TEDŽVID

ZA POLAZNIKE
MEKTEBSKE NASTAVE
I VJERONAUKE

PRIREDIO:
hfz. FAHIR ef. ARNAUT

ZENICA, 2020. g.
TEDŽVID:
Autor: hfz. Fahir ef. Arnaut

Recenzenti:
Prof. hafiz Abdulaziz Drkić

Lektor:

Dizajn korica:

Izdavač:

Štampa:

...............................................................................................
CIP - Katalogizacija u publikaciji
Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo

ARNAUT, Fahir
Fahir Arnaut.
-

COBISS.BH-ID
................................................................................................
 PRVI DIO
1. VRIJEDNOSTI UČENJA KUR'ANA

2. UPUTE UČAČIMA KUR'ANA

3. TEDŽVĪD

4. KARAKTERISTIKE ARAPSKOG PISMA

5. SPAJANJE RIJEČI I GUBLJENJE DUŽINE

6. MAḤREDŽ

8. MEĐUGLAS ᵉA

9. PAUZA - VAḲF

10. ZNAKOVI ZA PAUZU

11. SEKTA - STANKA

12. HEMZETU-L-VAṢL NA POČETKU RIJEČI

13. TENVĪN I HEMZETU-L-VAṢL

14. LAFẒATULLĀH

15. HUKMU-RRĀ'I

16. ḲALḲALA

17. IMĀLA

18. IŠMĀM

19. TESHĪL

20. GLASOVI ṢĀD I SĪN

1
 VRIJEDNOSTI UČENJA KUR'ANA
• Muhammed a.s. je rekao o učenju Kur'ana:

''Među vama je najodabraniji onaj koji nauči Kur'an i Kur'anu podučava.''

"Onaj ko vješto uči Kur'аn bićе skupa sa pisarima, časnim i čestitim melekima.
А onaj ko zamuckujući uči Kur'аn i kоmе је Kur'an težak, imaće dvostruku
nagradu."

''Vjernik koji uči Kur’an je kao vrsta najkvalitetnijeg limuna, ima lijep miris i
okus mu je lijep, a vjernik koji ne uči Kur’an je kao hurma, nema mirisa, a
okus joj je sladak. Licemjer koji uči Kur’an je kao bosiok, ima lijep miris, a
okus mu je gorak, a licemjer koji ne uči Kur’an je kao gorka tikvica, nema
mirisa, a ukus joj je gorak.''

"Učite Kur'an, јеr ćе se Kur'an nа Kijametskom danu zauzimati za оnе koji su

ga učili."

''Ko prouči koliko jedan harf iz Kur'ana imaće nagradu, a nagrada za dobro
djelo je desetorostruka. Ja ne kažem da je ELIF LĀM MĪM jedan harf, nego je
ELIF harf, i LĀM je harf i MĪM je harf.''

''Ko uči Kur’an i radi po njegovim uputama, Allah će na Sudnjem danu

njegovim roditeljima dodijeliti krunu, čiji će sjaj biti ljepši od sjaja Sunca kada
obasjava ovozemne prostore. Pa šta mislite o vrijednosti nagrade onome ko
ovako postupa!''

"Nikada se neće okupiti ljudi u nekoj od Allahovih kuća da uče Allahovu

Knjigu i da je međusobno proučavaju a da se na njih neće spustiti smiraj,
obaviti ih milost, natkriliti ih meleki i Allah ih spomenuti kod onih koji su kod
Njega!"

''Na Sudnjem danu će se reći onome ko je učio Kur’an: 'Uči Kur'an i penji se!
Uči kao što učio dunjaluku, jer tvoj stepen u Džennetu će biti tamo gdje
proučiš posljednji ajet.''

''Doista srca hrđaju kao što hrđa željezo!'' ''A kako se čiste?'' – upitaše
prisutni. ''Učenjem Kur'ana i sjećanjem na smrt.''

''Čovjek u čijim grudima nema ništa od Kur'ana je kao ruševina.''

2
 UPUTE UČAČIMA KUR'ANA
1. Kur'an je Allahov govor. Ko poštuje Kur'an, on poštuje Allaha dž.š. Ko ne
poštuje Kur'an, on ne poštuje ni Allaha dž.š.

2. Prije učenja Kur'ana lijepo je oprati zube, kako bi se uklonio neprijatan

zadah iz usta.

3. Radi učenja Kur'ana, treba uzeti abdest. U nedostatku vode, može se uzeti
tejemmum.

4. Kur'an gledajući u Mushaf ne mogu učiti džunub osobe i žena u hajzu ili
nifasu. Oni se moraju okupati (gusul) da bi mogli gledajući učiti Kur'an.
Ženi u hajzu i nifasu dozvoljeno je učiti Kur'an napamet, a džunub osobi
nije.

5. Lijepo je Kur'an učiti na čistom mjestu. Najljepše mjesto za učenje Kur'ana

je džamija.

6. Prilikom učenja Kur'ana, lijepo je biti okrenut kibli, skrušeno sjedeći.

7. Na početku učenja Kur'ana treba proučiti e'uzubillu i bismillu.

8. Kur'an treba učiti skrušeno, plačljivo, uz razmišljanje, uljepšavajući glas

koliko je moguće.

9. Najljepše je učiti kur'anske sure redoslijedom, tako da se za određeno

vrijeme; mjesec, petnaest dana ili heftu, prouči čitav Kur'an. Lijepo je kad se
završi jedna hatma, odmah započeti drugu.

10. Pohvalno je grupno učiti Kur'an, jer nagradu ima ne samo onaj ko uči, nego i
onaj ko sluša.

11. Kur'an se može učiti naglas i u sebi. Šta je bolje, zavisi od situacije u kojoj
se učač nalazi.

12. Ako se prouči ili sasluša ajet sedžde iz Kur'ana, treba učiniti sedždetu-
ttilaveh. Po našem mezhebu u Kur'anu ima 14 ajeta, zbog kojih se čini
sedždetu-ttilaveh.

13. Učenje Kur'ana treba biti razgovijetno i pravilno, tj. po tedžvīdu.

3
 TEDŽVĪD
• TEDŽVĪD je nauka o pravilnom učenju Kur'ana.
• Riječ 'tedžvīd' znači: uljepšavanje, dotjerivanje, ukrašavanje, perfekcija.

• Uzvišeni Allah u četvrtom ajetu sure El-Muzzemmil kaže:

''I izgovaraj Kur'an pažljivo (tertīla)!''
• Tertīla znači da se Kur'an uči: pravilno, precizno, smireno, lijepo.
• Riječi tertīl i tedžvīd imaju isto značenje.

• Jedna od definicija tedžvīda kaže: ''Tedžvīd je pravilno i precizno izgovaranje

glasova i poznavanje pravila o pauzama.''
• Iz ove definicije razumijevamo dva važna poglavlja tedžvida:
- pravilan izgovor harfova i vokala, te sva pravila vezana za njih, tj. vezu
harfova i vokala, dužine vokala, sjedinjavanje ili pretvaranje glasova i dr.
- poznavanje pravila koja se primjenjuju kada pravimo pauzu na kraju ajeta, na
znaku za pauze ili pauziramo zbog nedostatka daha.

• Melek Džibrīl poučio je Muhammeda a.s., pravilnom učenju Kur'ana.

Muhammed a.s. je poučavao svoje prijatelje (ashabe) praktično, pravilnom
učenju Kur'ana, a oni svoje učenike, i tako se praktikovalo poučavanje s koljena
na koljeno, sve do danas.

• Tedžvīd omogućava harmonično, skladno i lijepo učenje Kur'ana.

• Pravilno učenje Kur'ana važno je radi klanjanja namaza.

• Pogrešno učenje Kur'ana, prilikom koga se učine 'teže greške' kvari namaz, i
takav namaz je potrebno obnoviti.

• Svaka zajednica muslimana treba da ima osposobljene učenjake, koji će

poučavati ljude pravilnom učenju Kur'ana. Dobri učači Kur'ana imali su naziv
'karije', i ostavili su iza sebe mnoge učenike. Oni se danas nazivaju 'Imami u
kira'etima', i širom islamskog svijeta poznato je njih deset.

• Od deset imama, prenosi se deset kira'eta – verzija učenja Kur'ana. Mi učimo

Kur'an prema verziji (kirā'etu) Imama Asima i predaji (rivājetu) njegovog
učenika Hafsa.

4
 KARAKTERISTIKE ARAPSKOG PISMA
• Arapsko pismo ima 28 harfova (slova), koji se pišu i čitaju s desna na lijevo.
Nema podjele na: pisana/štampana, velika/mala, latinica/ćirilica. Svako slovo
ima svoje ime.

ARAPSKO PISMO (čitati s desna na lijevo):

‫خ‬ ‫ح‬ ‫ج‬ ‫ث‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫أ‬
ḤĀ HĀ DŽĪM SĀ TĀ BĀ ELIF / HEMZE

‫ص‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ذ‬ ‫د‬

ṢĀD ŠĪN SĪN ZĀ RĀ ẔĀL DĀL

‫ق‬ ‫ف‬ ‫غ‬ ‫ع‬ ‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬

ḲĀF FĀ ĠAJN ʻAJN ẒĀ ṬĀ ḌĀD

‫ى‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ك‬

JĀ VĀV HĀ NŪN MĪM LĀM KĀF

• Neki harfovi imaju više oblika, a često oblik harfa ovisi o tome da li se spaja sa
obje ili samo sa desne strane, tj. da li je harf na početku, sredini ili kraju riječi.
• 6 harfova se spaja samo sa desne strane, a 22 se spajaju sa obje strane.

6 HARFOVA KOJI SE SPAJAJU SAMO S DESNE STRANE:

‫ـو‬ ‫ـز‬ ‫ـر‬ ‫ـذ‬ ‫ـد‬ ‫ـأ‬
VĀV ZĀ RĀ ẔĀL DĀL ELIF/HEMZE

22 HARFA KOJI SE SPAJAJU S OBJE STRANE:

‫ـطـ‬ ‫ـضـ‬ ‫ـصـ‬ ‫ـشـ‬ ‫ـسـ‬ ‫ـخـ‬ ‫ـحـ‬ ‫ـجـ‬ ‫ـثـ‬ ‫ـتـ‬ ‫ـبـ‬
ṬĀ ḌĀD ṢĀD ŠĪN SĪN ḤĀ HĀ DŽĪM SĀ TĀ BĀ

‫ـيـ‬ ‫ـهـ‬ ‫ـنـ‬ ‫ـمـ‬ ‫ـلـ‬ ‫ـكـ‬ ‫ـقـ‬ ‫ـفـ‬ ‫ـغـ‬ ‫ـعـ‬ ‫ـظـ‬
JĀ HĀ NŪN MĪM LĀM KĀF ḲĀF FĀ ĠAJN ʻAJN ẒĀ

• U arapskom pismu 14 harfova odgovara našim slovima, dok su 3 harfa slična

našim slovima.
• 11 harfova ne postoji u našem jeziku, i potrebno je uvježbati njihov izgovor,

5
 ODGOVARAJU NAŠIM SLOVIMA:

‫ى‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ف‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ج‬ ‫ت‬ ‫ب‬
JĀ HĀ NŪN MĪM LĀM FĀ ŠĪN SĪN ZĀ RĀ DĀL DŽĪM TĀ BĀ

SLIČNI: NE POSTOJE U NAŠEM JEZIKU:

‫غ‬ ‫و‬ ‫ك‬ ‫ق‬ ‫ع‬ ‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ص ض‬ ‫ذ‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫ث‬ ‫أ‬
ELIF/
ĠAJN VĀV KĀF ḲĀF ʻAJN ẒĀ ṬĀ ḌĀD ṢĀD ẔĀL ḤĀ HĀ SĀ HEMZE

KRATKI VOKALI / SAMOGLASNICI

• U arapskom pismu postoje vokali/samoglasnici, ali se ne ubrajaju u slova kao

kod nas. To su posebni znakovi (hereke) koji dolaze samo uz harfove, nikada
samostalno. Vokali moraju imati glas/harf uz koji se izgovaraju i pišu. Postoje
3 kratka vokala: fetha, kesra i damma.
• Fetha sa 19 slova se čita kao kratko E, a sa 9 slova kao kratko A. Treba
napomenuti da fetha na glasu rā ima specifičan izgovor, zbog toga što se taj
glas sa fethom izgovara 'krupno', tako da izgovor fethe naginje više vokalu A,
nego E. Kesra se uvijek čita kao kratko I, a damma kao kratko U:

FETHA: E / A KESRA: I DAMMA: U

‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬

DUGI VOKALI / SAMOGLASNICI

• Pored 3 kratka vokala, postoje i 3 duga vokala: Ā, Ī, i Ū.

• Svaki dugi vokal ima svoj znak.
• Znak dugog vokala Ā su elif ili jā bez znaka iza harfa sa fethom.
• Znak dugog vokala Ī je harf jā bez znaka iza harfa sa kesrom.
• Znak dugog vokala Ū je harf vāv bez znaka iza harfa sa dammom:

DUGI VOKAL Ā DUGI VOKAL Ī DUGI VOKAL Ū

‫ـى‬ ‫ـا‬ ‫ـى‬ ‫ـو‬

• Ovo su osnovni načini obilježavanja dugih vokala, karakteristični za mnoge

mushafe. Postoje još neki načini obilježavanja dugih vokala o kojima će biti
govora prilikom obrade tedžvidskog pravila 'meddun tabiʻijjun - obična dužina'.

6
 TENVĪN

• Kratki vokali u određenim situacijama dobivaju u izgovoru glas N. Ta pojava

naziva se 'tenvīn - nunacija'.
• Tenvīn fethe i kesre označava se dvostrukim pisanjem kratkih vokala. Kod
tenvīna damme, pored tog načina, postoje još dva načina obilježavanja, i to
dodavanjem malog 'nastavka' na kratki vokal, ili dodavanjem malog 'nastavka'
'odozgo'.
• Tenvīn vokala se javlja samo na kraju riječi, tj. samo na zadnjem glasu u riječi, i
ne može se javiti na početku ili sredini riječi.
• U nekim mushafima, način pisanja tenvīna ima i funkciju označavanja
tedžvidskih pravila:

TENVĪN FETHE TENVĪN KESRE TENVĪN DAMME

‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ٌـ‬ ‫ـ‬ ٌ‫ـ‬

EN / AN IN UN

SUKŪN

• Glas može biti u stanju 'mirovanja', tj. bez vokala. Takav glas naziva se sākin, a
iznad njega nalazi se poseban znak u obliku kružića ili polukružića, koji se
naziva sukūn.

• U arapskim mushafima znak sukūna je 'polukružić' iznad harfa: ‫ـ‬

• U turskim mushafima znak sukūna je u obliku 'malog kružića': ْ‫ـ‬

• Sukūn znači da se treba izgovoriti samo glas – harf, bez ikakvih dodataka, tj. bez
kratkih ili dugih vokala ili tenvīna:

‫ص‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ذ‬ ‫د‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫ج‬ ‫ث‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫أ‬
Ṣ Š S Z R Ẕ D Ḥ H DŽ S T B `

‫ى‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ك‬ ‫ق‬ ‫ف‬ ‫غ‬ ‫ع‬ ‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬
J V H N M L K Ḳ F Ġ ʻ Ẓ Ṭ Ḍ

• Sukūn na hemzetu izgovara se kao poluglas (kao da štucnemo). Najteže je

izgovoriti sukūn na glasu ʻajn.

7
 HEMZE

• Hemze je poseban poluglas u arapskom jeziku.

• U arapskim mushafima hemze se ponekad piše samostalno, a nekada su njegovi
nosioci: elif, vāv i jā.
• U turskim mushafima hemze se također piše samostalno ili su njegovi nosioci
vāv i jā. Elif se piše samostalno kao zamjena za hemze, a ne kao njegov nosilac.

• Bez obzira bilo hemze samostalno ili imalo nosioca, uvijek se čita samo znak, tj.
kratki ili dugi vokal, ili tenvin. Kada je sa sukūnom, izgovori se poluglas, tj. kao
kad štucnemo:

‫ء‬ ‫ٌء‬ ‫ء‬ ‫ء ءا‬ ‫ءو‬ ‫ءى‬ ‫ءى‬ ‫ءا‬ ‫ء‬ ‫ء‬ ‫ء‬ HEMZE
ٌ
‫أ‬ ‫ـأ‬ ‫ـإ‬ ‫ـأ‬ ‫أو‬ ‫إى‬ ‫أى‬ ‫ءا‬ ‫أ‬ ‫إ‬ ‫أ‬ HEMZE
ELIF
ٌ
‫ؤ‬ ‫ـؤ‬ ‫ـؤ‬ ‫ـؤا‬ ‫ؤو‬ ‫ؤى‬ ‫ؤى‬ ‫ؤا‬ ‫ؤ‬ ‫ؤ‬ ‫ؤ‬ HEMZE
VĀV

‫ئـ‬ ٌ
‫ـئ‬ ‫ـئ‬ ‫ـئا‬ ‫ئو‬ ‫ئى‬ ‫ئ‬ ‫ئا‬ ‫ئـ‬ ‫ئـ‬ ‫ئـ‬ HEMZE
JĀ
' - POLUGLAS
(ŠTUCNEMO) UN IN EN Ū Ī Ā Ā U I E

TEŠDĪD

• Tešdīd je udvostručenje glasova. Kada dva ista glasa dođu jedan uz drugi, od
kojih je prvi sa sukūnom, a drugi sa nekim kratkim ili dugim vokalom, ili
tenvinom, dolazi do njihovog sjedinjavanja u jedan glas, koji se izgovara
'pojačano':
TEŠDĪD ISTO SLOVO SA ZNAKOM SLOVO SA SUKŪNOM

‫ـ‬ ‫ـو‬ ‫ٌـ‬ ‫ـ‬ ‫ـى‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـا‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬
IJJĀKE ‫إيَّاك‬ ‫إيياك‬
TEBBET ‫ت َّبت‬ ‫تببت‬

• Nešto slično tešdīdu, postoji u našim riječima: NAJJAČI, NAJJASNIJI.....

• Tešdīd se javlja i prilikom sjedinjavanja srodnih ili bliskih glasova, o čemu će
biti govora prilikom obrade određenih tedžvidskih pravila.

8
 SPAJANJE RIJEČI
• U arapskom jeziku postoji pravilo 'spajanje riječi'. Obzirom da je Kur'an
objavljen na arapskom jeziku, to pravilo prisutno je i prilikom učenja Kur'ana.
Kod nas je svaka riječ zasebna prilikom čitanja. U arapskom jeziku nekada se
riječi spajaju i tek zajedno imaju određeno značenje i potpunu funkciju.
• Svaka druga riječ koja se spaja na svom početku ima harf elif, a nekada uz
njega i harf lām. Prilikom spajanja riječi, ukoliko na harfovima elif i lām nema
znaka, neće se ni čitati.
• Harf elif koji piše, ali se ne čita naziva se 'hemzetu-l-vaṣl ili elifu-l-vaṣl'.

• U nekim mushafima na elifu koji se ne čita, nalazi se znak u obliku malog

harfa ṣad, što je skraćenica riječi 'ṣil - spoji':
‫ٱ‬
PRIMJER:
MUSHAF NE ČITA SE ELIF NE ČITA SE NI ELIF NI LAM

ARAPSKI ‫وٱۡنر‬ ‫وٱلعص‬ ‫وٱل ُّض ى‬

‫ح‬ ‫وٱل َّصيف‬
ْ‫وا ْۡنر‬ ‫ص‬ْ ‫والْع‬ ُّ
‫والض ىح‬ ‫وال َّصيْف‬
TURSKI

VE-NHAR VE-L-ʻAṢRI BI-DDĪNI VE-ṢṢAJFI

GUBLJENJE DUŽINE
• Prilikom spajanja riječi javlja se pravilo 'gubljenje dužine'. Radi se o tome, da
ako prva riječ završava nekim od tri duga vokala, gubi se dužina samo u
izgovoru, ne i pisanju. Tada se umjesto dugih, izgovaraju kratki vokali.
• Umjesto dugog vokala Ā, sa 19 harfova izgovara se vokal E, a sa 9 harfova
kratki vokal A.
• Umjesto dugog vokala Ī, izgovara se kratki vokal I, a umjesto dugog vokala Ū,
izgovara se kratki vokal U.

PRIMJER:
Ā-A Ā-E Ī-I Ū-U
ْ
‫أقصا ٱلمدينة‬ ‫هىذا ٱۡليت‬ ‫ِف ٱلعقد‬ ‫ى‬
‫أوتوا ٱلكتب‬
ᵉAḲṢA-L-MEDĪNETI HĀẔE-L-BEJTI FI-L-ʻUḲADI ŪTU-L-KITĀBE

• O ovom pravilu bit će riječi kod obrade obične dužine - meddun tabiʻijj.

9
 MAḤREDŽ
ISHODIŠTE GLASA
• Maḥredž je mjesto nastanka glasova, tj. 'ishodište glasa'. To je mjesto u našem
govornom aparatu gdje nastaju glasovi. Po našem kira'etu ima 17 mahredža.

