SDAM - Master Plan - Volume 1 - 20200908 - Vsent PDF

Σχέδιο δίκαιης
αναπτυξιακής μετάβασης
των λιγνιτικών περιοχών
Τόμος 1: Ανάλυση κατάστασης & Διεθνείς πρακτικές
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020
Το παρόν αρχείο δομείται σε πέντε επιμέρους ενότητες
1 2 3 4 5
Εισαγωγή Αποτύπωση Πηγές εγγενών Ευρωπαϊκή εμπειρία Σύνοψη

κατάστασης και πλεονεκτημάτων και βέλτιστες συναντήσεων στη
επιπτώσεων πρακτικές Δ.Μακεδονία
1
Εισαγωγή
Αποτύπωση κατάστασης και επιπτώσεων
Ατζέντα Πηγές εγγενών πλεονεκτημάτων
Ευρωπαϊκή εμπειρία και βέλτιστες πρακτικές
Σύνοψη συναντήσεων στη Δ. Μακεδονία
2
Εισαγωγή
3
Η ΕΕ διαθέτει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μείωσης της
χρήσης άνθρακα στο ενεργειακό μίγμα μέχρι το 2030
Ημερομηνίες κατάργησης ηλεκτρικής ενέργειας που Αναμενόμενος συνδυασμός παραγωγής ενέργειας
παράγεται από άνθρακα ανά χώρα βάσει του IEA
Σταδιακή Κατ. '20-'25 TWh

Σταδιακή Κατ.'25-'30 3,657
Σταδιακή Κατ. '30-'40 3,505 1% 2%
3,341 3,372 1%
3,244 6%
7%
Δεν έχει προγραμματιστεί 3% 5% 5%
2029
10% 17% 21%
6% 27% 32%
2022 11% 8%
9%
11% 9%
2030 12% 9%
26%
12%
2025 22% 12%
2025 2032 19%
17%
2025 2038 20%
20%
16%
2% 21%
2023 21%
Κυρίως το 2020 2030 1%
18%
2020 2021 22%
16%
1%
12%
2025 6% 3%
Η πλειοψηφία 2016 2025 2030 2040 2050

2025 έως το 2023
2030 2028 Θαλάσσια Ηλιακό PV Aέρας Hydr o Aέριο Κάρβουνο
CSP Γεωθερμική Βιοενέργεια Πυρηνική Ορυκτά
Πηγή: International Energy Agency (IEA) World Energy Outlook 2017 («Νέες πολιτικές»), Δέκα χρόνια σχέδιο ανάπτυξης δικτύου (TYNDP), Eurostat, Ανάλυση
Ομάδας ΣΔΑΜ 4
Βασικός στόχος
Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει
δεσμευτεί για την απόσυρση όλων
των λιγνιτικών εργοστασίων έως
το 2028 (η πλειοψηφία έως το
2023) στα πλαίσια των στόχων του
Εθνικού Σχεδίου Ενέργειας και
Κλίματος
Ο κύριος στόχος είναι η δίκαιη και

αναπτυξιακή μετάβαση των
επηρεαζόμενων περιοχών, η
προάσπιση της απασχόλησης και η
ελαχιστοποίηση των κοινωνικο-
οικονομικών επιπτώσεων που
συνεπάγονται
5
Οι κύριοι λόγοι για την …σχετίζονται με τοπικές και
απολιγνιτοποίηση… εθνικές προτεραιότητες
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει ένα φιλόδοξο Η Ελλάδα φιλοδοξεί να παύσει >80% της λιγνιτικής
σχέδιο απανθρακοποίησης έως το 2030 ισχύος έως το 2023 και 100% ως το 2028
Τα επίπεδα βασικών ρύπων των μονάδων στην

Η λιγνιτική δραστηριότητα είναι υπεύθυνη για
Ελλάδα υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια της ΕΕ που
την εκπομπή επιβαρυντικών ρύπων για το
επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με έμμεσα κόστη για το
περιβάλλον και την υγεία
περιβάλλον και την κοινωνία
Η λιγνιτική δραστηριότητα έχει υψηλότερο Η ΔΕΗ έχει συνεχείς ζημιογόνες χρήσεις για τα
κόστος παραγωγής που επιβαρύνεται ορυχεία και τη συμβατική παραγωγή
επιπλέον από το κόστος εκπομπών CO2 Η κρίση του COVID-19 έριξε την ΟΤΣ1 σε ~€28/MWh2,
κάτω από το μεταβλητό κόστος λιγνίτη ~€65/MWh3
Η απολιγνιτοποίηση είναι ευκαιρία για την Η Δ. Μακεδονία μαστίζεται από διαχρονικά υψηλή
κατάρτιση ολιστικού σχεδίου ανεργία 25-30% που έχει οδηγήσει σε ρυθμούς
ανασυγκρότησης των τοπικών οικονομιών μετανάστευσης 4-7%
Αντίστοιχα η ευρύτερη περιοχή της Πελοποννήσου
1. Οριακή Τιμή Συστήματος 2. Απρίλιος 2020 3. Με βάση το ΦΕΚ Β' 2618/28.06.2019 παρουσιάζει ~45% ανεργία στους νέους
Πηγή: ΔΕΗ οικονομικές καταστάσεις, ΑΔΜΗΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 6
Backup
Στόχοι της
Ευρωπαϊκής Ένωσης
Στην Ελλάδα, >80% της λιγνιτικής ισχύος σχεδιάζεται να αφαιρεθεί μέχρι το

2023
2020 2021 2022 2023 2028
ΚΑΘΑΡΗ 0.55GW 0.56GW 0.25GW 0.26GW Πτολεμαΐδα 5 –

IΣΧΥΣ Αμύνταιο 1&2 Καρδιά 3&4 Μεγαλόπολη 3 Μεγαλόπολη 4 μετατροπή για
χρήση με
διαφορετικό
1.10GW 0.29GW καύσιμο
Άγιος Δημήτριος 1-4 Μελίτη 1
0.34GW
Άγιος Δημήτριος 5
3,35GW –0,55GW –0,56GW –1,35GW –0,89GW 0,61GW
+0,61GW
Πτολεμαΐδα 5
Εγκατεστημένη ισχύς Αφαιρούμενη ισχύς Προστιθέμενη ισχύς
Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 7

Προστασία του περιβάλλοντος
Τα επίπεδα των βασικών ρύπων που εκπέμπουν οι λιγνιτκές μονάδες στην

Ελλάδα είναι υψηλότερα από τα όρια της ΕΕ
Μέση εκπομπή Νοχ (mg/Nm3)
Αμύνταιο 585 Smog (NO2, NO)
Καρδιά Ι 378 Τα οξείδια του αζώτου έχουν πολλαπλές
Καρδιά ΙΙ 351
Καρδιά ΙΙΙ 490 αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία,
Καρδιά ΙV 497
Αγ. Δημήτριος Ι & ΙΙ 1,017 από μειωμένο κορεσμό οξυγόνου στο αίμα και
Αγ. Δημήτριος ΙΙΙ & ΙV
Αγ. Δημήτριος V
1,095 ζάλη, έως σοβαρές βλάβες στο αναπνευστικό
498
Μεγαλόπολη Α 213 σύστημα μέχρι και αυξημένο κίνδυνο πρόωρου
Μεγαλόπολη B 318
Όριο EΕ (175 mg/Nm3 ) θανάτου
Μέση εκπομπή SO2 (mg/Nm3)
Αμύνταιο 2,844 Αέρια θερμοκηπίου και άλλα αέρια
Καρδιά Ι 215
Καρδιά ΙΙ 224 Η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από την
Καρδιά ΙΙΙ 390
Καρδιά ΙV 370 καύση λιγνίτη ευθύνεται για το 34% των
Αγ. Δημήτριος I & II 1,006
Αγ. Δημήτριος III & IV 1,490 εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και
Αγ. Δημήτριος V 1,275 άλλων αερίων στην Ελλάδα
Μεγαλόπολη Α 230
Μεγαλόπολη Β 264
Όριο ΕΕ (130 mg/Nm3 )
Μέση εκπομπή μικροσκοπικών σωματιδίων (mg/Nm3)

Μικροσκοπικά σωματίδια (SO2, στάχτη &
Αμύνταιο 120
Καρδιά Ι 269 σκόνη)
Καρδιά ΙΙ 317
Καρδιά ΙΙΙ 70 8-9Κ πρόωροι θάνατοι αποδίδονται στην
Καρδιά IV
Αγ. Δημήτριος I & II 59
66 ατμοσφαιρική ρύπανση μικροσκοπικών
Αγ. Δημήτριος III & IV 25 σωματιδίων στην Ελλάδα ετησίως. Η
Αγ. Δημήτριος V 39
Μεγαλόπολη Α 7 πλειονότητα των μονάδων ρυπαίνει μεταξύ 2-
Μεγαλόπολη Β 17 19x πάνω από το όριο της ΕΕ
Όριο EΕ (12 mg/Nm3 )
Πηγή: Τα οικονομικά των ελληνικών λιγνιτικών εργοστασίων: Τέλος μιας εποχής, The Green Tank (2019); Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (2012-2016) 8
Οικονομικό κόστος των επιπτώσεων στην ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη: καθαρός αέρας, υγεία και πλούτος, ΟΟΣΑ (2016) · Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Προστασία του
περιβάλλοντος
Η εκπομπή ατμοσφαιρικών ρύπων από την

καύση λιγνίτη δημιουργεί έμμεσες ζημιές
Η λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων εκτιμάται ότι προκαλεί ~€90Μ έμμεσο

ετήσιο κόστος λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Ο παροπλισμός θα
€M (με βάση τη μέθοδο VOLY 1) οδηγήσει επίσης σε
σημαντική αποφυγή
AIS Αμυνταίου 23
κόστους από έμμεσες
AIS Καρδιάς 37 ζημίες στη δημόσια υγεία
και στο περιβάλλον
AIS Αγ. Δημητρίου 30
AIS Μεγαλόπολης 2
1. Το VOLY (Value of Life Year) είναι μία από τις δύο μεθοδολογίες που εκτιμούν τις βλάβες στην υγεία που
προκαλούνται από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Ποσοτικοποιεί τις ζημιές των καλλιεργειών και των οικοδομικών
υλικών από αυτούς τους ρύπους, αλλά δεν περιλαμβάνει τις αρνητικές επιπτώσεις τους στις υπηρεσίες
οικοσυστήματος, όπως η βλάβη στη βιοποικιλότητα.
Πηγή: Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Carbon Tracker Initiative; LCP BREF: Έγγραφο αναφοράς
βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών (BAT) για μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης (LCP). "Κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
από τις ευρωπαϊκές βιομηχανικές εγκαταστάσεις 2008-2012", Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΧ) 2014 ·
Ανάλυση BCG 9
Ανταγωνιστικές
μέθοδοι παραγωγής
Η ηλεκτροπαραγωγή της ΔΕΗ είναι ζημιογόνος λόγω των συμβατικών μεθόδων

παραγωγής από λιγνίτη
Ορυχεία και παραγωγή παρουσιάζουν διαχρονικά Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας της ΔΕΗ
ζημίες που έχουν διευρυνθεί τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν διαχρονικά κέρδη
Λιγνίτης, φυσικό αέριο και ΑΠΕ (€B) ΑΠΕ (€M)

3.2 30.8
3.0
28.2
2.5 2.5 25.9 26.3 26.6
2.4
-0.4 -0.4 16.6

-0.5 14.9
-1.0 11.6
Οφείλεται σε άλλα έξοδα και

στην απομείωση αξίας παγίων 4.7 4.9
~€2B για ορυχεία και παραγωγή
-2.7
2015 2016 2017 2018 2019 2015 2016 2017 2018 2019
Έσοδα Κέρδη προ φόρων
Σημείωση: Τα δεδομένα της ΔΕΗ περιλαμβάνουν ενδοεταιρικά έσοδα-έξοδα, όπως αναφέρονται στις ετήσιες καταστάσεις
Πηγή: ΔΕΗ οικονομικές καταστάσεις, ΔΕΗ Ανανεώσιμες, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 10
Η πανδημία COVID-19 σε συνδυασμό με την πετρελαϊκή κρίση οδήγησαν σε

μείωση της ΟΤΣ κάτω από το μεταβλητό κόστος των λιγνιτικών μονάδων
Η ΟΤΣ έπεσε στα €28/MWh (δηλαδή ~60% σε σχέση με το 2019), ενώ το

μεταβλητό κόστος των λιγνιτικών μονάδων εκτιμάται σε €65/MWh
Η ΟΤΣ έπεσε κατά ~60% τον Απρίλιο του 2020, σε
σχέση με τη μεσοσταθμική τιμή του 2019, σε
€/MWh €28/MWh, το οποίο οφείλεται:
Σύμφωνα με τη ΔΕΗ το κόστος COVID-19 • Αφενός στην κρίση της τιμής του πετρελαίου
ανέρχεται σε έως €90/MWh lockdown που παρέσυρε τις τιμές των commodities
80
• Κυρίως στη σημαντική πτώση της ζήτησης
για ρεύμα από τους εμπορικούς και
60 βιομηχανικούς καταναλωτές λόγω του
64 65 lockdown το Μάρτιο και Απρίλιο
-57%
40 Ταυτόχρονα, το μεταβλητό κόστος των λιγνιτικών
μονάδων εκτιμάται σε ~€65/MWh, που σημαίνει
20 πως η λιγνιτική παραγωγή θα περιοριστεί από τη
28 σειρά προτίμησης (merit order), ενώ όταν οι
μονάδες παράγουν για λόγους επάρκειας, αυτό θα
0 γίνεται με ζημία
01/2020
02/2020
03/2020
04/2020
2016
2017
2014
2015
2018
2019
Επομένως, η κρίση του COVID-19 καταδεικνύει

περισσότερο την ανάγκη μετάβασης σε πιο
ανταγωνιστικές μεθόδους παραγωγής
ΟΤΣ Μεταβλητό κόστος λιγνίτη
Πηγή: ΦΕΚ Β' 2618/28.06.2019, ΑΔΜΙΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 11

Η πτώση της ΟΤΣ είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση Στις 8/06/2020 σε

της συμμετοχής του λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή Κοζάνη και Φλώρινα
Η συμμετοχή του λιγνίτη τους μήνες του lockdown έπεσε στο 12-15%, ενώ διαχρονικά
αποτελούσε έως και το 40% της ηλεκτρικής παραγωγής 0%
COVID-19 Λιγνιτική
Ηλεκτρική παραγωγή ανά καύσιμο (%) παραγωγή
lockdown
22% 23% 29% 23% 19% 26% 25% 26% 25% 19% 20% 29% 28% 25% 31% 29% 27% 31% 31% 28%
31% 28% 36% 32% 33% 36% 42%
44%
Στις 20-21/06/2020
32% 38%
30% 29% 31% 29% 35% δούλεψε μόνο η
29% 40% 34% 43%
38% 27% 32% 33% 39% 45% 46% 37% 30% 41% 37%
40% 45% Μεγαλόπολη 4
19% 27% 37% 37%
40% 36% 33% 37% 38% 34% 31% 27% 34% 37% 29%
24% 21% 25% 31% 30% 26% 24% 20% 19% 18% 21% 26% 30% 25% 23%
15% 12%
1/14
03/2018
07/2018
08/2018
11/2018
12/2018
03/2019
04/2019
07/2019
08/2019
12/2019
04/2020
01/2018
02/2018
04/2018
05/2018
06/2018
09/2018
10/2018
01/2019
02/2019
05/2019
06/2019
09/2019
10/2019
11/2019
01/2020
02/2020
03/2020
Λιγνιτικά
εργοστάσια
Λιγνίτης Φυσικό Αέριο Υδροηλεκτρικά ΑΠΕ
Σημείωση: Τα ποσοστά συμμετοχής έχουν υπολογιστεί χωρίς το ισοζύγια διασυνδέσεων

Πηγή: ΑΔΜΙΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 12
Ωστόσο υπάρχουν και …που πρέπει να περιοριστούν
επιπτώσεις… στο πλαίσιο της μετάβασης
• Πρέπει να προασπιστούν ~2K θέσεις εργασίας στον κλάδο

της ενέργειας και εξόρυξης που απασχολούνται άμεσα ή
Στην κοινωνία και απασχόληση έμμεσα από τη ΔΕΗ
• Επιπλέον, η απολιγνιτοποίηση επηρεάζει δυνητικά 7-9k
λοιπές έμμεσες και προκαλούμενες θέσεις εργασίας
• Πρέπει να προασπιστούν ~€1.8B προστιθέμενης αξίας που
οφείλονται στη λιγνιτική δραστηριότητα
Στην τοπική οικονομία – Αυτό αντιπροσωπεύει ~40% της συνολικής ΑΠΑ στη
Φλώρινα, Κοζάνη και Αρκαδία
• Πρέπει να προασπιστεί η πρόσβαση σε οικονομικά βιώσιμη

θέρμανση για ~43Κ νοικοκυριά και επιχειρήσεις που
Στην τηλεθέρμανση επωφελούνται από την τηλεθέρμανση
– Εκτιμάται ότι το συνολικό όφελος της τηλεθέρμανσης
ανέρχεται σε €35-50M 1 το χρόνο έναντι του πετρελαίου
1. Λαμβάνοντας υπόψη τιμή πετρελαίου €0.8-1/λίτρο
Πηγή: World Bank, Eurostat, ΕΛΣΤΑΤ, IOBE, Γεωτεχνικό επιμελητήριο,
Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 13
H κατάρτιση ενός λεπτομερούς master plan είναι
κομβική για τη δίκαιη και αναπτυξιακή μετάβαση
Master plan
Μελλοντική κατάσταση
(από το 2024 και μετά)
Υφιστάμενη κατάσταση • Διαφοροποίηση του μίγματος

(έως το 2023) παραγωγής ενέργειας με έμφαση στις
ΑΠΕ, διείσδυση του φυσικού αερίου
• Σημαντική εξάρτηση από το λιγνίτη και άνθιση περισσότερων
αναφορικά με την απασχόληση, παραγωγικών κλάδων για την
την οικονομική δραστηριότητα και ενίσχυση της απασχόλησης και τη
την ενεργειακή αυτάρκεια βιώσιμη ανάπτυξη
Πηγή: Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 14

Η ανάλυση τριών διαστάσεων είναι απαραίτητη για την
ενημέρωση του master plan
Αποτύπωση κατάστασης και Πηγές εγγενών Ευρωπαϊκή εμπειρία και

επιπτώσεων πλεονεκτημάτων βέλτιστες πρακτικές
Ποιες είναι οι κοινωνικο- Ποια είναι τα εγγενή Ποια είναι τα χρήσιμα

οικονομικές συνθήκες στις δύο πλεονεκτήματα των δύο περιοχών; συμπεράσματα που προκύπτουν από
περιοχές και πως συγκρίνονται με Ποιες είναι οι ανάγκες των τοπικών την Ευρωπαϊκή εμπειρία; Πώς
την υπόλοιπη χώρα; Ποια είναι η κοινωνιών; Τι είδους χρήσεις γης μπορούν να αξιοποιηθούν αυτά
κοινωνικο-οικονομική επίπτωση προκρίνονται; στην περίπτωση της Ελλάδας;
της απολιγνιτοποίησης;
15
Εισαγωγή
16
Deep-dive: Αποτύπωση κατάστασης και επιπτώσεων
Αποτύπωση κατάστασης και Πηγές εγγενών Διεθνής εμπειρία και



Αποτύπωση κατάστασης
και επιπτώσεων
Τρεις βασικοί πυλώνες …που χρήζουν απάντηση σε

ανάλυσης… πέντε κρίσιμα ερωτήματα
Ποια είναι τα βασικά δημογραφικά μεγέθη

των επηρεαζόμενων περιοχών;
Τρέχουσα κοινωνικο-οικονομική
κατάσταση των επηρεαζόμενων
περιοχών σε σχέση με τη χώρα Ποια είναι τα βασικά μακροοικονομικά
μεγέθη των επηρεαζόμενων περιοχών;
Αναμενόμενη κοινωνικο-οικονομική
επίπτωση της απολιγνιτοποίησης Πόσες είναι οι άμεσες και έμμεσες θέσεις
εργασίας που επηρεάζονται;
Αναμενόμενη επίπτωση στο όφελος από Ποιο είναι το προφίλ του δυναμικού και
την τηλεθέρμανση πόσο εύκολη είναι η επανακατάρτιση;
Ποια είναι η διείσδυση και ποια τα

οικονομικά της τηλεθέρμανσης;
Πηγή: BCG-GT analysis 18
Deep-dive: Δυτική Μακεδονία
Δ. Μακεδονία
19
Χάρτης περιφέρειας
Βασικά στοιχεία Δυτικής Μακεδονίας
• Στη Δ. Μακεδονία ζουν ~270Κ άνθρωποι, εκ των οποίων οι ~190Κ
στις επηρεαζόμενες ενότητες της Φλώρινας και Κοζάνης
• Ο πληθυσμός έχει μειωθεί κατά ~7% έναντι της απογραφής του
2011, κυρίως λόγω της μετανάστευσης εξ αιτίας της κρίσης
Δημογραφικά • Αυτός είναι ο κύριος λόγος που ο πληθυσμός ηλικίας 65+ ετών
αυξήθηκε 2 μονάδες, ενώ η ομάδα 25-44 ετών μειώθηκε 4 μονάδες
• Το ΑΕΠ και διαθέσιμο εισόδημα ανά κάτοικο ανέρχεται σε €15-

18K και ~€10K αντίστοιχα, περίπου 30% λιγότερο από την Αττική
• Η κλάδος της ενέργειας και εξόρυξης συμβάλλει περίπου €1.3Β ή
τη μισή σχεδόν προστιθέμενη αξία της Φλώρινας και Κοζάνης,
Οικονομία
καθιστώντας τον βασική ατμομηχανή της τοπικής οικονομίας
• Σε σύνολο απασχολούμενων ~85Κ, ~1/10 απασχολείται στην

ενέργεια και εξόρυξη που αντιπροσωπεύει το 24-30% της
απασχόλησης στο Δήμο Φλώρινας και Κοζάνης
• ~1/4 του εργατικού δυναμικού έχει τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ
Αγορά εργασίας το ~50% είναι νεότεροι από 44 έτη
• Η συνολική ανεργία ανήλθε σε ~25% το 2019, που είναι από τα
υψηλότερα ποσοστά στη χώρα
Πηγή: World Bank, Eurostat, ΕΛΣΤΑΤ, Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 20
Δημογραφικά
Ο πληθυσμός της Δ. Μακεδονίας

εκτιμάται σε ~270Κ το 2019
Η μόνη
περιφέρεια που
δεν βρέχεται
~9Κ
km 2 συνολική
από θάλασσα έκταση
Ο πληθυσμός της Δ. Μακεδονίας εκτιμάται ότι έχει μειωθεί μέχρι το

2018 κατά ~1% το χρόνο σε σχέση με την απογραφή του 2011
~29
Πληθυσμός Δ. Μακεδονίας ('000) Η πιο
-1%1 αραιοκατοικημένη
περιφέρεια της
286 284 281 279 276 274 271 κάτοικοι/km 2 Ελλάδας
269 267 -7%
4
Απαρτίζεται από
την Κοζάνη, τη
Φλώρινα, την
Καστοριά και τα περιφερειακές
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Γρεβενά ενότητες
1. CAGR = Μέσος ετησιοποιημένος ρυθμός μεταβολής

Πηγή: IENE, EΛΣΤΑΤ, Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 21
~190Κ κάτοικοι διαμένουν στις άμεσα επηρεαζόμενες

περιφερειακές ενότητες της Κοζάνης και Φλώρινας
Πληθυσμός (εκτίμηση 20191, '000)
~190Κ κάτοικοι στις άμεσα επηρεαζόμενες

περιφερειακές ενότητες
267 140
50
47
31
Δ. Μακεδονία Κοζάνη Φλώρινα Καστοριά Γρεβενά
Απογραφή
286Κ 152Κ 52Κ 51Κ 32Κ
2011
1. Η ανάλυση του πληθυσμού ανά περιφερειακή ενότητα για το 2018 εκτιμήθηκε με βάση την απογραφή του 2011 και το ρυθμό εξέλιξης του πληθυσμού στο
σύνολο της Δ. Μακεδονίας Πηγή: IENE, EΛΣΤΑΤ, Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 22
Το ηλικιακό προφίλ αυξάνεται, λόγω της μείωσης του

πληθυσμού στην κρίσιμη ηλικιακή ομάδα 25-44 ετών
Το % ανθρώπων 65+ ετών αυξήθηκε κατά 2 μονάδες, ενώ εκείνο
της ηλικιακής ομάδας 25-44 ετών μειώθηκε κατά 4 μονάδες Μεταξύ 2011-2019 άλλαξε η κατανομή του
2019-2011 πληθυσμού προς γηραιότερες ηλικίες
Ηλικιακή κατανομή πληθυσμού (% πληθυσμού)
(ποσοστιαίες • Το ποσοστό ηλικίας 65+ έχει αυξηθεί
μονάδες) κατά 2 μονάδες, την ώρα που η πιο
παραγωγική ομάδα 25-44 ετών μειώθηκε
15% 14% -1
4 μονάδες
11% 10%
-1
24% Αυτό εξηγείται κυρίως από τη μετανάστευση
28%
που ακολούθησε της οικονομικής κρίσης που
-4
άγγιξε το 7% στην Κοζάνη
25% 28%
+4 Ως εκ τούτου, η περιοχή έχει απωλέσει μέρος
22% 23% του πιο παραγωγικού πληθυσμού της, άρα
+2 των μελλοντικών οικονομικών δυνατοτήτων
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 • Η διατήρηση και προσέλκυση του
πληθυσμού αυτού αποτελεί βασικό
0-14 15-24 25-44 45-64 65+ κριτήριο επιτυχίας της μετάβασης
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 23

Backup
Η γήρανση το πληθυσμού αποτυπώνεται και στους αυξημένους δείκτες

εξάρτησης σε σχέση με το 2018 και έναντι του μέσου όρου της χώρας
Η ποσόστωση νέων έχει μειωθεί σε χαμηλότερο Σε κάθε 10 άτομα εργατικού δυναμικού, αντιστοιχούν
επίπεδο σε σχέση με τη χώρα ~4 ηλικιωμένοι (65+)
Δείκτης εξάρτησης νέων1 (%) Δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων2 (%)
40% 40%
30% 30%
20% 20%
10% 10%
0% 0%
Ελλάδα Δ. Μακεδονία Κοζάνη Φλώρινα Ελλάδα Δ. Μακεδονία Κοζάνη Φλώρινα
2008 2018 2008 2018
Στην αύξηση του ηλικιακού προφίλ της ευρύτερης περιοχής έχει συντελέσει η συστηματική
μετανάστευση μόνιμων κατοίκων ως αποτέλεσμα και της οικονομικής κρίσης του 2010
1. Πληθυσμός ηλικίας 0-14/πληθυσμός ηλικίας 15-64 2. Πληθυσμός ηλικίας 65+/πληθυσμός ηλικίας 15-64
Πηγή: World Bank, IENE, ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 24
Από το 2010 η περιοχή έχει

συστηματική εκροή πληθυσμού
Βασικές προτεραιότητες που
~4% του πληθυσμού της Δ. Μακεδονίας φεύγει από την περιοχή κάθε προκύπτουν στα πλαίσια της
χρόνο, με την Κοζάνη να αγγίζει μέχρι το ~7% προσπάθειας απολιγνιτοποίησης
είναι:
Ρυθμός μετανάστευσης1 (% πληθυσμού)
• Η ανάσχεση της εκροής
12% Από το 2016 καθαρή εισροή
πληθυσμού στη χώρα συνολικά σε ανθρώπινου δυναμικού
8% αντίθεση με τη Δ. Μακεδονία
4% • Η δημιουργία ευκαιριών και
0% προϋποθέσεων για την
ανάκτηση του δυναμικού που
-4%
έφυγε από την περιοχή
-8%
-12%
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Δ. Μακεδονία Ελλάδα Κοζάνη Φλώρινα
1. Υπολογίζεται ως ο λόγος της καθαρής μετανάστευσης (συν τη φυσική εξέλιξη πληθυσμού) δια το μέσο
πληθυσμό κάθε χρόνου Πηγή: World Bank, Eurostat, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 25
Οικονομία
Σε όρους εισοδήματος, η Δ. Μακεδονία πλησιάζει το

μέσο όρο, αλλά υστερεί σημαντικά έναντι της Αττικής
Το ΑΕΠ ανά κάτοικο κυμαίνεται μεταξύ €15- Το διαθέσιμο εισόδημα είναι ~€10K ανά
18Κ στη Δ. Μακεδονία κάτοικο σχεδόν ίδιο με το μέσο όρο
Πραγματικό ΑΕΠ ανά κάτοικο (2017, €) Διαθέσιμο εισόδημα ανά κάτοικο (2017, €)
-36% -12%
22,784
-33% -3%
17,776 16,757 15,947
14,663 14,234
9,857 9,515
Ν/Α Ν/Α
Αττική Φλώρινα Ελλάδα Κοζάνη Δ. Μακεδονία Αττική Ελλάδα Δ. Μακεδονία Κοζάνη Φλώρινα

Οικονομία
Με δεδομένη τη μεγάλη
Η ενέργεια συμβάλλει σχεδόν τη συνεισφορά της ενέργειας στην
τοπική οικονομία, είναι εύλογο να
μισή ΑΠΑ της Κοζάνης και Φλώρινας συνεχίσει να έχει σημαντικό ρόλο
την "επόμενη μέρα"
Στα πλαίσια της βιώσιμης

Ο κλάδος της ενέργειας συνεισφέρει ~€1.3Β σε όρους ΑΠΑ και ανάπτυξης και άλλοι κλάδοι
επομένως οφείλει να είναι πυλώνας ανάπτυξης την "επόμενη μέρα" μπορούν να αυξήσουν τη συμβολή
τους, όπως:
Κοζάνη (2017 ΑΠΑ1 , €Μ) Φλώρινα (2017 ΑΠΑ1 , €Μ) • Η αγροτική παραγωγή που είναι
ενισχυμένη έναντι του μέσου
Σύνολο ΑΠΑ 1,984 777
όρου
Αγροτική παραγωγή 7% 146 +3 11% 88 +7 • Το εμπόριο και οι υπηρεσίες
Ενέργεια και ορυχεία 51% 1,021 40% 310 που υστερούν έναντι του μέσου
+37 +25
όρου της χώρας
Κατασκευές 1% 14 -2 8% 65 +6
Εμπόριο και μεταφορές 10% 195 -14 9% 68 -16 Η διαφοροποίηση της οικονομίας
είναι ζητούμενο του master plan
Υπηρεσίες2 11% 221 -15 10% 78 -16
που πρέπει να συνυπολογίσει το
Δημόσια διοίκηση,
16% 322 -4 18% 139 -2 ηλικιακό προφίλ και την κατάρτιση
εκπαίδευση και υγεία
Τέχνες και ψυχαγωγία 3% 65 -4 4% 29 -4 του εργατικού δυναμικού, καθώς
Δέλτα με μέσο όρο χώρας και τα επιμέρους συγκριτικά
χχ
(ποσοστιαίες μονάδες) πλεονεκτήματα
1. Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία 2. Χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, διαχείριση ακίνητης 27
περιουσίας και άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Αγορά εργασίας
Ενώ από το 2014 η συνολική

Η ανεργία στη Δ. Μακεδονία είναι ανεργία άρχισε να μειώνεται, στη
Δ. Μακεδονία το ποσοστό ανεργίας
διαχρονικά υψηλή έναντι της χώρας δεν ακολούθησε αντίστοιχη πορεία
• Σε αυτό έχει συμβάλλει η
μείωση των δαπανών
Το ποσοστό ανεργίας στη Δ. Μακεδονία ανήλθε σε ~25% το σχετιζόμενων με τη
2019, 9 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα σε σχέση με τη χώρα λιγνιτοπαραγωγή (~8% CAGR
από το 2011-18), που είναι και η
Ποσοστό ανεργίας (% εργατικού δυναμικού) βασική ατμομηχανή της
60% περιοχής
Από το 2014, η ανεργία στη Δ.
Μακεδονία δεν ακολουθεί την
πτώση του ποσοστού στη χώρα Επομένως, η προστασία των
40% θέσεων εργασίας είναι καίρια
30% 32% 31% 31% προτεραιότητα της προσπάθειας
29%
27% 26% 28% 25% 27%
25%
23% 24% 24% 21%
18% 19%
20% 17% Ταυτόχρονα, αποτελεί μια
ευκαιρία για τη δημιουργία
οικοσυστήματος δραστηριοτήτων
0% που θα ενισχύσει την απασχόληση
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
συνολικά σε μια περιοχή που
πλήττεται διαχρονικά από υψηλά
Ελλάδα Δ. Μακεδονία
ποσοστά
Πηγή: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 28

Η ενέργεια και εξόρυξη βασικός Η κατανομή των εργαζομένων ανά

κλάδο επιβεβαιώνει πως η
πυλώνας εργασίας στην περιοχή ενέργεια πρέπει να παραμείνει
πυλώνας ανάπτυξης, καθώς:
• Μετριάζει τις επιπτώσεις ως
~1/10 απασχολείται στην ενέργεια και ορυχεία, ενώ ~75% στην προς την απασχόληση
αγροτική παραγωγή, μεταποίηση, εμπόριο και δημόσια διοίκηση • Χτίζει στην υφιστάμενη
κατάρτιση των εργαζομένων
Αριθμός εργαζομένων (2018)
2,561 86,247 Ταυτόχρονα η επόμενη μέρα

20,966 πρέπει να χτίζει στις υφιστάμενες
3%
24% δυνατότητες του εργατικού
5,354 δυναμικού, όπως η αγροτική
12% στην Κοζάνη και 13,459 6%
~5% στη Φλώρινας 3,515 16%
παραγωγή, αλλά και να ενισχύει
8,623 4% κλάδους όπως η μεταποίηση και το
5,830 10%
8,123 7%
εμπόριο
17,816 9%
21% Τέλος, παρατηρείται συγκέντρωση

