„ СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ" излегува во из-
Цена на овој број е 1.900 динари. - Аконтација
дание на Српскохрватски односно хрватскосрп-
ски, словенечки, македонски, албански и унгар-
ски јазик. - Огласи според тарифата - Жиро
сметка кај Службата на општественото книго-
водство 00802-603-21943
692.
Врз основа на заклучокот на Сојузниот извршен со-
вет од 9 август 1988 година, а во врска со член 18^ од Де-
ловникот на Сојузниот извршен совет („Службен лист на
СФРЈ", бр. 7/84), Сојузниот секретаријат за законодав-
ство, правосудство и управа го утврди пречистениот текст
на Одлуката за забрана и ограничување на движењето и
населувањето на одделни делови од морскиот брег, на ос-
тровите или делови од островите.
Пречистениот текст на Одлуката за забрана и ограни-
чување на движењето или населувањето на одделни дело-
ви од морскиот брег, на островите или деловите од остро-
вите ги опфаќа: Одлуката за забрана и ограничување на
движењето и населувањето на одделни делови од морски-
от брег, на островите или деловите од островите
(^Службен лист на СФРЈ", бр. 12/80), Одлуката за измена
на Одлуката за забрана и ограничување на движењето и
населувањето на одделни делови од морскиот брег, остро-
вите или делови од островите („Службен лист на СФРЈ",
бр. 34/80), Одлуката за измена и дополнение на Одлуката
за забрана и оѓраничуавње на движењето и населувањето
на одделни далови од морскиот брег на островите или де-
лови од островите, Одлуката за измени и дополненија на
Одлуката за забрана и ограничување на движењето и насе-
лувањето на одделни делови од морскиот брег, на остро-
вите или делови од островите („Службен лист на СФРЈ",
бр. 49/88) со кои е означен денот на влегувањето во сила
на тие одлуки, како и Исправката на оваа одлука
^Службен лист на СФРЈ", бр. 53/88).
Бр. 45/1
24 август 1988 година
Белград
Сојузен секретар
за законодавство,
правосудство и управа,
д-р Петар Вајевиќ, е. р.
Врз основа на член 51 од Законот за преминување на
државната граница и за движење во граничниот појас
(^Службен лист на СФРЈ", бр. 34/79, 56/80 и 53/85), на
предлог од Сојузниот секретаријат за народна одбрана и
Сојузниот секретаријат за внатрешни работи, Сојузниот
извршен совет донесува
ОДЛУКА
ЗА ЗАБРАНА И ОГРАНИЧУВАЊЕ НА ДВИЖЕЊЕТО
И НАСЕЛУВАЊЕТО НА ОДДЕЛНИ ДЕЛОВИ ОД
МОРСКИОТ БРЕГ, НА ОСТРОВИТЕ ИЛИ ДЕЛОВИ
ОД ОСТРОВИТЕ
(Причестен текст)
1. На островите Мали Бриони и Ванга, полуостровот
Пинида на островот Бриони јужно од северната страна на
котлината Лако - паралела 44° 53,9 N и на островот Голи,
забрането е движење и населување на странци и државјани
на Социјалистичка Федеративна Република Југославија.
на претплатата за 1988 година изнесува 33.300
динари. - Рок за рекламации 15 дена. - Редак-
ција Улица Јована Ристика бр. 1. Пошт. фах
226. - Телефони: Централа 650-155; Уредниш-
тво 651-885; Служба за претплата 651-732; Те-
лекс 11756
2. На следните делови од морскиот брег и на острови-
те е забрането движењето и населувањето на странци, ка-
ро и движењето на државјани на Социјалистичка Федера-
тивна Република Југославија кои немаат живеалиште на
подрачјето на кое се забранува движењето и тоа:
1) во заливот Бока Которска: котлината Ципавица;
од котлината Ципавица на подрачјето што е ограничено
со линијата што се протега 1.000 метри во далечина од ра-
бот на брегот до котата 220 - котата 192 - морето; на под-
рачјето помеѓу местата Шпиљица - Доњи Крашиќи и од
јужниот мол на луката Роса до 'ртот Добра: од работ на
брегот до 300 метри во длабочина на полуостровот Луш-
тица;
2) на делот од морскиот брег неверно од Карделево,
што го опфаќа подрачјето ограничено со линијата: магис-
тралниот пат - Јадранска цеста - од северната страна; по
магистралниот пат од тунелот; по каналот до светилни-
кот „Вишњица"; од светилникот „Вишњица" по правец на
меридијанот 6452 - од источната"страна;
3) на островот Брач: од котлината Лучица до к о с и -
ната Фарска; од работ на брегот до 300 метри во длабочи-
на на островот.
3. На следните делови од морскиот брег и на острови-
те е забрането населувањето на странци, и тоа:
1) на делот од морскиот брег северно од Пула, што го
опфаќа подрачјето ограничено со линијата: котлината Ве-
лика Драга - по Штињанскиот пат до оградата на бивша-
та хидробаза, по таа ограда до патот што води до местото
Шурида, по фажанскиот. пат до Фажана што опфаќа 300
метри од обете страни на патот Шурида - Фажана, вклучу-
вајќи го и местото Фажана, од Фажана по патот до Перој,
вклучувајќи го и местото Перој, од Перој по патот до
'ртот Барбарига;
2) покрај островите и полуостровот од точка 1 на
оваа одлука, и на другите Брионски острови;
3) на островот Мамула.
На деловите од морскиот брег и на островите од став
I на оваа точка државјани на Социјалистичка Федератив-
на Репбулика Југославија можат да се населуваат само ако
за тоа добијат одобрение.
4. На островите Вис, Ластово, Светац, Јабука и Па-
лагружа, како и на помали острови и карпи околу нив, за-
брането е движење и населување на странци.
По исклучок од одредбата на став 1 од оваа точка се
одобрува организирано доаѓање на странци на островот
Бишево заради посета на Модра Шпиља.
На деловите од морскиот брег на подрачјето на мес-
тата Рогозница и Стонски Канал, на островите Лошињ,
Уние, Молат, Жирје и Корчула, како и на помали острови
и карпи околу нив, забрането е населување на странци.
5. По исклучок, ако за тоа постојат посебни причини,
може да се одобри движење, односно населување на стран-
ци на подрачјата од точ. 3 и 4 на оваа одлука.
6. Одобрението од точка 3 став 2 и од точка 5 на оваа
одлука го издава надлежниот орган во републиката, од-
носно во автономната покраина, со согласност на над-
лежната воена команда.
7. Со денот на влегувањето во сила на оваа одлука
престанува да важи Одлуката за забрана и ограничување
Страна 1430 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Петок, 2 септември 1988

на движењето и населувањето на одделни делови од мор- 2. Во точка 4 процентот: „70,82%" се заменува со про-
скиот брег, островите и деловите од островите („Службен центот: „69,52%", а процентот: „29,18%" се заменува со
лист на СФРЈ", бр. 10/76). процентот: „30,48%".
3. Во распоредот на девизите за 1988 година, одредба-
та под в се менува и гласи:
693. „в) Органи на федераци-
Врз основа на член 4 став 7 од Законот за обврските јата и остварување
на правата и
на федерацијата за пензиите на борците („Службен лист должностите на фе-
на СФРЈ", бр. 39/74, 68/81, 57/83 и 9/86), Сојузниот из- дерацијата
вршен совет донесува Нестоковни плаќања 140.739,410.886
Стоковни плаќања 860.888,426.000
ОДЛУКА Средства на резерва 100.959,006.114
на девизи
ЗА УТВРДУВАЊЕ НА ВИСОЧИНАТА НА СРАЗМЕР-
Вкупно: 1,102.586,843.000"
НИОТ ДЕЛ НА ТРОШОЦИТЕ ЗА ВОДЕЊЕ ПОСТАП-
КА ЗА ОСТВАРУВАЊЕ НА ПРАВАТА ОД ПЕНЗИСКО-
ТО И ИНВАЛИДСКОТО ОСИГУРУВАЊЕ ШТО ИМ СЕ Во редниот број 4 одредбата под 1 се менува и гласи:
НАДОМЕСТУВААТ НА САМОУПРАВНИТЕ ИНТЕРЕ- „1) Сопствени плаќања
СОВНИ ЗАЕДНИЦИ ЗА ПЕНЗИСКО И ИНВАЛИДСКО Нестоковни
ОСИГУРУВАЊЕ НА РЕПУБЛИКИТЕ И АВТОНОМ- плаќања
НИТЕ ПОКРАИНИ ЗА 1987 ГОДИНА - службени 467,024.000
1. За пензиите на борците од Народноослободителна- патувања
- котизации 127.000
та војна што во целост го товарат буџетот на федерација- - други плаќања 151,444.000 18,595.000
та, на самоуправните интересовни заедници за пензиско и Стоковни плаќања 27,765.000"
инвалидско осигурување на републиките и автономните
покраини им се надоместуваат за 1987 година, на име во-
дење постапка за остварување право на пензија, просечни- Под „Вкупно" бројот: „,578,146.000" се; заменува со
те трошоци во износ од 4.059 динари по еден завршен бројот: „662,646.000".
предмет. Редниот број 9 се менува и гласи:
2. За пензиите на борците пред 9 септември 1943 годи- „9 Сојузен секретаријат
на што делумно го товарат буџетот на федерацијата, а за надворешни рабо-
ти
што се усогласени во 1986 година според одредбите на Нестоковни плаќања
член 58 став 2 од Законот за основните права од пензиско- - службени патува-
то и инвалидското осигурување („Службен лист на СФРЈ", ња 883,421.000
бр. 23/82; 77/82, 75/85, 8/87 и 65/87), на самоуправните - претставништва 57.043,756.000
интересовни заедници за пензиско и инвалидско осигуру- - котизации 8.046,458.000
вање на републиките и автономните покраини им припаѓа - други плаќања 256,823.000 66.230,458.000
надомест за водење постапка за усогласување на пензиите Стоковни плаќања 954,095.000
во износ од 2.045 динари за 1987 година по еден завршен
Вкупно: 67.184,553.000"
предмет.
3. Оваа одлука влегува во сила осмиот ден од денот
на објавувањето во „Службен лист на СФРЈ". Во редниот број 11 одредбите цод 1 и 2 се менуваат и
гласат:
Е.п. бр. 306 „1) Сопствени плаќања
НестоковнЈѓплаќања
9 август 1988 година - службени патува-
Белград њаа 309,197.000
- котизации 230,708.000
Сојузен извршен совет - специјализации 12,620.000
- други плаќања 1.184,865.000 1.737,390.000
Потпретседател, Стоковни плаќања 1.649,110.000
Јанез Земљарич, е. р. 2) За потребите на Ин-
ститутот за безбед-
694. ност
Нестоковни
Врз основа на член 132 став 3 од Законот за девизно- плаќања
то работење („Службен лист на СФРЈ", бр. 66/85, 71/86 и - службени
3/88), Сојузниот извршен совет донесува патувања 66,888.000
- котизации 4,191.000
ОДЛУКА - специјализации 8,392.000
- други плаќања 16,785.000 96,256.000
ЗА ИЗМЕНИ И ДОПОЛНЕНИЈА НА ОДЛУКАТА ЗА Стоковни плаќања 2.155,121.000"
РАСПОРЕДУВАЊЕ НА ДЕВИЗИТЕ УТВРДЕНИ ЗА
ПОТРЕБИТЕ НА ФЕДЕРАЦИЈАТА ЗА 1988 ГОДИНА
1. Во Одлуката за распоредување на девизите утврде- Под „Вкупно" бројот: „4.746,238.000" се заменува со
ни за потребите на федерацијата за 1988 година („Службен бројот: „5.645,171.000".
лист на СФРЈ", бр. 26/88), во точка 1, зборовите: „со Зако- Редниот број 13 се менува и гласи:
нот за привремено утврдување на Проекцијата на платни- „13 Сојузен секретаријат
от биланс на Југославија за 1988 година" се заменуваат со за надворешна трго-
зборовите: „со Одлуката за утврдување на Проекцијата на вија
платниот биланс на Југославија за 1988 година", а бројот: Нестоковни плаќања
„1,239.187,257.000" се заменува со бројот: - службени патува-
„ 1,186.181,997,000". ња 7,088.787
Во одредбата под 2 бројот: „1,072.346,891.000" се за- Вкупно:
менува со бројот: „ 1,019.341,631.000". 7,088.787"
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Број 53 - Страна 1431

Но редниот број 13 се додава нов реден број 13а, кој Редниот број 17 се менува и гласи:
гласи: „17 Сојузен комитет за
„13а Сојузен секретаријат енергетика и индус-
за економски односи трија
со странство Нестоковни плаќања
Нестоковни - службени патува-
плаќања ња 2,762.480
- службени патува- - котизации 728,308.620 731,071.100
ња 131,061.000
- котизации 794,827.000 Вкупно: | 731,071.100"
- други плаќања 2,524.000 910,412.000
Стоковни плаќања 15,144.000
По редниот број 17 се додава нов реден број 17а, кој
Вкупно: 925,556.000" гласи:
„17а Сојузен секретаријат
Редниот број 14 се менува и гласи: за стопанство
„14 Сојузен секретаријат Нестоковни плаќања
за законодавство, - службени патува-
правосудство^ уп- ња ^ " 15,866.000
рава - котизации 1.166,061.000 1.181,927,000
1) Сопствени
плаќања Вкупно: 1.181,927.000"
Нестоковни
плаќања Редниот број 18 се менува и гласи:
- службени патува- „18 Сојузен комитет за
ња 20,953.000 земјоделство
- специјализации 8,835.000 Нестоковни
- други плаќања 8,980.000 38,768.000 плаќања
Стоковни плаќања - службени патува-
- од средствата на ња 24,345.000
амортизација 1.878,198.000 - котизации 2.997,285.000
- за финансирање на - други плаќања 126,203.000 3.147,833.000
програмата за тех-
ничко-технолошка Вкупно: 3.147,833.000"
модернизација на
сојузните органи 10.727,000.000
2) За потребите на Под редниот број 20 зборовите: „Сојузен комитет за
Сојузниот завод труд, здравство и социјална заштита" се заменуваат со
за унапредување зборовите: „Сојузен комитет за труд, здравство и социјал-
на управата на политика".
Нестоковни Во редниот број 20 одредбата под 4 се менува и гла-
плаќања си:
- службени патува- „4) За потребите на Со-
ња 172.000 јузот на заедниците
3) За потребите на на пензиското и ин- ^
Новинската уста- валидското осигуру-
нова „Службен вање на Југославија
лист на СФРЈ" Нестоковни
Нестоковни плаќања
плаќања: - службени патува-
- специјализации 4,291.000 ња 3,283.000
Стоковни плаќања 353,369.000 - трансфер на пензи-
ите 19.813,871.000
Вкупно: 13.001,798.000" - котизации 74,474.000 19.891,628.000"
Во редниот број 15 одредбата под 4 се менува и гла-
VII • Под „Вкупно" бројот: „26.512,772.000" се заменува со
4) За потребите на Но- бројот: „26.528,202.000".
винската агенција Редниот број 22 се менува и гласи:
„Танјуг" „22 Сојузен комитет за
Нестоковни наука и технологија
плаќања Нестоковни плаќања
/ - службени патува- / - службени патува-
ња 59,946.000 ња 340.695
- дописништва 2.619,343.000
- котизации 2,110.000 Вкупно: 340.695"
- друго плаќање 3.267,387.000 5.948,786.000
Стоковни плаќања 1.406,562.000 *

По редниот број 22 се додава нов реден број 22а, кој

Под „Вкупно" бројот: „14.499,332.000" се заменува со гласи:
бројот: „15.648,058.000". „22а Сојузен комитет за
Редниот број 16 се менував и гласи: наука, технологија и
„16 Сојузен комитет за информатика
законодавство 1) Сопствени плаќа-
Нестоковни ња
плаќања Нестоковни ,
- службени патува- плаќања
ња 189.304 - службени патува-
ња 4,317.000
Вкупно: 189.304" - котизации 44,171.000 48,488.000
Страна 1432 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Петок, 2 септември 1988

2) За потребите на Редниот број 43 се менува и гласи:

Сојузниот завод „43 Сервис за биротех-
за информатика нички работи на со-
Нестоковни јузните органи на -
плаќања управата и на сојуз-
- службени патува- ните организации
ња 466.000 Стоковни плаќања 189,420.000
- специјализации 2,145.000 2,611.000
Стоковни плаќања 29,405.000 Вкупно: 189,420.000"
Вкупно: 80,504.000" Редниот број 44 се менува и гласи:
„44 Автосервис на сојуз-
Редниот број 24 се менува и гласи: ните органи
„24 Сојузен комитет за Стоковни плаќања 245,987.000
прашања на борците
и воените инвалиди Вкупно: 245,987.000"
Нестоковни
плаќања
- службени патува- 4. Оваа одлука влегува во сила наредниот ден од де-
ња 2,363.000 нот на објавувањето во „Службен лист на СФРЈ".
- трансфер на инва-
лиднини 1.435,789.000 Е. п. бр. 307
- други плаќања 128,986.000 1.567,138.000 9 август 1988 година
Вкупно: 1.567,138.000" Белград
Сојузен извршен совет
Редниот број 25 се менува и гласи:
„25 Сојузна управа за Потпретседател,
царини Јанез Земљарич, е. р.
Нестоковни
плаќања
- службени патува-
ња 4,046.000
- котизации 172,238.000 176,284.000
Стоковни плаќања 416,470.000 695.
Вкупно: 592,754.000" Врз основа на член 3 став 2 од Законот за производ-
ството и прометот на опојни дроги („Службен лист на
Редниот број 26 се менува и гласи: СФРЈ", бр. 55/78 и 58/85), на предлог од Сојузниот коми-
„26 Сојузна управа за тет за труд, здравство и социјална политика, Сојузниот
контрола на летање- извршен совет донесува
то
Нестоковни
плаќања РЕШЕНИЕ
- службени патува- ЗА ДОПОЛНЕНИЕ НА РЕШЕНИЕТО ЗА УТВРДУВА-
ња 17,883.000
- специјализации 48,338.000 ЊЕ НА СПИСОКОТ НА ОПОЈНИ ДРОГИ
- други плаќања 322,801.000 389,022.000 1. Во Решението за утврдување на Списокот на опој-
Стоковни плаќања 4.655,499.000 ни дроги (^Службен лист на СФРЈ", бр. 70/78, 14/81,
39/82, 28/85 и 10/87) во Списокот на опојни дроги, кој е
Вкупно: 5.044,521.000" составен дел од тоа решение, по редниот број 202 се дода-
ваат три редни броја, кои гласат:
Редниот број 32 се менува и гласи:
„32 Сојузен завод за ме-
ѓународна научна, „Ре-
просветно-културна ден НАЗИВ Хемиски состав
и техничка број
соработка
* Нестоковни 203 БУТАЛБИТОН 5-алил-5-изобутилбарби-
плаќања турна киселина
- службени патува- 204 БУТОБАРБИТОН 5 -бу ти л- 5 -ети л барбитур-
ња 76,982.000 на киселина
- котизации 2.783,590.000 5-сек-бутил-5-етилбарби-
- други плаќања 323,708.000 3.184,280.000 205 СЕКБУТАБАРБИТОН
турна киселина."
Вкупно: 3.184,280.000"

Редниот број 34 се менува и гласи: 2. Ова решение влегува во сила осмиот ден од денот
„34 Сојузен хидрометео- на објавувањето во Службен лист на СФРЈ".
ролошки завод
Нестоковни Е.п. бр. 308
плаќања 19 мај 1988 година
- службени патува- Белград
ња 11,794.000
- котизации 1.096,656.000 1. 108,450.000 Сојузен извршен совет
Стоковни плаќања , 69,623.000
Потпретседател,
Вкупно: 1.178,073.000" Јанез Земљарич, е. р.
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
696.
Врз основа на член 115 став 6 од Законот за девизно-
то работење („Службен лист на СФРЈ", бр. 66/85, 71/86 и
3/88), сојузниот секретар за финансии донесува
УПАТСТВО
ЗА ИЗМЕНА И ДОПОЛНЕНИЕ НА УПАТСТВОТО ЗА
ПРЕСМЕТУВАЊЕ НА ОБЕМОТ НА ПЛАЌАЊЕТО НА
УВОЗ НА ОПРЕМА ВО КОНВЕРТИБИЛНИ ДЕВИЗИ
ВО 1988 ГОДИНА
1. Во Упатството за пресметување на обемот на пла-
ќањето на увоз на опрема во конвертибилни девизи во
1988 година („Службен лист на СФРЈ", бр. 13/88), во точка
1 одредба под 1 бројот: „45" се заменува со бројот: „42".
Во одредбата под 2 бројот: „12" се заменува со бро-
јот: „15".
2. Во точка 3 по став 1 се додаваат ст. 2 и 3, кои гла-
сат:
„Податоците за извршените наплати на извозот на
стоки ги обезбедува Сојузната управа за царини, а подато-
ците за извршените наплати на извозот на услуги и за на-
платите по другите нестоковни и други основи ги обезбе-
дува овластената банка од член 108 на Законот за девизно-
то работење, а врз основа на податоците што и ги доставу-
ва самата организација на здружен труд.
Податоците за остварениот извоз на организациите
на здружен труд што вршат услуги во меѓународниот сто-
ковен и патнички промет и во меѓународниот ПТТ сообра-
ќај ги обезбедуваат тие организации и им ги доставуваат
на овластените банки според документацијата што тие ор-
ганизации ја поднесуваат при пресметката на даночните,
царинските и другите враќања.".
3. Ова упатство влегува во сила осмиот ден од денот
на објавувањето во „Службен лист на СФРЈ".
Бр. 3-7679/2
31 август 1988 година
Белград
Сојузен секретар за
.финансии,
Светозар Рикановиќ, е. р.
697.
Врз основа на член 12 и член 20 став 2 од Законот за
обезбедување и користење на средствата за поттикнување
на технолошкиот развој на Југославија („Службен лист на
СФРЈ", бр. 84/87) Сојузниот комитет за наука, технологи-
ја и информатика, донесува
ТАБЕЛА 5
а) Структура на учеството на организациите на здружен труд учесници и/или извршувачи на проект или програма спре-
ма седиштето во СР/САП (се пополнува поединечно за секоја република/покраина, наведувајќи ги потребните подато-
ци за секој од учесниците)
Број 53- - Страва 1433
УПАТСТВО
ЗА ИЗМЕНА И ДОПОЛНЕНИЕ НА УПАТСТВОТО ЗА
СОДРЖИНАТА НА ИНИЦИЈАТИВАТА ЗА ФОРМИРА-
ЊЕ НА ПРОЕКТ ИЛИ ПРОГРАМА И НА ПРЕДЛОГОТ
ЗА ПОТТИКНУВАЊЕ НА ПРОЕКТ ИЛИ ПРОГРАМА
1. Во Упатството за содржината на иницијативата за
форимирање на проект или програма и на предлогот за
поттикнување на поект или пограма („Службен лист на
СФРЈ", бр. 6/88) во точка 2 во поглавје под а. по одредба-
та 14 се додава одредба 14а, која гласи:
,,14а) преглед на учеството на организациите на
здружен труд спрема седиштето во републиката односно
автономната покраина во материјалните вложувања или
во извршувањето на проектот или програмата, во вкупна
вредност а проектот или програмата, спрема табелата 5
од ова упатство".
Одредбата под 15 се менува и гласи:
„Опис на очекуваните резултати од инстражувањата
на проектот или програмата што ќе бидат предмет на ис-
порака на корисниците, по вид и карактеризација на мате-
ријалното или интелектуално благо како конечен разул-
тат на проектот или програмата;".
Во поглавјето под б по одредбата под 3 се додава од-
редба под 4, која гласи:
„4) список на истражувачите планирани за работа на
проектот или програма за кои се доставени податоци од
одредбата под 3;".
Во поглавјето под г во одредба под 2 во став 2 по бро-
јот 3 зборот: „и" се заменува со запирка, а по бројот: „4"
се додаваат зборовите: „и 5".
2. Точката 4 се менува и гласи:
„Координаторот на проектот или програмата го до-
ставува предлогот за поттикнување до Сојузниот комитет
за наука, технологија и информатика во пет примероци, и
тоа: првиот примерок подготвен по сите точки од ова
упатсво, а четири примероци без доставување на подато-
ци од точка 2 поглавје под б одредби под 1), 2) и 3) и по-
главје под г одредба под 2). Сојузниот комитет за накука,
технологија и информатика првиот примерок на предло-
гот на поттикунвање го задржува и не му го враќа на коор-
динаторот".
3. Ова упатство влегува во сила осмиот ден од денот
на објавувањето во „Службен лист на СФРЈ".
Бр. 418/1
12 јули 1988 година Претседател
Белград на Сојузниот комитет за
наука, технологија и
инроматика,
д-р Божидар Матиќ, е. р.
Страна 1434 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Петок, 2 септември 1988

