ÌÅÒÀË ÄÀÌÍÓÐÓÓ

Ìåòàë äàì íóðóó íü ãóëçàéëòàíä àæèëëàäàã áºãººä 15-20 ìåòðûí àëñëàëòàé áàðèëãà
áàéãóóëàìæèéã õó÷èõàä ºðãºí õýðýãëýãäýíý. Æèøýý íü ÈÁ¯Á áàéãóóëàìæ, äàâõàð
õîîðîíäûí õó÷èëòûí òàëáàéä áîëîí áóñàä áàðèëãà áàéãóóëàìæèä ºðãºí õýðýãëýíý.
Áàðèëãàä õýðýãëýõ äàìíóðóóíû ¿íäñýí îãòëîë íü ñèììèòð îãòëîëòîé äâóòàâð áàéíà. Äàì
íóðóóíû îãòëîëûí ýñýðã¿¿öëèéí ìîìåíò W èõ áàéõ òóñàì ò¿¿íèé äààõ ÷àäâàð ºíäºð,
õºíäëºí îãòëîëûí òàëáàé À áàãà áàéõ òóñàì ìàòåðèàëûí çàðöóóëàëò áàãàòàé áàéíà.
r=W/A îãòëîëûí öºìèéí ðàäèóñààð òîäîðõîéëîãäîíî.

Çóðàã . Äàì íóðóóíû îãòëîëîëûí õýëáýð¿¿ä

Äàì íóðóóã îãòëîëîîð íü:

 öóâèìàë
 íèéëìýë îãòëîëòîé ãýæ àíãèëíà.

Öóâèìàë äàì íóðóóíä ìåòàëëûí îðö, õºäºëìºð çàðöóóëàëò áàãà áºãººä áàðèëãûí àëñëàë
áà à÷ààëàë áàãà ¿åä õýðýãëýíý. Íèéëìýë äàì íóðóó íü ìåòàëëûí çàðöóóëàëò èõ áîëîâ÷ äààõ
÷àäàë ºíäºð, õîë àëñëàëä õýðýãëýíý.
Íèéëìýë äàì íóðóóã õîëáîõ áàéäëààð íü øèðýýñýí, õàäìàë äàì íóðóó ãýæ àíãèëíà.
Øèðýýñýí äàì íóðóó íü ìåòàëë çàðöóóëàëò áàãà õèéõýä õÿëáàð áàéäàã. Õàäìàë äàì íóðóóã
äèíàìèê à÷àà ¿éë÷ëýõ áàéãóóëàìæèä õýðýãëýíý.
Äàì íóðóóíû îãòëîë èõýâ÷ëýí äâóòàâð õýëáýðòýé áàéõ áºãººä ò¿¿íèé áîñîî õóóäñûã õàíà,
õýâòýý õóóäñóóäûã á¿ñ ãýæ íýðëýíý. Îãòëîëûí ºíäºð íü á¿ñèéí ãàäíà èðìýãèéí õîîðîíäîõ
çàéãààð, õàíûí ºíäºð íü á¿ñ¿¿äèéí äîòîð çàéãààð õýìæèãäýíý.

1
Äàì íóðóóí õó÷èëòûí ñõåì
Áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí õó÷èëòûí äàìíóðóóí á¿òýýöèéã òºñºëëºõ ¿åä äàìíóðóóíû äààöûí
ñèñòåìèéã ñîíãîõ íü çàéëøã¿é áºãººä ¿¿íèéã åðºíõèéä íü äàìíóðóóí õó÷èëò ãýæ íýðýëäýã.
Äàì íóðóóíû õó÷èëòûí ñõåì íü áàðèëãûí àëñëàëààñ õàìààðàõ áà
 õÿëáàð,
 ýíãèéí,
 íèéëìýë ãýæ àíãèëäàã

Çóðàã. Äàì íóðóóí õó÷èëòûí ñõåì

Õó÷èëòûí õÿëáàð ñõåìä õó÷èëòûí à÷àà íü õó÷èëòûí äîîðõè äàì íóðóóãààð äàìæèí
õàíàíä î÷äîã. Õó÷èëòûí äîîðõè äàì íóðóóíû äààõ ÷àäâàð íü áàãà áàéäàã ó÷ðààñ äàì
íóðóóíóóäûí õîîðîíäîõ çàé íü /à/ -ã áàãààð àâàõ áóþó äàì íóðóóíóóäûã õîîðîíä íü
îéðõîí áàéðëóóëàõ øààðäëàãàòàé áîëíî. Ýíý íü áàðèëãûí àëñëàë áàãà ¿åä òîõèðíî.
Õó÷èëòûí ýíãèéí ñõåìä õó÷èëòûí à÷àà íü õó÷èëòûí äîîðõè äàì íóðóóãààð äàìæèí ãîë
äàì íóðóóíä, ãîë äàì íóðóóíààñ áàãàíà ýñâýë õàíàíä äàìæèíà.
Õó÷èëòûí íèéëìýë ñõåìèéã õýðýãëýõ ¿åä õó÷èëòûí äîîðõè äàì íóðóó, ãîë äàì
íóðóóíóóäûí õîîðîíä “òóñëàõ” äàì íóðóóã áàéðëóóëäàã.
Õºäºëìºð çàðöóóëàëòûã áàãàñãàõûí òóëä õó÷èëòûí äîîðõè äàì íóðóó, òóñëàõ äàì
íóðóóã öóâèìàë îãòëîëòîé äâóòàâðààð òºñºëëºäºã.
.Õó÷èëòûí äîîðõè äàì íóðóóíóóäûí õîîðîíäûí çàé íü:
- Ãàí õóóäñàí õó÷èëòòàé ¿åä 0.6-1.6 ì
- Òºìºð áåòîí õó÷èëòòàé ¿åä 2-3.5 ì áàéíà.
Òóñëàõ äàì íóðóóíóóäûí õîîðîíäûí çàé íü 2-5ì áàéäàã áºãººä ãîë äàì íóðóóíû àëñëàëä
òýãøýýð òààð÷ áàéõààð ñîíãîæ àâíà.