στη δημόσια διοίκηση, εκπαίδευση
Αγροτική Ενέργεια ΚαταλύματαΜεταποίησηΚατασκευές Εμπόριο Υπηρεσίες Δημόσια Τέχνες και Σύνολο
παραγωγή και - Εστίαση και διοίκηση, ψυχαγωγία
και υγεία που μπορούν να
εξόρυξη μεταφορές εκπαίδευση υποστηρίξουν τη μετάβαση των
και υγεία περιοχών
Σημείωση: Η μεταποίηση περιλαμβάνει τα τρόφιμα-ποτά, ένδυση-δέρματα και λοιπές μεταποιητικές δραστηριότητες; Η
ενέργεια και η εξόρυξη περιλαμβάνει εργαζόμενους σε μη λιγνιτικές δραστηριότητες Πηγή: World Bank, ΙΟΒΕ, Ανάλυση
Ομάδας ΣΔΑΜ 29
Backup
Η δαπάνη για τη λιγνιτοπαραγωγή έχει μειωθεί περίπου στο μισό από το 2011,
το οποίο σε κάποιο βαθμό ευθύνεται για την διατήρηση της υψηλής ανεργίας
Η συνολική δαπάνη για τη λιγνιτοπαραγωγή έχει Η ανεργία στη Δ. Μακεδονία έχει διατηρηθεί στο ~25%
μειωθεί κατά ~8% το χρόνο από το 2011 αντίθετα με τη μείωση στη χώρα από το 2014
Δαπάνες για τη λιγνιτοπαραγωγή1 (€M) Ποσοστό ανεργίας (% πληθυσμού)
Αντίστοιχη Απόκλιση της πορείας

πορεία ανεργίας της ανεργίας
-8%
622
534 544
215 472 490
427 30% 32% 31% 31% 29%
207 211 409 379 27% 26% 28% 27%
159 180 327 23% 24% 25% 24% 25%
132 127 21% 19%
124 18% 17%
99
407 334
327 313 310 295 282 255 227
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Δαπάνες ΔΕΗ Δαπάνες εργολάβων Ελλάδα Δ. Μακεδονία
1. Αφορά το σύνολο της δαπάνης για τα ορυχεία και τις λιγνιτικές μονάδες σε Αμύνταιο, Πτολεμαΐδα, Καρδιά και Άγιο Δημήτριο
Πηγή: ΔΕΗ, World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 30
Backup
Η υψηλή ανεργία στην περιοχή συνεπάγεται και υψηλό ποσοστό φτώχειας –

παρόμοια σχέση παρατηρείται σε όλη την επικράτεια
Το ποσοστό ανεργίας ανά περιοχή στην Ελλάδα… …παρουσιάζει συσχέτιση με το ποσοστό φτώχειας
Ποσοστό ανεργίας (2019, % πληθυσμού1) Ποσοστό φτώχειας (2018, % πληθυσμού)
25% 25%
>20.7% 18.9-21.7% 16-18.9% <=16% >21.6% 20.1-21.6% 18.9-20.1% <=18.9%
1. Το ποσοστό ανεργίας έχει υπολογιστεί επί τη βάσει του πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών
Η Δ. Μακεδονία σημειώνει από τα υψηλότερα ποσοστά

ανεργίας στον κρίσιμο πληθυσμό ηλικίας 15-24
Η ανεργία στη Δ. Μακεδονία αγγίζει το 55% στην ηλικία 15-24
Η Δ. Μακεδονία σημειώνει από τα
ετών, από τα υψηλότερα ποσοστά ανά την επικράτεια μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας σε σχέση με
Ποσοστό ανεργίας (2017, % πληθυσμού) άλλες περιφέρειες της χώρας
2019: ανεργία 15-64 • Με στοιχεία του 2017, το ποσοστό
Ηλικίες 15-24 ετών ετών 25% και ανεργία ανεργίας ανήλθε στο ~30%
15-24 ετών 53% • Στην κρίσιμη ηλικιακή ομάδα 15-24
60% ετών, το ποσοστό ανεργίας αυξάνεται
Βόρειο Αιγαίο
Ήπειρος Δ. Μακεδονία στο ~55%, κατατάσσοντας τη Δ.
50% Στερεά Ελλάδα Μακεδονία τρίτη στη σχετική στατιστική
Πελοπόννησος Θεσσαλία Αττική Δ. Ελλάδα
Α. Μακεδονία-Θράκη Κεντρική Μακεδονία Η ενεργοποίηση του νεαρού πληθυσμού
40% Ιόνιο είναι καταλυτική για τη βιώσιμη και
Κρήτη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της περιοχής
30% • Η εξασφάλιση θέσεων εργασίας θα
διατηρήσει τον πληθυσμό στην περιοχή
20% για τα επόμενα χρόνια
10% 15% 20% 25% 30% 35% • Ταυτόχρονα, η (επανα)κατάρτιση προς
τεχνολογικούς κλάδους είναι σχετικά πιο
Ηλικίες 15-64 ετών εύκολη σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα
Πηγή: World Bank, Eurostat, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 32
Τηλεθέρμανση
Η τηλεθέρμανση δημιουργεί ετήσιο όφελος €830-1200

ανά νοικοκυριό που πρέπει να διασφαλιστεί
Δέλτα κόστος πετρελαίου μείον τηλεθέρμανσης για το
δεδομένο επίπεδο κατανάλωσης (€Μ)
€35-50Μ
Πιο πιθανό εύρος τιμής
€38-57 πετρελαίου θέρμανσης
Κόστος για το 2020
ανά
τηλεθέρμανσης1 Συνολική ετήσια
MWh
52 65 78 91 104 117 130
εξοικονόμηση από την
52 κατανάλωση τηλεθέρμανσης
44
36
29
21
~€600 Κατανάλωση 13
6 €830-
GWh τηλεθέρμανσης
1200Μ
0.40 0.50 0.60 0.70 0.80 0.90 1.00
Τιμή πετρελαίου θέρμανσης (€/λίτρο)

Ετήσια εξοικονόμηση ανά
χχ Κόστος πετρελαίου θέρμανσης (€/MWh) νοικοκυριό από την
κατανάλωση τηλεθέρμανσης
1. Από τις τοπικές εταρίες τηλεθέρμανσης: Κοζάνη=€43.5/ΜWh, Πτολεμαΐδα=€37.74/MWh, Αμύνταιο=€56.5/MWh
Πηγή: ΔΕΗ, ΔΕΥΑΚ, ΔΕΤΕΠΑ, ΔΕΤΗΠ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 33
~42Κ νοικοκυριά και επιχειρήσεις χρησιμοποιούν

τηλεθέρμανση με συνολική ζήτηση ~600GWh
Η Κοζάνη έχει τις περισσότερες …και κατ' επέκταση τη μεγαλύτερη

συνδέσεις τηλεθέρμανσης… κατανάλωση στη Δ. Μακεδονία
Συνδέσεις τηλεθέρμανσης ('000) Κατανάλωση τηλεθέρμανσης (GWh)
40 600
15 2 42 220
25 340
Κοζάνη Πτολεμαϊδα Αμύνταιο Σύνολο Κοζάνη Πτολεμαϊδα Αμύνταιο Σύνολο
Σημείωση: Η εκτίμηση των συνδέσεων από στοιχεία των τοπικών εταρειών τηλεθέρμανσης: Κοζάνη=2019, Πτολεμαΐδα=2014-15, Αμύνταιο=2016
Πηγή: ΔΕΗ, ΔΕΥΑΚ, ΔΕΤΕΠΑ, ΔΕΤΗΠ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 34
Προφίλ ανθρώπινου δυναμικού
Το ανθρώπινο δυναμικό προς εξέταση εμπίπτει σε τρεις

κατηγορίες
Επηρεάζουσα περιοχή Άμεσοι εργαζόμενοι Εργολάβοι ΔΕΗ Τοπικό ανθρώπινο

ΔΕΗ δυναμικό
Δ. Μακεδονία 3,6021 1,365 ~27,000 άνεργοι
Μεγαλόπολη 7492 364 ~1,000 άνεργοι 3
Σημείωση: Υπολογίζεται πως από το 2024 οι θέσεις εκτάκτου προσωπικού της Δ. Μακεδονίας θα περιοριστούν σε ~200
1. Συμπεριλαμβανομένων και 464 εκτάκτων; 2. Συμπεριλαμβανομένων και 12 εκτάκτων ; 3. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΕΔ το 2020 ο Δήμος Μεγαλόπολης
είχε 1074 ανθρώπους με δελτίο ανεργίας Πηγή: ΔΕΗ, ΟΑΕΔ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 35
Σύνολο εργαζομένων ΔΕΗ
ΔΕΗ: ~5,000 εργαζόμενοι απασχολούνται άμεσα ή

έμμεσα από τη ΔΕΗ στη λιγνιτική δραστηριότητα
Προσωπικό και εργολάβοι της ΔΕΗ Μέσος όρος 5ετίας ~1,500, κυρίως
(Δ. Μακεδονία, Ιούνιος 20201) απασχολούμενοι στα ορυχεία
1,365 4,967
Τακτικό προσωπικό ΔΕΗ 464

425 3,138
1,113
1,600
Ορυχεία Εργοστάσια Υποστηρικτικές Σύνολο Έκτακτο Εργολάβοι Σύνολο

λειτουργίες προσωπικό ΔΕΗ2
1. Το τακτικό και έκτακτο προσωπικό της ΔΕΗ είναι ως προς τον Ιούνιο του 2020 2. 141 έκτακτοι εργαζόμενοι απασχολούνται στα ορυχεία, 146 στα
εργοστάσια, 89 σε υποστηρικτικές λειτουργίες και ~100 δεν κατηγοριοποιούνται σε συγκεκριμένο κλάδο Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 36
Άμεσοι εργαζόμενοι ΔΕΗ
Τακτικοί: ~3,100 εργαζόμενοι, κυρίως τεχνικοί,

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με μέση ηλικία τα 50 έτη
~80% του τακτικού προσωπικού ~90% του τακτικού προσωπικού δεν
είναι τεχνικοί έχουν τριτοβάθμια εκπαίδευση
Τακτικό προσωπικό ΔΕΗ ανά απασχόληση Τακτικό προσωπικό ΔΕΗ ανά επίπεδο εκπαίδευσης
(Ιούνιος 2020) (Ιούνιος 2020)
51 55 50 51 50 50 52 51 50
155 149 3,138 242 150 3,138

358 5% 2,746 4.8%
2,476 11%
5% 7.7%
79% 87.5%
Τεχνίτες, Μηχανικοί- Υποστηρικτικό Διοικητικό Σύνολο Δευτεροβάθμια Τεχνολογική (ΤΕΙ) Πανεπιστημιακή Σύνολο
οδηγοί, Θετικές προσωπικό προσωπικό ή υποχρεωτική (ΑΕΙ)
μηχανοδηγοί, επιστήμες
χχ Μέση ηλικία (έτη)
χειριστές
Σημείωση: Το υποστηρικτικό προσωπικό περιλαμβάνει φύλακες, μάγειρες, εργάτες και υγειονομικούς; Ως υποχρεωτική εκπαίδευση ορίζεται η ολοκλήρωση
των τριών τάξεων του Γυμνασίου; Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 37
Τακτικοί: ~1,340 εργαζόμενοι συνταξιοδοτούνται μέχρι

το 2023 και ~560 ακόμα έως το 2028
Δ. Μακεδονία τακτικό προσωπικό της ΔΕΗ (Ιούνιος 2020)
~1,340 συνταξιοδοτούνται μέχρι και
31/12/2023
3,138 910
8%
21%
430
14% 559
~646 άτομα
100% 1 κύμα εθελουσίας
ο 18% 1,239 ~226 άτομα χωρίς
συνταξιοδότησης ξεκάθαρη
ημερομηνία
32%
θεμελίωσης
συνταξιοδότησης
7%
Σύνολο Θεμελιωμένο Θεμελιωμένο Θεμελιωμένο Λοιποί τακτικοί
δικαίωμα δικαίωμα δικαίωμα εργαζόμενοι προς
συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότηση ή
έως και 2021 2022 & 2023 2024-2028 μετάταξη

Έκτακτοι: ~460 εργαζόμενοι, τεχνικοί δευτεροβάθμιας

εκπαίδευσης, εκ των οποίων ~200 παραμένουν το 2024
~84% του έκτακτου προσωπικού ~96% του έκτακτου προσωπικού δεν
είναι τεχνικοί έχει τριτοβάθμια εκπαίδευση
Έκτακτο προσωπικό ΔΕΗ ανά απασχόληση Έκτακτο προσωπικό ΔΕΗ ανά επίπεδο εκπαίδευσης
(Ιούνιος 2020) (Ιούνιος 2020)
41 39 37 27 40
56 18 0 464 9 9 464
390 446
12% 4% 0% 2% 2%
84% 100% 96% 100%
Τεχνίτες, Υποστηρικτικό Μηχανικοί- Διοικητικό Σύνολο Δευτεροβάθμια Τεχνολογική (ΤΕΙ) Πανεπιστημιακή Σύνολο
οδηγοί, προσωπικό Θετικές προσωπικό ή υποχρεωτική (ΑΕΙ)
χειριστές χχ Μέση ηλικία (έτη)
Σημείωση: Αναμένεται από το 2024 και μετά οι θέσεις εκτάκτου προσωπικού να μειωθούν στις ~200 και να απορροφηθούν σε θέσεις εργασίας σχετικές με την
Πτολεμαΐδα V Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 39
Έκτακτοι: ~86% των εργαζομένων είναι 26-55 ετών με

μέσες μικτές αποδοχές ~1,000€ ανά μήνα
~86% του έκτακτου προσωπικού ~84% του έκτακτου προσωπικού
είναι μεταξύ 26-55 ετών αμοίβεται με ~1,000€ ανά μήνα
Ηλικιακή κατανομή εκτάκτου προσωπικού ΔΕΗ Μισθολογική κατανομή εκτάκτου προσωπικού ΔΕΗ
(αριθμός εργαζομένων, Ιούνιος 2020) (αριθμός εργαζομένων, Ιούνιος 2020)
28 464 19 464
130 390
6% 4%
139 28%
30% 100% 84% 100%

130
37 28% 32 23
8% 7% 5%
≤25 26-35 36-45 46-55 >56 Σύνολο 750 € 800€ 1,000 € 1,200 € Σύνολο
Ηλικιακό εύρος (έτη) Μηνιαίος μισθός (€)

Εργολάβοι ΔΕΗ
Εργολάβοι: Η πλειοψηφία των ~1,365 εργολάβων είναι

τεχνικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Εκτίμηση1 απασχόλησης εργολάβων ΔΕΗ Εκτίμηση1 επιπέδου εκπαίδευσης εργολάβων ΔΕΗ
(αριθμός εργαζομένων, 2019) (αριθμός εργαζομένων, 2019)
41 39 37 27 40
55 0 1,365 27 27 1,365
164 0% 1,311 2%
4% 2%
1,146 12%
100% 96% 100%

84%
χειριστές
Σημείωση: Υπολογίζεται πως ~290 εργολάβοι θα συνεχίσουν να απασχολούνται κυρίως στα ορυχεία της Δ. Μακεδονίας με την εκίνηση της Πτολεμαιΐδας V; 1.
Με δεδομένο πως ~80% του τζίρου των εργολαβικών επιχειρήσεων προέρχεται από χωματουργικές και κατασκευαστικές εργασίες, η υπόθεση εργασίας ορίζει
πως έχουν παρόμοιο δημογραφικό και επαγγελματικό προφίλ με τους έκτακτους Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 41
Εργολάβοι: ~€96Μ τοπική δαπάνη για το 2020, εκ των

οποίων ~€53Μ αφορούν χωματουργικές εργασίες
Εκτίμηση ετήσιων τοπικών δαπανών εργολάβων ΔΕΗ, (2019 – 2020, €M)
2.2 1.5 96.2

~75% αφορά χωματουργικές 3.4
15.5 2% 2%
εργασίες και συντήρηση 4%
20.3 16%
21%
53.3
100%
55%
Χωματουργικά Συντήρηση Λοιπές Διάφορα Ανταλλακτικά Αμοιβές Σύνολο

παροχές Έξοδα τρίτων
τρίτων
Σημείωση: Ο υπολογισμός αφορά εκτίμηση δαπανών OPEX και CAPEX για το 2020 για Γ.Δ. Λιγνιτικής Παραγωγής και δαπάνες OPEX για το 2019 για Μελίτη
Τοπικό
ανθρώπινο δυναμικό
Τοπικό ανθρώπινο δυναμικό:

~27,000 άνεργοι σε σύνολο ~115,000
Το υψηλότερο
ποσοστό
ανεργίας στην
25% συνολική
επικράτεια ανεργία
Πληθυσμός Δ. Μακεδονίας (2019, '000)
20%
~1/5 του
267 153 ανθρωπίνου
δυναμικού είναι
μακροπρόθεσμη άνεργοι για 12-23
ανεργία μήνες
115 87
27
Σύνολο
πληθυσμού
Ανενεργός
πληθυσμός
Τοπικό
ανθρώπινο
δυναμικό1
Απασχολούμενοι Άνεργοι
Από τα υψηλότερα
ποσοστά στη χώρα
στην κρίσιμη ηλικία
62%
ανεργία στην
15-24 ετών
ηλικία 15-24
1. Ως ανθρώπινο δυναμικό ορίζεται το μέρος του πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών που είτε εργάζονται, είτε δεν
απασχολούνται αλλά έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν ή είναι διαθέσιμοι να εργαστούν
Πηγή: Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 43
Backup
Τοπικό
Το εργατικό δυναμικό της περιοχής είναι χαμηλής

εξειδίκευσης αλλά με προοπτική επανακατάρτισης
~3/4 του εργατικού δυναμικού δεν Μισό εργατικό δυναμικό σχετικά νέο
διαθέτει επιστημονική κατάρτιση άρα με προοπτική επανακατάρτισης
% εργατικού δυναμικού (2018) % εργατικού δυναμικού (2018)
~50% έως 44 ετών
115.0 38.0 115.0 3.5

18.4
3% 34.5
33% 16%
47.2
30% 39.1
100% 41% 100%
29.9 34% 19.6
26% 17%
Σύνολο Κατώτερη της Δευτεροβάθμια Τριτοβάθμια Σύνολο 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64
δευτεροβάθμιας εκπαίδευση εκπαίδευση ετών ετών ετών ετών ετών
εκπαίδευσης
Σημείωση: Ως δευτεροβάθμια εκπαίδευση ορίζεται το επίπεδο του Γυμνασίου και του Λυκείου
Deep-dive: Αρκαδία και Μεγαλόπολη
Αρκαδία
Μεγαλόπολη
45
Χάρτης περιφέρειας
Βασικά στοιχεία Πελοποννήσου
• Στην Περιφέρεια Πελοποννήσου ζουν ~574Κ άνθρωποι, εκ των
οποίων οι ~82Κ στην επηρεαζόμενη Περιφερειακή Ενότητα (ΠΕ)
Αρκαδίας και 5.8Κ1 στη Μεγαλόπολη
• Ο πληθυσμός το 2019 έχει μειωθεί κατά ~3% έναντι της απογραφής
του 2011
• Η μέση ηλικία αυξήθηκε, καθώς ο πληθυσμός ηλικίας 65+ ετών ΠΕ Κορινθίας
αυξήθηκε 2 μονάδες, ενώ η ομάδα 25-44 ετών μειώθηκε 3 μονάδες
ΠΕ Αργολίδας
• Η περιφέρεια Πελοποννήσου παρουσιάζει κατά κεφαλήν ΠΕ Αρκαδίας
εισόδημα ~€9K, ~9% χαμηλότερα από τον εθνικό μ.ο, ενώ η ΠΕ
Αρκαδίας παρουσιάζει το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην
Πελοπόννησο (€ 17K), στα ίδια επίπεδα με τον εθνικό μ.ο. Μεγαλόπολη
Οικονομία • Η κλάδος της ενέργειας και εξόρυξης συμβάλλει περίπου €1.6Β

που αντιστοιχεί στο 23% της ΑΠΑ Πελοποννήσου, ενώ αποτελεί το ΠΕ Μεσσηνίας
ΠΕ Λακωνίας
βασικό οικονομικό πυλώνα της Αρκαδίας με συμμετοχή 37%
• ~1/4 του πληθυσμού έχει τριτοβάθμια εκπαίδευση με αυξανόμενη
τάση, ενώ το ~1/3 είναι μεταξύ 15-44 έτη
• Η συνολική ανεργία ανήλθε σε ~12% το 2019, που είναι από τα
χαμηλότερα ποσοστά στη χώρα αλλά επηρεάζει κυρίως τις
Αγορά εργασίας γυναίκες και τους νέους 15-24
• Ο κλάδος της εξόρυξης και της παραγωγής Η/Ε απασχολεί ~3%
του εργατικού δυναμικού της Αρκαδίας
1. Ο πληθυσμός της Μεγαλόπολης προκύπτει από την τελευταία απογραφή του 2011 46
Πηγή: World Bank, Eurostat, ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ, ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Ο πληθυσμός της Πελοποννήσου

εκτιμάται σε ~574 χιλ. το 2019 15.5Κ
km 2 συνολική
έκταση
Ο πληθυσμός διατηρείται σχετικά σταθερός με ελαφριά μειούμενη

τάση ~3% τα τελευταία εννέα έτη
Απαρτίζεται από
Πληθυσμός Πελοποννήσου ('000)
-0.3%1
-3%
5
περιφερειακές
τις ΠΕ Αρκαδίας,
Αργολίδας,
Κορινθίας,
Λακωνίας και
ενότητες
590 589 587 585 583 581 579 577 574 Μεσσηνίας
4η πιο
αραιοκατοικημένη
ΠΕ της Ελλάδας
37
κάτοικοι ανά
km 2
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
1. CAGR = Μέσος ετησιοποιημένος ρυθμός μεταβολής
Πηγή: EΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 47
~82Κ κατοίκων μένουν στην άμεσα επηρεαζόμενη

Αρκαδία, τη μικρότερη εκ των περιφερειακών ενοτήτων
Πληθυσμός (2019, '000)
574 158
148
97
90
82
Πελοπόννησος Μεσσηνία Κόρινθος Αργολίδα Λακωνία Αρκαδία
Απογραφή
590Κ 163Κ 148Κ 99Κ 91Κ 89Κ
2011
Πηγή: EΛΣΤΑΤ, Περιφέρεια Πελοποννήσου, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 48

Η μέση ηλικία αυξάνεται, λόγω της μείωσης του

πληθυσμού στην ομάδα 25-44 ετών
Το % πληθυσμού 65+ ετών αυξήθηκε κατά 2 μονάδες, ενώ εκείνο Μεταξύ 2011-2019 άλλαξε η κατανομή του
της ηλικιακής ομάδας 25-44 ετών μειώθηκε κατά 3 μονάδες πληθυσμού προς γηραιότερες ηλικίες
• Το ποσοστό ηλικίας 65+ αυξήθηκε κατά 2
Ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού της Πελοποννήσου 2019-2011 μονάδες, την ώρα που η πιο παραγωγική
(% πληθυσμού) (ποσοστιαίες ομάδα 25-44 ετών μειώθηκε κατά 3 μονάδες
μονάδες)
15% 14% -1 Ειδικότερα οι παραγωγικές ηλικίες 15-29

8% 7% αντιπροσωπεύουν μόλις το 11% του πληθυσμού
-1 στην Περιφέρεια Πελοποννήσου
27% 24%
-3 Ως εκ τούτου, η περιοχή έχει απωλέσει μέρος του

27% 30% πιο παραγωγικού πληθυσμού της, άρα και των
+3 μελλοντικών οικονομικών δυνατοτήτων της
• Η διατήρηση και προσέλκυση του πληθυσμού
23% 25% αυτού αποτελεί βασικό κριτήριο επιτυχίας της
+2
μετάβασης
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
0-14 15-24 25-44 45-64 65+

Backup
Από τις λιγνιτικές περιοχές, η Πελοπόννησος

παρουσιάζει το μεγαλύτερο δείκτη εξάρτησης
Δείκτης1 σχέσης ποσοστού συνταξιούχων (65+) ως προς το ποσοστό του εργασιακά

ενεργού πληθυσμού (15-64), (%)
Για κάθε 10 άτομα

40
38
εργατικού
37
34 34
δυναμικού
37 αντιστοιχούν, 4
34 34 34
συνταξιούχοι (65+)
28
Ελλάδα Πελοπόννησος Δ. Μακεδονία Κοζάνη Φλώρινα
2008 2018
1. Ως δείκτης εξάρτησης ορίζεται η διαίρεση του ποσοστού των συνταξιούχων (65+) με το σύνολο του εργασιακά
ενεργού πληθυσμού (15-64)
Οικονομία
Αρκαδία: Η περιφερειακή ενότητα παρουσιάζει ΑΕΠ στα

ίδια επίπεδα με τον εθνικό μέσο όρο
Η Αρκαδία παρουσιάζει το υψηλότερο κατά κεφαλήν Το διαθέσιμο κατά κεφαλήν εισόδημα της Πελοποννήσου
ΑΕΠ στην Πελοπόννησο είναι ~€9K, ~9% κάτω από τον εθνικό μέσο όρο
Πραγματικό ΑΕΠ ανά κάτοικο (2017, €K) Διαθέσιμο εισόδημα ανά κάτοικο (2017, €K)
22.8 14.2
-9%
17.0 16.8
15.0 9.9
13.9 13.5 9.0
12.8 12.4
Πελοπόννησος
Πελοπόννησος
Ελλάδα
Ελλάδα
Αργολίδα
Λακωνία
Αρκαδία
Μεσσηνία
Κόρινθος
Αττική
Αττική
Οικονομία
Αρκαδία: Η ενέργεια αποτελεί Με δεδομένη τη μεγάλη

συνεισφορά της ενέργειας στην
βασικό πυλώνα της οικονομίας της τοπική οικονομία, είναι εύλογο να
συνεχίσει να έχει σημαντικό ρόλο
την "επόμενη μέρα"
Ο κλάδος της ενέργειας συνεισφέρει ~€453Μ σε όρους ΑΠΑ και
Στα πλαίσια της βιώσιμης
επομένως οφείλει να είναι πυλώνας ανάπτυξης την "επόμενη μέρα" ανάπτυξης και άλλοι κλάδοι
μπορούν να αυξήσουν τη συμβολή
Αρκαδία (2017 ΑΠΑ1 , €Μ) 40 1,231
76
70 3% τους, όπως το εμπόριο, οι
Δέλτα με μέσο όρο χώρας 6%
χχ 179 6% μεταφορές και οι υπηρεσίες, που
(ποσοστιαίες μονάδες)
201 15% συνεισφέρουν σημαντικά στην
16%
παραγώμενη ΑΠΑ αλλά
212
υπολείπονται σε σχέση με τον
100%
453
17% εθνικό μέσο όρο
37% Η διαφοροποίηση της οικονομίας

είναι ζητούμενο του master plan
που πρέπει να συνυπολογίσει το
Ενέργεια Επαγγελματικές Δημόσιος Εμπόριο, Αγροτική Τέχνες και Κατασκευές Σύνολο ΑΠΑ
και εξόρυξη υπηρεσίες τομέας εστίαση και παραγωγή ψυχαγωγία ηλικιακό προφίλ, την κατάρτιση
μεταφορές του εργατικού δυναμικού, καθώς
και τα επιμέρους συγκριτικά
+22 -9 -4 -10 +2 -2 +1
πλεονεκτήματα
1. Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία 2. Χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, διαχείριση ακίνητης 52
περιουσίας και άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες Πηγή: ΚΕΠΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Αρκαδία: ~3% της απασχόλησης Η κατανομή των εργαζομένων ανά

κλάδο δεν απασχολεί σημαντικό
στον τομέα ενέργειας & εξόρυξης ποσοστό του εργατικού δυναμικού
της Αρκαδίας. Δεδομένου όμως
πως το σύνολο της παραγωγής
~71% του εργατικού δυναμικού απασχολείται σε 3 κλάδους: Η/Ε και εξόρυξης βρίσκεται
α) αγροτική παραγωγή, β) δημόσιο τομέα β) εμπόριο και εστίαση συγκεντρωμένο στη Μεγαλόπολη,
Αριθμός εργαζομένων σε χιλιάδες 2017 (%) είναι πολύ σημαντικό ο κλάδος να
1.5 1.0 50.0 ληφθεί υπόψη για το σχεδιασμό
2.5 2% της επόμενης ημέρας.
3.0 3%
3.0 5%
3.5 6%
6% Ταυτόχρονα η επόμενη μέρα
10.0 7%
πρέπει να χτίζει στις υφιστάμενες
20% δυνατότητες του εργατικού
10.0
100% δυναμικού, όπως η αγροτική
20% παραγωγή, το εμπόριο και η
15.5
εστίαση, η αλλά και να ενισχύει
31% κλάδους όπως η μεταποίηση και οι
κατασκευές
Εμπόριο, Αγροτική Δημόσιος Κατασκευές Μεταποίηση Τέχνες ΕπαγγελματικέςΕνέργεια Επικοινωνία, Σύνολο
Εστίαση και παραγωγή τομέας και υπηρεσίες και εξόρυξη Τράπεζες, Τέλος, παρατηρείται συγκέντρωση
Μεταφορές ψυχαγωγία real estate στo δημόσιo τομές που μπορεί να
Σημείωση: Ως εργατικό δυναμικό ορίζεται το μέρος του πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών που είτε εργάζονται, είτε δεν υποστηρίξει τη μετάβαση των
απασχολούνται αλλά έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν ή είναι διαθέσιμοι να εργαστούν το οποίο στην Αρκαδία είναι ~50Κ.
Πηγή: ΙΟΒΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ περιοχών 53
Τηλεθέρμανση: Η αλλαγή καυσίμου δε φαίνεται να

επιφέρει σημαντική επιβάρυνση στα νοικοκυριά
Κόστος τηλεθέρμανσης με εναλλακτικές πηγές καυσίμων 1
~15K Κατανάλωση Τ/Θ

Λιγνίτης Πετρέλαιο LPG CNG
MWh Μεγαλόπολης 2019
θέρμανσης
Έως και
Ετήσιο €0.98M €1.3-1.6M €0.7-0.95M €0.89M
κόστος €22/μήνα
€65 θέρμανσης
Κόστος2 Τ/Θ /MWh
/MWh Μηνιαίο €76 €98-126 €54-74 €69
κόστος Προοπτική μηνιαίας
θέρμανσης οικονομίας ανά
Αριθμός νοικοκυριό3 από την
νοικοκυριών
νοικοκυριών με αλλαγή καυσίμου για Τ/Θ
~1070 πρόσβαση σε Τ/Θ Διαφορά - €22-50 €2 – €22 €7
στη Μεγαλόπολη
Θετική διαφορά
Αρνητική διαφορά
1. Για εύρος τιμών πετρελαίου θέρμανσης 0.7-0.9€/λίτρο και βαθμό απόδοσης καυσίμου 70%, τιμή LPG 400-600€/tn, τιμή CNG: 40€/MWh EKETA, Απρίλιος 2020, Υπολογισμός για 15k
MWh κατανάλωσης το χρόνο σύμφωνα με στοιχεία της ΔΕΗ. Υπολογίζεται 3ετή απόσβεση CAPEX, non-discounted.
2. Σταθερή τιμή €65 ανά MWh, σύμφωνα με τιμολόγιο της Τηλεθέρμανσης Μεγαλόπολης ΑΕ; Στην περίπτωση χρήσης LPG και LNG ενδέχεται χρήση και πετρελαίου, το οποίο
υπολογίζεται να αυξάνει το ετήσιο κόστος κατά ~€50K. 54
3. Υπολογίζεται πως για το 33% των νοικοκυριών της Πελοποννήσου οι δαπάνες θέρμανσης ξεπερνούν το 10% του ετήσιου εισοδήματός τους.
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Προφίλ εργαζομένων
Το ανθρώπινο δυναμικό προς εξέταση εμπίπτει σε τρεις

κατηγορίες
Επηρεάζουσα περιοχή Άμεσοι εργαζόμενοι Εργολάβοι ΔΕΗ Τοπικό ανθρώπινο

ΔΕΗ δυναμικό
Δ. Μακεδονία 3,6021 1,365 ~27,000 άνεργοι
Μεγαλόπολη 7492 364 ~1,000 άνεργοι 3
Σημείωση: Υπολογίζεται πως από το 2024 οι θέσεις εκτάκτου προσωπικού της Δ. Μακεδονίας θα περιοριστούν σε ~200
1. Συμπεριλαμβανομένων και 464 εκτάκτων; 2. Συμπεριλαμβανομένων και 12 εκτάκτων ; 3. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΕΔ το 2020 ο Δήμος Μεγαλόπολης
είχε 1074 ανθρώπους με δελτίο ανεργίας Πηγή: ΔΕΗ, ΟΑΕΔ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 55
Σύνολο εργαζομένων ΔΕΗ
ΔΕΗ: ~1,100 εργαζόμενοι απασχολούνται άμεσα ή

έμμεσα από τη ΔΕΗ στη λιγνιτική δραστηριότητα
Προσωπικό και εργολάβοι της ΔΕΗ Μέσος όρος 5ετίας ~300

(Μεγαλόπολη, Ιούνιος 20201)
364 1,113
Τακτικό προσωπικό ΔΕΗ

115 737 12
211
411
Ορυχεία Εργοστάσια Υποστηρικτικές Σύνολο Έκτακτο Εργολάβοι Σύνολο

λειτουργίες προσωπικό ΔΕΗ
1. Το τακτικό και έκτακτο προσωπικό της ΔΕΗ είναι ως προς τον Ιούνιο του 2020
Πηγή: ΔΕΗ, ΙΟΒΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 56
Τακτικοί: 737 εργαζόμενοι, κυρίως τεχνικοί,

