HOFOOÓVINURINN

~'II\: i;t'i' ~""AR:6TEFNUNA

MEÐ,PO_ÁLA 1WIIR

1. RAMSAY Jlúl.cnbNALD
F""" lItl\'l_$Áf>HlllUu BRJ!TA
>

ÞfÐBNDUR--
J. nt, v. J:, Þ. Þ.

•
..•.
LþYÐl1.L8Ð!N
",u <inu blöðin, ••m h,ld. upp; TÖ,. ,,,,i, "þýðu i
..m
.téttablU'ittuuni, einu blð~ln.
~u g~gD 'Iæla!
,.em alÞtðlD hefir
gæta haS"InUllfl. ill-
•.uð .•.•ld.atéU.ri.uar,
"lit rið ,ar.
einu bli}.9Í:lí, H 0 RU Ð Ó vt N URl , N N ,,

.IUÞtðublaðlð
'. eina d8(l:hW alþýðu, en 6.tbreidd •• ta dagblað land•• ,
..•••. Þ&ðkemur itt aHa virka daga og JlyturgTeillit , RItgERÐIR UM'1AiFNAÐARSTEF~UNA
'\fm- ttj61"tlMtl.og ~ öDIJJar ÞlI1e&I, er ~atwnji\fr '. . - .' .' . . ~
>
, ,\, snæ
.' - .
RORMÁJ!.'M:'EFl-'IR·'
-..rð., enn rremw útlendar og innlendar frét~t, ; + .' ,
takemtit.-r aeðauwillllllgur og fræðandi ~"inir o. 8.. I}, RAJ\15AYMA6DONALif '
•.tað er "lxlzt& auglýtingablað I.naainl •• Inr ntþreil'hilu
1IlInnar. - ÁikrlftJD,Wrð 'h; J.~.6. flItíiuði . .lvglfaing.- FYRR FORSÆTISRÁÐHERRAll<i.BRETA
- - ,
,
"

''''''-t'ð kr. ora mm..~inr,., , ,

V•• kamað ••••DD
•• ~kublað A'þfhlokk ••.•abll. " NorðurlUldi, bmur
__ , .u.llrlrri. r.611' 81þyðumilllfni og flytur erlendial'
.••. tnu~Dd.r rr6ttir og frððleik. Alkriftanerð er kr.
~O iraallJUrinn. A.llir, aew ii!!_ kynn • .talþýð\Ull~I;.
.'ll.Dl. nyrðra, ættu &ft kaupa hilDU.

Skutllll
,~
!
tuitir blatl jafnaðarmanna i t••fitði Ol ee að h.tra dómi
\ezt .kTif.ð •. blað Jandain., &UU .nir að bnpa ha/,j;R. I
"ftm TilJa fylgj.1t með starfsellri jafllliðatmaB.na át ••.
-iitði. .•• þar hafa jafDafarmenli .rfIn'6lfn, um kunn.
-"8l'.A.ekriftarTerð er kr 6,00 áJ:pÐpriD.11. -
AJ,þýðublððin ml 611 pl\t\ta; ;. hTtrri afrreillll1u þeit:ltf.
"'III er. JaTtlJr.lCnit~
iDgum í bTert blaðið •••
~~,~
v.
.1' aorlþ-
~.UP.O Alþ,tOu.bll1c11Dl

•
I
•
REYKJAVÍK. FORMALI
PRENTSMIÐJA BALL GRÍMS BENEDIKTSSONAR
Bækur og bækllngar um jafnaðarstefnuna eru
1924: óteljandi. En þessi bók er töluvert ólik öllum öðrum.
~' Höfundurinn hefir fórnað af frjálsum vilja tJma
og hæfileikum fyrir stefnu vora. Staða hans kemur
honum 1 kynni við nemendahópinn, sem streymir úr
skólanum út i heiminn tl! þess að gegna borgara-
skyldum sínum annaðhvort til góðs eða ills. Og
þegar hann virðir fyrir sér hópinn, er streymir út og
inn i skólann, þá dylst honum ekki, hvað það er,
sem er að, gerast.
Heimurinn er byggður af þrælum. Jafnaðarstefnan
á alt sitt traust undir skilningi og viljafestu borgar-
anna. Manns8álin er eina undirstaða jafnaðarrikisins.
Þá fynt vill fólkið jafnaðarstefnuna, el' það skilur
hana og elskar.
Þessi bók er andleg rannsókn á viðfangsefnum
jafnaðarmanna, rannsókn lÍ þvi, hvernig jafnaðar-
stefnan verði framkvæmd, og hvernig núverandi þjóð-
félagukipulag elur af sér lamandi kúgun, sem það á
lif sitt undir.
Niðurstaða höfundarins er þessi: nÖll þjóðfélagsmál
eru uppeldismál. Ástandið er eíns og það er vegna
*1
þe••, að verkalýðurinn er þar, sem hann er, or það,
sem hann er.· Á þessum hverfulleíkans dögum, þeA'ar
menn lækjll.lt eftir glitrandiprjAli, hlaupa eftir augna-
blíksáhrifum og snúa síðan vil'>þeim baki að vörmu
sporí An þels al) hafa orðll) neitt ágengt, þerar
lllenn IlltIa sér al'l vinna himin og jörll I einu áhlaupi,
en eyða all elns kröftum sinum og trú, - þá ber
naullsyn til all áminna 011 um, i hverju 0.1 er i raun
I. KAFLI
og Yeru ábótavant, og það þarf að kenna 081, að
þrælkun og örbirgð vbtð\irek:ki útrýmt all fullu og HðFUÐÓVINURINN
öllu fyrr en vér höfum bætt úr þellum breatum
TorUDh Núverandi þjóðlkipulag lifir 4 þoUn-
Þetta er það, lIern þeuar ritgerðir ]tennll. Ol'. Þier mælll fátæklinganna.
I.ljá Oil blákMdan sannleikann fyrir sj'ónir og ýlla Anatole Funce.
011. veginn. Og eg fagna þeim fyfirfiokk 'votn.
J. BiimBay MacDoniJld. öreígamír eru ekki kúgallir at þvl, .1) .
kúgararnir fyrirl1ti þá og vántr~1~ij
þeim, heldur af þvi, all þeir lyrlrllta pr
vantreysta Ijálfum I'r.
Bernhard Shaw.

Hugljónir jafnallarmanna eru eldri en fjöllin, en

sem fiokkur erum vér tiltölulega ungir. AlIalhlut-
verk vort er þvi fræðslu- og útbreiðslu-starf. Vér
verðum all frælla og vekja hver annan. Menn g(lta
fæðst til ,kol'>anaihaldamanna og frjálslynda flokk,inl,
en sannfæringar jafnaðarmanna verlla menn .ll afia
sér sjálfir mel'> andlegu erfiði, - mel'>þvi all beita
Ikynseminni og síðferðilegu ínnsæí voru.
Mjög oft þurfa jafnal'>armenn, afl afneita 1 pólltilk.
um Ikilningi,foreldrum sinum, bræðrum, sy.tru~ og
vinum til þe•• al'>nta verill trúir Ijólli fram&óknar~
tnnar, A.lnrl.,ar I'-ðre,ylldlr 0'Itr"Djf\\r TeII\\lelkl
 6
hafa aflað hreyfingunni sona og dætra. Skoðanir
jMnl1ðarmanna eru sprottnar af athygli og íhugun.
Þeir lega og nema. Þeir spyrja. Þeir beita skynsem-
luni. Þeir h ugs a.
Stærsti þröskuldurinn á vegi vorum til framfara er
fáfrlllði,hirðuleysi og hleypidómar alþýðunnar sjálfrar.
Það er þetta, sem er skrtmslíð á veginum, hötuðóvin-
urinn, sá grundvöllur, sem allur óréttur hvilir á.
Alþýðan hefir höfðatöluna, flest atkvæðin, og gæti
I
þvi haft yfirhöndina i allri pólitlk. En það er kunn-
ugt um allan heim, að hið raunverulega vald hennar
nær ekki tiundahlutanum af þvi valdi, sem hún á
ráð á. Það, sem hana vantar, er þekking.
~. Hvernig svo sem þvi er varið, þá hefir alþýðan
ekki komist til skilnings á kjörum sinum og kring-
umstæðum. Hún þekkir ekki þær staðreyndir, sem
liggja til grundvallar fyrir lifi hennar; Hún gerir sér
enga grein fyrir, hvernig henni ei: stjórnað. Hún hefir
ekki komið auga A það, hvernig aðrir féfletta hana.
Hún áttar sig ekki ti þeim skollaleik, sem leikinn er
með hana. Hún hel' ekki skyn á grundvallaratriði
hagfræðinnar. Hún veit ekki einu sinni hvað kaup-
gjald er. Hún skilur ekki eftir hverju það fer, hvort
dýrt eða ódýrt er að lifa. Hana grunar ekki, hvers
vegna margir eru fátækir en fáir ríkir, Henni eru
ekki kunnar orsakir atvinnuleyaisíns. Hana örar ekki
fyrir orsökum og tilgangi styrjaldanna. Hún hefir
ekki hugmynd um það, sem kallað er landvinninga-
stefna Hún sér ekki. verkanir auðvaldsins.
Henni er jafnvel dulið sitt eigið gildi. Hún. finnur
ekki; hvað hana vantar. Hún er sér þess ekki með-
vitandi, að hún er ánauðugur þræll. Hún veit ekki,
at'l bún veH þat> ekki. H\l.n gerir sér ekki ijÓ8~
I
~1
hvernig hún er þrelkuf) fjárhag.lega, Ukamlega og
andler&·
Menn .egja, að þeir hafl ekki áhuga á Itjórnmálum.
Þeir vilja heldur eyða tómstundum sinum i reyfara-
lestur, föndur i höndunum eða bíðsetur. Þeir botna
ekki i, til hvers stjórnmál eru. Þeir hafa ekki hugboð
um, að nokkurt lamband sé á milli atkvæðagreiðslu
og l1fskjara þeirra. Þeim er hulin orsök þjáninganna.
Þá sYlf)Urekki undan hlekkjunum, sem þeir beta.
Þeir greina ekki I sundur vini sina og óvini. Þeir
elska herra sína af þvi, að þeir þekkja þá ekki.
Þeir kyn a á hendurnar á böðlum sinum. Þeir kjósa
atvinnurekenduma .á þingið og I sveitastjórnirnar
og ganga IVO i verkamanna.félögin til þeu af) leita
þar verndar {yl'Ír afleiðingunum af sinu eigin athett1)
Þeir hjálpa burgeísunum til valda og vandræ&alt
siðau' út af átvínnuleyeíuu og baslinu. Þeir beita
ekki skynseminnI. Þeir' hugsa ekki.
Vitanlega eru sjá.lfirburgetsernír og þeirra nánustu
attanio8ill\r harðanúnir andiltlllMilgar. En þeir eru 1
svo miklum minni hluta, að einir út af fyrir aig
megna þeir ekkert.
Ef stettabaráttan væri barátta milli rlkra or fa·
tækra, væri henni Iokíð fyrir löngu. En fjöldifátlllkl-
inganna hefir skipað sér undir merki auðkýfinganna
og þó nokkrir rikir menn tekið að sér málstað ör-
eíganua.
Auðugu stéctírner, ræningjarnir, eru ekki verstu
andstæðingarnir. Hættulegustu andstæl'lingarnir eru
þeir, sem rændir eru, öreigarnlr sjálfir. Eins og Bo-
- -------------_.
1) Svo langt eru Islenzkir verkamenn yftrltmt ekki
komnir. Þý!) •.
 ~'

bert Tressall se~ir: .Þeir eru höfuMvinurinn,. :-
þessir karbættu mannvinir, sem láta það ekkiD.ægja
að gefa sig undir okið eins og uxaröðrum til gróða,
heldur verja þetta skipulag og risa gegn öllum um-
j einbeitta. Vér viljum sjá þá með augun opin. Vér
bótum. Þeir eru hinir sönnu kúgarar, þes,sfr menn,
sem tal~ .um sjálfa sig eins og .vora H~tl.", sem hafa
lifað i örbirgð og niðurlægingu alla sina æfi,og
téljll' að það, ~em þeir hafa búið við, sé nógu gott
fyrh: börnin, sem þeir hafa hjálpað inn i veröldina.
9
háar kröfur. Vér viljum sjá þá vitra, skynsama og
"iljum láta þá óska eftir hærri tekjum, atvínnúleys-
istryggingum, prýðilegum heimilum, fleiri tómstund-
um, meiri menningu og ágætara lifi i hinni fylstu
merkingu þelll orðs. Vér viljum láta hinn vinnandi
lýð þrá hina háleitu gleði þess heims, sem reistur er
á réttlæti. En um fram alt viljum vér láta hana
vinna að þvi að stofn.etja IUkan heim.

