाव
यूनीकरण गद जलवायु अनुकु लत यून कावन उ मुख सामािजक आ थक वकास पथलाई अवल बन गर
जीवन तरमा सुधार याउने कायसँग अ य त सा द भक, सा द भक वा तट थम ये कुन हो उपशीषकगत
खचको शीषकमा नै छु ाउन लगाई सोह बमोिजम LMBIS मा व गनुपदछ।

82
 प र छे द पाँच
बजेट काया वयन काय व ध

५.१ खच गन अि तयार को काय व ध

5.1.1 अि तयार तथा काय म वीकृ त स ब धी यव थाः

१. च लत कानूनमा जुनसुकै कुरा ले िखएको भए ताप न व नयोजन भएको रकम च लत कानूनको अधीनमा रह खच
गन अि तयार व नयोजन ऐन ार भ भएको दनदे िख अ धकार ा त अ धकार लाई हुनेछ।
२. बुँदा (१) बमोिजम खच गन अि तयार को आधारमा कोष तथा लेखा नय क कायालयले स बि धत नकायलाई
व नयोजन भएको रकम नकासा दनेछ।
३. कुनै नकायलाई एकभ दा बढ नकायबाट खच गन गर रकम व नयोजन भएकोमा व नयोजन भएको नकायको
मुखले व नयोजन ऐन ार भ भएको म तले प दन भ व नयोजन भएको स पू ण रकम खच गन नकायह लाई
बाँडफाँट गर यसको जानकार अथ म ालय र स बि धत कोष तथा लेखा नय क कायालयलाई दनु पनछ।
४. बुँदा (३) बमोिजमको बाँडफाँटबाट रकम ा त गन नकायको मुखलाई य तो रकम खच गन अि तयार ात
भएको मा ननेछ।
५. च लत कानूनमा जुनसुकै कुरा लेिखएको भए ताप न म ालयगत बजेट सूचना णाल (LMBIS) मा समावेश भएको
काय म य तो काय म काया वयन गन योजनको ला ग वीकृत काय म मा ननेछ।
६. बुँदा (5) बमोिजम म ालयगत बजेट सूचना णाल (LMBIS) मा समावेश भएको कुनै काय म सं शोधन गनुपन
भएमा स बि धत नकायले अथ म ालयको सहम त लनु पनछ।
७. बुँदा (6) मा जुनसुकै कुरा लेिखएको भए ताप न म ालयगत बजेट सूचना णाल मा समावेश भएको काय मको
चौमा सक वभाजनमा सं शोधन गनुपन भएमा स बि धत नकायले एक तह मा थको कायालय मुखको वीकृ त लनु
पनछ।
८. तर राजप ा त विश े णीको कमचार मुख भएको नकायमा नजले चौमा सक वभाजनमा सं शोधन गन बाधा
पुगेको मा नने छै न ।
९. बुँदा (7) बमोिजम सं शोधन भएको जानकार अथ म ालय र स बि धत कोष तथा लेखा नय क कायालयलाई
दनु पनछ।
१०. अथ म ीबाट जेठ १५ मा बजेट तुत भइसकेप छ अथ सिचवबाट जेठ १६ गते बजेट काया वयन स ब धी
मागदशन पठाउनु पनछ। यसै गर दे श तथा थानीय तहमा व ीय ह ता तरण ग रने अनुदान रकमह को अनुदान
सं या अनुसार स बि धत म ालयह को सम वयमा बजेट काया वयन मागदशन पठाउनु पदछ।

५.१.2 म ालयह मा पठाइने मागदशनमा सामा यतः दे हायका कुराह समावेश हुनपु दछ:

 बजेट शीषक, उपशीषक र रकम खुलेको बजेट ववरण।

 वैदेिशक ोत तफको खच यहोन काय ममा परे का आयोजनाह को खच यहोन ोतको ववरण।
 काय म सं शोधन गन स ब धमा।
 अथ म ालयको वीकृ त लनु पन शीषकह र स बि धत म ालयले नै बाँडफाँट गन स ने शीषक र
रकमह तो ने वषय एवं अथ म ालयबाट बाँडफाँट हुने रकमह को वषय।
 आयोजनाह लाई ाथ मकताको आधारमा भौ तक ग त हे र रकम नकासा गन यहोराका स ब धमा।
 आव यकतानुसार कुनै वैदेिशक ोतको रकम नि त प रमाण र समयमा मा खच गन स ने वषय।
 खचको तवेदन पठाउनु पन नकायह , तवेदन नपठाएमा आव यकतानुसार नकासा रो ा गन स ने
वषयको मरण।
 राज व असुल र नगद वाहको आधारमा नकासा दने वा न दने वषय।
83
  रो ा रािखएका बजेट शीषकह र रकमह ।
 कारोबारको लेखा रा ने, रा न लगाउने वषय।
 ख रद योजना बनाई काय स चालन गन वषय।
 कारोबार लेखाको लेखापर ण गनु, गराउनु पन वषय।
 खच र आ दानीको ववरण तो कएको समयमा कािशत गनुपन वषय।
 दे श र थानीय तहह लाई दान ग रने अनुदान बाँडफाँट तथा खच गन यव था।
 स बि धत म ालय/ वभागले मातहत नकायलाई मागदशन पठाउँदा के मा अव डा राखेकोमा सो रकम
बाँडफाँट ग रस नुपन वषय।
 एकमु व नयोजन भएका स चालन अनुदान तथा सहायता खच शीषकह को बाँडफाँटको मागदशन दान
गन वषय।
 रकमा तर गन स कने, नस कने खच शीषकह को उ ले ख र अथ म ालयको वीकृ त लनुपन खच
शीषकह ।
 बजेटमा यव था भए ताप न अथ म ालयको पू व सहम त लई खच गनुपन भनी तो नुपन कुनै वषय
भए।
 खच नभई आ थक वषको अ यमा बाँक रहने रकम ज गन वा नगन वषय र ज गन शीषकको
हकमा आषाढ २५ गतेस म खच नभएको रकम फता गन वषय।
 बजेट व यमा उि लिखत नी त र काय मको ग त र तो कएका आयोजनाह को ग त ववरण नय मत
पमा अथ म ालयमा पठाउने वषय।

५.१.3 म ालयका सिचवलाई दइएको मागदशनको वषय समेत समेट नकासा तथा खच यव थापन गन
आव यक नदशन स हतको छु ै मागदशन महालेखा नय कलाई दनु पदछ। महालेखा नय कलाई दने
मागदशनमा मा थ करण ५.१.२ मा उ ले ख भएका सा द भक वषयका साथै दे हायका वषयह उ लेख
भएको हुन ु पदछ :

 नकासा स ब धमा थप नदशन केह भए खुलाउने,

 अनुदान सं केत ५०२, ५०३ र ५०४ को रकम खच गन अि तयार , र
 अनुदान सं केत ६०100011, ६0१०0012, ६०१०00१3 र ६०१०00१6 को उपयु रकमको
अि तयार ।

५.१.4 मागदशन पठाउने नकायह ः दे हायका नकायह लाई मागदशनको जानकार दनु पनछ:

सिचवलाई दान गरे को बजेट महालेखा नय कलाई दान गरे को बजेट दे श/ थानीय तहलाई दान गरे को
काया वयन मागदशन काया वयन मागदशन बजेट काया वयन मागदशन
१. महालेखा पर कको कायालय १. महालेखा पर कको कायालय १. महालेखा पर कको कायालय
२. धानम ी तथा मि प रष को २. धानम ी तथा मि प रष को 2. रा य योजना आयोग
कायालय कायालय
३. रा य योजना आयोग ३. रा य योजना आयोग 3. महालेखा नय क कायालय
4. महालेखा नय क कायालय ४. अथ म ालय ४. स बि धत म ालय
5. अथ म ालय ५. स बि धत को.ले. न.का.
6. दे श ले. न.का.
५.१.5 मागदशन साथ सं ल न गर पठाउने बजेटस ब धी काशनह
(क) यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगत समेत)।
(ख) बजेट व य।
(ग) म यमकाल न खच सं रचना।
84
५.१.6 बजेटस ब धी काशनह दे हायका सं यामा न न नकायह लाई उपल ध गराउनु पदछ : (अ य
महाशाखाबाट काशन हुने पुि तकाह को ववरण यसमा समावेश छै न)।
क) स ीय सं सद सिचवालय
 बजेट व य 4०० त
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगत समेत) 4०० त
 म यमकाल न खच सं रचना 4०० त
ख) सं वैधा नक नकाय/म ालयह
 बजेट व य ४ त
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत) ४ त
 म यमकाल न खच सं रचना ४ त
ग) महालेखा पर कको कायालय
 बजेट व य २० त
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत) २० त
 म यमकाल न खच सं रचना २० त
घ) महालेखा नय कको कायालय र अ तगतका ला ग
 बजेट व य २०० त
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत) २०० त
 म यमकाल न खच सं रचना २०० त
ङ) वभाग/के य तरका कायालय
 बजेट व य ३ त
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत) ३ त
 म यमकाल न खच सं रचना ३ त
च) वकास साझेदार ( येकलाई)
 बजेट व य (अं ज
े ी) २ त
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत) अं ज
े ी २ त
 म यमकाल न खच सं रचना, अं ज
े ी ३ त
छ) रा य योजना आयोग
 बजेट व य ३० त
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत) ३० त
 म यमकाल न खच सं रचना ३० त
ज) सबै व व ालयका पु तकालय र रा य तरका पु तकालय ( येकलाई)
 बजेट व य २ त
 यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगतसमेत) २ त
 म यमकाल न खच सं रचना २ त
५.१.७ अ तर बजेट उपशीषकको अि तयार दान गन वषय:
कुनै नकायलाई एक भ दा बढ नकायबाट खच गन गर रकम व नयोजन भएकोमा व नयोजन भएको
नकायको मुखले व नयोजन ऐन ार भ भएको म तले १५ दन भ व नयोजन भएको स पूण रकम खच
गन नकायलाई बाँडफाँट गर यसको जानकार अथ म ालय र स बि धत कोष तथा लेखा नय क
कायालयलाई दनु पनछ। यसर बाँडफाँटबाट रकम ा गन नकायको मुखलाई य तो रकम खच गन
अि तयार ा भएको मा ननेछ।

५.१.८ काय म र खच शीषक सं शोधन

85
 बजेट तजुमाका बखत माग भएको बजेट उपशीषकको कुनै काय म र खच शीषकमा बजेट रा न छु ट हुन
गई सं शोधनको ला ग लेखी आएकोमा स बि धत बजेट उपशीषकको बजेट तजुमा फाराममा य तो काय म
र खच शीषकमा बजेट माग भए नभएको हेर छु ट हुन गएको दे िखएमा सोह उपशीषकबाट सोझै छु ट हुन
गएको काय म र खच शीषकमा रकमा तर गर बजेट समावेश गन स कनेछ।

५.१.९ ँ ीगत खचमा व नयोजन हुन गएको अव थामा भने पूज

चालु खचमा व नयोजन हुनपु न रकम पूज ँ ीगत खचबाट
चालु खचमा रकमा तर गन म दै न। तसथ, पू ँजीगत खचबाट चालु खचमा सानु पन रकम ज त
६०२०00२० मा रकमा तर गर य त नै रकम ६०२00०२2 वा ६०२00१०2 बाट स बि धत
उपशीषक अ तगतको खच शीषकमा रकमा तर गनु पनछ।
५.१.१० चालु खच शीषकमा अव डा रहेको रकमबाट पू ँजीगत खचमा रकमा तर गन वा बाँडफाँट गन ले खी आएको
ँ ीगत खच अ तगतका बजेट शीषकमा सु
अव थामा य तो नकायका ला ग पूज व नयोजन भएको रहेछ भने
रकमा तर ग र दन स कनेछ।
५.१.११ बजेट शीषक नयाँ खो न नस कने: कुनै अनुदान स ेत अ तगतको बजेट उपशीषकमा बजेट व नयोजन भएको
रहेनछ भने रकमा तर गर बजेट नभएको उपशीषकमा बजेट कायम गन म दै न। य तो अव थामा य तो
अनुदान स ेत (म ायल स ेत) अ तगतको बजेट व नयोजन भएको म दो उपशीषकमा वा ६०२
अ तगतको म दो उपशीषकबाट नकासा दनु पदछ।
५.१.१२ आ थक वषको बीचमा वकास सहायता ा त भएमा: आ थक वषको बीचमा स झौता भई वकास सहायता
ा त भएमा य तो सहयोग अ तगतको काय म वीकृत गन न न दुई याबाट बजेट कायम गर दन
स कनेछ :
क) स बि धत म ालयको बचत हुन स ने काय मको रकमको स ा म दो बजेट उपशीषकमा स बि धत
वकास साझेदारको सहयोगको आधारमा ऋण वा अनुदान कायम गन, वा
ख) करण (क) बमोिजम रकम बचत हुन नस ने भएमा ६०२ अ तगतको कुनै खच हुन नस ने
उपशीषक वा सोबाट नपुग हुने भएमा अ य म ालयको बचत हुन स ने बचत उपशीषकबाट
रकमा तर गरे र।

५.२ अव डा रकमको बाँडफाँट गन काय व ध

५.२.१ खच शीषक २8९११ वा 315११ मा अव डामा रहेका रकम बाँडफाँट तथा नकासा माग गदा न न
कागजात समावेश भएको हुन ु पदछ:
(क) स बि धत म ालयको नणय त ल प स हतको प ।
(ख) काय म/ याकलाप LMBIS मा व गर सोको ववरण।
(ग) खच शीषकगत रकम बाँडफाँटको पु ाँई।
फागुन मसा तस म काम शु नभएका काय मह को स पू ण बजेट चै त १ गते भ अ नवाय पमा फता
गनु पनछ।
५.२.२ ँ ीगत खचमा रकम बाँडफाँट गनु पनछ।
खच शीषक २8९११ बाट चालु खचमा र 315११ बाट पूज
२8९११ बाट पूँजीगत खचमा बाँडफाँट गन लेखी आएमा औिच यका आधारमा बाँडफाँट ग र दन स कनेछ।
तर 315११ बाट चालु खचमा भने बाँडफाँट गन स कने छै न। य तै बजेट व नयोजन नभएको
ँ ीगत खचमा बाँडफाँट माग भई आएमा
उपशीषकमा अव डा चालु खचबाट पूज करण ५.१.८ वा ९
बमोिजमको या अनु प बाँडफाँट ग र दनु पनछ।
५.२.३ कुनै नकायलाई एक भ दा बढ नकायबाट खच गन गर रकम व नयोजन भएकोमा व नयोजन भएको
नकायको मुखले व नयोजन ऐन ार भ भएको म तले १५ दन भ व नयोजन भएको स पूण रकम खच
गन नकायह लाई बाँडफाँट गनु पनछ।