MAHREDŽI - ISHODIŠTA:

1. Šupljina grkljana i usta: dugi vokali Ā, Ī i Ū ‫ـا ـى‬ ‫ـى‬ ‫ـو‬

2. Najdublji dio grla: elif/hemze i hā ‫أ ء‬ ‫ه‬
3. Srednji dio grla: hā i ʻajn ‫ح‬ ‫ع‬
4. Vrh grla (mehko nepce): ḥā i ġajn ‫خ‬ ‫غ‬
5. Mehko nepce i resica: ḳāf ‫ق‬
6. Mehko nepce: kāf ‫ك‬

Tvrdo nepce i sredina jezika: jā, šīn i džīm ‫ى‬ ‫ش‬ ‫ج‬
7.

8. Gornji kutnjaci i vrh jezika: ḍād ‫ض‬

9. Prednji dio tvrdog nepca i vrh jezika: lām ‫ل‬
10. Osnova gornjih zuba i vrh jezika: nūn ‫ن‬
11. Sredina tvrdog nepca i vrh jezika: rā ‫ر‬
12. Korijen gornjih zuba i vrh jezika: tā, ṭā i dāl ‫ت‬ ‫ط‬ ‫د‬
13. Donji sjekutići i vrh jezika: zā, sīn i ṣād ‫ز‬ ‫س‬ ‫ص‬
14. Donji i gornji sjekutići i vrh jezika: ẓā, ẕāl i sā ‫ظ‬ ‫ذ‬ ‫ث‬
15. Donja usna i gornji sjekutići: fā ‫ف‬
16. Donja i gornja usna: vāv, bā i mīm ‫و‬ ‫ب‬ ‫م‬
Nosna šupljina je centar nazalizacije (gunneh),
17. specifičnog zvuka, koji nastaje propuštanjem zraka ‫ن‬ ‫م‬
kroz nos, prilikom izgovora glasova: nūn i mīm
10
 MAḤREDŽ GLASOVA KOJI NE POSTOJE U NAŠEM JEZIKU
ILI SU SLIČNI NAŠIM GLASOVIMA

• Od 28 glasova / harfova arapskog pisma, njih 11 ne postoji u našem jeziku, a 3

glasa / harfa su slična našim slovima. U nastavku su prikazani i ukratko
objašnjeni mahredži tih glasova / harfova:

‫أ‬ ELIF ‫غ‬ ĠAJN

Nastaje u krajnjem Nastaje na početku

grlu. Glasnice se spoje, grla. Sličan je našem
disanje na tren prekine. slovu G. Zadnji dio
Pri rastavljanju jezika se podigne
glasnica, vazduh naglo prema mehkom nepcu,
izbija i nastaje gdje stvara tjesnac i
eksplozivan zvuk. nastaje zvuk nalik
grkljanju.

‫ث‬ SĀ ‫ك‬ KĀF

Vrh jezika postavi se Sličan je našem slovu

između gornjih i donjih K. Izgovara se malo
sjekutića, tako da mekše. Krajnji dio
stvara tjesnac kroz koji jezika uzdigne se do
prolazi zračna struja, i mehkog nepca praveći
uz zvuk trenja nastaje potpunu pregradu.
glas S. Kada se pregrada
otvori, nastaje
karakterističan prasak.

‫ذ‬ ẔĀL ‫و‬ VĀV

Vrh jezika postavi se Sličan je našem glasu

između gornjih i donjih V. Jezik se podesi za
sjekutića, tako da izgovor glasa U, a
stvara tjesnac kroz koji usne isture i jako
prolazi zračna struja, i zaokruže, isto kao kod
uz zvuk trenja nastaje izgovora glasa U.
glas Z. Tada se izgovori glas
V.

11
 ‫ح‬ HĀ
Nastaje u srednjem
djelu grla. Suzi se
žrdijelni kanal, napravi
tjesnac, korijen i
zadnji dio jezika
povuku se unazad, a
onda izgovori H. Pri
izgovoru, jako
strujanje stvara šum.
‫خ‬ ḤĀ
Nastaje na početku
grla, kao i glas gajn.
Zadnji dio jezika
podigne se prema
mehkom nepcu, gdje
nastaje tjesnac, kroz
koji zrak trenjem,
prozvodi hrapav glas
H.
‫ص‬ ṢĀD
Zadnji dio jezika se
podigne prema
mehkom nepcu,
srednji dio jezika je
udubljen, a prednji dio
jezika se prisloni uz
donje sjekutiće, i
izgovori - S.
‫ض‬ ḌĀD
Zadnji dio jezika se
podigne prema
mehkom nepcu,
krajevi jezika se
prislonu uz kutnjake,
tako da nastane
prepreka zračnoj struji.
Tada se izgovori D,
gdje pri otvaranju
pregrade nastaje šum.
12
‫ق‬ ḲĀF
Krajnji dio jezika se
podigne i pomjeri nazad,
i sa zadnjim dijelom
mehkog nepca u
podnožju resice pravi se
pregrada. Brzim
spuštanjem jezika
izgovara se prskavo K.
‫ع‬ ʻAJN
Izgovara se u srednjem
djelu grla. Korijen i
zadnji dio jezika se
povlače nazad, i kada se
jezik pomjeri izlazi
prigušen zvuk nalik
prigušenom stenjanju.
‫ط‬ ṬĀ
Vrh jezika se prisloni uz
korijen i desni gornjih
sjekutića čime se stvara
potpuna pregrada
zračnoj struji. Zadnji dio
jezika podigne se prema
mehkom nepcu i
izgovori glas T.
‫ظ‬ ẒĀ
Vrh jezika stavlja se
između gornjih i donjih
sjekutića. Zadnji dio
jezika se podigne prema
mehkom nepcu, dok je
srednji dio jezika
udubljen. Tada se
izgovori glas Z, uz
karakterističan šum.
 MEĐUGLAS ᵉA
• Vokal fetha sa 19 glasova izgovara se kao kratko E, a tenvīn fethe kao EN.
• Sa 9 sljedećih glasova fetha se izgovara kao kratko A, a tenvīn fethe AN:

‫غ‬ ‫ع‬ ‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬ ‫ص‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫ق‬

ĠAJN ʻAJN ẒĀ ṬĀ ḌĀD ṢĀD ḤĀ HĀ ḲĀF

‫غـ‬ ‫عـ‬ ‫ظـ‬ ‫طـ‬ ‫ضـ‬ ‫صـ‬ ‫خـ‬ ‫حـ‬ ‫قـ‬

ĠA ʻA ẒA ṬA ḌA ṢA ḤA HA ḲA

‫غ‬ ‫ع‬ ‫ظا‬ ‫طا‬ ‫ضا‬ ‫صا‬ ‫خا‬ ‫حا‬ ‫قا‬

ĠAN ʻAN ẒAN ṬAN ḌAN ṢAN ḤAN HAN ḲAN

• Ako je neki od ovih devet glasova sa sukūnom, tj. ako su sākin, fetha na glasu
ispred njih se izgovara kao međuglas - ᵉA.
• Treba dobro zapamtiti, da to nisu dva glasa, nego jedan. Izgovara se tako što se
usne podese za izgovor vokala E, a izgovori se vokal A:
‫ٌَغٌـ‬ ‫ٌَعٌـ‬ ‫ٌَظٌـ‬ ‫ٌَطٌـ‬ ٌ‫ٌَضٌـ‬ ٌ‫ٌَصٌـ‬ ٌ‫ٌَ ٌخـ‬ ٌ‫ٌَحٌـ‬ ‫ٌَقٌـ‬
...ᵉAĠ ...ᵉʻA ...ᵉAẒ ...ᵉAṬ ...ᵉAḌ ...ᵉAṢ ...ᵉAḢ ...ᵉAḤ ...ᵉAḲ
PRIMJER:
‫أخَلهۥ‬ ‫ي‬
‫ِف أحسن‬ ‫بٱلـ َّتقوى‬
ᵉAḤLEDEHŪ ᵉAḤSENI BI-TTᵉAḲVĀ
َّ
‫أطعمهم من‬ ‫ِف تضليل‬ ‫نصـر ٱّلل‬
ᵉAṬʻAMEHUᵯ-ᵯIñ FĪ TᵉAḌLĪLIN
‫ي‬
NᵉAṢRU-LLĀHI

‫غۡي ٱلمغضوب‬ ‫إيَّاك نعبد‬ ‫ِإَوذا أظلم‬

ĠAJRI-L-MᵉAĠḌŪBI IJJĀKE NᵉʻABUDU VE IẔĀ ᵉAẒLEME

• Međuglas ispred glasa ʻajn, kada je ovaj sākin, bliži je glasu E, dok je ispred
ostalih glasova bliži glasu A.

• Kao međuglas fetha se izgovara na glasu ispred riječi ALLĀH:

َّ َّ
‫إن ٱّلل‬
َّ
‫تٱّلل‬
َّ
‫وٱّلل‬ َّ‫ٱ َّللهم‬ َّ
‫ٱّلل‬
IÑÑᵉA-LLĀHE TᵉA-LLĀHI VᵉA-LLĀHU ᵉALLĀHUMME ᵉALLĀHU
َّ
• Izuzetak od ovog pravila je sintagma: ʻASE-LLAHU (‫)عَس ٱّلل‬. Tada treba
izgovoriti čisto E, kako ne bi došlo do promjene značenja ajeta.

13
 PAUZA - VAḲF
• Prilikom učenja/čitanja Kur'ana važno je znati kako se riječi čitaju kada se na
njima pauzira. U tedžvidskoj nauci pauza se naziva 'vakf'.
• Pauza se može praviti iz različitih razloga: kraj je ajeta, postoji znak za pauzu, ili
je ponestalo daha.
• Prilikom pauziranja primjenjuju se sljedeća pravila:

1. Riječi koje završavaju dugim vokalima ili sukūnom čitamo onako kako i piše:
ْ
PIŠE: ‫زلزالها‬ ‫ين ى‬
‫ه‬ ‫ج َّنت‬ ‫تعولوا‬ ‫يول‬
PAUZA: ZILZĀLEHĀ. JENHĀ. DŽENNETĪ. TEʻŪLŪ. JŪLED.

2. Riječi koje završavaju kratkim vokalima ili tenvīnom IN/UN, čitamo kao da
piše sukūn:

NEMA ‫أبابيل‬ ‫وٱنلَّاس‬ ‫وٱلفتح‬ ‫لهب‬ ‫أح ٌد‬

PAUZE:
EBĀBĪLE VE-NNĀSI VE-L-FETHU LEHEBIN EHADUN

‫أبابيل‬ ‫وٱنلَّاس‬ ‫وٱلفتح‬ ‫لهب‬ ‫أحد‬

PAUZA:
EBĀBĪL. VE-NNĀS. VE-L-FETH. LEHEB. EHAD.

3. Riječi koje završavaju tenvinom EN/AN, čitamo kao da piše dugi vokal Ā:
‫ي‬
NEMA ‫أفواجا‬ ‫ضبحا‬ ‫طوى‬ ‫جزءا‬ ‫ماء‬
PAUZE:
EFVĀDŽEN ḌABHAN ṬUVEN DŽUZ'EN MĀ'EN
‫ي‬
‫أفواجا‬ ‫ضبحا‬ ‫طوى‬ ‫جزءا‬ ‫ماءا‬
PAUZA:
EFVĀDŽĀ. ḌABHĀ. ṬUVĀ. DŽUZ'Ā. MĀ'Ā.

4. Riječi koje završavaju 'okruglim ili trbušastim' glasom tā, čitamo kao da piše
glas H, bez obzira na vokale ili tenvīn:
ُّ
NEMA ‫شي ة‬ ‫ٱلقارعة‬ ‫حس ن ة‬ ‫لمزة‬ ‫ُّمؤصدة‬
PAUZE:
ŠIJETE EL-ḲĀRIʻATU HASENETEN LUMEZETIN MU'ṢADETUN
ُّ
‫شي ه‬ ‫ٱلقارعه‬ ‫حس ن ه‬ ‫لمزه‬ ‫ُّمؤصده‬
PAUZA:
ŠIJEH. EL-ḲĀRIʻAH. HASENEH. LUMEZEH. MU'ṢADEH.

14
5. Riječi koje završavaju sa 'UVE' ili 'IJE', čitamo kao da piše ٌ‫َو‬ ٌ‫َى‬
dugi vokal Ū, odnosno Ī:
َّ ْ
NEMA ‫إَّل هو‬ ‫ِلتلوا‬ ‫قل ه‬ ‫خش‬
PAUZE:
ILLĀ HUVE ḲUL HIJE ḤAŠIJE
َّ
LITETLUVE

‫إَّل هو‬ ‫ِلتلو‬ ‫قل ه‬ ‫خش‬

PAUZA:
ILLĀ HŪ. LITETLŪ. ḲUL HĪ ḤAŠĪ.

6. Riječi koje završavaju glasom jā, koji je sa tešdīdom i kratkim vokalom, ili
završavaju glasom jā koji je sa fethom, a ispred njega je glas sa nekim
vokalom osim kesre, izgovoriti će se kao da je na njemu sukūn:

NEMA ‫ِإَويَّ ىـى‬ ‫وَمياي‬ َّ ‫أم‬

‫ان‬ َّ ‫يىب‬
‫ن‬
PAUZE:
VE IJJĀJE VE MAHJĀJE EMĀNIJJE JĀ BENIJJE

‫ِإَويَّ ىـى‬ ‫وَمياي‬ ‫أمان‬ ‫يىبن‬

PAUZA:
VE IJJĀJ. VE MAHJĀJ. EMĀNIJJ. JĀ BENIJJ.

7. Riječi koje završavaju elifom na kojem se nalazi znak u obliku nule, čitamo
kao da završavaju dugim vokalom Ā:
ُّ َّ َّ
NEMA ‫ٱلظنونا‬ ‫ٱلرسوَّل‬ ‫ٱلسبيل‬ ‫قواريرا‬
PAUZE:
-ẒẒUNŪNE -RRESŪLE -SSEBĪLE ḲAVĀRĪRE
ُّ َّ َّ
‫ٱلظنونا‬ ‫ٱلرسوَّل‬ ‫ٱلسبيل‬ ‫قواريرا‬
PAUZA:
-ẒẒUNŪNĀ. -RRESŪLĀ. -SSEBĪLĀ. ḲAVĀRĪRĀ.

• Isto ovo pravilo važi i za dvije sljedeće riječi, koje se nalaze u mnogo ajeta, i na
kojima nije lijepo pauzirati. Ali ako bi se pauziralo, primjenilo bi se gore
navedeno pravilo. U mushafima iz Turske, ispod elifa za koji važi ovo pravilo,
piše 'kasr - kratko':
َّ
PIŠE:
‫أنا‬ ‫ل ىـك َّنا‬
ENE LĀKINNE
َّ
PAUZA: ‫أنا‬ ‫ل ىـك َّنا‬
ENĀ. LĀKINNĀ.

15
 ZNAKOVI ZA PAUZU
• S ciljem da se olakša učenje Kur'ana, te da se istakne pravilno značenje
kur'anskih ajeta, u mushafima su napisani znakovi za pauze.
• Znakovi mogu biti različiti, što zavisi od toga gdje je štampan mushaf.
• Obzirom da su kod nas zastupljeni mushafi koji se štampaju u Turskoj i Arabiji,
predstavit ćemo znakove zastupljene u tim mushafima:

‫۝‬
Ovo je znak za kraj ajeta. Unutar znaka je broj ajeta. Lijepo je pauzirati
nakon svakog proučenog ajeta, mada nije obavezno. Muhammed a.s. je
pauzirao nakon svakog proučenog ajeta. Ovaj znak nije jedinstven, nego
je različit u mnogim mushafima, jer su muslimani posvećivali veliku
pažnju samoj dekoraciji mushafa.

َّ
َّ ‫ٱّلل‬ َّ
٢ ‫ٱلصمد‬ ١ ‫قل هو ٱّلل أح ٌد‬

۞٥ Znak za hizb. Hizb je polovina džuza. Ovim znakom obilježava se ne

samo hizb, nego i polovine i četvrtine hizba.

َّ َّ
‫ٱّلل َّل يستحۦي‬ ‫ ۞إن‬٢٥ ‫خىَلون‬

ٌَ ٌَ Dozvoljeno pauzirati samo na jednim ‫يه هدى‬ َۛ ‫ذىلك ٱلكتىب َّل ري‬
ِۛ ‫ب ف‬
'tačkama'.
ُّ
ٌَ Obavezna pauza. ‫بهىذا مثل ا يضل بهۦ كثۡيا‬

ٌَ َّ ْ
‫ثمرة رزقا قالوا هىذا ٱَّلي‬
Nije dozvoljena pauza. Ako se
pauzira, u nastavku učenja, ponovi se
jedna ili nekoliko prethodnih riječi.

َّ َّ
ٌَ Bolje prijeći nego pauzirati. ٤ ‫ّلَك ۖ َلۢنبذن ِف ٱۡلطمة‬
َّ ‫ُّ ي ي‬ ‫ي‬
ٌَ Bolje pauzirati, nego prijeći. ‫ٱلسفهاء أَّل إنهم‬ ‫كما ءامن‬
َّ
ٌَ Može se pauzirati i prijeći. ٣ ‫وٱستغفرهُۚ إنهۥ َكن ت َّوابَۢا‬

16
 Pohvalna, preporučena pauza.

Bolje prijeći nego pauzirati.

Treba pauzirati.

Može se pauzirati i prijeći, mada je

bolje prijeći.

Bolje prijeći nego pauzirati.

ٌَ Sekteh - pauza bez prekidanja daha. Prvi znak se nalazi u mushafima iz

arapskih zemalja a drugi u turskim mushafima.

٢٧ ‫وقيل م ۜۡن راق‬

Znak za hizb u mushafima iz Turske. Ako se sura ne uči od početka, lijepo

je započeti i završiti učenje kod ovog znaka.

• Pauza prilikom učenja Kur'ana može se napraviti i ako nije kraj ajeta, ili ne
postoji znak za pauzu. To se može činiti iz razloga što je ponestalo daha, ili radi
uljepšavanja samog učenja i želje da se naglasi određeni dio ajeta.
• Ako se napravila takva pauza, ponovi se samo prethodna riječ ili dvije:

َّ ‫ى‬ َّ َّ
Pauzira se na riječi ''ṢALĀH'' ‫ى‬
‫ٱَّلين يؤمنون بٱلغيب ويقيمون ٱلصلوة ومما رزقنهم‬

٣‫ينفقون‬
U nastavku učenja, َّ ‫َّٱَّلين يؤمنون بٱلغيب ويقيمون‬
‫ٱلصل ىوة وم َّما رزقنىهم‬
ponovi se uz tu riječ i
prethodna riječ:
٣‫ينفقون‬
''VE JUḲĪMŪNE-ṢṢALĀTE''

17
• Treba paziti da se prilikom ovakve pauze, ne počne učenje na način da se
promijeni značenje kur'anskog ajeta, npr:
َّ َّ ْ ‫ي‬ َّ
ۖ‫لقد كفر ٱَّلين قالوا إن ٱّلل هو ٱلمسيح ٱبن مريم‬
ako bi se pauza napravila na riječi ''INNᵉALLĀH'', u nastavku učenja,treba ponoviti i
prethodnu riječ, jer bi se u suprotnom dobilo pogrešno značenje:
َّ َّ ْ َّ
‫لقد كفر ٱَّلين قال يوا إن ٱّلل هو ٱلمسيح ٱبن مري ۖم‬

• Postoje riječi na kojima nije lijepo praviti pauzu:

َّ َّ َّ َّ
‫أنما‬ ‫إنما‬ ‫أن‬ ‫إن‬ ‫إن‬ ‫أن‬
EÑÑEMĀ IÑÑEMĀ EÑÑE IÑÑE IN EN

‫إ َّما‬ ‫أم‬ ‫م َّمن‬ ‫من‬ ‫من‬ ‫ما‬

IMMĀ EM MIMMEN MIN MEN MĀ

‫َّل‬ ‫لم‬ ‫لن‬ ‫لم‬ ‫ل َّما‬ ‫أ َّما‬

LĀ LIME LEN LEM LEMMĀ EMMĀ
َّ َّ
‫َع‬ ‫أَّل‬ ‫أَّل‬ ‫إَّل‬ ‫لوَّل‬ ‫لو‬
ʻALĀ ELĀ ELLĀ ILLĀ LEV LĀ LEV

ُّ َّ
‫ك‬ ‫كيف‬ ‫كما‬ ‫كم‬ ‫ل ىك َّن‬ ‫ل عل‬
KULLU KEJFE KEMĀ KEM LĀKINNE LEʻALLE

‫ث َّم‬ ‫سوف‬ ‫فيما‬ ‫ِف‬ ‫ق بل‬ ‫قد‬

SUMME SEVFE FĪMĀ FĪ ḲABLE ḲAD
َّ
‫أ ُّى‬ ‫ربما‬ ‫أن‬ ‫ع َّما‬ ‫ع َّم‬ ‫عن‬
EJJU RUBEMĀ EÑÑĀ ʻAMMĀ ʻAMME ʻAN

‫مت‬ ‫إل‬ ‫أو‬ ‫إذا‬ ‫إذ‬ ‫ذا‬

METĀ ILĀ EV IẔĀ IẔ ẔĀ

‫غۡي‬ ‫بعد‬ ‫م ثل‬ ‫حاش‬ ‫حيث‬ ‫ح َّت‬

ĠAJRU BEʻADE MISLE HĀŠE HAJSU HATTĀ

18
 SEKTA - STANKA
• Sekta znači: stanka, pauza, šutnja, tišina, muk, mir.
• Sekta je specifična pauza. To je prekidanje glasa, ali ne i daha.
• Sekta se izvodi tako, što se nakon proučene riječi, prekine učenje bez prekidanja
daha, što traje kao obična dužina, a onda se učenje nastavi, bez uzimanja novog
daha.