698.
Врз основа на член 14 став 2 од Законот за царинска- 2. Ова решение влегува во сила наредниот ден од де-
та служба („Службен лист на СФРЈ", бр. 56/80 и 49/87), нот на објавувањето во „Службен лист на СФРЈ'\
директорот на Сојузната управа за царини донесува
03/11 бр. Д-7243
23 август 1988 година
РЕШЕНИЕ Белград
ЗА ПОЧЕТОК НА РАБОТАТА НА ЦАРИНСКИОТ РЕ-
ФЕРАТ ЛАПОВО НА ЦАРИНАРНИЦАТА КРАГУЕВАЦ Директор
на Сојузната управа за
1. Царинскиот реферат Лапово на Царинарницата царини,
Крагуевац почнува со работа на 1 септември 1988 година. Звонко Пошчиќ, с.р.
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
699.
Врз основа на член 30 ст 1, 4 и 5 од Заклонот за стан-
дардизацијата („Службен лист на СФРЈ", бр. 38/77 и
11/80), во согласност со претседателот на Сојузниот коми-
тет за енергетика и индустрија, со претседателот на Сојуз-
ниот комитет за труд,, здравство и социјална заштита и со
сојузниот секретар за внатрешни работи, директорот на
Сојузниот завод за стандардизација пропишува
ПРАВИЛНИК
ЗА ТЕХНИЧКИТЕ НОРМАТИВИ ЗА ЕЛЕЌТРИЧНИ
ИНСТАЛАЦИИ ЗА НИЗОК НАПОН
1. ОСНОВНИ ОДРЕДБИ
, Член 1
Со овој правилник се пропишуваат:
1) својствата и карактеристиките на уредите и опре-
мата за изведување на електрични инсталации;
2) условите и барањата што Мораат да бидат испол-
нети при изведувањето и користењето на електрични ин-
сталации; •
3) означувањето и обележувањето на уредите, опре-
мата и електричните инсталации што влијаат врз безбед-
носта и заштитата на животот и здравјето при користење-
то на електрични инсталации;
4) техничките мерки за заштита при користењето на
електрични инсталации;
5) постапката и начинот на контролирање и верифи-
кација на пропишаните својства, карактеристики и квали-
тет на електричните инсталации.
4
Член 2
Одредбите од овој правилник не се применуваат врз
електричните инсталации: за рудници, простории загрозе-
ни од експлозии, електричен влек, бродови, друмски вози-
ла, освен камп-приколки, за громобрани, расвета на улици
и на други јавни површини, за производствена опрема во
индустријата и опрема за медицински цели.
Номиналниот напон на електричните инсталации од
став 1 на овој член е до 1000 V ефективна вредност за наиз-
менична струја, или до 1500 V за еднонасочна струја.
Член 3
Термините употребени во овој правилник се утврде-
ни во југословенските стандарди JUS N.A0.441 и JUS
N.A0.826, а типовите на разводни системи, системите за
напојување и класификацијата на надворешните влијанија
се утврдени во југословенскиот стандард JUS N.B2.730.
II. УРЕДИ И ОПРЕМА ЗА ИЗВЕДУВАЊЕ НА ЕЛЕК-
ТРИЧНИ ИНСТАЛАЦИИ
1. Општи услови
Член 4
Техничките услови за определување и поставување на
електрична опрема, зависно од надворешните влијанија,
се утврдени во југословенските стандарди JUS N.B2.751 и
JUS N. В2.752.
Член 5
Уредите и опремата за електрични инсталации (во
натамошниот текст: електричната опрема) мораат да би-
дат погодни за работа при номиналниот напон на елек-
тричната инсталација односно при ефективната вредност
на напонот за наизменична струја.
Ако во IT систем се води неутрален спроводник, елек-
тричната опремените се приклучува помеѓу фазниот и не-
Број 53 - Страна 1435
утралниот спроводник мора да биде изолирана за меѓуфа-
зен напон.
Член 6
Електричната опрема мора да и одговара на проекти-
раната струја односно на ефективната вредност на струја-
та за наизменична струја која ќе протекува во текот на
нормалната работа.
Електричната опрема мора да поднесе струи кои про-
текуваат во вонредни услови, во текот на временските пе-
риоди што ги допуштаат карактеристиките на уредите за
заштита.
Член 7
Ако фреквенцијата влијае врз карактеристиките на
електричната опрема, номиналната фреквенција на таа
опрема мора да и одговара на фреквенцијата на соодвет-
ното напојно струјно коло.
Член 8
Електричната опрема определена според карактерис-
тиките на моќноста на електричната опрема што се вгра-
дува мора да биде погодна за нормална работа, земајќи ги
предвид факторите на оптоварување и интермитенција.
Член 9
Електричната опрема, при нормална работа и при
вклучување и исклучување, не смее штетно да дејствува
врз друга опрема."
Електричната опрема, вклучувајќи ги спроводниците
и каблите, мора да се постави така што да може лесно да
се проверува, одржува и до се приоѓа до нејзините приклу-
чоци и лесно да се ракува со неа.
Барањата од став 2 на овој член мораат да бидат ис-
полнети и при поставувањето на електричната опрема во
куќишта.
Член 10
Натписите плочки и другите средства што служат за
распознавање мораат да се постават на расклопните апа-
рати заради означување на нивната намена.
Управувачките елементи и елементите за сигнализа-
ција (тастери, сигнални светилки и др.) мораат да се по-
ставуваат на лесно пристапни и видливи места.
Техничките услови, насоките на движењето и боите
на управувачките и сигналните елементи се утврдени во
југословенските стандради JUS N.A9.003, JUS N.A9.004,
JUS N.K5.051, JUS N.K5.052 и JUS N.K5.056.
Член 11
Изолираните спроводници и кабли мораат да се по-
ложат и означат така што да можат лесно да се распозна-
ат при испитување, поправање или заменување.
Заштитниот спроводник (РЕ спроводник) и заштит-
но-неутралниот спроводник (PEN спроводник) се означу-
ваат со комбинација на зелена и жолта боја, а неутрални-
от спроводник (N спроводник) се означува со светлосина
боја.
Комбинацијата на зелена и жолта боја и светлосина-
та боја не смее да се употреби за кое и да било друго озна-
чување.
Означување може да се врши и на крајот на спровод-
никот, близу спојот, особено кога спроводниците не се
изолирани.
Член 12
Уредот за заштита мора да се постави и означи така
што лесно да може да се распознае неговото припаѓачко
струјно коло.
Страна 1436 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
Уредот за заштита мора да се постави во расклопен
блок (разводен орман, разводна табла, команден пулт и
ДР-).
Член 13
Шемите, дијаграмите или табелите на електричните
инсталации за низок напон мораат да се постават на места
на кои има повеќе струјни кола, така што да ја означуваат
природата (типот) и составот на струјните кола (точките
на напојување и бројот и пресекот на изолираните спро-
водници и кабли) и карактеристиките за распознавање на
уредите за заштита, вклучување и исклучување, како и ни-
вното место за поставување и изолација.
Член 14
Во расклопниот блок (разводната табла, разводниот,
орман, командниот пулт или разводната кутија) мора да
се постави и да се групира електричната опрема од ист
вид на струја и/или напон и да се раздели од електрична-
та опрема од друг вид на струја и/или напон, така што да
не може да дојде до меѓусебно штетни влијанија.
2. Електричен развод
Член 15
Типовите на електричен развод, трајно дозволените
струи на спроводниците и надворешното влијание врз
електричниот развод се утврдени според југословенскиот
стандард JUS N.B2.752.
Член 16
Изолираните спроводници и кабли мораат да се за-
штитат од механички, термички и хемиски оштетувања со
соодветен тип на електричен развод, со начин на поставу-
вање, со положба или облога.
Електричниот развод има доволна механичка цврсти-
на ако спроводниците се поставени во инсталациони цев-
ки или во инсталациони канали, каблите со неполна или
со плашт - во малтер или под малтер, а незаштитените
кабли во прооди и во инсталациони прооди.
На особено загрозените места (на пример: при воде-
њето на изолирани спроводници и кабли во подот) мораат
да се обезбедат додатни заштитни мерки, како што е по-
ставување во цевки, канали и ел., со примена на соодветен
степен на заштита со заштитно куќиште.
Типот на електричниот развод се определува според
условите за работа на електричната инсталација.
Член 17
Пресекот и типот на спроводниците и каблите се оп-
ределуваат спрема условите за полагање на спроводници
и кабли и спрема трајно подносливата струја, земајќи ги
предвид и ограничувачките фактори на заштитните мер-
ки, карактеристиките на уредите за заштита од краток
спој и преоптоварување, тампературата на споевите и до-
зволениот пад на напонот.
Струјата на спроводниците при нормална работа на
електричната инсталација мора да биде помала од номи-
налната струја на осигурувачите или од номиналната
вредност на струјата на дејствување на уредот за заштита
од преоптоварување на струјното коло на спроводниците,
а таа вредност мора да биде помала од трајно дозволена-
та струја на спроводниците.
Член 18
Пресекот на неутралниот спроводник мора да биде
еднаков со пресекот на фазниот спроводник во еднофазно
струјно коло или во повеќефазно струјно коло во кое пре-
сеците на фазните спроводници од бакар се помали од 16
mm2, а пресеците на фазните спроводници од алуминиум -
помали од 25 mm2.
Петок, 2 септември 1988
Во повеќефазните струјни кола во кои пресекот на
фазниот спроводник од бакар е поголем од 16 mm2, а пре-
секот на фазниот спроводник од алуминиум е поголем од
25 mm2, неутралниот спроводник може да има помал пре-
сек под следните услови:
Дочекуваната најголема струја низ овој спроводник,
вклучувајќи ја и евентуалната појава на хармоник, во те-
кот на нормалната работа да не е поголема од трајно до-
зволената струја за тој пресек;
2) неутралниот спроводник да е заштитен од преоп-
товарување;
3) пресекот на неутралниот спроводник од бакар да е
еднаков најмалку на 16 mm2, а пресекот на неутралниот
спроводник од алуминиум да е еднаков најмалку на 25
mm2.
Пресекот на заштитниот спроводник е утврден спо-
ред југословенскиот стандард JUS N.B2.754.
Член 19
Пресекот на изолираните спроводници поставени и
механички заштитени во трајни електрични инсталации
не смее да биде помал од 1,5 mm2 за спроводниците од ба-
кар, ниту помал од 2,5 mm2 за спроводниците од алумини-
ум.
Барањето од став 1 на овој член не се однесува на
пресекот на изолирани-ѓе спроводници во расклопиш^
блокови, расветните тела, електричните апарати за домаќ-
инство и во други електрични апарати што сѕ приклучува-
ат на електричната инсталација.
Член 20
Дозволениот пад на напонот помеѓу точката на напо-
јување на електричната инсталација и која и да било друга
точка не смее да биде поголем од следните вредности спо-
ред номиналниот напон на електричната инсталација, и
тоа:
1) заѓ струјното коло на осветлението - 3%, а за струј-
ните кола на другите потрошувачи - 5%, ако електричната
инсталација се напојува од нисконапонска мрежа;
2) за струјното коло на осветлението - 5%, а за струј-
ните кола на другите потрошувачи - 8%, ако електричната
инсталација се напојува непосредно од трафостаница која
е приклучена на висок напон.
За електричните инсталации чија должина е поголе-
ма од 100 m дозволениот пад на напонот се зголемува за
0,005% по должински метар над 100 т , но не повеќе од
0,5%.
Член 21
Спојот на спроводниците и на другата електрична
опрема (во натамошниот текст: спојот) мора да биде изве-
ден така што да биде сигурен и поставен така што да до-
зволува можност за постојана проверка.
Спојот мора да биде осигурен со средства што му од-
говараат на материјалот на спроводникот и на неговиот
пресек.
Спојот мора да биде пристапен по симнувањето на
поклрпката или на преградата со алат, а пристапот мора
да има степен на заштита најмалку IP 2 X според југосло-
венскиот стандард JUS N.A5.070.
Член 22
Изолираните спроводници и кабли не смеат да се
продолжуваат во инсталационите цевки и во инсталацио-
ните канали.
Изолираните спроводници и кабли можат да се споју-
ваат само во инсталациони кутии, кабелски спојници или
расклопни блокови, а местата на спојување мораат да се
изолираат со степен на изолација кој му одговара на ти-
пот на електричниот развод.
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
По исклучок од одредбата на став 2 од овој член, во
ѕидовите што се монтираат од елементи излеани од бетон,
спојувањето може да се врши и во кутиите на ѕидните при-
клучница и тоа под приклучниците, под услов длабочина-
та на тие кутии да допушта сместување на споевите од ис-
то струјно коло.
Член 23
Меѓусебниот спој на електричната инсталација или
спојот на електричниот развод со електричната опрема
мора да биде изведен така што електричниот развод да не
биде изложен на сили на извлекување или увивање.
Ако дејството на силите од став 1 на овој член не
може да се избегне, мора да се предвиди систем за расто-
варување.
Член 24
Спојот во електричните инсталации мора да биде ди-
мензиониран така што да може трајно да ја поднесува до-
зволената струја на спроводниците.
Ако спојот на електричната инсталација е изложен на
топлина, на механички или хемиски влијанија или на ви-
брации, мораат да се преземат соодветни додатни мерки
за заштита.
Член 25
Спојот мора да биде изведен така што да не дојде до
намалување на пресекот или до оштетување на спровод-
ниците и на изолацијата.
Член 26
На краевите на електричниот развод, а посебно на из-
лезите, на влезовите и на местата на пробивање на елек-
тричниот развод низ ѕидовите и електричната опрема, мо-
ра да се изврши трајно затинање (на пример: со уводни-
ци).
Член 27
На местата на проод на електричниот развод низ ѕи-
довите, освен на типот што се изведува во инсталациони
цевки и канали, мора да се обезбеди соодветна додатна ме-
ханичка заштита (на пример: со помош на чаура, цевка,
кутија и ел).
Ако електричниот развод минува низ метална кон-
струкција, отворот мора да има заоблени рабови.
Член 28
Електричниот развод кој е изложен на вибрации мо-
ра да биде изведен со свитливи спроводници или кабли.
Член 29
Ако во близината на електричниот развод се наоѓаат
други неелектрични инсталации, мора помеѓу нив да се
обезбеди такво растојание што одржувањето на едната ин-
сталација да не ја загрозува другата инсталација.
Најмалото дозволено растојание помеѓу електрични-
от развод и другите инсталации е 30 mm.
Член 30
Ако во близината на електричниот развод се наоѓаат
инсталации за греење, цевки со топол воздух или оџак,
електричниот развод мора да се изолира со топлотна изо-
лација или со екрани или мора да се постави надвор од
топлотните влијанија.
Член 31
Електричниот развод не смее да се постави под нее-
лектрични инсталации над кои е можна кондензација на
вода или на други течности.
Број 53 - Страна 1437
Електричниот развод, по правило, не смее да се по-
ставува во ист инсталационен канал, цевка и ел. со други
неелектрични инсталации, а ако тоа не може да се избегне,
мора да се осигури заштита од индиректен допир со авто-
матско исклучување на напојувањето или со примена на
изолација за опрема од класа II и мора да се постави соод-
ветна заштита од опасни влијанија од другите инстала-
ции.
Член 32
Металните делови на електричниот развод (на при-
мер: спојниците и ел.) што се изложени на вода или на
кондензација мораат да бидат заштитени од корозија од-
надвор и однатре и мораат да имаат обезбеден одвод на
кондензираната течност.
Член 33
Ако електричниот развод се поставува по ѕидовите,
најмалото дозволено растојание помеѓу елементите на
електричниот развод и ѕидот е 5 mm.
Член 34
Електричниот развод за понизок напон не смее да се
поставува во иста обвивка или цевка, ниту близу до елек-
тричен развод чиј напон е повисок, освен ако помеѓу тие
два развода постои изолациона преграда - која го издржува
испитниот напон на електричниот развод за повисок на-
пон.
Член 35
Во иста инсталациона цевка или инсталационен ка-
нал можат да се поставуваат спроводници само на едно
струјно коло, освен спроводници на управувачки и по-
мошни струјни кола.
Член 36
Низ ист повеќежилен кабел не смее да се водат повеќе
струјни кола, освен спроводници на управувачки "и по-
мошни струјни кола.
Член 37
Електричниот развод мора да биде поставен така
што во случај на дефект да не ја загрозува околината.
Разводните кутии за кабли или за спроводници (во
инсталационите цевки) кои се полагаат под малтер мора-
ат да бидат од изолационен материјал или од метал со
изолациона постава и со уводници од изолационен мате-
ријал.
За прицврстување на електричнцрт развод можат да
се употребат средства и да се применат постапки кои не
предизвикуваат деформации или оштетување на изолаци-
јата, како што се: гипсирање, шелни од изолационен мате-
ријал приспособени кон формата на кабелот, лепење или
заковување со шајки со подложни плочки од изолационен
материјал и др.
Член 38
Каблите положени непосредно во малтер и во ѕид мо-
раат по целата должина да бидат покриени со малтер со
дебелина од најмалку 4 mm.
По исклучок рд одредбата на став 1 од овој член, каб-
лите не мораат да бидат покриени со малтер ако се по-
ложени во празнините на таваните и ѕидовите од бетон
или од сличен материјал што не гори ниту потпомага го-
рење.
Член 39
Каблите и инсталационите спроводници положени во
инсталационите цевки во ѕид или каблите положени не-
«
Страна 1438 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
посредно во малтер и под малтер мораат да се водат вер-
тикално и/или хоризонтално, така што да бидат паралел-
ни со рабовите на просторијата.
При хоризонтално полагање, каблите и инсталацио-
ниаге спроводници (во инсталациони цевки) се водат на
растојание од 30 cm до 110 cm од подот и 200 cm од подот
до таванот.
При вертикалното полагање на кабли и инсталацио-
ни спроводници (во инсталациони цевки) растојанието од
рабовите на прозорците и вратите мора да биде најмалку
15 cm.
Трасите на каблите што напојуваат зацврстени загре-
вачи на вода мораат да се поклопуваат со оската на поста-
вувањето на загревачите на вода.
Косо полагање на кабли и на инсталациони спровод-
ници (во инсталациони цевки) е дозволено во тавани, но
не и во ѕидови.
Член 40
Условите за полагање на кабли во простории во кои
се наоѓа када или туш се утврдени во југословенскиот
стандард JUS N.B2.771.
Член 41
Полагањето на кабли на ѕид е дозволено ако кабелот
има изолација од термопластични материјали со неполна
или со плашт, ако се полага на шелни на ѕидот и ако од
подот до височина од 2 m додатно е заштитен од механич-
ки оштетувања.
Разводните кутии и другиот прибор што се поставува
на ѕид со полагање на кабли од став 1 на овој член мораат
да имаат затиначки уводници и степен на заштита најмал-
ку IP 5Х утврден за влажни простории, односно соодветен
степен на заштита утврден за други простории.
Член 42
Каблите без неполна, како што се каблите од типот
PP/R, смеат да се полагаат само во суви простории, и тоа
под малтер, а во празнините на таваните и ѕидовите од бе-
тон и од сличен негорлив материјал - и без покривање со
малтер.
Каблите од став 1 на овој член не смеат да се водат во
сноп и да се поставуваат во инсталациони канали ниту
под гипс-картонски плочи, без оглед на начинот на кој се
прицврстуваат, и не смеат да се полагаат на запаливи ма-
теријали ни кога се покриваат со малтер.
Член 43
За приклучок на преносливи апарати и на непренос-
ливи апарати што се поместуваат заради приклучување
или во текот на нормална работа се изложени на ограни-
чено поместување, како и за елементите на електричен
развод во двоен под, мораат да се користат свитливи каб-
ли.
Каблите од став 1 на овој член се приклучуваат со
штекер и со приклучница или со кутија за постојан при-
клучок.
На местата на кои е потребна заштита од механички
оштетувања, свитливите кабли можат да се заштитат со
поставување во свитливи инсталациони или метални цре-'
ва со внатрешна изолациона облога.
Член 44
При поставувањето на изолирани спроводници во
инсталациони цевки во ѕид од незапалив материјал или од
бетон, инсталационата цевка мора да и'ма такви внатреш-
ни мери што спроводниците да можат лесно да се вадат и
поставуваат по поставувањето на приборот. Металната
инстааациона цевка мора да има внатрешна изолациона
Петок, 2 септември 1988
обвивка и соодветен степен на заштита остварен со куќ-
иште.
Инсталационата цевка, ако не е метална, мора да би-
де изработена од материјал кој не гори ниту потпомага го-
рење.
Член 45
Ако изолираните спроводници се полагаат во инста-
лациони канали кои се поставуваат на ѕид или таван, мо-
раат да ги исполнуваат техничките услови за инсталацио-
ни канали.
Инсталационите канали не смеат да се поставуваат
под малтер ниту да се влеваат во бетон.
Ако изолираните спроводници се полагаат во инста-
лациони канали кои се поставуваат во под, тие инсталаци-
они канали мораат да му одговараат на начинот на
одржување на подот (сува или мокра постапка) и на тех-
ничките услови за инсталациони канали во под.
Член 46
Неизолираните спроводници мораат да бидат поста-
вени односно заштитени т^ка што да не е можен допир на
деловите под напон и мораат да бидат прицврстени на со-
одветни изолатори.
Најмалите дозволени меѓусебни растојанија на неи-
золираните спроводници се определени во табелата бр. 1.
Табела бр. 1
Хоризонтал- Вертикално
Распон но растоја- растојание
ние
до 2 m 5 cm 10 cm
над 2 до 4 m 10 cm 15 cm
над 4 до 6 m 15 cm 20 cm
над 6 m . 20 cm 25 cm
Растојанијата помеѓу ^изолираните спроводници и
делови на згради, челични конструкции и ел. мораат да им
одговараат на меѓусебните хоризонтални растојанија на '
неизолираните спроводници определени во табелата бр. 1.
По исклучок од одредбата на став 2 ца овој член, рас-
тојанија помали од растојанијата определени во табелата
бр. 1 се дозволуваат за неизолирани спроводници со голе-
ми пресеци, под услов на секој метар должина да се при-
цврстени на соодветни изолациони тела и да се проверени
на динамички напрегања поради струја со краток спој.
Растојанието помеѓу неизолираните спроводници од
став 4 на овој член и делови на згради, челични конструк-
ции и ел. изнесува најмалку 1 cm, а во влажни простории и
на слободен простор - најмалку 2 cm.
Член 47
Растојанието помеѓу изолираните спроводници при-
цврстени на соодветни изолатори мора во сите простории
да изнесува најмалку 2 cm, а во влажни простории и на
слободен простор - најмалку 5 cm.
Член 48
Каблите можат да се вкопаат во земја, ако имаат со-
одветна обвивка која ги штити од механички и други вли-
јанија.
При полагањето на кабли во земјата длабочината на
вкопувањето не смее да биде помала ед 0,6 m од горната
површина на земјата, односно не смее да биде помала од
0,8 m под површината на патот.
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
По исклучок од одредбата на став 2 од овој член,
може да се отстапи ако полагањето на каблите се врши во
каменита почва.
Член 49
Во блоковите со отвори (кабелнициј смеат да се пола-
гаат кабли што се наменети за полагање во земјата, тешки
гумени кабли и спроводни јажиња.
Во подземните заштитни изолациони инсталацирни
цевки смеат да се полагаат кабли со плашт или со оловна
обвивка, под услов да остануваат пристапни и заменливи
и цевката да е механички цврста, заштитена од пробив на
течност и вентилирана.