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με μέση ηλικία τα 50 έτη
~80% του τακτικού προσωπικού ~90% του τακτικού προσωπικού δεν
είναι τεχνικοί έχουν τριτοβάθμια εκπαίδευση
Μεγαλόπολη: Τακτικό προσωπικό ΔΕΗ ανά Μεγαλόπολη: Τακτικό προσωπικό ΔΕΗ ανά επίπεδο
απασχόληση (αριθμός εργαζομένων, Ιούνιος 2020) εκπαίδευσης (αριθμός εργαζομένων, Ιούνιος 2020)
50 52 30 52 50 52 52 50 50
47 31 737
46 38 737 659
63 6% 4%
590 6% 5%
9%
89%
80%
Δευτεροβάθμια Τεχνολογική (ΤΕΙ) Πανεπιστημιακή Σύνολο

Τεχνίτες, Μηχανικοί- Υποστηρικτικό Διοικητικό Σύνολο
ή υποχρεωτική (ΑΕΙ)
οδηγοί, Θετικές προσωπικό προσωπικό
χειριστές xx Μέση ηλικία
Σημείωση: Το υποστηρικτικό προσωπικό περιλαμβάνει φύλακες, μάγειρες, εργάτες και υγειονομικούς; Ως υποχρεωτική εκπαίδευση ορίζεται η ολοκλήρωση
των τριών τάξεων του Γυμνασίου Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 57
Τακτικοί: ~480 εργαζόμενοι αναμένεται να παραμείνουν

στη ΔΕΗ προς μετάταξη πέραν του 2023
Μεγαλόπολη: τακτικό προσωπικό ΔΕΗ Μεγαλόπολη: θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος
(αριθμός εργαζομένων, Ιούνιος 2020) τακτικού προσωπικού ΔΕΗ (αριθμός εργαζομένων, Ιούνιος 2020)
115 737 737 195
211 16%
26%
58
29% 8% 484
411
100% 100%
66%
56%
Ορυχεία Εργοστάσια Υποστηρικτικές Σύνολο Σύνολο Θεμελιωμένο Θεμελιωμένο Λοιποί τακτικοί

υπηρεσίες δικαίωμα δικαίωμα εργαζόμενοι
συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης προς
έως και το 2022 το 2023 συνταξιοδότηση
ή μετάταξη
Σημείωση: Ενδέχεται μελλοντικά να δημιουργηθούν προγράμματα εθελουσίας συνταξιοδότησης που θα περιορίσουν περαιτέρω το προσωπικό προς διαχείριση μετά το 2023. 58
Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Έκτακτοι: Περιορισμένη χρήση εκτάκτου προσωπικού,

μόλις 12 τεχνικοί, δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Έκτακτο προσωπικό ΔΕΗ ανά απασχόληση Έκτακτο προσωπικό ΔΕΗ ανά επίπεδο κατάρτισης
(αριθμός εργαζομένων, Ιούνιος 2020) (αριθμός εργαζομένων, Ιούνιος 2020)
Το σύνολο των εκτάκτων λαμβάνει 12 12 Μέσος όρος ηλικίας: 41 έτη 12 12

μηνιαίες μικτές αποδοχές €750-1000 Εύρος: 27-57 έτη
100% 100%
0 0 0 0 0
0% 0% 0% 0% 0%
Μηχανικοί- Διοικητικό Υποστηρικτικό Τεχνίτες, Σύνολο Πανεπιστημιακή Τεχνολογική Δευτεροβάθμια Σύνολο
Θετικές προσωπικό προσωπικό οδηγοί, (ΑΕΙ) (ΤΕΙ) ή υποχρεωτική
επιστήμες μηχανοδηγοί,
χειριστές

Έργολάβοι: ~360 εργαζόμενοι, κυρίως τεχνικοί,

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Εκτίμηση1 απασχόλησης εργολάβων ΔΕΗ Εκτίμηση1 επιπέδου εκπαίδευσης εργολάβων ΔΕΗ
(αριθμός εργαζομένων, 2019) (αριθμός εργαζομένων, 2019)
41 39 37 27 40
15 0 364 7 7 364
44 0% 350 2%
4% 2%
305 12%
100% 96% 100%

84%
χειριστές
1. Με δεδομένο πως ~80% του τζίρου των εργολαβικών επιχειρήσεων προέρχεται από χωματουργικές και κατασκευαστικές εργασίες, η υπόθεση εργασίας ορίζει πως έχουν παρόμοιο
δημογραφικό και επαγγελματικό προφίλ με τους έκτακτους. Λόγω πολύ μικρού δείγματος εκτάκτων στη Μεγαλόπολη, έχει χρησιμοποιηθεί η κατανομή των εκτάκτων της Δ. Μακεδονίας 60
Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Εργολάβοι: ~€119Μ επένδυσε η ΔΕΗ την περίοδο '14-'18

σε εργολαβικές επιχειρήσεις με μειούμενη τάση
Δαπάνες ΔΕΗ σε εργολάβους (2014-2018, €M)
Συνολική ~€119Μ
δαπάνη 5ετίας
32.1 -21%
30.1
12.4 23.9
11.9 21.3
14.1
14.0 11.7
18.2 19.7
6.7 ΔΕΛΜ1
7.3 9.8
5.0 Ορυχεία
2014 2015 2016 2017 2018
1. ΔΕΛΜ: Διεύθυνση Εκμετάλλευσης Λιγνιτικών Μονάδων

Εργολάβοι: Σε ~€16Μ υπολογίζεται η τοπική δαπάνη για

το 2020, μειωμένη κατά ~25% σε σχέση με το 2019
~70% των δαπανών αφορούν χωματουργικές και εργασίες συντήρησης
Τοπικές δαπάνες εργολάβων ΔΕΗ, (2019, €M) Τοπικές δαπάνες εργολάβων ΔΕΗ, (Εκτίμηση 2020, €M)
0.5 0.7 21.6

0.6 3% 0.4 0.6 16.2
2.2 2% 0.6
3% 0.8 4%
2.8 2%
10% 2.3 5%
4%
6.2 13% 5.9 14%
29%
100% 36% 100%
8.5
5.6
39%
35%
Συντήρηση
Συντήρηση
Καθαρισμοί κτηρίων
Καθαρισμοί κτηρίων
Προμήθειες
Προμήθειες
Σύνολο
Σύνολο
Υποστήριξη
Υποστήριξη
Υλικά Λατομείου
Υλικά Λατομείου
Μεταφορές
Μεταφορές
Χωματουργικά
Χωματουργικά
Τοπικό
Αρκαδία: Παρουσιάζει χαμηλή ανεργία με ~7.7K

ανέργους σε σύνολο ~50Κ εργατικού δυναμικού
Η ανεργία παραμένει σε χαμηλά επίπεδα Ιδιαίτερα σε σχέση με τις υπόλοιπες λιγνιτικές περιοχές
άλλά και με τον εθνικό μέσο όρο
Ποσόστωση πληθυσμού Αρκαδίας (2019, '000) Ποσοστό ανεργίας (% πληθυσμού)
82.1 32.0
~1,100 εξ αυτών στη
Μεγαλόπολη (Μάιος 2020) 25%
50.0 42.4 22%

17%
15%
7.7
Σύνολο Ανενεργός Εργατικό Απασχολούμενοι Άνεργοι 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
πληθυσμού πληθυσμός1 δυναμικό2
Φλωρίνης Κοζάνης Αρκαδίας Σύνολο χώρας
1. Ως ανενεργός πληθυσμός ορίζεται το μέρος του πληθυσμού 0-14 και 65+ ετών 2. Ως εργατικό δυναμικό ορίζεται το μέρος του πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών που είτε εργάζονται, είτε
δεν απασχολούνται αλλά έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν ή είναι διαθέσιμοι να εργαστούν
Πηγή: ΙΟΒΕ, ΕΛΣΤΑΤ, ΟΑΕΔ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 63
Ο πληθυσμός έχει χαμηλή εξειδίκευση, αλλά με τάση
βελτίωσης άρα και προοπτικές επανακατάρτισης
~77% του πληθυσμού δεν διαθέτει τριτοβάθμια 1 στους 3 κατοίκους είναι σε σχετικά νεαρή (15-44
εκπαίδευση ετών) ηλικία άρα με προοπτική επανακατάρτισης
% του πληθυσμού % πληθυσμού (2019)
~32% 15-44 ετών

17% 18% 19% 19% 21% 21% 23% 24% 24%
100% 13%
7% 25%
39% 41% 40% 41% 41% 44% 45% 43% 47% 30%
25%
44% 41% 41% 40% 38% 35% 33% 34% 30%
Σύνολο 0-14 ετών 15-24 25-44 45-64 65+ ετών
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
ετών ετών ετών
Κατώτερη της δευτεροβάθμιας Δευτεροβάθμια1 Τριτοβάθμια
1. Ως δευτεροβάθμια εκπαίδευση ορίζεται το επίπεδο του Γυμνασίου και του Λυκείου

Εισαγωγή
65
Deep-dive: Πηγές εγγενών πλεονεκτημάτων



Τρεις βασικοί πυλώνες …που χρήζουν απάντηση σε
ανάλυσης… τέσσερα κρίσιμα ερωτήματα
Ποια είναι η κατάρτιση του ανθρώπινου

δυναμικού και τι ανάγκες προκύπτουν;
Ποια είναι τα εγγενή πλεονεκτήματα
κάθε περιοχής;
Τι πλεονεκτήματα και ευκαιρίες
προκύπτουν από το φυσικό περιβάλλον;
Πώς μπορούν να μεταφραστούν σε
μοχλό ανάπτυξης για κάθε περιοχή;
Τι υποδομές υπάρχουν ή επίκεινται στην
Ποιοι είναι οι περιορισμοί που περιοχή και τι ανάγκες προκύπτουν;
προκύπτουν;
Τι ρόλο έχει η εκπαίδευση και ο
πολιτισμός και τι ευκαιρίες προκύπτουν;
Πηγή: Ανάλυση ομάδας ΣΔΑΜ 67

Deep-dive: Δυτική Μακεδονία
Δ. Μακεδονία
68
Η εξατομίκευση των πυλώνων ανάπτυξης βασίστηκε
στις πηγές εγγενών πλεονεκτημάτων κάθε περιοχής
Ανθρώπινο Κλίμα, γεωγραφία και Υλικές και Εκπαίδευση και

δυναμικό φυσικό περιβάλλον ψηφιακές υποδομές πολιτισμική κληρονομιά
Ποια είναι η τρέχουσα Ποια είναι τα φυσικά Ποιες είναι οι υπάρχουσες Τι ρόλο έχει η εκπαίδευση
κατάρτιση του εργατικού χαρακτηριστικά των και επικείμενες υλικές και στην περιοχή; Τι στοιχεία
δυναμικού; Τι ανάγκες περιοχών; Τι περιοχές ψηφιακές υποδομές; Πώς πολιτισμικού
κατάρτισης προκύπτουν ανάπτυξης προκύπτουν; μπορούν να συνδράμουν ενδιαφέροντος υπάρχουν;
στην κάθε περιοχή; την ανάπτυξη;

Εκπαίδευση και φυσικός πλούτος τα κύρια πλεονεκτήματα, Συνοπτική αξιολόγηση
ενώ η κατάρτιση αποτελεί προβληματισμό εγγενών πλεονεκτημάτων
Κύρια πλεονεκτήματα Κύριοι προβληματισμοί Ανθρώπινο δυναμικό

• Εργατικό δυναμικό με υψηλή τεχνική εμπειρία • ~75% του πληθυσμού δεν έχει εκπαίδευση
στην ενέργεια, τον πρωτογενή τομέα και τη Πανεπιστήμια/ΤΕΙ (~90% στο τακτικό
μεταποίηση που μπορεί να αξιοποιηθεί σε προσωπικό της ΔΕΗ)
μεταλλουργικούς και βιομηχανικούς κλάδους • ~50% του δυναμικού >45 ετών καθιστώντας την Κλίμα, γεωγραφία και
• Ισχυρό ηλιακό δυναμικό που ευνοεί την υψηλή επανακατάρτιση πιο δύσκολη φυσικό περιβάλλον
απόδοση φωτοβολταϊκών πάρκων • Ήπιο αιολικό δυναμικό που δεν ευνοεί την
• Πολυποίκιλο γεωγραφικό ανάγλυφο μεταξύ εκτεταμένη εγκατάσταση αιολικών πάρκων
των οποίων 2 Εθνικά Πάρκα και 16 περιοχές • Περιορισμένη διασύνδεση ορισμένων περιοχών
NATURA καθώς και ορυκτό πλούτο στο κεντρικό σιδηροδρομικό δίκτυο προς τις
• Παράδοση στην παραγωγή προϊόντων ΠΟΠ Βαλκανικές χώρες Υλικές και ψηφιακές
διεθνούς φήμης με εξαγωγική δυναμική • Χαμηλή διείσδυση διαδικτύου υψηλών υποδομές
• Εγγύτητα σε Βαλκανικές χώρες και ταχυτήτων, κυρίως λόγω έλλειψης υποδομής
διασύνδεση με κεντρικούς οδικούς άξονες • Περιορισμένος αριθμός ξενόγλωσσων
(π.χ. Εγνατία) φοιτητών (25-30 Erasmus μαθητές το χρόνο)
• Εγνωσμένου κύρους πανεπιστημιακή • Μόλις 2 ξενόγλωσσα μεταπτυχιακά και κανένα
κοινότητα με παρουσία σε όλους τους Νομούς Εκπαίδευση και
ξενόγλωσσο προπτυχιακό πρόγραμμα, λόγω
(Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας) πολιτισμική κληρονομιά
της νομοθεσίας που άλλαξε πρόσφατα
Πηγή: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, Eurostat, ΔΕΗ, Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας, Ανοικτή Έρευνα, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 70
Ανθρώπινο δυναμικό
Το ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να υποστηρίξει τεχνικές Βραχυπρόθεσμες προοπτικές

εργασίες, αλλά χρήζει επανακατάρτισης μακροπρόθεσμα • Απασχόληση σε εργασίες
αποκατάστασης γαιών
• Απασχόληση σε κατασκευαστικές
εργασίες μονάδων ενέργειας
• Σχετικά εύκολα μεταφερόμενες
~10% των εργαζομένων της Δ. Μακεδονίας εργάζονται στον κλάδο της ενέργειας ικανότητες στον πρωτογενή
τομέα, εστίαση, μεταποίηση και
και εξόρυξης, που αντιπροσωπεύει 25-30% των εργαζομένων στους άμεσα κλάδους που απαιτούν βαριές
επηρεαζόμενους Δήμους Κοζάνης και Φλώρινας τεχνικές εργασίες
Μακροπρόθεσμες προοπτικές
61% των απασχολούμενων εργάζεται στην αγροτική παραγωγή (21%), σε • Απασχόληση στον κλάδο της
καταλύματα και εστίαση (7%), τη μεταποίηση, το εμπόριο και τις μεταφορές (33%) ενέργειας (περιορισμένες θέσεις
Επομένως, η περιοχή διαθέτει έμπειρο προσωπικό με άμεσα αξιοποιήσιμες εργασίας)
δυνατότητες στον πρωτογενή τομέα, τη μεταλλευτική δραστηριότητα και σε • Περαιτέρω ενίσχυση της
κλάδους που απαιτούν βαριές τεχνικές εργασίες (π.χ. τορναδόροι, συγκολλητές) απασχόλησης σε αγροτικού,
τουριστικούς, μεταποιητικούς και
εμπορικούς κλάδους
~75% του εργατικού δυναμικού είναι χαμηλής εκπαιδευτικής κατάρτισης έχοντας • Ενδεχόμενη ενασχόληση με
πρωτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες σπουδές και άρα απαιτείται επανακατάρτιση τεχνολογικούς κλάδους
~50% ανήκει στις πιο παραγωγικές ηλικίες (έως 44 ετών) και δυνητικά έχει Άμεσες ανάγκες μετάβασης
μεγαλύτερες προοπτικές επανακατάρτισης • Απορρόφηση σε εργασίες
αποκατάστασης γαιών
Αναφορικά με τους άμεσα επηρεαζόμενους εργαζομένους της ΔΕΗ, ~80% είναι • Ανάγκη επανακατάρτισης
δυναμικού προς κλάδους
τεχνικοί ή προσφέρουν γενικές υπηρεσίες, ενώ ~90% είναι χαμηλής εξειδίκευσης
μεγαλύτερης εξειδίκευσης
(δευτεροβάθμια ή υποχρεωτική εκπαίδευση) • Ενδεχόμενη οικονομική ενίσχυση
για την εξασφάλιση εισοδήματος
όσο διαρκεί η επανακατάρτιση
Πηγή: World Bank, Eurostat, ΕΛΣΤΑΤ, ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 71
Λίμνη Καστοριάς
Κλίμα, γεωγραφία και
Η Δ. Μακεδονία έχει φυσικό τοπίο που

φυσικό περιβάλλον
μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης

Η Δ. Μακεδονία έχει συνολική έκταση ~9.5Κ km2 στα σύνορα με την Αλβανία και τη
Βόρεια Μακεδονία Ποταμός Αλιάκμονας
Είναι η μοναδική Περιφέρεια που δεν βρέχεται από θάλασσα, αλλά διακρίνεται για
τον ορεινό της όγκο (82% της επιφάνειας είναι ορεινή ή ημι-ορεινή) και το
πολυποίκιλο τοπίο που έχει μεταξύ άλλων λίμνες, δάση, ποτάμια και σπήλαια
• Η περιοχή έχει δύο Εθνικά Πάρκα και 16 περιοχές NATURA συνολικής έκτασης ~2Κ
km2, τρία χιονοδρομικά κέντρα, οχτώ λίμνες και ποτάμια
Ορισμένα τοπία που καθιστούν την περιοχή ευρύτερα γνωστή: Χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσας
• Λίμνη της Καστοριάς: μία από τις πιο όμορφες στα Βαλκάνια που βρέχεται από
εννιά ποτάμια της περιοχής, καλύπτει συνολική έκταση 28km2 και έχει μέγιστο
βάθος 9.5 μέτρα
• Οροσειρά της Πίνδου: η μεγαλύτερη οροσειρά της Ελλάδας που παρέχει νερό στα
2/3 του πληθυσμού της χώρας. Έχει μεγάλη περιβαλλοντική αξία με δύο Εθνικά
Πάρκα, το Βίκο της Ηπείρου και τη Βάλια Κάλντα στη Δ. Μακεδονία
• Αλιάκμονας ποταμός: ο μακρύτερος ποταμός της Ελλάδας με συνολικό μήκος
297km που διαπερνά τη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία Σπήλαιο του Δράκου
• Χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσας: από τα πιο γνωστά στη χώρα, μέσα σε ένα
αλπικό τοπίο, 45km από τα Γρεβενών, σε υψόμετρο 2249 μέτρων
• Σπήλαιο Δράκου: από τα πιο γνωστά σπήλαια της χώρας με εφτά λίμνες, 10
αίθουσες και πέντε σήραγγες
72
Η Δ. Μακεδονία διαθέτει πλούσιο

ορυκτό πλούτο προς εκμετάλλευση
Επιλεγμένα παραδείγματα
Η περιοχή διαθέτει πλούσιο

Χαλαζίας: Χαλαζιακή άμμος 1.2Μ τόνων έχει βρεθεί στο
υπέδαφος με ορυκτά που θα
Σκαλοχώρι Κοζάνης και χαλαζικοί κρόκαλοι στο Ορεστικό
Καστοριάς και την Αχλάδα Φλώρινας μπορούσε να εκμεταλλευτεί για
την ανάπτυξή της
Νικέλιο: ορυχείο στην Ιεροπηγή Καστοριάς που κατέχει μία
από τις πρώτες θέσεις παγκοσμίως με ετήσια παραγωγή Μάλιστα με δεδομένη την
300Κ τόνους ετησίως παράδοση στην εξόρυξη
λιγνίτη, η δραστηριότητα
Χαλαζίας: Χαλαζιακή άμμος 1.2Μ τόνων έχει βρεθεί στο
αποτελεί δυνητικά quick win ως
Σκαλοχώρι Κοζάνης και χαλαζικοί κρόκαλοι στο Ορεστικό
Καστοριάς και την Αχλάδα Φλώρινας προς την απασχόληση αφού
απαιτείται περιορισμένη έως
καθόλου επανακατάρτιση
Χουντίτης: ύπαρξη ορυχείων στα Λεύκαρα Κοζάνης που
είναι και τα μοναδικά εκμεταλλεύσιμα στον κόσμο
Άργιλος-ατταπουλγίτης: Κοίτασματα σε τέσσερα ορυχεία

στα Γρεβενά όπου εξορύσσεται και υφίσταται επεξεργασία
Πηγή: orykta.gr, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 73

Backup
Ενδεικτικές ιδιότητες και χρήσεις των ορυκτών

Χαλαζίας Νικέλιο Χρωμίτης Χουντίτης Άργιλος-ατταπουλγίτης

Οι διάφορες ποικιλίες του Σε μικρές ποσότητες Το χρώμιο που διαθέτει Διαθέτει υψηλή αντοχή και Ορυκτό με μεγάλη ικανότητα
χρησιμοποιούνται ως χρησιμοποιείται ως προσδίδει σκληρότητα στα χαρακτηρίζεται από τη προσρόφησης νερού, αντοχή
πολύτιμοι και ημι-πολύτιμοι καταλύτης κράματα και αντοχή έναντι λευκότητά του σε υψηλές θερμοκρασίες,
λίθοι (π.ψχ. Αμέθυστος, στην οξείδωση και διάβρωση και ικανότητα
πράσιο) Σε μεγαλύτερες ποσότητες Επομένως, είναι κατάλληλος αποχρωματισμού
χρησιμοποιείται για την Χρησιμοποιείται στη για ελαστικά και πλαστικά
Άμμος: λειαντικό, ενίσχυση της ανθεκτικότητας μεταλλουργία (~65%), για προϊόντα, στις κόλλες, στα Έχει πληθώρα χρήσεων,
βιομηχανία γυαλιού και των υλικών (π.χ. όπλα και πυρίμαχες χρήσεις (~10%), κεραμικά και τη όπως σε δομικά υλικά,
τούβλων (όλα τα έργα των άρματα μάχης) για χημικές χρήσεις (~20%) χαρτοβιομηχανία γεωτρήσεις, αγροτική
Ολυμπιακών 2004 έγιναν με και για χυτήρια (~5%) παραγωγή, υφάσματα,
χαλαζιακή άμμο) απορρυπαντικά και
καλλυντικά
Σκόνη: χρησιμοποιείται στη
βιομηχανία της πορσελάνης
και των χρωμάτων
Πηγή: orykta.gr, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 74

Το κλίμα στη Δ. Μακεδονία χαρακτηρίζεται από ήπιους ανέμους αλλά ισχυρό

ηλιακό δυναμικό, καθιστώντας ελκυστική την προοπτική φωτοβολταϊκών
Αιολικό δυναμικό: Πνέουν σχετικά ήπιοι άνεμοι Ηλιακό δυναμικό: Η προοπτική φωτοβολταϊκών είναι
περιορίζοντας τη δυναμική αιολικής ενέργειας αρκετά ελκυστική στη Δ. Μακεδονία
1000
Μέση ετήσια ταχύτητα 1100
ανέμων (m/s)
0-4 1200
4-5
5-6 1300
6-7
7-8 1400
8-9
9-10 1500
>10 KWh/KW
Φωτοβολταϊκών
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (JRC photovoltaic Geographical Information System), energypress, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 75
Η καλλιέργεια σιτηρών καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της γεωργικής

έκτασης και ακολουθείται από καλλιέργειες για κτηνοτροφικούς σκοπούς
Η Κοζάνη συγκεντρώνει τη μισή καλλιέργεια σιτηρών, βιομηχανικών φυτών και πεπονοειδών, ενώ η Φλώρινα έχει
πάνω από τις μισές καλλιέργειες αμπελιών στη Δ. Μακεδονία
Κατανομή καλλιεργειών Δ. Μακεδονία

('000 στρέμματα)
1,843 1,063
96 445
69 13 14 14 18 110
Σύνολο Σιτηρά Όσπρια Κτηνοτροφικά Βιομηχανικά Πεπονoειδή Λαχανικά Άνθη Αμπέλια Δενδρώδεις
φυτά και πατάτες καλλιέργειες
Κοζάνη 45% 52% 26% 33% 51% 51% 43% 43% 30% 39%
Φλώρινα 22% 19% 14% 28% 39% 25% 28% 29% 54% 24%
Πηγή: Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 76

Η ευρύτερη περιοχή φημίζεται για αγροτικά προϊόντα διεθνούς απήχησης που

αποτελούν παραδείγματα της συνεισφοράς της αγροτικής παραγωγής
Κρόκος Κοζάνης Τοπικά κρασιά Πιπεριές Φλώρινας Μανιτάρια Μήλα Βερμίου

Ο κρόκος Κοζάνης (ή Ιδανικό υψόμετρο και κλίμα Η πιπεριά Φλώρινας είναι Τα άγρια ελληνικά μανιτάρια Το υψόμετρο και το
ελληνικό σαφράν) παράγει για την παραγωγή ερυθρού, ένα προϊόν ΠΟΠ από το 1994 έχουν εξέχουσα θέση στις μικροκλίμα του Βερμίου είναι
ένα από τα πιο ακριβά λευκού, ροζέ και αφρώδους που μεγαλώνει κυρίως στην διεθνείς αγορές ιδανικά για την καλλιέργεια
μπαχαρικά του κόσμου που οίνου ευρύτερη περιοχή της μήλων που θεωρούνται τα
από το 1999 θεωρείται Φλώρινας Στη Δ. Μακεδονία (ειδικά καλύτερα της χώρας
προϊόν ΠΟΠ 1 Η περιοχή διαθέτει ποικιλίες στα Γρεβενά) φυτρώνουν
ΠΓΕ2 (Φλώρινα, Καστοριά, Η ανάπτυξή της απαιτεί ήλιο ~1300 είδη μανιταριών, εκ Κάθε χρόνο παράγονται
Σε αυτό συντελεί το ξηρό και Κοζάνη, Βελβεντός, και ήπιους ανέμους, ενώ οι των οποίων 10 είδη σπάνιας περίπου 15Κ τόνοι (~10% της
θερμό καλοκαίρι με τους Σιάτιστα) και ΠΟΠ πιο φιλικές θερμοκρασίες ποικιλίας συνολικής παραγωγής στην
κρύους χειμώνες (Αμύνταιο), ενώ ορισμένες είναι 20-26 βαθμοί Κελσίου Ελλάδα), κυρίως στα τοπικά
έχουν διεθνή βραβεία (Κτήμα Μάλιστα, η ετήσια διαμερίσματα Πύργων και
Το προϊόν έχει διεθνή Άλφα) Πανελλήνια Γιορτή Μεσοβούνου στην Κοζάνη
επωνυμία και ~60% της Μανιταριών του 2018
παραγωγής (~2Κ τόνοι) Ο οινοτουρισμός είναι συγκέντρωσε 12Κ Το επικείμενο έργο ύψους
εξάγεται σε Ευρώπη και αρκετά διαδεδομένος, με επισκέπτες €296K του φράγματος του
Αμερική στοιχεία να δείχνουν ότι Μεσόβουνου αναμένεται να
προσελκύει έως και 100Κ ενισχύσει την παραγωγή
επισκέπτες το χρόνο στη στην περιοχή
χώρα
1. Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης 2. Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης

Πηγή: Ανοιχτή έρευνα, Περιφέρεια Δ. Μακεδονίας, Δρόμοι του Κρασιού Βορείου Ελλάδος, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 77
~940Κ ζώα εκτρέφονται στην περιοχή, κυρίως

αιγοπρόβατα και πτηνά-πουλερικά
Σχεδόν η μισή ζωική παραγωγή συγκεντρώνεται στο Νομό Κοζάνης, όπου Η περιοχή θα μπορούσε να
υπάρχει και η μεγαλύτερη εκτροφή χοίρων και κουνελιών εκμεταλλευτεί το απόθεμα
ζωικής παραγωγής που υπάρχει
Ζωική παραγωγή (αριθμός ζώων, '000) αναπτύσσοντας την
κτηνοτροφία
940 39 469
Παράλληλα, έμφαση μπορεί να
δοθεί στη μεταποίηση, είτε
178 αφορά τρόφιμα
13 236 (γαλακτοκομικά) είτε είδη
4 ένδυσης προσθέτοντας στην
Σύνολο Βοοειδή Πρόβατα Αίγες Χοίροι ΠτηνοτροφίαΚονικλοτροφία παράδοση της περιοχής στον
τομέα της παραγωγής γούνας
Κοζάνη 49% 48% 48% 56% 75% 45% 61%
Φλώρινα 21% 26% 23% 15% 13% 20% 22%
Πηγή: Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 78

Υλικές και ψηφιακές
υποδομές
Η Δ. Μακεδονία έχει καλή οδική σύνδεση με αστικά κέντρα Απόσταση από βασικές
τοποθεσίες
της Ελλάδας και γειτονικών Βαλκανικών χωρών
Στην Ελλάδα
Προς Αθήνα: 5-6 ώρες
Προς Θεσσαλονίκη: 1.5-2.5 ώρες
Προς Ιωάννινα: 1.5-2.5 ώρες
Προς Ηγουμενίτσα: 2-3 ώρες
Στο εξωτερικό
Προς Τίρανα, Αλβανία: 4-5 ώρες
Προς Σκόπια, Β. Μακεδονία: 3-4

ώρες
Α29 Καστοριά-Γρεβενά-Κοζάνη
Εγνατία Οδός Προς Σόφια, Βουλγαρία: 4.5-5.5
Α2
(τμήμα του Ε92) ώρες
Κεντρική Οδός (σύνδεση με
Ε65
κεντρική Ελλάδα)

υποδομές
Η Δ. Μακεδονία έχει δύο αεροδρόμια που

εξυπηρετούν μόνο πτήσεις εσωτερικού
Η ύπαρξη δύο αεροδρομίων

στην περιοχή είναι ευνοϊκή για
την προσέλκυση τουρισμού,
όμως εξυπηρετεί αποκλειστικά
~1.7Μ ~2.3Μ πτήσεις εσωτερικού
Αεροδρόμιο
Αεροδρόμιο Μακεδονία Κοιτώντας ευρύτερα στην
Αριστοτέλης περιοχή, το διεθνές αεροδρόμιο
~1.6Κ "Μακεδονία" απέχει 1.5-2 ώρες
οδικώς από την περιοχή και
εξυπηρετεί πολλαπλάσιες
Αεροδρόμιο αφίξεις εσωτερικού και
Φίλιππος ~1.9Κ
εξωτερικού
χχ Αφίξεις εσωτερικού 2019 χχ Διεθνείς αφίξεις 2019
Πηγή: ΣΕΤΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 80

υποδομές
~300K ξένοι τουρίστες επισκέφθηκαν την περιοχή, κυρίως από την Κεντρική και
Ανατολική Ευρώπη, με σύντομη διαμονή και χαμηλή μέση δαπάνη
Η Αλβανία είναι η χώρα με τους περισσότερους Η μέση διαμονή στην περιοχή είναι λιγότερο από μια
τουρίστες προς τη Δ. Μακεδονία εβδομάδα με μέση δαπάνη €50/μέρα
Αριθμός εισερχόμενου τουρισμού ('000) Μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση (€/μέρα)
0.8% του εισερχόμενου

τουρισμού στη χώρα 1.8 12.5 2.3 6.8 6.8 5.0
107 304 71
52 54 50
32 48
31 36
24
110
Σύνολο Σύνολο
χχ Μέση διανυκτέρευση (μέρες)

υποδομές
Η περιοχή συνδέεται μερικώς με το κύριο

εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο
Το υφιστάμενο σιδηροδρομικό
δίκτυο Δ. Μακεδονίας συνδέει
την Πτολεμαΐδα και τη Φλώρινα
με το κύριο εθνικό
σιδηροδρομικό δίκτυο και από
εκεί με τις αγορές των
Βαλκανίων και της Κεντρικής
Ευρώπης
Η πρόβλεψη ένταξης της

Κοζάνης στο δίκτυο, καθώς και
η επέκταση ανατολικά προς την
Αλβανία θα μπορούσε να
ενισχύσει δυνητικά τη
συνδεσιμότητα και ως εκ
τούτου τον εξαγωγικό
χαρακτήρα της περιοχής
Πηγή: OΣΕ, energy press, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 82

υποδομές
Η επικείμενη διάνοιξη της σήραγγας της

Κλεισούρας βελτιώνει τη συνδεσιμότητα
Τον Οκτώβριο 2019 δόθηκε το
πράσινο φως από το
περιφερειακό Συμβούλιο για το
Η διέλευση μέσω της σύρραγας της Κλεισούρας μπορεί να μειώσει την έργο σύνδεσης Καστοριάς και
απόσταση μεταξύ Καστοριάς και Πτολεμαΐδας έως και 20 λεπτά Πτολεμαΐδας μέσω της
διάνοιξης σήραγγας στον ορεινό
όγκο Κλεισούρας
Ορεινός όγκος Το έργο προϋπολογισμού €70Μ

Κλεισούρας θα έχει μήκος 10.4km με μήκος
θα ξεκινά από τη Βασιλειάδα
και θα καταλήγει στην κοιλάδα
του Βαρικού, μέσω τούνελ 1365
μέτρων
Μείωση κατά
10km ή 20 λεπτά
Το έργο αναμένεται να μειώσει
τη διέλευση από την Κλεισούρα
κατά 10km ή 20 λεπτά
Πηγή: Ανοιχτή Έρευνα, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 83

υποδομές
Η προοπτική του αγωγού ΤΑΡ με σημεία εξόδου είναι βασικό έργο υποδομής
για την εξασφάλιση φυσικού αερίου στη Δ. Μακεδονία και την Αρκαδία
Βουλγαρία
IGB
Ιταλία
Βόρεια 6 TAP
Αλβανία TAP
1
Μακεδονία 2
8 5 7
Τουρκία
TAP
TAP 9
IGI
Poseidon 4
EastMed
3
11
Κύπρος
EastMed
EastMed
10
Υπάρχον σημείο Σχεδιαζόμενο σημείο Διεθνές σημείο