• Ovo pravilo, u arapskim mushafima, označava se malim slovom

ٌَ
sīn koje se piše iznad ajeta. U turskim mushafima malim slovima
napisano je 'sekteh - stanka':

• Sekta se po našem kira'etu primjenjuje na četiri mjesta:

1. Između prvog i drugog ajeta sure El-Kehf:

َّ
‫قيما َلنذر بأسا شديدا من‬١ ‫َع عبده ٱلكتىب ولم َيعل َّلۥ عوج ۜۡا‬ ‫ي أنزل ى‬ ‫ٱۡلمد َّّلل َّٱَّل ي‬
َّ
٢ ‫ٱلص ىـلحىت أن لهم أجرا حسنا‬ َّ ‫َّلنه ويبّش ٱلمؤمنني َّٱَّلين يعملون‬

Sekta se primjenjuje samo ako se izostavi pauza na kraju ajeta. Ako se napravi
pauza, neće biti sekte.

2. U 52. ajetu sure Ja-sin:

َّ َّ ْ
‫ى‬ ‫ى‬ َۢ ‫ى‬
٥٢ ‫قالوا يويلنا من بعثنا من مرقدن ۜۡاۗ هذا ما وعد ٱلرحمن وصدق ٱلمرسلون‬

Sekta u ovom slučaju se primjenjuje samo ako se izostavi pauza na znaku. Ako se
napravi pauza, neće biti sekte.

3. U 27. ajetu sure El-Kijameh: ٢٧ ‫وقيل م ۜۡن راق‬

Zbog sekte, u ovom ajetu se ne primjenjuje idġam billa ġunneh, nego se nūn
izgovara čisto, tj. primjenjuje se iẓhār.

ْ َّ ‫ى‬ َّ
4. U 14. ajetu sure ۡۜ
١٤ ‫ّلَك ۖ بل ران َع قلوبهم ما َكنوا يكسبون‬
El-Mutaffifun:

Zbog sekte, u ovom ajetu ne primjenjuje se tedžvidsko pravilo 'idġam

muteḳāribejni'.

19
 HEMZETU-L-VAṢL NA POČETKU RIJEČI

• Prilikom obrade lekcije o spajanju riječi, kazano je, da neke riječi na svome
početku imaju glas elif koji se ne čita, a naziva se elifu-l-vaṣl ili hemzetu-l-vaṣl.
• Ako riječ počinje hemzetu-l-vaṣlom, i započinjemo učenje s tom riječi, tada se
primjenjuju sljedeća pravila:

a) Ako riječ počinje hemzetu-l-vaṣlom, iza koga slijedi glas lām, svejedno da li na
njemu bio sukūn ili tešdīd, na hemzetu-l-vaṣlu izgovaramo E:
PIŠE: IZGOVARA SE:

‫ٱۡل ُّق‬ ‫اۡل ُّق‬ EL-HAḲḲU

َّ َّ
‫ٱَّلين‬ ‫اَّلين‬ ELLEẔĪNE

b) Ako riječ počinje hemzetu-l-vaṣlom, a nakon njega slijedi glas TĀ sa tešdīdom,

na hemzetu-l-vaṣlu izgovaramo I:
PIŠE: IZGOVARA SE:

ْ َّ ْ َّ
‫ٱتبعوا‬ ‫اتبعوا‬ ITTEBIÛŪ

c) Ako riječ počinje hemzetu-l-vaṣlom, nakon koga slijedi neki glas sa sukūnom,
zatim glas sa kesrom ili fethom, tada na hemzetu-l-vaṣlu izgovaramo I:
PIŠE: IZGOVARA SE:

ْ ْ
‫ٱهبطوا‬ ‫اهبطوا‬ IHBIṬŪ

‫ٱقَتب‬ ‫اقَتب‬ IḲTEREBE

d) Ako riječ počinje hemzetu-l-vaṣlom, nakon koga slijedi glas sa sukūnom, zatim
neki glas sa dammom, tada na hemzetu-l-vaṣlu izgovaramo U:
PIŠE: IZGOVARA SE:

‫ٱنظر‬ ‫انظر‬ UÑẒUR

20
• Ako se ne pauzira na kraju riječi, koja prethodi hemzetu-l-vaṣlu, nego se spaja
sa narednom riječi, tada se hemzetu-l-vaṣl ne čita.
• Ako se napravi pauza, hemzetu-l-vaṣl se čita u skladu sa prethodno
spomenutim pravilima:
PIŠE: BEZ PAUZE: PAUZA:

‫ِف ٱلقتل ىٱۡل ُّر‬ FI-L-ḲATLE-L-HURRU FI-L-ḲATLĀ. EL-HURRU

‫وٱخشون ٱَلوم‬ VAḤŠEVNI-L-JEVME VAḤŠEVVVN. EL-JEVME

‫أنفسكمۖ ٱَلوم‬ EÑFUSEKUMU-L-JEVME EÑFUSEKUM. EL-JEVME

َّ
‫ ٱَّلين‬٤ ‫للمصلني‬ LIL-MUṢALLĪNE-LLEẔĪNE LIL-MUṢALLĪN. ELLEẔĪNE ...

َّ
‫ ٱَّلي‬٦ ‫بربك ٱلكريم‬ BI RABBIKE-L-KERĪMI-LLEẔĪ BI RABBIKE-L-KERĪM. ELLEẔĪ ...

َّ ‫ما‬
‫ ٱنلَّجم‬٢ ‫ٱلطارق‬ ME-ṬṬĀRIḲU-NNEDŽMU ME-ṬṬĀRIḲ. ENNEDŽMU ...

• U turskim mushafima, na početku ajeta, ili iza znaka za pauzu, na hemzetu-l-

vaṣlu ili elifu-l-vaṣlu, uvijek piše vokal koji se čita. Zato je najbolje praviti
pauzu na znaku ili kraju ajeta, kako bi se riječi ispravno proučile:

LIL-MUṢALLĪN. ELLEẔĪNE HUM...

BI RABBIKE-L-KERĪM. ELLEẔĪ ...

ME-ṬṬĀRIḲ. ENNEDŽMU ...

21
 TENVĪN I HEMZETU-L-VAṢL
• Kada se spajaju dvije riječi, od kojih prva završava tenvīnom, a druga na
početku ima hemzetu-l-vaṣl, iza kojeg slijedi sukūn, tada se u izgovoru dodaje
'prelazna kesra' - I.
• U arapskim mushafima, kesra se ne piše, nego samo izgovara. U turskim
mushafima dopiše se između dvije riječi mali harf nūn sa kesrom:
ARAPSKI MUSHAF TURSKI MUSHAF TRANSKRIPCIJA:

َّ
‫قوما ٱّلل‬ ḲAVMEN-I-LLAHU
TENVIN EN/AN
HEMZETU-L-VAṢL َّ
‫َجيعا ٱَّلي‬ DŽEMĪʻAN-I-LLEẔĪ

TENVIN IN
HEMZETU-L-VAṢL
‫يومئذ ٱۡل ُّق‬ JEVME'IẔIN-I-LHAḲU

TENVIN UN ٌ ‫ن‬
‫وح ٱبنهۥ‬ NŪHUN-I-BNEHŪ
HEMZETU-L-VAṢL

• Ukoliko se napravi pauza na riječi koja završava tenvīnom, radi znaka za

pauzu, ili je kraj ajeta, tada važe pravila o čitanju hemzetu-l-vaṣla na početku
riječi. Prelazna kesra se dodaje samo ako se riječi spajaju:
PIŠE: BEZ PAUZE: PAUZA:

َّ
‫َجيعا ٱَّلي‬ DŽEMĪʻAN-I-LLEẔĪ ... DŽEMĪʻĀ. ELLEẔĪ ...

‫ض ٱنظر‬ ٍۗ ‫بع‬ BEʻAḌIN-I-ÑẒUR BEʻAḌ. -UÑẒUR ...

َّ
‫ ٱَّلين‬١٣٨ ‫أَلما‬ ELĪMEN-I-LLEẔĪNE ELĪMĀ. - ELLEẔĪNE ...

• Pravila o čitanju hemzetu-l-vaṣla na početku riječi, važe uvijek, ako bi se nakon

pauze na nekoj riječi, učenje otpočelo od riječi koja počinje hemzetu-l-vaṣlom:
َّ َّ
Ako se učinila pauza na označenoj riječi ‫ر َّبكم ٱَّلي خلقكم وٱَّلين من قبلكم‬
'HALEKAKUM' pri nastavku učenja
َّ َّ
‫ر َّبكم ٱَّلي خلقكم وٱَّلين من قبلكم‬
ponovi se i prethodna riječ, a doda u
izgovoru 'fetha' - ELLEẔĪ ....

22
 LAFẒATULLĀH
IZGOVOR GLASA LĀM U RIJEČI ALLĀH

• Udvostručeni glas L u riječi ALLĀH (tj. riječ ALLĀH) izgovara se na dva

načina:

VISOKO - NAGLAŠENO NISKO - NENAGLAŠENO

(KRUPNO) – TAGLĪZ (TANKO) - TERKĪK

a) VISOKO - NAGLAŠENO (KRUPNO) – TAGLĪZ: izgovara se ako je ispred

ovog glasa (tj. ispred riječi ALLĀH), glas sa fethom ili dammom:

RIJEČ ALLĀH GLAS SA FETHOM ILI DAMMOM

َّ
‫ٱّلل‬ ٌَ ٌَ
PRIMJER:

َّ َّ َّ
‫من ٱّلل‬ ‫نرى ٱّلل‬ ‫و ما ٱّلل‬

MINᵉA-LLĀHI NERᵉA-LLĀHE VE MᵉA-LLĀHU

َّ ‫ي‬ َّ ْ َّ ْ
‫يشاء ٱّلل‬ ‫ِلكبـروا ٱّلل‬ ‫قالوا ٱلله َّم‬

JEŠĀ'U-LLĀHU LITUKEBBIRU-LLĀHE ḲĀLU-LLĀHUMME

b) NISKO - NENAGLAŠENO (TANKO) - TERKĪK: izgovara se ako je ispred

ovog glasa (tj. ispred riječi ALLĀH), glas sa kesrom:

RIJEČ ALLĀH GLAS SA KESROM

َّ
‫ٱّلل‬ ٌَ
PRIMJER:
َّ َّ َّ
‫ّلل‬ ‫بسـم ٱّلل‬ ‫ِف ٱّلل‬
LI-LLĀHI BISMI-LLĀHI FI-LLĀHI

23
 HUKMU-RRĀ'I
IZGOVOR GLASA RĀ

• Glas rā izgovara se na dva načina: visoko naglašeno (krupno) - tefḥīm i nisko

nenaglašeno (tanko) - terḳīḳ.

a) VISOKO NAGLAŠENO (KRUPNO) – TEFHIM izgovara se kada je:

1. Glas rā sa fethom, dammom, dugim vokalima Ā/Ū, i tenvīnom EN/UN:

‫أرءيت‬ ‫رزقنا‬ ‫نر ى‬ ‫أروِن‬ ‫نارا‬ ‫أم ٌر‬

'E RE'EJTE RUZIḲNĀ NERĀ ERŪNĪ NĀREN EMRUN

2. Glas rā sa sukūnom, a prije njega glas sa fethom, dammom ili

dugim vokalima Ā / Ū:
ٌ
‫صدور‬ ‫نهار‬ ‫غرفة‬ ‫أرسل‬
ṢUDŪR. NEHĀR. ĠURFETUN ERSELE

3. Glas rā sa sukūnom, a prije njega glas sa nestalnom kesrom: ْْْْْْْ

ْ
‫أم ٱرتابوا‬ ‫إن ٱرتبتم‬ ‫ارجع‬ ‫لمن ٱرت ى‬
‫ض‬
EMI-RTĀBŪ INI-RTEBTUM IRDŽIʼĪ LIMENI-RTEḌĀ

4. Glas rā sa sukūnom, a prije njega glas sa sukūnom, a prije njega glas

sa fethom ili dammom:

‫مع ٱلعس‬ ‫خس‬ ‫وٱلوتر‬ ‫وٱلفجر‬

MEʻA-L-ʻUSR. ḢUSR VE-L-VETR. VE-L-FEDŽR.

5. Glasa rā sa sukūnom, iza njega u istoj riječi jaki glas (emfatik):

ٌ
‫فرقة‬ ‫ِإَورصادا‬ ‫مرصادا‬ ‫ِف قرطاس‬
FIRḲATUN VE IRṢĀDEN MIRṢĀDEN FĪ ḲIRṬĀSIN

• Treba spomenuti, da se fetha glasa rā izgovara, više kao A, manje kao E, posebno
ako iza njega slijede harfovi: hā, džīm ili dād sa kesrom, ili udvostručeni harf bā:

‫ ر ُّب‬/ ‫ رب‬/‫ر َّب‬ ‫رض‬ ٌ ‫رج‬

‫يم‬ ٌ ‫رح‬
‫يم‬
RABBE / RABBI / RABBU RAḌIJE RADŽĪMUN RAHĪMUN

24
b) NISKO NENAGLAŠENO - TERKIK izgovara se u sljedećim situacijama:

1. Kada je glas rā sa kesrom, dugim vokalom Ī ili tenvinom IN:

ٌ ‫ر‬ ٌ
‫أمر‬ ‫يـح‬ ‫رز ق‬
EMRIN RĪḤUN RIZḲUN

2. Kada je glas rā sa sukūnom, a prije njega glas sa kesrom ili dugim vokalom Ī:

ٌ
‫قدير‬ ‫مرية‬ ‫وٱغفر‬
ḲADĪR MIRJETUN

3. Kada je glas rā sa sukūnom, prije njega glas jā sa sukūnom, a prije njega glas sa
fethom:

‫سۡي‬ ‫خۡي‬ ‫طۡي‬

SEJJJR. ḢAJJJR. ṬAJJJR.

4. Prilikom primjene pravila ''IMĀLA'': ‫َمرىىها‬ MEDŽRĒHĀ

• U 63. ajetu sure Eš-Šuʻara', glas r može se izgovoriti na oba načina:

ُّ
َّ ‫ك فرق ك‬ ‫ي‬
٦٣‫ٱلطودٱلعظيم‬ ‫فأوحينا إ ىل موَس أن ٱۡضب بعصاك ٱۡلحر ۖ فٱنفلق فَكن‬

Naglašen izgovor je moguć, zato što nakon r slijedi jaki glas ḳāf, a nenaglašen
(umekšani) izgovor zato što se r nalazi između dvije kesre.

• Nekada se glas rā u jednoj te istoj riječi može izgovarati naglašeno (krupno), ili
nenaglašeno (umekšano), a izgovor zavisi od toga, da li se pravi pauza ili ne:
PIŠE: BEZ PAUZE - NAGLAŠENO PAUZA - NENAGLAŠENO

ٌ ‫قد‬
‫ ألم‬١٠٦ ‫ير‬ ḲADĪRUN - 'E LEM ḲADĪR. 'E LEM

PIŠE: BEZ PAUZE - NENAGLAŠENO PAUZA - NAGLAŠENO

ُّ ‫بذات‬
‫ إن‬١١٩ ‫ٱلصدور‬ BIẔĀTI-ṢṢUDŪRI - IN BIẔĀTI-ṢṢUDŪR.

25
 ḲALḲALA
ODSKAKANJE GLASOVA

• Ḳalḳala je odskakanje (praskanje, pucanje, naglašavanje) određenih glasova,

ukoliko su sākin, tj. ako su sa sukūnom.
• Ḳalḳala se primjenjuje kako se ovi glasovi ne bi izgubili u izgovoru.
• Pet je glasova za koje se veže ovo pravilo, a najlakše ih zapamtiti po izrazu
''DŽEDDU KUTB'' :

‫ج‬ ‫د‬ ‫ق‬ ‫ط‬ ‫ب‬

DŽĪM - DŽ DĀL - D ḲĀF - Ḳ ṬĀ - T BĀ - B

• Jačina 'odskakanja' zavisi od položaja pomenutih glasova u riječi. U zavisnosti

od intenziteta praska ḳalḳala se dijeli na:

a) ḲALḲALETU-ṢṢUGRA: kalkala niskog intenziteta - kada su odskočni

glasovi u sredini riječi:

‫يـجمع‬ ‫يدع‬ ‫يقدر‬ ‫مطلوب‬ ‫أبغ‬

JEDŽMEʻU JEDʻU JᵉAḲDIRU MᵉAṬLŪBU 'EBĠĪ

b) ḲALḲALETUL-KUBRA: kalkala visokog intenziteta - kada su odskočni

glasovi na kraju riječi i na njima se napravi pauza:

‫خرج‬ ‫حسد‬ ‫فواق‬ ‫َميط‬ ‫وقب‬

ḤAREDŽ. HASED. FEVĀḲ. MUHĪṬ. VEḲAB.

c) ḲALḲALETUL-EKBERU: kalkala najvišeg intenziteta - kada su odskočni

glasovi na kraju riječi sa tešdīdom, a pravi se pauza:

‫حج‬ ‫يود‬ ‫حق‬ / ‫تب‬

HADŽDŽ. JEVEDD. HAḲḲ. TEBB.

• Treba znati da će ḳalḳaletu-ṣṣugra (kalkala niskog intenziteta), biti na ovim

glasovima ako su na kraju riječi, ali se na njima ne pravi pauza:

‫ُيرج نلا‬ ‫و قد َكن‬ ‫فٱفرق بيننا‬ ‫تط به‬ ‫ينقلب ى‬

‫َع‬
JUḤRIDŽ LENĀ VE ḲAD KĀNE FE-FRUḲ BEJNENĀ TUHIṬ BIHĪ JEÑḲALIB ʻALĀ

26
 IMĀLA
SPECIFIČAN IZGOVOR DUGOG VOKALA Ā

• Imāla je specifičan, neuobičajen, poseban izgovor dugog vokala Ā. U toku

izgovora, vrh jezika se prisloni na korijen donjih zubi, a krajevi jezika čvrsto
pripoje uz gornje kutnjake. Usta se malo otvore, usne razvuku a usneni mišići
zategnu. Obzirom da nije dozvoljeno izgovoriti dugi vokala Ā, a da je izgovoriti
međuglas jako teško, dozvoljava se izgovor dugog vokala Ē.
• Po našem kira'etu, primjenjuje se samo u četrdesetprvom ajetu sure Hūd:

َّ َّ ‫ى ي‬ ‫ى‬ َّ ْ
٤١‫وقال ٱركبوا فيها ِمۡسِب ٱّلل َمرىها ومرسىها ُۚ إن رّب لغفور رحيم‬
Umjesto MEDŽRĀHĀ - izgovara se nježno, nenaglašeno - MEDŽRĒHĀ

• U arapskim mushafima ovo pravilo obilježeno je tačkom ili ‫َمرى ىها‬

malim znakom u obliku 'baklave':

• U našim starim i turskim mushafima napisano je malim

slovima 'imāleh':

IŠMĀM
UKAZIVANJE NA DAMMU

• Išmām je ukazivanje na dammu, koje učač izvodi specifičnim položajem

usana. Damma ne piše, ali se nalazi u osnovi riječi! Išmam je samo fizička, ne i
glasovna radnja.
• Prema našem kira'etu primjenjuje se samo u jedanaestom ajetu sure Jūsuf :

َّ ‫ى‬ َّ ْ
‫ى‬
١ ‫قالوا يـأبانا مالك َّل تأَ۬منا َع يوسف ِإَونا َّلۥ لنصحون‬
Nakon izgovora te'me ( ‫ – ) تأمـ‬usne se podese za izgovor 'nu' ( ‫ – ) ـنـ‬a izgovori se –
'nā' ( ‫) ـنا‬.

• U arapskim mushafima ovo pravilo obilježeno je 'tačkom' ili َّ ‫تأ‬

‫َ۬منا‬ ‫تأٌمٌـٌنَّا‬
malim znakom u obliku 'baklave':

• U turskim mushafima napisano je ispod riječi malim

slovima 'išmām':

27
 TESHĪL
UMEKŠANI IZGOVOR HEMZETA

• Teshīl je umekšani (ublaženi) izgovor hemzeta.