Член 50
Каблите можат да се постават во воздух слободно за-
тегнати или прицврстени со носечки куки, со шелни или
со слични средства за прицврстување или да се положат
на полици (регали), решетки (скали) или на слични носа-
чи.
Слободно затегнатите кабли мораат да се постават и
затегнат така што уклонот или поместувањето да не дове-
де до оштетување на каблите.
Средствата за прицврстување односно носачите мо-
раат да се одберат така што да можат да ја поднесат
тежината на каблите што ги носат, без оштетување од над-
ворешни влијанија.
При вертикално полагање, каблите мораат да се рас-
товарат од сопствената тежина. Напрегањето на затегање
не смее да биде поголемо од 60 N/mm 2 од вкупниот пресек
на спроводникот за бакар, односно 30 N/mm 2 од вкупниот
пресек за алуминиум.
3. Расклопни уреди
Член 51
Конструкцијата на повеќеполните расклопни уреди
мора да биде таква што контактите на сите фази механич-
ки да се спојуваат истовремено при затворањето односно
да се разделуваат истовремено при отворањето, а контак-
тите за неутралниот спроводник можат да се спојуваат по-
рано при затворањето, а да се отвораат подоцна при отво-
рањето на расклопниот уред.
* Член 52
Еднополниот расклопен уред во повеќефазно струјно
коло не смее да биде поставен во неутралниот спровод-
ник, освен за разделување на струјното коло во согласност
со член 71 од овој правилник.
Расклопниот уред во еднофазно струјно коло не смее
да се поставува во неутралниот спроводник, освен ако за-
штитниот уред на диференцијалната струја е поставен на
страната на напојувањето и во случај на дефект автомат-
ски го исклучува напојувањето.
Расклопниот уред што има повеќе функции мора да
ги задоволи барањата за секоја функција.
. Член 53
Во TN систем за напојување, заштитниот уред од
прекумерна струја, кој служи и како заштита од индирек-
тен допир со автоматско исклучување на напојувањето,
мора да се постави на почетокот на секое струјно коло, ка-
ко и на сите места на кои се намалува пресекот на спро-
водникот, освен ако уредот за заштита од краток спој по-
ставен пред тоа место не ја обезбедува бараната заштита.
Уредот од став 1 на овој член мора да ги задоволи ба-
рањата за автоматско исклучување на напојувањето.
Број 53 - Страна 1439
Одредбите од овој правилник за преместување или
изоставување на уредот за заштита од краток спој се при-
менуваат и на уредот за заштита од преоптоварување.
Член 54
Одредбите од член 53 на овој правилник се примену-
ваат и врз уредот за заштита од преоптоварување кога из-
ложените делови меѓусебно се поврзани при појавата на
друга грешка во IT систем.
Член 55
Заштитниот уред на диференцијалната струја, кога се
употребува за заштита од индиректен допир, мора да
обезбедува исклучување на сите спроводници под напон
на струјното коло. /
Во TN-S систем, неутралниот спроводник не мора да
се прекинува.
Член 56
Низ магнетното коло на заштитниот уред на дифе-
ренцијалната струја не смее да се води заштитен спровод-
ник. %
Член 5.7
Заштитниот уред на диференцијалната струја за за-
штита од индиректен допир мора така да се одбере, а
струјните кола да се раздвојат што струјата на одводот
накај земјата која се јавува во текот на нормалната работа
на приклучените оптоварувања да не смее да предизвика
непотребно дејствување на овој уред.
Член 58
Заштитниот уред на диференцијалната струја во
струјното коло без заштитен спроводник не се смета како
доволна заштита од индиректен допир и кога номинална-
та вредност на диференцијалната струја на дејствување не
преминува 30 т А .
Член 59
Ако во ТТ систем се применува заштита со еден за-
штитен уред на диференцијалната струја, тој уред мора да
се постави во точката на напојување на електричната ин-
сталација.
По исклучок од одредбата на став 1 од овој член, за-
штитниот уред може да се постави и на друго место, под
услов сите делови помеѓу точката на напојување на елек-
тричната инсталација и заштитниот уред на диференци-
јалната струја да имаат пропишана заштита од електри-
чен удар со примена на изолација за апаратите од класа И
или на соодветна изолација.
Ако електричната инсталација има повеќе точки -на
напојување, заштитниот уред на диференцијалната струја
мора да се постави во секоја точка на напојување на елек-
тричната инсталација.
Член 60
Основите на топливите осигурувачи од типот D во
заштитните уреди од прекумерна струја мораат да бидат
поврзани така што централниот контакт да биде споен со
страната на напојување.
Основите на топливите осигурувачи за втакнување на
топливите влошки од типот В мораат да се постават така
што да се исклучи можноста носачот на топливата влош-
ка да направи спој помеѓу спроводните делови на двете
соседни основи на топливите осигурувачи.
Член 61
Топливиот осигурувач или комбинацијата на едини-
ците „топлив осигурувач" и „топлива влошка" со која ра-
Страна 1440 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
куваат нестручни лица мора да се постави така што да не
е можен допир на деловите под напон при вадењето или
менувањето на топливата влошка.
Член 62
Прекинувачот со кој ракува нестручно лице мора да
биде конструиран и поставен така што регулираноста на
прекуструјното чкрапало да не може да се измени без
употреба на алат.
На прекинувачот мора да постои видлива ознака за
регулираноста на прекуструјното чркапало.
Член 63
Вредноста на номиналната струја 1п или регулирана-
та вредност на уредот за заштита на каблите и на изоли-
раните спроводници од преоптоварување мора да се опре-
дели според условите за координација на спроводниците и
заштитните уреди за прекумерна струја.
За определување на заштитниот уред се земаат теме-
ните вредности на струите на цикличните оптоварувања.
Во случај на циклични оптоварувања, вредностите на
номиналната струја на уредот за заштита (1п) и на струја-
та која обезбедува дејствување на уредот за заштита (L)
мораат да се определат врз основа на вредноста на струја-
та за која струјното коло е проектирано (1в) и вредноста
на трајно дозволената струја на спроводникот (Iz) за кон-
стантно оптоварување кое им одговара на цикличните оп-
товарувања.
Член 64
Времето за автоматско исклучување на напојувањето
во траење од 5 ѕ, при определувањето на уредот за зашти-
та на електричниот развод од краток спој, мора да ги оп-
фати граничните услови за краток спој на струјното коло.
Член 65
Ако заштитниот уред на диференцијалната струја е
вграден' во заштитниот уред од прекумерна струја или е
во комбинација со тој уред, карактеристиките на таквиот
склоп на заштитни уреди во поглед моќта на прекинување
и работните карактеристики во зависност од номиналната
струја мораат да ги задоволуваат условите за преоптова-
рување, условите за краток спој, како и условите од чл. 63
и 64 на овој правилник.
Член бб
Ако заштитен уред на диференцијалната струја не е
вграден во заштитниот уред од прекумерна струја ниту е
со него во комбинација, заштита од прекумерна струја мо-
ра да се обезбеди со друг соодветен уред, а заштитниот
уред на диференцијалната струја мора да се определи така
што без оштетувања да ги издржи термичките и механич-
ките напрегања, ако се појави краток спој на страната на
оптоварувањето.
Заштитниот уред на диференцијалната струја не смее
да се оштети дури ни при појави на неурамнотежени
струи или на струи на одвод накај земјата, кога овој уред
настојува да се отвори.
Член 67
Уредите за разделување мораат да ги разделат сите
спроводници под напон на посматраного струјно коло за
напојување.
Член 68
Разделното растојние помеѓу отворените контакти на
уредот за разделување или на друго средство за разделу-
вање е определено во табелата бр. 2.
Петок, 2 септември 1988
Табела бр. 2
Разделното растојание помеѓу отворените контакти
на уредот за разделување мора да биде видливо или јасно
и сигурно означено со ознаката „О", која мора да стане,ви-
длива кога ќе се постигне разделното растојание помеѓу
отворените контакти на секој пол на уредот.
Член 69
Уредите за разделување мораат да бидат конструира-
ни и поставени така што да ги попречат сите ненамерни
затворања (на пример: предизвикани со удари, вибрации и
ДР-)-
Полуспроводничките уреди не смеат да се употребат
како уреди за разделување.
, Член 70
Уредот за разделување кој не може да ја прекине
струјата на оптоварување мора да се обезбеди од невнима-
телно и неовластено отворање (на пример: со поставува-
ње во посебна просторија која се заклучува или со сместу-
вање во затворено куќиште).
Член 71
Средствата за разделување, по правило, мораат да
бидат опремени со повеќеполен уред кој ги исклучува сите
полови од напојувањето. Еднополните уреди можат да се
употребат под услов да се постават еден до друг.
Член 72
Употребените средства за разделување мораат да се
означат така што да биде уочливо кое струјно коло го раз-
делуваат.
4. Уреди за исклучување на електричната инсталација зара-
ди механичко одржување
Член 73
Уредите за исклучување на електричната инсталаци-
ја заради механичко одржување мораат да се постават во
главното напојувачко струјно коло. Ако тоа исклучување
го врши склопка, таа мора да биде способна д а ј а прекине
струјата на полното оптоварување на соодветен дел од
електричната инсталација.
Исклучувањето на управувачкото струјно коло на мо-
торен погон е дозволено само ако се примени додатна за-
штита со помош на механички ограничувач или ако се
применат барањата за уредот за управување од југосло-
венските стандарди, под услов во обата случаи да е обезбе-
ден ист услов како при директно прекинување на главното
напојување.
Член 74
Управувањето со уредот за исклучување заради меха-
ничко одржување или со склопка за овој уред мора да биде
рачно, а растојанието помеѓу отворените контакти на овој
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
уред мора да биде видливо или јасно означено со ознаката
„О".
Член 75
Уредот за исклучување заради механичко одржување
мора да биде:
1) конструиран или поставен така што да го спречи
ненамерното затворање поради удар, вибрации и др.;
2) поставен и означен така што ознаките да бидат
читливи, да се распознаваат и да и одговараат на својата
намена.
Член 76
Уредот за исклучување во случај на итност мора да
биде таков што да може да ја прекине струјата на полното
оптоварување на соодветен дел на електричната инстала-
ција, земајќи ги предвид и евентуалните струи на закочени
мотори.
Член 77
Уредот за исклучување во случај на итност може да
се состои од еден расклопен уред, кој може директно да го
прекине припаѓачкото напојување, или од комбинација на
опрема која се активира само со едно дејствување заради
прекинување на припаѓачкото напојување.
Заради кочење на подвижните делови или поради
други причини, итното запирање може да го задржи напо-
јување^ во соодветно траење.
Член 78
Исклучување во случај на итност се врши со склопка
во главното струјно коло или со управувачка склопка (на
пример: со притисен тастер во управувачкото или помош-
ното струјно коло).
Расклопиш^ уред за директно разделување на глав-
ното струјно коло врз кој се дејствува рачно мора да биде
поставен на пристапно место од кое опасноста може да се
забележи.
Прекинувачот, контакторот или друг уред на кој се
дејствува мора да се отвора со прекинување на напојува-
њ е ^ на намотките или на друг еднакво безбеден начин.
Член 79
Елементите (рачката, притисното копче и др.) кои
служат за исклучување во случај на итност мораат да би-
дат со црвена боја врз жолта челна плоча и мораат да ги
исполнуваат следните услови:
1) да бидат лесно пристапни;
2) да се заклучуваат или ознаката „О м односно
„СТОП" да биде видлива, освен ако елементите за исклучу-
вање и за повторно вклучување се под надзор на исто ли-
це.
Ослободувањето на елемент за исклучување во случај
на итност не смее да го реактивира соодветниот дел на
електричната инсталација.
Член 80
, Уредот за исклучување во случај на итност (вклучува-
јќи итно запирање) мора да се постави и означи така што
лесно да се распознава и мора да биде приспособен за
предвидената употреба.
Член 81
Уредот за функционално управување мора да биде
приспособен за најтешките услови на средината (во кои
мора да ја изврши бараната функција).
Функционалното управување може да се оствари со
склопка, полуспроводнички уред, прекинувач, контактор,
£елеј, штекер и приклучница до 16 А.
Број 53 - Страна 1441
Разделувачот, осигурувачот и мостната спојница
(преспојот) не смеат да се користат за функционално упра-
вување.
I 5. Трансформатори
Член 82
Струјното коло што се напојува од секундарната на-
мотка на трансформаторот мора да се изведе според бара-
њата за највисокиот напон на ова струјно коло.
Член 83
Струјното коло на автотрансформаторот што е при-
клучен на напон од оџсегот II мора да се изведе спрема
највисокиот напон кој може да се јави помеѓу спроводни-
ците или помеѓу спроводниците и земјата.
Напонот на секундарното струјно коло на автотран-
сформаторот помеѓу спроводниците или помеѓу' спровод-
ниците и земјата не смее да ги премине горните вредности
на границата на опсегот II на напонот.
6. Ротациони машини
Член 84
Генераторите мораат да се поставуваат во посебни
простории и да се заштитат со соодветни препреки, а ако
тоа не е можно, средствата за управување смеат да им би-
дат достапни само на стручни лица.
Член 85
Номиналните карактеристики на моторот мораат да
им одговараат на карактеристиките на погонот.
Член 86
Струјата на моторот при задвижување мора да се ог-
раничи на вредноста која не е штетна за инсталацијата од
која се напојува и која не влијае штетно врз другите апара-
ти врзани за истиот извор.
Директно напојување на моторот на наизменична
струја со краткоспоен ротор од дистрибутивната мрежа со
напон од 0,4 kV се дозволува ако се исполнети следните ус-
лови:
1) падот на напонот при задвижувањето не смее да ја
надмине вредноста при која доаѓа до намалување на мо-
ментот на моторот, така и*то да го загрозува сигурносни-
от залет на моторот и на работната машина или да влијае
врз стабилната работа на другите потрошувачи врзани на
истата \фежа;
2) заштитата при задвижувањето на моторот не смее
да дејствува ни на повисоко напонско ниво.
Член 87
Моторите мораат да бидат снабдени со соодветни
уреди за задвижување и, според потреба, со уреди за регу-
лација.
Уредите за задвижување на моторот можат да се ком-
бинираат со уредите за заштита на моторот, при што уре-
дите за задвижување мораат да ги задоволат барањата за
уредите за заштита на моторот.
7. Претворувачи *
Член 88
Претворувачите мораат да се напојуваат преку тран-
сформатор со електрички одвоен** намотки.
Ако се користи претворувач на наизменична струја,
струјното коло зад тој претворувач мора да биде посебно
Страна 1442 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
заштитено, а особено во поглед на селективностд, со оглед
на функционалните карактеристики на претворувачот.
8. Акумулатори
Член 89
Преносливите или подвижните акумулатори мораат
да се полнат во простории во кои истекувањето и испару-
вањето на електролитот нема да предизвика штетиш опас-
ност. ,
Со вентилација на просториите од став 1 на овој член
мора да се обезбеди просторијата да не стане опасна во
поглед на експлозија. Исто така, мора да се обезбеди во
близината да не смее да има отворен оган.
Член 90
Стационарните акумулатори мораат да бидат во по-
себна просторија, која мора да биде затворена и во која
пристапот им е дозволен само на лица што се должни да
ги надгледуваат и одржуваат.
Ако номиналниот напон на акумулаторската батери-
ја преминува 150 V, просторијата во која се сместени ста-
ционарните акумулатори мора да има под кој не смее да
биде лизгав, кој мора да биде изолиран од почвата и кој
мора да има доволна површина за движење на работници-
те за да не дојде до истовремено допирање на почвата или
на проводниот елемент врзан за земјата и на некој од еле-
ментите на акумулаторот под напон.
9. Расклопни блокови
Член 91
Опремата на расклопните блокови мора да биде от-
порна спрема механички напрегања, хемиски влијанија,
влага и топлина што се јавува при работата на тие уреди.
Член 92
Воздушните растојанија во расклопивте блокови мо-
раат да бидат:
1) помеѓу неизолираните делови под напон на раз-
лични полови - најмалку 10 mm;
2) помеѓу неизолираните делови под напон и другите
спроводни делови (масата, надворешните куќишта и др.) -
најмалку 20 mm.
Член 93
Расклопните блокови кои делумно или во целост се
изработуваат при поставувањето на инсталацијата мора-
ат да бидат конструирани и изработени така што да ги за-
доволуваат мерките за заштита, посебно во поглед на за-
штита од директен и индиректен допир, заштита од пре-
напон, заштита од пожар, како и на поврзување на за-
штитниот спроводник.
Член 94
Спроводниците за напојување на мерни апарати и
инструменти, прицврстени на вклопките или на вратите
на расклопните блокови, мораат да бидат свитливи.
Член 95
На расклопниот блок, на надворешната страна мора
да се наоѓа плочка на која се напишани називот на произ-
водителот, ознаката на применетиот систем во поглед на
заземјувањето (ТТ, TN или др.) и други неопходни подато-
ци за опремата што од него се напојува.
Во расклопните блокови кои содржат електрична оп-
рема (заштитни уреди, расклопни апарати и др.), со соод-
Петок, 2 септември 1988
ветни струјни кола, сите елементи мораат јасно да се обе-
лежат така што да може лесно да се уочи намената на
опремата и струјното коло на кое таа опрема му припаѓа.
Ознаките и натписите плочки мораат да бидат по-
стојани, трајно прицврстени и усогласени со техничките
податоци од техничките упатства, шеми, дијаграми и од
другата документација за расклопните блокови.
Член 96
Ако електричниот развод во управувачките и развод-
ните блокови е сместен во неизолирани цевки, при изведу-
вањето на таквиот развод мораат да се оневозможат допи-
рате помеѓу тој развод и деловите под напон. Краевите на
неизолираните цевки мораат да бидат на воздушно расто-
јание од најмалку 20 mm од кој и да било дел под напон, а
исто така и од стегалките.
Деловите под напон на управувачкиот или разводниот
блок мораат да бидат оддалечени од куќиштето 20 mm, а
помало растојание е дозволено само ако се применуваат
изолирани прегради.
Член 97
На градилиштата, во точката на напојување на елек-
тричната инсталација, се поставува расклопен блок кој
содржи главни расклопни, заштитни и управувачки уреди.
Во главниот или во друг расклопен блок, во секое струјно
коло, мораат д& постојат уреди за разделување и за зашти-
та.
Упоребените уреди мораат да се напојуваат во рас-
клопните блокови кои, според потреба, содржат: уреди за
заштита од прекумерни струи, уреди за заштита од инди-
ректни допири, приклучници и др.
10. Електрична опрема и уреди кои трошат електрична
енергија
Член 98
Електрична опрема и уредите кои трошат електрич-
на енергија се приклучуваат директно на електричната ин-
сталација или преку продолжувачки свитлив кабел.
Одредбите од овој правилник кои се однесуваат на за-
штитата од разурнување на споевите се однесуваат и на
електричната опрема и уредите што трошат електирчна
енергија и се приклучуваат директно на електричната ин-
сталација.
Ако приклучок на електрична опрема и на уреди што
трошат електрична енергија се изведува со продолжувач-
ки свитлив кабел, тој кабел мора да има ист број спровод-
ници како и електричната инсталација и заштитниот
спроводник, ако е неопходен, со потребна електрична и
механичка цврстина.
Член 99
Ако продолжувачкиот свитлив кабел има заштитен
спроводник, тој спроводник мора да биде означен со зеле-
н о в о лто боја, а ако нема заштитен спроводник, ниеден
друг спроводник не може да биде означен со таа боја.
Ако продолжувачкиот свитлив кабел има неутрален
спроводник и ако средството за спојување го определува
неговото место, неутралниот спроводник мора да биде оз-
начен со светлосина боја.
Член 100
Поставувањето на светилката на таванот на просто-
ријата мора да се изврши така што да не може да се врти
околу својата оска.
Светилката не смее да се обесува за спроводникот за
напојување.
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
Ако светилката е од класата 0 или од класата II, мора
да се прицврсти преку изолациониот приклучок кој ги од-
војува металните делови од својот носач.
Член 101
Навојниот дел во сијаличното грло, во кој се наврту-
ва сијалицата, не смее да биде споен со фазниот спровод-
ник.
Грлата во светилките можат да се поставуваат така
што да бидат достапни без употреба на алат, освен во све-
тилките што се држат во рака.
Сијаличните грла со склопка и тастер се дозволени
само ако се изработени во изолационо куќиште.
Сијаличните грла опремени со склопки со лостови се
дозволени само под услов дејствувањето на склопката да е
осигурено со изолационен гајтан или со метален синџир
кој е поврзан со лост преку вметнат изолационен дел, при
што не смее да постои можност за допир на овој синџир
со деловите под напон на сијаличното грло. .
Член 102
За светилка со празнење која имаат напон на сијали-
цата кој го применува напонот на опѕегот II (односно 1
ООО V) барањата се утврдени со југословенскиот стандард
JUS N.L5.210.
Член 103
На електричната инсталација не смеат да се приклу-
чуваат електрични апарати кои имаат електроди или неи-
золирани грејачи, а се наменети за нурнување во вода, ос-
вен уредите за катодна заштита.
Член 104
Електричните играчки што се приклучуваат на елек-
тричната инсталација мораат да бидат од класата III.
Член 105
Апаратите со отворени усвитени грејни елементи не
смеат да се приклучуваат на електричната инсталација во
простории во кои постои опасност од пожар или од допир
на запаливи материјали со деловите на апаратите што ги
носат усвитените елементи.
Член 106
Апаратите за загревање на простории во кои се изра-
ботуваат, обработуваат или складираат запаливи матери-
јали, односно во кои е присутен запалив прав мораат да
имаат уред за ограничување на температурата или уред за
намалување на зрачењето на топлина, со кој се спречува
достигањето на опасна температура, или мораат да бидат
така конструирани што температурата на куќиштето и на
деловите на апаратот да биде под температурата која
може да предизвика опасност од пожар.
Член 107
Во инсталациите на електричните апарати за греење
со топол воздух не смее да постои можност грејните тела
да се стават под напон додека не се задвижи соодветниот
вентилатор, а мораат да се исклучуваат пред да се исклучи
тој вентилатор.
Грејните тела од став 1 на овој член мораат да имаат
вградени два независни ограничувачи на температура, кои
не допуштаат појава на висока температура.
Член 108
Електричните апарати за загревање на запаливи теч-
ности на температура под температурата на пламиштето