Υπάρχων αγωγός Σχεδιαζόμενος αγωγός X X Υπάρχον σημείο εξόδου
εξόδου εξόδου εσόδου/εξόδου
Πηγή: ENTSO-G, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 84
υποδομές
Ταυτόχρονα, η ΔΕΔΑ ενισχύει το επενδυτικό της

έργο ανάπτυξης του δικτύου διανομής
Η Φάση 2 προβλέπει επενδύσεις
ύψους €250M για τη διασύνδεση
Ο χάρτης ανάπτυξης του δικτύου διανομής φυσικού αερίου περιλαμβάνει τη 14.5Κ νοικοκυριών και 1.6Κ
Δ. Μακεδονία και την Αρκαδία στη Φάση 2, με ορίζοντα έως το 2023 επιχειρήσεων έως το 2023
Τέτοιες επενδύσεις είναι

Φάση 1 (2018 – 2021) κρίσιμες, καθώς μεταξύ άλλων:
• Μπορούν να
χρησιμοποιηθούν για την
επίλυση της τηλεθέρμανσης
Φάση 2 (2019 – 2023) • Δημιουργούν έφορο
έδαφος για τη μετατροπή
λιγνιτικών εργοστασίων σε
φυσικό αέριο (ειδικά στη
Φάση 3 (2020 – 2023) Δ. Μακεδονία)
Πηγή: ΔΕΔΑ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 85

υποδομές
Η διείσδυση ίντερνετ υψηλών ταχυτήτων στην Ελλάδα

παραμένει η χαμηλότερη σε όλη την Ευρώπη
Οι συνδρομητές υψηλών ταχυτήτων Όμως, η Ελλάδα παραμένει

έχουν αυξηθεί διαχρονικά τελευταία στην Ευρώπη
% συνδρομητών ανά ταχύτητα % συνδρομητών υψηλών ταχυτήτων (>=30Mbps)
100 % 100%
75 % 75% -38%
53%
50 % 50%
25 % 25% 15%
6% 8% 12 % 15 %
0% 0%
MT
HR
AT
PT
DK
PL
BG
IT
RO
NL
LT
FR
UK
FI
SK
EU
EE
SE
HU
ES
EL
CY
CZ
SI
LV
DE
IE
BE
LU
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Jun-18
2-10Mbps 10-30Mbps 30-100Mbps >=100Mbps
Σημείωση: Ως υψηλές ταχύτητες θεωρούνται συνδέσεις τουλάχιστον 30Mbps

Πηγή: EC Digital Agenda Scoreboard, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 86
υποδομές
Αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη κατάλληλων

υποδομών σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο
% νοικοκυριών με πρόσβαση σε δίκτυα νέας γενιάς1
100% 100% 99% 98% -20%

96% 95% 95% 93%
91% 90% 90% 90% 88% 88%
87% 86% 86% 86% 83%
83% 83%
76% 76% 75% 75%
66% 66% 63%
58%
MT NL BE LU IE DK UK LV AT IT CY CZ ES DE HU SE SK SI EU EE HR RO PT BG FI PL EL LT FR
1. Δίκτυα νέας γενιάς περιλαμβάνουν δίκτυα VDSL και οπτικής ίνας που προσφέρουν ταχύτητες τουλάχιστον 30Mbps
Πηγή: EC Digital Agenda Scoreboard, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 87
υποδομές
Superfast ~€50M προϋπολογισμός από δημόσια

broadband χρηματοδότηση για την ενίσχυση της ζήτησης
(SFBB) υπό τη μορφή voucher €360/σύνδεση
Τρεις δημόσιες
πρωτοβουλίες για Ultrafast ~€300M δημόσια χρηματοδότηση για την
την εξάπλωση broadband ανάπτυξη δικτύου υπερ-υψηλών ταχυτήτων
(UFBB) (>=100Mbps) σε >800Κ σημεία έως το 2023
των δικτύων νέας Ανάλυση στην επόμενη διαφάνεια
γενιάς
~€200M δημόσια χρηματοδότηση για την

Rural
ανάπτυξη δικτύου έως 30Mbps σε ~500Κ
broadband
ανθρώπους σε μεθοριακές περιοχές
Source: Ανοιχτή Έρευνα, Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 88

Backup
υποδομές
UFBB: Το πρόγραμμα καλύπτει όλες τις περιφερειακές ενότητες των άμεσα

επηρεαζόμενων περιοχών από την απολιγνιτοποίηση
Πεδίο Προϋπολογισμός1 (€) Αριθμός σημείων κάλυψης

1: Ροδόπη, Δράμα, Έβρος, Ξάνθη, Ζάκυνθος, Ηλία, Αρκαδία, 105,155,747 117,825
Κόρινθος, Μεσσηνία
2: Πέλλα, Πιερία, Καστοριά, Φλώρινα, Ιωάννινα, Θεσπρωτία, 106,694,417 125,880

Πρέβεζα, Λάρισα, Μαγνησία, Σποράδες, Κέρκυρα
3: Έβοια, Σύρος, Άνδρος, Σαντορίνη, Κέα, Κύθνος, Μήλος, Μύκονος, 99,255,768 111,574
Νάξος, Πάρος, Τήνος, Ηράκλειο, Ρέθυμνο, Χανιά
4: Χαλκιδική, Θάσος, Καβάλα, Σέρρες, Λέσβος, Ικαρία, Λήμνος, 95,118,381 103,495
Σάμος, Χίος
5: Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Ευρυτανία, Φωκίδα, Ιθάκη, Κεφαλλονιά, 104,905,604 123,775
Λευκάδα, Αχαΐα, Αιτωλοακαρνανία
6: Κοζάνη, Γρεβενά, Άρτα, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Ημαθία, Αργολίδα, 96,828,854 114,330
Λακωνία
7: Βιωτία, Φθιώτιδα, Αθήνα, Ανατολική και Δυτική Αττική, Πειραιάς, 92,961,365 115,276
Κάλυμνος, Κάρπαθος, Κως, Ρόδος, Λασίθι
Σύνολο 700,920,135 812,155
~€300Μ δημόσια χρηματοδότηση και

το υπόλοιπο από ιδιωτική συμμετοχή
1. Χωρίς ΦΠΑ
Πηγή: UFBB tender document, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 89
Εκπαίδευση και
πολιτισμική κληρονομιά
Συνοπτική παρουσίαση του

Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας
17 ~18Κ >300
Εθνικά και
Χρόνια Ενεργοί Ευρωπαϊκά
παρουσίας φοιτητές προγράμματα
έρευνας
7 22 5
Τμήματα Πόλεις της Δ.
Σχολές σπουδών
σπουδών Μακεδονίας
Πηγή: Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 90

Το Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας εδρεύει στην Κοζάνη με Ανάλυση Σχολών και

Τμημάτων
παρουσία σε άλλες τέσσερις πόλεις της Περιφέρειας Πολυτεχνική Σχολή
Έδρα: Κοζάνη
Τμήματα: 5
Σχολή Κοινωνικών και

Ανθρωπιστικών Επιστημών
Έδρα: Φλώρινα
Τμήματα: 4
Σχολή Καλών Τεχνών

Τμήματα: 1
Σχολή Οικονομικών Επιστημών

Έδρα Πανεπιστημίου Έδρα: Κοζάνη
με νέο campus Τμήματα: 7 (εκ των οποίων 2 στα
έτοιμο το 2021
Τμήμα Στατιστικής και Γρεβενά και 1 στην Καστοριά)
Ασφαλιστικής Επιστήμης
Σχολή Θετικών Επιστημών
Έδρα: Καστοριά
Τμήματα: 2
Σχολή Γεωπονικών Επιστημών

Τμήματα: 1
Σχολή Επιστημών Υγείας

Έδρα: Πτολεμαίδα
Πηγή: Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Τμήματα: 2 91
Backup
Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας έχει ~18Κ ενεργούς φοιτητές κυρίως

προπτυχιακών σπουδών
Αριθμός φοιτητών (Μάιος 2020)
44,863
16,272 1,864 211 18,347
-28,591
Εγγεγραμένοι Μη ενεργοί Ενεργοί Μεταπτυχιακοί Διαδακτορικοί Σύνολο ενεργών

προπτυχιακοί προπτυχιακοί προπτυχιακοί φοιτητές φοιτητές φοιτητών
φοιτητές φοιτητές φοιτητές
Σημείωση: Ως ενεργοί θεωρούνται οι προπτυχιακοί φοιτητές που διάγουν έως το Ν+2 εξάμηνο των σπουδών τους
Πηγή: Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 92
Backup
Η Πολυτεχνική Σχολή, η Σχολή Οικονομικών Επιστημών και η Σχολή

Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών έχουν τους περισσότερους φοιτητές
Αριθμός φοιτητών (Μάιος 2020)
Οι φοιτητές που θα αποφοιτούν θα

Ενεργοί προπτυχιακοί φοιτητές Διδακτορικοί φοιτητές αντικαθίστανται από φοιτητές των
Μεταπτυχιακοί φοιτητές νέων προγραμμάτων σπουδών
10,647 18,347
188 232 268 427 10,501

2,318 2,266
2,001 188 173 268 419 16,272
1,724 1,352
1,647
Πολυτεχνική Σχολή Σχολή Σχολή Σχολή Σχολή Σχολή Καλών Προγράμματα Σύνολο
Σχολή Οικονομικών Κοινωνικών και Γεοπονικών Θετικών Επιστημών Τεχνών του πρώην ενεργών
Επιστημών Ανθρωπιστικών Επιστημών Επιστημών Υγείας ΤΕΙ φοιτητών
Επιστημών
Σημείωση: Ως ενεργοί θεωρούνται οι προπτυχιακοί φοιτητές που διάγουν έως το Ν+2 εξάμηνο των σπουδών τους
Πηγή: Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 93
Το Πανεπιστήμιο έχει διεθνή χαρακτήρα, αλλά δεν έχει

καταφέρει να προσελκύσει πολλούς ξένους φοιτητές
Το Πανεπιστήμιο συνεργάζεται με τη …όμως δε διαθέτει πολλά

διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα… ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών
• Δύο μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών που

διαδάσκονται στα Αγγλικά, ένα εκ των οποίων σε
130 19 συνεργασία με το Αζερμπαϊτζάν
Erasmus Μνημόνια
συμφωνίες συνεργασιών • Κανένα ξενόγλωσσο προπτυχιακό πρόγραμμα,
το οποίο όμως αναμένεται να αλλάξει κατόπιν της
ψήφισης του πρόσφατου Πολυνομοσχεδίου 1
18 9 • Το Πανεπιστήμιο υποδέχεται ετησίως 25-30

Χώρες εκτός ξένους φοιτητές, οι οποίοι παρακολουθούν
Χώρες της ΕΕ
ΕΕ
μαθήματα Erasmus
1. Πολυνομοσχέδιο "Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες Διατάξεις" – 11 Ιουνίου 2020

Backup
Το Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας έχει χτίσει συνεργασίες από τη Λατινική

Αμερική έως την Ασία που υπερθεματίζει το διεθνή του χαρακτήρα
Ουκρανία Γεωργία
Αλβανία Αζερμπαϊτζάν
Ιορδανία
Ιράν
Κένυα
Παραγουάη
Χιλή

Η περιοχή έχει πολιτισμική κληρονομιά που

θα μπορούσε να είναι πόλος έλξης τουριστών
Ο προϊστορικός οικισμός Δισπηλιού απέχει 8km Η περιοχή διαθέτει πλούσια

από τη Καστοριά, αποτελείται από 8 καλύβες και πολιτισμική κληρονομιά με
χρονολογείται στο 5250 π.Χ. πληθώρα σημείων μουσειακού
και αρχαιολογικού
ενδιαφέροντος
Η εμβληματική Κοβεντάρειος δημοτική βιβλιοθήκη
Κοζάνης έχει πλούσια συλλογή με πάνω από 150Κ Το 2019 καταγράφηκαν ~19Κ
βιβλία και αποτελεί κοιτήδια πολιτισμικής κληρονομιάς επισκέψεις σε μουσεία και
αρχαιολογικούς χώρους έναντι
Το αρχαιολογικό μουσείο Αιανής στην Κοζάνη ~12Κ το 2011
αποτελεί ένα σύγχρονο ίδρυμα μελέτης της
αρχαιοελληνικής ιστορίας με >1000m2 εκθεσιακό χώρο
Το Ιστορικό-Λαογραφικό & Φυσικής Ιστορίας Μουσείο

Κοζάνης ιδρύθηκε το 1969, με έμφαση στα βυζαντινά
χρόνια και την περίοδο της τουρκοκρατίας
Πηγή: ΣΕΤΕ, TripAdvisor, Δήμος Κοζάνης, Κοβεντάρειος Βιβλιοθήκη, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 96
Η περιοχή έχει σημαντική θρησκευτική κληρονομιά

για την ανάπτυξη θρησκευτικού τουρισμού
Η Δ. Μακεδονία έχει πλούσια
θρησκευτική κληρονομιά και η
απαρχή της χρονολογούνται
Η Μονή Μαυριώτισσας χτίστηκε τον 11ο αιώνα και
από το ~50 μ.Χ. οπότε και ο
βρίσκεται στις όχθες της Λίμνης της Καστοριάς
Απόστολος Παύλος
επισκέφθηκε την ευρύτερη
περιοχή στα πλαίσια της
Τρίτης Αποστολικής
Η Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου Πρεσπών Περιοδείας
ιδρύθηκε στα τέλη του 10ου αιώνα και βρίσκεται
στη λίμνη Μικρή Πρέσπα Ενδεικτικά, ο Νομός Καστοριάς
από μόνος του έχει 61
σωζόμενες βυζαντινές και
μεταβυζαντινές εκκλησίες
Ο Άγιος Στέφανος του 11ου αιώνα (Καστοριά)
είναι η μοναδική παλαιά εκκλησία με γυναικωνίτη
Source: Εταιρεία Τουρισμού Δυτικής Μακεδονίας, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 97

Deep-dive: Αρκαδία-Μεγαλόπολη
Αρκαδία
Μεγαλόπολη
98
Μεγαλόπολη: Φυσικός πλούτος και υποδομές τα κύρια Συνοπτική αξιολόγηση
πλεονεκτήματα, ενώ η κατάρτιση ο κύριος προβληματισμός εγγενών πλεονεκτημάτων
Κύρια πλεονεκτήματα Κύριοι προβληματισμοί
• Εργατικό δυναμικό με τεχνογνωσία στην • ~77% του πληθυσμού στην Πελοπόννησο είναι δεν
ενέργεια και στα μεταλλεία και εμπειρία στην έχει εκπαίδευση Πανεπιστήμια/ΤΕΙ
αγροτική παραγωγή και στη δημόσια διοίκηση • >50% του δυναμικού στην Πελοπόννησο είναι >45 Κλίμα, γεωγραφία και
• Ισχυρό ηλιακό δυναμικό που ευνοεί την υψηλή ετών καθιστώντας την επανακατάρτιση πιο φυσικό περιβάλλον
απόδοση φωτοβολταϊκών πάρκων δύσκολη
• Παράδοση στην παραγωγή προϊόντων ΠΟΠ • Ήπιο αιολικό δυναμικό που δεν ευνοεί την
βιολογικού μελιού, του μόνου στην Ελλάδα εκτεταμένη εγκατάσταση αιολικών πάρκων
• Αύξηση παραγωγής καρυδιών pecan το 2019, • Χαμηλή διείσδυση διαδικτύου υψηλών
ενός καθαρά εισαγωγικού προϊόντος στην ΕΕ ταχυτήτων, κυρίως λόγω έλλειψης υποδομής Υλικές και ψηφιακές
• Εγγύτητα στους λιμένες Καλαμάτας (~40'), • Περιορισμένες τουριστικές υποδομές στην υποδομές
Τυρού (~90') και Άστρου (~60') Αρκαδία, με τον μικρότερο αριθμό δωματίων στην
• Διασύνδεση με Κόρινθο (~70') και Καλαμάτα περιφέρεια
(~40') μέσω του αυτοκινητόδρομου "Μορέας" • Οι λιμένες Τύρου και Άστρους έχουν μικρή
• Το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου εδρεύει στην χωρητικότητα και δεν ενδείκνυται για την
Τρίπολη, με τμήματα Επικοινωνίας και ανάπτυξη εμπορικών δραστηριοτήτων
Οικονομικών, με παρουσία σε όλους τους Εκπαίδευση και
Νομούς της περιφέρειας πολιτισμική κληρονομιά
• Το αρχαίο θέατρο Μεγαλόπολης, καθώς και τα
φαράγγια και σπήλαια της περιοχής μπορούν να
αποτελέσουν πυρήνα προσέλκυσης τουρισμού
Πηγή: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, Eurostat, ΔΕΗ, Περιφέρεια Πελοποννήσου, Ανοικτή Έρευνα, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 99
Το ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να υποστηρίξει τεχνικές Βραχυπρόθεσμες προοπτικές

εργασίες, αλλά χρήζει επανακατάρτισης μακροπρόθεσμα • Απασχόληση σε εργασίες
ανάπλασης των εδαφών
• Απασχόληση σε κατασκευαστικές
εργασίες μονάδων ενέργειας
• Σχετικά εύκολα μεταφερόμενες
ικανότητες στην αγροτική
~4% των εργαζομένων της Πελοποννήσου (15.6 χιλ. το 2017 - ΕΛΣΤΑΤ) παραγωγή, εστίαση, μεταποίηση
εργάζονται στον κλάδο της ενέργειας και εξόρυξης κυρίως στις περιοχές της και εμπόριο-μεταφορές
Αρκαδίας (Μεγαλόπολη) και Κορινθίας (διυλιστήρια). Σύμφωνα με τα αρχεία της
Μακροπρόθεσμες προοπτικές
ΔΕΗ τον Μάιο του 2020, στη Μεγαλόπολη απασχολούνταν 749 άτομα
• Απασχόληση στον κλάδο της
ενέργειας (περιορισμένες θέσεις
~77% του πληθυσμού της Πελοποννήσου είναι χαμηλής εκπαιδευτικής εργασίας)
κατάρτισης έχοντας πρωτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες σπουδές και άρα • Περαιτέρω ενίσχυση της
απαιτείται επανακατάρτιση. Υπάρχει τάση βελτίωσης του εκπαιδευτικού επιπέδου, απασχόλησης στον τομέα του
γεγονός που ενδέχεται να διευκολύνει την επανακατάρτιση εμπορίου, των υπηρεσιών και
~32% ανήκει στις πιο παραγωγικές ηλικίες (15-44 ετών) και δυνητικά έχει τουρισμού
• Ενδεχόμενη ενασχόληση με
μεγαλύτερες προοπτικές επανακατάρτισης
τεχνολογικούς κλάδους
Αναφορικά με τους άμεσα επηρεαζόμενους εργαζομένους της ΔΕΗ, αυτή τη στιγμή Άμεσες ανάγκες μετάβασης
γνωρίζουμε πως το ~50% απασχολείται στα ορυχεία, ~30% στα εργοστάσια και ~35% • Απορρόφηση σε εργασίες
του συνόλου έχει εργολαβική σχέση ανάπλασης
• Ανάγκη επανακατάρτισης
δυναμικού προς κλάδους
μεγαλύτερης εξειδίκευσης
• Ενδεχόμενη οικονομική ενίσχυση
για την εξασφάλιση εισοδήματος
όσο διαρκεί η επανακατάρτιση
Πηγή: World Bank, Eurostat, ΕΛΣΤΑΤ, ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 100
Η Αρκαδία έχει φυσικό τοπίο που

μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης

Ποταμός Λούσιος
Η Αρκαδία έχει συνολική έκταση ~4.4Κ km2 και αποτελεί το περιφερειακό κέντρο της
Πελοποννήσου, με πρωτεύουσα την Τρίπολη καθώς και το μεγαλύτερο νομό (~30% των
εδαφών)
Η Αρκαδία έχει πολυποίκιλο τοπίο, συνδυάζοντας ορεινά τοπία, με βουνά και ποτάμια,
με ακρογιαλιές, σπήλαια και παραδοσιακούς οικισμούς.
Ορισμένα τοπία που καθιστούν την περιοχή ευρύτερα γνωστή:
Λίμνη Λάδωνα
• Όρος Μαίναλο και χιονοδρομικό κέντρο: με υψηλότερη κορυφή στα 1981 μέτρα,
καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος της Αρκαδίας. Από τα
βουνό πηγάζουν δύο παραπόταμοι του Αλφειού, ο Λούσιος και ο Ελλισώνας.
Περιλαμβάνει χιονοδρομικό κέντρο σε ύψος 1600 μέτρων, 70km από τη Μεγαλόπολη
• Λούσιος ποταμός: μήκους 23km που καταλήγει στον Αλφειό ποταμό. Διασχίζει ένα από
τα ομορφότερα φαράγγια της χώρας μήκους 15km, με ύψος πάνω από 300 μέτρα.
Διαθέτει πεζοπορική διαδρομή και υποδομές για rafting
• Λίμνη Λάδωνα: τεχνητή λίμνη με έκταση ~3km2, που δημιουργήθηκε έπειτα από την Χιονοδρομικό κέντρο Μαίναλο
κατασκευή φράγματος. Έχει στάθμη ~420m και αποτελεί φυσικό βιότοπο της περιοχής
• Σπηλιά Κάψια: 15km από την Τρίπολη, συγκαταλέγεται στα 10 πιο σημαντικά σπήλαια Σπήλαιο Κάψια
της Ελλάδας, με εξερευνημένη έκταση ~6,500m2. Διαθέτει υποδομές εστίασης και
διαμονής
• Λίμνη Τάκα: 10km από την Τρίπολη, αποτελεί προστατευόμενη περιοχή ενταγμένη στο
δίκτυο Natura 2000
101
Το κλίμα στην Αρκαδία χαρακτηρίζεται από ήπιους ανέμους, αλλά ισχυρό

ηλιακό δυναμικό, καθιστώντας ελκυστική την προοπτική φωτοβολταϊκών
Αιολικό δυναμικό: Πνέουν σχετικά ήπιοι άνεμοι Ηλιακό δυναμικό: Η προοπτική φωτοβολταϊκών είναι
περιορίζοντας τη δυναμική αιολικής ενέργειας αρκετά ελκυστική στην Αρκαδία
0-4 1000
4-5 1100
5-6
6-7 1200
7-8 1300
8-9
9-10 1400
>10 1500
Μέση ετήσια ταχύτητα KWh/KW of PV

ανέμων (m/s)
Χαμηλό αιολικό δυναμικό στη περιοχή Πολλές μέρες ηλιοφάνειας και σχετικά υψηλό υψόμετρο
• Μειονέκτημα έναντι των νησιών
Απουσία σκιάς το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στα

λεκανοπέδια της περιοχής
Εύκολη μετάφορα φωτοβολταϊκών υλικών στις περιοχές

• Πλεονέκτημα ενάντια των νησιών λόγω οδικής σύνδεσης με την
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ πρωτεύουσα (2 ώρες διαδρομή μέσω αυτοκινητοδρόμου Α7) 102
Οι δενδρώδεις καλλιέργειες καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της

γεωργικής έκτασης και ακολουθούν για σιτηρά και κτηνοτροφικούς σκοπούς
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως το ~1/3 της καλλιεργίσιμης έκτασης σιτηρών, κτηνοτροφικών και βιομηχανικών
καθώς και το 100% των πεπονοειδών της Πελοποννήσου βρίσκεται στην Αρκαδία
Κατανομή καλλιεργειών Αρκαδία
('000 στρέμματα)
330 216
49
32
14
9 7 3 1 0
Σύνολο Δενδρώδεις Σιτηρά Κτηνοτροφικά Αμπέλια - Λαχανικά Πεπονοειδή Όσπρια Βιομηχανικά Άνθη
καλλιέργειες1 Σταφίδες & πατάτες
Συμμετοχή
11% 9% 36% 31% 7% 14% 100% 15% 32% 6%
Αρκαδίας
Στις δενδρώδεις καλλιέργειες περιλαμβάνεται μεγάλος αριθμός πολυετών φυτών που τα εκμεταλλεύεται ο άνθρωπος για παραγωγή καρπών πχ. μηλιές, αχλαδιές, πορτοκαλιές κτλ.
Η ευρύτερη περιοχή παράγει αγροτικά προϊόντα με δυνατότητα διεθνούς

απήχησης
Ελαιόλαδο Καρύδια Κρασί Μέλι

• Τοπική παράδοση στο • Εξαιρετικές και σπάνιες • Τοπική παράδοση στο κρασί • Προστατευόμενο Όνομα
ελαιόλαδο από αρχαιοτάτων γεολογικές συνθήκες από την αρχαιότητα στην Προέλευσης (ΠΟΠ): Βιολογικό
χρόνων • Ιδανικός συνδυασμός κλίματος περιοχή του Μαινάλου Μέλι Βανίλια Μαινάλου
• Βασικό διατροφικό συστατικό και υψομέτρου • Προστατευόμενο Όνομα • Το μοναδικό ΠΟΠ μέλι στην
του Μυκηναϊκού πολιτισμού • Υψηλή ποιότητα γεύσης και Προέλευσης (ΠΟΠ): Ελλάδα
• 4 αρχαίες γηγενείς ποικιλίες αρώματος καρυδιού Μοσχοφίλερο Μαντίνειας • Διεθνής επωνυμία προϊόντος
ελαιόδεντρων ευδοκιμούν στην • Η ΕΕ είναι καθαρός εισαγωγέας • Στους αμπελώνες της • Το Μέλι Αρκαδίας στα κορυφαία
Αρκαδία (Κορονέικη, Ματσολιά, καρυδιού, με πολλές εισαγωγές Μαντίνειας η ύπαρξη 50 προϊόντα της Μεγάλης
Μανακολιά, Μεγαρείτικη) από Αμερική μικροκλίματος προσδίδει Βρετανίας
• Στη Γορτυνία Αρκαδίας • Δυνατότητα περαιτέρω αύξησης μοναδικές γεύσεις και • Δυναμική παρουσία σε Γερμανία,
ευδοκιμεί το γνωστό και ως παραγωγής αμερικανικού αρώματα στα τοπικά κρασιά Βέλγιο, Αυστρία, Λουξεμβούργο,
"πικρό" ελαιόλαδο της ποικιλίας καρυδιού pecan, το οποίο ήδη • Στην ευρύτερη περιοχή της Νορβηγία & ΗΑΕ
Χωραίτικη, η υψηλή έχει αρχίσει να παράγεται στη Πελοποννήσου παράγονται • Ανοδικές Τάσεις για Εξαγωγές
συγκεντρωση του οποίου σε περιοχή της Αρκαδίας 1208 κωδικοί κρασιού που • Επιδοτήσεις και ελκυστικές
ελαιοαλακάνθη του προσδίδει αντιστοιχούν στο ~30% του δανειοδοτήσεις από Υπουργείο
φαρμακευτικές ιδιότητες συνολικού οινικού χάρτη της Αγροτικής Ανάπτυξης
Ελλάδας
Πηγή:, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 104

υποδομές
Η Πελοπόννησος έχει επαρκώς ανεπτυγμένο δίκτυο σύγχρονων

αυτοκινητοδρόμων που προβλέπεται να επεκταθεί περαιτέρω σύντομα
Αυτοκινητόδρομοι
"Ολυμπία οδός"
• Συνδέει την Κόρινθο με την Πάτρα
– 132km – 1 ώρα και 30 λεπτά
"Μορέας"
• Συνδέει την Κόρινθος με τη Σπάρτη και την
Καλαμάτα μέσω της Τρίπολης
– Αθήνα – Τρίπολη: 158km – 1 ώρα και 47 λεπτά
– Τρίπολη – Σπάρτη: 57km – 50 λεπτά
– Τρίπολη – Καλαμάτα: 82km – 58 λεπτά
"Ιωνία οδός"
• Συνδέει την Πάτρα με τον Πύργο και την Τσακώνα
(υπό κατασκευή μέχρι το 2023)
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 105

υποδομές
Η Πελοπόννησος έχει δύο αεροδρόμια που

εξυπηρετούν κυρίως πτήσεις εξωτερικού
Η ύπαρξη ενός διαρκώς
Αεροδρόμιο
Άραξου
αναπτυσσόμενου αεροδρομίων στην
περιοχή είναι ευνοϊκή για την
~84Κ προσέλκυση τουρισμού. Το
αεροδρόμιο στον Άραξο είναι το
δεύτερο αεροδρόμιο της
Λιμάνι
Πελοποννήσου που φιλοξενεί σχεδόν
Άστρος
αποκλειστικά διεθνείς πτήσεις
Οι τρεις λιμένες της περιοχής έχουν

~12Κ ~153Κ Λιμάνι
Τύρος
πολύ μικρή χωρητικότητα, με μικρή
εμπορική ανάπτυξη. Το λιμάνι της
Καλαμάτας παρουσιάζει τη
μεγαλύτερη δυνατότητα ανάπτυξης
Αεροδρόμιο αλλά και διασύνδεσης μέσω του
Καλαμάτας Λιμάνι
Νεάπολης αυτοκινητόδρομου "Μορέας"
Λιμάνι Λιμάνι
Καλαμάτας Γυθείου
χχ Αφίξεις εσωτερικού 2019 χχ Διεθνείς αφίξεις 2019

υποδομές
Η περιοχή συνδέεται μερικώς με το κύριο

εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο
Το υφιστάμενο δίκτυο
Πελοποννήσου συνδέει
μέσω προαστιακού το Κιάτο
TIΘOPEA
και την Κόρινθο με την
OINOH
Αθήνα και με σιδηρόδρομο
την Κόρινθο με την Τρίπολη
ΑΙΓΙΟ και το Ζευγολατιό
ΠΑΤΡΑ
KIATO
ΚΟΡΙΝΘΟΣ AΘHNA Η πρόβλεψη σύνδεσης
Κορίνθου με το Ναύπλιο,
ώστε να συνδεθεί η
ΤΡΙΠΟΛΗ
Ανατολική Πελοπόννησος
με το εθνικό δίκτυο και το
KAΛAMATA
Ναύπλιο με την Τρίπολη
για εμπορευματικές
μεταφορές μέχρι το 2022
είναι τα επόμενα βήματα
Διπλή γραμμή
κανονικού εύρους
Μονή γραμμή
Πηγή: OΣΕ, energy press, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ μετρίου εύρους 107
υποδομές
Η Αρκαδία παρουσιάζει τη μικρότερη συμμετοχή στην

τουριστική κίνηση της Πελοποννήσου
Αριθμός διαθέσιμων κλινών (2019, χιλ.) Αριθμός επισκεπτών (2018, χιλ.)
10,9 10,7 360
329
7,3 241
6,8
155
3,6
57
Αργολίδα Μεσσηνία Κορινθία Λακωνία Αρκαδία Αργολίδα Κορινθία Μεσσηνία Λακωνία Αρκαδία
Πηγή: INSETE, Ανάλυση ομάδας ΣΔΑΜ 108

υποδομές
Διοργάνωση αγώνων παγκόσμιου

πρωταθλήματος Motocross μεταξύ 1998 και 2011
Παράδειγμα επιτυχημένης αύξησης • Διοργάνωση αγώνων παγκόσμιου πρωταθλήματος
τουριστικού ενδιαφέροντος: Motocross 1998 και 1999
• Διοργάνωση αγώνων ΜΧ3 το 2010 καθώς και Γυναικών και
Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ΕΜΧ250 το 2011
Η διοργάνωση αγώνων του • Η διοργάνωση προκάλεσε κατακόρυφη αύξηση της
παγκόσμιου πρωταθλήματος πληρότητας των καταλυμάτων, αλλά και της κίνησης στην
εστίαση σε όλο το νομό Αρκαδίας
motocross ανέδειξε το όφελος
προσέλκυσης σημαντικών
γεγονότων στον τουρισμό Αναδοχή του παγκόσμιου πρωταθλήματος FIM
Junior Motocross το 2020
• Ανατέθηκε στη Μεγαλόπολη η διοργάνωση του παγκόσμιου
πρωταθλήματος FIM Junior Motocross
• Συμμετέχοντες θα ήταν νεαροί αθλητές του motocross των
κατηγοριών 125cc, 85cc και 65cc από ολόκληρο τον κόσμο
• Παρά την αναβολή λόγω της πανδημίας από τον COVID-19,
η ανάθεση προσέλκυσε σημαντικό ενδιαφέρον των
εμπλεκόμενων φορέων
109
Συνοπτική παρουσίαση του

Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
18 ~20Κ 5
Χρόνια Ενεργοί Διαφορετικές
παρουσίας φοιτητές πόλεις
9 22 155
ερευνητικά
Τμήματα
Σχολές σπουδών χρημα/μενα
σπουδών
προγράμματα
Πηγή: Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ

Με το νόμο 4610/2019 το ΤΕΙ Πελοποννήσου απορροφάται πλήρως από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου με έδρα την Τρίπολη 110
Το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (ΠΑ.ΠΕΛ.) αποτελεί ένα δεσπόζων

εκπαιδευτικό θεσμό με σημαντική παρουσία σε 6 πόλεις της περιφέρειας
Το ΠΑΠΕΛ μετά τη συγχώνευσή του με το ΤΕΙ Πελοποννήσου το 2019
6 πόλεις1 9 σχολές 22 προπτυχιακά 25 μεταπτυχιακά

τμήματα προγράμματα
1. Η σχολή μηχανικών στην Πάτρα αποτελεί τη μοναδική σχολή του ΠΑΠΕΛ που στεγάζεται στην περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας
Πηγή: Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 111
Η πολιτισμική κληρονομιά και τα γραφικά χωριά