• Primjenjuje se kada dva hemzeta dođu jedno do drugog.
• Po našem kira'etu, hemze se uvijek izgovara jasno i precizno, bilo vokalizirano
ili sa sukūnom.
• Postoji samo jedan izuzetak od ovog pravila, tj. od čistog i preciznog izgovora
hemzeta, a primjenjuje se u četrdesetčetvrtom ajetu sure Fussilet:

َّ َّ
‫ولو جعلنىه قرءانا أعجميا لقالوا لوَّل فصلت ءايىته ۖ يۥ ءاعجم وعرّب قل هو لَّلين‬
‫ءامنوا ْ هدى وشفا يء ُۚ و َّٱَّلين َّل يؤمنون ي‬
‫ِف ءاذانهم وقر وهو عليهم عم أ ْولـئك ينادون‬

٤٤‫من َّمَكن بعيد‬

Teshīl - umekšavanje hemzeta dolazi u riječi: E - 'EʻADŽEMIJJUN - ‫ءأعـجم‬

Umekša se izgovor drugog hemzeta i izgovori: EʻADŽEMIJJUN - ‫ءاعجم‬

• U arapskim mushafima ovo pravilo obilježeno je 'tačkom': ‫ءاعجم‬

• U turskim mushafima napisano je malim slovima 'teshīl':

• Na svim ostalim mjestima gdje dođu dva hemzeta, jedno uz drugo, izgovarat će
se čisto bez 'umekšavanja':

‫ءأنذرتهم‬ ‫ءأل‬ ‫ء أ قر ر ت م‬
E - EᵰẔERTEHUM E - ELIDU E - ᵉAḲRERTUM

28
 SLOVA ṢĀD I SĪN
• U četiri riječi umjesto glasa ṣād, može se, ali ne mora, izgovoriti
glas sīn. ‫ۜۡص‬
• U mushafima, ovo pravilo označeno je pisanjem malog harfa sīn uz
harf ṣād.

َّ َّ
1. U suri ‫َّمن ذا ٱَّلي يقرض ٱّلل قرضا حسنا فيضىعفهۥ َّل يۥ أضعافا‬
El-Bekareh,
َّ
245. ajet: ٢٤٥ ‫كثۡية ُۚ وٱّلل يقبض ويب ۜۡصط ِإَوَله ترجعون‬

‫يبصط‬ JEBṢUṬU
MOŽE SE ČITATI:
‫يبسط‬ JEBSUṬU

2. U suri ‫َع رجل منكم‬ ‫أوعجبتم أن جايءكم ذكر من َّربكم ى‬

‫ي‬ ْ
‫َلنذرك ُۚم وٱذكر يوا إذ جعلكم خلفاء م َۢن بعد قوم نوح وزادكم‬
El-Earaf,
69. ajet:
َّ َّ ‫ْ ي‬
٦٩‫ِف ٱللق ب ۜۡصطة ۖ فٱذكر يوا ءاَّلء ٱّلل لعلكم تفلحون‬
‫بصطة‬ BᵉAṢṬATEÑ
MOŽE SE ČITATI:

‫بسطة‬ BESṬATEÑ

‫ي‬
3. U suri Et-Tūr,
37. ajet:
٣٧ ‫أم عندهم خزائن ربك أم هم ٱلمصيطرون‬

MOŽE SE ČITATI:
‫مصيطرون‬ MUṢAJṬIRŪN.

‫مسيطرون‬ MUSEJṬIRŪN.

َّ
4. U suri El-Gāšijeh,
22. ajet:
٢٢ ‫لست عليهم بمصيطر‬

‫بمصيطر‬ BIMUṢAJṬIR.
MOŽE SE ČITATI:

‫بمسيطر‬ BIMUSEJṬIR.

29
 DRUGI DIO

1. MEDD - DUŽINA VOKALA 15. IDĠĀMU MUTEḲĀRIBEJNI

2. MEDDUN TABIʻIJJ (AṢLIJJ) 16. IDĠĀMUN ŠEMSIJJ

3. MEDDUN MUTTEṢIL 17. IḤFĀ

4. MEDDUN MUNFEṢIL 18. IḤFĀ'UN ŠEFEVIJJ

5. MEDDUN LĀZIM 19. IḲLĀB

6. MEDDUN ʻĀRIḌ 20. IẒHĀR

7. MEDDUN LĪN 21. IẒHĀRUN ḤALḲIJJ

8. ḌAMĪR 22. IẒHĀRUN ŠEFEVIJJ

9. IDĠĀM 23. IẒHĀRUN ḲAMERIJJ

10. IDĠĀMU MEʻA-L-ĠUNNEH 24. IẒHĀRUN MUṬLAḲ

11. IDĠĀMU BILĀ ĠUNNEH 25. KUR'ANSKE SKRAĆENICE

12. IDĠĀMU MISLEJNI 26. SEDŽDETU-TTILAVEH

13. IDĠĀMU MISLEJNI MEʻA-L- 27. MUṢHAF

ĠUNNEH

14. IDĠĀMU MUTEDŽĀNISEJNI 28. SADRŽAJ

‫ورتل ٱلقرءان ترتيل‬

30
 MEDD - DUŽINA VOKALA
• Terminom medd u tedžvīdu naziva se dužina vokala.
• Dužina se dijeli na:

a) MEDDUN ṬABĪʻIJJ b) MEDDUN FERʻIJJ

OSNOVNA DUŽINA IZVEDENA DUŽINA

• Meddun tabīʻijj se naziva i meddun aṣlijj - obična ili osnovna dužina.

• To su dugi vokali - samoglasnici Ā, Ī i Ū, koji traju kao dva vokala.

• Meddun ferʻijj je izvedena ili neobična dužina.

• Ova dužina može trajati od 2 do 6 vokala (hereketa).

• Obična dužina uglavnom se označava harfovima elif, vāv i ‫ا‬ ‫و‬ ‫ى‬
jā, koji tada nemaju nikakvog znaka na sebi.
• Ova tri harfa nazivaju se hurūfu-l-meddi. ELIF VĀV JĀ

• Neobična dužina nastaje od obične, kada iza nje dođe

‫ء‬ ٌَ
određeni glas ili znak, koji uzrokuju još duži izgovor.
• Dva su uzročnika neobične dužine: hemze i sukūn, a
nazivaju se esbābu-l-meddi. HEMZE SUKŪN

• Hemze kao uzročnik može se nalaziti u jednoj riječi, ili na početku druge riječi.
• Sukūn kao uzročnik može biti stalni ili nestalni, vidljiv ili skriven, ili u tešdidu.
• Stalni sukūn je onaj koji se uvijek izgovara, a nestalni koji se javlja samo
prilikom pauze, i nikada se ne piše.
• Skriven sukūn je onaj koji se nalazi u kur'anskim skraćenicama.

• Izvedenih (neobičnih) dužina ima 5:

- meddun munfeṣil - rastavljena dužina
- meddun mutteṣil - spojena dužina
- meddun lāzim - stalna dužina
- meddun ʻārid - nestalna dužina
- meddun līn - poluvokalna dužina

• Neke neobične dužine označene su vijugavom linijom, koja se piše ٌَ

iznad dugih vokala i zove se isto 'medd':

31
 MEDDUN TABĪʻIJJ (AṢLIJJ)
OBIČNA (OSNOVNA) DUŽINA

• Meddun tabīʻijj - obična ili osnovna dužina su ustvari obični dugi

vokali/samoglasnici, kojih ima tri: Ā, Ī i Ū.

DUGI VOKAL Ā

a) Označava se dopisivanjem elifa bez znaka iza harfa sa fethom, ili dopisivanjem
'malog elifa' u arapskim mushafima, uz fethu, a u turskim bez fethe:

FETHA / ELIF BEZ ZNAKA ‫َا‬ ‫مالك‬ MĀLIKI

FETHA / MALI ELIF ٌٌََ ‫مىلك‬

‫ى‬
MALI ELIF BEZ FETHE ٌَ ‫ذلك‬ ẔĀLIKE

b) Označava se dopisivanjem harfa jā bez znaka, iza harfa sa fethom ili

dopisivanjem malog elifa uz harf, umjesto fethe. U arapskim mushafima dodaje
se mali elif, ukoliko se sigurno čita dugi vokal Ā, i ne gubi se dužina radi
spajanja. Ako se harf jā spaja, piše se bez tačaka:

FETHA / JĀ BEZ ZNAKA ‫َى‬ ‫رم‬ REMĀ

‫ى‬
MALI ELIF / JĀ BEZ ZNAKA ‫ٌَى‬ ‫موَس‬
MŪSĀ

ٌ‫َى‬ ‫م ى‬
‫وَس‬
FETHA / MALI ELIF / JĀ

‫َىٌـ‬ ‫أدرىىك‬ EDRĀKE

c) Označava se dopisivanjem harfa vāv bez znaka i 'malog elifa', iza harfa sa
fethom (turski), ili dopisivanjem 'malog elifa' na harf prije harfa vāv bez znaka:
‫ى‬ ‫ى‬
MALI ELIF / VĀV
‫ٌَو‬ ‫صلوة‬ ‫حيىوة‬ ‫زكوة‬

FETHA / MALI ELIF / VĀV

ٌ‫َو‬ ‫صل ىوة‬ ‫حي ىوة‬ ‫زك ىوة‬
TRANSKRIPCIJA: ṢALĀTE HAJĀTE ZEKĀTE

32
• Dugi vokal Ā javlja se samo u izgovoru, ne i pisanju prilikom pauze na riječi
koja završava tenvinom EN/AN:
PAUZA NEMA PAUZE
PIŠE: KAO DA PIŠE:
OBIČNA DUŽINA TENVĪN

٢ ‫أفواجا‬ ٢ ‫أفواجا‬ EFVĀDŽĀ EFVĀDŽEN ...

٢ ‫قدحا‬ ٢ ‫قدحا‬ ḲADHĀ ḲADHAN ...

١٠ ‫هدى‬ ١٠ ‫هدى‬ HUDĀ HUDEN ...

• Dugi vokal Ā javlja se prilikom izgovora riječi Allāh i Allāhumme. U nekim

mushafima riječ Allāh se piše sa 'malim elifom' umjesto fethe, a što je znak
dugog vokala Ā:

َّ
‫ٱّلل‬ ٌ‫اٌ ّلل‬ ᵉALLĀH

َّ
‫قل ٱلله َّم‬ ‫قلٌٱللّه ٌَّم‬ ḲULILLĀHUMME

• Dugi vokal Ā javlja se prilikom učenja kur'anskih skraćenica, jer je sadržan u

imenima nekih harfova. Obična je dužina ukoliko nema 'vijugave linije – medda'
iznad harfa. Ako ima linija, tada je u pitanju neobična dužina. U nekim
mushafima to se označava dopisivanjem malog elifa:

‫ى‬
‫طه‬ ‫ط ىه‬ TĀ HĀ

‫ي‬
‫يس‬ ‫ي ى يس‬ JĀ SĪN

• Dugi vokal Ā javlja se prilikom učenja određenih riječi, koje završavaju elifom,
samo ako se pauzira na njima.
• U nekim mushafima, na tom elifu nalazi se znak u obliku nule, dok u nekim
mushafima, umjesto nule, ispod elifa piše 'ḳaṣr', što znači kratko, tj. nema dugog
vokala Ā.
• Na takav način se u tim mushafima uvijek piše riječ 'ene', i riječ 'lākinne' u 38.
ajetu sure El-Kehf.
• Treba dobro zapamtiti, da se dugi vokal ne čita, samo ako nema pauze. Ukoliko
se napravi pauza na ovim riječima, čita se dugi vokal Ā:

33
 PIŠE: NEMA PAUZE: PAUZA:

‫أنا‬ ENE ENĀ

‫لىك َّنا‬ LĀKINNE LĀKINNĀ

• Prethodno spomenuto pravilo, treba dobro zapamtiti u sljedećim primjerima:

SURA: PIŠE: NEMA PAUZE: PAUZA:

ُّ َّ
El-Ahzab,
10. ajet:
١٠‫بٱّلل ٱلظنونا‬ BILLĀHI-ẒẒUNŪNE ... BILLĀHI-ẒẒUNŪNĀ

El-Ahzab, َّ ‫وأطعنا‬
٦٦‫ٱلرسوَّل‬ VE EṬAʻANE-RRESŪLE ... VE EṬAʻANE-RRESŪLĀ
66. ajet:

El-Ahzab, َّ ‫فأض ُّلونا‬

٦٧‫ٱلسبيل‬ FE'EḌALLŪNE-SSEBĪLE ... FE'EḌALLŪNE-SSEBĪLĀ
67. ajet:

ْ
Ed-Dehr,
15.-16. ajet:
‫ قواريرا‬١٥ ‫قواريرا‬ ḲAVĀRĪRE - ḲAVĀRĪRE ... ḲAVĀRĪRĀ. ḲAVĀRĪRE

DUGI VOKAL Ī

• Označava se na sljedeće načine:

- dopisivanjem harfa jā bez znaka, iza harfa sa kesrom,
- dopisivanjem malog harfa jā iza harfa sa kesrom - samo u arapskim
mushafima,
- dopisivanjem malog elifa ispod harfa, nakon kojeg slijedi harf jā bez znaka -
samo u turskim mushafima:

‫َى‬ ‫أب‬ EBĪ

KESRA
HARF JĀ BEZ ZNAKA
‫َيـ‬ ‫دين‬
DĪNI

‫ٌَيـ‬ ٌ‫ديـن‬
MALI ELIF
JA BEZ ZNAKA
‫ٌَى‬ ‫ا ٌب‬ EBĪ

KESRA
MALI HARF JĀ
‫ٌٌَۦ‬ ‫إبرىهۧم‬ ĪBRĀHĪME

34
• Dugi vokal Ī javlja se prilikom pauze na riječima koje završavaju sa ٌ‫َى‬
'ije':
PIŠE: PAUZA - DUGI VOKAL Ī NEMA PAUZE - OBIČNI VOKAL E

‫ما ه‬ MĀ HĪ MĀ HIJE .....

‫نعمت‬ NIʻMETĪ NIʻMETIJE .....

• Dugi vokal Ī javlja se prilikom izgovora spojene lične zamjenice HI.

• U nekim mushafima, tada se označava dopisivanjem 'malog elifa' ispod slova, a
u drugim, dopisivanjem malog slova jā bez znaka:

‫ـهۦ‬ ‫ب هۦ‬ BIHĪ

MALI HARF JĀ

‫هۦ‬ ‫هىذهۦ‬
HĀẔIHĪ

ٌ‫ﻩ‬ ٌ‫هذﻩ‬
MALI ELIF
‫ـ ٌه‬ ٌ‫بٌه‬ BIHĪ

• Dugi vokal Ī čita se u četvrtom ajetu sure El-Ahḳāf, i to samo ako se napravi
pauza na znaku. Ako se ne napravi pauza, izgovori se samo hemze sa sukūnom:

‫ى ي‬ َّ ‫أم لهم ِشك ِف‬

‫ٱلسمىوىتى ٱئتوِن بكتىب من قبل هذا‬
PIŠE: PAUZA - DUGI VOKAL Ī NEMA PAUZE - HEMZE

َّ ‫ِف‬
‫ٱلسمىوىتى ٱئتون‬ FI-SSEMĀVĀT. ĪTŪNĪ ... FI-SSEMĀVĀTI-'TŪNĪ ...

• Treba dobro zapamtiti, da se dugi vokal Ī izgovara u 69. ajetu sure El-Furḳān. U
nekim mushafima to pravilo je i označeno:

٦٩ ‫ويخَل فيهۦ مهانا‬ VE JᵉAḤLUD FĪHĪ MUHĀNĀ

35
 DUGI VOKAL Ū

• Označava se na sljedeće načine:

- dopisivanjem harfa vāv bez znaka, iza harfa sa dammom,
- dopisivanjem malog harfa vāv bez znaka, iza harfa sa dammom - samo u
arapskim Mushafima,
- dopisivanjem riječi 'med' ispod harfa sa dammom:

DAMMA
HARF VĀV BEZ ZNAKA
‫َو‬ ‫تموتون‬ TEMŪTŪNE

DAMMA
MALI HARF VĀV BEZ ZNAKA
‫ٌَۥ‬ ‫داوۥد‬
DĀVŪDU

DOPISANA RIJEČ 'MEDD' ‫مد‬

• Dugi vokal Ū javlja se prilikom izgovora spojene lične zamjenice HU .

• U nekim mushafima, tada se označava dopisivanjem malog slova vāv bez znaka:

‫هۥ‬ ‫أخَلهۥ‬ AḤLEDEHŪ

ARAPSKI
MUSHAFI
‫ـهۥ‬ ‫ماَّلۥ‬
MĀLEHŪ

‫ـه‬ ‫ماَّل‬
TURSKI
MUSHAFI
‫ه‬ ‫أخَله‬ AḤLEDEHŪ

• Dugi vokal Ū javlja se prilikom pauze na riječima ٌ‫َو‬

koje završavaju sa ''UVE'':
PIŠE: PAUZA - DUGI VOKAL Ū NEMA PAUZE - OBIČNI VOKAL E

َّ
‫إَّل هو‬ ILLĀ HŪ. ILLĀ HUVE .....

ْ
‫أتلوا‬ 'ETLŪ. ETLUVE .....

ْ
‫أو يعفوا‬ EV JᵉʻAFŪ. EV JᵉʻAFUVE.

36
• Nekada harfovi elif, vāv, ili jā, iako bez znaka, ne označavaju duge vokale, i ne
čitaju se. U nekim mushafima tada na njima piše mali kružić, dok je u nekim
mushafima, ispod dopisana malim slovima riječ 'ḳaṣr' - kratko:
ْ ْ
‫ا‬ ‫سلىسل‬ SELĀSILE

‫ْو‬ ‫أ ْولـئك‬
ARAPSKI
MUSHAFI ULĀ'IKE

‫مَليْهۦ‬
ْ
‫ى‬ MELE'IHĪ

SELĀSILE

TURSKI
MUSHAFI ULĀ'IKE

MELE'IHĪ

37
 GUBLJENJE DUŽINE

• U arapskom jeziku, a time i Kur'anu, postoji pravilo gubljenja dužine, koje se

javlja samo prilikom spajanja riječi.
• Ako prva riječ završava običnom dužinom (meddun tabiʻijj), tj. nekim od dugih
vokala, dolazi do gubljenja dužine u izgovoru, ne i pisanju.
• Dugi vokali se vrate na svoju osnovu iz koje su potekli, tj. tada el-ḥurūful-medd
ne važe.
• Umjesto dugog vokala Ā, sa 19 glasova, izgovara se kratki vokal E, a sa devet
glasova kratki vokal A.
• Umjesto dugog vokala Ī izgovara se kratki vokal I.
• Umjesto dugog vokala Ū izgovara se kratki vokal U.

PRIMJER:
َّ
‫ذا ٱَّلي‬ ẔE-LLEẔĪ

Ā-E
‫َع ٱلهدى‬ ʻALE-L-HUDĀ

Ā-A ‫أقصا ٱلمدينة‬ AḲṢA-L-MEDĪNETI

Ī-I ‫ِف ٱلعقد‬ FI-L-ʻUḲADI

Ū-U ‫ذو ٱۡللىل‬ ẔU-L-DŽELĀLI

• Ako između dvije riječi postoji znak za pauzu, ili je prva riječ na kraju jednog
ajeta, a druga na početku drugog ajeta, tada se spajanje može i ne mora izvršiti.
Ako se riječi spoje, dolazi do gubljenja dužine. Ako se napravi pauza, dugi
vokali se izgovaraju, a na drugoj riječi će se primjeniti pravilo čitanja hemzetu-l-
vasla:
PIŠE: PAUZA - DUGI VOKAL NEMA PAUZE - KRATKI VOKAL

‫ِف ٱلقتل ىٱۡل ُّر‬ FI-L-ḲATLĀ. EL-HURRU ... FI-L-ḲATLE-L-HURRU ...

َّ َّ
‫ ٱَّلي‬١٥ ‫إَّل ٱلشَق‬ ILLE-L-EŠḲĀ. ELLEẔĪ ... ILLE-L-EŠḲA-LLEẔĪ

38
 MEDDUN MUTTEṢIL
SPOJENA DUŽINA

• Ova dužina nastaje kada iza obične dužine (dugog vokala) dođe elif/hemze u
istoj riječi:

ELIF/HEMZE IZA DUGOG VOKALA DUGI VOKAL

‫ٱٌٌٌٌاٌٌٌٌءٌٌٌٌءٌا‬ ‫َو‬ ‫َ ٌى‬ ‫ٌَ ٌى‬ ‫َا‬

• Naziva se 'spojena', iz razloga što se obična dužina i elif/hemze nalaze u istoj
riječi.