l
I
•• l,.:
\ Það, eru þessir menn, sem bera ábyrgðina á þvi, að
þessu skipulagi er haldið áfram." '.
En þannig hefir þetta æfinlega verið. Rakari nokkur
yitnaði á mó~iFrancesco Ferrer".uppeldisfrömuðinum
,~
~ spæuska,semskotiJlu var, ásakaður um vjllutrú og
uppreíst, Þegar unnið ,var að þvi aðgef~ þrælunum
i Amerlku frelsi, voru það ekki þrælaeígendurnír,
sem beittu áhrifamestu mótspyrnunnt, né heldur \
prestar falsaðra trúarqra~ða, Þ9,J'ð þeir héldu margar
samkomur til þess að verja þr~lahaldið. Þrælarnir
sjálfir voru hættulegustu andstæðingarnir. Þeir skildu
þetta ekki. Þeir höfðu aldrei' frelsið þekt,Þá langaði
ekki til að vera frjálsir .• Massa" (;>; húsbóndinn) var
svo góður við þá!
Og svo er það þann dag ídag. Harðstjórarnir gera
ekki, menn að þrælum; Það eru þrælarnir, sem gera
menn 8,ðharðstjórum, Er' oss ekki oft sagt: Alþýðu
manna liður vel; - að minsta kosti er hún ánægð.
Ji.:nþað er ein~itt þessi R-ýrslegaánægja, þessi vel-
líðan, semenginyelliðan er, sem vér viljum lýsa 1
bann. vér viljum vekja almenning •. ~eðvitundar
um ánauð sína, Vél' viljum gera hana óánægða með
ástandið, eim og það er. Vér viljum ljá hina vinn-
4mUtnenn .tÓK//, olf dj.da.. m,l'l mildir þ.rt.l~ 91(,

II. KAFLI.
I
SÁLIN OG AUÐVALDIÐ
Meginbölvun tatæktarinnar er sú, að hún
lamar vIljaþrek öreigans, unz hann verð-
~. ur aðalvörður sinnar eigin örbírgðar.
Bernhard Shaw.
Verkam allur, sem vill styaja stétt lina
til sigurs, verður all öðlast nýja skoðun,
gerólika skoðun burgetsanna. Hann
verður all "endurfællast" i þeim skiln-
ingi, að hann ávinni sér annan huglun-
arhátt en yfirboðarar hans hafa.
~: W. W. Cr a k.
í gömul. Fjórði hluti af börnum verkamanna deyr áður
Vér erum ofurseldir hringavitleysu. Vér erum
snauðir og undirokaðir af þvi, að vér erum fáfróðir
og sinnulausir, og vér erum fAfróðir og sínnulausir
vegna þess, að vér erum snauðir og undirokaðir.
Stéttin, sem drottnar yfir veraldargæðunum, drottnar
einnig yfir andlegum gæðum - til þess að drottna
yfir veraldargæðunum. Stéttín, sem á landið, námurnar,
jámbraurirnar, skipin, verksmilljurnar og vinnustöðv-
arnar, á einnig skólana, kirIqumar, blöðin og' hióin
11
- til þeu að eiga landið, nám urnar, járnbrautirnar,
skipin, verksmíðiurnar og vínnuatöðvamar.
En til þess að losna úr völundarhúsi vítleysunaar
er auðveldasta leiðin að vinna bug á vorri eigin
fáfræði og sinnuleysi. Fyrsta og aðal-hlutverk vort
er .áll yfirbuga þau skaðlegu áhrif, sem aullvaldið
hefir á hugi vora. Þegar verkalýðurinn er orðinn
vitur, skynsamur og árvakur, er verk vort hálfnall.
Auðvaldið á sér sálarfræði og hugmyndafræði, eini
og það .á sér hagfræði og stjórnfræði. Það þrælkar
lálir vorar, eins og það veikir lIkami vora.
Auðvaldið skaðar jafnvel sálina meira en likamann.
Vissulega vinnur það likömum vorum mikið tjón.
Það limlestir oss, blindar oss, sveItir oss,' þrælkar
018 og jafn VIII drepur oss. Flest andlát vor á meðal
eru óeðlileg. Flest slys má forðast og fyrirgirða. .
Auðvaldið vinnur lIkömum vorum geysitjón. Um
1200 námum enn og 450 járnbrautarmenn eru drepnir
hér á hverju ári. Þúsundir verkamanna i öðrum
illngreinumeru drepnar á hverju ári. Yfir þúsund
manns lætur lifið vikulega úr eymd og hungri. Árlega
deyja hundrað þúsund börn aður en þau verða árs-
en þau verða 5 ára. Auðvaldsstyrjaldir drepa næstum
eins marga og drepnir eru og limlestir á svonefnd-
um friðartimum. Auðvaldið rænir 'OS8 limum vorum,
sveItir og tærir upp líkarní vora, steypir yfir OSIl
alls konar sjúkdómum og styttir vort vellala lif með
harðri hendi eða "bUtt og án blóðsúthellinga" ..
Aullvaldill bakar Ukörnum vorum stórtjón. En meira
tjón bakar það jafnvel sálum vorum. Það eitrar og
lýkir, lamar, lestir og sundrar sálum vorum jafnvel
f-remureu' likömum vorum. Auhaldil) b3rlar oss
 12 tg
~pUt~•. hugmyndir a sam", hAU Qg þ",ð ber 0'. Ipiltan og ellka raningjana. Auðvaldið kennir 'Verkalýðnum
að kylla á höndina,.em lýstur hann. Auðvaldið
mat. Það lemstrar og afakræmir l1hlltoðun v~m~4
lama hAtt og það lemstrar og afalcræmir Ulqu~i VOra. kennir ibúuunm i hreysum fátakrahverfanna að ala
Það heftir skynsemi- og tilfinnipga-þro~lq~ vorn Ii. önn fyrir þeim, sem búa i höllum og skrauthýsum.
sama hátt og það heftir li~am8þl,'Q~l!:lj.
vorn. Allar vonir vorar feitum vér Ii. fræðslu. Ekkert
Andlegur krypplíngurer brjpatumkenllanlegri "Um- getur frellað verkalýðinn fyrr en hann sér og skilur
Ingi en líkamlegur krypplingqr. PóUtilI!;u,r bl(ndipgi og þráir lausn. Hann a sér enga frelsisvon fyrr en
er aUmkun/l.rverðari en I1kamlegtlr b1Jl1dip~, hann hefir gert lérgl'ein fyrir, hvað hann er, og
Auðvaldið þrælkar ekki að eini verltalýl'linn. Það hvað hann gati verið.

I
heimskar hann einnig. Og það heimlkar hann til Álltandið er ein. og það er vegna þess, að verkalýð-
þess að þrælka hann. Auðvaldið rliDnil,'ekki 'ð eini urinn er þar, sem hann er, og það, sem hann er.
verkalýðlan. Það kennir honum,.!) hann eigi að láta Harðltjórarnir gera menn ekki aðþrælum, Þrælarnir
ræna sig, og að hann eigi að bera virðiögu fyrir g.ra menn að b:arðstjótUín. Yetkaínenneru rændir og
~" ræningjunum og .tyðja þa. til valda. þó ekki rændir. Þéir eru ngoðgerðamenn i götugum '
Auðmennirnir synja öreigunum ekki að eina Um flíkum II• Það, sem fra. þéiIíl' et tekið, er að eiDl
mat. Þeir synja þeim þekkingar. Og þeir Iynja þeim vinilan,er þeir gefa.
þekkingar til. þe.. að geta synjað þeim um mat. EiíHþrö'lk:'I1ldUthi'nmilli þeirra6g hátniilgju, fegurðar
Burgeísarnír þrælka ekki verkalýðinnað eini Ukam- og gleði er fittllllln þeirra og heimska. Dýrlegur og
lega og efnalega. Þeir þrælka hann eínníg' andlega d•••• inlégttr héimur öteiðl'r f'aðIiiiilh móti þeim.
- tíl þess að geta þrælkað hann I1kamlega. Eins og Ht.tl.tib biðUr þeiita.
slungínn innbrotsþjófur 8~ingur burgeísínn verkalýðn-
um Ivefnþorn og rænir hann siðan.Snýkjqdýraltéttin
~'" rænir ekki að eins þræla lina. Hún agar þrælana til
~:
,, þess að verja þrældóminn. Au~valdið sjaðar þvi láI
I
verkamannsins meira en líkamann.
V~rkamennog konur; sem teljalÚUÍhaldlflokkainl
eð~ frjálslynda flokksins, eru melta hryggðarefni i
heimi og traustalIta stoð og stytta auðmannanna.
Auðvaldiðá.meiri tök i mönnum en munum. Auð-
valdið kennir verkamönnum að hugsa eini og auð-
menn og tala eins og auðmenn, Auð valdið steypir
ekki verk$lýðnum að eins 1 eymd og örbirgð, vinnu-
lelll 0' ve,laldóm, AuðvAld.iO Jl:enuir DOllum Að ~111l.

m. KAFLI
.:
1
HVER A SÖKINA?
•..'...•.•.
1
~
~,
Ætlarðu að una þvi alla æfi, aðletingjar
eyði auði þinum og bófar dáridygðir
þlnar? Auður heimsins er eign þln.Jafn-
vel hversdagsvaðallínn og hagfræðinga-
skrillinn segir þér, að án' vinnu verði
enginn auður. Hver rænir þig honum þá
og hefir þig að ginning~rf1fli? Þér klæð,
8ker~r! Hver á sök á þvi, að allur þorri
allr~ enskra barna gengur I tötrum] Þer
Ikósmil'lir! Hver á sök á þvi, að vændis-
konur epóka sig II hælaháum skóm, en
börn yðar özla forina berfætt? Og þér
veðurbörnu húsfeður! Hver á sök á þvi,
að börn hrynja hvarvetna niður úr
hungri i hinu frjósama Englandi? Það
er tvímælalaust yðar eigin sök, nú, þegar
þér hafið fengið þingræðisvaldið 1 yðar
hendur.
John Ruskin.
Þetta er ekki skemtilegt verk, en samt verður að
vinna það. Vér verðum að standa augliti til auglitis
Ið
frammi fyrir lannleikanum. Allan lannleikann verður
að segja, hvað sem 1 húfi er. Það væri hægðarleikur
að halda þvi fram, að höfuðóvinir rettlllltisinl séu
láTarðamir,auðmennimir og lögmennirnir. Það væri
auðvelt að skella allri skuldinni á gróðamennina. Vér
höfum i raun og veru gert það ótal sinnum á ræðu-
pöllnm, gatnamótum og i blöðum. Vér segjum það
jafnvel enn þann dag 1 dag 0 •• til afsökunar. Það
er auðveldalt, eðlilegast og algengallt og fellur al-
menningi bezt i geð. Það lætur sennilega 1 eyrum
og TirlHlt vera rétt.
En það er ek k i rétt. Þegar málið er krufíð ræki-
lega til mergjar,er ekki rétt að segja, að Iávarð-
arnir, auðmennirnir, atvinnurekendurnir og lögmenn-
irnir séu höfuð6vinir réttlætis og framfara. Ef vér
ættum hllitn'a~:LIndlandi eða Japan, þar sem verka-
lýðUrinn er i raun og veru áhrifa- og atkvæða-laus,
þá ,væri þessi fullyrðing sanni nær. En vér búum i
Bretlandi, pólitiskt þreskuðu r1kl, þar vsem rödd
-el'la þögn- meiri hluta kjósenda ræður.
Í Bretlandi höfum vér vald til að binda enda á
þjól'lfélagsranglætið. Vér höfum vald til þess að bæta
úröllumþjóðfélagsgöllum. Það, sem oss skortir, er
þe~king og vakandi vitund, löngun og vilji. Það,
sem vér þörfnumst, er skilningur og vizka. Nálega
90 af hverjum 100 kjóIendum landsins eru fátækir
verkamenn, sem eiga ekkert annað en likamlegt og
andle~ afl litt. Verkalýðurinn er i yfirgnæfandi
meiri hluta i flelltum kjördæmum landsins. Vér gæt-
tyli neðri mil.tofuna hreinum jafnal'larmönnum, ef
vér vild,um. Vér gætum gert þjóðfélagi byltingu i
næstu TikU, ef vér hefðum til þess hugsun, hjartA
Qi' vilja. ,