86
५.३ रकमा तर/ ोता तर

यय अनुमानको ववरण (खच शीषकगत र ोतगत समेत) मा उ ले ख गर छु ाइएको कुनै शीषक, उप–शीषक, ोतको
क सम, ोत यहोन सं था र खच शीषक र रकमबाट अक शीषक, उप–शीषक, ोतको क सम, ोत यहोन सं था, खच
शीषक र रकममा सान अव था नै रकमा तर/ ोता तर हो।

५.३.१ बजेट तजुमा गदाका बखत भएका ु ट स याउन माग भई आएको अव थामा बाहे क आ थक वषको सु का
म हनाह मा सामा यतया रकमा तरस ब धी वीकृ त दनु हुँदैन। यसै गर रकमा तरस ब धी काय
साधारणतया जेठ म हनाप छ गन हुँदैन। रकमा तरको ला ग म ालयले अनुरोध गरे को अव थामा दे हाय
अनुसारको कागजात र र त पुगेको दे िखएमा कारवाह को उठान गनुपदछ-
 स बि धत म ालयको नणयस हत फाराम नं. ३ बमोिजम ववरण/कागजात सं ल न भई आएको हुन ु
पन,
 स बि धत म ालयले रकमा तर गनुपन कारण स हतको पु ाँई साथ घटाउनु पन र बढाउनु पन
ब.उ.शी.नं., खचको शीषक नं., ोत, ोतको कार र बजेट रकम खुलेको प ।
 काय मस ब धी रकम भए सोमा स बि धत नकायबाट काय म वीकृत वा सं शोधन भएको माण।
 रकमा तर घटाउने बजेट उपशीषक र खच शीषकमा स बि धत कोष तथा लेखा नय क कायालयबाट
रकमा तर गन खोिजएको रकम रो ा राखेको जानकार प ।
५.३.२ रकमा तरको प फाँटमा ा त भएप छ महाशाखाको स बि धत से टरले BMIS मा रकमा तरको माग व
गन।
५.३.३ रकमा तरको ट पणी पेश गदा बढाउने/घटाउने बजेट उपशीषक, खच शीषक, दातृ सं था, ोतको कार र
रकम खुलेको हुन ु पदछ। घटाउने बढाउने कुल ज मा रकम बराबर हुन ु पदछ।
५.३.४ रकमा तर गन नणय भई फाइल ा त भएप छ नणय अनुसारको ववरण BMIS मा व गर प तयार
गनुपछ।
५.३.५ रकमा तर प को जानकार महालेखा नय क कायालयलाई दई सोको बोधाथ प महालेखा पर कको
कायालय तथा स बि धत म ालयलाई दनुपछ।
५.३.६ रकमा तरको नकासा प त कालै वा सोको भो लप ट स बि धत नकायमा े षत गनुपछ।
५.३.७ तब खच ज तै पानी, बजुल , टे लफोन आ दमा तलब भ ाबाट रकमा तर माग भई आएकोमा तलब भ ा
थप माग नगन तब ता समेतका आधारमा रकमा तर गन स कनेछ।
५.३.८ एक अनुदान स ेतबाट १० तशत भ दा बढ अ य रकमा तर गन स कँदै न। यो तब ध अनुदान सं केत
५०१ दे िख ६०२ स म लागू हुँदैन।
५.३.9 दे श तथा थानीय तहका ला ग अनुदान स या ७०१ र ८०१ मा व नयोजन भएको व ीय समानीकरण
अनुदान रकम अ य अनुदान स यामा रकमा तर हुने छै न।
५.३.१० वकास सहायता समावेश भएको व नयोजनमा रकमा तर तथा ोता तर गन वषयमा अ तरा य आ थक
सहायता सम वय महाशाखाको राय लनु पदछ।

५.४ वगत वषको रकमा तर र खच समथन

वगत वषको रकमा तर खच समथनको ला ग अनुरोध भई आएकोमा न नानुसार गनुपदछ :
५.४.१ अथ म ालयको सहम त न लई खच गरे को वा सहम त न दएको वषयमा खच गरे मा रकमा तर खच
समथनको ला ग पेश गदा सहम त न लनुको औिच यपूण कारण, आ थक अनुशासनको उ लं घन भए, नभएको र
रकमा तर गदा वा नगदा पन असर समेत बुझी स बि धत प सँग छलफल गर आव यक दे िखएमा आ थक
काय व ध ऐन नयम बमोिजम खच समथनको ला ग पेश गनुपदछ।

87
 ५.४.२ अथ म ालयको सहम त माग गरे को तर कारणबश नणय हुन नसकेको अव थामा खच गन पनाको कारण र
सोबाट आ थक अनुशासनमा पन असर समेतको औिच य हेर सहम त दनु पनछ।

५.५ वगत वषको खचको ोता तर

वगत वषको ोता तर खच समथनको ला ग अनुरोध भै आएकोमा न नानुसार गनु पदछः :

५.५.१ गत वगत वष वकास सहायता अ तगत सोझै भ ु ानी तथा व तुगत सहायताबाट वीकृत बजेट भ दा बढ
खच भई नय मत गर दन लेखी आएकोमा नय मत गन पेश गनु पनछ।

५.५.२ गत वगत वष वीकृत बजेट भ ै रह वकास साझेदारको योगदानबाट खच गर नेपाल सरकारको ोतमा
ोत प रवतन गर खच समथन गन अनुरोध भई आएकोमा स झौतानुसारको वषयगत (Categorywise)
खचको ववरण माग गर उ खच गन अथ म ालयले सहम त दएको, नेपाल सरकारले यहोनु पन
खचको योगदान बापत बजेट व नयोजन हुन नसकेको वा नकासा हुन नसकेको आधार दे िखन आएमा खच
समथन गर दनु पनछ।

५.५.३ वकास साझेदारबाट सोधभना ा त हुन नस ने औिच यपूण कारण भएको अव थामा खच समथनको ला ग
पेश गनु पनछ। य द आयोजना मुख वा लेखा मुखको हे च या बाट खच भएको वा सोधभना हुँदैन भ े
जा दाजा दै खच गरे को पाइएमा य तो खच गन नकायका आयोजना मुख र ले खा मुखको काय स पादन
मू या नमा त वि वत हुने यव था मलाई नय मत गर दनु पदछ।

५.६ थप नकासा

आ थक वषको बीचमा व नयोजन भएको रकमले नपुग भएको वा नयाँ काय म गनु परे को अव थामा थप नकासाको
ला ग म ालयबाट अनुरोध भई आएकोमा दे हायका या अपनाई थप नकासास ब धी कारवाह गनु पदछ :

५.६.१ थप नकासाको ला ग म ालयको सिचव तर य नणय स हत फाराम नं. ३ बमोिजमको ववरण/कागजात

सं ल न भई आएको हुन ु पदछ।
५.६.२ थप नकासा माग गरे को काय मको स बि धत बजेट उपशीषकको माग गरे को खचको फाँटवार सं ल न
रहेको हुन ु पदछ। थप मागको कारण र पु ाँई उ ले ख भएको हुन ु पदछ। यसका साथै कुन खच शीषकमा
माग गरे को हो खुलेको हुन ु पदछ।
५.६.३ थप नकासा माग गरे कोमा म ालय र अ तगतका काय मह बाट बजेट यव थापन गन स ने स भावना
भए नभएको खुलेको हुन ु पदछ।
५.६.४ ाथ मकता ा काय म/आयोजनाका ला ग थप बजेट माग ग रएकोमा अथ म ालयले आव यकता,
औिच य एवं बजेट तथा ोतको उपल धतालाई वचार गर थप बजेट उपल ध गराइने छ।
५.६.५ मि प रष बाट नणय भएको हकमा स बि धत म ालयको मागस हत य तो नणयको त ल प समेत
सं ल न भएको हुन ु पदछ। अथ म ालयको पूव सहम त नभएको वषयमा मि प रष बाट नणय भई
आएकोमा नणयानुसार नकासा दई य तो नणयले व मान कानूनी तथा नी तगत यव थामा पान स ने
असर भ व यमा सजना गन स ने नकारा मक अव था र ोत यव थापनमा पन स ने क ठनाइ समेतको
आधारमा य तै कृ तका तावह मा पुनरावलोकन गन अनुरोध गनु पन दे िखएमा धानम ी तथा
मि प रष को कायालयलाई अनुरोध गनुपदछ।
5.6.६ बजेटमा नपरे का काय मका ला ग बजेट उपल ध गराई दन नवेदकह बाट सोझै अथ म ालयमा ात
हुने नवेदनह स बि धत म ालयमा कायाथ पठाइ दनु पदछ।

88
५.७ अथ म ालय – सेवा नबृ सु वधा तथा रा सेवक कमचार सु वधाको नकासास ब धी यव था

अथ बजेटबाट नकासा दँदा अपनाउनु पन काय व ध तल स बि धत बजेट उपशीषक अ तगत उ ले ख छ। स बि धत

उपशीषकमा उ लेख नभएकोमा मा थ थप नकासा ख डमा उ ले ख भए अनुसारको काय व ध अपनाउनु पदछ।

५.७.१ बजेट उपशीषक ६०१00०११ नवृ भरण

सेवा नवृ कमचार ह लाई नवृ भरणको रकम उपल ध गराउन यस शीषकमा रकम व नयोिजत ग रएको
हु छ :
 यो रकम खच गन अि तयार महालेखा नय कलाई दनु पदछ। सु मा उपयु रकमको अि तयार
दएप छ कोषको अव था समेत हेर बाँक नकासा गनु पदछ।
 व नयोिजत बजेटबाट नपुग भएमा कारणस हत महालेखा नय क कायालयबाट नकासा माग भएमा
कोषको अव था हेर थप नकासा दन स क छ।
५.७.२ बजेट उपशीषक ६०१00०१2 उपदान
नवृ भरण पाउने अव ध नपुगेका कमचार ह सेवाबाट अवकाश भएमा नयमानुसारको उपदान ा त गन
भएकाले सो रकम यस शीषकबाट नकासा दनु पदछ। वीकृत बजेटको उपयु रकमको अि तयार
आ थक वषको सु मै महाले खा नय कलाई दनु पदछ। खच ग तको आधारमा कोषको अव था हेर बाँक
अव धको थप नकासास ब धी कारवाह गनु पदछ।
५.७.३ बजेट उपशीषक ६०१00०१3 सि त वदा
सेवाबाट अवकाश भएका कमचार ह लाई अवकाश प ात सि त वदा बापत नयमानुसार पाउने रकम कोष
तथा लेखा नय क कायालयमाफत नकासा दने गर आ थक वषको सु मै उपयु रकमको खच गन
अि तयार महालेखा नय कलाई दनु पदछ। खच ग तको आधारमा कोषको अव था हेर बाँक अव धको
थप नकासास ब धी कारवाह गनु पदछ।
५.७.4 बजेट उपशीषक ६०१00०१4 मृत कमचार सहायता
 सेवा अव धमै मृ यु भएका कमचार ह का आि तलाई च लत कानून अनुसार आ थक सहयोग (बीमा
रकम) उपल ध गराउनका ला ग आव यक पन रकम यस शीषकमा व नयोजन ग रएको हु छ।
 कमचार स य कोषको सोधभना मागका आधारमा य तो नकासा उपल ध गराइ छ।
५.७.5 बजेट उपशीषक ६०१00०१5 कमचार सु वधा
रा सेवक कमचार ह लाई दईनु पन तलब, भ ा, पोशाक तथा बीमा र अ य अनुदानका रकमह स बि धत
म ालय, सं वैधा नक आयोग, तथा सरकार नकायह का ला ग व नयोिजत भएको रकमबाट नपुग भएमा थप
नकासाका ला ग यस शीषकमा रकम व नयोजन ग रएको हु छ। थप माग र औिच यका आधारमा नकासा
दनु पदछ। यस शीषकबाट नकासा दं दा स बि धत कायालयको बजेट उपशीषकको स बि धत खच
शीषकमा रकमा तर गर नकासा दनुपदछ।
५.७.6 बजेट उपशीषक ६०१00०१6 औषधी उपचार
अवकाश ा त तथा बहालवाला नजामती कमचार ह ले ऐन नयमबमोिजम पाउने औषधी उपचार खच
बापतको रकम यस शीषकमा व नयोिजत ग रएको हु छ।
 अवकाश ा त कमचार ह ले पाउने सु वधा बापत वीकृत व नयोजनको उपयु रकमको अि तयार
महालेखा नय कलाई दनु पदछ। कोषको अव था हेर बाँक अव धको ला ग खच ववरण समेतका
आधारमा थप नकासा दनु पदछ।
 म ालयह लाई एकपटक एकमु नकासा बापतको रकम गत वषको आधार समेत हेर नकासा पठाई
दनु पदछ। बाँक अव धको हकमा कोषको अव था हेर पटके पमा नकासा गनु पदछ।

89
  मि प रष को नणयानुसार औषधी उपचारको रकम आ थक सहायता बापत ात गन भएमा
मि प रष को नणय अ नवाय पमा समावेश हुन ु पनछ। पूव सहम त न लएकोमा कोषको अव था हेर
नकासा दनु पदछ।
 नजामती सेवा नयमावल वा य तै च लत से वा स बि धत नयमावल बमोिजमको स म तले औषधी
उपचार बापतको आ थक सहायता उपल ध गराउन सफा रश गरे को रकम नकासाका ला ग उ
स म तको नणय र मे डकल बोडको सफा रश अ नवाय पमा समावेश भएको हुन ु पनछ। यस
क समको सहायता लदा नजले आफूले पाउने रकम लई सकेको र सोको अ भलेख कताबखानामा
ज नएको माण प न सं ल न गनु पदछ।
 सरकार कामको सल सलामा ख टई गएको अव थामा दुघटना भई उपचार गराउँदा काममा खटाएको
माण, थानीय स म तको सफा रश, दुघटनाको मुच ु का तथा हर तवेदन लगायत उपचार खचको
माण सं ल न भई आएको अव थामा नकासा दने कारवाह गनु पदछ। यसबमोिजम दइने सु वधा
प हलो पटक अ पताल भना हुँदा लागेको खच र प हलो Followup को खचस म दनु पदछ। ग भीर
अव थामा पुगी अ पताल याउँदा नजको साथमा रहे को १ जनाको जातेआते खच प न दनुपदछ। य तो
उपचार खच बापतको रकम अ पताल भना भएको तीन म हना भ माग ग रस नु पनछ।