PRIMJER:
DUGI VOKAL Ā - HEMZE DUGI VOKAL Ī - HEMZE DUGI VOKAL Ū - HEMZE

‫ي‬ ‫ي‬
‫إذا جاء‬ ‫مريا‬ ‫س يوء‬
IẔĀ DŽĀ'E MERĪ'EN SŪ'E
‫ي‬ ‫ي‬
‫بدعء‬ ‫هنيا‬ ‫تب يوأ‬
BI DUʼĀ'I HENĪ'EN TEBŪ'E

‫ي‬
‫نساؤكم‬ ‫بر ي‬
‫يء‬ ‫قر يوء‬
NISĀ'UKUM BERĪ'UN ḲURŪ'IN

• Ova dužina traje koliko 4, 5 ili 6 kratkih vokala.

• Ako je hemze u sredini riječi dužina traje 4 kratka vokala.
• Ako je hemze na kraju riječi, prilikom pauze dužina traje do 6 kratkih vokala.

Hemze u sredini riječi Hemze na kraju riječi prilikom pauze

- 4 kratka vokala - 6 kratka vokala
‫ي‬ ‫ُّ ي‬
‫أبناءنا‬ ‫ٱلسفهاء‬ ‫ءامن‬
EBNAAAA'ENAA ĀMENE-SSUFEHAAAAAA'

• Ova dužina je obavezna i nije dozvoljeno skratiti je na običnu dužinu.

39
 MEDDUN MUNFEṢIL
RASTAVLJENA DUŽINA

• Ova dužina nastaje kada iza obične dužine (dugog vokala) dođe elif/hemze na
početku druge riječi:

ELIF/HEMZE DUGI VOKAL

NA POČETKU DRUGE RIJEČI NA KRAJU PRVE RIJEČI

‫أ إ ء ءا‬ ‫َو‬ ‫َى‬ ‫َى‬ ‫َا‬

• Naziva se 'rastavljena', iz razloga što je obična dužina na kraju prve riječi, a
elif/hemze na početku druge riječi.
• Ova dužina traje koliko 4 ili 5 kratkih vokala.

PRIMJER:

‫ي‬
‫وَّل أنتم‬ VE LĀ EÑTUM

DUGI VOKAL Ā - HEMZE

‫ح َّت إذا‬ HATTĀ IZĀ

DUGI VOKAL Ī - HEMZE ‫َّٱَّل ي‬

‫ي أطعمهم‬ ELLEẔĪ 'AṬʼAMEHUᵯ

ْ
DUGI VOKAL Ū - HEMZE ‫ق يوا أنفسكم‬ ḲŪ EÑFUSEKUM

• Ovu dužinu dozvoljeno je skratiti i na običnu dužinu.

• Meddun munfesil će biti i ako se ne pravi pauza na znaku ili kraju ajeta, a nova
riječ počinje elif/hemzetom. Ako se pauzira na znaku ili kraju ajeta, mada riječ
završava dugim samoglasnikom, izgovara se obična dužina:
PIŠE: PAUZA - OBIČNA DUŽINA NEMA PAUZE - MEDDUN MUNFESIL

‫تفت ي‬
‫ن أَّل‬ TEFTIÑÑĪ. ELĀ ... TEFTIÑÑĪ - ELĀ ...

َّ
‫ إَّل‬٦ ‫تنَس‬ TEÑSĀ. ILLĀ ... TEÑSĀ - ILLĀ ...

40
 MEDDUN LĀZIM
STALNA DUŽINA

• Ova dužina se javlja kada iza obične dužine (dugog vokala) dođe stalni sukun:

STALNI SUKŪN DUGI VOKAL

ٌَ ‫َو‬ ‫َى‬ ‫َى‬ ‫َا‬

• Ova dužina uvijek je označena vijugavom linijom zvanom 'medd': ٌَ
• Naziva se 'stalna', iz razloga što je njen uzročnik stalni sukūn.
• Sukūn može biti:
- vidljiv,
- skriven
- sadržan u tešdidu.
• Vidljiv sukūn je onaj koji se uvijek izgovara i on je napisan iznad slova.
• Skriven je sukūn u kur'anskim skraćenicama (kraticama) koje se nalaze na
početku 29 kur'anskih sura. Takvih skraćenica ima 14, a neke od njih nalaze se
na početku više sura.
• Tešdīd nastaje sjedinjavanjem glasa su sukūnom, u isti takav glas sa vokalom.
Zato se kaže da je sukūn sadržan u tešdīdu.

PRIMJER:

SUKŪN VIDLJIV ‫ءٓالَٰٔـن‬ ĀL'ĀNE

‫ي‬
‫يس‬ JĀ SĪN
SUKŪN SKRIVEN
‫ي‬
‫ن‬
ُۚ NŪN

ُّ ‫ي‬
SUKŪN U TEŠDIDU ‫حاجوننا‬ HĀDŽDŽŪNENĀ

• Ova dužina traje koliko 6 kratkih vokala, obavezno.

• Ovu dužinu nije dozvoljeno skratiti na običnu dužinu, bez obzira koliko brzo
učili Kur'an.

41
 MEDDUN ʼĀRIḌ
NESTALNA DUŽINA

• Ova dužina nastaje kada iza obične dužine (dugog vokala) dođe nestalni sukūn:
NESTALNI SUKŪN DUGI VOKAL

ٌَ ‫َو‬ ‫َى‬ ‫َى‬ ‫َا‬

• Naziva se 'nestalna', iz razloga što je njen uzročnik nestalni sukūn, tj. sukūn koji
se javlja prilikom pauze, samo u izgovoru, ne i pisanju.
• Ova dužina javlja se samo prilikom pauze. Ukoliko se ne pravi pauza, ostaje
obična dužina. Ova dužina nije označena vijugavom linijom zvanom 'med'.

PRIMJER:
DUGI VOKAL PIŠE PAUZA - NESTALNI SUKUN - MEDD

‫يسجدان‬ ‫يسجدان‬
JESDŽUDĀNI JESDŽUDĀN.

DUGI VOKAL Ā ‫ما ٱبتلىىه‬ ‫ما ٱبتلىىه‬

MEBTELĀHU MEBTELĀH.

َّ ‫ويقيمون‬
‫ٱلصل ىوة‬ َّ ‫ويقيمون‬
‫ٱلصل ىوه‬
VE JUḲĪMŪNE-ṢṢALĀTE VE JUḲĪMŪNE-ṢṢALĀH.

DUGI VOKAL Ī ‫بٱلين‬ ‫بٱلين‬

BI-DDĪNI BI-DDĪN.

DUGI VOKAL Ū ‫تعبدون‬ ‫تعبدون‬

TEʻABUDUNE TEʻABUDŪN.

• Ova dužina traje koliko 2, 4 ili 6 kratkih vokala. Traje 2 vokala prilikom bržeg
učenja Kur'ana, a 4 ili 6 vokala pri sporijem učenju.
• Ova dužina uglavnom se javlja na kraju ajeta, jer ajeti mnogih sura završavaju
nestalnim sukūnom prije koga se nalazi obična dužina.

42
 MEDDUN LĪN
POLUVOKALNA DUŽINA

• Meddun līn u osnovi nije dužina, jer nema vokala, nego je to oslabljena, 'līn'
pozicija glasova vāv i jā kada su sa sukūnom.
• Ova dužina nastaje kada ispred glasova vāv ili jā koji su sa sukūnom, bude glas
sa fethom, a iza njih, dođe neki drugi glas sa sukūnom, stalnim ili nestalnim:
GLAS SA SUKŪNOM GLAS JA/VAV SA SUKŪNOM GLAS SA FETHOM

ٌَ ‫و‬ ‫ي‬ ٌَ
PRIMJER:
HARF PIŠE PAUZA - NESTALNI SUKŪN - MEDD

HARF JĀ
SA SUKŪNOM
‫قريش‬ ‫قريش‬ ḲUREJJJŠ.

HARF VĀV
SA SUKŪNOM
‫خوف‬ ‫خوف‬ ḢAVVVF.

• Dva primjera u Kur'anu, kada je meddun līn sa stalnim, ali skrivenim sukūnom,
nalaze se u skraćenicama na početku sure Merjem i Eš-Šūrā:
PIŠE KAO DA PIŠE TRANSKRIPCIJA

‫يك ي‬
‫هيعصي‬ ‫ي ي‬ ‫ي‬
‫َكفهاياعيـنصاد‬ KĀF HĀ JĀ AJJJJN ṢĀD

‫ي‬
٢ ‫ يع يس يق‬١ ‫حم‬
‫ي‬ ‫حامييم عي يـنسينقاف‬ HĀ MĪM - AJJJJN SĪN ḲĀF

• Ova dužina traje od 2 do 6 kratkih vokala. U skraćenicama od 4 do 6 vokala.

• Javlja se samo prilikom pauze, osim u prethodno navedenim skraćenicama.
Ukoliko se ne pravi pauza, tada nema nikakve dužine:
PIŠE NEMA PAUZE - NEMA DUŽINE PAUZA - MEDDUN LĪN

َّ
‫حذر ٱلموت وٱّلل‬ HAẔERE-L-MEVTI - VᵉALLĀHU HAẔERE-L-MEVT. VᵉALLĀHU

‫ َّٱَّل ي‬٣ ‫هىذا ٱۡليت‬

‫ي‬ HĀẔE-L-BEJTI - LLEẔĪ HĀẔE-L-BEJJJT. ELLEẔĪ ...

43
 ḌAMĪR
LIČNA ZAMJENICA HU/HI

• Vokali damma - U i kesra - I, u spojenoj ličnoj zamjenici HU/HI, izgovaraju

se nekada kratko, a nekada dugo.
• Način izgovora zavisi od vokala i sukūna na glasu ispred.

1. Izgovaraju se kratko, ako su prije zamjenice dugi vokali Ā, Ī, Ū ili glas sākin,
tj. harf sa sukūnom:

‫وأخاه‬ ‫هد ىىه‬ ‫أخيه‬ ‫ۡضبوه‬ ‫عن ه‬

VE EḤĀHU HEDĀHU EḤĪHI ḌAREBŪHU ʻANHU

Jedini izuzetak od ovog pravila, u Kur'anu, nalazi se u šezdesetdevetetom ajetu sure

El-Furḳān, u riječi 'fīhī', gdje se izgovara dugo:

٦٩ ‫ويخَل فيهۦ مهانا‬ VE JᵉAḤLUD FĪHĪ MUHĀNĀ

2. Izgovaraju se dugo, tj. kao obična dužina, ako su prije zamjenice kratki vokali
fetha, kesra ili damma. Dugi izgovor vokala označen je u nekim mushafima
dopisivanjem malih slova/harfova vāv i jā, a u nekim mushafima pisanjem
'malog elifa':

‫َّلۥ‬ LEHŪ
‫ۥ‬
ARAPSKI
MUSHAFI ‫ماَّلۥ‬ MĀLUHŪ

‫ۦ‬ ‫ربهۦ‬ RABBIHĪ

TURSKI
NEMA
POSEBNE
‫ر َّبه‬ RABBEHŪ
MUSHAFI OZNAKE

‫ر ُّبه‬ RABBUHŪ

ٌَ ٌ‫رٌب ّـٌه‬ RABBIHĪ

44
• Ako se na malim harfovima nalazi 'medd', to znači da tada dužina vokala traje
duže od obične dužine, tj. traje od dva do četiri vokala:

2 - 4 vokala 2 vokala

‫ماَّل يۥ‬ MĀLUHŪŪ ‫ماَّلۥ‬ MĀLUHŪ

‫هىذهۦي‬ HĀẔIHĪĪ ‫هىذهۦ‬ HĀẔIHĪ

• U sedmom ajetu sure Ez-Zumer, uči se kratko. U arapskim mushafima to je

označeno izostavljanjem malog harfa vāv, a u turskim mushafima piše ispod
zamjenice 'kasr - kratko':

ْ
‫ِإَون تشكروا يرضه‬ VE IÑ TEŠKURŪ JERḌAHU

• U nekim riječima ne radi se o spojenoj ličnoj zamjenici, nego je glas H, sastavni

dio riječi, i tada se izgovara kratko. Takve riječi u arapskim mushafima, mogu se
prepoznati zbog izostavljanja mali harfova jā i vāv, dok u turskim mushafima
ispod slova H, piše malim riječima 'kasr - kratko':
ARAPSKI MUSHAFI TURSKI MUSHAFI
TRANSKRIPCIJA:
NEMA MALOG HARFAVĀV/JĀ PIŠE 'KASR'

‫ينته‬ JENTEHI

‫نفق ه‬ NEFḲAHU

‫فواكه‬ FEVAKIHU

• Ako se lična zamjenica nalazi na kraju prve riječi koja se treba spojiti sa
narednom riječi, neće se čitati dužina, jer tada važi pravilo gubljenja dužine:

َّ
‫أنه ٱۡل ُّق‬ ENNEHU-L-HAḲḲU

‫ربه ٱل ى‬
‫َع‬ RABBIHI-L-EʻALĀ

45
• Ako se pauzira na ličnoj zamjenici HU/HI, pauzira se kao da je sukūn.
PIŠE: BEZ PAUZE KAO DA PIŠE: PAUZA

‫ربهۦ‬ RABBIHĪ ‫ربه‬ RABBIH.

‫ماَّلۥ‬ MĀLUHŪ ‫ماَّل‬ MĀLUH.

‫َّلۥ‬ LEHŪ ‫َّل‬ LEH.

• Pauza se može činiti zato što se nalazi znak za pauzu, ili je kraj ajeta ili želimo
pauzirati radi nestanka daha. Svejedno iz kojih razloga činili pauzu, uvijek se
pauzira na ličnoj zamjenici kao da je sukūn. Ako se pauza ne primjenjuje,
vrijede pravila o čitanju lične zamjenice:
PIŠE: PAUZA: NEMA PAUZE:

‫عن ُۚه ذىلك‬ ʻANH. ẔĀLIKE ... ʻANHU ẔĀLIKE ...

َّ
‫بايىتهُۚۦي إنهۥ‬ BI'ĀJĀTIH. IÑÑEHŪ ... BI'ĀJĀTIHĪ IÑÑEHŪ ...

‫ فأ َّما‬٦ ‫فملىقيه‬ FEMULĀḲĪH. FE'EMMĀ ... FEMULĀḲĪHI FE'EMMĀ ...

‫ فأ ُّمهۥ‬٨ ‫مو ىزينهۥ‬ MEVĀZĪNUH. FE'UMMUHŪ ... MEVĀZĪNUHŪ FE'UMMUHŪ ...

46
 IDĠĀM
SJEDINJAVANJE GLASOVA

• Idġām znači sjedinjavanje, ujedinjavanje, uklapanje, slivanje (asimilacija) dva

glasa, tako da se izgovaraju kao udvojeni - tešdīd.
• Sjedinjavaju se nūn sākīn i tenvīni sa nekim glasovima, mīm sākin, glasovi
međusobno bliski ili srodni, kao i glas l sadržan u određenom članu - el.

• U tedžvidskoj nauci govori se o sljedećim idgāmima:

1. IDĠĀMU SJEDINJAVANJE
MEA-L-ĠUNNEH SA NAZALIZACIJOM

2. IDĠĀMU SJEDINJAVANJE
BILĀ ĠUNNEH BEZ NAZALIZACIJE

3. IDĠĀMU SJEDINJAVANJE
MISLEJN ISTIH GLASOVA

4. IDĠĀMU SJEDINJAVANJE
MUTEDŽĀNISEJN SRODNIH GLASOVA

5. IDĠĀMU SJEDINJAVANJE
MUTEKĀRIBEJN BLISKIH GLASOVA

6. IDĠĀMU SJEDINJAVANJE
ŠEMSIJJUN GLASA L

• Sjedinjavanje može biti pomoću propuštanja zraka kroz nos ili bez njega.
• Specifičan, melodičan, blagi zvuk koji nastaje propuštanjem zraka kroz nos
prilikom izgovora nekih glasova naziva se 'nazālizacija - gunneh'.

• Nazalizacija - ġunneh je karakterističan za glasove nūn i mīm, kada su sa sākin,

tj. kada su sa znakom sukūn.
• Nazalizacija se primjenjuje i prilikom izgovora glasa mīm ili nūn koji su sa
tešdidom,.
• Nazalizacija je vezana za nekoliko tedžvidskih pravila.
• Nazalizacija - ġunneh traje kao obična dužina, tj. dva vokala.

47
 IDĠĀMU MEʻA-L-ĠUNNEH
SJEDINJAVANJE GLASOVA UZ NAZALIZACIJU

• Idgāmu meʻa-l-ġunneh je sjedinjavanje nūn sākīna, koji se nalazi na kraju riječi,

i tenvīna sa određenim glasovima, uz nazālizaciju, tj. izgovor kroz nos.

• Idġāmu meʻa-l-ġunneh nastaje kada nakon nūn ‫ى‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫و‬
sākina ili tenvīna dođe neki od sljedeća 4 glasa: JĀ MĪM NŪN VĀV

• Idġāmu meʻa-l-ġunneh izvodi se tako, što se nūn sākin ili tenvīn sjedinjava u
neki od pomenuta četiri glasa, propuštajući zrak kroz nos. Ova četiri glasa
izgovarat će se kao da su sa tešdīdom, a sve ovo traje kao obična dužina.
• U arapskim mushafima ovaj idġām, označen je pisanjem harfa nūn bez sukūna,
ili pisanjem tenvīna EN/AN i IN razmaknutih crtica, a tenvina UN sa dvije
damme, dok je na harfovima mīm i nūn napisan tešdīd:

PRIMJER: PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA

‫من يشاء‬ ‫مـيشاء‬

‫ن‬
MEᵰ-JJEŠĀĀĀ'U
NŪN
SĀKIN

‫من واق‬ ‫مـواق‬ MIᵰ-VVĀḲIN

‫عينا يّشب‬ ‫عينـيّشب‬ ʻAJNEᵰ-JJEŠREBU

‫أۡرضا يـخل‬ ‫أۡرضـيـخل‬

‫ـ‬
ERḌAᵰ-JJAḤLU
TENVĪN
EN/AN
‫شهيدا وما‬ ‫شهيد وما‬ ŠEHĪDEᵰ-VVE MĀ

‫نوحا وءال‬ ‫نوحـوءال‬ NŪHAᵰ-VVEĀLE

‫ـ‬ TENVĪN
‫يومئذ يصدر‬ ‫يومئذ يصدر‬ JEVME'IẔIᵰ-JJᵉAṢDURU
IN

‫سماوات وهو‬ ‫سماواتـوهو‬ SEMĀVĀTIᵰ-VVEHUVE

‫ويل يومئذ‬ ‫ويلـيومئذ‬

‫ـ‬
VEJLUᵰ-JJEVME'IẔIN
TENVĪN
UN

‫رعد وبرق‬ ‫رعد وبرق‬ REʻADUᵰ-VVE BERḲUN

48
 • Sjedinjavanje nūn sākina i tenvīna sa glasovima vāv i jā, je nešto blaže nego li
sa glasovima nūn i mīm, i zato nema tešdīda na njima.

PRIMJER: PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA

‫ن‬ NŪN ‫من َّمن‬ ‫مـ َّمن‬ MIᵰ-MMEN

SĀKIN
َّ َّ
‫من نشاء‬ ‫منشاء‬ MEᵰ-NNEŠĀĀĀ'U

‫مثل َّما‬ ‫مثلـ َّما‬ MESELEᵰ-MMĀ

‫ـ‬ TENVĪN ‫فريقا منكم‬ ‫فريقـمنكم‬ FERĪḲAᵰ-MMIÑKUM

EN/AN
َّ َّ
‫نورا نهدى‬ ‫نورنهدى‬ NŪREᵰ-NNEHDĪ

‫ي‬ ُّ ‫ي‬
‫صىلحا نؤتها‬ ‫صىلح ُّنؤتها‬ ṢĀLIHAᵰ-NNU`TIHĀ

‫ءاَّلف من‬ ‫ءاَّلفـمن‬

‫ـ‬
ĀLĀFIᵰ-MMINE
TENVĪN

َّ
‫إملق َّنـحن‬
IN

‫إملق نـحن‬ IMLĀḲIᵰ-NNAHNU

‫ح ب ل من‬ ‫حبلـمن‬
‫ـ‬
HABLUᵰ-MMIN
TENVĪN

َّ
‫ح َّطة نغفر‬ ‫ح َّطت َّنغفر‬
UN

HIṬṬATUᵰ-NNᵉAĠFIR

• Idġām će se primjeniti ako se izostavi pauza na kraju ajeta, ili znaku za pauzu.
Ako se pauzira, nema idġāma:
PIŠE: PAUZA - NEMA IDGĀMA NEMA PAUZE - IDGĀM

‫شهيدا وما‬ ŠEHĪDA. VE MĀ ... ŠEHĪDEᵰ-VVE MĀ ...

َّ
‫ذلة ۖ َّما لهم‬ ẔILLEH. MĀ LEHUM ... ẔILLETUᵰ-MMĀ LEHUM ...