Höfuð'óvlnu'l'inn er nlieroÍllenheÐdurogt.tur,
HötuðóvinurInn tr ii'4mverkttma.ðurvoi;ntgrA'ÍiM vöt
og félagtlhl'oðir. Höf-UMvlnurÍnn er 1 -fyndngúiD vór.
án\., en ekki utan þMria, HöfUM:vlntirÍnn llÖ!lfi:tiörnu
,
kiifkjubg v-ér, býr i sömiUgÖ'tUj ViníHirllölfiuV~Í"k'.
H15f11'ðóvinurinn -et ottfaflit vöréðll blfjMt, J1jIa~í
framdiéM félagi. ÍliBJ:ieyzlile1kinn'-M 'éUi 1'ltj6m'tlh-
um, kæti BrUtull! heldur i IIjéHumöis,þvI.fl vér
erum iiæ'flar." HöfuMvinutinb ,61' i ftuttúminllagt
I
lJjAlfurhinn:'tlljói,fáftó'M öghehnllki v.erk'arlla1'luT.
Áltandið er eins og það er vegna pelii,að fólkið
er þar, sem það er, og það, sem þáð er. Það tr furða,
~. að ástandið er ekki verra en þa.ð e1-. Þó áð' þjóð-
~ skipulagið sé' ranglátt, þá er það aðeins ímynd IIkyn-
semi- og andlegs (eða tilfinninga.)þróllll:averkalýðsins.
Hinir nhægfara" verðskulda alt, Ilelilþelr'" eða fará á
mis við. Börnin ein eru saklaul ogmnglaeti beitt.
Aullvita.ð eru aðrir óvinir, hVatamenn og hjilpar-
lið, - fjöldinn allur. Þeirerut. d. ligóðir" U\víl.rbar,
sem gefa fólkinuöImuJlur (penInga, sem þll;ð. SjÁlft,)
til þell8 að villa það fra verUleikanum, Þeir eru
auðugir ma.nnvinir, 'em beita gjöfui:n;fytll't'Ól'kiðtll
þess að veiða þab, sem ngefa. þeim, lðm þeir
þurfa að~hafa gagn af, það, B6mþeir hafá ekkert
gagn af-,
Þeir eru lInauðu og .ljóu,. 811 virðingarvarðu
verkamennirnir, jemþjóna burgeilunum • fundum
þeirra til þen ab koma Iler~lill'''Við;yftrbððar•• II'l'&.
Þeir eru brlllður þeirllaog lagimenn,tem gíílta ha,g-
muna yflrbo&arailinna. ar.ölil'lt 'á.tfebu. 'Þeir eru
hagB;tnumentiirtdrno nefndUjsem alt'áf ernllib
reyna að .kcnnsllt áfram", ~Í1 ipyrja MdrehU) þeIJIIU:
,Hvali stoðar það manninn, þótt hann eii'nillt Alla;q
17
heiminn" ef' hann fyrirgerir sálu sinni?" Þeir ertí
verka:ínerihirnir; sem aldrei taka þátt i neinu, nema
eitthvað sé á þvi að græða, sem aldrei fallast II
neitt, neDla þM gefi eitthvað i aðra hönd þegar i
stað. Þeir eru hinir "þroskuðu" biskupar á kirkju-
þíngununi, sem hryggjast yfir eymdinni og spilling"
unni og ráðleggja samvinnu og meira afkristi1egrl
Dleðaumkun og ekkert annað. Þeir eru »Non·con-
fórmistarnir" (trúflokkur á Englandi), sem lýsa yfir
þessu: »V ér erum allir orðnir jafnaðarmenn", !>g
nJesus Kristur var mesti jafnaðarmaður, bolsivíkí,
sem heimurinn hefir þekt," - og kjósa síðan hík-
laustméð Ilialdamönnum.
Þeir eríí girugir og fáfróðir smákaupsýelumenn,
sem halda i heimsku sinni, að þeir eigi sömu bags-
muna" að' giliJta og stóreignamennirnir, en eigi enga
lamieið með verkalýðnum. Og loks eru þeir hvers-
dagsmenúírnír,' sem vilja verða jafnaðarmenn, þegar
jafnaðarstefnan hefir náð valdi og virðingu, en fyrr
ekki. Þeir eru ótalmargír, þessir minni háttar óvinir,
og vér megum ekki gleyma þeim.
En höfuðóvinurinn er fáfræði, síririuleysí og þræls-
lund vei'kamannanna sjálfra. Verkalýðurinn á sökina,
ein8 I og" Ruskin' bendir á, þvi að hann hefir stjórn-
málll.vll.ldið;- bæði þingræðis-og iðnaðar-vald, þjóð-
vald og Mraðsvald.Ábyrgðín fellur á hann og engan
annan, þvi að sökin hvilir á honum, og hun er hon-
um til dðmsáfellís. Hé'nni verður ekki komið á aðra.
Raunar vitum vér, þegar öll kurl koma til grafar,
ab eigi ber að áfellast verkamanninn, fátækan, fá-
fról'lan, llljóan og kúgaðan, frá sjónarmiði sálfræði og
siðfræði. ~Faðir, fyrirgef þeim, þvi að þeir vita ekki
hval) þeir 4fera.U Þetta er ekki árás lÍ vel'lmlýuilln,
2
 18
1>_1'> er ab eins skýring. Enginn getur i raun og
veru annan sakfelt. Vér getum að eins skipað abyrgð-
inni a linn stað.
Vér eigum i höggi við hríngavítleysu, FAfræðin er
meginorsök að fatækt verkalýð.ins. Sljóleiki er af-
leiðing af aldakúgun. Þrælslundín er leifar þræla-
haldsíns. "Auðmennirnir synja ekki fátæklingunum
að eins um mat. Þeir synja þeim um þekkingu. Þeir
r, Iynja þeim um frelsi," segir ~uBkin. Eða eins og tv. KAFU
Carlyle hefir komist að orði: "Eg vor kenni ekki fá- AÐ BERJA Í BRESTINA
teklingnum strit hans. En ég harma það, ef sálar-
ljós hans slokknar." Og enn segir B. G. Shaw:
Ég er fyrir löngu orðinn þreyttur og
nMeginbölvun fAtæktarinnar er sú, að hún lamar
þrautleiður á því að heyra verkamenn
vilj_þrek öreigans, unz hann verður aðalvörður sinnar skella ábyrgðinni á lífskjörum sínum A
eigin fátæktar."
alla aðra en sjálfa sig. Þeir bera ábyrgð-
Vér vitum, að þetta er satt. Og það er gott að
ina, og þeirra er valdið, og í stað þess
vita það og hafa það hugfast. En. verkalýðurinn að svívirða auðmennina og kvarta und-
hefir ekkert gott af þvi, að A hann sé hlaðið oflo:fi..
an kúgurum sínum ættu þelr að rísa til
Það bakar honum AUka tjón og dekur skaðar suma valds og virðingar þess máttar, semer
ljúkiinga að leggja það i vana sinn að afsaka hann þeirra.
vegna fMræði. Ph lfp Snow den.
. Læ!tnir og. sjúklingur verða að vinna saman. Sú
í

ábyrgð hvilir á kjósendunum að bæta úr þjóðfélag8-
böUnu, og meginþorri kjósenda eru verkamenn. Þeir
eiga aökíaa, og þeirra el' valdið. Vér festum alt traust
vort á mentun þeirra. Látum OS8 fræða og hvetja
og efla til samtaka.
,
Ef eg ætti að gera einhverja sérstaka
stétt mann félagsins ábyrga fyrir áfram-.
haldi þjóðfélagsranglætisins, myndi· ég
áfellast verkamennina, því að þeir haflI.
vald til að breyta þjóðfélagsranglætinu,
hvernig sem þeir vilja, ef þeir fást til
að beita þvi.
Fred Bramley.

Framfarir i þjóðfélags- og atvinnu-mal-

um s-eta komlat ·1 kring með þvi, að
*~

....:rJ
20
kjósendur fari skynsamlega að ráM sínu
1 kjörklefanum. Í landi eins og VOl u getur
ekkert annað trygt varanlegar framfarir
verkamanna. Réttindunum verður haldið
fyrir þeim, unz þeir skilja þau og fylgja
þeim fram. Þegar verkamennirnir eru
tilbúnir, getur enginn lengur aftrað þvi,
··I', ~
sem á að verða.
J. R. Clynel.
t:
\
I 91
I
arrIkið.En rikið, sem hefir valdið, og þingið, sem er
kosið eftir kjördæmum, eru þröskuldur á vegL"
I Þetta .er akoðunín. Þetta eru rÖkin. Venjulegiim
verkamaunl þykir vænt um að vera talinn saklaust
fórnardýr og vera afsakaður. Hann gleðst af þvi að
vera vafinn og réttlættur. Hann 1{(IUÍsti sjöÚ:ó.da
himin af þvi að vera píslarvottur. Það losar hann
,;
I
- við ábyrgðiriá.. Þaðgelul' honum ftjáisrælH tilÍi.ð
'I veðjá um hund á héraveíðum og veðhlaupahesta
1
húsbónda síns. Þ~ð g~fur honum Uma til ~ð ·sæ~ja
knattspj-rnumót, Ovínúrínn er alt af einhver annar,
aldrei 'sj'álfur hann eða Itétt hans. Rann starfar eini
og hánn hUglar eða heldur að sér höndum. ltann
breytir· eftir trú sínní,
Þessa ilpiltú ~koðuIi verður að of8~kja og reka. á.
dyr, og önnur ný verður að koma i hennar stað.
Þjóðfélll.glláatandlð.er ímynd af hugsun verkalýðsins.
Í Bretlandi, þar sem vér höfum pólitiskt frelsi, er
vér höfum fengið fyrir blóðuga bará.ttu, verð~kulda~
vel'lcll:lýðtit1nn itlt það ranglæti, sem hann verðúr
fyrir, og allan þann réttIætisllkort, sem hann á við
að búa. Hann hefir greitt ranglætinu atkvæði lIitt.
Hann hefir heimtað það ástand, sem er. Börnin ein
eru sakla.us og ranglæti beitt.
Fullorðnir verkamenn hafa áhrif og atkvæði og
verkalýðsfélög. Það, sem skortir, er skilningurinn,
viljinn og áhuginn. Hvað Iltoðar að áfellaat menn eða
mál, Bern alls ekki eiga það skílið? Vér vitum, að
þing vort er ekki ráðstjórn. Til þess er kosið eftir
kjördæmaskipun, en ekki eftir atvinnugreinum. þvi
er mjög ábótavant, jafnvel sem verkfæri. En það
væri ekki eins og það er og starfaði ekkí eíns og
það starfar,' ef' ekki væri fáfræði og sljóleiki verka-
mannanna, sem eru hér
22
um bil 90 af hverjum 100
f og allar hérað8lltjórnir jafnaðarmönnum, sem hafa

kjósendum.
Þar væru ekki eins margir lávarðar, auðkýftngar
I stéttarvítnnd
þegar
og vinna að byltingu. Og jafnvel þá,
auðmennirnir reyndu að hindra framgang
vorn or berjast gegn réttlætinu, gætu þeir ekki gert
og kaupsýslu]1lenn, sem raun er á, ef verkamenn og
það nema með hermönnum og lögreglu úr verka-
konur kysu þá. ekki. Hvernig stendur á þeaaari IUeldu
mannastétt. Hve nær sem verkalýðurinn fer halloka
ástriðu til að .áfellast þingið i stað skilningslausra
fyrir auðmörmunum. er það fyrir tilstyrk annara
~erkamanna, sem beita þvi eða misbeita svona auð-
verkamanna.
virðilega? Hvi erum vér svo tregir til að viburkenna
H vi eigum vér að ala sjálfa 0118á imyndunum og
sannleikann? Hvers Tegna reynum vé).' að, ganga á
blekkingum? Hvi eigum vér að láta svo, sem. vér
bug við kjarna málsins? eigum aðra óvini en sjálfa oss. Eftir sex: ára styrjöld
Myndi verkalýðurinn þegar i stað sýna meiri vizku
með öllu sinu böli og eftir viðvörun sir Henry Wilo
I ráðstjórnarskipulagi ? Og hvers vegna kvörtum ver
1I0n8 sálaða við næstu styrjöld og þegar brezkir,
undan spillingu nokkurra ihaldssamra leiðtoga, þegar
franskir og arnerískír auðkýfingar eru að brugga,
jafnvel hinir ihaldssömustu þeirra er;umiklu fram-
bollaleggja og útbúa svikráð við jafnaðarstefnuna,
sæknari en hjörðin? Verkalýðurinn velur leiðtoga ,sina
t ganga verkamenn á hönd nýrri landvinningastefnu
eins og hann kýs til þingsins. Á þingmannavalið eða
svik nokkurra ótrúrra leiðtoga sök á þeim lifsskil-
f~ og synir þeirra taka þátt i skAtahreyflngunni Hvernig

yrðum, sem verkalýðurinn i Bretlandi á við að búa? r er þá hægt að afsaka verkalýðinn?