५.८ अथ म ालय– व वध (अथ बजेट) नकासा स ब धी यव था

५.८.1 बजेट उपशीषक ६०२00००१ द ड ज रवाना फता
अदालतको फैसला बमोिजम हुने ज रवाना तथा धरौट रकम समेत फता दने योजनको ला ग यस शीषकमा
व नयोजन ग र छ। उ योजनमा खच गन सव च अदालत वा मातहत अदालतको ला ग साउन १ गते
वा पे क खच वधेयक पा रत भएको भो लप ट सव च अदालतका रिज ारलाई खच गन अि तयार दनु
पदछ।
५.८.2 बजेट उपशीषक ६०२00०११ विश यि को मण खच
 स माननीय रा प त, उपरा प त, धानम ी, धान याया धस, त न ध सभाका सभामुख, रा य सभाका
अ य र दे श मुखको वैदेिशक मणको खच यस शीषकबाट नकासा दनु पदछ।
 मि प रष बाट भएको नणयको सीमा भ रह नकासा दनुपछ।
५.८.३ बजेट उपशीषक ६०२00०१२ त न ध म डलको मण तथा वागत खच
अ तरा य सभा, स मेलन, से मनार, अवलोकन मण, गो ी आ दमा वभ न नकायबाट त न ध व गन
मणस ब धी खच यस शीषकबाट नकासा दनु पदछ। नकासा दं दा दे हाय अनुसार गनु पदछ :
 नम णा प साथ स बि धत म ालयको नणय र अनुमा नत खचको ववरण सं ल न गर सहम तको
ला ग लेखी आएको हुन ु पन।
 नेपालबाट सि ध, स मेलनमा सरकार अवधारणा तुत गन जाने अव थामा पररा म ालयको सहम त
प सं ल न हुन ु पन।
 मण खच नयमावल , 2064 ले तोके बमोिजमको हवाई भाडा रकम उपल ध गराउनु पदछ। हवाई
भाडा रकमको मू य मत ययी भए/नभएको हेन ु पदछ।
 मि प रष को नणय अनुसार व भ न पदा धकार को नम तो कएको भैपर आउने खच उपल ध
गराउनु पदछ।
 वकास सहायताबाट वदे श जाने त न ध म डलको हकमा अ तरा य आ थक सहायता सम वय
महाशाखाको राय लनु पदछ।
 मा थ उि लिखत आधारमा सहम त दान गन र मि प रष बाट नणय भै आएप छ म ालयबाट माग
आएको अव थामा नकासा दनुपदछ। सहम त भ दा बढ खच दने गर मि प रष बाट नणय भएकोमा
नणयानुसार गनु पदछ।

90
  यो शीषकबाट नकासा दँदा यह शीषकमा नै नकासा र खच कायम हुने गर नकासा दनु पदछ।
५.८.4 बजेट उपशीषक ६०२00०१३ अ त थ स कार
धानम ी तथा मि प रष को कायालय, पररा म ालय र नेपाल सरकारका अ य नकायह मा हुने
अ त थ स कार खचका ला ग स बि धत नकायको व नयोजनले नपुग हुने अव थामा थप नकासा दन
व नयोिजत ग रएको रकम हो। स बि धत म ालयको नणयको त ल प र खच अनुमानको ववरणस हत
सहम तको माग भई आएमा नेपाल सरकारको मत य यतास ब धी नी त अनु प भए नभएको हेर खच गन
सहम त तथा नणयानुसार नकासा दनु पदछ। नकासा दँदा यह शीषक कायम गनु पदछ।
५.८.5 बजेट उपशीषक ६०२00०१४ मुआ जा (चालु खच)
आ थक वषको बीचै मा नेपाल सरकारले नजी स पि अ ध हण गनु पन अव थामा मुआ जा दन यस शीषक
अ तगत रकम व नयोिजत ग रएको हु छ। मुआ जा रकम नकासा माग गदा मि प रष को नणय वा
अ ध हणस ब धी नणय तथा कागजात अ नवाय पमा समावेश भएको हुनपु दछ।
५.८.6 ँ ीगत खच)
बजेट उपशीषक ६०२00०१४ मुआ जा (पूज
सरकारले अ ध हण गरे को ज गाको मुआ जा दन यस शीषकमा रकम व नयोजन ग रएको हु छ।
५.८.7 बजेट उपशीषक ६०२०00१५ आ थक सहायता
नेपाल सरकारले नणय गरे बमोिजम व भ न सं घ सं था तथा यि ह लाई अनुदान व प आ थक सहायता
उपल ध गराउने रकम यस शीषकमा व नयोजन ग रएको हु छ। अथ म ालयको पूव सहम त लई
मि प रष बाट नणय भएकोमा सोह अनुसारको र पूव सहम त न लएकोमा कोषको अव था हेर नकासा
दनुपदछ।
५.८.8 बजेट उपशीषक ६०२00०१६ भ सार फता
 एकल व दु सेवाको नणयअनुसार फता दनुपन भ सार महसुल, भ ुलबस बढ दािखला हुन गएको भ सार
महसुल, अदालतको आदे श अनुसार फता दनुपन भ सार महसुल स बि धत यि ह लाई फता दन
आव यक रकम यस शीषकबाट भ सार वभागलाई अि तयार दइ छ।
 भ सार महसुल फता माग गदा भ सार वभागको नणय, अथ म ालय राज व यव थापन महाशाखाको
राय, एकल व दु सेवाबाट फता दने नणय भएकोमा सो नकायको नणय, अदालतको फैसलाको हकमा
फैसलाको त ल प समावेश भएको हुनपु दछ। नणयमा भ सार ापन प नं., रकम बुझाएको र सद वा
भौचर आ द यहोरा खुलेको हुन ु पदछ।
५.८.9 बजेट उपशीषक ६०२०00१७ कर फता
 नेपाल सरकारको नी त अनु प फता गनुपन कर रकम, भ ुलबस बढ दािखला हुन गएको कर रकम,
अदालतको आदे शानुसार फता दनुपन अ तःशु क, मू य अ भवृ कर, आयकर तथा अ य कर रकम
स बि धत यि ह लाई फता दन आव यक रकम यस शीषकबाट आ त रक राज व वभागलाई
अि तयार दइ छ।
 कर फता माग गदा स बि धत वभागको नणय, अथ म ालय राज व यव थापन महाशाखाको राय,
अदालतको फैसलाको हकमा फैसलाको त ल प समावेश भएको हुन ु पदछ।
५.८.१० बजेट उपशीषक ६०२00०१८ अ य फता (वैदेिशक समेत)
 नेपाल सरकारले वदे शि थत र वदे शमा रहेका कूटनी तक नयोगह ले बुझाएका रकमह फता दनुपन
भएमा सो रकमह खच ले यस शीषकमा रकम व नयोिजत ग रएको हु छ।
 रकम फता माग गदा स बि धत वभागको नणय, म ालयको सफा रश, अदालतको फैसला आ द
समावेश भएको हुन ु पदछ।
५.८.११ बजेट उपशीषक ६०२00०१९ भवन ख रद नमाण र सुधार
सरकार नकायह लाई आकि मक पमा भवन ख रद गनु पन भएमा नकासा दनका ला ग यस शीषकमा
रकम व नयोजन ग रएको हु छ। थप माग, काय म, स बि धत म ालयको नणय र औिच यका आधारमा
नकासा दनु पदछ।

91
५.८.१२ बजेट उपशीषक ६०२00०२० भौ तक सु वधा
 ँ ीगत सुधारका
नेपाल सरकारले ख रद गन फ नचर, सवार साधन, मेिशनर औजार, भवन नमाण तथा पूज
ला ग सरकार नकायह लाई व नयोिजत रकम नपुग भएमा थप नकासा दन यस शीषकमा रकम
व नयोिजत ग रएको हु छ।
 नकासा माग गदा स बि धत म ालयको नणय, थप नकासा माग गनु पन कारण भए सो स ब धी
आव यक कागजातह सं ल न रा ु पनछ। थप माग, काय म, स बि धत म ालयको नणय र
औिच यका आधारमा नकासा दनु पदछ।
५.८.१३ बजेट उपशीषक ६०२00०२१ महसुल तथा अ य भ ु ानी
 नेपाल सरकारले दा य व यहोनु पन पानी, बजुल तथा स ारस ब धी महसुलह को व नयोिजत रकम
अपया हुने अव थामा औिच यका आधारमा नकासा दनु पदछ।
 स बि धत म ालयको नणय, भ ु ानी दन बाँक को पु ाँई स हत थप नकासा माग गरे को हुन ु पदछ।
५.८.१४ बजेट उपशीषक ६०२00०२2 भै पर आउने–साधारण शासन
 पटके पमा गठन हुने आयोग, स म तको खच, मि प रष बाट भएको नणयको ला ग र व नयोिजत
बजेट नपुग भएको अव थामा थप नकासा दन यूनतम पमा आव यक पन रकम यस शीषकमा
व नयोजन ग रएको हु छ।
 यो नकासा पटके पमा दनु पदछ। थप नकासाको ला ग नकासा माग गनु पन औिच य सो स ब धी
पु ाँई र स बि धत म ालयको नणय अ नवाय पमा समावेश हुन ु पन हु छ। कोषको अव था हेर
औिच यका आधारमा नकासा दनु पदछ।
 यस शीषकमा व नयोजन भएको रकम नकासा दँदा सकभर स बि धत म ालयको मागसँग स बि धत
बजेट उपशीषकमा नै खच ले ने गर नकासा दनु पदछ। य तो म दो बजेट उपशीषक नभएमा मा
यस शीषकबाट खच ले ने गर नकासा दनु पदछ। ६०२ शीषकमा व नयोिजत रकमबाट स बि धत
े मा गएको खचको तवेदन यथाथ होस् भ े कारणले स बि धत बजेट शीषकमा नकासा दनु परे को
हो।
५.८.१५ बजेट उपशीषक ६०२00१०2 भैपर आउने– वकास काय म (चालु)
 नेपाल सरकारले स चालन गरे का वकास काय मह मा व नयोजन गरे को रकम नपुग भई थप नकासा
दनुपन, आ थक वषको बीचमा कुनै नयाँ वकास योजनाह स चालन गनुपन भए र समपूरक कोष बापत
रकम नपुग हुने भएमा यस शीषकबाट थप नकासा दनु पदछ।
 थप नकासा रकम माग गदा म ालयको नणयस हत नयाँ आयोजनाको हकमा रा य योजना आयोगको
वीकृ त, काय म थपघट भएकोमा स बि धत नकायको काय म सं शोधनको वीकृ त तथा
मि प रष को नणय आव यक पनमा सो नणयको त ल पस हत खचको पु ाँई खु ने ववरण
समावेश भएको हुन ु पनछ।
 माग भएकोमा कागजात हेर कोषको अव थालाई वचार गर औिच यका आधारमा नकासा दनु पदछ।
 यस शीषकमा व नयोजन भएको रकम नकासा दं दा सकभर स बि धत म ालयको मागसँग स बि धत
बजेट उपशीषकमा नै खच ले ने गर नकासा दनुपदछ। य तो म दो बजेट उपशीषक नभएमा मा
यस शीषकबाट खच ले ने गर नकासा दनुपदछ। ६०२ शीषकमा व नयोिजत रकमबाट स बि धत
े मा गएको खचको तवेदन यथाथ होस् भ े अ भ ायले स बि धत बजेट शीषकमा नकासा दनुपरे को
हो।

ँ ीगत)
५.८.१६ बजेट उपशीषक ६०२00१०2 भैपर आउने वकास काय म (पूज
ँ ीगत खचको साथै आव यकतानुसार उ ोगह को पुन थापनाको ला ग
नयाँ वकास आयोजनाका ला ग पूज
यसमा रकम व नयोजन ग रएको हु छ।

92
 ५.८.१७ बजेट उपशीषक ६०२00१0४ दे श तथा थानीय तह अनुदान
अ तर सरकार व यव थापन ऐन, २०७४ अनुसार दे श तथा थानीय तहलाई दान ग रने समपुरक तथा
वशेष अनुदानका ला ग आव यक रकम व नयोजन ग रएको हु छ।
५.९ ऋण वा शेयर लगानी बापत नकासा
अनुदान सं केत नं. ५०१ मा नेपाल सरकारले वदे शी तथा वदे शी सावज नक सं थान एवं सं थाह मा ऋण वा शेयर
लगानी गन ु ,
योजनको ला ग रकम व नयोजन गरे को हु छ। सो अ तगत ब क , आपू त, खानेपानी, उ ोग, व त
यातायात, स ार, हवाई र व वध े का सं थाह पदछन्।
५.९.१ सं थानह मा लगानी गन वषयसँग स बि धत म ालय माफत नकासा माग भई आएमा व ीय े
यव थापन तथा सं थान सम वय महाशाखाबाट सफा रश भई आउनु पदछ। ऋण लगानीको हकमा आ थक
े ण महाशाखाबाट स बि धत ऋणीसँगको तमसुक सं ल न हुने
नी त व ष यव था गरे र मा नकासाको प
पठाउनु पदछ। नकासा आदे श महालेखा नय क कायालय माफत साधारणतया चौमा सक पमा दनु
पदछ। अथ म ालयको आदे शको आधारमा महाले खा नय क कायालयबाटै खच लेखी नकासा दने
यव था मलाउनु पदछ।
५.९.२ सं थाह मा भएको ऋण लगानी वा शेयर लगानी बापतको नकासा र खचको वा षक ववरण तथा सि त
हसाब (Cumulative Account) अ नवाय पमा तयार गन दा य व स बि धत म ालयको र महालेखा
नय क कायालयको हुनेछ।
५.९.३ नेपाल सरकारले ऋण लएको रकम ऋणकै पमा दनु पनछ। ऋण लएर अनुदान दनु पदा नी तगत
नणयको आधारमा मा गनु पनछ।

५.10 बहुवष य ठे ाको सहम त

बहुवष य ठे ाको सहम त माग गदा फाराम नं . ७ बमोिजमको कागजात/ ववरण समेत सं ल न गर माग भएको रकम
अगामी आ थक वषको बजेट सीमामा अ नवाय पमा समावेश गन शतमा र रा य योजना आयोगबाट वीकृत
आयोजनाह को बहुवष य ठे ा ब दोब त स ब धी नदिशका, २०७३ मापद ड बमोिजम दे हायका ववरण खुलाई पेश
भएको हुनपु नछ:
(क) ु न:
आयोजना प रप वताको स दभमा यी आधार पूरा भएको हुनप
१. व तृत आयोजना तवेदन तयार भएको,
२. आयोजनाको वातावरणीय भाव मू या न/ ारि भक वातावरणीय पर ण स प भएको,
३. बहुवष य ठे ा यव थापनका ला ग ज गा ा को या कि तमा ५०% टु एको,
(ख) रा य मह वको आयोजनाका पमा रहे को,
(ग) ोत सु नि तता भएको (म यमकाल न खच सं रचनामा उ ले ख भए अनु प),
(घ) वैदेिशक सहायता सं ल न भएको आयोजनाका हकमा दातृ नकायसँग स झौता भई ोत सु नि त भएको।
(ङ) आयोजनाको दा य व फरफारक गन दुई वषभ दा बढ समय ला ने हुनपु न,
(च) लागत साझेदार मा स चालन हुने आयोजना भए साझेदार को कृ त र अनुपात सु नि त भएको,
(छ) येक वष स चालन हुने याकलाप र न तजा झि कने गर ख रद गु योजना वीकृत भएको।