‫ وٱمرأتهۥ‬٣ ‫لهب‬ LEHEB. VE-MRE'ETUHŪ ... LEHEBIᵰ-VVE-MRE'ETUHŪ ...

‫ ُيت ُّص‬٧٣ ‫عليم‬ ʻALĪM. JᵉAḤTEṢṢU ... ʻALĪMUᵰ-JJᵉAḤTEṢṢU ...

49
 IDĠĀMU BILĀ ĠUNNEH
SJEDINJAVANJE GLASOVA BEZ NAZALIZACIJE

• Idġāmu bilā ġunneh je sjedinjavanje nūn sākina koji se nalazi na kraju riječi, i
tenvīna sa određenim glasovima, bez nazālizacije, tj. bez izgovora kroz nos.

• Idġāmu bilā ġunneh nastaje kada nakon ‫ل‬ ‫ر‬

nūn sākina ili tenvīna dođe neki od sljedeća dva glasa: LĀM RĀ

• Idġāmu bilā ġunneh izvodi se tako, što se nūn sākin ili tenvīn sjedini u neki od
pomenuta dva glasa potpuno, bez ikakve nazalizacije, tj. izgovora kroz nos. Ova
dva glasa izgovarat će se sa tešdīdom.
• Sjedinjavanje je potpuno i bez ikakva zadržavanja.
• U arapskim mushafima ovaj idġām, označen je pisanjem harfa nūn bez sukūna,
ili pisanjem tenvīna EN/AN i IN razmaknutih crtica, a tenvīna UN sa dvije
damme, dok je na harfovima lām i rā napisan tešdīd:

PRIMJERI ZA GLAS RĀ:

PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA:

‫ن‬ NŪN SĀKIN ‫من َّربك‬ ‫م َّربك‬ MI-RRABBIKE

‫ـ‬ TENVĪN EN/AN ‫مثل َّرجل‬ ‫مثل َّرجل‬ MESELE-RREDŽULEN

‫ـ‬ TENVĪN IN ‫عيشة َّراضية‬ َّ ‫عيش‬

‫َتاضية‬ ʻĪŠETI-RRĀḌIJEH.

‫ـ‬ TENVĪN UN
ٌ ‫رءوف َّرح‬
‫يم‬ ٌ ‫رءوف َّرح‬
‫يم‬ RE'ŪFU-RRAHĪM.

• Izuzetak od ovog pravila, nalazi se u 27. ajetu sure El-Ḳijameh, gdje se

primjenjuje tedžvidsko pravilo 'sekta', a ne idġām:

٢٧ ‫وقيل م ۜۡن راق‬ VE ḲĪLE MEN - RĀḲ.

Nakon što se izgovori riječ 'men', napravi se kratka stanka bez ispuštanja daha, te se
nastavi učenje bez ikakvog sjedinjavanja.

50
 PRIMJERI ZA GLAS LĀM:
PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA:

َّ َّ
‫ن‬ NŪN SĀKIN ‫يكن لـه‬ ‫يكلـه‬ JEKU-LLEHŪ

َّ‫كـل ل َّما‬ َّ‫كـ َّل َّلما‬

‫ـ‬
KULLE-LLEMĀ
TENVĪN EN/AN
َّ َّ
‫رزقا لكم‬ ‫رزقلكم‬ RIZḲA-LLEKUM

َّ َّ
‫ـ‬ TENVĪN IN ‫ءاية َّل‬ ‫ءايتل‬ ĀJETI-LLĀ

َّ َّ
‫ـ‬ TENVĪN UN ‫خيـر لك‬ ‫خيـرلك‬ ḤAJRU-LLEKE

• Ovaj idġām neće se primjenjivati u slučajevima, kada dođu nūn sākin ili tenvīn
na kraju riječi, iza koje slijedi znak za pauzu, ili kraj ajeta, i primjeni se pauza.
Ako se pauza ne primjeni, doći će do idġāma:
PIŠE PAUZA - NEMA IDĠĀMA NEMA PAUZE - IDĠĀM

‫أبداۖ َّرض‬ EBEDEDĀ. RADIJE ... EBEDE-RRADIJE ...

َّ
‫ رزقا‬١٠ ‫نضيد‬ NEḌĪD. RIZḲĀN ... NEḌĪDU-RRRIZḲĀN ...

َّ
‫حقا ُۚ لهم‬ HAḲĀ. LEHUM ... HAḲA-LLEHUM ...

َّ
‫ لست‬٢١ ‫مذكر‬ MUẔEKKIR. LESTE ... MUẔEKKIRU-LLESTE ...

51
 IDĠĀMU MISLEJNI
SJEDINJAVANJE DVA ISTA GLASA

• Idġāmu mislejni je sjedinjavanje dva ista glasa u jedan s tešdīdom.

• Glasovi mogu biti u istoj riječi, ili prvi na kraju jedne, a drugi na početku
sljedeće riječi.
• Glasovi se sjedinjavaju u jedan, koji se izgovara pojačan (tešdīd) u jednom
ritmičkom dahu.
• Da bi se sjedinili, prvi glas treba biti sa sukūnom a drugi vokaliziran.

• Ovaj idġām u arapskim mushafima označen je tako što se na prvom harfu ne

piše sukūn, a na drugom harfu je dopisan tešdīd.

PRIMJER:
POLOŽAJ GLASOVA PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA:

ُّ ‫يكر‬ ُّ
GLASOVI
‫هه َّن‬ ‫يكره َّن‬ JUKRIHHUNNE

U JEDNOJ RIJEČI
ُّ ُّ
‫يدرككم‬ ‫يدركم‬ JUDRIKKUMU

َّ َّ
GLASOVI
‫أقل لكم‬ ‫أقلكم‬ EḲULLEKUM

َّ َّ
U DVIJE RIJEČI

‫إذ ذهب‬ ‫إذهب‬ IẔẔEHEBE

• Ovaj idġām neće se primjeniti ukoliko dva glasa razdvaja znak za pauzu i pauza
se primjeni. Ukoliko se pauza izostavi, tada se primjeni idġām:
PIŠE: PAUZA - NEMA IDĠĀMA NEMA PAUZE - IDĠĀM

َّ ْ
‫فقد ٱهتد ۖوا وإن‬ FEḲADI-HTEDEV. VE IÑ ... FEḲADI-HTEDEVVE IÑ

َّ َّ ْ َّ
ُۚ‫وتول ۖوا وٱستغن ٱّلل‬ VETEVELLEV. VESTᵉAGNELLAH. VETEVELLEVVESTAĠNELLAH.

• Ovaj idġām se naziva i - idġāmu mutemasilejni.

52
 IDĠĀMU MISLEJNI MEʻA-L-ĠUNNEH
SJEDINJAVANJE DVA GLASA MĪM UZ NAZALIZACIJU

• Idġāmu mislejni meʻa-l-ġunneh je sjedinjavanje dva ista glasa mīm, u jedan s

tešdidom.
• Prvi glas mīm sa sukūnom nalazi se na kraju jedne, a drugi glas mīm sa nekim
vokalom, na početku sljedeće riječi.
• Prilikom sjedinjavanja dolazi do 'nazala', tj. propuštanja zraka kroz nos, i
sjedinjavanje traje kao obična dužina.
• Ovaj idġām naziva se još idġāmu mislejni ṣaġīr.
• U arapskim mushafima, ovaj idġām je označen pisanjem prvog harfa mīm bez
sukūna, a na drugom harfu mīm je dopisan tešdīd:

‫م‬ ‫م‬
PRIMJER:
PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA:

‫وءامنهم من‬ ‫وءامنهمن‬ VE ĀMENEHUᵯᵯIN

‫أطعمهم من‬ ‫أطعمهمن‬ ᵉAṬʻAMEHUᵯᵯIÑ

‫عليهم ُّمؤصدة‬ ‫عليه ُّمؤصدة‬ ʻALEJHIᵯᵯU'ṢADETUÑ

• Ovaj idġām neće se primjeniti ukoliko dva glasa mīm razdvaja znak za pauzu ili
kraj ajeta, i pauza se primjeni. Ukoliko se pauza izostavi, tek tada će se
primjeniti idġām:

PIŠE: PAUZA - NEMA IDĠĀMA NEMA PAUZE - IDĠĀM

‫وربكم َّما‬ VE RABBIKUM. MĀ ... VE RABBIKUᵯᵯĀ ...

َّ
‫ل هم م ن هم‬ LEHUM. MINHUMU ... LEHUᵯᵯINHUMU ...

‫ي‬
‫ َّمثل‬١٤ ‫أهواءهم‬ EHVĀ'EHUM. MESELU ... EHVĀ'EHUᵯᵯESELU

53
 IDĠĀMU MUTEDŽĀNISEJNI
SJEDINJAVANJE DVA SRODNA GLASA

• Idġāmu mutedžānisejni je sjedinjavanje dva glasa koji su iz istog ishodišta -

maḥredža, ali nemaju drugih zajedničkih osobina.
• Ovaj idġām će biti kada jedan do drugog dođu dva glasa ista po ishodištu, od
kojih je prvi sa sukūnom, a drugi vokaliziran. Glasovi mogu biti u istoj riječi ili
jedan sa sukūnom na kraju prve riječi, a drugi vokaliziran na početku druge
riječi.
• Glasova koji pripadaju ovome idġāmu ima osam, a svrstavaju se u tri skupine.
Moguće je sjedinjavanje samo između nekih glasova unutar iste grupe.

1. Prvu grupu čine tri glasa: ‫ط‬ ‫د‬ ‫ت‬

ṬĀ DĀL TĀ

• Sjedinjava se dāl u tā i obrnuto, kao i tā u ṭā i obrnuto. Ne može se sjedinjavati

dāl u ṭā i obrnuto:
PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA: GLASOVI:

ُّ
‫عبدتم‬ ‫عب ُّتم‬
‫ ت‬- ‫د‬
ʻABETTUM

ُّ ُّ
‫أردتم‬ ‫أر تم‬ ERETTUM

َّ َّ َّ
‫أثقلت دعوٱّلل‬ ‫أثقلـ َّدعوٱّلل‬
‫ د‬- ‫ت‬
ESḲALE-DDEʻAVELLĀHE

َّ
‫أجيبت دعوتكما‬ ‫أجيب َّدعوتكما‬ UDŽĪBE-DDʻAVETUKUMĀ

‫ي‬ َّ ‫َّ ي‬
‫ودت َّطائفة‬ ‫ود َّطائفة‬
‫ ط‬- ‫ت‬
VEDDE-ṬṬĀ'IFETUN

‫ي‬ ‫ي‬
‫وقالت َّطائفة‬ ‫وقال َّطائفة‬ VE ḲĀLE-ṬṬĀ'IFETUN

‫أحطت‬ ُّ ‫أح‬
‫طت‬
‫ ت‬- ‫ط‬
EHATtU

‫بسطت‬ َّ ‫بس‬
‫طت‬ BESᵉATtE

54
• Sjedinjavanje jakog glasa ṭā (‫ )ط‬i običnog glasa tā (‫ )ت‬je nepotpuno, tj. započet
će se izgovor jakog glasa ṭā, a dovršiti izgovorom običnog tā. Sjedinjavanje
ostalih glasova je potpuno, tj. izgovori se jedan glas sa tešdīdom.

2. Drugu grupu čine tri glasa: ‫ظ‬ ‫ذ‬ ‫ث‬

ẒĀ ẔĀL SĀ

• Sjedinjava se ẕāl u ẓā, ne i obrnuto, kao i sā u ẕāl, ali ne i obrnuto. Ne može se

sjedinjavati ẓā u sā i obrnuto.
PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA: GLASOVI:
ْ َّ ْ َّ
‫إذ ظلموا‬ ‫إظلموا‬ I-ẒẒALEMŪ
‫ ظ‬- ‫ذ‬
َّ َّ
‫إذ ظلمتم‬ ‫إظلمتم‬ I-ẒẒALEMTUM

َّ َّ
‫يلهث ذٰـ لك‬ ‫يلهذٰـ لك‬ JELHE-ẔẔĀLIKE ‫ ذ‬- ‫ث‬

• Ovo su jedini primjeri za ovu grupu u Kur'anu. Prvi je u 64. ajetu sure En-Nisa',
drugi u 39. ajetu sure Ez-Zuḥruf, i treći u 176. ajetu sure El-Eʻarāf.
• Obzirom da se u drugom primjeru nakon prve riječi nalazi znak za pauzu,
ukoliko se ona napravi, neće ni biti idġāma:
PIŠE: PAUZA - NEMA IDĠĀMA NEMA PAUZE - IDĠĀM

َّ
‫يلهث ذٰـ لك‬ JELHES. ẔĀLIKE JELHE-ẔẔĀLIKE

3. Treću grupu čine dva glasa: ‫ب‬ ‫م‬

BĀ MĪM

• Sjedinjava se glas bā u glas mīm, a ne i obrnuto. Postoji samo jedan slučaj

sjedinjavanja ovih glasova u Kur'anu, u 42. ajetu sure Hūd:
PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA: GLASOVI:

‫ن ٱركب َّمعنا‬
َّ ‫يىب‬ ‫ن ٱرك َّمعنا‬
َّ ‫يىب‬ JĀ BUNEJJE-RKE-MMEʻANĀ ‫ م‬- ‫ب‬

• Ako dođe prvi glas mīm sa sukūnom, a drugi glas bā sa nekim vokalom, javlja se
tedžvidsko pravilo ''iḥfaun šefevijj''.

55
 IDĠĀMU MUTEḲĀRIBEJNI
SJEDINJAVANJE DVA BLISKA GLASA

• Idġāmu mutekāribejni je sjedinjavanje dva glasa koji su bliski po ishodištima -

mahredžima, ali imaju još neke zajedničke osobine.
• Ovaj idġām će biti kada jedan do drugog dođu dva glasa bliska po ishodištu, od
kojih je prvi sa sukūnom, a drugi vokaliziran. Glasovi mogu biti u istoj riječi ili
jedan sa sukūnom na kraju prve riječi, a drugi vokaliziran na početku druge
riječi.
• I ovaj idġām označen je u nekim mushafima, tako što na prvom harfu, koji se
sjedinjava nema sukūna, a na drugom harfu je napisan tešdīd.
• Glasova koji pripadaju ovome idġāmu ima četiri, a svrstavaju se u dvije skupine.
Moguće je sjedinjavanje samo između glasova unutar iste grupe:

1. Prvu grupu čine dva glasa: ‫ل‬ ‫ر‬

LĀM RĀ

• Sjedinjava se lām u rā, a ne može obrnuto:

PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA: GLASOVI:

‫وقل َّرب‬ ‫وق َّرب‬

‫ر‬-‫ل‬
VE ḲU-RRABI

َّ َّ
‫بل َّرفعه ٱّلل‬ ‫ب َّرفعه ٱّلل‬ BE-RREFEʻAHU-LLĀHU

2. Drugu grupu čine tri glasa: ‫ق‬ ‫ك‬

ḲĀF KĀF

• Uklapa se ḳāf u kāf, a ne može obrnuto:

PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA: GLASOVI:

ُّ ُّ
‫ألم َنلقكم‬ ‫ألم َنلكم‬ ELEM NAḤLUKKUM ‫ك‬-‫ق‬

• Za sjedinjavanje unutar ove grupe, u Kur'anu, postoji samo ovaj primjer.

• U ovom idġāmu sjedinjavanje je potpuno, tj. izgovara se samo jedan glas sa

tešdīdom.

56
 IDĠĀMUN ŠEMSIJJ
SJEDINJAVANJE GLASA L

• 28 harfova arapskog pisma dijeli se u dvije skupine, po 14 harfova:

a) EL-HURŪFU-ŠŠEMSIJJEH b) EL-HURŪFU-L-KAMERIJJEH
SUNČEVA SLOVA MJESEČEVA SLOVA

• Mnoge riječi u arapskom jeziku na svom početku imaju određeni član 'el' (‫)الـ‬,
koji ima veliku gramatičku važnost.
• Idġāmun šemsijj će biti, kada nakon glasa lām, iz određenog člana, slijedi neki
od 14 glasova, koji se nazivaju 'El-hurūfu-ššemsijjeh'. Glas lām se potpuno
sjedinjava u njih, i izgovaraju se samo glasovi sa tešdīdom.
• Ovo pravilo se najčešće javlja kod spajanja riječi, a lahko ga je prepoznati, jer na
harfu lām nema nikakvog znaka:
َّ
TĀ ‫ت‬ ‫وٱِلني‬ VE-TTĪNI ŠĪN ‫ش‬ ‫وٱلشمس‬ VE-ŠŠEMSI

SĀ ‫ث‬ ‫وٱلَّمرىت‬ VE-SSEMERĀTI ṢĀD ‫ص‬ َّ ‫بٱ‬

‫لصب‬ BI-ṢṢABRI

ُّ
‫لض ى‬
DĀL ‫د‬ ‫بٱلين‬ BI-DDĪNI ḌĀD ‫ض‬ ‫ح‬ ‫وٱ‬ VE-ḌḌUHĀ

ẔĀL ‫ذ‬ ‫َّل ٱَّلكر ى‬

‫ى‬ LEHU-ẔẔIKRĀ ṬĀ ‫ط‬ َّ ‫وٱ‬
‫لطارق‬ VE-ṬṬĀRIḲI

َّ
RĀ ‫ر‬ ‫وٱ ُّلروح‬ VE-RRŪHU ẒĀ ‫ظ‬ ‫بٱلظ ىـلمني‬ BI-ẒẒĀLIMĪNE

َّ
ZĀ ‫ز‬ ‫وٱ َّلزيتون‬ VE-ZZEJTŪNI LĀM ‫ل‬ ‫وٱلـيل‬ VE-LLEJLI

‫َّ ي‬
SĪN ‫س‬ ‫لسماء‬ ‫وٱ‬ VE-SSEMĀ'I NŪN ‫ن‬ ‫وٱنلَّاس‬ VE-ÑÑĀSI

• Prije je kazano, da se elif iz određenog člana ne čita prilikom spajanja riječi, i

naziva se hemzetu-l-vaṣl ili elifu-l-vaṣl. U arapskim mushafima na njega se
dopisuje mali harf ṣād, koji je skraćenica riječi 'ṣil - spoji'.
• Ukoliko se počinje čitati riječ nakon pauze od ovog elifa, ili se on nalazi na
početku ajeta, tada se dodaje u izgovoru vokal fetha - E.

57
 IḤFĀ
SKRIVANJE GLASA N

• Iḥfā je skrivanje nūn sākina i tenvīna, tj. njihov izgovor uz nazalizaciju.

• Ovo pravilo se javlja, ako nakon nūn sākīna ili tenvīna dođe neki od sljedećih 15
glasova koji su vokalizirani:

‫ظ‬ ‫ض‬ ‫ت‬ ‫ف‬ ‫ز‬ ‫ط‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫ش ق‬ ‫ج‬ ‫ك‬ ‫ث‬ ‫ذ‬ ‫ص‬
ẒĀ ḌĀD TĀ FĀ ZĀ ṬĀ DĀL SĪN ḲĀF ŠĪN DŽĪM KĀF SA ẔĀL ṢĀD

• Iḥfā se izvodi tako što se prilikom izgovora glasa N, zrak lagano propušta kroz
nos, i zadrži koliko obična dužina, a zatim izgovori naredni glas.

• U nekim mushafima ovo pravilo označeno je pisanjem harfa nūn bez sukūna, ili
pisanjem tenvīna EN/AN i IN razmaknutih crtica, a tenvīna UN sa dvije damme:

‫ن‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬

• Nūn sākin i neki od ovih glasova mogu biti u jednoj riječi, ili nūn sākin na kraju
jedne, a neki od ovih glasova na početku druge riječi.
• Tenvīn se uvijek nalazi na kraju riječi:
PIŠE: TRANSKRIPCIJA:

‫أنصارا‬ EñṢĀREN

NŪN SĀKIN - GLAS ‫ي‬

‫أنشأها‬
‫ن‬
JEDNA RIJEČ EñŠE'EHĀ

‫أنزل‬ UñZILE

‫م ن ذ كر‬ MIñ ẔEKERIN

NŪN SĀKIN - GLAS

DVIJE RIJEČI ‫م ن ق بل‬ MIñ ḲABLU

‫م ن ف عل‬ MEñ FEʻALE

58
 ‫قليل ث َّم‬ ḲALĪLEñ SUMME

TENVĪN
‫ـ‬ EN/AN ‫بشـرا سويا‬ BEŠREñ SEVIJJEN

ْ َّ
‫فريقا كذبوا‬ FERIḲAñ KEẒẒEBŪ

‫بدم كذب‬ BIDEMIñ KEZIBIÑ

‫ـ‬ TENVĪN
IN ‫بس درىهم‬ BAḤSIñ DERĀHIME

‫لكـل ضعف‬ LIKULLIñ ḌʻIFUÑ

‫عيـن جارية‬ ʻAJNUñ DŽĀRIJETUÑ

‫ـ‬ TENVĪN
UN ‫قوم طاغون‬ ḲAVMUñ ṬĀĠŪNE

ٌ ‫سحاب ظلم‬
‫ات‬ SEHĀBUñ ẒULUMĀTUN

• Ako bi se činila pauza radi znaka ili kraja ajeta, na riječi koja završava
tenvīnom, a slijedi u nastavku neki od 15 iḥfāovih glasova, tada se ovo pravilo
neće primjeniti. Ukoliko bi se pauza izostavila, bez obzira na znak ili kraj ajeta,
primjenit će se ovo pravilo:
PIŠE: PAUZA - NEMA IHFĀ'A NEMA PAUZE - IHFĀ

ْ‫ي‬
‫خليفة ۖقالوا‬ ḤALĪFEH. ḲĀLŪ ... ḤALĪFETEñ - ḲĀLŪ ...

