TOPIK 3:

PROSES HIDUP SAINS

Berlindung daripada Musuh

1. Haiwan mempunyai ciri-ciri khas dan tingkah laku khas untuk melindungi dirinya
daripada musuh.
2. Terdapat 5 ciri khas dan 5 tingkah khas khas haiwan untuk melindungi diri daripada
musuh.
3. 5 ciri khas haiwan melindungi diri daripada musuh: 

 Berduri tajam
 Bercangkerang keras
 Bersisik keras
 Bertanduk
 Berbisa

4. 5 tingkah laku khas haiwan melindungi diri daripada musuh: 

 Menggulungkan diri
 Menyammar
 Memutuskan anggota badan
 Memasukkan anggota badan
 Hidup dalam kumpulan
(B) Berlindung daripada Cuaca Melampau

1. Sesetengah haiwan tinggal di tempat yang sangat panas dan sejuk. Cuaca melampau
ini memerlukan haiwan mempunyai ciri dan tingkah laku khas untuk melindungi dirinya.
(C) Kemandirian Spesies

1. Kemandirian spesies bermaksud keupayaan haiwan mengekalkan spesies dan

mengelakkan spesiesnya pupus.
2. Untuk mengekalkan spesiesnya, haiwan akan:

 Beranak
 Bertelur

Haiwan Bertelur

1. Cara-cara haiwan yang bertelur: 

Haiwan Menjaga Anak

1. Setelah beranak dan telurnya menetas, haiwan mempunyai pelbagai cara untuk
menjaga anaknya. 

Kepentingan Kemandirian Spesies

1. Haiwan perlu menjaga telur anak-anaknya agar dilindungi daripada musuh dan bahaya.
2. Ini akan memastikan haiwan tersebut terus hidup dan mengekalkan spesiesnya bagi
mengelakkan kepupusan.
3. Kalau anak dan telur mereka dibiarkan, anak dan telurnya akan:
1. Dibunuh dan dimakan oleh musuh.
2. Dikutip dan diambil oleh manusia.
3. Mati kerana kelaparan.

D) Rantai Makanan

1. Rantai makanan ialah hubungan makanan antara hidupan.

2. Anak panah -> bermaksud “dimakan oleh”.
3. Contoh: Buah kelapa sawit -> tikus -> helang.
 E) Matahari, Pengeluar, dan Pengguna

1. Matahari merupakan sumber tenaga utama kerana membekalkan cahaya matahari

kepada tumbuhan.
2. Tumbuhan dikenali sebagai pengeluar, kerana tumbuhan boleh membuat makanannya
sendiri melalui proses fotosintesis.
3. Haiwan yang memakan tumbuhan atau haiwan lain dikenali pengguna, kerana mereka
mendapatkan sumber tenaga daripada pihak lain.
4. Berdasarkan jenis makanan yang dimakan, haiwan boleh dikelaskan kepada 3
kumpulan:
1. Hervivor – Haiwan yang memakan tumbuhan.
2. Karnivor – Haiwan yang memakan haiwan lain.
3. Omnivor – Haiwan yang memakan kedua-dua tumbuhan dan haiwan lain.

F) Siratan Makanan

1. Siratan makanan ialah gabungan beberapa rantai makanan dalam suatu habitat.
2. Contoh habitat: Kolam, tasik, laut, sawah padi, ladang kelapa sawit, hutan.
3. Di satu habitat, terdapat beberapa rantai makanan yang wujud.
4. Berdasarkan beberapa rantai makanan tersebut, kita boleh menggabungkannya untuk
membentuk siratan makanan.

G) Kesan dan Akibat

1. Perubahan populasi dalam rantai/ siratan makanan mempunyai kesan ke atas hidupan
yang lain.
2. Sekiranya berlaku perubahan populasi seperti kematian dalam siratan makanan,
pengguna akan mencari makanan di habitat lain, atau berpindah untuk memastikan
kemandirian spesiesnya.
3. Jika bilangan (populasi) sesuatu haiwan berubah, maka bilangan (populasi) haiwan
yang lain juga akan berubah (bertambah/ berkurang).
LATIHAN TROPIKAL 1
Arahan : Nyatakan ciri – ciri khas haiwan dibawah untuk melindungi diri daripada musuh.

LATIHAN TROPIKAL 2
Arahan : Nyatakan tingkah laku khas haiwan melindungi diri daripada musuh.

1. Tenggiling 1.

2. Rama-rama 2.

3. Cicak 3.

4. Siput 4.

5. Gajah 5.
LATIHAN TROPIKAL 3
Rajah dibawah menujukkan sejenis haiwan.

Rajah 1

a) Bagaimanakah haiwan di atas melindungi dirinya daripada musuh ?

………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………… (1 markah)

b) Apakah kemandiran spesies haiwan dalam rajah 1 ?

………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………… ( 1 markah)

c) Berdasarkan jawapan di (a) dan (b), lengkapkan peta pemikiran di bawah dengan cara

melindungi diri daripada musuh, tingkah laku dan kemandiran spesiesnya?

LATIHAN TROPIKAL 4

Arahan : Rajah 2 menunjukkan sekumpulan haiwan yang dikelaskan berdasarkan kemandiran

spesiesnya.

HAIWAN

X Y

Rajah 2

a) Apakah kemandiran spesies yang diwakili oleh x dan y?

Kumpulan X : ………………………………………………………………
Kumpulan Y : ……………………………………………………………… ( 2 markah)

b) Rajah 3 menujukkan seekor haiwan X. Apakah haiwan X tersebut ?

Rajah 3
………………………………………………………………………………………………….. (1
markah)

c) Apakah kemandiran spesies haiwan X dalam rajah 3 di atas?

………………………………………………………………………………………………….. (1
markah)

d) Nyatakan dua spesies haiwan yang mempunyai kemandiran yang sama seperti haiwan
dalam rajah 3 di atas :

i) ………………………………………………

ii) ……………………………………………... (2
markah)

LATIHAN TROPIKAL 5

Arahan : Jawab soalan berikut. Rajah dibawah merupakan seekor haiwan.

Rajah 4
a) Perhatikan rajah 4 di atas. Bagaimanakah haiwan di atas membiak?

…………………………………………………………………………………………………..( 1
markah)

b) Haiwan memastikan kemandirian spesiesnya melalui beberapa cara. Terangkan cara haiwan
di atas memastikan kemandirian spesiesnya :

………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..( 1
markah)

c) Pada pendapat kamu, adakah lembu akan menghadapi ancaman kepupusan ?

…………………………………………………………………………………………………. ( 1
markah)
d) Berikan sebab bagi jawapan kamu ?

………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..( 1
markah)

e) Sekiranya haiwan di atas diletakan di dalam sebuah kandang yang khusus. Adakah haiwan
ini akan mendapat keperluan asas secukupnya? Bincangkan.

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………… ( 1 markah)