93
 प र छे द छ
बजेटको आव धक अनुगमन तथा मू या न काय व ध

६.१. बजेटको ग त अनुगमन तथा नगद यव थापन काय व ध

६.१.१ बजेटको भावकार काया वयनको ला ग योजना, अनुगमन तथा मू या न महाशाखाले बजेट व यमा
उ लेिखत नी त तथा काय मको ै मा सक पमा ग त स लन गर येक दुई म हनामा अथ म ालयमा
माननीय अथम ीको अ य तामा स बि धत सबै म ालयका सिचवह को सहभा गतामा अनुगमन तथा
मू या न बैठक गन यव था मलाउनु पदछ।
६.१.२ येक म हनामा महाशाखाका सबै से टरह बाट भएका कामकारबाह र ग तको एक कृत मा सक तवेदन
तयार गनु पदछ।
६.१.३ सहायता (सि स डज) र अनुदान ( ा टस्) अ तगत दे श सरकार, थानीय तहका साथै सावज नक सं थान,
वकास स म तह र अ य नकायह लाई जाने अनुदान रकमको भावकार काया वयन भए नभएको
स ब धमा नय मत अनुगमन गर तवेदन तयार गनु पदछ। तवेदनमा आ थक वषको सु मा मागदशन
दँदाको अव थामा उ लेख ग रएका शतह को प रपालना भए नभएको र बजेट व यमा उ ले ख ग रएका
नी त तथा काय मह मा खच भए नभएको वषयमा समेत व ष
े ण ग रनु पदछ।
६.१.४ बजेट तथा काय म महाशाखा, के य बजेट शाखाले महाले खा नय क कायालयबाट ा त हुने आ दानी
तथा खचस ब धी मा सक ग त ववरण तथा नेपाल रा बकबाट तयार ग रने सा ा हक कोषको अव थाको
ववरण नय मत पमा ा त गर अ याव धक पमा रा ने यव था गनु पदछ।
६.१.५ राज व यव थापन महाशाखाबाट मा सक पमा राज वको मा सक ग त ववरण ा त गर अ याव धक
रा ने यव था गनु पदछ।
६.१.६ करण ६.१.४ अनुसार महालेखा नय क कायालयबाट ा त आ दानी तथा खच ववरण र नेपाल रा
बकबाट ा त हुने म हनाको अि तम दनको कोषको अव थाको ववरण बीच सामा य तुलना गदा साधारणतः
हुन स ने फरक भ दा असामा य फरक दे िखएमा सोको कारण प गन महाले खा नय क कायालय तथा
नेपाल रा बकमा स पक राखी कारण प हचान गनु पदछ। य तै आ दानी तथा खचको वृि मा अ वभा वक
प रवतन दे िखएमा सोको टपोटस हत कारण प हचान गर सम या दे िखएमा सोको समाधानको ला ग यास गनु
पदछ।
६.१.७ नेपाल रा बकमा रहेको नेपाल सरकारको कोषको खुद नगद ि थ त धना मक (+) वा ऋणा मक (-)
अव थामा हु छ। सरकारका सबै आय तथा कोषको मौ दातको उपयोग समेत गदा प न सरकार खच अ धक
हुन गएको छ भने य तो अव थालाई नगद मौ दात ऋणा मक वा नगद घाटा भ न छ र य तो अव थामा
सरकारले अ ध वकष (Overdraft) को सु बधा उपयोग गरे को हु छ।
६.१.८ करण ६.१.७ अनुसारको अ ध वकष (Overdraft) गत आ थक वषको कुल राज व असुल मा आ त रक ऋण
लगानी फता ा तथा सरकार स पि ब को रकम घटाई बाँक रहने खुद असुल को ५ तशतमा
सी मत रहनु पदछ।
६.१.९ येक म हना गत वषको सोह अव धको आ दानी तथा खचको वृि , चालु वषको बजेट यव था र वृ दर,
नकासास ब धी अि तयार को यव था समेतको आधारमा आगामी म हनाह को खच ेपण गर खुद नगद
बचत वा घाटा वृि को अनुमान गनु पदछ।
६.१.१० समी ा अव धको खुद नगद घाटा वीकृत सीमाभ दा बढ रहे को र करण ६.१.९ अनुसार ेपण गदा
आगामी म हनाह मा प न य तो घाटामा सुधार नभै ब न जाने स भावना दे िखएमा खच नय णका उपाय
(काय म रो ा रा ने, नकासा रो ने, वा बजेट र खच कटौती गन आ द) र आ त रक ऋण प रचालनका
उपायह अवल बन गनु पदछ।

94
 ६.१.११ आ त रक ऋण उठाउने वषयमा बजेट तथा काय म महाशाखाले कारवाह उठाउनु पदन। महाशाखा
मुखले आ थक नी त व ष
े ण महाशाखा मुखलाई सो वषयको जानकार दनु पदछ। आ थक नी त व ष
े ण
माहाशाखाबाट आ त रक ऋणलाई चौमा सक पमा वभाजन गर ऋण उठाउने यव था ग रएको छ।
आ थक वषको सु मा उ महाशाखाबाट ऋण उठाउने कायता लका उपर बजेट तथा काय म महाशाखाको
राय लने यव था भएकोले वगतको वृि समेतका आधारमा कायता लकामा सहम त दनु पदछ।
सामा यतया अि तम ैमा सक क ताको ऋण उठाउने वषयमा पुनः यस अव धमा सहम त लने सत राखी
कायता लकामा सहम त पठाउनु पदछ।
६.१.१२ बजेट तथा काय म महाशाखाले नय मत पमा नगद यव थापनको ला ग आव यक सूचना लई रा ु
पदछ।तोकेको सीमा भ दा बढ बजेट घाटाको ि थ त हुन गएमा करण ६.१.१० अनुसारको उपाय
अवल बन गनुपदछ।
६.१.१३ आ त रक ऋण प रचालन गदा चालु वषको वीकृत सीमा भ ै अ ध वकष (Overdraft) लाई प न समावेश
गनुपदछ।
६.१.१४ मा थ उि लिखत आधारह मा बजेट तथा काय म महाशाखाले मु यतया न न कुराह लाई मा सक गत
ववरणका पमा अथ म ालयको योजना, अनुगमन तथा मू या न महाशाखालाई येक म हनाको ७ गते
भ उपल ध गराउनु पनछ :
 ँ ीगत खच, व ीय यव था अ तगतको सावाँ भ ु ानीमा भएको
तवेदन गरे को म हनास मको चालु र पूज
नकासा तथा खच र अ तर सरकार व ीय ह ता तरण ववरण।
 तवेदन गरे को म हनाको अिघ लो म हनास मको र अिघ लो आ थक वषको सोह अव धस मको
तुलना मक नगद वाहको ि थ त।
 तवेदन गरे को म हनास ममा चालु, पू ँजीगत तथा व ीय यव था अ तगतको सावाँ भ ु ानी छु ाई
रकमा तर गर नकासा भएको रकमको जानकार ।
 तवेदन अव धमा महाशाखाबाट कुनै उ ले य काय भए सोको जानकार ।

६.२ अधवा षक मू या न काय व ध

बजेट तथा काय म महाशाखाले बजेटको अधवा षक मू या न गनु पदछ। यस मू या न तवेदनलाई माघ
मसा तस ममा सावज नक ग रस नु पनछ। सम गत अथत को वृि , साधन व नयोजन र काया वयनमा दे िखएको
फरक, राज व असुल को वृि तथा वकास सहायता प रचालनको आधारमा चालु आ थक वषको बाँक अव धमा
अवल बन गनुपन उपाय र आगामी बजेटमा गनु पन सुधार बारे मू या न गन यसको उ े य हो। अधवा षक मू या न
गदा सामा यतया दे हायका वषयह समेटनु पदछ :

क) पृ भू म र अधवा षक मू या नको उ े य
ख) अधवा षक मू या नको त रका र सीमा
ग) बजेटको उ े य (स बि धत आ थक वषको)
घ) अथत को सम गत समी ा (रा य उ पादन ि थ त, मू य ि थ त, मौ क ि थ त, आ त रक कजा, खुद अमौ क
दा य व, मु ा बजारको ि थ त, वैदेिशक ँ ी बजार वकास, बक तथा व ीय
यापार, व ीय सं था र पूज े सुधार,
लघु व , गत वगत आ थक वषमा सोह अव धसँग तुलना मक ग त व ध र कोष यव थापनको ला ग अपनाइएका
नी त एवं काय मह )
ङ) सावज नक सं थानह को यव थापन/ व नवेश
च) वैदेिशक ोत प रचालन
छ) बजेटका नी त तथा काय मह को ग त ववरण (काया वयन भएका र अ धकांश स प नी त तथा काय म र
काया वयन नभएका वा यून ग त भएका नी त तथा काय म)

95
 ज) अधवा षक खच र खचका ोतह को व ष
े ण (पुष म हनास मको खचको ि थ त र पुस म हनास मको साधन
प रचालन)
झ) उ च ाथ मकता ा त आयोजनाह को काया वयन गत
ञ) सावज नक खच यव थापनका सम या र च ुनौती
ट) सं शो धत आय यय अनुमान र सोका आधारह (सम गत आ थक वृ , राज व अनुमान र ोत प रचालनका
ला ग बाँक अव धमा गनु पन काम)
ठ) आ थक सुधार काय मह को समी ा
ड) व ीय ह ता तरणको खचको अव था
ढ) सम गत पमा बजेट यव थापनमा दे िखएका सम या र सो सम या नराकरणका ला ग अवल बन गनु पन
उपाय
ण) न कष: अधवा षक मू या न गदा ाथ मकता ा त आयोजनाह को आव धक योजनाको रणनी त अनुसार
त न ध व हुने गर आयोजनाह को छनौट गर मू या न तवेदनमा समावेश गनु पनछ।

६.३ वा षक मू या न काय व ध

येक वष सम पमा बजेटले लएको उ े य हा सल गन साधन तथा ोतको प रचालनबाट के क ता ग त हा सल

गन स कयो र काया वयनको ममा के क ता अ ठे रा एवं कमी कमजोर ह महसुस हुन आए भ े बारे मू या न गन
प रपाट बाट मा सी मत साधनको भावकार उपयोग भई न द उ े य हा सल गन सघाउ पु दछ। तसथ, दे हाय
बमोिजमका छनौटका आधारबाट तय ग रएका आयोजना वा काय मह को वा षक व तृत मू या न गर बजेटको
वा षक मू या न तवेदन तयार गनु पनछ-

आयोजना वा काय मह को मू या नको ला ग छनौट ग रने आधारह :

 रा य गौरवका र प हलो उ च ाथ मकता ा त आयोजना वा काय म

 ँ ी नमाणको
पूज कोणबाट मह वपूण आयोजना वा काय म
 जनतासँग य सरोकार भई सेवा दान ग रने आयोजना वा काय म
 स तु लत े य वकासको आधारमा मह वपूण आयोजना वा काय म
 मानव सं साधन वकासको कोणले मह वपूण आयोजना वा काय म
 काय म/आयोजनाको खच रकम।

य ता आयोजनाह मा भएका खचह को ववरण महाले खा नय क कायालयबाट ा त हुने के य आ थक ववरणसँग

भडान गनु पनछ। यी आयोजना वा काय मह को व तृत ग त ववरण रा य योजना आयोगबाट वीकृत तथा
आ थक काय व ध नयमावल , २०६४ मा उ ले िखत ढाँचामा ा त गनुको साथै तत् स ब धमा स बि धत म ालयको
मू या न समी ा समेत ा त गनु पनछ। ात ग त ववरण एवं मू या न समी ाको आधारमा दे हायका वषयह
समेत समेट व तुपरक पमा मं सर म हना भ वा षक मू या न तवेदन तयार गनु पदछ।

 अिघ लो आ थक वषको न न वषयमा सम गत व नयोजन र खचस ब धी समी ा :

क. ोतगत खच समी ा :

– राज व
– वैदेिशक अनुदान सहायता
– वैदेिशक ऋण सहायता
– यून व
ख. चालु, पूँजीगत तथा व ीय यव थाको बजेट व नयोजन र खच एवं अ तर सरकार व ीय ह ता तरण,

96
 ग. े गत बजेट व नयोजन तथा खच,
घ. ग रबी नवारण रणनी त अनुसार बजेट व नयोजन तथा खच,
ङ. लै क उ रदायी बजेट व नयोजन तथा खच,
च. जलवायु प रवतन बजेट व नयोजन तथा खच,
छ. दगो वकास ल य अनुसारको बजेट व नयोजन तथा खच।

 स बि धत म ालयबाट ा त व ीय तथा भौ तक ग तको सं ि समी ा।

 छनौट ग रएका आयोजनाह को मा थ उि लिखत वषयका अ त र दे हायका वषय समेत समे नु पदछ :

क. ख रद योजना तयार गरे नगरे को र तयार गरे को भए ख रद तथा ठे ा ब दोब त भएको समय, लागत
अनुमान, ठे ा रकम, काम स प गनु पन िज मेवार अ धकार ,
ख. काम स प म त र लागत,
ग. लागत बढे को छ, छै न, भए सोको कारण (भे रएशन क त पटक र कुन तहबाट नणय भएको हो, सो समेत
खुलाउने),
घ. सु काय म सं शोधन भएको छ, छै न,
ङ. सु काय म काया वयन नगर अ नै नयाँ काय म गरे को छ, छै न, छ भने नणय कुन तहबाट भएको
छ खुलाउनु पन,
च. व ीय तथा भौ तक ल य ग त, र
छ. वीकृत बजेट म ये चौमा सक खच वभाजन र खच तशत।

वा षक मू या नबाट दे िखएका वषयह लाई स बि धत आयोजना वा कायालय मुख, वभागीय मुख, ले खा उ रदायी
अ धकृत एवं सकभर अ य स बि धत प र सरोकारवालाह सँग समेत छलफल गर नजह को भनाइ समेतलाई आधार
बनाई मू या न तवेदनमा समावेश गनु पदछ।