‫ فأثرن‬٣ ‫صبحا‬ ṢUBHĀ. FE'ESERNE ... ṢUBHAñ - FE'ESERNE ...

• Razlika između iḥfa'a i idġāmu meʻal-ġunneh je u tome, što se kod iḥfa'a nūn
sākin i tenvīni samo 'skrivaju', dok se kod idġāma 'sjedinjavaju' u naredni glas.
Kod oba pravila, to se izvodi uz nazāl - propuštanje zraka kroz nos.
• Različito pravilo od ihfa'a je iẓhār, gdje se nūn sākin i tenvīni ne skrivaju, nego
se traži njihov jasan i čist izgovor.

59
 IḤFĀ'UN ŠEFEVIJJ
SKRIVANJE GLASA M
• Iḥfā'un šefevijj je skrivanje mīm sākina, tj. njegov izgovor uz nazalizaciju.
• Ovo pravilo se javlja, ako nakon mīm sākina slijedi glas bā:
HARF BĀ MĪM SĀKIN

‫بـ‬ ‫م‬

• Iḥfā'un šefevijj izvodi se tako što, prilikom izgovora glasa m, usne se spoje, zrak
lagano propušta kroz nos, zadrži koliko obična dužina, a zatim izgovori glas bā.

• U nekim mushafima ovo pravilo je označeno pisanjem harfa mīm bez ‫م‬
sukūna:

PRIMJER:
َّ
‫إن ر َّبهم بهم‬ INNE RABBEHU(ᵯ) BIHIM

‫ر ُّبهم بذۢنبهم‬ RABBUHU(ᵯ) BIẔE(ᵯ)HIM

‫ترميهم بـحجارة‬ TERMĪHI(ᵯ) BI-HIDŽĀRETIñ

• Ako bi se činila pauza na riječi koja završava harfom mīm, a sljedeća riječ
počinjala harfom bā, ne bi se primjenilo ovo pravilo. Kao i ostala pravila,
primjenjuje se samo ako nema pauze:
PAUZA NEMA PAUZE
PIŠE: NEMA IHFĀ'UN ŠEFEVIJJUN IHFĀ'UN ŠEFEVIJJUN

‫م ن ه م بل‬ MINHUM. BEL MINHU(ᵯ) BEL

• Podsjetit ćemo se, da u situaciji, kada je glas bā sa sukūnom prvi, a glas mīm
dođe iza njega, tada dolazi do tedžvidskog pravila ''idġāmu mutedžānisejn'', tj.
sjedinjava se glas b u glas m.

‫ن ٱركب َّمعنا‬
َّ ‫يىب‬ ‫ن ٱرك َّمعنا‬
َّ ‫يىب‬ JĀ BUNEJJE-RKE-MMEÂNĀ

60
 IḲLĀB
PRETVARANJE GLASA N u M

• Iḳlāb je pretvaranje (preobrazba) glasa n u glas m.

• Do pretvaranje (preobrazbe) dolazi kada nakon nūn sākina ili tenvīna, slijedi
vokaliziran glas bā:
GLAS BĀ NŪN SĀKIN / TENVĪNI

‫ب‬ ‫ن‬ ‫ٌـ‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬

• Izvodi se tako, što se umjesto glasa n, izgovori glas m, uz nazalizaciju, tj.

propuštanje zraka kroz nos, što traje koliko obična dužina.
• Ova pretvaranje se vrši radi približavanja glasova n i m.
• U nekim mushafima ovo pravilo označeno je pisanjem malog harfa m, iznad
harfa nūn ili pisanjem malog harfa m uz kratke vokale:

‫َۢن‬ َۢ ‫ـ‬ ‫ـ‬ َۢ ‫ـ‬

• Glas nūn sākin može se nalaziti u istoj riječi sa glasom bā ili da nūn bude na
kraju jedne riječi a bā na početku druge riječi:
NŪN SĀKIN PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA:

‫م َۢن بني‬ ‫مم بني‬ MI(ᵯ) - BEJNI

NŪN SĀKIN ‫م َۢن بعد‬ ‫مم بعد‬ MI(ᵯ) - BEʻADI

DVIJE RIJEČI

ْ‫ن‬ ‫م َۢن بعثنا‬ ‫مم بعثنا‬ ME(ᵯ) - BEʻASENĀ

َّ َّ
‫َلۢنبذن‬ ‫َلمبذن‬ LEJU(ᵯ)BEẔEÑÑE

NŪN SĀKIN
JEDNA RIJEČ
‫أۢنبأهم‬ ‫أمبأهم‬ E(ᵯ)BE'EHUᵯ

‫ي‬ ‫ي‬
‫أۢنبياء‬ ‫أمبياء‬ E(ᵯ)BIJĀ'E

61
• Tenvīn može doći samo na kraju prve riječi:
TENVĪN PIŠE: KAO DA PIŠE: TRANSKRIPCIJA:

‫ب َّرَۢا بوىلت‬ ‫ب َّرم بوىلت‬ BERRE(ᵯ)BIVĀLIDETĪ

‫أب َۢدا بما‬ ‫أبدم بما‬

َۢ ‫ـ‬
EBEDE(ᵯ)BIMĀ
TENVIN

َۢ ‫بع‬
EN/AN
‫ضا بما‬ ‫بعضم بما‬ BEʻAḌA(ᵯ)BIMĀ

‫فريقَۢا بني‬ ‫فريقم بني‬ FERĪḲA(ᵯ)BEJNE

‫حزب بما‬ ‫حزبم بما‬ HIZBI(ᵯ)BIMĀ

‫ـ‬ TENVIN
IN
‫نفس بما‬ ‫نفسم بما‬ NEFSI(ᵯ)BIMĀ

‫ص ُّم َۢ بك ٌم‬ ‫ص ُّمم بك ٌم‬ ṢUMMU(ᵯ)BUKMUN

َۢ ‫ـ‬ TENVIN

‫خبيـر َۢ بما‬
UN
‫خبيـرم بما‬ ḤABĪRU(ᵯ)BIMĀ

• Iḳlāb će se primjeniti ako se izostavi pauza između dvije riječi, između kojih se
nalazi znak za pauzu ili znak za kraj ajeta.
• Do iḳlāba neće doći, ukoliko se pravi pauza na prvoj riječi radi znaka za pauzu
ili znaka za kraj ajeta:
PIŠE PAUZA - NEMA IḲLĀBA NEMA PAUZE - IḲLĀB

‫أموىتَۢا ُۚ بل‬ EMVĀTĀ. BEL ... EMVĀTE(ᵯ)BEL ...

‫غل َۢفُۗۚ بل‬ ĠULF. ْBEL ... ĠULFU(ᵯ)BEL ...

ُّ
‫ بل‬٢٠ ‫َميُۢط‬ MUHĪṬ. BEL ... MUHĪṬU(ᵯ)BEL ...

‫ بل‬١٥٧ ‫يقينَۢا‬ JEḲĪNĀ. BEL ... JEḲĪNE(ᵯ)BEL ...

62
 IẒHĀR
JASAN IZGOVOR HARFOVA

• Iẓhār je potpuno, jasno i precizno izgovaranje glasova.

• Postoje četiri vrste iẓhāra:

1. IẒHĀRUN JASAN IZGOVOR NŪN SĀKINA I TENVĪNA

ḤALḲIJJ

2. IẒHĀRUN JASAN IZGOVOR GLASA MĪM

ŠEFEVIJJ

3. IẒHĀRUN JASAN IZGOVOR GLASA LĀM

ḲAMERIJJ

4. IẒHĀRUN JASAN IZGOVOR NŪN SĀKINA I

MUṬLAḲ GLASOVA VĀV I JĀ

• Iẓhār znači - jasan, čist, vidljiv, neskriven, očit.

• U dosadašnjim lekcijama, upoznalo se sa pravilima gdje se nūn sākin i tenvīni

sjedinjavaju sa nazālom, bez nazāla, skrivaju, pretvaraju u glas b i dr.
• Iẓhār je pravilo drukčije od dosadašnjih. Umjesto sjedinjavanja, skrivanja,
pretvaranja, traži se u određenim situacijama čist i jasan izgovor nūn sākina i
tenvīna, te još nekih glasova.
• Gornja podjela je napravljena u zavisnosti koji glas treba i u kojim situacijama
izgovarati jasno i precizno.

63
 IẒHĀRUN ḤALḲIJJ
JASAN IZGOVOR NŪN SĀKINA I TENVĪNA

• Iẓhārun ḥalḳijj će biti kada nakon nūn sākina ili tenvīna dođe neki od šest
grlenih glasova:

‫أ‬ ‫ه‬ ‫ح‬ ‫خ‬ ‫ع‬ ‫غ‬

ELIF/HEMZE HĀ HĀ ḤĀ ʻAJN ĠAJN

• Iẓhārun ḥalḳijj se izvodi tako što se nūn sākin ili tenvīni izgovore potpuno jasno
i precizno, bez ikakve nazālizacije, tj. propuštanja zraka kroz nos, ili
naglašavanja.
• Ovo pravilo označeno je u nekim mushafima tako što se uvijek piše nūn sa
sukūnom, a crtice kod tenvīna EN/AN/IN su paralelne, dok se tenvīn UN piše
sa dodatkom na dammu odozgo:

‫ن‬ ‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ٌـ‬

• Navedeni glasovi mogu slijediti nakon nūn sākina u istoj riječi, ili da nūn sākin
bude na kraju jedne riječi, a ovi glasovi na početku druge riječi:

‫وينأون‬ ‫م ن هم‬ ‫وٱنـحر‬

VE JEN'EVNE MINHUM VENHAR

‫من خاف‬ ‫من علمه‬ ‫من غۡي‬

MEN ḢĀFE MIN ʻILMIHĪ MIN ĠAJRI

ٌ
‫كفوا أح ٌد‬ ‫قوم هاد‬ ‫نا ٌر حامية‬
KUFUVEN EHADUN ḲAVMIN HĀDIN NĀRUN HĀMIJETUN

‫عليما خبۡيا‬ ‫شء عليما‬ ٌ ‫رب غف‬

‫ور‬
ʻALĪMEN ḢABĪREN ŠEJ'IN ʻALĪMEN. RABBUN ĠAFŪRUN

• Iẓhār je drukčije pravilo od ihfa'a, gdje se nūn sākin i tenvīni skrivaju, dok se
ovdje traži njihov jasan izgovor.

64
 IẒHĀRUN ŠEFEVIJJ
JASAN IZGOVOR MĪM SĀKINA

• Iẓhārun šefevijj će biti kada nakon mīm sākina dođe bilo koji glas, osim
glasova mīm i bā.

• Iẓhārun šefevijj se izvodi tako što se mīm sākin izgovori potpuno jasno i
precizno, bez ikakve nazālizacije, tj. propuštanja zraka kroz nos, ili
naglašavanja.
• Neki od glasova mogu slijediti nakon mīm sākina u istoj riječi, ili da mīm sākin
bude na kraju jedne riječi, a glasovi na početku druge riječi.

• Ovo pravilo označeno je u nekim mushafima tako što se uvijek piše ‫م‬
mīm sa sukūnom:

PRIMJER:

MĪM I GLAS
‫ٱۡلمد‬ EL-HAMDU
U JEDNOJ RIJEČI

‫أنعمت‬ ENʻAMTE

MĪM NA KRAJU ‫لم يَل‬ LEM JELID

PRVE RIJEČI
GLAS NA POČETKU
DRUGE RIJEČI ‫هم فيها‬ HUM FĪHĀ

• Podsjećamo da kada se susretnu dva glasa mīm, od kojih je prvi sākin, nastaje
tedžvidsko pravilo 'idġāmu mislejni meʻal-ġunneh', tj. sjedinjavaju se u jedno
m, uz propuštanje zraka kroz nos.
• Kada se susretnu mīm i bā nastaje tedžvidsko pravilo 'iḥfā'un šefevijjun, tj. glas
m se skriva, propuštajući zrak kroz nos:

IDĠĀMU MISLEJNI MEʻAL-ĠUNNEH ‫عليهم ُّمؤصدة‬ ʻALEJHIᵯᵯU`ṢADEH

َّ
IḤFĀ'UN ŠEFEVIJJ ‫يعلم بأن‬ JEʻALEᵯ-BIEÑÑE

65
 IẒHĀRUN ḲAMERIJJ
JASAN IZGOVOR HARFA LĀM

• 28 harfova arapskog pisma dijeli se u dvije skupine, po 14 glasova:

a) EL-ḤURŪFU-ŠŠEMSIJJEH b) EL-ḤURŪFU-L-ḲAMERIJJEH
SUNČEVA SLOVA MJESEČEVA SLOVA

• Mnoge riječi u arapskom jeziku na svom početku imaju određeni član 'el', koji
ima veliku gramatičku važnost.
• Iẓhārun ḳamerijj će biti, kada nakon glasa lām, iz određenog člana, slijedi neki
od 14 glasova, koji se nazivaju 'El-ḥurūfu-l-ḳamerijjeh'. Glas lām se izgovara
jasno i čisto, a piše se sa sukūnom . Ovo pravilo se najčešće javlja kod spajanja
riječi, a lahko ga je prepoznati, jer na harfu elif nema znaka, ili je na njemu mali
harf ṣād, dok je na harfu lām sukūn:

‫أ‬ ‫ِف ٱلۡرض‬ ‫ف‬ ‫وٱلفتح‬

ELIF
HEMZE
FI-L-ERḌI FĀ VE-L-FETHU

BĀ ‫ب‬ ‫وٱۡلَل‬ VE-L-BELEDU ḲĀF ‫ق‬ ‫وٱلقمر‬ VE-L-ḲAMERI

DŽĪM ‫ج‬ ‫وٱۡلوع‬ VE-L-DŽŪʻI KĀF ‫ك‬ ‫بٱلكفر‬ BI-L-KUFRI

‫ي‬
ḤĀ ‫ح‬ ‫بٱۡلق‬ BI-L-ḤAḲḲI MĪM ‫م‬ ‫من ٱلماء‬ MINE-L-MĀ'I

ḢĀ ‫خ‬ ‫من ٱلوف‬ MINE-L-ḤAVFI HĀ ‫ه‬ ‫َع ٱلهدى‬ ʻALE-L-HUDĀ

ʻAJN ‫ع‬ ‫ِف ٱلعقد‬ FI-L-ʻUḲADI VĀV ‫و‬ ‫وٱلوزن‬ VE-L-VEZNU

ĠAJN ‫غ‬ ‫بٱلغيب‬ BI-L-ĠAJBI JĀ ‫ى‬ ‫وٱَلتى ى‬

‫م‬ VE-L-JETĀMĀ

• Podsjećamo da se elif iz određenog člana ne čita prilikom spajanja riječi, i

naziva se hemzetu-l-vaṣl ili elifu-l-vaṣl. U nekim mushafima na njega se
dopisuje mali harf ṣād, koji je skraćenica riječi 'ṣil - spoji'.
• Ukoliko se počinje čitati riječ nakon pauze od ovog elifa, ili se on nalazi na
početku ajeta, tada se dodaje u izgovoru vokal fetha - E.

66
 IẒHĀRUN MUṬLAḲ
JASAN IZGOVOR NŪN SĀKINA I GLASOVA VĀV I JĀ

• Iẓhārun muṭlaḳ će biti kada nakon nūn sākina 'u istoj riječi' dođe glas vāv ili jā:
VĀV ili JĀ NŪN SĀKIN

‫ى‬ ‫و‬ ‫ن‬

• Nūn se izgovara čisto, precizno, bez odskakanja ili nazālizacije, tj. propuštanja
zraka kroz nos.
• Vāv i jā se izgovaraju potpuno, čisto, precizno, i nema sjedinjavanja nūn sākina
s njima, niti se oni izgovaraju pojačano (tešdīd).
• Znak u nekim mushafima, da se nūn treba izgovoriti čisto, jeste što na njemu
piše sukūn.

PRIMJER:

‫قنوان‬ ḲINVĀNUN
NŪN SĀKIN
GLAS VĀV
‫صنوان‬ ṢINVĀNUN

ُّ ‫ِف‬
‫ٱلنيا‬ FI-DDUN-JĀ
NŪN SĀKIN
GLAS JĀ
‫بنيان‬ BUN-JĀNUN

• Ovdje ne dolazi do primjene pravila 'idġāmu me‘a-l-gunneh', tj. sjedinjavanja

glasa nūn sākin, jer se nalaze u istoj riječi nūn sākin i glasovi vāv i jā.

• Iẓhārun muṭlaḳ će biti ako se ne pauzira prilikom čitanja kur'anskih skraćenica.

• Nūn se izgovara čisto, i neće doći do sjedinjavanja sa glasom vāv, tj. do pravila
'idġāmu me‘a-l-gunneh':

‫ي‬
‫ن وٱلقلم‬
ُۚ NŪN - VE-L-ḲALEMI

‫ي‬
‫ وٱلقرءان‬١ ‫يس‬ JĀ-SĪN - VE-L-ḲUR'ĀNI

67
 KUR'ANSKE SKRAĆENICE
KARAKTERISTIČNI POČECI KUR'ANSKIH SURA

• Dvadesetdevet kur'anskih sura ima karakteristične početke. Ti počeci se sastoje

od harfova/glasova, koji na sebi nemaju kratkih ili dugih vokala, tenvīna ili
sukūna, a čitaju se na način, da se izgovaraju imena tih glasova/harfova.
• Njihovo značenje zna samo Allah dž.š.
• Tih početaka ima četrnaest oblika.
• Neki oblici nalaze se na početku više sura, a neki na početku samo jedne sure.
• Određena tedžvidska pravila sadržana su i prilikom čitanja kur'anskih skraćenica:

OBLIK ČITA SE: KAO DA PIŠE:

‫ي‬
‫يص‬ ṢĀD ‫صاد‬

Početak sure Ṣād. Pravila: meddun lāzim - obavezna dužina, traje koliko 6 kratkih
vokala, a na kraju ḳalḳala - odskakanje glasa D.

‫ي‬ ‫ي‬
‫ق‬ ḲĀF ‫قاف‬

Početak sure Ḳāf. Pravila: meddun lāzim - obavezna dužina, traje koliko 6 kratkih
vokala.

‫ي‬
‫ن‬ NŪN ‫ن يون‬

Početak sure El-Ḳalem. Pravila: meddun lāzim - obavezna dužina, traje koliko 6
kratkih vokala. Ako se ne pravi pauza, zadnji glas N se izgovara čisto - iẓhārun
muṭlaḳ, i ne dolazi do njegovog sjedinjavanja sa narednim glasom V, iz sljedećeg
ajeta, tj. nema pravila idġāmu meʻa-l-ġunneh.

‫ي‬
‫حم‬ HĀ MĪM ‫حا مييم‬

Početak je 6 kur'anskih sura koje slijede jedna iza druge: Mu'min (Ġafir), Fuṣṣilet,
Ez-Zuḥruf, Ed-Duḥān, El-Džāsijeh i El-Ahḳāf. Pravila: obična dužina, zatim
meddun lāzim - obavezna dužina.

68
 ‫طه‬ ṬĀ HĀ ‫طا ها‬

Početak sure Tā-hā. Pravila: obična dužina na oba glasa.

‫ي‬
‫طس‬ ṬĀ SĪN ‫طا س يني‬

Početak sure En-Neml. Pravila: obična dužina, meddun lāzim.

‫ي‬
‫يس‬ JĀ SĪN ‫يا س يني‬

Početak sure Jā-sīn. Pravila: obična dužina, zatim meddun lāzim. Ako se ne čini
pauza, nego prelazi na sljedeći ajet, glas N se izgovara čisto - iẓhārun muṭlaḳ, i neće
doći do njegovog sjedinjavanja u glas V, kojim počinje sljedeća riječ, tj., nema
pravila idġāmu meʻa-l-ġunneh.