Upprætið þessa hugsun.

Sökin, kæru verkamenn! hvllir ekki á stofnunum
I Bonar Law, Poíncaré og Hardíng eru við völd
með atkvæðum og styrk verkamanuastéttarínnar.
Stjórnmálamenn auðvaldaíns hæla sér blátt áfram af
vorum og ekki heldur á þessum veslíngs leiðtogum
vorum, heldur á sjálfum oss, þvi að vér erum ræflar I þvi, að verkamennirnir kjósa þá, og einn þeirra sagði

og fifl. ! áverkamannafundi
að verkamennirnir
: "þér komið ekki i veg fyrir það,
fari rangt að ráði sínu i kjörklef-
Rikið er ekkert annað en verk vort eða vanræksla. ! unum, og þér fáið þá ekki til að vera með yður i
Vér snúum vorar eigin snörur, reisum vora eigin
aftökupalla og gröfum vorar eigin grafir. Ábyrgðin
hvilir á sjálfum oss, og afsakanir spilla OSB.
Ef að eins meiri hluti verkamanna og kvenna
I, byltingunni á einum sólarhring."
Ef verkalýðurinn fæst ekki til þess að greiða at-
kvæði með lausn sinni, þá er engin von til þess, að
hann fáist til að berjast fyrir henni. Það ætti að vera
væri skynsamur, vitur og áhugasamur, gætum vér
auðveldara. að greiða atkvæði heldur en gripa til
gert hér byltingu, jafnvel með hinu ófullkomna þingi
vopna. Og ef verkalýðurinn vill ekki greiða atkvæði
voru og héraðsstjórnum. Þrátt fyrir alla galla sína
með hagsmunum alnum eftir kjördæmum, þá er litU
er þingræðið langt á undan þjóðinni. Vér höfum nóg /
von til þeu, að hann geri það eftir atvinnugreinum.
af kjósend~m i þessu landi til þeu að fylla þingil'l

e ••••••••
 24
Villan felst ekki i skipulaginu, heldur11jálfum Oli~,
Verkalýðurinn er þvi mi~ura,lveg efnsóþ~Q.~aður
og tregur i atvinnumálum eins og IltjÓrI}mAlum.
Verkföll hans eru eins og fávis og fyrlrhyggjulaus
atkvæðagreiðslan.
Vér erum sammála. herra Craik kennarllvið há-
skóla verkamanna: .Ég trúi fastlega fl.Btj~rnmála~
baráttu til þess að ná árangri 1 atvinnumálum. V. KAFLI
Stjórnmálavald getur þvi, að eins komið að notum

I
að fjárhagsvald sé að baki þess. Með fjárhagsvaldi
á ég ekki að eins við mikinn auð og efnalega orku,
en ég feli orðinu ,vald' vitund um það, fyrir hvað
er barist, og til hvers valdinu er beitt. Ávöxturinn
fer eftir valdi verkalýðsins. Aldreinæst meiri árang-
ur en samsvarar valdinu. Að trúa öðru er að trúa á
kraftaverk."
Vér skulum viðurkenna, að höfuðgallinn felst i
mönnum, en ekki munum. Ek~ert vald er ávtð vald
þekkingarinnar. Mentuð verkamannastétt myndi ekki
vera lengi að breyta hinu styrkasta skipulagi eftir
eigin geðþótta. Gagnmentuð verkamannastétt myndi
vissulega fara sinu fram, hvernig sem s~ipulagið væri.
Látum oss fræða, merita og sannfæra, Efium fræðslu
ogstjórnsemi, en drögum úr vigor~um og afsökun-
um. Látum oSSSnÚ/1oBt til hlýðni við ekoðanir vorar'
UM HUGSUN
Heiminum fer aðallega fram fyrir hugsun.
Bryce lávarður.
Huglljón mín er hugsandi maður.
Eugene V. Debs.
Sá, sem hugsar ekki linar eigin hugsanír,
, er þræll og svikari við aðra.
Robert In g e r s oll ,
Munurinn á fimtu og tuttugustu öldinni,
á Arablu og Englandi, er, hugmynda-
munur, sem er orðinn til fyrir andlegt
erfiði. Fyrsti, ef ekki eini þáttur þróun-
arínnar, er andlegt erfiði.
Norman Angel!.

HugBunarhæfileikinn er skílyrðí fyrir

frelsi mannsins. Að eins með hugsun
getur hann hafið sig yfir það að vera
þræll náttúrunnar.
Prófellor D. G. Rí tc b e ,í

Það, sem verkamannaltettin þarfnalt,
er, að henni sé kent að hugsa.
Arnold Bennett.
Þetta algenga orðatiltæki: ~ég hugsa ekki,M er
hryllilega og furðulega satt, liklega BlI.nnaraen menn
vilja viðurkenna. Flestir vor á meðal hugsa ekki.
Það er of mikið erfiði. Það er of mikil áreynala og
aflraun. Heilinn er áreiðanlega dýrmætasta starft'æri
Ilkamans. Hugsun er erfið og þreytandi. Vér kjósum
þess vegna heldur að leigja "hanabjálkaloftið" að
einhverju eða 'öllu 'leyti. En gagnstætt kaupsýslu-
venju - þá eru það eigendurnir, en ekki leigjendurnir,
sem greiða húsa.leiguna. Þjáningar mannkynsins nú
á ttmum eru vissulega að eins leigutaxti á hugsana-
og hugmynda-leysi þess.
eru sálfræðileg að sinu leyti eins
Þjóðfélagsmálín
og þau eru hagfræðileg' og stjórnfræðileg. Þau sam-
svara hugsanaþroska fólksins og eru háÓ illum til-
finningum og rangri hugsun. Ástandið er eins og
það er vegna þess, að verkalýðurinn hugllar það,
; sem hann hugsar, og trúirþv'i, sem hann trúir. Aðal-
i Lvandamálið er þetta: Hvernig á að vekja hugsunina?
~~ En hvað er hugsun? Hún er andlegt starf eða úr-
.y~lausn á viðfangsefnum hugans. Hún tekur við skynj-
'~unum og hugmyndum, veltir þeim fyrir sér, rHjar
,iC upp, ber saman, dæmir og ályktar. Hún felur i sér
~lást og aðdáun, hatur og hræðslu, undrun og óskir,
löngun og bænir. Herbert Spencer segir: "Hugsunin
felst i þvi að mynda sambönd." Í stuttu máli: hún
er að eins "tilraun til skilnings". En hversu margir
eru þeir vor á meðal, sem re~aað skilja atvlnnu-
"- leyai eða önnur .þjólltélagsmál? Þorri manna kýli
~
t
heldur að .láta sér ástandið lynda. Þeir gera örlögin
að guði, þótt þau séu ekkert annað en þeirra eigin
.&I
skortur á hugsun og vilja. Þeir ætla, að rás atburð-
anna renni af sjálfu sér. Þeir spyrja varla. Þeir hugsa
I
varla um þjóðfélagsmál. Auðvaldsskipulagið er t. d.
fyrir milljónum manna án upphafs og endis. Ástandið
hefir alt af verið eins eftir þvi, sem þeir frekast vita.
"Hvaða gagn er að þvi að gera sér rellu út af
l þessu? Hvernig ætlarðu að breyta. þvi?" spyrja þeir
088. Þeir skilja ekki, hvernig og hvers vegna ástandið
t er ástand. Þeir gera sér þess enga grein, hvernig
I ástandið varð eins og það er, oða hvers vegna það
I heldur áfram að vera eins og þa~ er. Þá vantar
1 lmyndunarafi. Þeir hugsa ekki. Þeir hafa ekki skilið
hin miklu sannindi þróunar innar. Þeir sjA ekki, að
lifið er látlausar breytingar og byltingar. Þeir læra
J,., ekki afaögunni að rannsaka nútímann 1 ljósi Iiðinll
, ..
I tíma,
I Auðvitað hefir ástandið ekki alt af verið eins. Vér
I höfum ekki altaf búið i húsum og ferðast i járn-
brautarvögnum. Vér höfum meira að segja ekki alt
af lifað fjölskyldu-lifi. Vér höfum sem betur fer ekki
alt af haft konunga, skipaeigendur, námueigendur
og undirförula stjórnmálamenn. Vér höfum vissulega
ekki alt af unnið fyrir hagnaði annara. Orbirgðin
hefir ekki altaf verið hlutskifti vort. Fátæklingarnir
urðu til með menningunni.
Þegar vér hugsum um aldur heimsins, er auðvaldið
i að eins dægurfíuga, Iðnaðarkerfið er að eins. 150 ára
Y gamalt. Það er að eins fyrir skömmu, að vér opnuð-
um fyrstu verksmiðjuna. Á örfáum árum hafa hinir
riku orðið rikari og hinir fátæku fátækari. Ástandið
hefir ekki alt af verið eins og það er. Hugleiðum það.
.\
'*
!
 2~
'Rve,m~rgireru þeir vor á meðal, sem 'veltafyrir atvinnuve&ir þjóðarinnar, ef vér hefðum heilbrigða
sér-réttlæti eða ranglæti hinna ýmlu Itofnana vorra? .kyn.emi. Vér getum hrundið námukóngunum af
Landeign lávarða er ekki gömul. Eini er, um dóma.- höndum 011, keypt námurnar eða tekið eignarnámi
skípunína og kaupgjaldið. Jörðin hefir ekki alt af .b,. og leIt kol með framleiðslukostnaði, ef oss sýnist svo,
verið eign fárra manna. Vér greiðum nálega liö á lama hátt eins og vér seljum frimerki. Vár getum
vikna vinnu til gagnslauar8. lávarða fyrir leyfi til að r gert hið lama vill brauð, mjólk og sykur, og hvi
hafast við á. jörðinni að ~ins vegna þe••, að þetta
eru "lög". I ekki á friðartimum eins og vér gerum það á. ófriðar-
timum? Vér gætum ei~~ te,.ldð,iárnbrautirnar að fullu
Og lög i lýðræðiiIandi eins og voru eru nær ein-
göngu vilji eða viljaleysi kjósandanna.
Lögin eru sett af þinginu. Og þingið er .ldpað af
t og öllu, af þvi a~ s~;rnseIl1i.~býður OSI það, eins og
vér gerðum það um stundarsakir i hernaðarskyní,
og vér gætum tvöfaldað laun járnbrautarmanna og
þjóðinni, - og meiri hluti þjóðarinnar er verkamenn. lækkað fargjöld og flutningsgjöld um helming. Vér
Lögin eru það, sem við skípum fyrir eða látum við- gætum trygt OIS allan arðinn af vinnu vorri og losnað
gangast. Það er fjarstæðaað segja, að vér retum við féflettingu; atvinnuleysi og styrjaldir.
ekki breytt þeim. Vér höfum alt tilbúið, nema óskina og viljann. Vér
Sá, sem segir, að vér getum ekki breytt áltandinu, getum bætt úr öllum þjóðfélagsgöllum, þegar vér
er 'þræll þess. Oft og mörgum sinnum höfum vér erum ,andlega undir það búnir. Réttlætið biður þess
breytt ástandinu á. umliðnum tímum, Og vér getum all verlla .gert. Hugleiðum það.
gert það enn, hvenær sem vér viljum, HugleiðIim það.
Örbirgð og atvinnuleysi eru eðlilegar og óhjákvæmi-
legar afleiðingar auðvaldsins, sem er tiltölulega ungt.
Og þessu ástandi er hægt að breyta ti'! hins betra
smám saman eða i einni svipan, þegar vér erum
undir breytinguna Mnir. Hugleiðum það.
Vér getum steypt Iávörðunum af .tóli og þjóðnýtt
Ia,Qliið,ef vér viljum. Vár gætum hreinlað alla lá-
varða og auðmenn úr þingi og héraðsstjórnum, ef
vér legðum kapp á.það. Vér gæfum tekið 1 vorar
hendur ráðin yfir þingi og hétað8ltjórnumog beitt
þeim til hagsmuna fyrir verkalýðinIi, ef vér þektum
i raun og veru vorn vitjunartíma.
Það eru ekki að eins póstmálin og anílínlítar-
iðnaðurinn, sem vér getum þjóðnýtt, heldúr allir