θα μπορούσε να είναι πόλος έλξης τουριστών
Η περιοχή διαθέτει πλούσια

πολιτισμική κληρονομιά με
Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα βρίσκεται στα πληθώρα μνημείων
σύνορα Αρκαδίας και Μεσσηνίας και το πρώτο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος
ανακυρηγμένο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς
από την UNESCO στην Ελλάδα Διαθέτει πολλά ορεινά γραφικά
χωριά με καταλύματα για να
συνδυαστεί η επίσκεψη στην
περιοχή (π.χ. Δημητσάνα,
Καρύταινα)
Η Αρχαία Γόρτυς, αρχάια πόλη των Αρκάδων
στην όχθη του Λούσιου ποταμού γνώριζε την
ακμή της ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ. Βρίσκεται
30km βόρεια από τη Μεγαλόπολη
Πηγή: ΣΕΤΕ, TripAdvisor, Περιφέρεια Πελοποννήσου, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 112

Εισαγωγή
113
Deep-dive: Διεθνής εμπειρία και βέλτιστες πρακτικές



Δύο βασικοί πυλώνες …που χρήζουν απάντηση σε
ανάλυσης… τρία κρίσιμα ερωτήματα
Ποιοι είναι οι βασικοί πυλώνες μίας

επιτυχημένης και ομαλής μετάβασης;
Υφιστάμενο πλάνο μείωσης της χρήσης
άνθρακα σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες
επιτυχίας για κάθε πυλώνα;
Εμπειρία από ολοκληρωμένα και
τρέχοντα έργα μετάβασης
Ποια είναι τα μέτρα που ελήφθησαν σε
αντίστοιχες περιπτώσεις μετάβασης στην
Ευρωπαϊκή Ένωση;

Χώρες όπως η Ελλάδα με τοπικά (captive) ορυχεία
επηρεάζονται περισσότερο από την αλλαγή
Ο άνθρακας είναι συγκεντρωμένος σε λίγες περιοχές της ΕΕ Πιθανός αρνητικός αντίκτυπος στην τοπική απασχόληση
53 χιλ. θέσεις σε λιγνιτικά εργοστάσια
(εκ των οποίων 1.1χιλ. στην Ιταλία & 1.4 χιλ.
Κύρια επηρεαζόμενες χώρες στην Ισπανία)
Γερμανία 450 118 χιλ. θέσεις σε ανθρακωρυχεία
χιλ. (εκ των οποίων 3.4 χιλ. στην Ισπανία)
Τσεχία
215 χιλ. έμμεσες EU θέσεις σχετιζόμενες με
Πολωνία τον άνθρακα (εκ των οποίων 2.2χιλ. στην Ιταλία
& 5.2 χιλ. στην Ισπανία)
Ρουμανία
Πιθανός αρνητικός αντίκτυπος στις τοπικές κοινωνίες
Βουλγαρία Οι λιγνιτικές περιοχές έχουν ήδη μειονέκτημα σε σχέση
με τις υπόλοιπες στο κατακεφαλήν ΑΕΠ
Ελλάδα
• -2% δείκτης ΑΕΠ1 περιοχών με λιγνιτικά εργοστάσια
• -8% δείκτης ΑΕΠ1 περιοχών με ανθρακορυχεία
Η Ιταλία και η Ισπανία είναι λιγότερο κρίσιμες από τις υπόλοιπες χώρες
116
1. ΑΕΠ κατά κεφαλήν ανά περιοχή/ ΑΕΠ κατά κεφαλή ανά χώρα Σημείωση: Τα ποσοστά ανεργίας συμπεριλαμβάνουν υπαλλήλους που δεν εργάζονται σε ορυχεία ή εργοστάσια αλλά εξαρτώνται
από αυτά Πηγή: European Commission 2018, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Σε κάθε χώρα ακολουθείται μοντέλο συνεργασίας
μεταξύ εταιρειών και κυβερνήσεων
Στην Ελλάδα η κυβέρνηση θα συνεργαστεί με τη ΔΕΗ για να περιορίσει τον αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες
Εγκατεστημένη λιγνιτική ισχύς (GW) στην ΕΕ, των παρόχων

Βασικά σημεία από τη στρατηγική άλλων παιχτών
που σταδιακά απολιγνιτοποιούνται 1
15.1 Όλοι οι παίχτες έχουν προετοιμάσει σχέδιο σταδιακής
13.7
απολιγνιτοποίησης
4.6
Απολιγνιτοποίηση 10.1
μέχρι το 2025 2.8 7.1 Οι παίχτες δεν προβλέπουν τη μέριμνα για την
Απολιγνιτοποίηση 2.0 αποκατάσταση των εργαζομένων της εφοδιαστικής
10.5
μετά το 2025 7.3
3.4
2.1
αλυσίδας τους, καθώς αυτό αναμένεται από το κράτος
5.1
• Στη Γερμανία οι RWE, Uniper και EPH ασκήσαν
2 2 πιέσεις και καταφέραν τα κόστη μετασχηματισμού να
τα επωμιστεί το κράτος
• Στην Ελλάδα η ΔΕΗ θα αναλάβει το κόστος
Βασικές χώρες DE DE DE αποκατάστασης των άμεσα εργαζομένων, αλλά οι
προς IT
απολιγνιτοποίηση GB IT UK GR ES έμμεσα εργαζόμενοι θα υποστηριχθούν από το κράτος
ES
NL FR NL • Στην Ισπανία η Naturgy εστιάζει κυρίως στη
μεγιστοποίηση των οικονομικών αποτελεσμάτων
Ισχύς προς 100% 100% 92%4 100% 100% 100% μέχρι την απολιγνιτοποίηση και λιγότερο στον
παροπλισμό3 κοινωνικό αντίκτυπο
1. Δεν συμπεριλαμβάνει: PGE (11GW), CEZ AS (7GW), Tauron (5GW) & CEO (5GW) που δεν προβλέπουν σταδιακή μείωση, 2. Δε συμπεριλαμβάνει λιγνιτικά 117
εργοστάσια στη Λατινική Αμερική, 3. Μέχρι το 2038 4. Υπολειπόμενο 8% στην Τσεχία, χωρίς προκαθορισμένη ημερομηνία σταδιακής μείωσης
Πηγή: S&P UDI; European Commission; Ιστοσελίδες παρόχων; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Η εμπειρία μας δείχνει πως τρεις είναι οι βασικοί
πυλώνες μίας επιτυχημένης και ομαλής μετάβασης
Δυνατότητα μετατροπής της Συνεργασία εμπλεκόμενων φορέων Οικονομική υποστήριξη των

περιοχής αναφοράς (εθνικών, ευρωπαϊκών, περιοχών και προσέλκυση
ιδιοκτήτριας εταιρίας) ιδιωτικών κεφαλαίων
118
Έχουμε αντλήσει την εμπειρία από μεταβάσεις σε επτά
ευρωπαϊκές χώρες
• Ανάλυση του πλάνου απόσυρσης των
• Διαχείριση της Ενεργειακής Μετάβασης έως
Γερμανία ανθρακωρυχείων στη Δυτική Γερμανία
• Ανάλυση του πλάνου μετάβασης στην
Σλοβενία το 2025 με στροφή στην "πράσινη ενέργεια"
και στη βιώσιμη ανάπτυξη
Ανατολική Γερμανία
• Ανάλυση του πλάνου μείωσης του άνθρακα

στην παραγωγή ενέργειας από το 1990 • Μετασχηματισμός δομής παραγωγής
Ισπανία • Μετασχηματισμός του ναυπηγείου της Τσεχία ηλεκτρικής ενέργειας, υπέρ των ΑΠΕ,
Navantia στη Ferrol σε κέντρο παραγωγής φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας
ανεμογεννητριών
• Κλείσιμο εργοστασίου της Embraco
Ιταλία
•
•
Κλείσιμο των μύλων χάρτου της Burgo
Απόσυρση μονάδων λιθανθράκα (ENI)
Ηνωμένο • Εκτεταμένη μείωση της χρήσης άνθρακα
που προηγήθηκε του πλάνου της ΕΕ, με
• Μετασχηματισμός διυλιστηρίων της ΕΝΙ Βασίλειο ταυτόχρονη ανάπτυξη ΑΠΕ
• Επαναπροσδιορισμός περιοχής στο Rovereto
• Σταδιακή απόσυρση ορυχείων με αρνητικά

Πολωνία αποτελέσματα, καθώς στηριζόταν μόνο σε
επιχορηγήσεις
Έχουμε ήδη προγραμματίσει συνέντευξη με τον CEO της LEAG, Helmar 119
Rendez για το πλάνο απολιγνιτοποίησης στην Ανατολική Γερμανία
Με βάση την εμπειρία από τα
εξεταζόμενα παραδείγματα:
Παράγοντες επιτυχίας
Μετατροπή της περιοχής αναφοράς προς "συγγενή" χρήση
• Αποτελεί συνήθως την πιο αποτελεσματική επιλογή για την ομαλή επανένταξη της
τοπικής κοινωνίας και αξιοποίησης του ανθρώπινου κεφαλαίου
• Παρέχει χρονικό περιθώριο επανεκπαίδευσης και συνταξιοδότησης εργαζομένων
Επαναπροσδιορισμός χρήσης της περιοχής

• Συνήθης επιλογή, η οποία υποστηρίζεται από τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς
• Αναγνώριση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής ώστε να επιτευχθεί βιώσιμη
Δυνατότητα
μετάβαση
Παροχή επαγγελματικών και οικονομικών κινήτρων σε τοπικές επιχειρήσεις

μετατροπής της • Παροχή κινήτρων για την απορρόφηση επηρεαζόμενων υπαλλήλων σε θέσεις σχετικού
γνωστικού περιεχομένου (πχ. Οικονομικά κίνητρα μέσω κάλυψης μισθών,
περιοχής αναφοράς επανεκπαίδευση εργαζομένων για απορρόφηση από τις τοπικές επιχειρήσεις)
Δημιουργία και συντήρηση υποδομών

• Διευκόλυνση σύνδεσης των επηρεαζόμενων περιοχών για τη μετακίνηση αγαθών και
εργαζομένων, ώστε να μειωθεί η επίπτωση στα επίπεδα ανεργίας και μετανάστευσης
• Αποτελεί ένα από τα πρώτα βήματα των πλάνων μετάβασης για τη διευκόλυνση
προσέλκυσης επενδύσεων και προσβασιμότητας των κατοίκων των περιοχών
Μετασχηματισμός της ευρύτερης αλυσίδας εφοδιασμού

• Υποστήριξη άμεσων επανατοποθετήσεων και υπηρεσιών μετάβασης των επηρεαζόμενων
εργαζομένων (πχ. μετεκπαίδευση, υποστήριξη ευρέσεως εργασίας)
• Δημιουργία οργανωμένου πλάνου μετεκπαίδευσης που θα συνάδει με τις κατευθύνσεις
μετασχηματισμού των περιοχών
Πηγή: ΙΟΒΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 120

Σχεδιασμός πλάνου μετάβασης
• Ολοκληρωμένος και ενδελεχής σχεδιασμός του πλάνου μετάβασης, με
προκαθορισμένους στόχους, πριν την έναρξη της απολιγνιτοποίησης
Συμμετοχή εθνικών και τοπικών φορέων στην περιφερειακή στρατηγική

• Χάραξη κοινής στρατηγικής για την προσέλκυση νέων επενδύσεων, με έμφαση στα
Συνεργασία ιδιωτικά κεφάλαια
εμπλεκόμενων Ειλικρινής και δομημένη επικοινωνία με τις τοπικές κοινωνίες

• Διάλογος και ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών, με ανάλυση του πλάνου και τις νέες
φορέων, εθνικών, δράσεις και επενδύσεις για την ύπαρξη σύμπνοιας και αποφυγή καθυστερήσεων
ευρωπαϊκών και της Σχεδιασμός μέτρων κοινωνικής προστασίας

• Δημιουργία μέτρων προστασίας για τους επηρεαζόμενους εργαζόμενους κατά τη
ιδιοκτήτριας εταιρίας διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, όπως προγράμματα επανεκπαίδευσης, εθελουσίας
εξόδου ή επαναπρόσληψης από άλλα μέρη της εφοδιαστικής αλυσίδας
• Η αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης των εργαζομένων αυξάνεται όσο το
αντικείμενο της εκπαίδευσης πλησιάζει τις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας
• Η εφάπαξ αποζημίωση σε πρώην εργαζόμενους αποδείχθηκε σε κάποιες περιπτώσεις
αναποτελεσματικό μέτρο
Κοινή στρατηγική μεταξύ της ιδιοκτήτριας εταιρίας και των φορέων

• Συμμετοχή και συνεργασία της ιδιοκτήτριας εταιρείας με τους φορείς προκειμένου να
υπάρχει μία αποτελεσματική μετάβαση ιδιαίτερα στον τομέα των επανατοποθετήσεων
εργαζομένων και αναμορφώσεων γης

Οικονομική υποστήριξη τοπικών κοινωνιών
• Υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών με οικονομικά πακέτα για την κάλυψη του
"χάσματος" που δημιουργείται λόγω της σταδιακής αποεπένδυσης
Οικονομική υποστήριξη • Το΄κόστος της μη υποστήριξης της μετάβασης είναι δυνητικά μεγαλύτερο από το
κόστος υποστήριξης
των περιοχών και

προσέλκυση ιδιωτικών Υποστήριξη προγραμμάτων εργασιακής επανένταξης
• Διοχέτευση Ευρωπαϊκών και εγχώριων κονδυλίων από προγράμματα εργασιακής
κεφαλαίων1 επανένταξης με σκοπό την επανεκπαίδευση των επηρεαζόμενων εργαζομένων
Πακέτα αποζημίωσης και πρόωρης συνταξιοδότησης

• Παροχή ειδικής βοήθειας στους εργαζόμενους με μικρότερες πιθανότητες
επαναπρόσληψης λόγω ηλικίας ή κατάρτισης
1. Παραδείγματα φορέων χρηματοδοτικής υποστήριξης αποτελούν τα: EGF (European Globalization Adjustment Fund),
ESIF (European Structural and Investment Fund), ERDF (European Regional Development Fund), ESF (European Social
Fund), 2.Παραδείγματα κεφαλαίων: E3G, IDDRI, ETUI, Πηγή: ΙΟΒΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 122
Το σχέδιο μετάβασης πρέπει να είναι οργανωμένο σε διακριτές φάσεις,

με προκαθορισμένους στόχους και δείκτες μέτρησης απόδοσης
Η δημιουργία πύργου ελέγχου είναι απαραίτητη για τον συντονισμό και

έλεγχο της πορείας υλοποίησης του έργου
Έξι είναι τα κύρια
συμπεράσματα που Η οικονομική εξασφάλιση του ανθρωπίνου δυναμικού είναι κρίσιμη,
μέσω συνταξιοδότησης, είτε μετεκπαίδευσης για την απορρόφησή τους
προκύπτουν από την
ανάλυση της Απαιτείται ειδικό και διακριτό νομοθετικό πλαίσιο δίκαιης μετάβασης,
Ευρωπαϊκής εμπειρίας με έμφαση στις διαρθρωτικές αλλαγές στις επηρεαζόμενες περιοχές και
στα επενδυτικά κίνητρα
Η βελτίωση των υποδομών (φυσικών και ψηφιακών) υλοποιείται στην

πρώτη φάση μετάβασης και λειτουργεί ως καταλύτης επενδύσεων
Η θέσπιση οχήματος ειδικού σκοπού συνίσταται ώστε η ιδιοκτήτρια

εταιρία να μην επιβαρύνεται με την αποκατάσταση και διαχείριση γης
123
Πηγή: Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Συνολικό πλάνο μετάβασης από τη χρήση και εξόρυξη άνθρακα -
1
2000-20401
Μετασχηματισμός της οικονομίας λιγνιτικών περιοχών με εστίαση σε
2
ΑΠΕ, ανακαινίσεις κτιρίων και τουρισμό
3 Σταδιακό κλείσιμο ανθρακωρυχείων στην Ισπανία - 1990-20201
4 Μετατροπή των ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης στη Ferrol - 20101
5 Επαναπροσδιορισμός χρήσης του εργοστασίου της Embraco το 2017

Δώδεκα εξεταζόμενα
6 Μετατροπή των εργοστασίων της Burgo - 20101
παραδείγματα
επιτυχημένης 7 Μετατροπή των εργοστασίων της Eni - 20101
μετάβασης 8
Επαναπροσδιορισμός χρήσης γης μετά το κλείσιμο της
καπνοβιομηχανίας στο Rovereto - 20101
9 Σταδιακή απόσυρση ανθρακωρυχείων στην Πολωνία - 19901
Διαχείριση της Ενεργειακής Μετάβασης με στροφή στην "πράσινη

10
ενέργεια" και στη βιώσιμη ανάπτυξη των επηρεαζόμενων περιοχών
Μετασχηματισμός της δομής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας,
11
υπέρ των ΑΠΕ, φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας
Η μείωση της χρήσης άνθρακα προηγήθηκε του πλάνου της ΕΕ, με
12
ταυτόχρονη ανάπτυξη ΑΠΕ
124
1. Πρόκειται για τις δεκαετίες που υλοποιήθηκαν τα έργα και όχι για συγκεκριμένες ημερομηνίες
1
Συνολικό πλάνο μετάβασης από τη χρήση και εξόρυξη

άνθρακα
Γενικό πλαίσιο Πρωτοβουλίες Αποτελέσματα Συμπεράσματα

Από 665 χιλιάδες Επενδύσεις σε υποδομές Εισροή νέων Η ύπαρξη υποδομών είναι
απασχολούμενους το 1957 βασικές για τη διασύνδεση με διαφοροποιημένων κλειδί για την προσέλκυση
μόνο 4.6 χιλιάδες συνέχιζαν τις γύρω πόλεις επιχειρήσεων αλλά και βιομηχανιών και την
το 2017 στο Ruhr και το παρεμφερούς βιομηχανίας
Πολιτική πρόωρης αποφυγή μετανάστευσης
Saarland χάρη στην ύπαρξη υποδομών
συνταξιοδότησης, υπηρεσίες
Οριστικό κλείσιμο των κατάρτισης, επανεκπαίδευσης Απεμπλοκή της ιδιοκτήτριας Η στρατηγική
ορυχείων έως το 2018 λόγω και επαναπασχόλησης μόνο εταιρίας από τη διαχείριση της περιφερειακής ανάπτυξης
ζημιογόνων χρήσεων για άμεσους εργαζομένους αποκατάστασης των ορυχείων απαιτεί ισχυρό συντονισμό
Συνολικό πλάνο μείωσης της Οργάνωση επιτροπής και Επιδοτήσεις άνθρακα μεταξύ ενδιαφερομένων
χρήσης άνθρακα στο σχεδίου δίκαιης μετάβασης, περιόρισαν τις ευκαιρίες εκ φορέων
ενεργειακό μίγμα έως το καθώς και σχετικής νέου βιομηχανοποίησης
2038 νομοθεσίας πριν την έναρξη Οι υπηρεσίες μετάβασης και
της μεταβατικής περιόδου Έλλειψη οργανωμένου
σχεδίου οδήγησε στη μετεκπαίδευσης πρέπει να
Σημείωση: Πλούσια
βιομηχανική περιοχή, δημιουργία "περιττών" έργων περιλαμβάνουν όλη την
ελκυστική προς επενδύσεις αλυσίδα εφοδιασμού
125
Πηγή: Climate Policy Journal, Coal Commission documents, Analyst reports, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
2
Μετασχηματισμός της οικονομίας λιγνιτικών περιοχών με

εστίαση σε ΑΠΕ, ανακαινίσεις κτιρίων και τουρισμό

Η Γερμανία αποτελεί το Μελετά τα αποτελέσματα από Αναπροσάρμοσε τους Η μεθοδική και επιστημονική
μεγαλύτερο χρήστη άνθρακα διαφορετικά σενάρια σταδιακών στόχους μείωσης των ανάλυση των εναλλακτικών
στην Ευρώπη με ποσοστό καταργήσεων ΑΗΣ και ορυχείων εκπομπών ρύπων από χρήσεων γης σε συνδυασμό
συμμετοχής στην με τη χρήση 40% το 2020 σε 55% το
με επαρκή χρηματοδότηση
ηλεκτροπαραγωγή 34.1%, μακροοικονομικών μοντέλων 2030
δεύτερο μετά τις ΑΠΕ με 36.8% RMM1 μπορούν να ξεκλειδώσουν
(2017) Παρατηρείται μείωση των πληθώρα επενδυτικών
Επενδύει €40 δισ. για πολιτικές απασχολούμενων στην δραστηριοτήτων
Η επιτροπή άνθρακα της χώρας συνοχής μέχρι το 2040 εξόρυξη άνθρακα ακόμη
τόνισε την αποτυχία της και κατά 99% σε λιγνιτικές
Γερμανίας να πετύχει τους Επανεξετάζονται νέες χρήσεις περιοχές από το 1950 έως
στόχους για μείωση ρύπων γης σε περιοχές με πρώην το 2016
της ΕΕ ορυχεία για ανάπτυξη
τουρισμού και συστημάτων ΑΠΕ
1. Regional Macroeconomic Modelling 126

Πηγή: "Υφιστάμενη Κατάσταση και Προοπτικές για τις περιοχές σε Ενεργειακή Μετάβαση στην Ελλάδα, ΙΕΝΕ 2020, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
3
Η απολιγνιτοποίηση στην Ισπανία είχε κυρίως πυροσβεστικό

χαρακτήρα και λιγότερο μία ολοκληρωμένη στρατηγική
Αναλυτική παρουσίαση στο
τέλος του παραρτήματος

Ισχυρή οικονομική εξάρτηση 1995-2010: Διαδηλώσεις και απεργίες Το μακροπρόθεσμο όραμα για
από την εξόρυξη στις περιοχές • Αποζημίωση για απώλεια στα ορυχεία λόγω της την περιοχή είναι το κλειδί για
όπου συγκεντρώνεται η εργασίας και κίνητρα μείωσης της Κυβερνητικών τη διασφάλιση διαρκούς
παραγωγή άνθρακα πρόωρης συνταξιοδότησης βοηθημάτων
οικονομικής βιωσιμότητας
• Υποστήριξη μετεκπαίδευσης
Η συμμετοχή του άνθρακα στο • Δημόσιες επενδύσεις σε Τα μέτρα εστιάζονται έναντι βραχυπρόθεσμων
ενεργειακό μίγμα μειώθηκε από υποδομές περισσότερο στη τακτικών προοπτικών σε κάθε
~25% το 2007 σε ~17% το 2014 2011-2018: Περιορισμός σποραδική επίλυση του φάση του πλάνου
επιδομάτων και μελλοντικά προβλήματος μέσω
Σημαντική μείωση της πλάνα για τα ορυχεία επιχορηγήσεων, παρά Αποτελεσματικά μέτρα
απασχόλησης τις τελευταίες στην υποστήριξη πρόωρης συνταξιοδότησης για
δεκαετίες 2016: Κυβερνητικό σχέδιο επαναπροσλήψεων
ενίσχυσης: τους εργαζομένους μεγάλης
• 45 χιλιάδες εργαζόμενοι
στην εξόρυξη άνθρακα το • €2.1 δισ. για κλείσιμο Περιορισμός της ανεργίας ηλικίας
1990, μειώθηκαν σε ~2 ορυχείων λόγω πρόωρης
χιλιάδες το 2017 και σε • €0.25 δισ. προς συνταξιοδότησης ~60% του
~200 σήμερα μετασχηματισμό ορυχείων & εργατικού δυναμικού
υποστήριξη επιχειρήσεων 127
Πηγή: Spanish National Research Council (CSIC); Spanish government website (miteco.gob), ΙΟΒΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
4
Επιτυχής μετασχηματισμός του ναυπηγείου της Navantia 1

στη Ferrol σε hub παραγωγής ανεμογεννητριών

Μετά από την άνθηση του Η περιφερειακή αρχή Η Navantia μετέτρεψε
ναυτικού τομέα (60s), η (IGAPE) αξιοποίησε την μέρος των
Επιτυχής μετατροπή του
περιοχή Ferrol πέρασε εμπειρία από τις αποτυχίες δραστηριοτήτων της στην βιομηχανικού χώρου,
δεκαετίες κρίσης (80s-00s) του παρελθόντος και περιοχή για την διατηρώντας την
ξεκίνησε μια εκτεταμένη κατασκευή απασχόληση
Τα εθνικά και περιφερειακά μελέτη κλάδων με ανεμογεννητριών, έναν
σχέδια δεν ανταποκρίθηκαν προοπτικές ανάπτυξης να από τους τομείς που
στις προσδοκίες, οδηγώντας
Επιτυχής στρατηγική η
εγκατασταθούν στην υπέδειξε η IGAPE επένδυση σε μια αλυσίδα
σε ανεργία 12% στην περιοχή περιοχή
Τώρα η περιοχή της Ferrol εφοδιασμού υψηλού
Σε αυτήν την κατάσταση, η Η Navantia συμμετείχε θεωρείται πρωτοπόρος δυναμικού που υπάρχει ήδη
Navantia ανακοίνωσε το ενεργά στη διαδικασία, της υπεράκτιας αιολικής στην τοπική περιοχή και
κλείσιμο του ναυπηγείου της εξετάζοντας τη μετατροπή βιομηχανίας, η οποία
στη Ferrol
έχει υγιή προοπτική
των δραστηριοτήτων της απασχολεί αρκετούς ανάπτυξης
Από 6 χιλιάδες εργαζόμενους στην περιοχή για τη πρώην εργαζόμενους στη
(90s), μόλις 2 χιλιάδες διατήρηση του συνολικού ναυπηγική βιομηχανία
πλούτου της περιοχής
παρέμεναν το 2012 128
1. Η Navantia αποτελεί κρατική επιχείρηση
5
Το κλείσιμο του εργοστασίου της Embraco υποδεικνύει τους

κινδύνους μετασχηματισμού χωρίς αξιόπιστους εταίρους

Η Embraco απασχολούσε Η εκ νέου εκβιομηχάνιση Εθελούσιες έξοδοι και Η επαναπασχόληση των
~500 εργαζόμενους το 2018 της περιοχής συνδυαστικά προγράμματα πρόωρης εργαζομένων περιλαμβάνει
όταν ανακοίνωσε το με εξωτερικό συνεργάτη. συνταξιοδότησης ένα συνδυασμό διαφόρων
κλείσιμο των εργασιών για Επιλέχθηκε η εταιρεία που συνεισέφεραν στη μείωση
μέτρων που βασίζονται στην
μετεγκατάσταση της πρότεινε το μεγαλύτερο των "δυσκολότερων" προς
παραγωγής εκτός Ιταλίας πρόγραμμα πρόσληψης πρόσληψη υπαλλήλων επανα-απασχολησιμότητα
των εργαζομένων
Χρησιμοποιήθηκαν Εξωτερικές
προγράμματα εθελουσίων επαναπροσλήψεις Οι προσεκτικά σχεδιασμένες
εξόδων, πρόωρης σχεδιάστηκαν προσεκτικά
συνταξιοδότησης και για την κατανομή των
εξωτερικές προσλήψεις
κίνητρα προσλήψεων προς επηρεαζόμενων υπαλλήλων μπορεί να προβούν πολύτιμες
εξωτερικές εταιρείες για τη
μείωση του αντίκτυπου στην Ο μετασχηματισμός της Αποφυγή επιλογής
τοπική κοινωνία περιοχής δεν πέτυχε διότι αναξιόπιστων εταίρων ακόμη
ο εταίρος δεν επένδυσε σε
και εάν υπάρχει συμφωνία σε
εγκαταστάσεις στην περιοχή
θέματα μαζικών προσλήψεων
129
6
Το κλείσιμο των μύλων της Burgo αποτελεί θετικό

παράδειγμα στη διαχείριση υπαλλήλων και προμηθευτών

Η Burgo το 2005 έπρεπε να Πώληση 3 μύλων και Ο μετασχηματισμός των Συνεργασία εσωτερικών-
αντιμετωπίσει τη μετατροπή μετασχηματισμός 2 μύλων απασχολούσε ένα εξωτερικών συνεργατών για
/ κλείσιμο ~ 30% των μέρος των επηρεαζόμενων καλύτερη εκμετάλλευση
μύλων χαρτιού της λόγω Στρατηγική προμηθευτών για προμηθευτών
πτώσης της αγοράς χαρτιού την ελαχιστοποίηση της ευκαιριών μετασχηματισμού
(μιλιμετρέ) εξάρτησης από έναν μύλο Η προοδευτική μείωση των
Διεύρυνση του χρόνου
προμηθευτών συνέβαλε
5 περιοχές επηρεάστηκαν: Προοδευτική μείωση των αποκλιμάκωσης για την
στην ομαλή μετάβαση στη
Marzabotto ('06), Mantova προμηθευτών με την πάροδο προσαρμογή των
νέα εποχή
('13), Chieti ('08), Avezzano του χρόνου για μείωση της προμηθευτών
('14) και Verzuolo ('17) επίδρασης στο κλείσιμο
Η συνεργατική διαχείριση
Εσωτερικοποίηση των επηρεαζόμενων Εσωτερίκευση
Περίπου 1.000 άμεσοι δραστηριοτήτων για τη
δραστηριοτήτων (π.χ. υπαλλήλων των
εργαζόμενοι επηρεάστηκαν
συνολικά καθαρισμός) με την πρόσληψη προμηθευτών συνέβαλε στη στήριξη της μείωσης των
εργαζομένων προμηθευτών μείωση των προσφυγών και εργαζομένων του προμηθευτή
διαμαχών και ενίσχυση της συνεργασίας
130
7
H Eni μετασχημάτισε εγκαταστάσεις διυλιστηρίων για βιο-

επεξεργασία αξιοποιώντας συνεργάτες και τοπική κοινωνία

Λόγω της μείωσης 2 εγκαταστάσεις Η συνεργασία ενίσχυσε τη Αξιοποίηση των τοπικών
ανταγωνιστικότητας της μετασχηματίστηκαν για σχέση μεταξύ τοπικών εταίρων για ενίσχυση της
διύλισης, η Eni αποφάσισε επεξεργασία βιοντίζελ φορέων και εταιρειών συνεργασία με τους θεσμούς
να μετασχηματίσει 4
εγκαταστάσεις που 1 εγκατάσταση πωλήθηκε εν Εφάπαξ επενδύσεις για
μέρει σε τοπικό συνεργάτη με
Μεγιστοποίηση των
απασχολούσαν 2.400 μετασχηματισμούς
την προϋπόθεση να επαναπροσλήψεων στην
υπαλλήλους δημιουργούν ευκαιρίες για
επαναπροσλάβει εργαζόμενους τους προμηθευτές αλυσίδα εφοδιασμού μέσω
Η Eni αντιμετώπιζε έντονη προς απασχόληση σε λύσεων εντάσεως εργασίας
πίεση από τοπικούς φορείς δραστηριότητες Τακτική στρατηγική
για να εντοπίσει ευκαιρίες αποσυναρμολόγησης ανακοίνωσης επενδυτικών Η τακτική ενημέρωση των
ανάπτυξης σε τοπικό σχεδίων μετά από αίτημα τοπικών εταίρων μειώνει,
πλαίσιο 1 (Porto Torres) μετατράπηκε τοπικών φορέων αλλά δεν εξαλείφει τις
σε μονάδα επεξεργασίας
τριβές με τις τοπικές
γαϊδουράγκαθου Ο μετασχηματισμός της
κοινωνίες
Porto Torres δεν έδειξε
Εφαρμόστηκαν πακέτα
θετικά αποτελέσματα λόγω
εθελουσίας εξόδου σε
έλλειψης τεχνολογίας 131
υπαλλήλους προς αποχώρηση
8
Η Manifattura Tabacchi (Rovereto) αποτελεί υπόδειγμα

συνεκτικής στρατηγικής τοπικού επαναπροσδιορισμού

150 υπάλληλοι παρέμεναν €100 εκ. για τη μετατροπή Επαναπροσδιορίστηκε Συνεκτική στρατηγική για
το 2004 έπειτα από αρκετά της τοποθεσίας, και εκ νέου ολόκληρη η περιοχή σε τον επαναπροσδιορισμό της
χρόνια μειώσεων πιστοποίηση ολόκληρης της ένα κέντρο περιοχής που υποστηρίζει
παραγωγής και προσωπικού περιοχής υπό την εποπτεία βιομηχανικής
τη βιομηχανική καινοτομία
των περιφερειακών αρχών καινοτομίας,
Η κρίση της αγοράς των επικεντρωμένο σε και τη διαφοροποίηση της
τσιγάρων οδήγησε στο Μερική μεταφορά φιλικές προς το οικονομίας
κλείσιμο το 2008 υπαλλήλων σε εταιρεία περιβάλλον εταιρείες
πληροφορικής Η ιδιοκτήτρια εταιρεία
Οι υπηρεσίες επώασης
Δεν υπήρξε πρόσθετη εξακολουθεί να εμπλέκεται
νεοφυιών επιχειρήσεων
υποστήριξη για άμεσους και (start-up incubation) στον επαναπροσδιορισμό
έμμεσους εργαζόμενους που προσφέρονται της περιοχής και στην
περιλαμβάνουν επανατοποθέτηση
φυσικούς χώρους και εργαζομένων σε άλλη
συμβουλευτικές βιομηχανία της περιοχής
υπηρεσίες σε πάνω από 132
40 start-ups
9
Η απόσυρση ορυχείων στην Πολωνία (90s) είχε αρνητικά