97
 प र छे द सात
खचको मापद डस ब धी नणय तथा काय व ध

७.१ खचको मापद ड

आ थक काय व ध नयमावल , २०६४ र मण खच नयमावल , २०६४ तथा च लत अ य ऐन नयममा खचको नि त

मापद ड नतो कएको अव था भएमा य तो मापद ड तो क दन स बि धत नकायबाट ले खी आएकोमा य ता वषयमा अथ
म ालयले मापद ड तो कसकेको भए सोह आधारमा खच गन वीकृ त दनु पदछ। मापद ड नतो कएको नयाँ वषय
भए यस म ालयको बजेट तथा काय म महाशाखाका सबै से टरका अ धकृतह बसी काय म स प गन र यसबाट
भ व यमा पन स ने आ थक दा य व र भाव समेतलाई वचार गर खचको मापद ड बनाई वीकृत गराउनु पदछ।
यसलाई येक वष बजेट काय व धमा समावेश गनु पदछ।

यस अिघ खच गन वषयमा अथ म ालय तथा स ब नकायको व भ न म तको नणयबाट तय भएको मापद ड

दे हायमा उ ले ख ग रएको छ :

७.१.१ बैठक भ ाको मापद ड : अथ म ालयको नणयानुसार बैठक भ ा दने आधारह न नानुसार छन्:

१. प वषयव तु र काययोजना बेगर बै ठक ब न नपाइने ।

२. बैठक कायालय समय अिघ वा प छ हुनपु न।

३. एउटै नकाय र अ तगतका पदा धकार /कमचार मा ब ने बैठकमा भ ा दान नगन।

4. कानूनअनुसार गठन भएका स म तह को बैठकका ला ग मा भ ा दान गन।

5. कुनै आयोजना वशेषमा म ालयका सिचव वा वभागीय मुखको अ य तामा गठन हुने नदशन
स म तमा भ ा न दने।

6. बैठकमा आमि त सद यका पमा थप यि ह रा न नपाइने तर वशेष से वा आव यक परे को

अव थामा बढ मा ३ जनास म मा आमि त सद यलाई भ ा दान गन स कने।

७.१.२ बैठक भ ा : मा थ ७.१.१ बमोिजम बै ठक भ ा म ी तरले अ य ता गन बै ठकका पदा धकार लाई त

बैठक .2500।-का दरले दान गनु पनछ। सं वैधा नक पदा धकार वा रा.प. विश े णीले अ य ता गन
बैठकका पदा धकार लाई त बैठक .2000।-का दरले र अ य पदा धकार / यि ह ले अ य ता गन
बैठकका पदा धकार लाई त बैठक .15००।-का दरले दान गनु पनछ।

7.1.3 अथ म ालयबाट वभ न म तमा वकास स म त ऐन, 2013 अ तगत ग ठत वकास स म तह का

सद यह लाई त बैठक भ ा बापत यसअिघ ज तसुकै रकम दान गन नणय भए ताप न अब उ ा त य ता
सद यह लाई दान ग रने त बैठकको भ ा दर . 2000।- हुनेछ।

७.१.4 खाजा/खाना खच र ो साहान भ ा: खाजा, खाना खचका स ब धमा स बि धत म ालयह बाट नणय भई
आएप छ चलनमा रहे का वीकृत मापद ड (न स) को आधारमा आव यकता र औिच य हे र अथ म ालयले
य तो वीकृ त दन स नेछ। दे हायबमोिजमको काय या पूरा हुने अव थामा मा खाजा/खाना उपल ध
गराइनेछः

१. अ त र समयमा ग रने काम र सोबाट ा त हुने न तजा लेखा उ रदायी अ धकृतबाट मािणत गराइएको
हुन ु पनछ।

२. नय मत काम बाहेक वशेष कामको ला ग दै नक २ घ टा भ दा बढ अतर समय काम गन

कमचार लाई खाजा/खाना खच बापत .300।- दने स कनेछ।

3. सावज नक वदाको दन काम गरे बापत खाजा/खाना खचको ला ग .600।- उपल ध गराइनेछ।
98
 ४. यस ु ीय हािजर
योजनका ला ग व त णाल अ नवाय पमा लागू भएको हुन ु पनछ।

5. प रवहन खच बापत कुनै रकम उपल ध गराइने छै न।

७.१.5 आयोजना अव धभर थायी नयुि भएका अ थायी कमचार को सु वधा: अ थायी कमचार लाई सु वधा दने वषयमा
अथ म ालयको म त २०६०।७।२८ को प रप बमोिजम आयोजना अव धभर थायी नयुि भएका अ थायी
कमचार लाई दे हायअनुसारका सु वधा उपल ध गराउने-

क) उपदान तफ :

 पाँच वषस म काम गरे कालाई न दने।

 पाँच वषदे िख दश वषस म काम गरे कालाई येक वषका न म आिखर आधा म हनाको तलब
बराबरको रकम दने।

 दश वषदे िख प वषस म काम गरे कालाई येक वषका न म आिखर एक म हनाको तलब
बराबरको रकम दने।

 प वष भ दा बढ ज तसुकै वष भए प न येक वषका ला ग आिखर डेढ म हनाको तलब

बराबरको रकम दने।

ख) औषधी उपचार तफ : नजामती सेवा ऐन तथा नयमावल मा यव था भए ज तै २० (बीस) वष नोकर

अव धलाई पूरा अव ध मानी जे ज त अव ध काम गरे को हो, सोलाई दामासाह को दरले हुन आउने औषधी
उपचार लन बाँक रकम दने।

७.१.6 अ थायी कमचार को सु वधा : २०६० असोज ८ गते अिघ नेपाल सरकारका कायालय वा आयोजनामा लगातार
वा पटक पटक नयुि पाई अ वि छ पमा कायरत अ थायी कमचार लाई अवकाश हुँदाको अव थामा
मि प रष को म त २०६१।३।१० मा भएको नणयबमोिजम दे हायको आधारमा दे हायअनुसारको सु वधा
दने:

(क) सु वधा उपल ध गराउने आधारह :

१. अ वि छ पमा अ थायी कायरत रहे कालाई मा यस योजनको ला ग सु वधा दने। बीचमा

नोकर टुटेको भएमा सु वधा दने योजनाथ य तो नोकर जो न नपाइने।

२. २०६० असोज ८ गते प छ आयोजना अव धभर वा अ य कुनै योजनका ला ग अ थायी कमचार

नयुि गदा यस नणयमा उि लिखत सु वधा भ दा बढ नपाउने गर नयुि प वा करार प मा
प उ लेख गरे को हुन ु पनछ। नयुि प वा करार प मा कुनै सु वधा उ ले ख नगरे कोमा य तो
सु वधा दइने छै न।

(ख) उपल ध गराउँने सु वधा :

१. उपदान तफ :

(क) ५ वष भ दा कम अव ध काम गरे कोलाई न दने।

ख) ५ वष दे िख १० वषस म काम गरे कोलाई येक वषका न म आिखर आधा म हनाको

तलब बराबरको रकम दने।

(ग) १० वष भ दा बढ १५ वषस म काम गरे कोलाई त वषका न म आिखर १ म हनाको

तलब बराबरको रकम दने।

(घ) १५ वष भ दा बढ ज तसुकै अव ध भए प न येक वषका ला ग आिखर डेढ म हनाको

तलब बराबरको रकम दने।

99
 २. औषधी उपचार तफ: नजामती सेवा ऐन र नयमावल मा यव था भए ज तै २० वष नोकर
अव धलाई पूरा अव ध मानी जे ज त अव ध काम गरे का हुन सोलाई दामासाह को दरले हुन आउने
औषधी उपचार लन बाँक रकम भ ु ानी गन।

(ग) अ थायी कमचार ले सु वधा नपाउने अव था: मा थ करण ७.१.६ बमोिजमको सु वधा मत
२०६०।६।८ स म बहाल रहेका वा सो म तप छ अवकाश पाउने कमचार ह ले मा पाउने हुँदा
सो म तभ दा प हले नै अवकाश पाएका कमचार ह ले सो सु वधा पाउन स ने छै नन्।

७.१.७ अ थायी कमचार को सि त वदाको रकम भ ु ानी दने स ब धमा: नेपाल सरकारको कायालय वा आयोजनामा
म त २०६०।६।८ अिघ लगातार वा पटक पटक नयुि पाई अ वि छ पमा कायरत अ थायी
कमचार ह लाई अवकाश हुँदाका बखत सि त रहे को घर वदा र बरामी वदा बापतको रकम य कन गर
भ ु ानी दने। ( म त २०६३।०८।११ को मि प रष को नणय)।

100
 7.1.8 स माननीय धानम ी, माननीय उप धानम ी तथा म ी यूह तथा वक य सिचव तका कमचार ह को पा र मक, अ य सु वधा एवं कर क ी स ब धी ववरण (मि परष को म त
2068/5/29 नणयानुसार सं शो धत दरब द
मा सक महं गी सं चार मा सक मसल द तथा दै नक मण दै नक मण
.सं . पद पा र मक भ ा मा सक इ धन सु वधा अ त थ स कार भ ा ( त दन) भ ा ( त दन)

1 स माननीय 77280 2000 306 ल.पे ोल 5000 10000 3000 मुख वक य सिचव 1 57780 3000

धानम ी मा सक वक य सिचव 1 51420 2500

मो बल वा षक40 ल सह वक य सिचव 3 40150 2000

उप वक य सिचव 6 34220 1600

वक य अ धकृत 5 30500 1600

फोटो ाफ अ धकृत 1 30500 1600

क युटर सहायक 3 23500 1200

शासन सहायक 5 23500 1200

सवार चालक 5 18340 1000

कायालय सहयोगी 4 16230 1000

2 माननीय 65200 2000 306 ल.पे ोल 3000 4000 3000 सह वक य सिचव 1 40150 2000

उप धानम ी मा सक उप वक य सिचव 1 34220 1600

मो बल वा षक वक य अ धकृत 1 30500 1600

20 ल. शासन सहायक 1 23500 1200

सवार चालक 2 18340 1000

कायालय सहयोगी 2 16230 1000

3 माननीय 60970 2000 207 ल.पे ोल 3000 3500 3000 उप वक य सिचव 1 34220 1600

म ी मा सक 0 वक य अ धकृत 1 30500 1600

मो बल वा षक 20 शासन सहायक 1 23500 1200

ल. सवार चालक 2 18340 1000

कायालय सहयोगी 2 16230 1000

101
 4 माननीय 57780 2000 पे ोल 200 ल. 3000 3000 3000 उप वक य सिचव 1 34220 1600

रा यम ी मा सक वक य अ धकृत 1 30500 1600

मो बल 20 ल. शासन सहायक 1 23500 1200

वा षक सवार चालक 2 18340 1000

कायालय सहयोगी 2 16230 1000

5 माननीय 56490 2000 पे ोल 180 ल. 3000 2500 3000 उप वक य सिचव 1 34220 1600

सहायकम ी मा सक वक य अ धकृत 1 30500 1600

मो बल शासन सहायक 1 23500 1200

20 ल. वा षक सवार चालक 2 18340 1000

कायालय सहयोगी 2 16230 1000

नोटः¨
१. पाउने रकममा नयमानुसार पा र मक छु ट रकम कटाई बाँक मा कर समेत क ा ग रनेछ।
२. 7 दनभ दा बढ मण काज हुँदा होटल बास खच 1-4 मा पाउने।
3. इ धन मू य घटबढ हुँदा सोह अनुसार रकम समायोजन गर इ धनको रकम उपल ध गराउने।
4. 7 दनभ दा बढ मण काज हुँदा 56% मा दै नक भ ा पाउने।
5. िज ला मण गनु पूव स माननीय धानम ी यूबाट वीकृ त लने।
6. मण टोल सानो बनाउने एक सुर ाकम , एक वक य सिचवलायको तफबाट र एक म ालयकको तफबाट गर बढ मा 3 जनास म सरकार खचमा मण दलमा समावेश गन।
7. मण खच मत ययी हुनपु न।
8. एक िज लामा २ दनभ दा बढ नब ने यव था गन।
9. उपल ध भएस म सरकार गे हाउसमा ब ने ब ध गन।
10. मणबाट फकप छ तवेदन स माननीय धानम ी यू सम पेश गरे प छ सो तवेदन सं ल न गर मा मण वल भ ु ानी हुन।
े
11. अ याव यक नपर एउटै िज लामा म हनामा दुई पटक भ दा बढ मण नगन।
12. उपयु कृया वप रत भएको मण खचको वल भ ु ानी नहुने।

102
७.१.9 स लाहकार वा अ य पदा धकार ह को पा र मक र अ य सु वधा बारे ( म त 2063।11।4 तथा
२०६८।०५।२९ को मि प रष को नणयबमोिजम):