Број 53 - Страна 1443
мораат да имаат ограничувач на температурата, кој го ис-
клучува или намалува греењето пред да се постигне опас-
на температура, односно мораат да бидат конструирани
така што и при недозволено зголемување на температура-
та да не предизвикуваат опасност за луѓето и околните об-
јекти.
11. Сигурносни системи
Член 109
Сигурносните системи мораат да функционираат при
избувнување на пожар.
Изворот на сигурносниот систем мора да обезбеди
напојување во определено време, а опремата на сигурнос-
ниот систем мора да биде изведена или поставена така
што за соодветно време да биде отпорна спрема оган.
Член НО
Во сигурносните системи мора да се спроведе зашти-
та од индиректен допир без автоматско исклучување на
напојувањето при појавата на прва грешка.
Во IT системи мораат да се предвидат уреди за по-
стојан надзор над изолацијата кои при појавата на прва
грешка даваат звучен и светлосен сигнал.
Член 111
Опремата на сигурносните системи мора да биде рас-
поредена така што да можат лесно да се вршат периодич-
ни прегледи, испитувања и одржување.
Член 112
Изворите на сигурносните системи мораат да се по-
стават и прицврстат така што да не можат да се оштетат
поради грешки што можат да се јават во главните извори
за напојување.
Изворите на сигурносните системи мораат да се по-
стават во простории што му се пристапни само на стручен
и приучен персонал (ВА 4 и ВА 5), освен опремата што по-
себно се напојува од сопствени акумулатори.
Член 113
Местото на кое се сместени изворите на сигурносни-
те системи (освен сопствените акумулатори за посебно на-
појување) мора да биде чисто и мора да се проветрува, та-
ка што гасовите, чадот или п а р е в а што изворите ја ис-
пуштаат да не можат да пробијат во просториите во кои
се наоѓаат луѓе.
Член 114
Одвоени независни извори на сигурносните системи
што се напојуваат од мрежата не се дозолени, освен ако не
е обезбедено два извора да не можат да бидат истовремено
во дефект.
Член 115
Ако постои само еден извор за напојување на сигур-
носниот систем, тој не смее да се користи за друга цел.
Ако постојат повеќе извори на сигурносни системи,
тие можат да се користат за напојување на системите за
постојана приправност, под услов во случај на дефект на
едниот од нив преостанатата моќност да биде доволна за
обезбедување на раздвижувањето и, работата на сите си-
гурносни системи.
Условот од став 1 на овој член бара автоматско рас-
товарување на изворот за напојување од опремата што не
е предвидена со сигурносните системи.
Одредбите од ст. 1 и 2 на овој член не се однесуваат
на опремата што посебно се напојува од сопствени акуму-
латори.
Страна 1444 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
Член 116
Струјните кола на сигурносните системи мораат да '
бидат одвоени од другите струјни кола, така што елек-
тричната грешка или која и да било интервенција или из-
мена во еден систем да не влијае врз исправноста на рабо-
тата на друг систем.
Барањето од став 1 на овој член се постигнува со од-
војување на струјните кола со изолациона материјали
што се отпорни на оган, со водење по други патишта или
со употреба на куќишта.
Член 117
Струјните кола на сигурносниот систем, по правило,
не смеат да минуваат низ места изложени на ризик од
пожар, како што се простории во кои се изработуваат, об-
работуваат или складираат запаливи материи, односно во
кои е присутен запалив прав.
По исклучок од одредбата на став 1 од овој член, ако
тоа не може да се избегне, дозволено е струјните кола на
сигурносниот систем да минуваат и низ тие места, со тоа
што во тој случај мора да се обезбеди нивна отпорност на
оган.
Струјните кола на сигурносниот систем не смеат да
минуваат низ простории во кои се обработува или склади-
ра експлозив.
Член 118
I
Струјните кола на сигурносните системи не мораат
да се заштитат од преоптоварување, туку садоо од краток
спој, со тоа што уредот за .заштита мора да се избере и да
се постави така што да не предизвикува неправилна рабо-
та во другите струјни кола на сигурносниот систем.
Член 119
Расклопните уреди на сигурносните системи мораат
да се разликуваат и групираат во простор што им е при-
стапен само на стручни лица.
Уредите за светлосна и звучна сигнализација на си-
гурносните системи мораат јасно да покажуваат на кои
уреди или струјни кола на сигурносниот систем се однесу-
ваат.
Член 120
Во системите во кои се бара определено постојано
ниво на осветлување или определено време на прекин на
осветлувањето, типот на светилката на сигурносните сис-
теми мора да биде таков што да го задоволи бараното ни-
во на осветлувањето и при префрлување на сигурносниот
систем.
Член 121
Во електричната опрема на сигурносните системи
што се напојува со две ралични струјни кола не смеат да
се оштетат уредите за заштита од електричен удар поради
грешка во едното од струјните кола ни да се предизвика
погрешно дејствување во другото струјно коло.
Опремата од став 1 на овој член мора да се поврзе со
заеднички заштитен спроводник за двете струјни кола, ако
е тој предвиден.
Член 122
Паралелната работа на два извора за напојување на
сигурносните системи што не се способни за паралелна
работа мора да се спречи со механичко затворање или со
друго погодно средство.
ј
Петок, 2 септември 1988
Член 123
Ако два извора за напојување на сигурносни системи
не се способни за паралелна работа, за секој извор мора да
се осигури заштита од краток спој и од индиректен допир,
Член 124
Ако разни извори на напојување можат да работат
паралелно како независни извори за напојување на сигур-
носните и други системи, појавата на реверзибилна енер-
гија мора да се спречи со поставување на заштитни уреди.
Член 25
Кога сигурносните и други системи можат да се на-
појуваат од два извора кои можат да работат паралелно,
мора да се обезбеди заштита од кратки споеви и индирек-
тен допир, без оглед на тоа дали електричната инсталаци-
ја се напојува од едниот или од двата извора, при што се
неопходни мерки за ограничување на струјата која проте-
кува помеѓу неутралните точки на изворите, а особено при
појавата на трет хармоник.
III. ТЕХНИЧКИ МЕРКИ ЗА ЗАШТИТА
1. Технички мерки за заштита од електричен удар
Член 126
Врз електричната опрема се применуваат технички
мерки за заштита од директни допири според југословен-
скиот стандард JUS N.B2. 741.
Член 127
Врз електричната опрема се применуваат технички
мерки за заштита од индиректни допири според југосло-
венскиот стандард JUS N.B2. 741, со тоа што техничката
мерка за заштита со автоматско исклучување на напојува-
њ е ^ не се применува врз деловите на електричната инста-
лација каде што неопходноста од напојување е суштестве-
на и во случаите кога не е ефикасна.
Заштитата на деловите на електричната инсталација
од став 1 на овој член од индиректен допир, каде што не-
прекинатоста на напојувањето е суштествена или зашти-
тата со автоматско исклучување на напојувањето не е ефи-
касна, се остварува кога електричната опрема се поставу-
ва во неспроводни простории или со локално изедначува-
ње на потенцијалот без поврзување со земјата.
Техничките мерки за заштита со безбедносно мал на-
пон, со користење на опрема од класата II или со примена
на еквивалентна изолација, како и со електрично одвојува-
ње, можат да се применуваат на целата електрична инста-
лација, нејзините делови или опремата.
Техничките мерки за заштита од индиректен допир
од ст. 1,2 и 3 на овој член не се применуваат при изведува-
њето на електрични инсталации врз: потпорни изолатори
и метални делови споени со нив, прибор за надземни водо-
ви ако е надвор од дофатот на раката, бетонско железо ако
не е пристапно, изложени спроводни делови со мали ди-
мензии (до 50 mm х 50 mm) или ако се надвор од дофатот
на раката, а мерката за заштита со поврзување за заштит-
ниот спроводник е тешко изводлива (на пример: завртки,
заковки, натписни плочки, кабелски шелни и ел.), метални
цевки или други метални куќишта што ја штитат елек-
тричната опрема во согласност со барањата за класата II
или за еквивалентна изолација.
 Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
- 2. Технички мерки за заштита од пожар
1 ' Член 128
Поставувањето на кабли и спроводници, во просто-
риите на зградите од класата на надворешни влијанија Б
D 2, BD 3 и BD 4 за кои е карактеристично отежнато на-
пуштање (како што се: високи станбени и деловни згради,
стоковни куќи, театри, кина и др.) треба да се избегнува.
Ако каблите и спроводниците се поставуваат во про-
сториите од став 1 на овој член, мораат да се исполнат
следните услови:
1) во случај на настанување пожар - да не можат да
го пренесат ниту да го прошират пожарот два часа од не-
говото настанување;
2) да се спречи предизвикување на висока температу-
ра која би можела да предизвика палење на околните ма-
теријали (на пример: со поставување во куќиштата, во об-
вивки и ел.);
3) да се полагаат во покриени канали или надвор од
дофатот на рака.
Член 129
Во зградите од класа на надворешни влијанија BD 3
и BD 4, за кои е карактеристично присуство на голем број
луѓе (како што се: театри, кина, стоковни куќи и др.), рас-
клопните апаратури се поставуваат така што да им бидат
достапни само на стручни лица.
По исклучок од одредбата на став 1 од овој член, рас-
клопните уреди што го олеснуваат напуштањето на згра-
ди (на пример: оклопки за противпанично осветление, за
вентилација и др.) можат да се постават така што да им
бидат достапни на сите.
Ако расклопните апаратури се поставуваат во про-
сториите од член Ј 28 на овој правилник, тие мораат да би-
дат во куќишта од незапаливи материјали или од матери-
јали кои не потпомагаат горење.
Член 130
Електричната опрема што содржи запаливи течности
не може да се поставува во простории предвидени за на-
пуштање на згради од класа на надворешни влијанија BD
3 и BD 4, за кои е карактеристично отежнато напуштање
(како што се: високи станбени и деловни згради, театри,
кина и др.).
Во просториите на згради од класата на надворешни
влијанија ВЕ 2, во кои постои опасност од пожар, може да
се поставува само неопходна електрична опрема, а мину-
вањето на кабли и спроводници е дозволено под услов, во
случај на продолжување во овие простории, спојот да се
наоѓа во незапаливо* куќиште или во куќиште што не пот-
помага горење, каблите и спроводниците да се заштитени
од прекумерна струја и да ги задоволуваат условите на ис-
питувањето на запаливост според југословенскиот стан-
дард JUS N.C0. 075 во време од една минута, со- пламен
долг 120 mm.
Ако каблите и спроводниците се полагаат на запали-
ви материјали, тие материјали мораат да ги задоволат ус-
ловите на испитување на запад ивост од став 2 од овој
1
член.
Член 131
Во просториите на згради од класа на надворешни
влијанија ВЕ 2, во кои се очекува таложење на прав на куќ-
иштата на електричната опрема во такви количества што
да можат да предизвикаат пожар, мораат да се преземат
мерки куќиштата да не ја достигнат температурата на па-
лење на правот.
Под мерките од став 1 на овој член се подразбира де-
ка електричната опрема за тие простории мора да биде из-
Број 53 - Страна 1414
работена според југословенскиот стандард JUS N.S8. 850 v
дека при изведувањето мора да се размести така што да >
обезбедено ладење како во текот на нормалната работа * *
ка и при преоптоварувања.
Мерките од став 1 на овој член не се потребни а**
температурата на куќишето е така ниска што да не моде-
ла предизвика палење на правот ниту на околните матег и
јади.
Член 132
Ако расклопните апаратури за заштита, управ>взћ.-
или разделување се поставени во куќиште кое има пом t.
степен на заштита од IP 5Х според југословенскиот ега
дард JUS N.A5. 070, тие мораат да се постават надвор е.
просториите во кои постои опасност од пожар (во згради
те од класа на надворешни влијанија ВЕ 2).
Член 133
Ако просториите во кои постои опасност од поЧ: ,
(во зградите од класа на надворешни влијанија ВГ 21
греат по системот на присилна циркулација на вснд
воздухот мора да се шмука од просторија во која не <
стои запалив прав.
Температурата на влезниот воздух за греење не cv
да биде таква што да може да предизвика пожар.
Член 134
Моторите, со кои се управува далечински и кои раб*,
тат без надзор, освен сервомоторите со краткотрајна ра
бота, сместени во просториите во кои постои опасност од
пожар (во зградите од класата на надворешни влијанија
ВЕ 2) мораат со помош на уреди осетливи на температура
да се заштитат од температури кои се повисоки од темпе-
ратурата на тлеење на правот.
Член 135
Светилките во просториите во кои постои опасност
од пожар (во зградите од класа на надворешни влијанија
ВЕ 2) мораат да имаат степен на заштита најмалку IP 5Х
според југословенскиот стандард JUS N.A5. 070.
Изворите на осветление мораат да бидат заштитени
од можни механички оштетувања со пластични или стак-
лени поклопки и решетки или со други соодветни заштит-
ни средства.
Заштитните средства од став 2 на овој член мораат
да бидат составен дел на светилката.
Член 136
Заради намалување на опасноста, во просториите во
кои постои опасност од пожар (во зградите од класа на
надворешни влијанија ВЕ 2) струјното коло мора да биде
заштитено со заштитен уред за диференцијална струја со
номинална вредност на струјата на дејствување од 0,5 А
или мора да биде ставено под надзор со помош на уред за
траен надзор на изолацијата (кој се користи во IT систе-
ми), со звучен сигнал за случај на грешка во изолацијата.
Спроводникот на струјното коло за надзор на изола-
цијата може да биде додатен спроводник од повеќежилен
кабел, плашт на кабел споен со заштитен спроводник или
неизолиран спроводник воден со изолирани спроводници
во пластични инсталациони цевки.
Член 137
Струјните кола што ја напојуваат опремата или ми
нуваат низ простории во кои постои опасност од пожар
(во зградите од класа на надворешни влијанија ВЕ 2) мо-
раат да бидат заштитени од преоптоварување и кратки
споеви со заштитни уреди кои мораат да се постават над
вор од тие простории.
Страна 1446 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
Член 138
Деловите под напон во струјните кола со безбедносно
мал напон во просториите во кои постои опасност од
пожар (во зградите од класа на надворешни влијанија ВЕ
2) мораат да бидат заштитени со купиште со најмал сте-
пен на заштита IP 2Х, или опремени со изолација која
може да го издржи испитниот напон од 500 V во текот на 1
min.
Член 139
Во просториите во кои постои опасност од пожар (во
зградите од класа на надворешно влијание ВЕ 2) PEN
спроводник може да им биде само придружен на струјни
кола кои минуваат низ вакви простории, под услов да не-
ма прекин. ^ шини, струјните кола за напојување на електромагнетски
Член 140.
Во просториите на згради од дрвена граѓа (од класа
на надворешно влијание СА 2) мораат да се преземат мер-
ки електричната опрема да не предизвика палење на ѕидо-
вите, половите или таваните.
Член 141.
Во просториите на високи згради во кои е применета
присилна вентилација (од класа на надворешни влијанија
СВ 2), чиј однос на големините може да овозможи ширење
на пожарот, мораат да се преземат мерки за спречување
на дејството на оџаците на местата каде што се наоѓа
електрична опрема.
3. Технички мерки за заштита од прекумерна струја
Член 142,
Уредот за заштита од преоптоварување на спровод-
ниците и каблите, освен во случаите од член 143 на овој
правилник, мора да се постави на почетокот на секое
струјно коло, како и на сите места на кои се намалува
трајно дозволената струја на спроводникот, ако уредот за
заштита од преоптоварување поставен пред тоа место не
обезбедува соодветна заштита.
Причината за намалување на трајно дозволената
струја е намалување на пресекот на спроводникот, проме-
на на природата, на начинот на поставување и промена на
изолацијата или на бројот на жили.
Уредот за заштита од преоптоварување смее произ-
волно да се поместува по должината на електричниот раз-
вод помеѓу точката каде што трајно дозволената струја се
намалува и уредот за заштита, под услов да е заштитен од
краток спој и да нема разгранување ни приклучници.
Уредот за заштита од преоптоварување може да се
поместува најмногу до 3 m помеѓу точката каде што трај-
но дозволената струја се намалува и заштитниот уред,
под услов спроводниците пред уредот да се положени си-
гурно на краток спој (на пример: секој спроводник во од-
воена изолирана цевка), да се оддалечени од запаливи ма-
теријали и да нема разгранување ни приклучници.
Член 143
Заштитата од преоптоварување на спроводниците и
каблите може да се изостави само во просториите во кои
не постои опасност од пожар и експлозии, и тоа:
1) во струјните кола во кои нема преоптоварување,
разгранување ни приклучници;
2) во струјните кола на телекомуникации, управува-
ње, сигнализација и ел.;
ч 3) во спроводниците и каблите за спојување на елек-
трични машини, двигатели, трансформатори, исправува-
чи, акумулатори, разладни постројки и ел.
Петок, 2 септември 1988
Член 144
Во IT системи уредите за заштита од преоптоварува-
ње можат да се преместат по должината на водот односно
да се изостават само ако секое струјно коло е заштитено
со уред за-диференцијална струја или ако целата електрич-
на опрема, подразбирајќи ги спроводниците и каблите, е
изведена како опрема од класата II или е заштитена со ек-
вивалентна изолација.
Член 145
Уредот за заштита од преоптоварување на каблите и
спроводниците не се поставува во такви струјни кола каде
што прекинот на напојувањето може да претставува опас-
ност, како што се побудните струјни кола на*обртните ма-
дигалки, струјните кола на секундарите на струјните тран-
сформатори и ел. 4
Во случајот од став 1 на овој член мора да се предви-
ди алармен уред кој дејствува при појавата на преоптова-
рување.
Член 146
Уредите за заштита од краток спој мораат да се по-
стават на почетокот на секое струјно коло, како и на сите
места на кои се намалува струјата од краток спој на спро-
водниците, ако уредот за заштита од краток спој, поставен
пред тоа место, не обезбедува соодветна заштита.
Член 147
Уредите за заштита од краток спој можат да се по-
местуваат најмногу до 3 m по должината на кабелот или
спродникот што се штити, под услов каблите односно
спроводниците пред уредот да се положени сигурно во од-
нос на краток спој и земјоспој и да се оддалечени од запа-
ливи материјали. х
Член 148
Уредот за заштита од краток спој може да се изоста-
ви:
1) ако спроводниците или каблите спојуваат генера-
тори, трансформатори, исправувачи, акумулаторски бате-
рии до припаѓачките разводни блокови и заштитните уре-
ди во тие разводни блокови;
2) во струјните кола чие исклучување може да предиз-
вика опасност, како што се побудните струјни кола на об-
ртните машини, струјните кола за напојување на електро-
магнетски дигалки и струјните кола на секундари на струј-
ни трансформатори;
3) во мерните струјни кола.
Во случаите од став 1 на овој член електричниот раз-
вод мора да се изведе така што ризикот од краток спој да
се сведе на минимум (со примена на зајакната изолација
против надворешни влијанија), а спроводниците и кабли-
те не смеат да се полагаат на запаливи материјали ниту
покрај нив.
Член 149
Еден ист уред за заштита на кабли и спроводници од
краток спој може да штити повеќе положени спроводници
во паралела, под услов да се усогласени работните карак-
теристики на уредот и начинот на паралелното полагање
на спроводниците.
Член 150
Уредот за заштита од прекумерна струја мора да се
постави во секој фазен спроводник, освен во системот ТТ-
без воден неутрален спроводник, со тоа што тој уред мора
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
да го исклучи спроводникот во кој дошло до прекумерна
струја, но не и безусловно да ги исклучи другите спровод-
н и к под напон.
Ако при напојување™ (на пример: трофазни мотори)
прекинот на една фаза претставува опасност, мора да се
предвиди исклучување и на другите спроводници под на-
пон.
Член 151
Во струјните кола што се напојуваат помеѓу фазите
во системот ТТ, каде што нема воден неутрален спровод-
ник, откривањето на прекумерна струја може да се пред-
види само во две фази, под услов во исто трофазно струјно
коло на страната на напојувањето да постои уред за за-
штита на диференцијалната струја кој ги прекинува сите
фазни спроводници.
Член 152
Ако во ТТ и TN системи пресекот на неутралниот
спроводник е еднаков на пресекот на фазните спроводни-
ци, не е потребен уред за заштита од прекумерна струја во
неутралниот спроводник ни уред за прекинување на овој
спроводник.
Ако во системите од став 1 на овој член пресекот на
неутралниот спроводник е помал од пресекот на фазниот
спроводник, потребно е да се предвиди уред за заштита од
прекумерна струја во неутралниот спроводник и тој уред
мора да преизвика исклучување на фазните спроводници
на струјното коло, при што не е неопходно прекинување
на неутралниот спроводник.
Уредот за заштита од прекумерна струја на неутрал-
ниот спроводник не е потребен ако неутралниот спровод-
ник е заштитен од краток спој со уред за заштита на фаз-
ните спроводници на струјното коло и ако најголемата
струја што протекува низ неутралниот спроводник во те-
кот на нормалната работа е значително помала од вред-
носта џа трајно дозволената струја на тој спроводник.
Член 153
Неутралниот спроводник, по правило, не се води во
системот IT.
Ако водањето на неутралниот спроводник во систе-
мот IT е неопходно, мора да се предвиди уред за заштита
од прекумерна струја на неутралниот спроводник на секое
струјно коло кој предизвикува прекин на фазните спровод-
ници и на неутралниот спроводник на соодветното струј-
но коло.
Уред за заштита од преоптоварување на неутралниот
спроводник не е потребен ако неутралниот спроводник е
заштитен од краток спој со уред за заштита на страната
на напојување™ (на почетокот на струјното коло) кој им
одговара на барањата утврдени со југословенскиот стан-
дард JUS N.B2.743 за карактеристиките на заштитен уред
од краток спој или ако струјното коло посебно се штити
со уред за диференцијална струја чија номинална вред-
ност не ја преминува 0,15 пати вредноста на трајно дозво-
лената струја на соодветен неутрален спроводник, под ус-
лов овој уред да ги прекинува сите фазни спроводници и
неутралниот спроводник на соодветното струјно коло.
Член 154
Прекинувањето на неутралниот спроводник мора да
доцни по прекинувањето на фазните спроводници, а при
спојување, неутралниот спроводник мора да биде споен
истовремено или пред спојувањето на фазните спроводни-
ци.
4. Технички мерки за заштита од пренапон
Член 155
Уредот за ограничување на пренапон мора да се по-
Број 53 - Страна 1447
стави така што да не претставува опасност за леѓето и