αποτελέσματα διότι στηριζόταν μόνο σε επιχορηγήσεις

388 χιλιάδες εργαζόμενοι Προνομιακά δάνεια για Το 35% των βοηθούμενων Ορμώμενη από τα λάθη του
τη δεκαετία του 90, ενώ απόκτηση ορυχείων & εργαζομένων παρέμεναν παρελθόντος και των
μόλις 98 χιλιάδες ακινήτων, αλλά χωρίς άνεργοι το 2004, λόγω στρεβλώσεων που προκάλεσαν
παρέμεναν το 2015 εκπαίδευση σχετικά με τη έλλειψης υποστήριξης για
οι επιχορηγήσεις χωρίς
μετατροπή νέων αναζήτηση εργασίας
76% της παραγωγής ΗΕ το επιχειρηματικών ευκαιριών προγράμματα μετεκπαίδευσης,
1989, αλλά ζημιογόνα Το 30% των εφάπαξ η κυβέρνηση ετοιμάζει ένα
Εφάπαξ πληρωμές για παραληπτών βρίσκονταν μεγάλο σχέδιο κτηριακής
Ανάγκη για αύξηση απολύσεις ως πρώτο μέτρο στο όριο της φτώχειας το
παραγωγικότητας και αναβάθμισης που υπολογίζει
κοινωνικής ασφάλισης 2004, καθώς το εφάπαξ
κερδοφορίας, λόγω της ποσό δεν προωθούσε την
θα δημιουργήσει 100 χιλιάδες
πίεσης από την ελεύθερη Πολιτική πρόωρης ενεργή αναζήτηση νέες θέσεις εργασίας σε
αγορά μετά την πτώση του συνταξιοδότησης μόνο για εργασίας και την συνδυασμό με μετεκπαιδεύσεις
κομμουνισμού άμεσους εργαζομένους επανεκπαίδευση ανθρακωρύχων και
Εκπαίδευση μόνο για προσέλκυση επενδύσεων
άμεσους εργαζομένους
Πηγή: International Institute for Sustainable Development (IISD), Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 133
10
Διαχείριση της Ενεργειακής Μετάβασης με στροφή στην

"πράσινη ενέργεια" και στη βιώσιμη ανάπτυξη

Το 2016 το 71% της εγχώριας Επενδύσεις σε έξυπνα δίκτυα Η Σλοβενία βρίσκεται στην Σε τοπικό επίπεδο, ήδη
παραγωγής ηλεκτρικής όπως: SINCRO.GRID, GOFLEX υψηλότερη θέση στη δήμοι φιλοδοξούν να
ενέργειας προήλθε από πηγές & FutureFlow Νοτιοανατολική Ευρώπη ξεκινήσουν τον ενεργειακό
χαμηλών εκπομπών ρύπων στο δείκτη Ενεργειακής
Επενδύσεις σε εναλλακτικά μετασχηματισμό τους,
(ΕΕ μ.ο. ~58%) Μετάβασης
καύσιμα χαμηλότερων αποκτώντας μερίδιο αυτών
Το 84% του συστήματος είναι ρύπων, όπως το SRF1 Για το 2019 έχει των κεφαλαίων,
διασυνδεδεμένο με τα συγκεντρώσει €62 εκ. για επενδύοντας σταδιακά σε
γειτονικά κράτη Μέριμνα για τη στήριξη
δραστηριότητες υποστήριξης μία βιώσιμη ενεργειακή
επενδύσεων σε ΑΠΕ και
σε τομείς όπως η βιώσιμη τεχνολογία χαμηλών
Η κυβέρνηση θέλει να ΣΗΘΥΑ μέσω δασμών στις
κινητικότητα καθώς και προς
μειώσει την κατανάλωση εκπομπές ρύπων εκπομπών άνθρακα και
χρηματοδότηση
κατά 60% έως το 2025 εστιάζοντας στις δημόσιες
ενημερωτικών &
εκπαιδευτικών μεταφορές μηδενικών
δραστηριοτήτων εκπομπών
1. SRF: Στερεό ανακτημένο καύσιμο) που έχει υψηλότερη θερμογόνο δύναμη από τον λιγνίτη και παράγεται από μη επικίνδυνα απόβλητα, σύμφωνα με
τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης (CEN) TC 343
Πηγή: Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ, "Υφιστάμενη Κατάσταση και Προοπτικές για τις περιοχές σε Ενεργειακή Μετάβαση στην Ελλάδα, ΙΕΝΕ 2020, 134
11
Ομαλός μετασχηματισμός της δομής παραγωγής ενέργειας,

υπέρ των ΑΠΕ, φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας

Η εθνική ενεργειακή πολιτική Από το 1990 η κυβέρνηση: Περιορισμός της Ο μετασχηματισμός της
της χώρας προβλέπει: • Προέβη στην απασχόλησης στον ηλεκτρικής παραγωγής σε
• Μετασχηματισμό της περιβαλλοντική εξορυκτικό τομέα (<1% επίπεδο χώρας φαίνεται
δομής παραγωγής αποκατάσταση του συνολικού
πετυχημένος, αλλά η
ηλεκτρικής ενέργειας με εγκατεστημένων ορυχείων πληθυσμού, -86.800
απομάκρυνση του • Παρείχε επιδόματα σε άτομα μεταξύ 1993-2015) ανεπάρκεια του πλαισίου
άνθρακα και εστίαση σε ανθρακωρύχους που υποστήριξης των λιγνιτικών
μορφές χαμηλών ρύπων έμειναν άνεργοι και σε Κοινωνική απομόνωση περιοχών, με την έλλειψη
• Η συμμετοχή του επίπεδο νοικοκυριών των περιφερειών αρχικού στρατηγικού
άνθρακα και του λιγνίτη • Επενδύει σε προγράμματα παραγωγής άνθρακα,
σχεδιασμού δημιουργεί
στο ενεργειακό μίγμα αύξησης διείσδυσης ΑΠΕ δημιουργία οικονομικά
προβληματικών περιοχών τοπικές στρεβλώσεις με
μειώθηκε από 89% το σε περιοχές που
με ανεργία άνω του μέσου χαμηλές οικονομικές
1990 σε 58% το 2014 πλήττονται από κλείσιμο
ορυχείων ή ανθρακικών όρου, χαμηλό βιοτικό επιδόσεις και υψηλή ανεργία
σταθμών επίπεδο και χαμηλό βαθμό
οικονομικής απόδοσης
135
Πηγή: "Υφιστάμενη Κατάσταση και Προοπτικές για τις περιοχές σε Ενεργειακή Μετάβαση στην Ελλάδα, ΙΕΝΕ 2020, ΙΟΒΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
12
Η μείωση της χρήσης άνθρακα προηγήθηκε του πλάνου

της ΕΕ, με ταυτόχρονη ανάπτυξη ΑΠΕ

607 χιλιάδες εργαζόμενοι Επιδόματα ανεργίας και Η κατανάλωση άνθρακα Η αναδιάρθρωση της
τη δεκαετία του 60, ενώ εφάπαξ αποζημιώσεις σε στην ηλεκτροπαραγωγή οικονομίας των περιοχών με
μόλις χίλιοι παρέμεναν το ανθρακωρύχους, αλλά και μειώθηκε κατά 85% από ορυχεία απαιτεί αρκετό χρόνο
2016 δημόσιο χρηματοδοτικό το 1990 μέχρι το 2016
και στρατηγικό σχέδιο
σχήμα για την κοινωνική
Η συμμετοχή του άνθρακα ασφάλιση
στο ενεργειακό μίγμα Η εξόρυξη άνθρακα από Για την αντιμετώπιση της
μειώθηκε από 30% τη Χρηματοδότηση για 200 εκ. τόννους το 1960, ανεργίας χρειάζεται
δεκαετία του 10 σε 8% το υποδομές, εκπαίδευση και μειώθηκε σε 8 εκ. προγραμματισμός και χρόνος
2017 νέα επιχειρηματική τόννους το 2016
δραστηριότητα
για προσαρμογή με ανάλυση
Οι υφιστάμενοι σταθμοί των διαθέσιμων επιλογών,
άνθρακα είναι απαραίτητοι Δημόσια χρηματοδότηση για όπως αποζημίωση, προώρη
μέχρι το 2022 για την την αποκατάσταση των σύνταξη και επανεκπαίδευση
εξασφάλιση της ενεργειακής εδαφών στα ορυχεία και
επάρκειας του συστήματος ανάπτυξη νέων υποδομών

Συνολικό πλάνο μετάβασης από τη
χρήση και εξόρυξη άνθρακα στη
Γερμανία
137
Η Γερμανία αποτελεί παράδειγμα χώρας με οργανωμένο
σχέδιο μετάβασης από τη χρήση άνθρακα
Γενικό πλαίσιο και Πλάνο σταδιακής Μέτρα που Πιθανά εργαλεία για
εμπειρία από τη απόσυρσης την προωθούν την την επίτευξη των
Γερμανία περίοδο 2018-2038 απολιγνιτοποίηση στόχων
138
Γενικό πλαίσιο και
εμπειρία
Η Γερμανία βασίζεται σε διττό μοντέλο

ηλεκτροπαραγωγής για τη μείωση των ρύπων της
Εγκατεστημένη ισχύς που έχει επιτευχθεί μέσω των δύο Η απολιγνιτοποίηση γίνεται μέσω AΠΕ,
συστημάτων που αλληλοσυμπληρώνονται υποστηριζόμενη από ορυκτά κάυσιμα
Υποθέτοντας σταθερή ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας1
253 GW 527 TWh
536 TWh
497 TWh
26
Σύστημα ΑΠΕ 52
Φωτοβολταϊκά: 97
21 Φωτοβολταϊκά: 93
Φυσικό Αέριο
156 GW 7
50
33 Λιθάνθρακας Αιολική-Χερσαία: 116
Αιολική-Χερσαία: 68 106
101 GW 31 Αιολική-Υπεράκτια: 57
6 Λιγνίτης Βιομάζα: 26
5
4
Αιολικό-Υπεράκτιο: 19 Άλλα ορυκτά καύσιμα: 9
Φυσικό Αέριο 27 142
Παραδοσιακό σύστημα Βιομάζα: 11 Φυσικό Αέριο: 86
Storage: 17
Άλλα Ορυκτά Καύσιμα:
Λιθάνθρακας 25
Λιγνίτης Φυσικό Αέριο: 31
21 Πυρηνική Λιθάνθρακας: 24
94
Πυρηνική Λιθάνθρακας: 10 Λιγνίτης: 51
12 Λιγνίτης: 9
1993 2010 2030 1993 2010 2030
1. Χωρητικότητα για το παραδοσιακό σύστημα, σύμφωνα με το πλάνο ανάπτυξης δικτύου-υποθέτοντας ότι ένας επαρκής μηχανισμός επιτρέπει την κατασκευή
των απαιτούμενων εγκαταστάσεων εφεδρικού αερίου
Πηγή: Bundesnetzagentur; Fraunhofer ISE; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 139
εμπειρία
Η εξόρυξη λιγνίτη και οι θέσεις εργασίας στον τομέα βρίσκονται σε κάθοδο τις
τελευταίες δεκαετίες
Παραγωγή λιγνίτη και εργαζόμενοι στο τομέα, Γερμανία 1950-2016

Mt Χιλιάδες εργαζόμενοι
500 160
Η διαθεσιμότητα πηγών και η
σημαντικά λιγότερη παραγωγικότητα 140
εργαζομένων οδήγησε στο κλείσιμο
400
ορυχείων στην Ανατολική Γερμανία, 120
μετά την ενοποίηση
300 100
80
200 60
40
100
20
0 0
1950
1953
1956
1986
1989
1992
1995
1998
1959
1962
1965
1968
1971
1974
1977
1980
1983
2001
2004
2007
2010
2013
2016
Παραγωγή - Ανατολική Παραγωγή - Δυτική Εργαζόμενοι-Δυτική Εργαζόμενοι-Ανατολική
140
Πηγή: DIW Berlin, German Institute for Economic Research; Berlin University of Technology; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
εμπειρία
Η Γερμανία έχει ήδη κλείσει 20 σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη και

λιθάνθρακα την τελευταία δεκαετία, ισχύος 15 GW
Ισχύς σταθμών που έχουν αποσυρθεί
4,000
3,230
3,000 2,632
2,329
MW 2,000 1,675
1,077 1,205
1,000 747 799 706
405
0
0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Αριθμό σταθμών - - 2 2 1 1 - 4 5 4 1
Αριθμό μονάδων - 5 20 6 7 5 4 9 6 4 1
Σημείωση: Το διάγραμμα συμπεριλαμβάνει λιγνίτη και λιθάνθρακα

Πηγή: Europe beyond coal; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 141
εμπειρία
Γενικό πλαίσιο απολιγνιτοποίησης στη Δυτική Γερμανία

Κατηγοροιοποίηση μέτρων σε τρεις άξονες
Βιομηχανία Θέσεις Εργασίας Περιφερειακές Επιπτώσεις

• Η περιοχή του Ruhr ανακοίνωσε οχτώ τομείς • Τα συνδικάτα, η εξορυκτική βιομηχανία, και οι • Κατά τη διάρκεια των τεέυταίων 50 ετών,
μέγιστου ενδιαφέροντος: υγεία, σοσιαλοδημοκράτες όρισαν ως έτος λήξης πάρθηκε μια σειρά από διαρθρωτικά και
αποδοτικότητα εκμετάλλευσης πόρων, επιδοτήσεων στην εξορυκτική βιομηχανία το κοινωνικά μέτρα για να περιοριστεί το εύρος
κινητικότητα, κατασκευή κτιρίων και διαβίωση 2018 των διαρθρωτικών αλλαγών
στον αστικό ιστό, βιώσιμη κατανάλωση,
ψηφιακή επικοινωνία, εκπαίδευση & γνώση, • Κάθε εργαζόμενος πάνω από 42 ετών είχε • Αρχικά, χρειάστηκε να αλλάξουν οι τοπικές
ελεύθερος χρόνος & εκδηλώσεις εγγυημένη απασχόληση δομές γύρω από τα ορυχεία. Για παράδειγμα,
έγιναν επενδύσεις στα μέσα μετακίνησης
• Αρχικά, χρηματοδότηση μέσω ΕΤΠΑ 1 και • Μετά το κλείσιμο των ορυχείων, οι μεταξύ πόλεων στην περιοχή Ruhr
διανομή των πόρων σε μεμονωμένα έργα εργαζόμενοι δούλευαν 3 χρόνια στον
απευθείας από τις περιφέρειες παρόπλισμο, και ύστερα πληρώθηκαν για 5 • Το άνοιγμα του πρώτου πανεπιστημίου στη
χρόνια, ώστε να μειωθεί το χάσμα μέχρι να περιοχή Ruhr Βοήθησε στη διαμόρφωση της
• Μετά το 2007, το ΕΤΠΑ εστίασε περισσότερο φτάσουν τα 62 έτη (το 2027), όπου θα έχουν νέας οικονομίας
στην αύξηση του ανταγωνισμού και της δικαίωμα για σύνταξη
καινοτομίας • Ωστόσο, η διαμόρφωση της νέας οικονομίας
• Η ομοσπονδιακή βουλή υπολόγησε ότι το μέσω προσέλκυσης νέων εταιριών
• Η οικονομική βοήθεια ξεκίνησε από τελικό κόστος για την απολιγνιτοποίηση 2006- καθυστέρησε αρκετά λόγω της αντίστασης των
καταμερισμό στις περιφέρειες και κατέληξε σε 2018 είναι ~€38 δισ. Η βουλή υπολόγισε το συνδικάτων, πολιτικών, και εξορυκτικών
συστήματα υποστήριξης από τα ομόσπονδα κόστος για συντάξεις και ζημιές εξόρυξης στα εταιρειών
κρατίδια, που σημαίνει ότι τα κρατίδια €2 δισ. και άλλα €7 δισ. για τα λεγόμενα
απέδωσαν τα κεφάλαια κόστη αιωνιότητας
1. Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) 142

Πηγή: Coaltransitions.org, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
εμπειρία
Ο νόμος του 2007 έθεσε το τέλος στις μεγάλες επιδοτήσεις

λιθάνθρακα από το 2018
Η επιδότηση
Ιστορία λιθάνρακα και διαρθρωτικών προγραμμάτων στη περιοχή Ruhr από το 1951
αυξήθηκε από
1951 Κρίση στη διώρυγα του Σουέζ και ελευθέρωση της τιμής άνθρακα 13,500€ (1980) στα
1958 Ξεκίνημα της κρίσης του άνθρακα
75,000€ (2005)
1964 Εισαγόμενος άνθρακας γίνεται φθηνότερος από την εγχώρια παραγωγή
1968 Έναρξη επιδοτήσεων για εγχώρια πώληση άνθρακα. Πρώτο διαρθρωτικό
ανά εργαζόμενο
πρόγραμμα για την περιοχή Ruhr και δημιουργία του RAG
~150 Mt παραγωγή λιθάνθρακα 1973 1η πετρελαϊκή κρίση

1974/75 Έναρξη κρίσης του χάλυβα
Το “Social
1979 2η πετρελαϊκή κρίση compatibility”
~600,000
εργαζόμενοι στην
1980 “Action program Ruhr”→ Τέλος του “ground lock” ήταν ένα από τα
εξόρυξη λιθάνθρακα 1989 Έναρξη του “IBA Emscher Park”
1951 1990 Επανένωση με αυξανόμενη ευρωπαϊκή επιρροή στα μέτρα πρωτερήματα στις
Ίδρυση του
ΕΚΑΧ1
Κουλτούρα υποστήριξης των ευρωπαϊκών
~2000 διαρθρωτικών αλλαγών, με έμφαση στις διαπραγματεύσεις
“lead markets”, αυξανόμενη
αποκεντροποίηση και συμμετοχή για τον καθορισμό
2007 Νόμος που έβαλε τέλος στις
επιδοτήσεις λιθάνθρακα της ημερομηνίας
Τέλος
“Economic miracle”
~2018 επιδοτήσεων→
κατάργησης των
τέλος παραγωγής
1980 1989 1990 2000 2007 2018

επιδοτήσεων
1951 1964 1968
1. Ευρωπαϊκή Επιτροπή Άνθρακα και Χάλυβα Μακρο-εξελίξεις

Πηγή: DIW Berlin, Γερµανικό Ινστιτούτο Οικονοµικών Ερευνών; Τεχνικό Πανεπιστήμιο του 143
Βερολίνου; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ Εξελίξεις στο Ruhr
εμπειρία
Προγράμματα στη περιοχή του Ruhr (I/II)

Πλαίσιο προγραμμάτων και μέτρων
Επιδοτήσεις εγχώριας παραγωγής Διαρθρωτικά προγράμματα και

Φόρος πετρελαίου και
λιθάνθρακα και πρώτο διαρθρωτικό τέλος του λεγόμενου "ground "IBA Emscher Park”
υποστήριξη συνταξιοδότησης
πρόγραμμα lock"
Τέλη Δεκαετίας του 1950 Τέλη δεκαετίας του 1960 1980 - 1984 1989 - 1999
• Δασμός εισαγωγής στο • Νόμος περί εξορθολογισμού και • “Πρόγραμα Δράσης Ruhr”, με έμφαση • “International Building
πετρέλαιο (για αποζημίωση των παροπλισµού στον οικονομικό αναπροσανατολισμό, Exhibition Emscher Park".
εργαζόμενων σε μικρές βάρδιες) – Απόσυρση ~30% των διαβίβαση τεχνολογίας, και ανάπτυξη Παράδειγμα περιφερειακού
• Οικονομική βοήθεια για ορυχείων άνθρακα μέχρι το υπηρεσιών στη περιοχή προγράμματος, άθροισε πάνω
πρόωρη συνταξιοδότηση στην 1967, ο "συνεταιρισμός – Νέα προσέγγιση με τη συμμετοχή από 120 μικρά έργα με σκοπό
εξορυκτική βιομηχανία εξορθολογισμού" πλήρωσε των τοπικών φορεών τη δημιουργία νέας ταυτότητας
τις αποζημιώσεις – Μέτρα για την υποστήριξη της για τη περιοχή του Ruhr
– Συγχώνευση εταιρειών τεχνολογίας και της καινοτομίας, – 2.6 δισ. € (2/3 από
εξόρυξης λιθάνθρακα στην για την οικολογία, την κρατικό προϋπολογισμό)
RAG AG για να επιτευχθεί μια κουλτούρα, και την αγορά
σταθερή μείωση παραγωγής εργασίας
• Πρώτη εφαρμογή των κρατικών – 3.5 δισ. € προϋπολογισμό
επιδοτήσεων για εγχώριους • Εφαρμογή του property fund Ruhr και
παραγωγούς (η επιδότηση "State development society" για να
ισούταν με τη διαφορά τιμής αγοράσουν και να αποκαταστήσουν
μεταξύ εγχώριου και εισαγόμενου πρώην εργοστάσια
λιθάνθρακα)
144
Πηγή: DIW Berlin, Γερµανικό Ινστιτούτο Οικονοµικών Ερευνών; Τεχνικό Πανεπιστήήιο του Βερολίνου; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
εμπειρία
Προγράμματα στη περιοχή του Ruhr (IΙ/II)

Πλαίσιο προγραμμάτων και μέτρων Ενδεικτικά
παραδείγματα
• Το πρώτο διαρθρώτικο πρόγραμμα εφαρμόστηκε το 1968 από την κυβέρνηση της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας (με
προϋπολογισμό 8,7 δισ €), αρθροίζοντας και συντονίζοντας πολλά μέτρα:
“Αναπτυξιακό – Εκβιομηχάνιση - εταιρίες εξορύξεων θα πουλούσαν γη σε νέες εταιρίες, αλλά η ανησυχία του να χάσουν ικανούς εργάτες
πρόγραμμα Ruhr" οδήγησε στο “ground lock” πρόβλημα (“Bodensperre”)
– Εκπαίδευση
– Μέσα μεταφοράς που θα επιτρέψουν μεγαλύτερη κινητικότητα των εργαζομένων
Επενδύσεις σε
υπάρχουσες • Κρατική επένδυση σε υπάρχουσες βιομηχανίες (ως απάντηση στο "ground lock" πρόβλημα) για την μοντερνοποίηση της
εξόρυξης άνθρακα, της ενέργειας και της χαλυβουργίας, με προϋπολογισμό 1 δισ. € (1974-1979)
βιομηχανίες
Πρωτοβουλίες της
• Πρόγραμμα (1985-1988) με έμφαση στην υποστήριξη τεχνολογιών και μεσαίων επιχειρήσεων, μετατοπίζοντας πιο μακριά από
Βόρειας Ρηνανίας- τις παραδοσιακές μεγάλες βιομηχανίες
Βεστφαλίας στην – Παραδείγματα τεχνολογιών: περιβάλλον, ενέργεια, μικροηλεκτρονική, τεχνολογία πληροφοριών, και επικοινωνία και
ανάπτυξη νέων βιοτεχνολογία
τεχνολογιών
• Επιτροπή εμπειρογνωμόνων δημιουργήθηκε το 1987 από την κυβέρνηση ως απάντηση στην αυξανόμενη ανεργία
“Επιτροπή και • Στόχος της επιτροπής ήταν να κάνει προτάσεις για την πόλη/περιοχές και να προτείνει στρατηγικές χρησιμοποιώντας τοπικούς
μελλοντικές φορείς (αποφεύγοντας τα "one solution serves all" για όλη τη περιοχή)
πρωτοβουλίες στις • Δημιουργία του Προγράμματος Μελλοντική Πρωτοβουλία με προϋπολογισμό 1 δισ. €, που εγκαινίασε έργα στην καινοτομία
επηρεαζόμενες και στην τεχνολογία, εκπαίδευση εργαζόμενων, σε υποδομές, στο περιβάλλον και στην ενέργεια
περιοχές” • Προσφορά οικονομικών πόρων σε τοπικούς φορείς λήψης αποφάσεων που έχουν υποβάλλει προγράμματα που εμπλέκουν
τοπικούς φορείς
145
Πηγή: DIW Berlin, Γερµανικό Ινστιτούτο Οικονοµικών Ερευνών; Τεχνικό Πανεπιστήήιο του Βερολίνου; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
εμπειρία
Αποδοτικότητα Κινητικότητα Κατασκευή Βιώσιμη

εκμετάλλευσης κτιρίων και κατανάλωση
Η περιοχή του Ruhr πόρων διαβίωση στον
ανακοίνωσε αστικό ιστό
8 τομείς μέγιστου
Υγεία Ψηφιακή Εκπαίδευση Ελεύθερος

επικοινωνία και γνώση χρόνος και
εκδηλώσεις
Πηγή: WWF; Ένωση των Γερμανικών Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων, παράρτημα Ruhr (ΙHK Ruhr);
εμπειρία
Το ΕΤΠΑ στοχεύει στην οικονμική και κοινωνική ισορροπία στην

ΕΕ, με την διόρθωση ανισσοροπιών μεταξύ διαφόρων περιοχών
Η προσοχή μετατοπίστηκε από μεγάλου εύρους αυτόνομα έργα

σε βελτίωση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων στα δίκτυα
Αρχικά η πολλά υποσχόμενων τομέων
χρηματοδότηση Η πολιτική για τους συνεταιρισμούς τονίζει ότι δεν υπάρχει μία
της μετάβασης ενιαία λύση, και αφοσιώνεται στις δυνατότητες κάθε περιοχής
υλοποιήθηκε
μέσω ΕΤΠΑ1 Η περιοχή Ruhr ανακοίνωσε 8 τομείς μέγιστου ενδιαφέροντος2
και τα χρήματα από το ΕΤΠΑ κατανέμονται μέσω των
περιφερειών σε αυτόνομα έργα
Η οικονομική βοήθεια κατανέμεται μεταξύ περιοχών από κρατικά

πακέτα υποστήριξης, η περιοχή Ruhr χορηγείται από το κρατίδιο
της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας
1. Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) , 2. Οχτώ τομείς μέγιστου ενδιαφέροντος: υγεία, αποδοτικότητα
εκμετάλλευσης πόρων, κινητικότητα, κατασκευή κτιρίων και διαβίωση στον αστικό ιστό, βιώσιμη κατανάλωση, ψηφιακή
επικοινωνία, εκπαίδευση & γνώση, ελεύθερος χρόνος & εκδηλώσεις 147
Πηγή: DIW Berlin; Γερµανικό Ινστιτούτο Οικονοµικών Ερευνών; Τεχνικό Πανεπιστήήιο του Βερολίνου; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
εμπειρία
Τα "κόστη αιωνοιότητας" οδήγησαν στην ανάπτυξη της

RAG AG στη Γερμανία
Κόστη αιωνιότητας ("Ewigkeitskosten") συσχετίζονται
με τη διαχείρηση υδάτων στα ορυχεία
• Η RAG είναι η τελευταία εταιρεία εξορύξεων
στη Γερμανία
Αβέβαιο για πόσες δεκαετίες θα τρέχουν αυτά τα
κόστη, γι'αυτό και ονομάζονται κόστη αιωνιότητας • Η RAG AG πιθανότατα θα δυσκολευτεί να
πληρώσει τα κόστη αιωνιότητας μετά το
τέλος των κρατικών επιδοτήσεων, για αυτό
Σύμφωνα με το γερμανικό νόμο εξόρυξης ισχύει ο δημιουργήθηκε το ίδρυμα χρηματοδότησης
κανόνας: πληρώνει αυτός που ρυπαίνει
• Η RAG AG μετέτρεψε τη βιομηχανία χημικών
Evonik AG σε RAG foundation
Υπολογισμός των κόστων αιωνιότητας: € 7 δισ., μαζί
με τα €2 δισ. για συνταξιοδότησεις και εξορυκτικές
• Τα εισοδήματα της Evonik AG και η πώληση
ζημιές
των μετοχών της υπολογίζεται ότι αρκούν για
να καλύψουν τα κόστη αιωνιότητας για την
Αν δεν καταφέρει το ίδρυμα να μαζέψει αρκετά εξόρυξη άνθρακα
χρήματα, τότε η κυβέρνηση εγγυάται ότι θα
πληρώσει τα κόστη Περιέχει μεγάλο ρίσκο καθώς βασίζεται στην
οικονομική έκθεση της Evonik AG
Πηγή: DIW Berlin, Γερµανικό Ινστιτούτο Οικονοµικών Ερευνών; Τεχνικό Πανεπιστήήιο του Βερολίνου; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 148
εμπειρία
Το 2018 σηματοδοτεί τη χρονιά

Αργή έξοδος
απόσυρσης των ορυχείων λιθάνθρακα
στα πλαίσια υποστήριξης της
κοινωνική συμβατότητας
Εξασφάλιση
Η Κοινωνική εργασίας Πολύ χαμηλός κίνδυνος ανεργίας
εξαιτίας του κλεισίματος των
Συμβατότητα ορυχείων
αποτελεί βασικό
παράγοντα για
την ομαλή Υποστήριξη Επιδότηση μισθοδοσίας (έως και
απόσυρση του συντ/δότησης για 5 έτη), μειώνοντας το
οικονομικό ρίσκο μέχρι την πλήρη
λιθάνθρακα συνταξιοδότηση
149
Backup
εμπειρία
Μείωση θέσεων εργασίας στην εξόρυξη μέσω πρόωρων συνταξιοδοτήσεων και

προγραμμάτων επανακατάρτισης με πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας
Πρόωρη συνταξιοδότηση Επανακατάρτιση Υπόλοιπες θέσεις εργασίας

• Πρόωρες συνταξιοδοτήσεις για το • Υποστήριξη στην επανειδίκευση • Απόσυρση των μηχανημάτων των
~50% του εργατικού δυναμικού τα και στην εύρεση εργασίας εκτός ορυχείων και παύση των εργασιών
τελευταία 20 χρόνια, της εξορυκτικής βιομηχανίας μέσω επίχωσης
επιχορηγούμενες απο τον κρατικό πολλαπλών οργανωμένων • Ανακατασκευή και επιδιόρθωση
προϋπολογισμό δράσεων πχ. της RAG των ορυχείων για νέες χρήσεις
– Επαγγελματική κατάρτιση (πχ. διαχείριση μολυσμένων
– Υποστήριξη στην εύρεση υδάτων)
εργασίας με την παροχή – Μικρός αριθμός
πρόσβασης σε υποστηρικτικό εργαζομένων(<500 από το
υλικό, επαγγελματική βοήθεια 2022 και μετά)
συμβούλων έρευσης εργασίας
καθώς και τη διοργάνωση
εκδηλώσεων με εταιρείες που
αναζητούσαν προσωπικό (job
fairs)
Βασικοί πυλώνες προγράμματος μείωσης θέσεων εργασίας

Πηγή: RAG; SD Zeitung (καθημερινή εφημερίδα της Γερμανίας); Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 150
Πλάνο σταδιακής
απόσυρσης
Δημιουργία σχεδίου για ανάπτυξη θέσεων εργασίας στις επηρεαζόμενες

1 περιοχές
Δημιουργία μηχανισμών για οικονομική ανάπτυξη, διαρθωτικές αλλαγές,

2 κοινωνική συμβατότητα, και προστασία του κλίματος
Στόχοι της
Καθορισμός των απαιτούμενων επενδύσεων στις πληγείσες περιοχές και
Επιτροπής 3 βιομηχανικούς τομείς (από υφιστάμενα και νέα προγράμματα
Άνθρακα χρηματοδότησης)
Πρόταση μέτρων για την επίτευξη των ενεργειακών στόχων του 2030,
4 και εκπόνηση μελετών για την εκτίμηση των επιπτώσεων
Τον Ιούνιο του 2018, η
κυβέρνηση σύστησε την
Εκπόνηση σχεδίου για τη σταδιακή μείωση και απόσυρση της
Επιτροπή Άνθρακα για να
εκπονήσει ένα πλάνο 5 ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα, συμπεριλαβανομένου τελικών
ημερομηνιών και απαραίτητων υποστηρικτών μέτρων
σταδιακής απόσυρσης της
ηλεκτροπαραγωγής από
άνθρακα Πρόταση μέτρων για τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος της
6 βιομηχανίας ηλεκτροπαραγωγής κατά 40%
Πηγή: Τελική Έκθεση της Επιτροπής Άνθρακα, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 151
απόσυρσης
Έχει τεθεί πλάνο μετάβασης έως το 2038, με στόχο τη

μείωση χρήσης άνθρακα στο ενεργειακό μίγμα
Ενδεικτικές
ημερομηνίες σταθμοί
Παύση εξόρυξης
Επιτροπή του Άνθρακα 1 Νομοθετικό Έργο Απόσυρση
λιθάνθρακα
Τέλη Δεκ. 2007 15 Ιαν. 2020 ~2020-2038
6 Ιουν. 2018 Τέλη Οκτ. 2018 25 Μάιος 2020
Νόμος για την παύση Σύνοδος για τον Άμεση απόσυρση
Δημιουργία της Πρώτη έκθεση για Δημόσια ακρόαση για
επιδοτήσεων εξόρυξης Επιτροπής του Άνθρακα με πρώτων μονάδων το
το μέλλον των το νομοσχέδιο στην
λιθάνθρακα μέχρι το 2018 Άνθρακα αρχηγούς από την ~2020; Σταδιακή
εξορυκτικών ομοσπονδιακή βουλή
περιοχών ομοσπονδιακή και τις εγκατάλειψη έως το
περιφεριεακές ~2035-2038
κυβερνήσεις
2007 2018 2019 2020 2038
Τέλη Δεκ. 2018 26 Ιαν. 2019 29 Ιαν. 2020 Μέσα στο 2020
Απόσυρση τελυταίου Τελικές προτάσεις Δημοσίευση νομοσχεδίου Αναμένεται να
ορυχείου εξόρυξης από την Επιτροπή για τη μείωση και ολοκληρωθούν οι
άνθρακα του Άνθρακα εγκατάλειψη της νοµοθετικές διατάξεις μέσα
ηλεκτροπαραγωγής από στο πρώτο εξάμηνο του
άνθρακα 2020
Σήμερα
1. Επισήμως "Επιτροπή για Ανάπτυξη, Διαρθρωτική Αλλαγή, και Εργασία"
Πηγή: Έγγραφα της Επιτροπής του Άνθρακα, Νομοσχέδιο, Εκθέσεις αναλυτών, Τύπος, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 152
Backup
απόσυρσης
• Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας και τα στελέχη των

περιφερειακών κυβερνήσεων όπου βρίσκονται ανθρακωρυχεία
(Saxony, Saxony-Anhalt, North Rhine-Westphalia and Brandenburg)
είχαν σύσκεψη στις 15 Ιανουαρίου του 2020
• Στη σύνοδο ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις για το