1

VI. KAFU
ALMENNINGSÁLITID
r Blöðín eru til þess að Inúa almenn-
ingsálitinu þangað, sem hinir ríku: eig-
endur þeirra óaka. Það má jafnvel taka
svo djúpt i árinni, að þau skapi almenn-
íngsálít, sem er náleg'8 ekkert annað en
yfirlýsing þess i dag, sem blaðaeigend .
urnir ákváðu i gær. Við. þetta .blekk-
ingarverk fá blöðin auðvitað geysihjálp
hjá trúarbrögðum, kreddum og skoðun-
um, sem þegar er búið að berja inn 1
fjöldann af tveimur öðrumltofnunum
auðvaldsins, kirkjunni og skólunum.
•Vinnuþrællinn."
OS8 nfer fram". Vér lifum á slíkum furðutímum,
að almenningsálitið er jafnvel orðið vara, sem er
búin til eftir Iístarínnar reglum. Verkfæri auðmann-
anna eru svo mörg og margvisleg, að hægt er að
framleiða almenníngsálít eftir geðþótta.
Auðvaldið veldur ekki að eini auðsöfnun og ör-
birgð, atvinnuleysi og styrjöldum. Auðvaldið skapar
einnig öniga, sem trúa á það. Auðvaldið fr~mlei~ir
IlAUt n&u&synle(ar almenningstUfinningar og al-
menningllkoðanir, að sínu leyti eini og mótor, sem
framleiddi lina eigin olíu, eða galTel, sem framleiddi
sitt ,eigið gas.
Ver erum komnir svo langt I þjóðfélagllþróun, að
hilfri tylft auðkýfinga er kleift að koma Ilaman A
nefndarfund i Lundúnum og ákveða,hvað verka-
lýður Bretlandi á að hugaa, og hverju hannA að
trúa um atjórnmál. Þetta er ekki að eins kleift. Það
hefir verið gert og er gert enn þann dag i dag.
Hug.anir vorar eru sjaldna.t frá sjálfum OBB, þótt
undarlegt megi virðast. Þær eru hugsanir, sem aðrir
hafa látið I 088, venjulega yfirboðarar vorir. Heili
vor er ali of oft íbúð handa hugsunum annara.
Skoðanir míðlungaverkamanne eru sjaldnast hans
eigin vilindaályktanir. Þær eru venjulega annara
'Verk, og hann hefir fengið þær óafvitandi úr hinu
eða þessu auðvaldsblaðleða úr einhverri annari
göróttri heimild. Þetta er það, sem viðvörun Ruskína
1l.lennilega við: .Vér höfum engan rétt tíl ak o ð ana.
Vér höfum að eina rétt til þekkingar."
Skoðanir eru venjulega hégómi, ímyndun eða
hæpnar ályktanir. Þekking er alt af árangur skíl-
grelningar,l&manburðar, heiðarlegrar rannsóknar og
ályktunar. AlmenningIlálItið ætti að vera almenn
þekking, en ekki yfirlögð fáfræði.
UmrÁð y1l,r almenning.álltinu til hagsmuna fyrir
auðvaldið eru nálega eíns gömul og auðvaldið Ijálft.
En i helmlltyrjöldinni var r1ki þeirra voldugait.
Hinn trlllg! lagnfrlllðlngur Lecky legir: "Þegar
Itolnað ertU Itórra Ityrjalda, þá er það æðlta Ii.'
lijórnm#.lamannanna að Ikapa og stjórna tilfinninj'"
WIl or fQrclómum fÓ~.1nI,·

Styrjöldin hafði'ekki staðið lengi; er stjórnmála"
foringjarnir mynduðu\styrjaldárnefftd: til þes.' að
framleiða ættjarðaræoinguog' Itá, valdi' át nenni til
hagsmuna fyrir styrjaldarbraskarana. ÞeBlli'~!illetnlf
varð. brátt; að hvatnlngarráðuneytl, sérstakri' Itjófn-
máladeild með Beaverbrook lávarðiibro'ddi 1YI'kIfígar.
Hún stofnaði til þúsunda' funda' og dréi'flli'út) ótai
milIjólilum; af. bæklingum" pésum, ræðumonnlltlÍ' og
kvíkmyadanu. hér og erlendis; i hlutlaulumloúd\1m
og löndum bandamannanna, i þeim' eina;,tilgangr að
skapa harrama. ættjal'ðar.æsingU! gegn" "óvinunum".
Ráðuneytiðeyddjmilljónuln af" ópínberu' fé og' hafði
um-tímaJaet að þúsundi hatt Iaunaðra'stiLrflmamia' 1
þjónustu sinni.
Ummæli Beaverbrooks ,lávarðar i opinberU''h'ádtl'gfs-
áti, sem samband erlendra ' blaðamanna' hélt honum
snemma áárlnu 1918, sýna,' að" hann' þekti· ofurvel
skyldur sinar. Hann sagði: n Til eru þrjár hvatningar-
leiðir: ræður, myndir og blöð'Éger i engum vafa
um það, að blöðin gera mest gagn. Ég mun halda
áfram að brýna. það ,.fyrir mönllUID,að 'það sé 'nauð-
lynlegt að styrkja, blöðin eftirfönguln. Starf blað-
anna er alveg eins míkílvæguog- starf hersins."
Hinn bitri og heiftúðugi föðurlands ofsi striðsinl
var þannig nær eingöngu tilbúin tHfhining, kveikt
og uppæst hjá fólkinu til hagsmuna fyrir köla-;'já'rn-
óg olíu-burgeísana, Vér erum .sammála Beavðrbrook
lávarði um það, hve,dðuneyti ,hans var tiltölulega
, :
mikilvægt, og .vér efumst um, að'striðið hefðÞgetaðf
staðið eins lengí og raun var á án hjálpar þésl.'
Það, sem menn espuðust til að gera á striðllArunum,
er einnig gert á svo ueíndumfríðartímum, Sérhvert'
ráðunerti hefir afna almeJmin~8deHdtU; "þeBI» ab,'
38
mynda og hafa áhrif á almenningsálitið eftir þvi,
sem æskilegt þykir.
Það er ef til vill merkilegast við auðvaldsskipulagið .
að eínkaeign veraldargæðanna felur i sér einkaeig~
-andlegra groða. Stéttin, sem á jörðina, járnbrautirnar,
námurnar, sk! pín, verksmiðjurnar og vinnustöðvarnar
á einnig kirkjurnar, kspellumar, blöðin, leikhúsin:
s1)nghallirnar 'og bíóín, og hún á hið siðar talda
vegna þess, að hún á hið fyrr talda, og til þess að
eiga það.
Lávarða- og auðrnsnna-stéttín gæti ekki átt jörðina
og auðinn til lengdar, ef hún ætti ekki einnig blöðin
og önnur tæki til þess að skapa almenningsálitið og
drottna yfir þvi. Vald auðmannanna felst ekki i
dugnaði þeirra 1 að kúga verkamennina. Það er auð-
velt. Vald þeirra felst i dugnaði þeirra i að drottna
yfir hugsunum og skoðunum þeirra, sem kúgaðir eru.
Skynsamur auðkýfíngur rænir verkamanninn og
kennir honum um leið, að hann eigi nýlendurnar og
halfan skipaflota heimsins. Vér verðum að brjótast
út úr þessari hringavitleysu. Það skiftir oss mestu
máli, og það hvetur OS8 til að ráðast a óvininn öflugar
en nokkru sinni áður.
Bernhard Shaw segir, að oss sé aðallega stjórnað
af almenníngsálítínu, að almenningsálitið sé aðallega
mótað af blöðunum", og að flest blöðin séu undir yfir-
ráðum auðkýfinganna. Þannig segir Bernhard- Shaw
011, að almenningsálitið sé búið til af auðvaldsblöð-
unum, og að verkalýðurinn sé þess vegna fórnarlamb
aUðllil).8andlega og' efnalega.
,Flestir voldugir fésýslumenn Bretland~ eru fram-
kvæmdars,.tjórár eða hluthafar blaðahringa. Ef vér
viljum kynnast ávöxtum þeesa vanheilAga bandalags
. 8

i Vesturheimi, ættum ver að lesa "Thtl BraS8Cheek"
eftir Upton Sinclair og i voru 'eigin landi ágætan
bækling, "The Press", sem gefinn er út af rann-
sóknardeild verkamannaflokksins, og ágætan pésa,
. "The Capitalist Press", er fræðslunefnd verkamanna-
flokksins gaf út.
Auðvaldsblöðin standa auðvitað alt af sem einn
maður með atvinnurekendum og á móti verkaménn-
um 1 öllum atvinnumálum eins og t. d. verkföllum
járnbrautarmanna, verkbönnum námumanna eða al-
mennum kaupdeilumálum. En auk þess er það aðal-
hlutverk blaðanna að leiða athygli fólksins frá mik-
ilsverðum málum með þvi að, þegja yfir þeim. Þau
verja dálkum sinum i að lýsa veðmálum, íþróttum,
flugferðum, æsandi glæpum, trúa,rþvargi ogburgeisllí
fréttum 1 þvi skyni að skemta verkamönnum og
beina athygli þeirra frá lifskjörum sínum. Alex. H.
Thompson segir (i júli 1914): "~urgeisadaður öreig-
anna hefir verið svo kænlega aukið og alið af blaða-
samsært lygaranna, að þeir (öreigarnir) hafa meiri
áhuga á fæðingum, dauða eða kvonbænum prínz-
anna, hjónaskilnaði hertoganna, svivirðilegum laus-
lætis-drykkjuveizlum ruddalegra milljónamæringa og
óhófsskrauti auðugrá tildurdrósa heldur en tötrum
sinum og tómum mögum barna sinna,"
Í þessari yfirdrottnun heimskunnar lÍ almennings-
álitinu eru blöðin studd af kirkjunum, skólunum,
sönghöllunum og bíóunum.
Flestar ræðurnar, sem fluttar eru i predikunar-
stólum vorum, eru rólegar og hættulausar i siða-
kenningum sinum. Þær fordæma alt, sem vekur óróa
i þjóðfélaginu, en ekki það, sem veldur ranglætinu,
OS eru þe66 vegna. hvorki göfugri né betri eu blöt)in.
:::"iol- _". /'
35
Skólarnir eru algerlega auðvaldasinnaðir i anda og
skoðun. Kenslubækur, sem kendár eru i sögu, mynd-
irnar á veggjunum, söngvarnir, sem sungnlr eru, og
kvæðin, sem lesin eru, eru að mestu leyti tilraun til
þess að ráða skoðunum barnanna og hafa þau áhrif
á hugarfar þeirra, að þau séu þess albúin að ganga
auðvaldinu á hönd rannsóknarlaust eins og foreldrar
þeirra hafa gert á undan þeim.
Sönghallirnar eru nærri þvi of berlega athvarf
ættjarðarglamurs og svo auðvirðilegir erindrekar
stjórnmálaskoðana, að óþarft er að fjölyrða um þær
frekar.
Jafnvel blóín, sem virðast vera saklaus kaupsýslu-
. fyrirtæki, leika hlutverk sitt i þessu allsherjarsamsæri.
Margar kvikmyndir eru ýmist augljósar eða dulbúnar
ár~sirá verkamanna- og jafnaðar-hreyfinguna.
Auðvaldið notar sér hvert tól og tæki til að skapa
skoðanir, sem dýrka drottnun þess, Eina von verka-
lýðsins felst 1 mótspyrnu og tortimingu þessara illu
áhrifa á hugsunarhátt stéttarinnar.
Einhver ömurlegasta sjón á jörðu hér er .verka-
maður með auðvaldsblað i hendinni eða vasanum
Móti voru eina "Daily Herald" eru ellefu auðvalds-
blöð.
Vér verðum að vinna með alvöru. Vér þurfum að
flytja fjöll fáfræði og fordóma. Vér verðum að marg
falda blaðaútgáfu vora og tifa Ida að minstakosti
tímaritaútgáfu. Vér verðum einnig að auka tölu
fræðsluflokka vorra og funda, svo að ekkert kauptún
fari á mis við sannleikann, og ekkert þorp verði
undanskilið.
*3