околните објекти во моментот на дејствувањето.
Член 156
Во ист инсталационен канал не смеат да се полагаат
кабли и спроводници од опсегот на напони I и И, освен
ако не се преземени мерки да не бидат изложени на напон
. повидок од нивниот испитан напон на мрежната фреквен-
ција.
Член 157
На местата на кои атмосферските пренапони можат
да предизвикаат опасност, мораат да се постават одводни-
ци на пренапон.
Член 158
Ако електричната инсталација се напојува од надзем-
на мрежа и е заштитена со одводници на пренапон, одвод-
ниците на пренапон мораат да се постават што поблиску
до куќниот приклучок.
Член 159
Одводникот на пренапон се заземјува по најкраток
пат.
Член 160
\
Електричната отпорност на заземјувачот на одводни-
о т на пренапон не смее да биде поголема од 5 Q.
Член 161
Постојните заземјувачи, како што се громобранските
инсталации, металната водоводна мрежа и ел., можат да
се користат за заземјување на одводниците на пренапон.
Член 162
Одводниците на пренапон и разни искришта не е до-
зволено да се поставуваат во простории во кои постои
опасност од пожар и експлозии (од класа на надворешни
влијанија ВЕ 2 и ВЕ 3).
5. Технички мерки за заштита од пад и од исчезнување на
напонот
Член 163
Ако падот, исчезнувањето или повторното воспоста-
вување на напонот може да предизвика опасност за луѓето
и опремата, мора да се вгради уред за заштита од исчезну-
вање и пад на напонот.
Член 164
Уредот за заштита од пад на напонот може да деј-
ствува со задоцнување ако работата на апаратот што се
штити овозможува, без опасност, краткотраен прекин или
пад на напонот.
Член 165
Ако се користат контактори, задоцнувањето во ни-
вното отворање и повторно затворање не смее да го спре-
чи моментното исклучување на уредот за управување и за-
штита.
Член 166
Уредите за заштита од исчезнување и пад на напонот
мораат да се предвидат во крајните струјни кола на напо-
јување™ на мотори, чие повторно задвижување, по запи-
рањето до кое дошло поради падот или исчезнувањето на
напонот, може да биде опасно.
 1
Страна 1448 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
Член 167
Уредите за заштита од исчезнување или пад на напо-
нот се неопходни во електричните инсталации на зградите
во кои е предвидена опрема за сигурносно напојување и за
замена на напојувањето.
Уредите од став 1 на овој член мораат да обезбедат
вклучување на сигурносниот извор или замена на напоју-
вање™ на опремата со резервен извор ако напонот е по-,,
мал од границите на правилното функционирање на опре-
мата.
6. Технички мерки за заштита со разделување, исклучува-
ше и функционално вклучување и исклучување на струјно-
то коло
Член 168
Техничките мерки за заштита со разделување и ис-
клучување се мерки за отстранување на опасноста од елек-
тричната инсталација, опремата или машината.
Мерките од став 1 на овој член се остваруваат со не-
автоматско, локално или далечинско разделување, со ис-
клучување и функционално вклучување и со исклучување.
Член 169
РЕ спроводникот (заштитниот спроводник) не смее
да се разделува ни прекинува ниту во еден систем.
Во TN-C системи, PEN спроводникот (заштитно-не-
утралниот спроводник) не смее да се разделува ни преки-
нува. Во TN-S системи неутралниот спроводник (N спро-
водник) не мора да се разделува ни прекинува.
7. Разделување на струјното коло
Член 170
Секое струјно коло, освен спроводниците од член 169
на овој правилник, мора да биде така изведено што да
може да се раздели од сите спроводници под напон.
Ако работнити услови допуштаат, повеќе струјни ко-
ла можат да се разделуваат со заедничко средство.
Член 171
По разделувањето на струјното коло, ненамерното
напојување на разделеното струјно коло мора да се спречи
со посебни мерки, и тоа со: заклучување на разделената
положба, поставување на таблици со предупредување и
поставување на уред за разделување на струјното коло во
куќиштата или во просториите што се заклучуваат.
При разделувањето на струјното коло, како додатна
мерка за заштита, може да се примени кратко спојување и
заземјување.
Член 172
На местото каде делот на електричната опрема или
куќиштето содржат делови под напон кои се напојуваат
од повеќе извори, мора да се постави таблица со предсуп-
редвуање за лицето на кое овој дел ќе му стане пристапен
мора тој дел да го раздели од сите извори на напојување
освен во случај кога се користи уред за заклучување кој
обезбедува сите напојувачки струјни кола да се разделува-
ат.
Член 173
На местата на кои се акумулира електрична енергија
мораат да бидат предвидени средства за нејзиното празне-
ње.
8. Исклучување на струјното коло заради механичко
одржување
Член 174
Средства за исклучување мораат да се предвидат на
местата на кои при механичко одржување може да дојде
до физички повреди, а тоа се електричните инсталации за
кранови, лифтови, подвижни скалишта, конвеери, машини
- алатки, пумпи и ел.
Петок, 2 септември 1988
Член 175
• На местата на кои се врши механичко одржување мо-
раат да се предвидат средства за спречување на несакано-
то повторно вклучување на исклучената електрична опре-
ма, освен ако средствата за исклучување не се под посто-
јан надзор на лица кои го вршат одржувањето.
Под средствата за спречување на повторно вклучува-
ње на исклучена електрична опрема се подразбира една
или повеќе од следните мерки: заклучување на исклучена
положба, поставување на таблици со предупредување и
поставување на опрема за исклучување вб куќиштата или
во просториите што можат да се заклучуваат.
9. Исклучување на струјно коло и запирање во случај на
итност
Член 176
Во делот на електричната инсталација што треба да
се исклучи за да се отстрани неочекувана опасност, мора
да се предвиди средство за исклучување во случај на ит-
ност.
Електричните инсталации од став 1 на овој член се
оние инсталации кои напојуваат: пумпи со запаливи теч-
ности, вентилациони системи, големи сметачи, светилки
со празнење напојувани со висок напон, големи кујни и
стоковни куќи.
Член 177
Ако со уредот за исклучување во случај на итност се
отстранува опасност од електричен удар, расклопниот
уред мора да ги прекине сите спроводници под напон, ос-
вен спроводниците од член 169 на овој правилник.
Член 178
Средството за исклучување и запирање во случај на
итност мора да дејствува што понепосредно врз соодвет-
ното напојување.
Поставувањето на средството за исклучување и запи-
рање во случај на итност од став 1 на овој член мора да
биде такво што само со едно дејствување да се исклучи со-
одветното напојување.
Член 179
Средствата за исклучување во случај на итност мора-
ат да се постават така што нивните дејствувања да не
предизвикуваат појави на други опасности, ниту да ја по-
пречуваат постапката за отстранување на опасноста.
Член 180
Во електричните инсталации на уредите чие за-
движување може да предизвика опасност мора да се пред-
види средство за итно запирање на тие уреди.
Електричните инсталации од став 1 на овој член се
оние инсталации кои напојуваат: подвижни скалишта,
лифтови, елеватори, конвеери, електрични подвижни вра-
ти, машини-алатки, опрема за миење на .коли и ел.
10. Функционално вклучување и исклучување на струјното
коло
Член 181
Секој дел на струјното коло за кој се бара функцио-
нално да се вклучува и исклучува (во натамошниот текст:
функционално управување) независно од другите делови
на електричната инсталација мора да биде опремен со
уред за функционално управување.
Уредот за функционално управување од став 1 на
овој член не мора да ги прекинува сите спроводници под
напон, но еднополен расклопен апарат не смее да се поста-
ви во неутрален спроводник.
Член 182
Со еден уред за функционално управување може да се
управуваат повеќе електрични апарати предвидени да ра-
ботат истовремено.
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
Член 183
Втакнувањето и вадењето на штекерот од приклучни-
цата со номинална струја до 16 А може да се врши заради
функционално управување со апаратите и опремата.
Член 184
Уредите за функционално управување со кои се обез-
бедува измена на напојувањето со заменско напојување
мораат да дејствуваат на сите спроводници под напон и не
смеат да ги стават изворите во паралелен спој, освен во
електричните инсталации кои специјално се предвидени за
вакви услови. Во тие случаи не смеат да се разделуваат
PEN спроводниците (заштитно-неутралните спроводни-
ци) или РЕ спроводниците (заштитните спроводници).
Член 185
Управувачките и помошните струјни кола морат да
се проектираат, поставуваат и заштитат така што да ги ог-
раничат опасностите предизвикани со оштетување на изо-
лацијата помеѓу управувачкото струјно коло и другите
спроводни делови и да не предизвикаат погрешно дејсту-
вање на управуваниот електричен апарат.
Член 186
Управувачките струјни кола на мотори мораат да се
проектираат и изведуваат така што моторите да не можат
неконтролирано да се задвижат по запирањето поради ис-
чезнување или пад на напонот, ако такво задвижување
претставува опасност.
Член 187
Во електричните инсталации на мотори, каде што
моторот се кочи со спротивни струи, мораат да се предви-
дат мерки за спречување на вртењето на моторот во спро-
тивна насока на крајот на кочењето, ако тоа спротивно
вртење предизвикува опасност.
Член 188
На местата на кои безбедноста зависи од науката на
вртењето на моторот мораат да се предвидат мерки кои,
по исчезнувањето на едната фаза или по измена на фазите,
го спречуваат-задвижувањето на моторот во погрешна на-
сока.
IV. ПОСТАПКА И НАЧИН НА КОНТРОЛИРАЊЕ И ВЕ-
РИФИКАЦИЈА НА СВОЈСТВАТА, КАРАКТЕРИСТИ-
КИТЕ И КВАЛИТЕТОТ НА ЕЛЕКТРИЧНИТЕ
ИНСТАЛАЦИИ
Член 189
Секоја електрична инсталација, во текот на поставу-
вањето и/или кога е завршена, но пред предавањето на ко-
рисникот, мора да биде прегледана и испитана во соглас-
ност со одредбите од овој правилник.
Член 190
При проверувањето и испитувањето на електричните
инсталации мораат да се преземат мерки за безбедност на
лицата и за заштита од оштетување на електричната и
другата опрема.
\
Член 191
Ако електричната инсталација се менува, мора да Се
провери и испита дали изминатата електрична инсталаци-
ја е во согласност со одредбите од овој правилник.
1. Проверување со преглед
Член 192
Прегледот на електричната инсталација се врши кога
таа е исклучена, а се состои од проверување на:
1) заштитата до електричен удар, вклучувајќи го ме-
рењето на растојанието при заштитата со препреки или
Број 53 - Страна 1449
куќишта, со прегради или со поставување на опремата
надвор од дофатот на раката;
2) мерките за заштита од ширење на оган и од тер-
мички влијанија на спроводниците според трајно дозволе-
ните вредности на струјата и дозволениот пад на напонот
(ако не е извршена ревизија на проектот);
3) изборот и регулираноста на заштитните уреди и на
уредните за надзор;
4) исправноста на поставувањето на соодветните рас-
клопни уреди во поглед на разделното растојание;
5) изборот на опрема и мерките за заштита спрема
надворешни влијанија;
6) распознавањето на неутралниот и заштитниот
спроводник;
7) присуството на шеми> таблици со предупредува-
ња или слични информации;
8) распознавањето на струјните кола, осигурувачите,
склопките, стегалките и другата опрема;
9) спојувањето на спроводниците;
10) пристапноста и р а с п о л о ж л и в о ^ на просторот за
работа и одржување.
2. Испитување
Член 193
Општи испитување мораат да се изведат според след-
ниот редослед:.,
1) непрекинатост на заштитниот спроводник и на
главниот и додатниот спроводник за изедначување на .по-
тенцијалот;
2) отпорност на изолацијата на електричната инста-
лација;
3) заштита со електрично одвојување на струјните ко-
ла;
4) отпорност на подот и ѕидовите;
5) функционалност.
Ако при испитувањето се искаже неусогласеност со
соодветните одредби од овој правилник, испитувањата
мораат да се повторат по исправуваното на грешките.
Член 194
Непрекинатоста на заштитниот спроводник и на
спроводникот за изедначување на потенцијалот се испиту-
ва со мерење на електричната отпорност, со напон од 4 до
24 V еднонасочна или наизменична струја со најмала стру-
ја од 0,2 А.
Член 195
Електричната отпорност на изолацијата на електрич-
ната инсталација мора да се мери:
1) помеѓу спроводниците под напон, земајќи два по
два (мерењето се врши во текот на поставувањето, пред
поврзувањето на опремата);
2) помеѓу секој спроводник под напон и земјата (фаз-
ните спроводници и неутралниот спроводник можат да се
спојат заедно).
Во TN-C систем PEN спроводникот не се смета како
спроводник под напон.
Електричната отпорност на изолацијата се мери со
напони кои не се помали од вредностите на напоните да-
дени во табела бр. 2, и таа задоволува ако секое струјно
коло, без приклучената опрема, има вредност која не е по-
мала од вредностите дадени во табела бр. 2.
Мерењата се вршат со еднонасочна струја.
Кога струјното коло содржи електронски уреди, ме-
рењата се вршат само помеѓу фазниот и неутралниот
спроводник кои се споени заедно со земјата. Без спојување
на спроводниците под напон може да се предизвика де-
фект во електричните уреди.
Страна 1450 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
Табела бр. 3
Најмали вредности на електричната отпорност на изола-
цијата
Член 196
Електрично одвојување на деловите под напон од
другите струјни кола се проверува со испитување на елек-
тричната отпорност на изолацијата, но со приклучени
апарати сообразно со член 195 од овој правилник.
Член 197
Ако опремата е поставена во изолирани простории,
мора да се испита електричната отпорност на ѕидовите и
половите по методата утврдена во југословенскиот стан-
дард JUS N.B2.761. Најмалку три мерења мораат да се из-
врашат на исто место, со тоа што едно мерење да се врши
на растојание од 1 m од кој и да било достапен друг спро-
веден дел во просторијата, а другите две мерења да се
вршат на поголеми растојанија.
Мерењата од став 1 на овој член мораат да се повто-
рат за секоја соодветна површина на просторијата.
Член 198
Расклопните ј блокови (командните ормани, коман-
дните табли, управувачките пултови и ел.), моторните по-
гони, командите и заклучувањата мораат функционално
да се испитаат за да може да се провери дали ги задоволу-
ваат условите пропишани со овој правилник и со југосло-
венските стандарди од оваа област.
Заштитните уреди се изложуваат на функционално
испитување само кога тоа е можно, за да може да е прове-
ри нивната исправност, правилноста на поставувањето и
регулираноста.
V. ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ
Член 199
Со денот на влегувањето во сила на овој правилник
престануваат да важат:
1) Правилникот за техничките мери и условите за из-
ведување електроенергетски инсталации во згради
(„Службен лист на СФРЈ", бр. 43/66);
2) Правилникот за техничките мерки за електроенер-
гетски постројки од низок напон во земјоделството
(„Службен лист на СФРЈ", бр. 33/70);
3) Правилникот за техничките мерки за електроенер-
гетски инсталации во индустријата („Службен лист на
СФРЈ", бр. 2/73);
4) Правилникот за техничките нормативи за проекти-
рање и изведување електрични приклучоци и ормани во
згради („Службен лист на СФРЈ", бр. 35/74);
5) Правилникот за техничките нормативи за елек-
трични инсталации во згради што се изведуваат со систем
Петок, 2 септември 1988
за монтажа на префабрикувани типизирани финалист обра-
ботени елементи („Службен лист на СФРЈ", бр. 19/85).
6) Правилникот за техничките нормативи за електро-
енергетски инсталации во простории со специфични усло-
ви („Службен лист на СФРЈ", бр. 68/85).
Член 200
Овој правилник влегува во сила по истекот на шест
месеци од денот на објавувањето во „Службен лист на
СФРЈ".
Бр. 07-5245/1
25 декември 1986 година
Белград
Директор ^
на Сојузниот завод за
стандардизација,
Вукашин Драгоевиќ, е. р.
700.
Врз основа на член 22 и член 32 став 1 и член бб став 1
точка 15 од Законот за Народната банка на Југославија и
за единственото монетарно работење на народните банки
на републиките и народните банки на автономните покра-
ини („Службен лист на СФРЈ", бр. 49/76, 41/81, 26/84 и
71/86) и врз основа на член 28а став 4 од Законот за вкуп-
ниот приход и доходот („Службен лист на СФРЈ", бр.
72/86, 42/87,65/87, 87/87 и 31/88), во согласност со Сојуз-
ниот извршен совет, Советот на гувернерите донесува
ОДЛУКА
ЗА НАЧИНОТ НА ПРЕСМЕТУВАЊЕ, НАПЛАТА И
ПЛАЌАЊЕ НА КАМАТАТА НА НАРОДНАТА БАНКА
НА ЈУГОСЛАВИЈА, НАРОДНИТЕ БАНКИ НА РЕПУБ-
ЛИКИТЕ И НАРОДНИТЕ БАНКИ НА АВТОНОМНИ-
ТЕ ПОКРАИНИ
1. Народната банка на Југославија, народните банки
на републиките и народните банки на автономните покра-
ини (во натамошниот текст: народната банка) на пласма-
ните од примарната емисија и на другите побарувања на
народната банка (во натамошниот текст: пласманите од
примарната емисија), како и на срествата депонирани кај
народната банка пресметуваат и плаќаат односно напла-
туваат камата по каматните стапки утврди со прописите
донесени врз основа на чл. 22 и 32 од Законот за Народна-
та банка на Југославија и за единственото монетарно ра-
ботење на народните банки на републиките и народните
банки на автономните покраини, на начинот утврден со
оваа одлука, ако со сојузен пропис не е поинаку предвиде-
но.
2. Каматата на пласманите од примарната емисија се
пресметува месечно и се наплатува во рокот на втасување-
то на кредитот.
По исклучок од одредбата на став 1 од оваа точка, ка-
матата за купување на хартии од вредност се пресметува
однапред за времето од денот на купувањето до рокот на
втасувањето на хартиите од вредност.
Каматата на средствата на задолжителната резерва
на банките кај Народната банка на Југославија се пресме-
тува месечно и се плаќа тримесечно наназад, а на благај-
ничките записи на Народната банка на Југославија се пре-
сметува месечно и се плаќа во рокот на втасувањето на
благајничкиот запис.
3. Каматата на пласманите од примарната емисија,
на средствата на задолжителната резерва на банките кај
Народната банка на Југославија и на благајничките запи-
си на Народната банка на Југославија се пресметува по
пропишаните каматни стапки, со примена на дисконт од-
носно на соодветна конформна стапка.
При пресметувањето на каматата за купување на хар-
тии од вредност се применува каматна сметка на сто.
4. Упатство за примена на оваа одлука дава Народна-
та банка на Југославија.
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
5. Со денот на влегувањето во сила на оваа одлука
престанува да важи Одлуката за начинот на пресметување
на каматата на Народната банка на Југославија, народни-
те банки на републиките и народните банки на автономни-,
те покраини („Службеност на СФРЈ", бр. 70/87).
6. Оваа одлука влегува во сила наредниот ден од де-
нот на објавувањето во „Службен лист на ФРЈ".
О. бр. 78 ' >
25 август 1988 година
Белград
Претседател
на Советот на гувернерите
гувернер
на Народната банка на
Југославија, ,
Душан Витковиќ, е. р.
701.
Врз основа на член 22 и член бб став 1 точка 15 од За-
конот за Народната банка на Југославија и за единствено-
то монетарно работење на народните банки на републики-
те и народните банки на автономните покраини
(„Службен лист на СФРЈ", бр. 49/76, 41/81, 26/84 и 71/86),
во согласност со Сојузниот извршен совет, Советот на гу-
вернерите донесува
ОДЛУКА
ЗА ИЗМЕНА НА ОДЛУКАТА ЗА КАМАТНИТЕ СТАП-
КИ НА СРЕДСТВАТА ДЕПОНИРАНИ КАЈ НАРОДНА-
ТА БАНКА НА ЈУГОСЛАВИЈА, НАРОДНИТЕ БАНКИ
НА РЕПУБЛИКИТЕ И НАРОДНИТЕ БАНКИ НА
АВТОНОМНИТЕ ПОКРАИНИ
1. Во Одлуката за каматните стапки на средствата де-
понирани кај Народната банка на Југославија, народните
банки на републиките и народните банки на автономните
покраини („Службен лист на СФРЈ", бр. 35/86, 70/87,
86/87 и 29/88) во точка 1 став 1 одредба под 2, втората
алинеја се менува и гласи: „ - на благајничките записи што
банките ги запишуваат врз доброволна основа, а кои ги
наплатуваат по истекот на 15 дена од денот на уписот - во
височина на есконтната стапка на Народната банка на Ју-
гославија, на записите што ги наплатуваат по истекот на
90 дена - во височина на есконтната стапка зголемена за 1
процентен поен, на записите што ги наплатуваат по исте-
кот на 180 дена од денот на уписот - во височина на ескон-
тната стапка зголемена за 2 процентни поени и на записи-
те што ги наплатуваат по истекот на една година од денот
на уписот - во височина на есконтната стапка зголемена
за 3 процентни поени.".
2. Оваа одлука влегува во сила наредниот ден од де-
нот на објавувањето во „Службен лист на СФРЈ", а ќе се
применува од 1 октомври 1988 година.
О. бр. 89
25 август 1988 година
Белград Г о замеНуВа претседателот
на Советот на гувернерите
заменик на гувернерот на
Народната банка на
Југославија,
д-р Слободан Станоевиќ, с.р.
702.
Врз основа на член 269д од Законот за санација и пре-
станок на организациите на задружен труд („Службен
лист на СФРЈ", бр. 72/86, 42/87 и 75/87), Сојузниот завода
за статистика утврдува и објавува:
Број 53 - Страна 1451
ИНДЕКС НА ЖИВОТНИТЕ ТРОШОЦИ
ВО СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА РЕПУБЛИ-
КА ЈУГОСЛАВИЈА, ВО СОЦИЈАЛИСТИЧКИТЕ РЕ-
ПУБЛИКИ И СОЦИЈАЛИСТИЧКИТЕ АВТОНОМНИ
ПОКРАИНИ ЗА АВГУСТ 1988 ГОДИНА
Бр. 001-3340/1
31 август 1988 година.
Белград
1
Директор
на Сојузниот завод за
статистика,
д-р Драгутин Групковиќ, е. р
По извршеното срамнување со изворниот текст е '
врдено дека во текстот на Одлуката за измени и донол < \
нија на Одлуката за забрана и ограничување на движен
то и населувањето на одделни делови од морскиот бре
на островите или делови од островите, објавена н,
„Службен лист на СФРЈ", бр. 49/88, се поткрала долуна*?
дената грешка, та се дава
ИСПРАВКА
НА ОДЛУКАТА ЗА ИЗМЕНИ И ДОПОЛНЕНИЈА Н i
ОДЛУКАТА ЗА ЗАБРАНА И ОГРАНИЧУВАЊЕ Н \
ДВИЖЕЊЕТО И НАСЕЛУВАЊЕТО НА ОДДЕЛНИ Дѓ
ЛОВИ ОД МОРСКИОТ БРЕГ, НА ОСТРОВИТЕ ИЛИ
ДЕЛОВИ ОД ОСТРОВИТЕ
Во точка 1 став 1 наместо бројот: „34/84" требл
стои бројот: „34/80".
Од Сојузниот секретаријат за законодавство, прав<
судство и управа, Белград, 30 август 1988 година.
По извршеното срамнување со изворниот текст, ут
врдено е дека во текстот на Уредбата за обврската за nyi^
тање во промет на определени количества брашно од ти-
пот „85б", објавена во „Службен лист на СФРЈ", бр. 49/88,
се поткрала долунаведената грешка, та се дава
ИСПРАВКА
НА УРЕДБАТА ЗА ОБВРСКАТА ЗА ПУШТАЊЕ ВО
ПРОМЕТ НА ОПРЕДЕЛЕНИ КОЛИЧЕСТВА БРАШНО
ОД ТИПОТ „850"
Во член 1 став 1 по зборовите: „со производство на
леб", треба да се додадат по грешка изоставените зборови;
„и на работните луѓе што самостојно вршат дејност со ли-
чен труд со средства на трудот во сопственост на граѓани
кои произведуваат леб".
Од Сојузниот секретаријат за стопанство, Белград, 26
август 1988 година.
А
Страна 1452 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Петок, 2 септември 1988