χρονοδιάγραμμα απόσυρσης των λιγνιτικών εργοστασίων μέχρι το
2038 το αργότερο
Αποφάσεις • Το νομοσχέδιο για τη σταδιακή μείωση και απόσυρση της
σχετικά με το ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα συντάχθηκε στις 29 Ιανουαρίου
του 2020
πλάνο απόσυρσης
• Η Uniper στοχεύει να κλείσει περίπου 1.5GW μέχρι το τέλος του
του άνθρακα 2022 και άλλα 1.4GW μέχρι το τέλος του 2023
• Περαιτέρω συμφωνίες περιλαμβάνουν την οικονομική υποστήριξη

των επηρεαζόμενων περιοχών από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση
με €40δις καθώς και τη διατήρηση και προστασία του δάσους του
Hambach
• Η αντιστοιχή νομοθετική διαδικασία αναμένεται να ολοκληρωθεί

μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2020
Πηγή: Τελική Έκθεση της Επιτροπής Άνθρακα, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 153
Backup
απόσυρσης
~60% της παραγωγικής δυναμικότητας αναμένεται να έχει αποσυρθεί μέχρι το

τέλος του 2030
Χρονοδιάγραμμα απόσυρσης με βάση το νομοσχέδιο της ομοσπονδιακής κυβέρνησης

Συνολική εγκατεστημένη ισχύς εργοστασίων άνθρακα και λιγνίτη (GW); Οι αναγραφόμενες παραγωγικές δυναμικότητες είναι
επιχειρησιακά ενεργές μέχρι το τέλος της χρονιάς για την οποία αναγράφονται
43.5 13.5 Λιθάνρακας4 Λιγνίτης
7.4 Η τελική απόσυρση του άνθρακα μπορεί να

επιταχυνθεί μέχρι το 2035. Το νομοσχέδιο
22.4 6.1 30.0 5.1 προβλέπει αναθεώρηση της κατάστασης το
3.5 2026, το 2029, και το 2032
1.6 24.9 7.9
15.0 3.5
11.5 4.4 17.0 17.0
8.0 8.0
21.1
15.0 13.4
9.0 9.0
8.2
0.0 0.0
2020 1
Μείωση 2022 2
Μείωση 3
2025 Μείωση 3
2030 Μείωση 2038
1. Εργοστάσια σε αναμονή: Jänschwalde A (500MW) till 31.12.2025, Jänschwalde B (500MW) till 31.12.2027, Niederaußem H RWE (600MW) till 31.12.2029
2. RWE Weisweiler (300MW) ενεργό μέχρι 01.04.2022
3. Weisweiler H (600MW) ενεργό μέχρι 01.04.2029, Weisweiler G (600MW) ενεργό μέχρι 01.04.2028
4. Η μείωση δυναμικότητας θα τεθεί μέσω δημοπρασίας, οργανωμένη από την Bnetza μέχρι το 2016,1η δημοπρασία τον Ιούλιο του 2020 για να κλείσουν 4GW ιχύς, 2η δημοπρασία στις αρχές του
2022, 3η το καλοκαίρι του 2021, Ετήσιες δημοπρασίες μέχρι το τέλος του 2024/2025/2026. Για το 2027-2028 θα υπάρξουν τροποποιήσεις στο νόμο περί άνθρακα μέχρι το 2022.
Πηγή: BNetZA; BMWi; Cleanenergywire; Agora; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 154
απόσυρσης
Βήματα δημοπρασιών και ανώτατο όριο για τις

αποζημειώσεις
Αποζημείωση για λιθάνθρακα Μέθοδος για την μείωση CO2 με
χαμηλότερο κόστος
Δημοπρασίες και ανώτατο όριο για αποζημείωση (k€/MW)
• Οι εταιρείες με τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής
200 μπορούν να υποβάλλουν προσφορά για
165
αποζημείωση
155 155 – Οι παραγωγοί με τις χαμηλότερες
150
προσφορές όσον αφορά το κόστος μείωσης
116
εκπομπών CO2 θα κερδίζουν το δικαίωμα
100 87 αποζημίωσης
65
49 • Αν για κάποιο λόγο αρκετές λιγνιτικές μονάδες
50
κλείσουν και έχει επιτευχθεί ο ετήσιος στόχος,
δεν θα γίνει η δημοπρασία
0
A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 • Αν οι δημοπρασίες του 2020 και του 2023 δεν
(’20) 1 (’20/21) (’21) (’21) (’22/23) (’22/23) (’22/23) καταλήξουν στο κλείσιμο αρκετών μονάδων, το
νομοσχέδιο αναφέρει πως κλείνουν
αναγκαστικά μονάδες, οι οποίες θα επιλεχθούν
4 GW 1,5 GW 15 GW in GW προς GW προς με κύριο χαρακτηριστικό την ηλικία τους
2022 απόσυρση απόσυρση έως το
το 2023 2024/26 • Μονάδες λιθάνθρακα της Νότιας Γερμναίας δεν
θα μπορούν να συμμετέχουν στη 1η δημοπρασία
για λόγους ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας
155
Πηγή: Bundestag; CleanEnergyWire; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Backup
απόσυρσης
Τελικό χρονοδιάγραμμα για την απόσυρση των λιγνιτικών σταθμών

Έναρξη
Εταιρεία Όνομα σταθμού Περιοχή Λειτουργίας MW Τελευταία Ημέρα Λειτουργίας
Βραχυπρόθεσμα
RWE Nor d-Süd-Bahn (NSB) Rheinland 300 31.12.2020
RWE NSB Rheinland 300 31.12.2021
RWE MSB Rheinland 300 31.12.2021
RWE NSB oder Weisweiler Rheinland 300 31.12.2021
1959-1976
RWE NSB oder Weisweiler Rheinland 300 01.04.2022
RWE Br ikettier ung Rheinland 120 31.12.2022
Μέχρι το 2030
RWE Weisweiler F Rheinland 1967 300 01.01.2025
LEAG (EPH) Jänschwalde A Lausitz (BB) 1981 500 31.12.2025 ( ΕΝΝΑΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕ ΑΝΑΜΟΝΗ)
LEAG (EPH) Jänschwalde B Lausitz (BB) 1982 500 31.12.2027 ( ΕΝΝΑΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕ ΑΝΑΜΟΝΗ)
RWE Weisweiler G Rheinland 1974 600 01.04.2028
LEAG (EPH) Jänschwalde C Lausitz (BB) 1984 500 31.12.2028
LEAG (EPH) Jänschwalde D Lausitz (BB) 1985 500 31.12.2028
RWE Weisweiler H Rheinland 1975 600 01.04.2029
LEAG (EPH) Boxber g N Lausitz (SM) 1979 500 31.12.2029
LEAG (EPH) Boxber g P Lausitz (SM) 1980 500 31.12.2029
RWE Nieder auβem G Rheinland 1974 600 31.12.2029
RWE Nieder auβem H Rheinland 1974 600 31.12.2029 ( ΕΝΝΑΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕ ΑΝΑΜΟΝΗ)
Μετά το 2030
Uniper /EPH Schkopau A Mitteldeutschland (ST) 1996 450 31.12.2034
Uniper /EPH Schkopau B Mitteldeutschland (ST) 1996 450 31.12.2034
LEAG (EPH) Lippendor f R Mitteldeutschland (SN) 2000 875 31.12.2035
ENBW Lippendor f S Mitteldeutschland (SN) 1999 875 31.12.2035
RWE Nieder auβem K Rheinland 2002 1000 31.12.2038
RWE Neur ath F Rheinland 2012 1000 31.12.2038
RWE Neur ath G Rheinland 2012 1000 31.12.2038
LEAG (EPH) Schwar ze Pumpe A Lausitz (BB/SN) 1998 750 31.12.2038
LEAG (EPH) Schwar ze Pumpe B Lausitz (BB/SN) 1998 750 31.12.2038
LEAG (EPH) Boxber g R Lausitz (SM) 2012 640 31.12.2038
LEAG (EPH) Boxber g Q Lausitz (SM) 2000 860 31.12.2038
Σημείωση: Το λεγόμενο "Escape Clause" μπορεί να οδηγήσει σε κλείσιμο εργοστασίων 3 χρόνια νωρίτερα (και ολική εγκατάλειψη το 2035), αν αποφασιστεί
έτσι στις αναθεωρήσεις του 2026 και το 2029 156
Πηγή: Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών (15.01.2020), Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
απόσυρσης την
περίοδο 2018-2038
Η Επιτροπή Άνθρακα είχε 27 μέλη από διαφορετικούς τομείς της οικονομίας και
4 προέδρους, πρώην πολιτικούς
Επιχειρήσεις και Περιοχές Συνδικάτα Περιβαλλοντικοί Επιστήμη Κοινοβούλιο

βιομηχανίες οργανισμοί
7 μέλη από 5 μέλη τοπικής 3 μέλη από 3 μέλη από 5 μέλη από 3 μέλη από τη
Τοπικούς και αυτοδιοίκησης εργασιακά και περιβαλλοντικές ερευνητικά κέντρα Γερμανική Βουλή, χωρίς
εθνικούς συνδέσμους από τις κλαδικά σωματεία οργανώσεις όπως θετικών & κοινωνικών δικαίωμα ψήφου
βιομηχανιών, καθώς επηρεαζόμενες καθώς και πχ. η Greenpeace επιστημών καθώς και 1 μέλος από το
και τεχνικών και περιοχές εμπορικές ενώσεις ινστιτούτων που Γερμανικό Ερυθρό
εμπορικών παρακολουθούν την Σταυρό
επιμελητηρίων εξέλιξη της κλιματικής
αλλαγής
Σημείωση: Η επιτροπή υπαγόταν σε 4 υπουργεία (Οικονομίας, Περιβάλλον, Εργασίας, Εσωτερικών)

Πηγή: Klimareporter.de, Τελική έκθεση της Επιτροπής Άνθρακα, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 157
Backup
απόσυρσης
Αναλυτική παρουσίαση των 31 μελών της επιτροπής του Άνθρακα

Πρόεδροι
Matthias Platzeck (πρώην Ronald Pofalla (πρώην Ομοσπονδιακός Barbara Praetorius (καθηγητής στο Stanislaw Tillich (πρώην πρωθυπουργός
πρωθυπουργός του Brandenburg) Υπουργός Ειδικών Υποθέσεων και HTW, πρώην αναπληρώτρια διευθύντρια του Saxony)
Αρχηγός του Γραφείου του της Agora Energiewende)
Καγκελαρίου)
Μέλη
Επιχειρήσεις και Περιβαλλοντικοί
βιομηχανίες Περιοχές Συνδικάτα οργανισμοί Επιστήμη Βουλή και άλλοι
7 μέλη από: 5 μέλη από: 3 μέλη από: 3 μέλη από: 5 μέλη από: 3 μέλη από τη Γερμανική
• Συνομοσπονδία • Rhinland • Σωματείο • Greenpeace • Κέντρο Έρευνας Βουλή, χωρίς δικαίωμα
Γερμανικών • Lusatia Εξορύξεων, Χημικών • Γερμανικό Σωματείο Κοινωνικών ψήφου
Εργοδοτών, BDA • Spree-Neiße και Ενέργειας, IG για το Περιβάλλον Επιστημών, WZB
BCE 1 μέλος από το
• Γερμανικές και τη Διατήρηση • Öko-Institute Γερμανικό Ερυθρό
• Rhein-Erft-Kreis
Βιομηχανίες Ενέργειας • Σωματείο Δημόσιου της φύσης, BUND • Potsdam Ινστιτούτο
district Τομέα, ver.di Σταυρό
και Νερού, BDEW • North Rhine- • Γερμανική Εταιρία για την Κλιματική
• BDI, Γερμανική • Ένωση Γερμανικών Διατήρησης της Αλλαγή και Έρευνα
Westphalia
Βιομηχανική Ένωση Εργατικών φύσης, DNR • University of Kiel
Σωματείων
• Telekom Εμπορίου, DGB • Fraunhofer-Institute
• Association of
municipal utilities,
VKU (also EnbW board
member)
• Ένωση των
Γερμανικών
Εμπορικών και
Βιομηχανικών
Επιμελητηρίων(DIHT)
Σημείωση: Η επιτροπή υπάγεται σε 4 υπουργεία (Οικονομίας, Περιβάλλον, Εργασίας, Εσωτερικών) 158

Πηγή: Klimareporter.de, Τελική έκθεση της επιτροπής του Άνθρακα, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
απόσυρσης
Η οργανωτική διάρθρωση της επιτροπής είχε επιμεληθεί το χρονοδιάγραμμα

εξαρχής προκειμένου να υπάρξει ομαλή και δίκαιη μετάβαση
Επιτροπή για την "Ανάπτυξη, τις Διαρθρωτικές Αλλαγές, και την

Εργασία"
Συμβούλιο των
Γραμματεία 4 πρόεδροι + 24 μέλοι με δικαίωμα ψήφου + 3 χωρίς,
Γραμματέων των Κρατών
συναντήσεις σε 2 ομάδες("Διαρθρωτικές Αλλαγές" και "Κλίμα,
Ενέργεια, και Ενεργειακή Ασφάλεια”)
Ιούνιος-2018 Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Ιανουάριος-2019
Ενδιάμεση
έκθεση με Τελική έκθεση, με
Εντολή από την μέτρα για την
έμφαση σε
κυβέρνηση προστασία του
μέτρα τοπικής
εμβέλειας κλίματος
Πηγή: Agora Energiewende, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 159

απόσυρσης
Τελικές προτάσεις για την σταδιακή απόσυρση του

άνθρακα
Σταδιακή απόσυρση Υποστήριξη του Εκσυγχρονισμός των Μείωση των Παρακολούθηση και
μονάδων μετασχηματισμού των συστημάτων δυσκολιών για τους προσαρμογή των
ηλεκτροπαραγωγής με περιοχών εξόρυξης ηλεκτροπαραγωγής επηρεαζόμενους μέτρων
άνθρακα εργαζομένους
Σταδιακό κλείσιμο Δημιουργία νέων θέσεων Μετριασμός των εκπομπών Διατήρηση Παρακολούθηση και
υπαρχόντων μονάδων εργασίας και αναβάθμιση αερίων θερμοκηπίου με ανταγωνιστικότητας των ανάλυση της πορείας της
μέχρι το 2035, ή το των περιοχών λόγω περισσότερες ΑΠΕ, βιομηχανιών και της διαδικασίας και λήψη νέων
αργότερο μέχρι το 2038 προσέλκυσης νέων συνδυασμένη παραγωγή προσιτής τιμής της Η/Ε μέτρων σε τακτά
και μη άνοιγμα νέων επενδύσεων και θερμότητας και προκαθορισμένα χρονικά
εκσυγχρονισμού των ηλεκτρισμού (ΣΘΗ), και Αποζημίωση μονάδων διαστήματα (2023, 2026,
υλικών και ψηφιακών ακύρωση των παραγωγής που θα 2029, και 2032)
υποδομών πιστοποιητικών CO2 κλείσουν
Υποστήριξη Εξασφάλιση ασφάλειας Διασφάλιση "δίκαιης

επαναχρησιμοποίησης των εφοδιασμού ρεύματος μετάβασης" για τους
εξορυκτικών εδαφών μέσω παρακολούθησης, εργοδότες μέσω
αποθεμάτων και δικτύου προγραμμάτων εθελουσίας
εξόδου
Πηγή: Agora Energiewende, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 160
Backup
απόσυρσης
Σύνοψη προτάσεων από την Επιτροπή του Άνθρακα, όπως δημοσιεύτηκαν τον
Ιανουάριο του 2019
Χρονοδιάγραμμα Απόσυρσης Μονάδων Επιλεγμένες προτάσεις

Εγκατεστημένη δυναμικότητα σε GW Αποζημείωση των ιδιοκτητών των μονάδων
100% (42.6 GW στο τέλος του 2017) Λιγνίτης: Συμφωνίες μέσω συμβολαίου και αποζημείωσεις για μονάδες λιγνίτη,
ώστε να κλείσουν μέχρι το 2030 (όσο παλαιότερο, τόσο χαμηλότερη αποζημείωση)
Οι προτάσεις ισχύουν και για την Datteln (εφόσον δεν επιτευχθεί συμφωνία μέχρι
το 2020, η έξοδος αποφασίζεται μέσω του διοικητικού νόμου ("Or dnungsr echt"). Το
σχέδιο αποζημείωσης θα βασίζεται σε δοκιμασμένη και επιτυχημένη μέθοδο: 600 €M
~12.6 GW ανά εγκατεστημένη δυναμικότητα
Το πλάνο απόσυρσης Λιθάνραθακ ας: Αποζημείωση μέσω διαγωνισμού: το κράτος προτείνει
δυναμικότητα για κλείσιμο, οι ιδιοκτήτες εγκαταστάσεων μπορούν να υποβάλουν
των μονάδων θα αίτηση με προσφορά για ποσό αποζημίωσης, με τους μειοδότες να κερδίζουν
~13.0 GW αποφασιστεί μέσω
διαπραγματεύσεων Απομείωση κόστους για βιομηχανίες/νοικοκυριά
μεταξύ ιδιοκτητών Από το 2023 και έπειτα, θα υπάρξει μείωση των τιμών ηλεκτρισμού μέσω της
των μονάδων και μείωσης των πληρωμών στο δίκτυο (επιδοτήσεις από το κράτος)
Υπόλοιπο κυβέρνησης
Μετατροπή του αποθεματικού δικτύου σε φυσικό αέριο
Μετατροπή των 2.3 GW του αποθεματικού δικτύου (από καύση άνθρακα) σε φυσικό
0% αέριο μέχρι το 2022
Today 2022 2023 2026 2029 2030 2032 2035 2038 Παρακολούθηση της ασφάλειας εφοδιασμού
Συνεχής παρακολούθηση της ασφάλειας εφοδιασμού και γρηγορότερη αδειοδότηση
για νέες μονάδες φυσικού αερίου
Απομείωση κόστους για βιομηχανίες με μεγάλη κατανάλωση

Ενδιάμεση αναθεώρηση του ενέργειας
πλάνου σταδιακής "Escape Clause" ("Öffnungsklausel") Τελικό κλείσιμο
Παράταση του προγράμματος για αποζημείωσης (που τελειώνει το 2020 κανονοικά)
απόσυρσης "Str ompr eiskompensation" για μία μόνιμη απομείωση κόστους
Αναθεώρηση του χρονοδιαγράμματος κλεισίματος. Κλείσιμο όλων των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής
Αναθεώρηση τελικής ημερομηνίας στο 2035, αν από άνθρακα
Αξιολόγηση ασφάλειας εφοδιασμού, είναι εφικτό (αγορά εργσίας, αγορά ηλεκτρικού Οικονομική υποστήριξη των κρατιδίων που έχουν εξόρυξη
τιμής ηλεκτρισμού, εργασίας, και
κλιματικών στόχων
ρεύματος, και οικονομική κατάσταση γενικότερα) άνθρακα
Υποστήριξη του Nor th Rhine-Westphalia και της ανατολικής Γερμανίας για την
Πηγή:: ZEIT, Sueddeutsche, FAZ, Spiegel, Bundesnetzagentur, Έρευνα τύπου, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ επίτευξη διαρθρωτικών αλλαγών – περίπου 40 δισ. € μέχρι το 2040 161
Μέτρα προώθησης
Κόστος για την κυβέρνηση, όπως υπολογίστηκε από την

Επιτροπή Άνθρακα
Κόστη για τον ομοσπονδιακό Αβεβαιότητα για το τελικό κόστος
προϋπολογισμό
Δισ. € • Κάποια από τα κόστη θα προσδιοριστούν έπειτα
69-93 40 από διαπραγματεύσεις μεταξύ της
ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των ιδιοκτητών
των μονάδων, ή, αλλιώς, έπειτα από
δημοπρασία για παροχή υποστήριξης κατά την
εγκατάλειψη του άνθρακα
16-32
• Για παράδειγμα, όσον αφορά την
αναπροσαρµογή των αποζηµιώσεων για τους
5-10 εργαζόμενους, δεν είναι ξεκάθαρο πόσοι
εργαζόμενοι θα συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο
5-7
3-4 πρόγραμμα
Σύνολο Περιφερειακή Αποζημείωση Αποζημείωση Πολιτική για Δικαιώματα • Η οδηγία για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων
πολιτική τιμής για την αγορά CO2 εκπομπής αερίων θερμοκηπίου (οδηγία ΣΕΕ),
Ηλεκτρικού παραγωγούς εργασίας που περιέχει τους κανονισμούς για την
Ρεύματος εγκατάλειψη των πιστοπιητικών CO2, δεν είναι
Σημείωση: Το διάγραμμα είναι βάση των μέγιστων τιμών του έυρους
καλά διατυπωμένη και αφήνει μεγάλο
Πηγή: Agora; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ περιθώριο για διαφορές ερμηνείες 162
Πρόταση διαρθρωτικής Επιδοτήσεις για επενδύσεις ύψους έως και

πολιτικής από την 14δισ. € από κρατίδια και δήμους για τον
Επιτροπή του Άνθρακα περιορισμό των οικονομικών ανισοτήτων και για
την ανάπτυξη της οικονομίας στις λιγνιτικές
περιοχές1
Νομοσχέδιο για Διαρθρωτική υποστήριξη ύψους έως και 1.1 δισ.

τη διαρθρωτική € (ειδικά για θέσεις εργασίας) σε περιοχές με
υποστήριξη των μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από λιθάνθρακα
και λινγιτικές περιοχές πχ. Helmstedt
επηρεαζόμενων
περιοχών Οικονομική υποστήριξη ύψους έως και 26 δισ. €
για διάφορες δραστηριότητες, πχ. ανάπτυξη της
έρευνας και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων,
έργα υποδομής
Σημείωση: Όλες οι χρηματοδοτήσεις θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το 2038. Θα είναι χορηγούμενες κατά 10% από τα
κρατίδια και το υπόλοιπο θα καλυφθεί από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό
1. Συγκεκριμένα ποσοστά αποδίδοται σε κάθε περιοχή 163
Πηγή: "Νομοσχέδιο για την διαθρωτική υποστήριξη των περιοχών άνθρακα" από την BWMi, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Πρόταση ενεργειακής πολιτικής

από την Επιτροπή του Άνθρακα
Σταδιακή εγκατάλειψη του λιθάνθρακα και
υποβολή προτάσεων για το πλάνο αποζημιώσεων
Νομοσχέδιο για την

σταδιακή Πορεία προς σταδιακή απόσυρση από την εξόρυξη
και παραγωγή μέσω λιγνίτη
εγκατάλειψη της
ηλεκτροπαραγωγής
από καύση Πληρωμές στους εργαζομένους στα ορυχεία ώστε
να μειωθεί το κενό μέχρι τη συνταξιοδότηση
άνθρακα μέχρι το
2035/2038 Ανταμοιβές για εταιρείες που μεταβαίνουν σε ΣΘΗ
και ανταμοιβή για δημιουργία μονάδας ΣΘΗ στη
Νοτιοανατολική Γερμανία
Πηγή: "Νομοσχέδιο για την διαθρωτική υποστήριξη των περιοχών άνθρακα" από την BWMi,
Προτεινόμενο νομοσχέδιο για την σταδιακή εγκατάλειψη

της ηλεκτροπαραγωγής από καύση άνθρακα
"Επιβάρυνση του λιθάνθρακα" Πορεία απολιγνιτοποιήσης Προσαρμογή του KWKG
• Η BNetzA διαχειρίζεται τις προσφορές • Συμφωνία για το χρονοδιάγραμμα της • "Coal replacement bonus" σε μονάδες
μεταξύ του 2020 και του 2026 και βάζει σταδιακής εγκατάλειψης του λιγνίτη μέχρι αερίου CHP με βάση την απόδοση του
ανώτατο όριο στις τιμές για την απόσυρση το 2038 το αργότερο, με ενδιάμεση συστήματος που αντικαθίσταται
στην ημερομηνία που είχε στοχευθεί: αναθέωρηση όλου του πλάνου: – Από 0.6 ct/kWh για 30,000 ώρες
– 2020 για 4 GW: 165,000 €/MW
1 – Κλείσιμο εντός 3 ετών από την 180€/kWel όφελος αντικατάστασης
– 2020-21 για 1.5 GW: 155,000 €/MW
2 προγραμματισμέμη τελική ημερομηνία (μία πληρωμή, ίσο ονομαστικό ποσό,
– Αρχές 2021 να μειωθεί η λειτουργίας μετά το 2030 (με άμεση πληρωμή)
υπολοιπόμενη χωρητικότητά στα 15 αναθεωρήσεις το 2026, το 2029 και το • Εισαγωγή ενός Südbonuses (μπόνους για
GW μέχρι το τέλος του 2022: 155,000 2032) τις νότιες περιοχές της χώρας) για την
€/MW παροχή εποπλέον δυναμικότητας στο
– Καολκαίρι 2021 για τη δυναμικότητα δίκτυο
που θα αποσυρθεί μέχρι το 2023: – 60 €/kW
116,000 €/MW
– 3 ακόμα δημοπρασίες το 2022/23 που
θα αποσυρθεί μέχρι το 2024-26:
87,000/65,000/49000 €/MW
1. 2 μήνες μετά την εφαρμογή του νόμου; 2. 4 μήνες μετά την 1η δημοπρασία 165
Πηγή: Bundestag; CleanEnergyWire; Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Backup
Η απόσυρση του άνθρακα ενδέχεται να αυξήσει τα κόστη καταναλωτών,

παρόχων και δημοσίων φορέων σε πολλαπλά επίπεδα
Ομοσπονδία Πολίτες (μη καταναλωτές) Επιχειρήσεις Διαχειριστής Καταναλωτές Η/Ε

Ομοσπονδιακός Κανένα κόστος, εκτός από Επιβαρύνσεις Επιβάρύνσεις για τη Πιθανές υψηλότερες
προϋπολογισμός: την προσπάθεια των προερχόμενες από τις διαχείριση προσφορών τιμές
• ~€4.4Β για απόσυρση επηρεαζομένων δημοπρασίες και τη (εκτίμηση): Αύξηση εισπράξεων
του λιθάνθρακα εργαζομένων να λάβουν διαχείριση των • ~€6.7Μ ετησίως για από ΣΘΗ μέσω
• ~€5Β για υποστήριξη επιδόματα εργαζόμενων (εκτίμηση): προσωπικό, υλικά, και επιπλέον στήριξης
εργαζόμενων • ~€0.6Μ εφάπαξ διοικητικά έξοδα των μονάδων ΣΦΗ
• ~€0.1Μ ετησίως • ~€1.7Μ για υπουργικές
εργασίες
• ~€1.7Μ εφάπαξ
• ~€10.4Μ ετησίως
Πηγή: "Νομοσχέδιο για την διαθρωτική υποστήριξη των περιοχών εξόρυξης άνθρακα", BWMi, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 166
Backup
Εργαλεία για την
μετάβαση
Πιθανές χρήσιμες εισηγήσεις για τη μείωση της ηλεκτροπαραγωγής από

άνθρακα που προκύπτουν από το παράδειγμα της Γερμανίας (I/III)
Εισήγηση Προσδοκώμενο αποτέλεσμα Πιθανά πλεονεκτήματα Πιθανά προβλήματα
ΣΕΔΕ-ΕΕ Ενημέρωση μελλοντικής πορείας τιμής Πανευρωπαϊκή οδηγία που θα μπορούσε να Δύσκολο να γίνουν διαρθρωτικές
μεταρρυθμίσεις (price signaling) μέσω της βοηθήσει διακρατικά πολλαπλούς κλάδους μεταρρυθμίσεις στην παρούσα συγκυρία
εμπροσθοβαρούς ενεργοποίησης του πέρα από αυτόν της ενέργειας και στο εγγύς μέλλον διότι υπάρχει
μηχανισμού Market Stability Reserve πλεόνασμα δικαιωμάτων εκπομπής CO2
(MSR) το 2019 αντί για το 2021
Ορισμός κατώτατης Αύξηση της τιμής δικαιωμάτων εκπομπής Παροχή ασφάλειας προς τις εξορυκτικές Οι κατώτατες τιμές ενδέχεται να κινηθούν
τιμής δικαιωμάτων CO2. Αναμένεται μεγαλύτερη εταιρείες για την απρόσκοπτη συνέχιση του σε αρκετά χαμηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα
εκπομπής CO2 αποτελεσματικότητα του μέτρου εάν η επενδυτικού τους πλάνου να υπάρχει χαμηλό κίνητρο μεταστροφής
τιμή είναι η ίδια σε όλη την ΕΕ ή στο φυσικό αέριο τουλάχιστον
τουλάχιστον στις μεγαλύτερες χώρες βραχυπρόθεσμα
Καθορισμός ελάχιστης Κλείσιμο μη-αποδοτικών μονάδων Αποδοτικότερη χρήση πρώτων υλών Το μέτρο μπορεί να επηρεάσει και τις
αποδοτικότητας ηλεκτροπαραγωγής μονάδες ηλεκτροπαραγωγής φυσικού
εργοστασίων αερίου (OCGT) διότι απαιτούνται
περίπλοκα και χρονοβόρα τεστ και
διαδικασίες μετρήσεων
Πηγή: IDDRI, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 167

Backup
μετάβαση

άνθρακα που προκύπτουν από το παράδειγμα της Γερμανίας (IΙ/III)
Απαιτήσεις Κλείσιμο των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής Μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ στο Το μέτρο μπορεί να επηρεάσει και τις
ελαστικότητας που αδυνατούν να προσαρμοστούν ενεργειακό μίγμα μονάδες ηλεκτροπαραγωγής φυσικού
προσαρμογής αερίου (OCGT) διότι απαιτούνται
παραγωγής περίπλοκα και χρονοβόρα τεστ και
διαδικασίες μετρήσεων
Νόμος περί σταδιακής Μέγιστη παραγωγή (TWh) ή άδειες για Δημιουργία ενός σταθερού περιβάλλοντος Δύσκολο να προβλεφθούν οι αξίες των
απόσυρσης άνθρακα συγκεκριμένο αριθμό εκπομπών CO2 για που προάγει την προσέλκυση επενδύσεων επιδομάτων από τις δημοπρασίες
μονάδες παραγωγής
Καθορισμός ανώτατου Περιορισμός της δημιουργίας νέων Περιορισμός ρυπογόνων επενδύσεων Περιορισμένη και βραχυπρόθεση μείωση
επιπέδου ρύπων για τις εργοστασίων χωρίς τις απαραίτητες των εκπομπών CO2
νέες μονάδες τεχνολογίες μείωσης ρύπων (scrubbers
κοκ)
Καθορισμός ανώτατου Περιορισμός της χρήσης ρυπογόνων Διατήρηση των δυνατοτήτων παραγωγής Αρνητική επίπτωση στην
επιπέδου ρύπων για τις εργοστασίων παλαιότερης τεχνολογίας αποτελεσματικότητα των μονάδων
υπάρχουσες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, που μπορεί να
οδηγήσει στο κλείσιμο των παλαιότερων
Χρησιμοποίηση των Κίνητρα για την κατασκευή λιγότερο Μεγαλύτερη αξιοποίηση εργοστασίων Δύσκολο να εφαρμοστούν κριτήρια που
λιγνιτικών ρυπογόνων εργοστασίων φυσικού αερίου και προώθηση των είναι σύμφωνα με τους νόμους της ΕΕ περί
εργοστασίων ως back λιγνιτικών σε κατάσταση εφεδρείας κρατικών ενισχύσεων, καθώς θα δίνονται
up για περιόδους επιδόματα μόνο σε συγκεκριμένες μονάδες
υψηλής ζήτησης
Πηγή: Iddri, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 168

Backup
μετάβαση

άνθρακα που προκύπτουν από το παράδειγμα της Γερμανίας (IΙΙ/III)
Πρόστιμα για Πρόσθετη εισφορά για παλιούς σταθμούς Περιορισμός χρήσης των πιο ρυπογόνων Οι παλαιότερες μονάδες μπορεί να
επιβάρυνση του ηλεκτροπαραγωγής υψηλών εκπομπών μονάδων διατηρώντας παράλληλα την αποβούν ζημιογόνες εάν τα πρόστιμα είναι
περιβάλλοντος CO2 παραγωγικότητά τους σε εφεδρεία δυσανάλογα υψηλά
(Climate
contribution fee)
Απαγόρευση Τερματισμός των υπαρχόντων σχεδίων για Αποφυγή μετεγκατάστασης πληθυσμών, Καμία επίπτωση για περιοχές με επαρκή
ανοίγματος νέων τη δημιουργία νέων ορυχείων στην εκσυγχρονισμού υπαρχόντων λιγνιτικών ενεργά δικαιώματα εκμετάλλευσης
ορυχείων Ανατολική Γερμανία εργοστασίων
Κλείσιμο των Περιορισμός χρήσης των υπαρχόντων Συγκέντρωση της εξορυκτικής Το μέτρο δεν προτεραιοποιεί τη μείωση της
εναπομείναντων ορυχείων στην περιοχή της Βεστφαλίας δραστηριότητας σε λίγα ορυχεία, με χρήσης των μη αποδοτικών εργοστασίων,
ορυχείων αποτέλεσμα τη μείωση των πάγιων εξόδων αλλά απευθύνεται κυρίως στα ορυχεία
και την ανάγκη για μετεγκαταστάσεις
πληθυσμών
Πηγή: Iddri, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 169