VII. KAFLI
TILGANGUR FRÆÐSLUNNAR
Þar, sem Ikilningstréð vex, þar erparadll.
. Ní e tas c'h e.
Ekkert er varanlegt nema það,Bem fæst
meðfræðiiu.
Fran~ Ho dg-es.
Engar framfarir eiga lér langan aldur,
nema þær séu reistar á hugsun og
skilningi.
FrancellcoFerrer.
Verkalýðurinn hefir fengið .meíra en nóg
af vitlausri fræðslu. Hann þarf að vinna
gegn hinum Illu áhrifum hennar með
þvi að annast og sjá um sIna éigin
fræðahl; Hann á ekki að stefna að þvi
að fjölga þeim, sem eiga viðakaðlega
fræðslu að búa, heldur verður hann að
skapa nýtt fræðslukerfi.
J. F. Horrabin.
87
Hinn lanni tilgangur fræðslunnar, bæM
fyrir unga og gamla, er að akilja Ufi!'l
og njóta þess. Ómentaður maður er ekki
sá, sem ekki kann lestur, skrift, reikning
eða réttritun, heldur hinn, sem rAfar
blindur og heyrnarlaus, einmana og
ólánsamur um iðandi stræti og dýrlega
staði á hinni eilifu pilagrlmsför lifsinl.
A. E. Zimmern.
Fræð.lan er verkamannahreyfingunni nálega eitt
og alt. Þegar öllu er á botninn hvolft, er fræð.la
verkalýðsini þungamiðja þjóðfélagsmálanna. En þrátt
fyrir alt það, Bern talað er og ritað um fræðllumál
nú á timum, hefir litið sem ekkert verið sagt um
veigamesta atriðið, tilgang íræðslunnar eða takmark
hennar. Allar deilur og umræður um fræðslumál
virðast ganga að þvi vísu, að vér séum sammála um
tilganginn og um það, hvað vér eigum við met'>
mentuðum manni. En vér erum ekki sammála.
Um fræðslumál eru ólíkar skoðanir eins og alt
annað. Einhvern tíma höldum vér þjóðarráðstefnu
til þess að gera út um takmark og tilgang fræðsI-
unnar og skýrgreina, hvað sé mentaður maður,
Hingað til hafa anar ræður og ritlingar verið nærri
þvi eingöngu um formið og aukaatriði fræðslunnar,
skólahús, bekkjaskipun, námsgreinar, skólaaldur,
kensluaðferðir og þess konar. Vér höfum gengið
fram bjá eða gleymt markinu vegna meðalsíns.
En vér komumst ekki að raunréttri niðurstöðu um
fræðslukerfi fyrr en vér höfum gert OS8 ljósan til-
gang fræðsínunar. Flestir meina að eins það með
fræð,lu ~ð nl\- vald] á námst;reillunum o~ hjál~)/~
 38 39

börnum og unglingum til að.komast áfram," græða Hátiðahöldin á neímsveldísdeg+num eru þáttur i þess-
peuirura og .gifta sig vel". Þetta fólk hefir hagfræði- ad starfllemi.
lega og' borgaralega llfskoðun, en ekki þróttmikla Vér 'getum ekki vænst mikillar sannrar mennmar
eða andlega. Það trúir A það þjóðfélagsform, sem af skólum auðvaldsins. Ríkið er enn i höndum auð-
fyrir er, eins og það væri óumbreytanlegt,An upp- kýfinganna, og hlutverk þess er að halda sjálfu sér
hafs og endis, Það hefir hugann bundinn við borgara- við með þvi að vernda þá. Fjárhagsástandið skapar
lega velgengni, siði, lög og venjur. Fyrir slíku fólki lög, venjur, trú og mentun á hverju tímabili sög-
er fræðslan einkum fólgin I þv1að skilja og kunna unnar; Skólar vorir, æðri og lægri, eru .heimkynni
að beita þessum algengu reglum. Takmark fræðsl- aga", og þess er ekki að vænta, að þeir geri nem-
. unnar er að þess dómi venjuleg veraluuarvelgengní, endur sína að þróttmiklum og starfsömum byltinga-
háar stöður og miklar tekjur. mönnum. Bernhard Shaw segir, að sin sanna mentun
Þeir, sem hafa skapað allan þann glundroða, sem hafi byrjað, þegar hann fór úr skóla. Vér erum
I nú er i heiminum, eru mentaðir 1 þessum venjulega neyddír til að snúa oss að frjálsum stofnunum eins
, ' skilningi. Þeir eru flestir háskólagengnir. Þeir eru og verkamannaháskólanum, verkamannablöðunum
I og útiskólum, ef ver eigum að fá verkamanna- eða
I vel að sér i stjórnmálasögu og stjórnmálabrögðum.
Þeir tala djarfmannlega og vel (ef ekki ágætlega), jafnaðarmanna-mentun.

l:I:
"

Þeir bera skýrt fram alla stafina 1 stafrófínu og Í þjóðfélagsfræði og stjórnfræði höfum ver ekki
ganga alt af vel til fara. En sumir af oss telja þA ráð' á þvi að vera umburðarlyndir, óhagsýnir og
mjög rangrnentaða, þröngsýnir. Alt Ilf vort heimtar sjálfstæði 1 undir-
Rangmentun er verri en mentunarleysi. FrA and- stöðuatriðum fræðsluunar. Ver getum verið óhagsýnir
legu sjónarmiði eða sjónarmiði jafnaðarmanna er og umburðarlyndir i skáldskap og hljómlist. En ver
rangmentaður maður skaðlegri og hættulegri en verðum að vera sjálfstæðir og jafnvel hatramír 1
ómentaður, Ment er að eins máttur eins og hiti eða hagfræðinni.
rafmagn. Hún ,getur verið blessun eða bölvun, hjálp Herbert Spencer setur það fremst 1 fræðslukerfi 'i ~
eða. hindrun. I raun og veru felst engin siðfræði 1 sitt, sem þroskar einstaklingsvitundina og miðar að
I
henni. Gagnsemi hennar fer eftir því, til hvers henni sjálfstjórn. Þetta er undirstaða og tilgangur fræðslu q
er beitt. jafnaðarmanna. Að vorri skoðun á montaður maður i
Óvinir verkamannanna þýzku víðurkendu þennan að skilja frumatriði stjórnmála og borgararéttinda, I
,sannleika opinberlega fyrir fimmtiu árum. Þeir skildu, og hann á að vera jafn-leikinn i samfélagsstörfum
að það er hægt að beina mentuninni i þá Att, sem sem einkastörfum. ,I
óskað er, og þeir tóku' sér fyrir hendur að fylla Mörg vitleysan hefir verið skrifuð um það, að
I
skólana undirgefni og .ættjarðarást". Sllkt hið sama mentun sé andstæð lærdómi. Það hefir verið fullyrt I
hefir verið gert fþessu landi hæ~t og hlióðalauB~. þúsund sinnum og ranglega fullyrt, að mentun lið I
'II
I
:I
 40 41
vakning, en ekki fræðsla. Þessi fullyrbing er gua.. Eiginriarn maður er fAvi. maður. Sönn mentun or
fræðileg, guðfræðileg - og mjög gömul. Vér vitum réttlát fjárhag.lkilyrbi m\ alveg eins til hins IVO
nú meira um mentun og áhrif hennar heldur en vér nefndanhjarta.& sem "heila". ástandið i landi voru á
. vissum, þegar þetta var ságt. Vér getum ekki vakið rÓt lina að rekja til fáfræði þjóðarinnar. Og alt
an þess að fræða. Það, sem vér köllum nientun, er trault vort letjum Tér á sanna mentua eina og hún
meira en bókleg mentun og meira en lærdómur. Það er rétt Ikilin.
er öllu heldur ~vöföld starfsemi, neysla og meltiag
(staðreynda og hugmynda), lærdómur og iðkun.
Mentun er hæfileiki til að beita þekkingu. 'I'íl-,
gangur þekkingar er athöfn. Mentaður-maður beitir
ávalt þekkingu sinni. Það er: Hann gerir eitthvað
við það, sem hann veit. Hann endurgeldur þjÓðfé-
laginu það, sem það hefir veitt honum, það er að
segja þa leikni, sem það hefir látið honum i té, end-
urgeldur það með þvi að rækja hlutverk sitt og hafa
áhrif á umhverfi sitt.
Mentun verður að fela i sér þroskun ímyndunar-
aflsins. Megnið af þjóðfélagsböllnu stafar af skorti
vorum a ímyndunarafli. Til er tvenns konar fá:frlllði,
fáfræði um ástandið eins og það er og fáfræði um
ástandið eins og það gæti verið - og ætti að vera.
"Mentaður" maður án ímyndunarafís er sannarlega
aumkunarverður. Sannmentaður maður litur lÍ lifið
eins og það er og gerir sér i hugarlund, hvernig það
gæti verið, og hann vinnur meira að segja að þvi að
gera það eins og það ætti að vera.
Sönn mentun þroskar og mentár manninn allan,
skynsemi engu siður en tilfinningar, höfuðið engu
siður en það, sem kallað er "hjarta". Það, sem kallað
er hjarta, er að eins hversdagsskap mannsins, og það,
sem guðfræðingarnir hafa svo gaman af að kalla
"náð Drottins", getur ekki verið annað en sönn
mentún og fyrirmyndar-félagsskapur.
 þeirra. Fyrir þeim er jafnaðarstefnan að eins verk-
legur eða hagkvæmur kristindómur. Aðrir menn og
konur innan hreyfingarinnar eru ekki að eins alger-
1 lega trúlaus, eins og það er alment skilið, heldur
"'J
\
álita þau kristindóm og allar aðrar guðfræðikenningar
I,;
svo ofurseldar svikamyllu auðvaldsins, að þess vegna
beri nauðsyn til að berjast gegn þeim sem óvini.