क) पा र मक: पा र मकको हकमा रा यम ी सरह र सहायक म ी सरह हुने गर नयुि पाएका

पदा धकार ह लाई सोह सरह पा र मक दान गन।
ख) टे लफोन सु वधा: टे लफोन सु वधा बापत मा सक दुई हजार पैयाँमा नब ने गर बल बमोिजमको खच।
ग) सवार साधन तथा इ धन सु वधा: खपतको आधारमा अ धकतम १०० लटरस मको इ धन
सु वधास हतको सवार साधन स बि धत म ालयले आ नै मौजुदा व नयोजनबाट यवि थत गन।
घ) दै नक मण भ ा: म ीह को पा र मक र सु वधास ब धी ऐन, २०४९ को प र छे द ३ को दफा ७,
८, ९, १० र ११ बमोिजम नजह लाई दै नक मण भ ा दान गन।
ङ) सु वधा पाउने अव ध: सपथ हण गरे को दनदे िख अवकाश पाएको म तले ७ दनस म।
च) नजी सिचवालय र कमचार सु वधा लगायत यस बाहे कको अ य कुनै प न सु वधा दान नगन।
७.१.10 औषधी उपचार थप आ थक सहायता: नजामती, नेपाल सेना, नेपाल हर का र सश हर बल नेपालका
सेवारत कमचार ह लाई नयमबमोिजम दइने औषधी उपचार बापत थप आ थक सहायताका स ब धमा
स बि धत नयमावल बमोिजमको स म तको सफा रसमा अ धकतम सीमा भ रहेर बलबमोिजमको रकम
एकप ट थप आ थक सहायता दइनेछ। य तो थप आ थक सहायता उपभोग गरे प छ प न उपचार खच नपुग
भएको अव थामा पुनः एकप ट तो कएको सीमास मको रकम थप आ थक सहायता उपल ध गराउन
मि प रष मा ताव पेश गन सहम त दन स कनेछ। औष ध उपचार खच बापतको रकम माग गदा फाराम
नं. ४ सं ल न गर माग गनु पनछ।
७.१.१1 औषधी उपचार रकम माग गन स ब धमाः कुनैप न नजामती कमचार लाई सरकार कामको सल सलामा वरामी
पर वा चोटपटक आ द ला न गई उपचार गराउँदा भएको खच नजामती सेवा नयमावल , २०५० को नयम
९७ बमोिजमको सु वधा माग दावी गदा अ पताल भना भएको तीन म हना भ माग दाबी गर स नुपनछ।
७.१.१2 सरकार कामको सल सलामा चोटपटक ला न गई उपचार गराए बापत पाउने औषधी उपचार खच माँग गदा
पेश गनुपन कागजातह
(क) सरकार कामको ला ग खटाएको माण वा मण आदे श।
(ख) सज मन मुच ु का वा हर तवेदन।
(ग) उपचार गराइएको अ पतालको कागजात वा बल।
(घ) उपचार गनु पन नजामती कमचार कायरत नकायको सफा रस।
(ङ) नजामती सेवा नयमावल , २०५० को नयम १०० बमोिजमको स म तको सफा रस।
७.१.१3 वैदेिशक ऋणबाट ता लममा नपठाउने: वैदेिशक ऋणबाट खच यहोन गर वैदेिशक ता लम, अवलोकन मण,
गो ी, से मनार लगाएतका कायमा खच गन सहम त दइने छै न।
७.१.१4 वैदेिशक ता लम/अ ययन काय म स ब धमा: नेपाल सरकारको दा य व पन गर वैदेिशक ता लम/अ ययन,
सभा, से मनार तथा वदे श मण एवं आ थक सहायता आ द वषयमा मि प रष मा ताव पेश गदा अथ
म ालयको सहम त लएर मा कारवाह बढाउने यव थालाई कडाइका साथ लागू गन। साथै, वदे शी रा
तथा आयोजक सं थाले खच यहोन गर मनोनयन भई वैदेिशक ता लम/अ ययन काय ममा भाग लन जाने
कमचार का हकमा नेपाल सरकारको तफबाट कुनै प न खच गन सहम त दइने छै न। नेपाल सरकारको
दा य व पन गर वैदेिशक ता लम/अ ययन, सभा, से मनार तथा वदे श मणको आव यकता र औिच यका
आधारमा बढ मा ५ जनालाई मा पठाउने गर सहम त दान ग रने छ। वैदेिशक मणको सहम त माग
गदा फाराम नं. ६ सं ल न गर पठाउनु पनछ।

103
७.१.१5 सबै कारका ता लम, गो ी, से मनार, कायशाला स चालन स ब धी खचको मापद ड एवं मण खच:

अथ म ालयको व भ न म तका नणयानुसार खच गनुपन ता लम, गो ी, से मनार लगायतका खचको मापद ड तल दइएको छ। सो मापद डलाई आधार लई खच गनु पनछ।
सो दे िख बाहे कका वषयह र उि लिखत दरभ दा अ धक दरमा खच गनु परे मा अथ म ालयको पूव वीकृ त लएर मा गनु पनछ।

स.नं. योजन/ ववरण दर प ीकरण/कै फयत

के य तर दे श/िज ला/ गाउँपा लका तर
नगरपा लका तर
१ नेपाल सरकार अ तगतका ता लम के / त ानह ारा स चालन ग रने ता लम गो ी, से मनार, स मेलन, कायशालाको कायप तुतकता पा र मक ( त स )
अ धकृत तर कायप कि तमा १५०० श दको हुन ु पन छ।( तुतीकरण
क) बा हर तुतकता टपोटको फोटोकपी कायप मा मा य हुने छै न)।
2000।– 2000।– 1400।–
 कायप बापत आ त रक तुतकता भ ाले स बि धत नकाय भ ै का
1400।– 1400।– 700।–
 वचन बापत पदा धकार / यि सि झनु पदछ।
ख) आ त रक तुतकता
 वचन/कायप बापत 2000।– 1600।– 1400।–
सहायक तर
क) बा हर तुतकता
2000।– 2000।– 1400।–
 कायप बापत
1000।– 1000।– 700।–
 वचन बापत
ख) आ त रक तुतकता
1400।– 1100।– 800।–
 वचन/कायप बापत
२ गो ी, से मनार, स मेलन, कायशालाको कायप को 900।– 900।– 400।– एउटा कायप मा दुई जना भ दा बढ ट पणीकता रा न
ट पणीकता पा र मक ( त कायप ) म दै न।

३ सीप वकास ता लम  ७ काय दन स मको ता लम क ागत पमा र सो भ दा

क) क ागत यव थमा ( तक ा) बढ को ता लममा आव धक पमा ोत यि को यव था
 कायप / Handsout बापत 1000।– 350।– 350।– गनु पदछ।
 क ा स चालन बापत 700।– 700।– 700।–  आव धक पमा ोत यि को यव था गदा एउटा
ख) आव धक यव थामा ता लममा दुईजना (आव यकतानुसार दुवै मु य वा एकजना

104
 (बा हर ोत यि को हकमा ३० काय दनस म मु य र एकजना सहायक) रा ु पदछ र सीप तर (Skill
त दन) Level) का आधारमा थानीय चलनसमेतको वचार गर
 मु य िश क ( त दन यूनतम २ क ा लनुपन) 1400।– 700।– 700।– उि लिखत अ धकतम सीमा भ तनको पा र मक तो नु
 सहायक िश क ( त दन यूनतम २ क ा 1000।– 500।– 4५०। पदछ।
लनुपन)  स बि धत कायालयले स चालन गरे को ता लममा सोह
ग) आव धक यव थामा कायालयको ोत यि भएको अव थामा क ा लए
(बा हर ोत यि को हकमा ३० काय दन भ दा बढ बापतको पा र मक नपाउने तर कायप बापतको रकम
मा सक) पाउनेछ।
 मु य िश क (मा सक यूनतम ६० क ा 20000।– 10000।– 10000।–  काय म स चालन गन कायालयको कमचार को प रवारको
लनुपन) नकटतम यि ोत यि हुन ु नहुने।
14000।– 7000।– 7000।–
 सहायक िश क (मा सक यूनतम ६० क ा  ामीण पशु वा य कायकता ता लम ज ता व भ न वषय
लनुपन) व (Subject matter specialist) आव यक हुने ता लममा
आव धक पमा ोत यि को यव था गरे प छ प न
आव यक भए ज मा क ाको २० तशतस म अ त र
ोत यि ारा क ागत पमा स चालन गराउन
स क छ।
 एउटा क ाको अव ध कि तमा १ घ टा ३० मनेट हुन ु
पदछ।
 कायप भ ाले कि तमा ७५० श दको ब ध
स झनुपदछ, पारदशक पाना, तुतीकरण टपोट वा
तुतीकरणको योजनका ला ग तयार पा रएको अ य तै
साम ीको छाँया त कायप हुँदैन।
 िज ला तर य ता लम भ ाले सदरमुकाम वा अ य जहाँ
स चालन ग रने भए ताप न सहभागीको (आ नो घर वा
सा वकको बसोबास थलबाट दै नक ओहोर–दोहोर गन
न याइने ४ कोस भ दा बढ भई) आवासको यव था
गनुपन ता लम स झनु पदछ।
४ ता लम के बाहेक अ य नकायबाट स ा लत सबै  एउटा क ाको अव ध कि तमा १ घ टा ३० मनेट
कारका ता लमका ोत यि / िश कको पा र मक हुनपु दछ।
क) अ धकृत तरको ता लम  कायप भ ाले कि तमा ७५० श दको व ध

105
  कायप /Handsout बापत 1200।– 1000।– 1000।– स झनुपदछ, पारदशक पाना, तुतीकरण टपोट वा
 क ा स चालन बापत 8००।– 600।– 400।– तुतीकरणको योजनका ला ग तयार पा रएको अ
ख) सहायक तर/अ य ता लम य तै साम ीको छाँया त कायप हुँदैन।
 कायप /Handsout बापत  स बि धत कायालयले स चालन गरे को ता लममा सोह
1200।– 8००।– 700।–
 क ा स चालन बापत कायालयको ोत यि भएको अव थामा क ा लए
1000।– 700।– 600।–
बापतको पा र मक नपाउने तर कायप बापतको रकम
पाउनेछ।
 िज ला तर य ता लम भ ाले सदरमुकाम वा अ य जहाँ
स चालन ग रने भए ताप न सहभागीको (आ नो घर वा
सा वकको बसोबास थलबाट दै नक ओहोर–दोहोर गन
न याइने ४ कोष भ दा बढ भई) आवासको यव था
गनुपन ता लम स झनुपदछ।
५ गो ी, से मनार, स मेलन, कायशाला, ता लम, अ ययन  सं योजक, ोत यि , तवेदक र सहयोगी कमचार लाई
आब ता ज ता समारोह उ घाटन, समापन खाजा/ समेत
200।– 200।– 200।–
सहभागीको खाजा
( त यि त दन)
व भ न विश यि ह लाई य ता समारोहमा आम ण
ग रएको अव थामा य ता सबै यि ह को खाजा, खाना
खच बापत बढ मा एकमु .2000।- स म खच गन
स कनेछ। तर विश यि ह को उपि थ त भएको
मािणत हुन ु पनछ।
६ मसल द  िश ण कायको मसल द अ तगत बोड माकर, पारदशक
क) गो ी, से मनार, स मेलन, कायशालाका ला ग पाना, कायप को छाया त, मेटाकाड, माि कङ टे प
 सहभागीका ला ग त सहभागी १००।– १००।– ५०।– इ या द।
 िश ण कायका ला ग ( त काय म) २५००।– २५००।– १०००।–
ख) सीप वकास तथा अ य ता लम काय मका ला ग
 सहभागीका ला ग (७ काय दनस म त सहभागी) ५०।– ५०।– ५०।–

 सहभागीका ला ग (७ काय दन भ दा बढ त १००।– ७५।– ६०।–

सहभागी)
२०००।– १५००।– १०००।–
 िश ण कायका ला ग (७ काय दनस म त
106
 काय म)
 िश ण कायका ला ग (३० काय दनस म त
२५००।– २०००।– १५००।–
काय म)
 िश ण कायका ला ग (३० काय दन भ दा बढ
३०००।– २५००।– २०००।–
त काय म)
ग) अ ययन/अवलोकन, अ ययन आव ताका ला ग
 सहभागीका ला ग (ज तसुकै काय दन भएप न त
४०।– ४०।– ३०।–
सहभागी)
७  सं योजक भ ा (अ धकतम १५ काय दनस म 5००।– ४००।– 3००।–  एक काय ममा एक जना सं योजकलाई काय मको
त दन) तवेदन बुझाएप छ र दुई जनास म सहयोगीलाई भ ा दन
 15 दनप छ त दन 25०।– 20०।– १5०।– स कनेछ।
8  सहयोगी भ ा (अ धकतम १५ काय दनस म १5०।– १5०।– 150।–  सं योजक ता लम अव धमा वदा बसेमा भ ा नपाउने र
त दन) सं योजकको काम सहयोगीले गरे बापत सं योजकले पाउने
 १५ दनप छ त दन 75।- 75।- 75।- भ ा पाउने छै न।
९ व वध ( माण प , पानी, सरसफाई, तुल इ या दका ला ग)
 ७ काय दनस म त काय म
१५००।– १०००।– ५००।–
 ३० काय दनस म त काय म
२०००।– १५००।– ७५०।–
 ३० काय दन भ दा बढ त काय म
२५००।– २०००।– १०००।–
१० िश ाथ आवास खच च लत बजार च लत बजार च लत बजार  ता लम आयोजना हुने थलमा कुनै सरकार वा गैर
दै नक मण भ ा नपाएको ख डमा खाजा खाना खच अनुसारको अनुसारको भाडा अनुसारको भाडा सरकार नकायको छा ावास भएमा य तो नकायले
दर
उपल ध गराउने। भाडा दर दर तोकेको दरमा छा ावास योग गन स कने तर अ पकाल न
ता लमका ला ग होटल वा सोह योजनलाई घरभाडामा
लई खच ले नपाईने।
११ ता लम सु वधा (ता लम क तथा भाडामा लनुपन च लत च लत च लत
उपकरणको भाडा) बजारदर बजारदर बजारदर
१२ ता लम सामा ी (क चा पदाथ, नमूना, इ धन, पोकाव द का च लत च लत च लत
सामान, ख रद गनु पन साना तना औजार आ द) बजारदर बजारदर बजारदर
१३ व तुगत टे वा 3०००।– 3०००।–  व तुगत टे वा भ ाले ता लमका सहभागीलाई ा त सीप
उपयोग कायमा अ भ े रत गन सहायता व प दान

107
 ग रने व तु स झनुपदछ। ज तै बा ाको माउ, मौर को
घार, पशु वा य पर ण कटज ता चीजव तु, साधन वा
उपकरण आ द।
 वीकृत काय ममा व तुगत टे वा दान गन गर
यव था नभएकोमा व तुगत टे वा दन म दै न।
१४ थलगत ा व धक परामशदाताको दै नक भ ा र मण  नयमानुसार भ ाले मण खच नयमावल , २०६४ अनुसार
तथा आवास खच स झनुपदछ।
क) नेपाल सरकारको कमचार नयमानुसार नयमानुसार नयमानुसार  तीय तहको भ ाले मण खच नयमावल , २०६४ मा
तीय तहको तीय तहको तीयतहको उि लिखत तीय तहको स झनुपदछ।
 पुनअ यास क ामा एक थानमा ज तसुकै समूह भए प न
ख) अ य ५००।– ३००।– ३००।– एक दनको पा र मक दइनेछ। समूहमा कि तमा
तीनजना हुनपु दछ र एक दनमा एक भ दा बढ
पुनअ यास क ाको पा र मक दन म दै न।
 त ता लम ज त पटक परामश ग रए प न अ धकतम
.३००० वा तीय तहको दरअनुसार हुने रकममा जुन
कम हु छ सो मा नबढाई थलगत ा व धक परामश खच
गन स कनेछ।
१५ तवेदकको पा र मक  तवेदकको पा र मक तवेदन बुझाएप छ मा दनु
क) पा र मक (स मेलन, गो ी र कायशाला) पदछ। त काय म .३०००।– भ दा बढ हुन ु
 एक दनको काय ममा १०००।– १०००।– १०००।– हुदैन।साथै ता लम सं योजक र तवेदक एकै यि
 एक दन भ दा बढ को काय म भए अ त र थप ५००।– ५००।– ५००।– भएमा अ त र पा र मक र खाजा/खाना खच दोहोरो
ख) पा र मक ता लमको ला ग (एकमु ) १०००।– १०००।– १०००।– सु वधा पाइने छै न।
ग) खाना, ब न(बास खच) दै . दै . दै .
नयमानुसार नयमानुसार नयमानुसार
घ) खाजा 200।– 200।– 200।–