2
Дам нуруун хучилтын байгуулалт дээрхи алслал, алхам, хучилтын ºндºр hs нь барилгын
зориулалт, ¿йлдвэрлэлийн технологийн нºхцºл, архитектурын øààðäëàãààð
òîäîðõîéëîãäîíî.

Õó÷èëòûí ãàí õóóäàñ

Дам нуруун хучилтанд ган хуудас эсвэл угсармал òºìºð бетон хавтанг хучилтын даацын
элемент болгон хэрэглэдэг. Ган хуудсыг дам нурууны дээр байрлуулж т¿¿нд ширээж бэхэлдэг.
Ган хучлтын тооцооны өргөнийг 1 см гэж авах ба тооцоог шилбэн систем мэт 2 тулгууртай

энгийн дамнурууны схемээр тооцно. Настилийн тооцооны уртыг настилыг бэхлэх ширээлтийн
хоорондох зайгаар авна.

3
 a=l H
l l H/tH =50...300 l l H/tH <50

Õó÷èëòûí ган хуудасны зузааныг t d  ¿éë÷ëýõ ò¿ð à÷ààíààñ íü õàìààðóóëæ дараах байдлаар
сонгон àâíà.
 q  10кН/м2 ¿ед t=6...8мм;
2 
 11кН/м q 20кН/м 2
¿ед t=8...10мм
 21кН/м2  q  30кН/м2 ¿ед t=10...12мм
 q>30кН/м2 ¿ед t=12...14мм
ld
 Ãàí õóóäàñíû àëñëàëûã l d  ã -ын харьцаа болон настилын хөшүүний нөхцлөөс
td
ld 4  no  72  E1 
 1  
td 15  no4  qo 
дараах байдлаар тодорхойлно.
Үүнд:
E
E1  - õó÷èëòûí ãàí õóóäàñíû öèëèíäð õºø¿¿í. E1  2.26  10 4 êÍ/ñì2
1  2

(À÷ààíû ¿éë÷ëýëä ãàí õóóäàñ íü öèëèíäð ãàäàðãóó ¿¿ñãýæ õîòîéäîã)

1
n0   150
f
[ f ]  Настилын зөвшөөрөгдөх хотойлт.
1 1
[f] l d l d  3m [ f ]  l d l d  1m дундах утгыг интерполяци хийж тооцно.
150 120

q0  Настилд ирэх норматив ачаа

E  Ãàíãèéí þóíãèéí ìîäóëü E  2.06  10 4 êÍ/ñì2
  Ïàóññîíû èòãýëö¿¿ð, ãàíä   0.3

4n0 t d  72 E1 
Lmax  1  4 
15  n0 qn 


Ган хуудасны тооцоог дараах дэс дарааллаар хийнэ.

1. a) Æèéëòèéí õ¿÷èéã áîäîëöîîã¿é ¿åä äàì íóðóóíû õîòîéëòûã

l l H/tH =50...300 l l H/tH <50

4
 5  qn  ld 4
fo 
384  E1  J d -статик тодорхой энгийн дам нурууны хотойлт
¯¿íä:
3
b h 3 1  t d
Jd   - èíåðöèéí ìîìåíò
12 12

b) Æèéëòèéí õ¿÷èéí áîäîëöâîë

f0
Õотойлтыг fa=l
1 H
l l H/tH =50...300 l l H/tH <50
 - Æèéëòèéí õ¿÷èéã áîäîëöñîí итгэлц¿¿рийг
2
f 
 1     3   0 
2
тэгшитгэлийг бодож олно.
 td 
Õîòîéëòûã äýýðõ òîìú¸îãîîð îëñíû äàðàà хºш¿¿ний шалгалтыг äîîðõ томъёогоор бодно.
f 1  fo   f  1
    
ld ld  1     ld  150
Тайлбар:
f 1
Ган хуудсан дээр үйлчлэх ачаа q  50 кН/м2 бага, ган хуудасны хотойлт нь [ ] бол бат
Ld 150
бэхийг тооцох шаардлагагүй.
1
 хэрэв хотойлтын нөхцөл [ f ]  l d бага байвал ган хуудсыг хотойлтоос гадна, бат
120
бэхээр нь тооцно.
2. Áат бэхийн нºхцºлийг дараах томъёогоор шалгана.
H M
    Ry   c
A W

Жийлтийн х¿ч (Н), гулзайлгах момент (M), хºндлºн огтлолын талбай (A), эсэрг¿¿цлийн
момент (W)-уудын утгыг дараах томъёонуудаар тодорхойлно.
¿¿нд:
 2  E1  J d Mo qn  ld2 1 t 2 d
H   ; M   ; A  l  t ;W 
1   8  1   
d
ld2 6
(1.5)
An  1t d - Настилийн хөндлөн огтлолын талбай
ql d2
M0  - Настилийн гулзайлгах момент
8
q  q f - тооцооны ачаа
 f  ачааны найдвартай байдлын итгэлцүүр

1t d2
Wn  - Настилийн эсэргүүцлийн момент
6

5
Ãàí õóóäñûã äàì íóðóóíä áýõëýí øèðýýõ î¸äëûí çóçààíûã äàðààõ òîìú¸îãîîð îëíî.

H
kf  - Ширээлтийн дундуур эвдрэх үеийн тооцоонд
 f  wf Rwf l w
H
kf  - Ширээлтийн захаар эвдрэх үеийн тооцоонд
 z  wz Rwz l w