··.··'····:····
Bernhard Shaw heldur því fram, að trú Jesú (ekki
vm. KAFLI
n

I
trúin um Jesú) kenni bræðralag, jöfnuð og jafnaðar-
:;\ JAFNAÐARSTEFNAN OG TRÚAR- stefnu. Hins vegar kallar Nietzsche kristindóminn
BRÖGÐIN "þrælasið" og trú undirokaðs lýðs. Báðar þessar
kenningar eiga stuðningsmenn og fylgifiska, og ekki
.,.", ~ 'I'rúarbrögðín eru til þess að halda er liklegt, að sá skoðanamunur jafnist fyrst um sinn.
skrilnum i skefjum: Hlutverk vort er að koma á einingu i stjórnmála-
Nte tz s c h é. og þjóðfélags-störfum þrátt fyrir ólíkar skoðanir um
trúarbrögð og heimspeki. Það, sem allir jafnaðar-
I
Rikislögin, sem ráða yfir lögreglunni, eru menn eru sammála um, er, sem betur fer, margfalt
ekki auðkýfingnum einhlit. Hann tekur ~ mikilvægara en það, sem skilur þá. Guðfræðideilur
þjónustu sína og fær hengilás frá trúar- væru állka fáránlegar og ágreiningur um matarhæfi
brögð unum fyrir peningaÍdstu sína með eða bólusetningu. Vér erum allir sammála um það,
þvi að lauma hin i fræð in þeirri fullyrð- að auðvaldið er undirrótin að þjóðfélagsböli voru, og
ingu; að eign sé frið helg, og aðsá,sem að jafnaðarstefnan er eina veraldlega hjálpræðið.
girnist eign náunga síns, fremji synd, er Trúaðir jafnaðarmenn' láta sér það vel llka, að
~'
refsað verði með helvitiseldi. kirkjan sé gagnrýnd og jafnvel fordæmd. Afrek

I"·.··
Max Nordau. kirkjufélaga eru ekki góð frá sjónarmiði einstak-
linga og þjóða. Kirkjan hefir sjaldan og jafnvel
":
Það er enginn hægðarleikur að tala eða rita um aldrei dregið taum verkalýðsins. Samkvæmt hinni
6!'1 jafnaðarstefnu og trúarbrögð. Til eru margs konar efnalegu söguskoðun hefir 1 raun og' veru sérhver
jafnaðarmenn, þótt jafnaðarstefna sé að eins ein. meiri háttar trúarhreyfing haft fjárhagslegan tilgang
Skoðanamunur skapar ólíkar stefnur. Margir jafnað- og framkvæmd, Síðan Konstantinus keisari þröngvaði
armenn eru mjög trúaðir, og þeir halda þvi fram, kristindóminumundir yfirráð ríkisins, hafa flestir
að stjórnmála- og hagfræði-skoðanir þeirra séu reistar leiðtogar trúarbragðannanotað stöðu sína til 'þess að
á trúarsiðferði þeirra o~ Innblásnar af trúarskoðun sy.æfa. verkalýðinn til veraldlegrar undirgefni með
 loðnum loforðum um sælu eftir dauðann. Riki himn-
anna hefir alt áf svifið i lausu lofti. Sæluland rétt-
læ~i8ins hefir alt af verið ~langt, langt i burtu".
I efri malstofunni hafa þjónar '»andans" verið eins
afturhaldssamir og rangsnúnír og þjónar "vinandans8•
Frumherjar kristindómsins voru BVO miklir jafnal'lar-
menn, að þeir áttu alt i sameiningu. Nú á timum
eru kristnir menn langt frá þvi að vera eina þroskaðir.
Bölsýnir prófastar fordæma alþýðumentun og
peningaspil namumanna án þess að hreyfa hönd eða
fót. Alkunnur uppgjafaprestur tekur þau i samsæti
auðkýflnga guði til dýrðar til þess að fagna hóp at
verkfallsbrjótum, og "enginn hlær nema djöfullinn".
Mikill virðingarmaðurkirkjunnar lýsir yfir þvi, að
fjarhættuspil sé þvi að eins synd, að spilað sé hærra
en menn hafa efni á, eða, að þeir spili fyrir peninga
annara (!) Herra Lloyd George segir oss, að vér eigum
"litla Gyðingnum frá Nasaret" að þakka raðstefnuna
i Washington, en það er litið hrós um "litla Gyðing-
inn frá Nasaret",
Það er engin fjarstæða, sem háðfugl einn sagði:
.Ef þú vilt vita um trú einhvers, þá skaltu veita
honum eftirtekt, en spurðu hann ekki." Af ávöxtun-
um skuluð þér þekkja þá. Leiðtogar opinberra trúar-
bragða eru og hafa verið eins miklir kaupsýslumemi
og eins veraldlegir og hversdagslegir og formenn
hlutafélaga eða bankastjórar. Þeir virðast ekki meina
það á mánndözum, sem þeir sögðu á sunnudögum.
Þeir óttast lýðinn. Þeir hafa ekkert manntak i sér
til þess að standa fyrir miklum mannfélagshreyfingum.
Ef þeir hefjast á annað borð handa, þá er þeim
þröngvað til þess áf einhverjum atvikum, sem stund-
um er stjórnað af trúleysingjum. Þeír eru aldrei langt
A undan lýðnum. Kenningallækjur þeirra þvinga þá
til þe•• að vera aðallega »andleg" malgögn borgara-
legra meininga. Og það væri rangt að búast við
meiru af þeim. Þeir virðast vera einn þáttur auð-
valdsins og reyrðirvíð ríkið.
~kjan hlýddi sérataklega rödd skrilsins, meðan á
striðinu stól'>.Það er erfitt að sjá, hvort afstaða hennar
stafaði af sil'lferði8&korti,eða sil'lferðisskorturinn staf-
aði af kenningum hennar. Menn mundu álita, að það
væri trúarskylda kirkjunnar að berjast skilyrðislaust
fyrir friði, þar sem fjallræðan er ein af kenningum
hennar, og i boðorðum hennar eru mannvíg bönnuð.
En prófessor Westermarck segir OS8, að kristin-
dómurinn hafi svikið vörn sína gegn stríði, þegar
hann. varð ríkistrú. Heilagur Ágústinus kennir, að
,,8trið geti stundum verið nauðsynlegt i þessum
.ynduga heimi". Charles Kingsley tekur dýpra i
árinni og lýsir yfir þvi, að "herra Jesús Kristur sé
ekki að eíns friðarhöfðingi". Hann sé einnig. stríðs-
höfðingi". .Hann er herra sakramentisins d;ottinn
hersins, og hver iá, sem berst i réttlátu s;riði hefir
Kris~fyrir foringja og hertoga." '
Kirkjan verður sjalf að gera grein fyrir fræði-
kenningum sinum. Það er staðreynd, að hún hefir
brotið eitt af boðorðum sinum, fótum troðið mikið
af »trú".inni og lagt blessun sína yfir styrjöldina
með örfáum fögrum undantekningum. Liðsöfnun'
hennar og hernaðaræsing var talið svo mikilsvert'
starf fyrir .þjóðina, að allir prestar og prelátar sem
gerðuIlt ekki herprestar af frjálsum vilja, voru sér-
Itaklegaundanþegnir herþjónustu. Atvinna margra
presta rýrnaði vegna stríðaíns. Og 1 atvinnubwtur
wmu þ'l'ir· að heriagD.aamltll.
 Meðan á. stríðinu stóð, var enginn munur i andleg-
og smá.þjófnað, og svelgir úlfaldann, aðal og auð-
um skHningiá séra. R. J. Campbell og herra Winston vald.
Churchill eða tl. herra Lloyd George og general Booth.
Hún reynir að betra menn i ranglátum og vond-
Það el' einmitt þessi Ioðmolla og istöðuleysi,sem
um heimi. Hún biður um .góða" aðalsmenn, "góða"
CI' bölvun kirkjunnar og gerir jafnaðarmenn vonlausa
atvinnurekendur og "góða" böðla.
um nytsemi hennar. Það el' erfitt að hugsa sér, að
Hún skllur ekki, að heiðarleg breytni el' óhugsan-
jafn- gruggug og "valinkunn" uppspretta geti flutt
leg i auðvaldsskipulagi. Þrir fjórðu hlutar af lifi voru
mannkyninu nokkra verulega blessun.
eru háðir umhverfi voru, og siðferðisþroski einstakl-
Vél' eigum alt af í höggi við kirkjuna sem stofn-
ingsins er háður siðferðisskilyrðunum, sem hann
un, að undanskildum einstaka byltingar sinnuðum lifir við. -
predikurum eins. og séra' Conrad Noel frá Thaxted.
Mannamunur nú á tímum er ekki falinn í þvi,
Höfuðdeiluefnið er það, að kirkjan kennir að eins
hvað þeir gera, heldur i, hvað þeir vilja gera.
hina "öruggu", hversdagslegu einstaklingssiðfræði, ef
Yfirleitt breytum vér allir eins. Þjóðfélagið neyðir
hún kennir á annað borð nokkra siðfræði. Venjulega
088 til þess. Þeir, sem vilja þjóðnýta jörðina, veiða
el' kirkjan hart nær þögul um allar siðakenningar.
að greiða afgjald af jörðum, og þeir, sem eru móti
Hún hvetur til "trúar" í þess stað, og þessi trú er
stríðí, verða að greiðastriðsskatta.
"frelsun frá syndum" á guðfræðimáli, en hún er ekki
i samræmi við þekkingu nútímans.
Það, sem skilur oss, eru verkin, sem vér viljum
gera, og aðstæðurnar, sem vér viljum búa við. Ef
Kirkjan telur trúna eina yfirleitt miklu mikilvægari
kristinn maður væri .góður", þá ætti hann að berjast
en sérhverja breytni einstaklings eða þjóðfélaga. En
fyrir undirstöðubreytingum á þjóðfélaginu, sem gerðu
jafnvel þegar hún snýr sér að siðapredikunum, /þá
einstaklingnum fært að lifa .góðu lifi". Ef kirkjan
er það að eins til að kenna mönnum lögreglusiðfræði,
tryði á bræðralag mannky~sins, þá ætti hun að vinna
Hún boðar nálega aldrei þjóðfélagsguðspjall. Hun
að fjárhagsbræðralagi á jörðinni. Ef hun tryði á
segir fólki aldrei, hvernig það eigi að kjósa.
ótakmarkað gildi mannssálarinnar, þá ætti hun að
Hún biður fólk að gera sitt bezta eftir kringum-
berjast fyrir skilyrðum, sem gerðu einstaklingunum
stæðum,' - en hún spyr aldrei um kringumstæðurnar.
fært að þroska það bezta, sem i þeim býr. Ef hun
Hun hvetur einstaklingana til þess að iðka borgara-
væri hér til þess að .frelsa sálir", þá ætti hun að
legar dygðir, en segir ekkert um það, sem er miklu
mikilvægara, þjóðfélagshegðun. hjálpa til að afnema það þjóðfélagsástand, sem
myrðir sálir,
Kirkjan biður einstaklingana að vera góða, þó að
fjárhagsástæður og þjóðskipulag geri þeim ókleift Ráðið til þess að gera menn .góða" er ekki að
að iðka dygðír. Hún hlýðir forsætisráðherranumog biðja þá að vera góða, heldur að gefa þeim þjóð.
félagsa.ðstæður, sem gerir þeim fært að vera góðir.
tjargviðraet um smámuni, eins og t. d. eyðlllullemt
Eini lJoÐskapurinn, sem hefir nokkuð verule'S't verO'-
If
mati, hver lIem játar hann or hvaðan sem bann
kemur, er lá, sem leggur undiritöllu all þjóbtélarl-
réttlæti. Og ef "Iynd" er ill breytni, þá er þall stærsta
syndin á jörðinni al).,vinna ekki að þjóllfélagarettlæti.
Það felur 1 sér allar allrar syndir.
Það dregur skamt að gera sitt bezta eftir álItæðum.
Ver verðum all gera það, sem vér getum, til þe ••
að breyta ástæðunum.
Ef kirkjan ætlar aér all lita, verður hún að þjólI-
nýta kenningu lina og predika lIannleikann, allan
sannleikann og ekkert nema lannleikann.
I'
l t,r~ðip eigi að Ilitja 1 fyrirrúmi fyrir öll-
I Bli á'ðkUn, sem stundum er á lofti haldið
IX. KAFLI
ERUM VIÐ EFNISHYGGJUMENN?
Eng~nn, sem hefir búið við skort á nauð-
"ynlegustu lifsþörfum, getur hlustað
ö'ðruvlsi en með fordæmingu á þær ásak-
anir um efni.hyggju og stéttaríg, sem
er b~il1t gegn kröfu verkalýðsina um
efll/l,legt öryggi.
Prófeuor L. T. Hobhouse.
Jafn~ðarstefnan hefir dýpkað og víkkað .
/l,ð I!lfldum mun siðferðiilskilning i stjórn-
Íriálum. Hún hefir kent það látlaust, að
l\Uur iðnaðurinn og fjárhags kerfið eigi
að lúta velferð mannkynsins, og að sið-
wn il~naðar'og kaupsýslu-framkvæmdum.
gðgn jafnaðarlltefnunni, að hún sklrskotl
all eins ui hins óæðra eðlis mannsins, er
, engum rökum reist. Sanni nær væri
~& 'iegja, all hún fæli i sér ósérplægní,
!Jem ókleift væri að framkvæma, hvereu
IttPl D1a~f1li' þrol,\{abiat.
Tholluu JUr,ku;p.
~
 GO
Erum vér efnishyggjumenn ? 0 •• er iðulega lagt,
að vér séum mjög óandlegir og veraldlega linnaMr,
ur þvi að vér séum jafnat'larmenn. Það er lagt, að
vér sjáum aldrei sýnir og Iverjum aldrei við himin-
inn. Vér hugsum ekki um annað en mat og drykk.
V.ér tölum ekki um annað en vinnu or kaupgjald,
vinnutíma og húsnæði. Oss dreymi enga drauma. V6r
séum hvorki IIkáld né hugsjónamenn o. a. frv. 1 það
óendanlega.
Þeir, sem dæma 08S, halda augsýnilega, að jafnaðar-
stefnan sé reist á þvi, að efnalegar og Ukamlegar
þarfir séu eitt og alt, - fæði, klæði og hUlalkjól. Þeir
halda sennilega, að .vér leggjum einkum eða elngönfU
áherzlu i.fjárhaginn og tímanleg gæði.
Hvílík fásinna! Ekkert raunverulegt sUHerði el'>a
.:
Jr
andlegt lif getur blómgast án efnalegrar velmegunar.
Vér getum ekki haft heilbrigðan huga eða hraulta
sál i hungruðum líkama, örbirgð eða atvínnuleys],
Ekkert "lif" getur þrifist án lifsskilyrða, þótt það
hugtak sé að eins skilið líffræðilega, Og al'>all1fukil-
yrðin - fæði, klæði og húsnæði - eru timanleg gæði,
kæru vandlætarar l framleidd með' vinnu manna i
samstarfi við auðsuppsprettur nátturunnar.
Það er sannarlega ruddalegt og heimskulegt að
boða hungruðum manni trú eða siðfræði. Og að sama,
skapi er það sannarlega rangt að. bjóða hungruðum
heimi háspekí, siðferði eða trú. . «J!!.ld. ,i hönd og hafnar öllu öðru", eins og Omar
"Manninum er fyrst og fram at nauðsynlegt að hafa
lífsvíðurvært og sitlan að iðka dygðir," segir hinn
gamli, . en vitri Aristoteles. Vér þvemeitum að
blekkja fjöldann með óljósum loforðum um sælu eftir
dauð~nn. Vér heimtum réttlæti hér i heimi- þegar
1 stað. Vér heímtum skynsamlega skiftingu auðl!"~-
""11&, iikam,legaog efnalega undirstöðu - fyrst og
fremat. Vér viljum ráða fram úr vandkvæðunumum
mat ogcky~k, áður en vér reynum að leysa "æðri"
við.fan,gaefn1. Engin sönn menning getur þrifist fyrr
.a þe.l;ta er ger,t.
Uf ,lBannsilll 1 fullkomnasta skilningi getur ekki
byrja,ðfyrr en framleiðsla og skifting auðæfanna
h~ftrv&r.ið bætt og beint í rétt horf. Walter Crane
101'4": "Að tllola ulplistir og trúarbrögð á meðan nú-
v~aD~i:þjól)télagllSkipulag rikir, - það er eins og þeg-
ar Neró lék á fiðlu, meðan Rómaborg var að brenna."
.ED Il1'Jun vér i raun og veru efnishyggjumenn?
Su efnilhyggja að óttalIt og berjailt er ekki að eins
b,~gl"~eim~lkoðun. Hún er nauðsyn, ástand og lif.
Et Þ\Í vilt kynna.lt ,trú einhvers, þá. skaltu ekki spyrja.
W!r:o.J1, hel~ur nittu honum athygli! Sá einn er
apilt~r ·efniahyggjumaður, sem hefir veraldleg gæði
. IY:N.madl;, en ,ekki meðal. Hann getur verið djákni,
~~l1völ'~~rel)a prestur á sunnudögum. En hann
~fir alt JJ.fh.ugs1J,na.rhátt búðarlokunnar og sál kaup-
mangarana. Hann er bæði i heiminum og af heimín-
um· ",A.y,ðllr".er honurn yríkidæmí" eða eign. Hann
Dle~'!U Uið i peningum eini og hinn nafnkunni Júdas
• t
og ~nn ,aér .ð',elli1s peníagatap 1 örlæti ástarinnar.
~ 'a~li1i efnilhyggjumaður er llá, sem "grípur
&'1I!~iJ~;Þ."Y1.am.aeg.ir. .
Jl/Jl lÝJlu.m einhuga yfir þvi, að engin slík efnis- .
4y~gjllo .er 1 alþjóðIlohreyfingu vorri. Vér "höfnum'
~W ImJl öÞru!'. Fyrir 088 el' saðning; brýnustu Uk-
'~flor4a ,að eina meðal að marki. Hugsjón alþýðu~
.·tJþl~ lk.at) IkJlpa frjállt Iýðdkl hra.UBt'ráj ham-
~4
~
I
ingjullamra og mentaðra manna og kvenna og t_go
urra, þróttmikilla barna.
Vér trúum þvi eins og Ruskín, að "lifið er hinn
eini auður", að "það land er auðugast, sem A mestan
fjölda hraustra og hamingju8amra manna". Skortur
fæðii, klæða og húlnæðis er ekkitiunlÚ hluti af
viðfangsefni vont. Til er verri akortur, - skortur
þekklngar, skynsemi og "sAlar". Það er fáfræði hug-
ans og siðferðis.kortur. Og enn segir Ruskin: "Auð-
mennirnir synja ekki fátækllngunum að eini um
mat (það eitt væri þó nógu bölvað). Þeir Ilynja þeim
um vizku. Þeir synja þeim um þekkingu. Þeir synja
þeim um dygbir. Þeir synja þeim um frela1."
Jafnaðarltefnan er ekki að eina fjárhagsmAl. Ef
svo væri, hefði hún aldrei náð tökum· á míníónum
manna, sem hún hefir þegar unnið um allan heim.
Hún er ekki að eini um mat og drykk, eins oæ oft er
lagt, heldur miklu fremur það, sem séra E. J. B. Kirtlan
segir: .J afnaðarstefnan er hið guðdómlega manna
anda og aálar,· siðferðiskjarna og andleg. lifi manni-
ini."
En vér leitumst við að vera visindalegir. Ver
.egjum: .Menning á eftir mat". Krafa vor um læmi-
legan mat handa skólabörnum sýnir, að vér viljum
fæða börnin, áður en vér reynum að kenna þeim.
Á lama hátt reynum vér að fæða fjöldann, áður en
ver byrjum að "betra" hann. Og þeu vegna heimt-
um vér fyrst og fremat holla vínnu (öllum til handa),
fullnæging I1fsþarfa, stuttan vinnutíma og heilnæm
II,,' hýbýli. Sá, sem leitar sannleikans ·al heilum hug,
kemst að raun um, að jafnaðarstefnan erantUeg i
Insta eðli sinu. Það getur verið, að vér séum ekki
af roertUD h~mil/l eu v(tt ~ 4rel~nh'lp af ~.
heimi. Vér erum að eins andlega hagsýnir '.og kenn-
uf!lsiðfræði veruleikaus. Vér þráum vissulega að
Irella "IAlir" manna. Og það er einmitt þessvegna,
að vér viljum bæta fjárhags- og atvinnu-skilyrðin.
"Maðurinn lifir ekki Ii. brauði einu saman." En brauð
verður hann að fá og það Ii. undan öllu öðru.
Ef OSI skortir efnalegt og lagalegt réttlæti, þá
verður alt annað svo nefnt réttlæti réttlæti Farisea
og hinna skriftlærðu. "Leitið fyrst guðsríkís." Með
þvi móti lifl.rðul Það er: Leitið fyrst ríkis réttlætisins
i þjóðfélagsskipulaginu. Efnaskilyrði sérhvers þjóð-
félags stjórna ·alt af siðfrlJlði þess. Þær meginreglur,
sem þjóðfélagsskipulag vort hlýðir, stjórna gervöllu
lifi. voru, breytni vorri, venjum, metorðagirnd, hug-
ljónum og jafnvel hugsunum.
Ef ekkert réttlæti er i skiftingu auðæfanna, er
engin von um, að þjóðfélagið taki framförum. Ef
hvorki er guð né góðvild i hversdagsgæðunum, i þvi,
I
hvernig vér öflum 08S daglegs brauðs, - þá er það
að eini napurt háð að gera ráð fyrir heilagleik og
réttlæti i öðrum efnum.
Velferð mannsins felst ekki 10fgnótt veraldlegra
:;
..
gæða. Nei. Ofgnótt og óhóf er óþarfi. En til er lág-
I
mark I1fsnauðsynja, sem heilbrigði karla, kvenna og
barna er undir komin. Hið andlega og· efnalega er
IVO Mð hvort öðru, að hið andlega getur ekki notið
sín án aðstoðar hins efnalega.
i~
Bæn vor er eina og bæn Agars; nGefðu mér hvorki
örbirgð né auð." Vér þráum andlegt líf framar öllu
öðru, og vér viðurkennum fúslega yfirburði anda og
lálar yfir efni og auðæfi. Riki jafnaðarstefnunnar er
ekki að eins matur og .drykkur, heldur réttlæti,
~rlbur d~ ·i~n~. Vér tb1jum efnalegar umbætur .V'o
- '~-~=====""""""'--------~----------------
mik11T"llira~ ein. V~&"þe•., .ð 'f'~ V~ ~
or frem.t -Da réttl.tri, 6fnalegpi-undJ•••töðua6~dun
.Ifllerði.in•.- Þetta er hin .ve netDda .eflri~yl&'ia·
vor. Er hÚD,rétt da rðni?
I