НАЗНАЧУВАЊА И РАЗРЕШУВАЊА СО ОРДЕН НА ЈУГОСЛОВЕНСКОТО ЗНАМЕ СО

ЛЕНТА
Elias Theodorou Ipsarides - извонреден и ополномош-
тен амбасадор на Република Кипар во СФР Југославија;
Врз основа на член 11 став 1 од Законот за Геомагнет-
скиот институт („Службен лист на СФРЈ", бр. 24/74), Со- Бр. 5
јузниот извршен совет донесува 5 февруари 1988 година
Белград
Претседател на
РЕШЕНИЕ Претседателството на СФРЈ,
ЗА НАЗНАЧУВАЊЕ ДИРЕКТОР НА ГЕОМАГНЕТ- Лазар Мојсов, е. р.
СКИОТ ИНСТИТУТ

За директор на Геомагнетскиот институт во Гроцка

се назначува м-р Алија Хаскиќ, досегашен самостоен со- УКАЗ
ветник - раководител на Групата за нафта и гас во Сојуз-
ниот комитет за енергетика и индустрија. ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
С.п.п. бр. 1200 РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА
21 јули 1988 година - врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
Белград јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува
да се
Сојузен извршен совет
одликува
Потпретседател, - за особени заслуги во создавањето и ширењето на
Јанез Земљарич, е. р. братството и единството меѓу нашите народи и народнос-
ти
СО ОРДЕН БРАТСТВО И ЕДИНСТВО СО СРЕБРЕН
Врз основа на членко од Законот за Новинската аген- ВЕНЕЦ
ција Танјуг („Службен лист на СФРЈ", бр. 24/74 и 30/87), Алар Петра Миле - капетан на боен брод;
Сојузниот извршен совет донесува
Бр. 6
РЕШЕНИЕ 8 февруари 1988 година
Белград
ЗА ИМЕНУВАЊЕ ДИРЕКТОР НА НОВИНСКАТА Претседател на
АГЕНЦИЈА ТАНЈУГ Претседателството на СФРЈ,
Лазар Мојсов, е. р.
За директор на Новинската агенција Танјуг се имену-
ва Михаило Шарановиќ, досегашен директор на Новин-
ската агенција Танјуг.