108
 सहभा गता भ ा

 िश ाथ छनौट गर वा नगर स चालन ग रएको जुनसुकै कारको ता लम, गो ीको सहभागीह लाई सहभागी
भ ा उपल ध नगराउने भनी सूचना गनु पनछ।
तर, ता लम, गो ी, कायशालाको सहभागीलाई सहभागी भ ा दने गर काय ममै सहभागीह लाई सहभागी भ ा वा
सहभागीको मण खच वा दुवै दने गर वीकृत भएको काय मका सहभागीह लाई न न अनुसारको सहभागी
भ ा र सहभागी मण खच उपल ध गराउन स कनेछ :
. दर रकम ( .)
योजन प ीकरण
सं. िज ला बा हर िज ला भ
१ दै नक खाने ब ने खच बापत 700।- 700।-  िज ला तर य ता लम भ ाले सदरमुकाम वा
(२१ काय दनस मको ता लम) अ य जहाँ स चालन ग रने भए ताप न
२१ काय दनभ दा बढ को 8400।- 8400।- सहभागीको (आ नो घर वा सा वकको बसोबास
2
ता लम भए खाने ब ने खच थलबाट दै नक ओहोर दोहोर गन न याइने ४
बापत मा सक कोस भ दा बढ भई) आवासको यव था
काय मको तफबाट 400।- 400।- गनुपन ता लम स झनुपदछु ।
3
छा ाबासको यव था भएकोमा  एकाइस दन भ दा बढ दनको भएमा
दै नक खाना खच मा सकको दामासाह ले हुने रकम दनको प न
छा ाबासको यव था भएकोमा 6400।- 6400।- थप ग र पाउने।
4
१ म हना भ दा बढ अव धको  ता लम अव धका ला ग सहभागी भ ा पाएकोमा
भए खाना खच बापत मा सक दै नक भ ा वा आवास खच नपाउने।

काय मको तफबाट खाजा तथा दै नक मण  काय ममा सहभागी हुने यि ले अ य

5 नकायबाट दै . . भ ा पाउने भएमा सहभागी
खानाको यव था भएको तर भ ाको
आवासको यव था नभएकोमा २५% भ ा नपाउने।
 सात काय दनस मको ता लम वदाको दनमा
प न लगातार स चालन गनुपन।

दै नक मण भ ा पाउने गर िज ला बा हरबाट काय ममा बोलावट भई सहभागी हुनेह लाई सहभा गता भ ा दन
म दै न।

सहभागीको मण खच

सहभागीको आते जाते खचको स ब धमा सावज नक यातायात च ने थानमा (बस) बापतको यूनतम भाडा पाउने।
सावज नक यातायात नच ने थानमा आतेजाते गर दुई दनस मको ला ग एकमु .२००।— र सो भ दा बढ
ज तसुकै दन भए प न .5००।— एकमु पाउनेछ।

७.१.१6 ई धन सु वधा

सवार साधन सु वधा पाउने दे हायका पदा धकार ह ले दे हायअनुसारको इ धन सु वधा पाउने गर मापद ड तय
ग रएको छ:

(क) सवार सु वधा पाउनेको ला ग ई धन खच

सु वधा पाउने पदा धकार मा सक पे ोल/ डजल ैमा सक मो वल र ेक
( लटरमा) आयल ( लटरमा)
म ी/सं वैधा नक पदा धकार च लत कानून बमोिजम

सिचव/ विश े णी 100 5

सह-सिचव 70 5

109
 (ख) के य तरका कायालय योजनका सवार साधन

दरब द सं या पुलमा सवार डजल मा सक पे ोल मो वल र ेक

साधन रा न ल. मा सक आयल ल. त
पाइने ल. ३ म हना
सु वधा पाउने पदा धकार बाहेक 1 100 75 5
३० जना कमचार दरब द
भएकोमा
थप ५० मा 1 100 75 5
यसप छको थप त १०० 1 100 75 5
दरब द का ला ग

(ग) त मोटरसाइकल मा सक 10 लटर पे ोल।

७.१.१7 लेख रचना पा र मक

लेख रचना समा व गर प का काशन गन नकायले लेख रचना बापतको पा र मक, क यूटर से टङ,
डजाइ नङ र टाइ पङ, शु ाशु ी तथा स पादक म डलका सद यह लाई पा र मक भ ु ानी गदा
दे हायअनुसारको मापद डका आधारमा रकम भ ु ानी गनुपनछ :

स.नं. ववरण दर
१. लेखकलाई पा र मक त ले ख यमा दईएको े णी अनुसार .२000।- दे िख
4500।- स म (स पादक म डलको नणयानुसार)
२. क यूटर से टङ, डजाइ नङ र टाइप समेतका ला ग 1500।-
त अंक
३. स पादक म डलका सद यह लाई त सद य त 100।-
रचना स पादन बापत (अ धकतम ५ जना)

य :

 अनुस धानमूलक, वचारमूलक, व ष

े णा मक र मौ लक लेख तथा रचनालाई “क” े णीमा राखी .4500।-
 त यमूलक, वचारमूलक, व ष
े णा मक र मौ लक लेख तथा रचनालाई “ख” े णीमा राखी .3500।-
 ववरणा मक र मौ लक लेख रचनालाई “ग” े णीमा राखी .2000।-

७.१.१8 सावज नक खचमा मत य यता र भावका रता कायम गन स ब धी नी तगत मागदशन, २०७५ को पालना गनु पनछ।

110
 प र छे द आठ
दरब द सजना/सहम तस ब धी काय व ध

नयाँ सं गठन थापना गन वषयमा अथ म ालयको सहम त माग गदा सं गठन थापनाको आव यकता र औिच य प पमा
खुलाउनु पनछ। साथै, ता वत सं गठनको रणनी तक योजना (Strategic Plan) समेत उ ले ख गनु पनछ। कुन योजना, नी त एवं
काय म काया वयन गन सल सलामा उ सं गठनको थापना गनुपन हो, सोको औिच य समेत खुलाउनु पनछ। यसको साथै
ता वत सं गठन थापना एवं स चालन र अवकाशज य दा य व समेतको ला ग ला ने आ थक दा य वको अनुमान खुलेको ववरण
समेत सं ल न हुनपु नछ। सं गठन अ तगत रहने वभाग, शाखा वा य तै इकाई र नयाँ सजना गन खोिजएको सबै पदको काय
ववरण समेत समावेश हुनपु नछ। उपरो ानुसार सहम त माग भएमा अथ म ालयले सम आ थक दा य वको साथै यसबाट
नेपाल सरकारको योजना र काय ममा पन सम भावलाई समेत गत गर सो स ब धमा आव यक नणय गन स नेछ।नयाँ
सं गठन थापना वा भएको सं गठनको मता व तार गन स ब धमा ग रन लागेको सं गठन तथा यव थापन सव ण तवेदनमा
यी वषयह प उ लेख ग रएको रहेनछ भने सो समावेश भई नआएस म अथ म ालयबाट सहम त दान ग रने छै न। यसै गर
सं गठन तथा यव थापन सव णबाट कायम हुने दरब द अनुसारको र पदमा कमचार ह को पदपू त आगामी आ थक वषदे िख
मा गन गर स बि धत नकायलाई सहम त दान ग रनेछ। थायी नयाँ दरब द सजना/दरब द वा नयाँ सं गठन थापना गदा
फाराम नं. ५ बमोिजमको ववरण तथा कागजात समेत सं ल न गर पठाउनु पनछ।

८.१ थायी दरब द सजना गदा अपनाउनुपन काय व ध

थायी दरब द सजना गन सहम त माग भएकोमा न न ववरण खुलेको कागजात समावेश भएको हुन ु पदछ:
(क) नयाँ सं गठन थापना गन वषयमा सहम त माग भएकोमा स बि धत म ालयको नणय वा मि प रष बाट
सै ाि तक नणय भएकोमा सो नणय राखी येक पदको काय ववरण, सं गठनको ढाँचा, आ थक दा य वको
अनुमान खुलेको ववरण सं ल न हुन ु पनछ।
(ख) मौजुदा सं गठनको पुनसरचनाको हकमा प न म ालयको नणयस हत नयाँ सृजना गन खोिजएको पदको
काय ववरण र सम आ थक दा य व खुलेको ववरण सं ल न हुन ु पदछ।
(ग) सं गठन वघटन गदा वा गा दा पन स ने व ीय तथा दरब द को असर खुलेको ववरण समावेश हुन ु पदछ।
(घ) नयाँ दरब द सजना गनुपदा ता वत दरब द बाट य पमा पु न जाने लाभको बुँदागत ववरण प न समावेश
गनुपदछ।
(ङ) सं गठन र यव थापन अ ययनको तवेदन।

८.२ अ थायी दरब द सजना गदा अपनाउनु पन काय व ध

८.२.१ काय म स चालन गन वषभर को ला ग आव यक अ थायी दरब द र सो अनुसारको रकम बजेट तजुमाकै
समयमा ताव गनुपनछ।
८.२.२ अ थायी दरब द साउन म हना भ वीकृत ग रस नु पदछ।
८.२.३ अ थायी दरब द सजना गन माग गदा बजेट तजुमाको ममा भएको बजेट ताव र अ थायी दरब द
स म तको बैठकबाट टु ो लागे बमोिजम य तो दरब द सजना गन सहम त दान गन नणयको ला ग पेश गनु
पदछ।
८.२.४ अ थायी दरब द सजना गन सहम तको ला ग पेश गदा न न कागजात सं ल न भएको हुन ु पदछ :
(क) स बि धत म ालयको नणय त ल पस हतको माग प ।
(ख) अ थायी दरब द स म तको नणय।
(ग) व नयोिजत बजेट तथा वीकृत काय म।
(घ) प रयोजना/काय मको जनशि योजना र सं गठन ता लका।

111
 (ङ) स बि धत पदको काय ववरण।
८.२.५ वकास स म त अ तगतका आयोजना/स म तह को ला ग माग हुने सहम तको माग प साथ ८.१ मा उि लिखत
कुराह को अ त र स बि धत नकायका स ालक स म तको नणय त ल प सं ल न रहनु पनछ।
८.२.६ वैदेिशक सहायता स ब आयोजनाको दरब द स म तको बैठकमा त न ध व गनु अिघ आयोजनाको दरब द को
वषयमा अ तरा य आ थक सहायता सम वय महाशाखासँग परामश गनुपदछ।
८.२.७ वकास योजनाह मा कमचार नयु गदा सकेस म सेवा करारमा लने यव था गनुपनछ। करारमा लन
नस कने अव थामा मा अ य या ारा कमचार भना गन स कनेछ।

८.३ र पदको ला ग तलब यव था नहुने

दुई वषभ दा बढ अव धदे िख र रहेको पदको ला ग तलब लगायतको कुनै प न बजेट व नयोजन ग रने छै न।

112
 प र छे द नौ
बजेट तजुमा तथा काया वयनमा पारदिशता

९.१ बजेट तजुमा

बजेट तजुमा, बजेट व नयोजन र बजेट नकासाका स ब धमा पारदिशता याई बजेट काया वयनमा भावका रता याउन
सामा यतया दे हायका कुराह मा यान दनु पछ :
९.१.१ बजेट व यमा सरकारको व नी त, सम गत आ थक ि थ त, बजेट तजुमाका आधारह एवं स भा वत व ीय
जोिखम समेत प पमा उ लेख ग रनु पछ।
९.१.२ बजेटस ब धी सूचनाह सरकारका नी तह व ष
े ण गन र उ रदा य व व न गनमा सघाउ पु ने गर तुत
गनु पछ।

९.२ पूव बजेट अ तर या

बजेट तजुमा, बजेट व नयोजन र बजेट नकासाका स ब धमा पारदिशता याई बजेट काया वयनमा भावका रता याउन
बजेट तजुमा र काया वयनमा सरोकारवालाह को सहभा गता वृ गन दे हायका यव था गनु पछ :
९.२.१ बजेट तजुमाका चरणमा सरकारको व नी त, सम गत आ थक ि थ त, बजेट तजुमाका आधारह र आगामी
बजेटमा समावेश गनुपन नी तका वषयमा व , पेशा व समूह, सरोकारवाला नाग रक समाजसँग पूव बजेट
अ तर या गन।
९.२.२ बजेट काय म काया वयनमा नाग रक समाज/उपभो ाह को सं ल नता बढाउने या सु नि त गन।

९.३ सेवाको तर र उपलि ध सावज नक गन

रा य योजना आयोगबाट म यमकाल न खच सं रचना अनुसार तय भएको माग नदशनस हतको बजेट सीमा अनु प
स बि धत नकायह ले आगामी आ थक वषमा गन सेवा र कायह बाट ा त हुने उपलि धह सम पमा स बि धत
नकायबाट ा त गर सावज नक गन यव था मलाउनु पनछ।

९.४ ल गक उ रदायी र समावेशी हुनपु न

बजेटलाई ल गक उ रदायी, पछा ड परे को वग र ग रबो मुख हुने गर तजुमा गनु पनछ।

९.5 जलवायु प रवतन र अनुकूलन हुनपु न

बजेट जलवायु प रवतन र अनुकूलन हुने गर तजुमा गनु पनछ।

9.6 दगो वकास ल य हा सल गन

बजेट दगो वकास ल य हा सल हुने गर तजुमा गनु पनछ।

९.7 बजेट काया वयन

९.७.१ स बि धत म ालयह ले बजेट व यमा परे को आ नो म ालयसँग स बि धत नी त तथा काय मको गत
येक म हना र अथ म ालयमा येक दुई म हनामा ग त समी ा गन यव था ग रनेछ।
९.७.२ अथ म ालयले दे श र थानीय तहमा ग रने व ीय ह ता तरणको काया वयनको स ब धमा मागदशन पठाउनु
पनछ।
९.७.३ मातहत कायालय र सरकार अनुदान जाने नकायह ले आ दानी खचको ववरण मा सक पमा कािशत गन
यव था मलाउन नदशन पठाउनु पनछ।
९.७.४ रा य गौरव तथा उ च ाथ मकता ा त आयोजनाको व ीय र भौ तक ग त चौमा सक पमा सावज नक गन
यव था मलाउनु पनछ।