‫اليمي‬ ‫ألف َّليم ميمي‬

ELIF LĀM MĪM

Početak 6 sura: El-Beḳareh, Alu Imran, El-Ankebūt, Er-Rūm, Luḳmān, i Es-

Sedždeh. Pravila: nakon što se izgovori naziv elif, slijedi meddun lāzim. Dolazi
do sjedinjavanja dva glasa mīm uz blago zadržavanje - idġāmu mislejni meʻa-l-
ġunneh, pa opet meddun lāzim.
‫ي‬ ‫ي‬
‫الر‬ ELIF LĀM RĀ ‫ألف َّلم را‬

Početak 5 sura: Jūnus, Hūd, Jūsuf, Ibrāhīm i El-Hidžr. Pravila: nakon što se
izgovori naziv elif, slijedi meddun lāzim. Mīm se izgovara čisto - iẓhārun šefevijjun,
a onda slijedi obična dužina, uz visoko naglašen izgovor glasa rā.

‫ي‬
‫طس يم‬ ṬĀ SĪN MĪM ‫طا س يني مييم‬

Početak sura Eš-Šuʻarā' i sure El-Ḳaṣaṣ. Pravila: obična dužina, zatim meddun
lāzim. Dolazi do sjedinjavanja glasa nūn u mīm uz blago zadržavanje - idġāmu
meʻa-l-ġunneh, pa opet meddun lāzim.

69
 ‫ي‬ ‫ي‬ ‫ي‬
‫ال يم يص‬ ELIF LĀM MĪM ṢĀD ‫ألف َّلم مييم صاد‬

Početak sure El-Eʻarāf. Pravila: nakon što se izgovori naziv elif, slijedi meddun
lāzim. Dolazi do sjedinjavanja dva glasa mīm uz blago zadržavanje - idġāmu
mislejni meʻa-l-ġunneh, pa opet meddun lāzim. Mīm se izgovara čisto - iẓhārun
šefevijjun, pa opet meddun lāzim, i na kraju ḳalḳala - visoko naglašen izgovor
(odskakanje) glasa d.
‫ي‬ ‫ي‬
‫ال يمر‬ ELIF LĀM MĪM RĀ ‫ألف َّلم مييم را‬

Početak sure Er-Rʻad. Pravila: nakon što se izgovori naziv elif, slijedi meddun
lāzim. Dolazi do sjedinjavanja dva glasa mīm uz blago zadržavanje - idġāmu
mislejni meʻa-l-ġunneh, pa opet meddun lāzim, a zatim obična dužina uz visoko
naglašen izgovor glasa rā.

‫يك ي‬ ‫ي‬ ‫ي‬

‫هيع يص‬ KĀF HĀ JĀ AJJJJJJN ṢĀD
‫ي‬
‫َكف ها يا عيـن صاد‬

Početak sure Merjem. Pravila: meddun lāzim, pa dvije obične dužine. Zatim dužina
meddun līn, traje koliko 4 - 6 kratkih vokala. Iza toga iḣfā' - blago zadržavanje
glasa ñ uz izgovor pomoću nosa, pa opet meddun lāzim, a nakon nje opet iḣfā', pa
opet meddun lāzim.
‫ي‬
٢ ‫ يع يس يق‬١ ‫حم‬
‫ي‬
HĀ MĪM - AJJJJJJN SĪN ḲĀF ‫حا مييم عي يـن س يني قاف‬

Prvi i drugi ajet sure Eš-Šūrā. Pravila: obična dužina, zatim meddun lāzim. Iza toga
iẓhārun šefevijj - čist izgovor harfa m, pa meddun līn - poluvokalna dužina, traje
koliko 4 ili 6 kratkih vokala, a nakon nje iḣfā' - blago zadržavanje harfa ñ, uz
izgovor pomoću nosa, pa opet meddun lāzim, a nakon nje opet iḣfā', i na kraju
meddun lāzim.

70
 SEDŽDETU-TTILĀVEH
• Sedždetu-ttilāveh je sedžda koja se čini prilikom učenja ili slušanja Kur'ana.
• Ova sedžda se čini ako se prouči ili čuje neki od 14 ajeta iz Kur'ana, u kojima se
spominje sedžda.
• Sedžda se čini bez obzira da li učili Kur'an naglas ili u sebi, svejedno da li se
imala namjera slušati Kur'an ili se ajet slučajno čuo.
• Ova sedžda je vadžib (obaveza) svakom punoljetnom i umno zdravom
muslimanu i muslimanki.

• Uvjet za ovu sedždu je:

- čistoća tijela, odjeće i mjesta gdje se čini,
- abdest ili po potrebi gusul,
- pristojno odijevanje,
- okretanje prema kibli.
• Obzirom da se sedžda može odgoditi, tejemmum se neće uzimati.
• Nijet i vrijeme nisu uvjet za sedždu, mada je najbolje, učiniti je odmah kada
čujemo ajet, a može se odgoditi i učiniti kasnije.
• Sedždetu-ttilāveh se čini tako što, iz uspravnog položaja, bez nijeta jezikom i
dizanja ruku, izgovorimo tekbir, učinimo sedždu, i ponovo izgovorimo tekbir.
• Čini se samo jedna sedžda, a ne dvije kao u namazu.

• Lijepo je na sedždi proučiti sljedeću dovu:

RABBI INNĪ ẒALEMTU NEFSĪ FᵉA-ĠFIRLĪ INNEKE ĠAFŪRU-RRAHĪM.

ٌ ‫رب إن ظلمت نفَس فٱغفرِل إنَّك غفور َّرح‬
‫يم‬

• Ko ne zna ovu dovu, proučit će dovu koja se uobičajeno uči na sedždi:

SUBHĀNE RABBIJE-L-EʻALĀ - 3 puta.

‫سبحان رّب ٱلَع‬

• Lijepo je proučiti nakon sedžde sljedeću dovu:

SEMIʻINĀ VE EṬAʻANĀ ĠUFRĀNEKE RABBENĀ VE ILEJKE-L-MEṢĪR.
‫سمعنا وأطعنا غفرانك ر َّبنا ِإَوَلك ٱلمصۡي‬

71
• U nekim mushafima iznad riječi kojom se naređuje sedžda napisana je linija, a na
kraju ajeta kojeg treba učiniti sedždu, nalazi se i poseban znak, kao i na margini
stranice. U nekim opet mushafima, samo se na margini stranice nalazi ukrasni
znak, unutar koga piše ''sedžda'':

• Sedždetu-ttilāveh se čini ako proučimo ili čujemo sljedećih 14 ajeta:

1. Sura El-Eʻaraf, 206. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''jesdžudūn'':
َّ َّ
٢٠٦ ۩‫إن ٱَّلين عند ربك َّل يستكبون عن عبادتهۦ ويسبحونهۥ وَّلۥ َۤنوُدُجۡسَي‬

2. Sura Er-Reʻad, 15. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''vel-āṣāl''.

َّ ‫و َّّلل ُۤدُجۡسَي من ِف‬

١٥۩‫ٱلسمىوىت وٱلۡرض طوع وكرها وظلىلهم بٱلغدو وٱٓأۡلصال‬

3. Sura En-Naḥl, 49-50. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''ju'merūn''.

‫ي‬ َّ ‫و َّّلل ُۤدُجۡسَي ما ِف‬

٤٩ ‫ٱلسمىوىت وما ِف ٱلۡرض من دابَّة وٱلمل ى يـئكة وهم َّل يستكبون‬
٥٠ ۩‫ُيافون ر َّبهم من فوقهم ويفعلون ما يؤمرون‬

4. Sura El-Isrā, 107-109. ajet. Sedžda se može činiti nakon proučenog 109. ajeta i
riječi ''ḥušūʻā'', ili nakon proučene sure, tj. 111. ajeta i riječi ''tekbīrā''.

ْ َّ ْ ْ
‫قل ءامنوا بهۦي أو َّل تؤمن ُۚ يوا إ َّن ٱَّلين أوتوا ٱلعلم من قبلهۦي إذا يت ى‬
‫ل عليهم‬
‫ي‬
١٠٨ ‫ ويقولون سبحىن ربنا إن َكن وعد ربنا لمفعوَّل‬١٠٧ ‫ُي ُّرون ِۤناَقۡذَأۡلِل س َّجدا‬

١٠٩۩‫ويخ ُّرون لۡلذقان يبكون ويزيدهم خشوع‬

72
‫‪5.‬‬ ‫‪Sura Merjem, 58. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''ve bukijjā''.‬‬

‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ين من ذر َّية ءادم وم َّمن َحلنا مع نوح ومن‬ ‫أ ْولـئك ٱَّلين أنعم ٱّلل عليهم من ٱنلَّب ۧ‬
‫ي‬
‫ذر َّية إبرىهيم ِإَوسٰٓـءيل وم َّمن هدينا وٱجتبينا ُۚ إذا تت ى‬
‫ل عليهم ءايىت َّ‬
‫ٱلرِنَٰمۡح‬
‫ْ‬
‫خ ُّرواس َّجدا وبكيا۩ ‪٥٨‬‬

‫‪6.‬‬ ‫‪Sura El-Hadždžd, 18. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''mā ješā' ''.‬‬

‫َّ‬ ‫ألم تر أ َّن ٱ َّّلل ُۤدُجۡسَي ۤۥُهَل من ِف َّ‬

‫ٱلسمىوىت ومن ِف ٱلۡرض وٱلشمس وٱلقمر وٱنلُّجوم‬
‫َّ‬ ‫ٱلوا ي ُّب وكثۡي من ٱنلَّاس وكث ٌ‬
‫ۡي ح َّق عليه ٱلعذاب ومن يهن ٱّلل فما‬ ‫ٱلشجر و َّ‬ ‫َّ‬
‫وٱۡلبال و‬
‫ى‬
‫ي‬ ‫َّ َّ‬
‫َّلۥ من ُّمكرم إن ٱّلل يفعل ما يشاء۩ ‪١٨‬‬

‫‪7.‬‬ ‫‪Sura El-Furḳān, 60. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''nufūrā''.‬‬

‫لرِنَٰمۡح قالوا ْ وما َّ‬

‫ٱلرحمىن أنسجد لما تأمرنا وزادهم نفورا۩ ‪٦٠‬‬ ‫ِإَوذا قيل لهم ْۤاوُدُجۡسٱ ل َّ‬

‫‪8.‬‬ ‫‪Sura En-Neml, 25. ajet. Sedžda se čini nakon proučenog 25. ajeta i riječi‬‬
‫‪''tʻulinūn'', ili nakon proučenog 26. ajeta i riječi ''ʻaẓīm''.‬‬

‫َّ‬ ‫َّ َّ‬ ‫َّ‬

‫ى‬ ‫ى‬
‫أَّل ْۤاوُدُجۡسَي ّلل ٱَّلي ُيرج ٱلبء ِف ٱلسموت وٱلۡرض ويعلم ما ُتفون وما تعلنون ‪٢٥‬‬
‫ُّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ ي‬
‫ى‬
‫ٱّلل َّل إله إَّل هو رب ٱلعرش ٱلعظيم۩ ‪٢٦‬‬

‫‪9.‬‬ ‫‪Sura Es-Sedžde, 15. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''jestekbirūn''.‬‬

‫ْ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ُّ ْ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫إنما يؤمن بايىتنا ٱَّلين إذا ذكروا بها خروا سجدا وسبحوا ِبمدربهم وهم‬

‫َّل يستكبون۩ ‪١٥‬‬

‫‪73‬‬
10. Sura Sād, 24. ajet. Sedžda se čini nakon proučenog 24. ajeta i riječi ''ve enāb'',
ili iza proučenog 25. ajeta i riječi ''me'āb''.

‫ِإَون كثۡيا من ٱللطا يء َلبغ بعضهم ى‬

‫َع‬
َّ
‫قال لقد ظلمك بسؤال نعجتك إ ىل نعاجهۖۦ‬
‫ى‬ َّ َّ َّ َّ ‫ى‬ َّ ْ ْ َّ َّ
‫ى‬
‫بعض إَّل ٱَّلين ءامنوا وعملوا ٱلصـلحت وقليل ما هم وظن داوۥد أنما فتنـه فٱستغفر‬
٢٤۩‫ر َّبهۥ وخ َّر ۤاٗعِكاَر وأناب‬

11. Sura Fussilet, 37-38. ajet. Sedžda se čini nakon proučenog 38. ajeta i riječi ''lā
jes'emūn''.

َّ ْ َّ َّ
‫ومن ءايىته ٱَلل وٱنلَّهار وٱلشمس وٱلقمر ُۚ َّل تسجدوا للشمس‬
َّ ْ َّ َّ
‫ فإن ٱستكبوا فٱَّلين‬٣٧ ‫وَّل للقمر وْۤاوُدُجۡسٱ ّللِۤ ٱَّلي خلقه َّن إن كنتم إيَّاه تعبدون‬
َّ
٣٨ ۩‫عند ربك يسبحون َّلۥ بٱَلل وٱنلَّهار وهم َّل يسمون‬

12. Sura En-Nedžm, 62. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''veʻabudū''.

ْ َّ
٦٢ ۩‫اوُدُجۡسٱَف ّلل وٱعبدوا‬

13. Sura El-Inšikak, 21. ajet. Sedžda se čini nakon proučenog 21. ajeta i riječi
''jesdžudūn'', ili nakon proučenog posljednjeg ajeta i riječi ''memnūn''.

٢١ ۩‫ِإَوذا قرئ عليهم ٱلقرءان َّل َۤنوُدُجۡسَي‬

14. Sura El-ʻAlek, 19. ajet. Sedžda se čini nakon proučene riječi ''vᵉaḳterib''.

َّ
١٩ ۩‫ّلَك َّل تطعه وۤۡدُجۡسٱ وٱقَتب‬

• Malikije čine 11 sedždi, izostavljajući one iz sura En-Nedžm, El-Inšiḳāḳ i El-

ʻAleḳ. Šafije i Hanbelije čine 15 sedždi, smatrajući da sura El-Hadždž ima dvije
sedžde, i to drugu u 77. ajetu pomenute sure. Po našem hanefijskom mezhebu
nema sedžde u 77. ajetu sure El-Hadždž.

74
 MUSHAF
• Objava Kur'ana trajala je 23 godine. Od toga, 13 godina u Mekki i 10 godina
u Medini.
• Muhammed a.s., je od samog početka objave Kur'ana imao pisare, čija je
zadaća bila da zapišu ono što bude objavljeno.
• Pored četvorice hulefa'i-rrāšidūna, Ebū Bekra, Omera, Osmāna i Alije r.a., u
medinskom periodu posebno se isticao mladić Zejd ibn Sābit.
• Kur'an je zapisivan na tada dostupnim materijalima, a najviše na kori i
listovima palmi, kamenim pločama, drvenim pločama, kostima, tj. na svemu
onome što je moglo poslužiti u tu svrhu.
• U vrijeme vladavine Ebu Bekra r.a., nakon poznate bitke na Jemami, gdje
poginulo mnogo hafiza, Kur'an je na prijedlog Omera r.a., skupljen u
jedinstvenu zbirku nazvanu 'Mushaf'.
• U vrijeme vladavine Osmāna r.a., Mushaf je umnožen, po nekim predajama,
u 7 primjeraka, koji su odaslani u glavne centre tadašnje muslimanske države,
da posluže kao uzorci iz kojih će se prepisivati drugi mushafi. Zato se
današnji rukopis mushafa naziva Osmanov rukopis (ortografija).
• Prvi mushafi nisu imali oznake - tačke na harfovima kao današnji, nisti su
postojale oznake za vokale, sukūn, tešdīd i tenvīn. Učači su morali od svojih
učitelja 'imama karija', učiti šta piše, kako se izgovara, gdje je kraj ajeta i gdje
je lijepo a gdje nije lijepo zastati.
• Kako bi se olakšalo učenje Kur'ana, posebno nearapima, 69. godine po hidžri,
Ebul-Esved ed-Duelī, izumio je određene znakove, kojima je olakšano
raspoznavanje harfova. Odrđena poboljšanja u tom pogledu nastavio je njegov
učenik Nāsir ibn Āsim el-Lejsī.
• Poseban doprinos u olakšavanju čitanja rukopisa Kur'ana i arapskog pisma
dao je Halīl ibn Ahmed, koji je osmislio novih 8 znakova, za kratke vokale,
sukūn, tešdīd, dužinu, spajanje i hemze, kao i za tedžvidska pravila.
• Učenjaci su osmislili podjelu Mushafa na džuzeve i hizbove. Džuz sadrži 20
stranica a hizb 10 stranica, tj. pola džuza. Mushaf je podjeljen na 30 džuzova i
60 hizbova.
• Nastojanje da se olakša učenje Kur'ana nije prestalo do danas. Sada se u
nekim mushafima, zbog boje harfova, ili načina pisanja nūn sākina i tenvīna
mogu raspoznati i određena tedžvidska pravila.
• Muslimani su uvijek u svakom pogledu odavali dužnu pažnju prema
'Mushafu', i tako treba nastaviti.

75
 LITERATURA:
- Kur'an s prevodom, preveo Besim Korkut,
- Adabi učenja Kur'ana, Imam En-Nevevi, prijevod s arapskog jezika
Husejn Omerspahić, Rijaset Islamske zajednice u Bih i El-Kalem,
Sarajevo, 1998.
- Tedžvid, pravilno učenje Kur'ana, hafiz Ćamil Silajdžić i hafiz Ibrahim
Trebinjac, El-Kalem, 1998.
- Tedžvid, pravila o učenju Kur'ana a.š., za studente Fakulteta islamskih
nauka, Fadil Fazlić, Sarajevo, El-Kalem, 1997.
- Tedžvid, vjeronaučni udžbenik za peti razred osnovne škole, Omer
Štulanović, El-Kalem, 1996.
- Tedžvid, komentar Džezerije, hfz. Dževad Šošić, Sarajevo, Fakultet
islamskih nauka i El-Kalem, 2019.
- Veza između kira'eta i Osmanove ortografije, hfz. Dževad Šošić,
Sarajevo, Fakultet islamskih nauka i El-Kalem, 2005.
- Tefsir, uvod u tefsirske znanosti, Enes Karić, Bosanska knjiga, 1995.
- ITQĀN, Sveobuhvatni uvodnik u kur'anske nauke 1, prijevod i bilješke
doc. dr. Almir Fatić, Sarajevo 2012.

76
 SADRŽAJ:
- VRIJEDNOSTI UČENJA KUR'ANA .................................................... 02
- UPUTE UČAČIMA KUR'ANA.............................................................. 03

- TEDŽVĪD................................................................................................. 04

- KARAKTERISTIKE ARAPSKOG PISMA............................................ 05

- SPAJANJE RIJEČI I GUBLJENJE DUŽINE......................................... 09

- MAḤREDŽ.............................................................................................. 10

- MEĐUGLAS ᵉA...................................................................................... 13

- PAUZA - VAḲF...................................................................................... 14

- ZNAKOVI ZA PAUZU........................................................................... 15

- SEKTA - STANKA................................................................................. 19

- HEMZETU-L-VAṢL NA POČETKU RIJEČI........................................ 20

- TENVĪN I HEMZETU-L-VAṢL............................................................. 22
- LAFẒATULLĀH..................................................................................... 23

- HUKMU-RRĀ'I....................................................................................... 24
- ḲALḲALA.............................................................................................. 26

- IMĀLA.................................................................................................... 27
- IŠMĀM.................................................................................................... 27

- TESHĪL.................................................................................................... 28

- GLASOVI ṢĀD I SĪN............................................................................ 29

- MEDD - DUŽINA VOKALA................................................................. 31

- MEDDUN TABIʻIJJ (AṢLIJJ).............................................................. 32

- MEDDUN MUTTEṢIL.......................................................................... 39

- MEDDUN MUNFEṢIL......................................................................... 40

- MEDDUN LĀZIM................................................................................. 41

77
- MEDDUN ʻĀRIḌ................................................................................... 42

- MEDDUN LĪN....................................................................................... 43

- ḌAMĪR.................................................................................................... 44
- IDĠĀM.................................................................................................... 47

- IDĠĀMU MEʻA-L-ĠUNNEH................................................................ 48
- IDĠĀMU BILĀ ĠUNNEH................................................................... 50

- IDĠĀMU MISLEJNI............................................................................. 52
- IDĠĀMU MISLEJNI MEʻA-L-ĠUNNEH............................................ 53

- IDĠĀMU MUTEDŽĀNISEJNI............................................................. 54

- IDĠĀMU MUTEḲĀRIBEJNI............................................................... 56

- IDĠĀMUN ŠEMSIJJ............................................................................. 57
- IḤFĀ........................................................................................................ 58

- IḤFĀ'UN ŠEFEVIJJ................................................................................ 60
- IḲLĀB..................................................................................................... 61

- IẒHĀR..................................................................................................... 63

- IẒHĀRUN ḤALḲIJJ.............................................................................. 64
- IẒHĀRUN ŠEFEVIJJ.............................................................................. 65
- IẒHĀRUN ḲAMERIJJ........................................................................... 66

- IẒHĀRUN MUṬLAḲ.............................................................................. 67

- KUR'ANSKE SKRAĆENICE................................................................ 68

- SEDŽDETU-TTILAVEH........................................................................ 71
- MUṢHAF................................................................................................. 75

78