С.п.п. бр. 1190 УКАЗ

14 јули 1988 година ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
Белград НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА
Сојузен извршен совет
- врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува
Потпретседател, да се
Јанез Земљарич, е. р.
одликува

- за особени заслуги во развивањето и зацврстување-

ОДЛИКУВАЊА то на мирољубивата соработка и пријателските односи
меѓу Социјалистичка Федеративна Република Југославија
и Република Португалија

УКАЗ
СО ОРДЕН НА ЈУГОСЛОВЕНСКОТО ЗНАМЕ СО
ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО ЛЕНТА
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА Francisco Antonio Borges Grainha Do Vale - извонре-
- врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци- ден и ополномоштен амбасадор на Република Португали-
јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува ја во СФР Југославија;
да се
Бр. 7
одликува 9 февруари 1988 година
Белград
- за особени заслуги во развивањето и зацврстување-
то на мирољубивата соработка и пријателските односи Претседател на
меѓу Социјалистичка Федеративна Република Југославија Претседателството на СФРЈ,
и Република Кипар Лазар Мојсов, е. р.
Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ
УКАЗ
ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА
- врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува
да се
одликува
- за особени заслуги во развивањето и зацврстување-
то на мирољубивата соработка и пријателските односи
меѓу Социјалистичка Федеративна Република Југославија
и Кралството Норвешка
СО ОРДЕН НА ЈУГОСЛОВЕНСКОТО ЗНАМЕ СО
ЛЕНТА
Tore Bogh - извонреден и ополномоштен амбасадор
на Кралството Норвешка во СФР Југославија;
Бр. 8
9 февруари 1988 година
Белград
Претседател на
Претседателството на СФРЈ,
Лазар Мојсов, е. р.
УКАЗ
ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА
-Јврз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува
да се
одликуваат:
Од CP Б о с н а и Х е р ц е г о в и н а
- за заслуги на полето на јавната дејност со која се
придонесува кон општиот напредок на земјата
СО ОРДЕН НА РЕПУБЛИКАТА СО БРОНЗЕН ВЕНЕЦ
Карахоџић Ћамила Есад, Мујановић Хасана Мехмед,
Winterhalter Драгутина Милан;
- за особени заслуги и постигнати успеси во работата
од значење за социјалистичката изградба на земјата
СО ОРДЕН ЗАСЛУГИ ЗА НАРОД СО СРЕБРЕНИ
ЗРАЦИ
Ходовић Илијаза Алија, Калуђеровић Савића Влади-
мир;
- за заслуги и постигнати успеси во работата од зна-
чење за социјалистичката изградба на земјата
СО ОРДЕН ЗАСЛУГИ ЗА НАРОД СО СРЕБРЕНА
ЅВЕЗДА
Бајрамовић Ибре Салем, Блажевић-Кнежевић Жарка
Милица, Бошковић Стојана Андрија, Ченгић Антуна Ни-
кола, Дедић Дервиша Абдулах, Демир Зејнила Махмут,
Ђурић Боже Душан, Грубишић Стипе Шимо, Каришик
Спасоја Неђо, Комарица Ибре Рамиз, Марковић Пере Јо-
сип, Медић Јове Мане, Мијатовић Ђорђа Радослав, Пехли-
вановић Зарифа Ибрахим, Пешић Мехмеда Сулејман, Ша-
бовић Ћамила Емин, Табучија Ахмеда Салко, Тунгуз Саве
Благоје, Уштилица Боже Цвијо, Вајдић Стевана Милан,
Водопић Ибрахима Шукрија, Вукановић Михајла Славко,
Зухрић Омера Фадил;
Број 53 - Страна 1453
- за особени заслуги во создавањето и ширењето на
братството и единството меѓу нашите народи и народнос-
ти
СО ОРДЕН БРАТСТВО И ЕДИНСТВО СО СРЕБРЕН
ВЕНЕЦ
Ћеримић-Џин Мухамеда Романа, Куленовић Османа
Решид, Маревић Стјепана Даница, Метлић-Девић Цвијана
Зора, Радовић Ђорђа Алекса, Сулејмани Џафера Назим;
- за особени заслуги и постигнати успеси во работата
од значење за напредокот на земјата
СО ОРДЕН НА ТРУДОТ СО ЗЛАТЕН ВЕНЕЦ
Ајановић Нусрета Хамид, Алићехајић Мухамеда
Мехмед, Берић Благоја НеДељко, Деспи Стјепана Јулија-
на, Хускић Омера Сафет, Јефић Триве Марко, Матијевић
Петра Јуре, Матовић Војина Ђорђије, Пелеш Зденка Ни-
кола, Ратковић Тома Алекса, Разић Бахте Ремзија, Срдић
Боже Душан, Вуловић Тривуна Витомир, Зец Жарка Мир-
ко;
- за заслуги и постигнати успеси во работата од зна-
чење за напредокот на земјата
СО ОРДЕН НА ТРУДОТ СО СРЕБРЕН ВЕНЕЦ
Алиефендић Сулејмана Мидхат, Бакић Ивана Борис,
Батиста Ивана Петар, Бећировић Саве Влатко, Бегтић
Хамдије Решад, Бошњак Мустафе Бесим, Брчаниновић
Халила Ибрахим, Бркић Незира Муниб, Бушић Фрање
Никола, Ђурић-Картагић Мехмеда Мирсада, Чавара Ива-
на Анто, Чернош Алојза Аугуст, Достић-Љубинац Војина
Анђелка, Драковац Мехе Хајрудин, Дугић Ибрахима Са-
фет, Ефендић Вејсила Авдо, Гараплија Адема Рамиза, Гој-
ковић Јеремија Борислав, Гурдон Антона Славко, Хамзи!*
Авде Осман, Хелег Емина Касим, Хрустановић Ређе Ке-
мал, Хускић-Ајановић Ахмета Мухарема, Ибрахимагић-
-Тарабор Мунира Халима, Ивановић-Милошевић Спасоја
Ковиљка, Јашаревић Мустафе Сабит, Јовичић Неде Об-
рад, Клачар Мурата Хрустем, Кљајић-Јаков Косте Љуби-
ца, Комленовић-Терзић Рада Душанка, Которанин-Миле-
тић Василија Нада, Крчум Спасоја Ђорђе, Кривидић Реџе
Ениз, Куловић Ибрахима Хамдија, Лаушевић-Јотановић
Миленка Нада, Ловриновић Стипе Јаков, Мењак Бранка
Милутин, Матић Анте Мирослав, Мехмедагић Смаила
Атиф, Милошевић Данила Арсен, Мујчиновић Хасана Ра-
миз, Налић-Шабановић Авдије Шемса, Пауновић Божида-
ра Славко, Павловић Косте Милан, Перкучин Живојина
Андрија, Петковић Јована Ратко, Пушило Мустафа Ед-
хем, Реџић Узеира Мустафа, Ризвић Мехе Махмут, Салкоз
Бахтијара Самија, Секулић-Крунић Душана Јања, Соко-
ловић Салиха Џемал, Станић Нике Перо, Сукур Василија
.Војислав, Шаххман Мустафе Неџиб, Шаринић Ивана Пе-
тар, Шехерија Хусније Фадил, Шимић Амбре Стјепан, Та~
хић Суље Расим, Тахирбеговић Хасана Мемиш, Торлако-
вић Омера Мустафа, Ушановић Салка Есад, Ушановић
Мехе Захид, Узуновић Салиха Бего, Висковић Мије Анто,
Вујичић Милоша Станојка, Зукић Османа Емин;
- за заслуги во социјалистичката изградба на земјата
СО МЕДАЛ ЗАСЛУГИ ЗА НАРОД
Чегар Давида Драгутин, Хошо Мује Мустафа, Нико-
лић Јосипа Мирко, Томић-Зелић Петра Слободанка, Весић
Јово Весељко;
- за залагање и постигнати успеси во работата
СО МЕДАЛ НА ТРУДОТ *
Бајрамовић Хамида Изет, Бајрамовић Бајрама Мус-
тафа, Чворовић Лазара Будимир, Дамјановић Рајка Бош-
ко, Дељкић-Иреиз Авде Бесима, Ђулан Агана Сабахудин,
Халимић Реце Захид, Хусановић Мухамеда Ибрахим, Ке-
новић-Ђозо Махмута Аиша, Куревија Ивана Илија, Миле-
шић Неђе Стојан, Пајић Цвијетина Ђоко;
Страна 1454 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Петок, 2 септември 1988

Од CP Ц р н а Гора УКАЗ
ч ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
- за заслуги и постигнати успеси во работата од зна- НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
чење за социјалистичката изградба на земјата РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА
СО ОРДЕН ЗАСЛУГИ ЗА НАРОД СО СРЕБРЕНА - врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
ЅВЕЗДА јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува
Аручевић Дуље Селим, Каварић Пере Блажо; да се
одликуваат:
- за особени заслуги и постигнати успеси во работата
од значење за напредокот на земјата Од CP Б о с н а и Х е р ц е г о в и н а

СО ОРДЕН НА ТРУДОТ СО ЗЛАТЕН ВЕНЕЦ - за заслуги и постигнати успеси во работата од зна-

Шуберт Јосипа Трипо, Вртка Људевита др Милосав,
Вучетић Срете Милан;
- за заслуги и постигнати успеси во работата од зна-
чење за напредокот на земјата
СО ОРДЕН НА ТРУДОТ СО СРЕБРЕН ВЕНЕЦ
Баук Боже Јован, Јокић Вујадина Борислав, Кривока- •
пић Спасоја Божидар, Петковић-Јеленек Јакоба Хедвига,
Рацковић Петра Војин, Радоњић Јована Радован, Врбица
Блажа Ђоко, Замбата Филипа Адолфо;
- за залагање и постигнати успеси во работата
СО МЕДАЛ НА ТРУДОТ
Бошковић-Милић Боже Радмила, Ивановић Зека Ра-
дован, Кампе-Вукашиновић Ђурађа Милка, Вукојевић-Бе-
ћир Ђуре А^ђе;
Бр. 9
12 февруари 1988 година
Белград
Претседател на
Претседателството на СФРЈ,
Лазар Мојсов, е. р.
чење за социјалистичката изградба на земјата
СО ОРДЕН ЗАСЛУГИ ЗА НАРОД СО СРЕБРЕНА
ЅВЕЗДА
Барун Луке Тадија, Бркић-Савић Јована Милена,
Кресо Хусе Сеад, Ножић Хасана Ћамил, Приморац Фили-
па Миле, Шатор Мехмеда Мустафа;
- за заслуги и постигнати успеси во работата од зна-
чење за напредокот на земјата
СО ОРДЕН НА ТРУДОТ СО СРЕБРЕН ВЕНЕЦ
Беловић-Бркић Марка Душанка, Биједић Салке Са-
лахудин, Бралргић Милије Грујица, Брешић Мирка Иво,
Ћубела Јозе Анђелко, Доко Јозе Невенка, Гачанин-Џонла-
гић Омера Фикрета, Говедарица-Брстина Лазара Десанка,
Говедарица Благоја Љепосава, Хусковић Фехрата Муха-
мед, Кајго Милана Слободан, Кандић Николе Љубо, Кан-
дић Стојана Вељко, Карадеглија Петра Сретен, Куќо Оме-
ра Мухамед, Летош Павла Јосип, Лозо-Шиљеговић Обра-
да Анђелка, Лозо Ћетка Душан, Медан Јефте Максим, Не-
зировић Зајке Мехо, Незировић Махе Мерка, Омејц-Иван-
ковић Спасоја Драгица, Пилав-Владић Јозе Марица, По-
робија-Ловрић Мате Смиља, Прањић-Брекало Љубе
Здравка, Раић Стјепана Раде, Рајковић Николе Мирјана,
Сарајлија-Трбоња Мустафа Фатима, Смајкић-Марић Ме-
хе Зиба, Соколовић Енеса Халим, Сушац-Турковић Фра-
нце Мирјана, Сушић Вошка Јања, Шаговновић Николе
Мирко, Ширбеговић Паше Селвер, Тодоровић-Крешић
Шимуна Ленка, Вилић-Дрљевић Авде Хатиџа, Зољ Осма-
на Смајо, Зовко Николе Дамјан;

- за залагање и постигнати успеси во работата

1
УКАЗ СО МЕДАЛ НА ТРУДОТ
ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО Черкић-Јерлагић Мухамеда Исмета, Ћоровић Гојка
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА Мирко, Ћерић Ђорђа Радмила, Елезовић Сулејмана Јусуф,
РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА Граховац Михајла Госпава, Килибарда-Илић Петра Ду-
шанка, Ковачиќ Зије Селма, Куљић Мате Станка, Лозо
- врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци- Чедомира Обрен, Мркоњић Халмије Шемсо, Незировић-
јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува -Марић Омера Шемса, Потур Мустафе Осман, Радан
да се Митра Зорка, Родојевић Јакова Станка, Рамић Османа Иб-
рахим, Рундо ЈБубомира Слободан, Телебак Светозара
одликува Недељко;
- за особени заслуги во развивањето и зацврстувањето на Бр. 11
пријателските односи и соработката меѓу Социјалистичка 18 февруари 1988 година
Федеративна Република Југославија и Сојузна Република Белград
Германија
Претседател
СО ОРДЕН НА ЈУГОСЛОВЕНСКОТО ЗНАМЕ СО на Претседателството на
СФРЈ,
ЗЛАТЕН ВЕНЕЦ Лазар Мојсов, е. р.
Liselotte Funcke - ополномоштеник на Сојузната вла-
да на CP Германија за прашања на странците;
~ /

Бр. 10 УКАЗ
16 февруари 1988 година
Белград ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
Претседател РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА
на Претседателството на - врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
СФРЈ, јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува
Лазар Мојсов, е. р. да се
 Петок, 2 септември 1988 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Број 53 - Страна 1455

одликува УКАЗ
- за особени заслуги во развивањето и зацврстување- ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
то на мирољубивата соработка и пријателските односи НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
меѓу Социјалистичка Федеративна Република Југославија РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА
и Германска Демократска Република - врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува
СО ОРДЕН НА ЈУГОСЛОВЕНСКОТО ЗНАМЕ СО да се
ЛЕНТА
Ralp Hartman - извонреден и ополномоштен амбаса- одликува
дор на Германска Демократска Република во СФР Југо-
славија; - за особени заслуги во развивањето и зацврстување-
то на мирољубивата соработка и пријателските односи
Бр. 12 меѓу Социјалистичка Федеративна Република Југославија
25 февруари 1988 година и Народна Република Кина
Белград
СО ОРДЕН НА ЈУГОСЛОВЕНСКОТО ЗНАМЕ СО
Претседател ЛЕНТА
на Претседателството на (
СФРЈ, Tian Zengpei - извонреден и ополномоштен амбаса-
Лазар Мојсов, е. р. дор на Народна Република Кина во СФР Југославија;

УКАЗ Бр. 15
8 март 1988 година
ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО Белград
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА Претседател
- врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци- на Претседателството на
јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува СФРЈ,
да се Лазар Мојсов, е. р.

одликуваат:
УКАЗ
Од С А П Косово ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА
- за особени заслуги и постигнати успеси во работата РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА
од значење за Социјалистичката изградба на земјата
- врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
СО ОРДЕН ЗАСЛУГИ ЗА НАРОД СО ЗЛАТНА ЅВЕЗДА јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува
да се
Булатовић Николе Урош;
одликува
Бр. 13
25 февруари 1988 година - за заслуги во унапредувањето на добрососедските
Белград односи и соработката меѓу Социјалистичка Федеративна
Претседател Република Југославија и Република Австрија
на Претседателството на
СФРЈ, СО ОРДЕН НА ЈУГОСЛОВЕНСКОТО ЗНАМЕ СО
Лазар Мојсов, е. р. ЗЛАТНА ЅВЕЗДА НА ЃЕРДАН
Ing. Karl Kropaschek - претседател на австриската де-
легација во Постојаната мешовита комисија за одбе-
УКАЗ лежување на југословенско-австриската државна граница;
ПРЕТСЕДАТЕЛСТВОТО
НА СОЦИЈАЛИСТИЧКА ФЕДЕРАТИВНА Бр. 16
РЕПУБЛИКА ЈУГОСЛАВИЈА 8 март 1988 година
Белград
- врз основа на член 315 точка 8 од Уставот на Соци-
јалистичка Федеративна Република Југославија одлучува Претседател
да се на Претседателството на
СФРЈ,
одликува Лазар Мојсов, е. p..

- за заслуги во развивањето на соработката на синди-

калните организации и придонес на зацврстувањето на
пријателските добрососедски односи меѓу Социјалистичка СОДРЖИНА:
Федеративна Република Југославија и Република Австрија
Страна
СО ОРДЕН НА ЈУГОСЛОВЕНСКОТО ЗНАМЕ СО 692. Одлука за забрана и ограничување на движење-
ЗЛАТНА ЅВЕЗДА НА ЃЕРДАН то и населувањето на одделни делови од мор-
Ileschitz Franz - претседател на Сојузот на австриски- скиот брег, на островите или делови од остро-
те синдикати на Штаерска во пензија; вите (Пречистен текст) 1429
Бр. 14 693. Одлука за утврдување на височината на сраз-
29 февруари 1988 година мерниот дел на трошоците за водење постапка
Белград за остварување на правата од пензиското и ин-
Претседател валидското осигурување што им се надоместу-
на Претседателството на ваат на самоуправните интересовни задници за
СФРЈ, пензиско и инвалидско осигурување на репуб-
Лазар Мојсов, е. р. ликите и автономните покраини за 1987 година 1430

*
Страна 1456 - Број 53 СЛУЖБЕН ЛИСТ НА СФРЈ Петок, 2 септември 1988

Страна Страна

694. Одлука за измени и дополненија на Одлуката
за распоредување на девизите утврдени за по-
требите на федерацијата за 1988 година
695. Решение за дополнение на Решението за ут-,
врдување на Списокот на опојни дроги 1432
696. Упатство за измена и дополнение на Упатство-
то за пресметување на обемот на плаќањето на
увоз на опрема во конвертибилни девизи во
1988 година
697. Упатство за измена и дополнение на Упатство-
то за содржината на иницијативата за форми-
рање проект или програма и на предлог за по-
ттикнување на проект или програма
698. Решение за почеток на работата на Царински-
от реферат Лапово на Царинарницата Крагуе-
вац
699. Правилник за техничките норхмативи за елек- .
трични инсталации за низок напон 1435
700. Одлука за начинот на пресметување, наплата и
плаќање на каматата на Народната банка на
Југославија, народните банки на републиките и
народните банки на автономните покраини —
701. Одлука за измена на Одлуката за каматните
стапки на средствата депонирани кај Народна-
1430 та банка на Југославија, Народните банки на
републиките и народните банки на автономни-
те покраини 1451
702. Индекс на животните трошоци во Социјалис-
тичка Федеративна Република Југославија, во.
содијалистичките републики и социјалистички-
1433 те автономни покраини за август 1988 година 1451
Исправка на Одлуката за измени и дополненија на
Одлуката за забрана на ограничување на
1433 движењето и населувањето на одделни делови
на морскиот брег, на островите или делови од
островите 1451
1434
Исправка на Уредбата за обврската за пуштање во
промет на определени количества брашно од
типот „850" ; 1451
Назначувања и разрешувања 1452
1450 Одликувања 1452

Издавач: Новинско-издавачка установа Службен лист на Социјалистичка Федеративна Република Југославија, Белград,
Јована Ристика бр. 1. Пошт. фах. 226. - Директор и главен и одговорен уредник БОИСЛАВ СОЛДАТОВИК. - Уредник
КРСТЕ ПЕТРЕСКИ, тел. 650-155 лок. 35. - Печати: Белградски издавачко-графички завод, Белград,
Булевар војводе Мишиќа бр. 17.