113
 ९.७.५ सरकार तहबाट ग रने नमाण काय थलमा सो कामसँग स बि धत ववरणह ज तै आयोजनाको नाम, लागत,
काय सु भएको म त, काय स प हुने म त, ठे क अंक, ठे ा लनेको नाम तथा ठे गाना, काम स प भएप छ
हुने अपेि त उपलि ध वा प रमाण दे िखने गर काम स प नभएस म सवसाधारणले दे े गर ववरण
सावज नक गन यव था मलाउनु पनछ। य तो काय .१० लाख भ दा बढ को नमाणसँग स बि धत ठे ामा
अ नवाय पले गन गर बोलप को कागजातमा सतको पमा सं ल न हुने यव था मलाउनु पनछ।
९.७.6 म ालयह ले ै मा सक र चौमा सक समी ाको ववरण सावज नक गन यव था मलाउनु पनछ।
९.७.7 उ च ाथ मकता ा त र रा य मह वका वषयका काय मह को रकम य ता काय मह बाहे कका अ य
काय मह मा रकमा तर गन पाइने छै न।

९.८ बजेटको अधवा षक मू या न

बजेटको अधवा षक मू या न तवेदनले आ थक वषको बाँक अव धमा गनु पन भनी औ ं याइएको सुझावह स बि धत
म ालयह ले काया वयन गनुपछ।

९.९ बजेटको वा षक गत तवेदन काशन गन

स बि धत नकाय वा म ालयह ले गत आ थक वषमा व नयोिजत रकम म ये के क त रकम खच भयो भ े वषयमा

सवसाधारणलाई जानकार हुने गर सोस ब धी वा षक गत ववरणह सावज नक पमा काशन गन यव था
मलाउनु पदछ।

114
 प र छे द दश
व वध

१०.१ बजेट फाइ लङ काय व ध

१०.१.१ बजेट तथा काय म महाशाखाको येक से टरले येक आ थक वषको ला ग बजेट उपशीषकअनुसार
सं केत दई नयाँ फाइल खडा गनु पदछ र सोह फाइलबाट कारवाह उठाउनु पदछ। एकै उपशीषकको
बढ मा नकासा, राय, सहम त, रकमा तर तथा खच समथन र व वध गर ४ वटास म फाइल खडा गन
स कनेछ। यसलाई सं केत दं दा न न उदाहरणमा उ ले ख गरे अनुसार सं केत दने यव था गनुपदछ:
क) ब. उ. शी. नं. ३०५०००११ – १ नकासा
ख) ब. उ. शी. नं. ३०५०००११ – २ रकमा तर/ ोता तर तथा खच समथन
ग) ब. उ. शी. नं. ३०५०००११ – ३ राय सहम त
घ) ब. उ. शी. नं. ३०५०००११ – ४ व वध
१०.१.२ एउटा फाइलबाट सोह वषयसँग स बि धत कारवाह मा उठाउनु पदछ। उठाइएको वषय नटुं गई अक
यसै वषयको कारवाह चलाउन परे मा यह उपशीषकको अक फाइलबाट कारवाह सु गन स कनेछ।
तर, कारवाह टुं गएप छ कागजात स बि धत फाइलमा नै रा ने यव था गनु पदछ। येक कारवाह को
अलग–अलग फाइल खडा गनु हुँदैन।
१०.१.३ बजेट उपशीषकसँग स बि धत नदे िखएको कागजातको हकमा स बि धत म ालयको बजेट उपशीषकको
नाममा व वध फाइल खडा गर सोबाट कारवाह चलाउनु पदछ।
१०.१.४ अथ म ालय अ तगतका वभागबाट क हलेकाँह स लै फाइलस हत कारवाह का लागी आउने
गदछ।य तोमा स बि धत वभागको फाइलबाट कारवाह सु नगर अथ म ालयको स बि धत उपशीषकको
फाइलबाटै कारवाह उठाउनु पदछ।
१०.१.५ फाइलसाथ कागजातको पि का प न तयार गर सोमा चढाउने यव था गनुपदछ। आ थक वष समा
भएप छ फाइल पंिजका जु गर छु ट भएको रहेछ भने पि कामा चढाई अ ाव धक गर रा ु पदछ।
१०.१.६ नकासा, रकमा तर र खच समथनस ब धी फाइल कि तमा ३ आ थक वषस म सुरि त रा ु पदछ।

१०.२ कागज धु याउने

तीन आ थक वष य तत भएका कागजातह सरकार कागज धु याउने नयमबमोिजम र त पु याई धु याउनु पदछ।
कागजात धु याउँदा दे हायका या अपनाउनु पदछ :

१०.२.१ करण १०.१.५ बमोिजम पि का खडा गरे को भएमा सोह बमोिजम र खडा नगरे कोमा पि का खडा
गनुपदछ।
१०.२.२ पि का खडा गरे प छ कागज धु याउन मुच ु का खडा गर वीकृ तको ला ग पेश गनुपदछ।
१०.२.३ कागज धु याउने आदे श भएप छ पुनः कागज धु याएको मुच ु का तयार गर कागजात न गन वा जलाउने
यव था गनु पदछ।
१०.२.४ कागज धु याउने काम दश वदा पछा ड र तहार वदा अगा डको कुनै दन गनु पदछ।

१०.३ आ त रक स ारको यव था

बजेट तथा काय म महाशाखाको सबै से टरलाई असर पन नी तगत वा आ त रक मापद ड (न स)को वषयमा
आ त रक स ार (प /इमेल)बाट जानकार गराउनु पदछ।

१०.४ बरबुझारथ

 स वा वा काज भई जाँदा आ–आ नो िज मामा रहे को फाइल एवं कागजातह तो कएको कमचार लाई बुझाउनु
पदछ।

115
  आफूले गद आएको काम र बाँक कामको बारे मा एवं नयाँ आउने कमचार ले बु नुपन वषय उ लेख गरे को
तवेदन ३ त तयार गर १ त महाशाखा मुख, १ त स बि धत शाखा मुख र १ त नयाँ आउने
कमचार लाई अलग अलग खामव द गर बुझाउनु पदछ।

१०.५ अ भमुखीकरण (Orientation)

बजेट तथा काय म महाशाखामा स वा भई आउने नयाँ कमचार लाई सा वकवालाले कि तमा ७ (सात) दन आफूसँगै
राखी आ नो कामको स ब धमा प रिचत (Familiarize) गराउनु पदछ।

१०.६ बजेट यव थापन सूचना णाल (BMIS/LMBIS) को योग गन यव था

बजेट तथा काय म महाशाखामा खट आएका कमचार ह लाई बजेट यव थापन सूचना णाल (Budget Management
Information System-BMIS) तथा म ालय बजेट सूचना णाल (Line Ministry Budget Information System- LMBIS)
स ब धी स टवेयर बारे ता लम दने र स चालन काय व ध उपल ध गराउने यव था गनु पदछ। यसै गर व ीय
यव थापन सूचना णाल (Financial Management Information System-FMIS) को बारे मा प न जानकार दने यव था
मलाउनु पदछ।

१०.७ बजेट तथा काय म महाशाखाको काय व ध संशोधन स ब धी यव था

१०.७.१ यो काय व ध सामा यतया तीन आ थक वषमा आव यकतानुसार सं शोधन ग रनेछ।
१०.७.२ बजेट तथा काय म महाशाखाका सबै अ धकृत तथा कमचार ह ले सं शोधनमा समावेश गन आव यक
लागेका वषयव तुह को टपोट गर महाशाखा मुख सम दनु पदछ।
१०.७.३ महाशाखा मुखले काय व ध सं शोधन गन एउटा कायटोल गठन गर सं शोधनको म यौदा तयार गन
लगाउनु पनछ।
१०.७.४ सं शोधन नभएस म मूल काय व ध नै लागू रहनेछ।

116
 फारामका ढाँचाह
फाराम नं १

राय परामश माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनु पन कागजात
म ालय/ नकायको नाम:
.सं . ववरण भएको नभएको
१ राय परामश माग गन स बि धत म ालय/ नकायको नणयको तलप
2. अथ म ालयको राय परामश आव यक पन कानूनी आधार
3. राय परामश माग ग रएको वषयव तुको सं ि ववरण
क)
ख)
ग)
4. राय परामश माग ग रएको वषय/काय मको थप आ थक दा य व (पन भए रकम
खुलाउने)
५. ऐन नयम नदिशका लगायत सं शोधनको हकमा ३ महले ववरण
६. अ य स व कागजातह

फाराम नं २

सहम त माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनु पन कागजात

म ालय/ नकायको नाम:
.सं . ववरण भएको नभएको
१. सहम त मागको कानूनी आधार, कारण र पु ाई खुलेको स बि धत म ालय/ नकायको
नणयको तलप
२. नेपाल सरकार, मि प रष मा ताव पेश गनुपन वषयमा स बि धत म ालयको
मि तर य र अ यमा सिचव तर य नणय
३. सहम त माग भएको वषय/काय मको आ थक दा य व/ कुल लागत खुलेको
४. वीकृत काय म र बजेट भ बाट खच गन सहम त माग भएकोमा बजेट उपशीषक र
खच शीषक खुलेको
५. .सं .४ बाहेकको अव थामा व नयोिजत बजेटबाट प रचालन गन स ने अव थामा बजेट
उपशीषक र खच शीषक खुलेको
६. थप बजेट आव यक भएको अव थामा बजेट उपशीषक र खच शीषक खुलेको
७. पु ाई गन आव यक पन गु योजना, ख रद गु योजना, लागत अनुमान आ दको
तलप
८. सहम त माग गनु पूव अ य म ालय/ नकायबाट ा त हुन ु पन सहम तको हकमा सोको
तलप
९ अ य स ब कागजातह

117
 फाराम नं ३

थप नकासा/ रकमा तर माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनु पन कागजात
म ालय/ नकायको नाम:
.सं . ववरण भएको नभएको
१. स बि धत म ालयको नणयको तलप
२. नेपाल सरकार मि प रष बाट नणय भएको भए सोको तलप
३. नकासा/रकमा तर माग भएको ब.उ.शी.नं. को व नयोजन र खचको फाँटवार
४. नकासा/रकमा तर माग गनुपन कारण र आधार
५. अथ म ालयबाट सहम त लइएको भए सोको तलप
६. वा षक काय म वीकृत/ सं शोधनको तलप
7. आ थक काय व ध नयमावल , 2064 को नयम 40 बमोिजम

फाराम नं 4

उपचार खच बापतको रकम माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात
म ालय/ नकायको नाम:
.सं . ववरण भएको नभएको
१. स बि धत म ालयको नणयको तलप
२. नेपाल सरकार मि प रष बाट नणय भएको भए सोको तलप
३. नजामती सेवा नयमावल वा य तै च लत सेवासँग स बि धत नयमावल बमोिजम
कमचार ले अवकाश हुँदा ा त गन रकमबाट क ी हुने रकम
४. आ थक सहायता उपल ध गराउन मे डकल वोडको सफा रस तथा स म तको नणय
५. स बि धत कताबखानामा अ भलेख जनाएको माण
६. सरकार कामको सल सलामा दुघटनामा पर उपचार गराँउदा लागेको उपचार खच भए
थप न न कागजातह
क) नयमानुसारको स बि धत स म तको सफा रस
ख) सरकार कामको ला ग खटाएको माण वा मण आदे श
ग) सज मन मुच ु का तथा हर तवेदन
घ) उपचार गराएको अ पतालको कागजात वा वील
ङ) उपचार गनु पन कमचार कायरत नकायको सफा रस
च) अ पताल भना भएको तीनम हना भ को माग

118
 फाराम नं ५

थायी नयाँ दरब द सृजना/ दरब द थप वा नयाँ संगठन थापना गनको ला ग सहम त माग गदा खुलाउनु पन ववरण
तथा पेश गनुपन कागजात
सनं ववरण भएको नभएको
क थायी नयाँ दरब द सृजना/ दरब द थप वा नयाँ संगठन थापना गनको ला गः
१ मि तर य नणयको तलप
२ सं गठन यव थापन सव ण (O&M) तवेदनको तलप
३ थप हुने चालु तथा पूँजीगत आ थक दा य वको ववरण
ख अ थायी दरब द सृजनाको ला गः
१ मि तरबाट भएको नणयको तलप
२ अ थायी दरब द स म तको नणयको तलप
३ अ थायी दरब द आव यक भएको कारण र आधार
४ LMBIS मा व भएको अ थायी दरवि दका कमचार लाइ भ ु ानी ग रने बजेटको
ववरण
५ थप ग रने अ थायी दरब द को येक पदको काय ववरण
६ अ थायी दरब द कसर पू त ग रने हो सो को ववरण

फाराम नं ६
वैदेिशक मणको ला ग नकासा/सहम त माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात

.सं . ववरण भएको नभएको

१. अत विश तथा विशषट े णीका पदा धकार ह को वैदेिशक मणको
स ब धमा नेपाल सरकारका अ त विश तथा विश े णीका पदा धकार ले
गन वदे श मण दवा तथा रा ी भोज एवं उपहारस ब धी नदिशका, २०७२
अनुसार माग भएको
२. वैदेिशक मण यव थापन नदिशका, २०७५ अनु प भएको
३. सावज नक खचमा मत य यता र भावका रता कायम गन स ब धी नी तगत
मागदशन, 2075 अनु प भएको
४. नेपाल सरकारको त न ध व हुन ु पन कारण औिच य र पु ाई
५ स बि धत म ालयको मि तर य नणय
६. मणखच नयमावल , २०६४ (सं शोधन स हत) अनुसार नेपाल सरकारलाई पन
आ थक दा य व
७ आयोजकले खच यहोन/न यहोन
८ आयोजकको आम ण प को तलप

119
 फाराम नं ७

बहुवष य ठे ा सहम त माग गदा खुलाउनु पन ववरण तथा पेश गनुपन कागजात

क. बहुवष य ठे ा सहम त माग गन नकायको संि ववरणः

१. नकायको नामः- २. काय मको नामः-
३. ब.उ.शी.नं:- ४. ाथ मकता सं केत नं:-
५. चालु आ व मा व नयोिजत रकमः - ६. कुल लागत अनुमानः-
७. आयोजना स प हुने अव धः-
ख. बहुवष य ठे ा सहम त माग गदा पेश गनुपन ववरण एवं कागजातः

ववरण भएको नभएको

१. स बि धत म ालयको नणय
२. वीकृत/सं शो धत वा षक काय म
३. रा य योजना आयोगबाट सहम त
४. म यमकाल न खच सं रचनामा समावेश
५. व तृत आयोजना तवेदन (DPR) तयार
६. आयोजनाको वातावरणीय भाव मू या न (EIA)
७. ारि भक वातावरणीय पर ण स प (IEE)
८. ज गा ा को या कि तमा ५०% स प
९. रा य मह वको आयोजना
१०. ख रद गु योजना वीकृत
नोट- थप पु ाई उ लेख गनु पन भएमा छु ै पानामा उ ले ख गन

120