Σταδιακή απόσυρση ανθρακωρυχείων
στην Ισπανία
170
Η Ισπανία βρίσκεται σε σταδιακή διαδικασία
απολιγνιτοποίησης τα τελευταία 30 χρόνια
Χρονοδιάγραμμα 1 2 3 4 5
1990-97 1998-05 2006-12 2013-18 2021-30
1η φάση 1990-93 • Παροχή κινήτρων • Προγράμματα πρόωρης • Υποστήριξη • Κυβερνητικό πλάνο που
• Μείωση επιδοτήσεων επενδύσεων για συνταξιοδότησης και επαναπρόσληψης καθορίζει τους τομείς
εξόρυξης δημιουργία άμεσων υποστήριξη για το εργαζομένων λόγω δράσεις σχετικά με την
• Επιδότηση μείωσης θέσεων εργασίας κλείσιμο των ορυχείων. παροπλισμού της ενέργεια και το κλίμα
Περιγραφή παραγωγής (δάνεια, επιδοτήσεις, εξορυκτικής διαδικασίας προκειμένου να πετύχει
μέτρων • Επιδότηση εργατικού εγγυήσεις) • Παροχή κινήτρων μέχρι το 2030 τους
κόστους σε περίπτωση επενδύσεων και σε • Προώθηση των στόχους που προβλέπει
απολύσεων & • Επιχορηγούμενα βιομηχανικές υπηρεσίες, προϋποθέσεων για την η συμφωνία του
συνταξιοδοτήσεων μαθήματα κατάρτισης υπηρεσίες υγείας, ανταγωνιστικότητα όσο Παρισιού
δραστηριότητες δυνατόν περισσότερων
2η φάση 1994-97 • Παροχή υποδομών για τη αναψυχής, τοποθεσιών εξόρυξης και • Η εφαρμογή του PNIEC
• Επιδότηση της τιμής του βελτίωση του οδικού και περιβαλλοντικές και του εύρυθμου προβλέπει μείωση
άνθρακα προς τις τηλεπικοινωνιακού καινοτομικές κλεισίματος των εκπομπών GHG, αύξηση
επιχειρήσεις εξόρυξης δικτύου δραστηριότητες υπολοίπων συμμετοχής ΑΠΕ,
• Δημιουργία οικονομικού βελτίωση της
ταμείου για τη στήριξη ενεργειακής απόδοσης
του μετασχηματισμού
των λιγνιτικών περιοχών
Διαθέσιμος 1η φάση: n/a
προϋπολογισμός €390M/year €2.9B in total ~€260Μ n/a
2η φάση: €46M
171
Πηγή: "Coal transition in Spain", IDDRI 2017, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Backup
Περισσότερο από 50% του ενεργειακού μείγματος αποτελείται από πηγές

χαμηλών ρύπων, ωστόσο ο άνθρακας παραμένει σημαντικός πυλώνας
Εξέλιξη του μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας σε % επί του συνόλου
4% 3% 3% 3% 3% 3% 2% 2% 3% 1%
10% 10% 11%
19% 15%
25% 23% 10%
32% 29% 12% 10%
12%
12% 17%
8% 11% 15% 20%
9% 11% 19%
8% 16%
25% 13% 20% 21%
16% 21%
21%
20% 21%
18%
19% 19%
40% 41%
34% 31% 30% 35%
27%
20% 21%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Απορρίματα Μεικτού κύκλου Άνθρακας ΑΠΕ
Αέριο και πετρέλαιο Θερμική μη ανανεώσιμη Πυρηνική
Πηγή: "Coal transition in Spain", IDDRI 2017, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 172
Backup
1
1η φάση 1990-1993 2η φάση 1994-1997
Το πλάνο του '90-'97

παρείχε κυρίως 5 κατευθυντήριοι άξονες 4 κατευθυντήριοι άξονες
οικονομική • Μείωση του κόστους παραγωγής με • Υποστήριξη για την οικονομική
υποστήριξη σε άνθρακα μέσω της σταδιακής μείωσης επανενεργοποίηση των περιοχών
των επιδοτήσεων εξόρυξης
εργαζομένους που • Αύξηση της παραγωγικότητας της • Μηχανισμός στήριξης τιμών για την
επηρεάζονταν από το υπόγειας εξόρυξης κατά 15%
• Επίτευξη παραγωγικής ικανότητας
άμβλυνση της διαφορά μεταξύ της
διεθνούς τιμής άνθρακα και της τιμής
κλείσιμο ορυχείων επιφανειακής εξόρυξης 0,6Mt έως το αναφοράς
τέλος του 1993 • Υποστήριξη για την κάλυψη των
• Βελτίωση του επιπέδου ασφαλείας αποσβέσεων των λειτουργικών
των ορυχείων λογαριασμών
• Αναγέννηση του βιομηχανικού ιστού • Δημιουργία οικονομικού ταμείου για τη
των επηρεαζόμενων περιοχών στήριξη του μετασχηματισμού των
λιγνιτικών περιοχών
Backup
2
Το πλάνο του '98-'05 στόχευε στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου,
στηρίζοντας τις εταιρείες που θα μείωναν την παραγωγική δυναμικότητά τους
Παράλληλα προέβλεπε στήριξη για την οικονομική ανάπτυξη των επηρεαζόμενων περιοχών σε 3 άξονες
Επιχορήγηση επενδυτικών κινήσεων

• Για την προσέλκυση νέων επενδύσεων που θα δημιουργούσαν "σταθερές και ποιοτικές" θέσεις εργασίας
• Για τη συνέχιση της λειτουργίας σε συνδυασμό με τη μείωση της δραστηριότητας των μεταλλευτικών εταιρειών
– Ο στόχος ήταν η κάλυψη της διαφοράς μεταξύ του λειτουργικού κόστους και των εσόδων από πωλήσεις άνθρακα για
εκείνες τις εταιρείες που εφάρμοζαν σχέδιο εκσυγχρονισμού, αναδιάρθρωσης και εξορθολογισμού που οδηγεί σε
μείωση του κόστους ή σε μείωση της παραγωγικής δυναμικότητάς τους
Επιχορήγηση δημιουργίας υποδομών διασύνδεσης και ανάπτυξης στις επηρεαζόμενες περιοχές

• Κοινά χαρακτηριστικά των λιγνιτικών περιοχών, όπως τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, η χαμηλή συνδεσιμότητα με τις γύρω
περιοχές, καθώς και η υψηλή εξάρτηση στον κλάδο της ενέργειας χρίζαν απαραίτητη την αναβάθμιση των τοπικών
υποδομών για την προσέλκυση επενδύσεων
Υποστήριξη προγραμμάτων επανεκπαίδευσης ανέργων και υπαλλήλων για αύξηση της προσληψιμότητάς τους από νέες
επιχειρήσεις
• Μέριμνα για την αύξηση του μορφωτικού επιπέδου στις λιγνιτικές περιοχές, σε συνεργασία με ειδικούς τοπικούς φορείς
Backup
3
Τοπική
παραγωγή
Text
Το πλάνο του '06-'12 Κλείσιμο Βασικοί πυλώνες Κοινωνική

αποτελούσε φυσική ορυχείων του σχεδίου μέριμνα
συνέχεια του
προηγουμενου
σχεδίου όσον αφορά
τη παροχή τομεακής Πρόωρη
υποστήριξης συνταξιοδότηση
Ειδοποιός διαφορές σε σχέση με το προηγούμενο σχέδιο ήταν:

• Ευρύτερη γκάμα έργων μπορούσαν να επιλεγούν προς χρηματοδότηση
• Νέοι τρόποι χρηματοδότησης ήταν πλέον διαθέσιμοι (πχ. Venture capital, microloans)
• Η υποστήριξη επανενεργοποίησης των επηρεαζόμενων περιοχών εξόρυξης ήταν πλέον
βασική προτεραιότητα του Σχεδίου αυξάνοντας τον προϋπολογισμό κατά €150 εκατ.
Backup
4
Βασικός μακροπρόθεσμος στόχος του σχεδίου 13'-18' ήταν η σταδιακή μείωση

των κρατικών ενισχύσεων στον άνθρακα
Βραχυπρόθεσμα παρείχε υποστήριξη στους παρακάτω άξονες
Επιχορήγηση εξόρυξης άνθρακα για τις μεταλλευτικές εταιρείες που πουλούσαν την παραγωγή τους σε λιγνιτικά
εργοστάσια (δεν επαρκούσε μόνο η εξόρυξη για τη λήψη της επιχορήγησης)
Επιχορήγηση εργαζομένων μέσω:

• Προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου και πρόωρης συνταξιοδότησης
• Μετεγκαταστάσεων σε άλλες επιχειρήσεις
• Παροχής προσωρινής εργασίας σε προγράμματα αποκατάστασης εκτάσεων ορυχείων
Επιχορήγηση οικονομικής ανάπτυξης των επηρεαζόμενων περιοχών μέσω προγραμμάτων:

• Προσέλκυσης νέων επιχειρήσεων
• Υποστήριξης επέκτασης εργασιών των υπαρχόντων ορυχείων
• Ανάπτυξης υποδομών για τη διευκόλυνση προσέλκυσης επενδύσεων
• Επιχορήγηση επενδύσεων σε νέες καθαρότερες τεχνολογίες σχετικές με την εξόρυξη και καύση άνθρακα
5
Δημιουργία τουλάχιστον 250 χιλ.

νέων θέσεων εργασίας
Το νέο πλάνο
μείωσης Μείωση εισαγωγών ορυκτών
εκπομπών GHG καυσίμων κατά €75Β
για την περίοδο
'21-'30 (PNIEC)
προβλέπει:
Μείωση θανάτων από επιπλοκές
που σχετίζονται με την
ατμοσφαιρική μόλυνση κατά 2 χιλ.
Πηγή: "PNIEC" 2019, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 177

Η διαμόρφωση ενιαίας πολιτικής απολ/ποίησης συναντά
αντιδράσεις κυρίως από τις επηρεαζόμενες περιοχές
Επιχειρήματα υποστήριξης της Επιχειρήματα ενάντια στη

σταδιακής απολιγνιτοποίησης σταδιακή απολιγνιτοποίηση
• Νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης • Χαμηλότερη εξάρτηση από εισαγωγές ορυκτών
• Υψηλό κόστος παραγωγής λόγω υψηλών καυσίμων
επιδοτήσεων • Εφεδρική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για
• Υψηλό κόστος εισαγωγών άνθρακα, λόγω χαμηλής υποστήριξη των δυνατοτήτων των ΑΠΕ
θερμικής απόδοσης του εγχωρίου • Δυνατότητα ύπαρξης μίας αυτόνομα ανταγωνιστικής
• Πλεονάζουσα υπάρχουσα παραγωγική εθνικής βιομηχανίας δίχως τη χρήση επιδοτήσεων
δυναμικότητα λόγω υπερεπένδυσης σε ΑΠΕ και • Κοινωνικοοικονομικός αντίκτυπος στις
εργοστάσια μεικτού κύκλου (CCGT) επηρεαζόμενες περιοχές
178
Πηγή: "Coal transition in Spain", IDDRI 2017, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ
Η απολιγνιτοποίηση προβλέπεται να συνεχιστεί με
αποφασιστικά βήματα τα προσεχή έτη
As Pontes
Narcea Ισχύς λιγνιτικού Ημερομηνία Παρούσα Ισχύς λιγνιτικού Ημερομηνία Παρούσα
Aboño εργοστασίου (MW) κλεισίματος κατάσταση εργοστασίου (MW) κλεισίματος κατάσταση
Meirama Lada
Soto de Ribera Αίτημα Επιβεβαίωση
La Robla Teruel 1.100 2020 Narcea 569 2020
Anllares κλεισίματος κλεισίματος
Velilla
Compostilla II Αίτημα Επιβεβαίωση
Compostilla II 1.052 2020 κλεισίματος Meirama 580 2020 κλεισίματος
Αίτημα Επιβεβαίωση
As Pontes 1.468 2021 κλεισίματος La Robla 645 2020 κλεισίματος
Teruel
Αίτημα
Litoral Almerìa1.159 2020 κλεισίματος Aboño 878 - -
Alcudia
Αίτημα
Alcudia 510 2027 κλεισίματος Soto Ribera 615 - -
Puente Nuevo
Αίτημα
Los Barrios 589 - - Lada 358 2021 κλεισίματος
Επιβεβαίωση Επιβεβαίωση
Litoral de Almerìa
Puente Nuevo 324 2020 κλεισίματος Velilla 516 2020 κλεισίματος
Los Barrios
Υπό
+Endesa Anllares 347 -
διάλυση
Το εθνικό ενεργειακό πλάνο της Ισπανίας (PNIEC) προβλέπει

την αντικατάσταση ~60 GW με εγκαταστάσεις ΑΠΕ μέχρι το 2030
Πηγή: National Integrated Energy & Climate Plan 2021-2030 (PNIEC), Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ, Εταιρικοί ιστότοποι 179
Έχουμε εκτενή εμπειρία από αντίστοιχα μεγαλόπνοα
έργα στην Ευρώπη
Συνοπτική περιγραφή δραστηριοτήτων και δημιουργίας προστιθέμενης αξίας σε προγενέστερα έργα
Εξετάστηκε ο αντίκτυπος της μετάβασης από τον άνθρακα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στα οικονομικά της αλυσίδας εφοδιασμού για μία
πολυεθνική εταιρεία ενέργειας. Εκτιμήθηκε ο συνολικός αντίκτυπος της εξάλειψης του άνθρακα και προσδιορίστηκε η διαθέσιμη χρηματοδότηση σε
Ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο
Σχεδιάστηκε σχέδιο αναδιάρθρωσης του κλάδου για την Περιφέρεια της Γαλικίας, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές κοινωνικοοικονομικές
επιπτώσεις. Προσδιορίστηκαν μοντέλα μετατροπής για τοπικές επιχειρήσεις, χαρτογραφήθηκαν προγράμματα υποστήριξης επιχειρήσεων και
προτάθηκαν πρακτικές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας κόμβου παραγωγής αιολικής ενέργειας
Προσδιορίστηκε ένας μακρύς κατάλογος ευκαιριών μετατροπής για την ILVA, κατασκευάστρια χάλυβα, σε 11 βιομηχανικές περιοχές όπου
λειτουργούσε. Αναπτύχθηκε ανάλυση κόστους-οφέλους και ενεργό σχέδιο αναδιάταξης εργατικού δυναμικού προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες
των περιοχών και ευθυγραμμισμένο με τα ενδιαφερόμενα μέρη
Συνεργαστήκαμε με τη Γερμανική Βιομηχανική Ένωση (BDI) για την επίτευξη των κλιματικών στόχων του 2050 σύμφωνα με τους κλιματικούς στόχους
της ΕΕ. Η μελέτη περιελάμβανε τεκμηριωμένη και βασισμένη σε στοιχεία ανάλυση κόστους-οφέλους μαζί με στρατηγικές και τεχνολογικές συστάσεις
Συνεργαστήκαμε με την ιδιοκτήτρια εταιρία των ορυχείων άνθρακα στη Δυτική Γερμανία (RAG) με σκοπό τη χάραξη της προσέγγισης για την
απόσυρση των ορυχείων, που οδήγησε στο διαχωρισμό της εταιρίας στο κομμάτι των ορυχείων, με στόχο τη διαχείριση της απόσυρσης και σε όλα τα
υπόλοιπα τμήματα
Υποστηρίξαμε το γαλλικό Υπουργείο Οικολογίας στην προσομοίωση μιας ολοκληρωμένης και συγκεκριμένης εικόνας για το πώς θα μοιά ζει η ζωή στη
Γαλλία το 2050, υπό την προϋπόθεση ότι η οικολογική μετάβαση είναι επιτυχής
Υποστηρίξαμε το Τμήμα Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στο έργο "Net Zero" με επίκεντρο τον κύριο σχεδιασμό, την αξιολόγηση των οικονομικών
επιπτώσεων στο εργατικό δυναμικό
Αξιολογήθηκε ο αντίκτυπος του ενδεχόμενου κλεισίματος του διυλιστηρίου μίας ευρωπαϊκής πετρελαϊκής εταιρείας 180
Εισαγωγή
181
Η επίσκεψη στη Δ. Μακεδονία (14/6 - 24/6) έδωσε τη
δυνατότητα ευρείας συζήτησης για την απολιγνιτοποίηση
Πλαίσιο συζήτησης Επιμέρους θέματα Αποτελέσματα Κύρια αιτήματα

Χρονοδιάγραμμα απολιγνιτοποίησης Διατήρηση – ανάπτυξη υποδομών Παρουσίαση και γόνιμη συζήτηση Άμεση θέσπιση κινήτρων για προσέλκυση
Τηλεθέρμανσης - Δημιουργία ενιαίας επί όλων των θεμάτων της και άμεση αδειοδότηση στρατηγικών
Προϋποθέσεις επιτυχούς υλοποίησης ΣΗΘΥΑ απολιγνιτοποίησης επενδύσεων
Δίκαιη και όχι βίαιη μετάβαση Συμβατικές υποχρεώσεις ΔΕΗ Δημιουργία κύκλου επαφών για Δημιουργία help-desk στο ΣΔΑΜ για
άμεση αποστολή απόψεων και υποστήριξη των δήμων και των λοιπών
Τρόπος και μηχανισμός αξιοποίησης Αξιοποίηση – διατήρηση λειτουργίας ανταλλαγή στοιχείων εμπλεκόμενων φορέων
των προς διάθεση εδαφών Πτολεμαΐδας V
Έγκαιρη πληροφόρηση για το Μετατόπιση χρονοδιαγράμματος
Σχεδιασμός δράσεων διατήρησης και Αποκατάσταση εδαφών πλαίσιο δράσης του Σχεδίου Δίκαιης απολιγνιτοποίησης και παράταση
δημιουργίας θέσεων εργασίας Μετάβασης λειτουργίας των μονάδων του Αγίου
Δυνατότητες ανάπτυξης πρωτογενούς Δημητρίου V, της Πτολεμαΐδας V και του
Χρηματοδοτικοί πόροι σχεδίου και δευτερογενούς τομέα Διατύπωση υψηλών προσδοκιών, Μελίτη έως τουλάχιστον το 2028 –
δίκαιης μετάβασης - Απορρόφηση απαιτήσεων και αιτημάτων δημιουργία μονάδων εφεδρείας
κοινοτικών πόρων Εναλλακτικοί τρόποι εκμετάλλευσης
αποθεμάτων λιγνίτη – αξιοποίηση Αδυναμία κατανόησης από
Αξιοποίηση και ενίσχυση Απρόσκοπτη λειτουργία υποδομών
ορυκτού πλούτου ορισμένους φορείς / στελέχη της τηλεθέρμανσης
βιομηχανικού χαρακτήρα περιοχών ανάγκης υλοποίησης του έργου της
Υφιστάμενο επίπεδο υποδομών και απολιγνιτοποίησης και του χρονικού
Ωρίμανση έργων Επενδύσεις σε υποδομές μεταφοράς
ανάγκη εκσυγχρονισμού τους προγραμματισμού του (σιδηροδρομικά & οδικά δίκτυα),
Κίνητρα προσέλκυσης επενδύσεων – αγροτικού τομέα (άρδευσης,
εξάλειψη αντικινήτρων εγγειοβελτιωτικά), υγείας (νοσοκομεία,
κέντρα αποκατάστασης), εκπαίδευσης
(ερευντικά κέντρα)
Η συζήτηση στη διοίκηση της Περιφέρειας Δυτικής
Μακεδονίας ήταν ιδιαίτερα παραγωγική και γόνιμη
Πλαίσιο συζήτησης Επιμέρους θέματα Έργα / δράσεις υπό εξέταση

Υποστήριξη όλων των επιμέρους ενεργειών για την Δρομολόγηση έργων υποδομής σε ΒΙΟΠΑ Αναβάθμιση και δημιουργία νέων
εφαρμογή του Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης Πτολεμαΐδας (π.χ. κατεδάφιση κτιρίων ΑΕΒΑΛ κα) κτιρίων εκπαίδευσης - μετατροπή
Τεχνικού Λυκείου σε Ναυτικό Λύκειο
Αξιοποίηση πόρων ΠΕΠ για ωρίμανση έργων Αντιμετώπιση ζητημάτων στη βιομηχανική ζώνη και αξιοποίηση κτιριακών
Κοζάνης (παραχώρηση στην ΕΤΒΑ ΒΙΠΕ, ζητήματα εγκαταστάσεων
Διερεύνηση εναλλακτικών τρόπων αξιοποίησης με απαλλοτριώσεις για δημιουργία οδικού δικτύου)
υδρογόνου Σιδηροδρομική σύνδεση με
Δημιουργία ΚΕΠΕ επιχειρηματικότητας σε επίπεδο Θεσσαλονίκη
Αντιμετώπιση ζητημάτων τηλεθέρμανσης Περιφέρειας
Συνεργασία με ΕΥΔ ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας Ανάπτυξη ΒΙΠΑ και υλοποίηση
Αξιοποίηση / ιδιωτικοποίηση χιονοδρομικού
αρδευτικών έργων μέσω
κέντρου
Συνεργασία με την Εγνατία - κατάρτιση μελετών έργων χρηματοδότησης από ΠΑΑ
και δημιουργία παρατηρητηρίου Προώθηση επενδύσεων σε θεματικό τουρισμό σε
Καστοριά – Γρεβενά Διάθεση οικοπέδων ΒΙΟΠΑ Κοζάνης
Επιλεξιμότητα έργων υποδομής (αρδευτικά έργα, κλπ) και αξιοποίηση κτιρίων για έρευνα
Προώθηση θρησκευτικού τουρισμού και ειδικού και ανάπτυξη
Αξιοποίηση λιγνιτικού πόρου θεματικού τουρισμού (συνεργασία με τοπικά
οινοποιεία)

Ο Δήμος Κοζάνης και ο Δήμος Φλώρινας είναι διατεθειμένοι
να συνεργαστούν στενά με τον μηχανισμό του ΣΔΑΜ
Δήμος Κοζάνης
Τηλεθέρμανση Δήμου Κοζάνης – κόστος και Προστασία βοσκοτόπων κατά την Επένδυση μονάδας φυσικού αερίου
παράμετροι λειτουργίας υλοποίηση δράσεων πράσινης ανάπτυξης για συμπαραγωγή (~€60 εκ.)
Αναπόσβεστες επενδύσεις και ημιτελή έργα Προσδιορισμός δράσεων μετεγκατάστασης Αξιοποίηση παραλίμνιας περιοχής και
υποδομών οικισμών - μετεγκατάσταση Ακρινής άλσους Κουρί ως τουριστικό
προορισμό
Ανάπτυξη πρωτοβουλιών διασύνδεσης Δημιουργία κινήτρων για παροχή
Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με την πιστοποιήσεων (CE, ISO) Οδική διασύνδεση με Ροδόπη –
αγορά – υποστήριξη από τη δημοτική αρχή Θεσπρωτία
Δήμος Φλώρινας
Διασύνδεση με Ε65, κατασκευή νέου
νοσοκομείου, ανάπτυξη
Εντοπισμός στρατηγικών τομέων που χρήζουν Δυσχερής μετακίνηση εμπορευμάτων
εξωστρέφειας στα Βαλκάνια
ενίσχυσης (μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, ιδιαίτερα για το Δήμο Πρεσπών
αξιοποίηση βοσκότοπων, κινητό σφαγείο,
Αυξημένο μεταφορικό κόστος Δημιουργία μουσείου ανοιχτού χώρου
αποδοτική κτηνοτροφία)
βιοποικιλότητας και Βυζαντίου στις
Ανάδειξη ανάγκης προστασίας του Περιορισμένες δυνατότητες ανάπτυξης Πρέσπες
περιβάλλοντος ως μοχλός ανάπτυξης εξαγωγικής δραστηριότητας
Ανάπτυξη φωτοβολταϊκών πάρκων
Αξιοποίηση λιμνών και απόδοση μεριδίων συμμετοχής
στους κατοίκους των λιγνιτικών
περιοχών
Η συζήτηση στο Δήμο Εορδαίας και στο Δήμο Αμύνταιου
ανέδειξε κρίσιμα ενεργειακά και επιχειρηματικά ζητήματα
Δήμος Εορδαίας
Προσδιορισμός εναλλακτικών ενεργειακών Ζητήματα ενεργειακής επάρκειας Βελτίωση προϋποθέσεων ένταξης στις
προτάσεων (ενεργειακό μείγμα) για την μεταβατικής περιόδου 2021-2022 προσκλήσεις του Πράσινου Ταμείου,
εξασφάλισης ενεργειακής επάρκειας στη χρηματοδοτικά εργαλεία για εταιρείες με
μεταλιγνιτική εποχή Μη αξιοποιήσιμη άμεσα η εναλλακτική σημαντική πτώση του κύκλου εργασιών
χρήσης υδρογόνου
Προσδιορισμός πλεονεκτημάτων Δημιουργία ανταποδοτικότητας και
Διερεύνηση τρόπων αξιοποίησης εντοπιότητας στις επενδύσεις ΑΠΕ και
συμπαραγωγής (ΣΗΘΥ) αναφορικά με την
αποκατεστημένων εδαφών με σεβασμό αναβάθμιση υφιστάμενων λιγνιτικών
εξοικονόμηση: α) καυσίμου, β) ρύπων και γ) μονάδων για καύση και βιομάζας
ενέργειας στους βοσκοτόπους
Διασύνδεση Εορδαίας με Πτολεμαΐδα V
Δήμος Αμύνταιου
Διασύνδεση Αμύνταιου με Εορδαία για
Προσδιορισμός συμβολής εργοστασίου Περιορισμένα αρδευτικά έργα ΣΗΘΥΑ ή δημιουργία ΣΗΘΥΑ στο ΑΗΣ
βιομάζας στην ενεργειακή επάρκεια της Αμύνταιο
περιοχής Περιορισμός ρευστότητας λόγω
προαγοράς βιομάζας Δημιουργία κάθετου άξονα με Εγνατία
Διερεύνηση μεθόδων εκμετάλλευσης Οδό, διασύνδεση με Θεσσαλονίκη
γεωθερμικού πεδίου και εναλλακτικού Κίνδυνος κατολισθήσεων που υπαγορεύει
καυσίμου από ΔΙΑΔΥΜΑ την άμεση αποκατάσταση του εδάφους Ανάπτυξη φωτοβολταϊκών, θερμοκηπίων,
καλλιέργεια ενεργειακών φυτών
Ανάδειξη νέων κλάδων που προσφέρονται για Δημιουργία διαμετακομιστικού κέντρου με
επαγγελματική κατάρτιση (π.χ. ειδικό καθεστώς (ζώνη ειδικών κινήτρων) Αξιοποίηση ΚΕΦΥΑ και ιαματικών λουτρών
ιχθυοκαλλιέργεια γλυκού νερού)
Τα εργατικά σωματεία και οι λοιποί φορείς ανέδειξαν τις
τοπικές κοινωνικές και επιχειρηματικές ανάγκες
Εργατικά
σωματεία
Χαρτογράφηση εργατικού δυναμικού Περιορισμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις και Δημιουργία διεθνούς διαμετακομιστικού
λιγνιτικής απασχόλησης χαμηλό αιολικό δυναμικό κυρίως σε Κοζάνη κέντρου στη ΒΙΠΕ Φλώρινας, ανάπτυξη
και Πτολεμαίδα περιφερειακού ταμείου μικροπιστώσεων και
Ανάδειξη ζητημάτων εντοπιότητας στις σχεδίαση προγραμμάτων στήριξης
επενδυτικές προτάσεις και σχεδιασμός Αδυναμία εξασφάλισης ενεργειακής επιχειρηματικότητας από ΟΑΕΔ
πολιτικών με γνώμονα την αξιοποίηση της επάρκειας αποκλειστικά με ΑΠΕ – απαιτείται
Μετατροπή μονάδας ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου
τεχνογνωσίας και της εξειδίκευσης του θερμική παραγωγή
σε ΣΗΘΥΑ για παροχή τηλεθέρμανσης σε
ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής
Πιθανή αδυναμία ανάπτυξης φωτοβολταϊκών Δήμους Κοζάνης και Αμυνταίου
λόγω καθίζησης του εδάφους
Δημιουργία ερευνητικού κέντρου ΔΕΗ και
Λοιποί φορείς*
αξιοποίηση υδραντλητικών σταθμών για
αποθήκευση και διαχείριση ηλεκτρικής
Διερεύνηση εναλλακτικών αξιόπιστων και Διερεύνηση δυνατότητας δημιουργίας ενέργειας
βιώσιμων ενεργειακών μορφών επένδυσης θερμοκοιτίδας επιχειρήσεων και
(π.χ. ανεμογεννήτριες, υδρογόνο, φυσικό αέριο ακαδημαϊκού Venture Capital σε συνεργασία Διαχωρισμός των επί μέρους κατάλληλων
κα) με πιστωτικά ιδρύματα και funds και στρωμάτων λιγνίτη για αξιοποίηση σε
συμμετοχής των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων εξωηλεκτρικές χρήσεις και σύγχρονη
Προσδιορισμός εναλλακτικών πολιτικών στο re- και up- skilling των εργαζομένων εξόρυξη του υπόλοιπου εκμεταλλεύσιμου
ανάπτυξης πράσινων τεχνολογιών και λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή σε ΑΗΣ
ενεργειακών αναβαθμίσεων Ανάδειξη σημασίας στρατηγικών
επενδύσεων σε smart farming, κυκλική Εγκατάσταση πιλοτικής μονάδας δέσμευσης
οικονομία, αποκατάσταση εδαφών προς και επαναχρησιμοποίησης CO2 σε ΑΗΣ Αγίου
Πηγή: Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ, *: ΑΜΚΟ, εκπαιδευτικοί φορείς, επιμελητήρια, κα καλλιέργεια και ανάπτυξη φωτοβολταϊκών Δημητρίου 186

SDAM - Master Plan - Volume 1 - 20200908 - Vsent PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SDAM - Master Plan - Volume 1 - 20200908 - Vsent PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Σχέδιο δίκαιης

Εισαγωγή Αποτύπωση Πηγές εγγενών Ευρωπαϊκή εμπειρία Σύνοψη

Σταδιακή Κατ. '20-'25 TWh

Η πλειοψηφία 2016 2025 2030 2040 2050

Ο κύριος στόχος είναι η δίκαιη και

Τα επίπεδα βασικών ρύπων των μονάδων στην

Στην Ελλάδα, >80% της λιγνιτικής ισχύος σχεδιάζεται να αφαιρεθεί μέχρι το

2020 2021 2022 2023 2028

ΚΑΘΑΡΗ 0.55GW 0.56GW 0.25GW 0.26GW Πτολεμαΐδα 5 –

3,35GW –0,55GW –0,56GW –1,35GW –0,89GW 0,61GW

Εγκατεστημένη ισχύς Αφαιρούμενη ισχύς Προστιθέμενη ισχύς

Πηγή: ΔΕΗ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 7

Τα επίπεδα των βασικών ρύπων που εκπέμπουν οι λιγνιτκές μονάδες στην

Μέση εκπομπή μικροσκοπικών σωματιδίων (mg/Nm3)

Η εκπομπή ατμοσφαιρικών ρύπων από την

Η λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων εκτιμάται ότι προκαλεί ~€90Μ έμμεσο

Η ηλεκτροπαραγωγή της ΔΕΗ είναι ζημιογόνος λόγω των συμβατικών μεθόδων

Λιγνίτης, φυσικό αέριο και ΑΠΕ (€B) ΑΠΕ (€M)

-0.4 -0.4 16.6

Οφείλεται σε άλλα έξοδα και

Έσοδα Κέρδη προ φόρων

Η πανδημία COVID-19 σε συνδυασμό με την πετρελαϊκή κρίση οδήγησαν σε

Η ΟΤΣ έπεσε στα €28/MWh (δηλαδή ~60% σε σχέση με το 2019), ενώ το

Επομένως, η κρίση του COVID-19 καταδεικνύει

Πηγή: ΦΕΚ Β' 2618/28.06.2019, ΑΔΜΙΕ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 11

Η πτώση της ΟΤΣ είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση Στις 8/06/2020 σε

Λιγνίτης Φυσικό Αέριο Υδροηλεκτρικά ΑΠΕ

Σημείωση: Τα ποσοστά συμμετοχής έχουν υπολογιστεί χωρίς το ισοζύγια διασυνδέσεων

• Πρέπει να προασπιστούν ~2K θέσεις εργασίας στον κλάδο

• Πρέπει να προασπιστεί η πρόσβαση σε οικονομικά βιώσιμη

Υφιστάμενη κατάσταση • Διαφοροποίηση του μίγματος

Πηγή: Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 14

Αποτύπωση κατάστασης και Πηγές εγγενών Ευρωπαϊκή εμπειρία και

Ποιες είναι οι κοινωνικο- Ποια είναι τα εγγενή Ποια είναι τα χρήσιμα

Αποτύπωση κατάστασης και Πηγές εγγενών Διεθνής εμπειρία και

Ποιες είναι οι κοινωνικο- Ποια είναι τα εγγενή Ποια είναι τα χρήσιμα

Πηγή: Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 17

Τρεις βασικοί πυλώνες …που χρήζουν απάντηση σε

Ποια είναι τα βασικά δημογραφικά μεγέθη

Ποια είναι η διείσδυση και ποια τα

• Το ΑΕΠ και διαθέσιμο εισόδημα ανά κάτοικο ανέρχεται σε €15-

• Σε σύνολο απασχολούμενων ~85Κ, ~1/10 απασχολείται στην

Ο πληθυσμός της Δ. Μακεδονίας

Ο πληθυσμός της Δ. Μακεδονίας εκτιμάται ότι έχει μειωθεί μέχρι το

1. CAGR = Μέσος ετησιοποιημένος ρυθμός μεταβολής

~190Κ κάτοικοι διαμένουν στις άμεσα επηρεαζόμενες

~190Κ κάτοικοι στις άμεσα επηρεαζόμενες

Δ. Μακεδονία Κοζάνη Φλώρινα Καστοριά Γρεβενά

Το ηλικιακό προφίλ αυξάνεται, λόγω της μείωσης του

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 23

Η γήρανση το πληθυσμού αποτυπώνεται και στους αυξημένους δείκτες

Δείκτης εξάρτησης νέων1 (%) Δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων2 (%)

2008 2018 2008 2018

Από το 2010 η περιοχή έχει

Δ. Μακεδονία Ελλάδα Κοζάνη Φλώρινα

Σε όρους εισοδήματος, η Δ. Μακεδονία πλησιάζει το

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 26

Στα πλαίσια της βιώσιμης

Ενώ από το 2014 η συνολική

Πηγή: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, Ανάλυση Ομάδας ΣΔΑΜ 28

Η ενέργεια και εξόρυξη βασικός Η κατανομή των εργαζομένων ανά

2,561 86,247 Ταυτόχρονα η επόμενη μέρα

21% Τέλος, παρατηρείται συγκέντρωση