X.KAFLI
HEIMSPEKI VERKALÝÐSINS

Það er meginkrafa jafnaðarmanna að

koma lkipulagi á þjóðtélagtð,að try"ja
ekii að ein. velferð einltaklinra or
.Wtta, eini og nú á .ér .tafl, heldur allra.
Þeir tru.a ivl, afl unt lé að n4 meiri
hamingju og meiri menningu handa öll-
um, et auðl8ftn - .em eru 1 raun og
veru framleidd fyrir .ameiginlegt er1l~l
- veru undir eftlrlit.i almenni~r,or
réttlátlei'a úthlutað. Sinar raunverulefu
auðlupp.prettur hvera <'þjóðfélagi eru
hæfileikar þernanna. Nú eru þeir all
miklu leyti gerðir að engu o( litið þe••
ngnaUt.klerra en þalSþyrfti að ~era.
Það er ekki eini fagurt, farsælt og rQtt
.em það g.ti verið. Fjöldanum er fÓrnað.
Honum er algerlega neitað um tækifæri
til þe.. að þroska það, sem bezt er 1
honum. Munurinn á hinum fAu,sem eIga,
or hinum .mörgu, lem ,ekkert eira, er
,kitt eblil'egur, heldur tilbúinn. Hann "r
itOml' þe••• i:ipulag., .em gefur hinum

_fyrr nefndu umráð atvinnnutækja, íanda
og lausra aura, .en það er undirstaða
farsældar. Þessi tilbúna aðgreíníng er
óhagkvæm bæði siðferðilega og efnalega,
hvort sem á hana er litið frá Ijónarmiði
ríkra eða fátækra.
Mary Agnel lIamilton.
Nti. fL dögum:eru:ti1p r Mð ss 0 ra r 1almenningsheim·
speki, - en fáir heimspekingar. Þeir eru ekki margir,
sem reyna að ihuga og gerskoða Iltt eigið Uf.Fleltlr
kjósa heldur að aðhyllast og elta almennlngsálitil'l
og dægurdóma hugsunarlaust, i hirðuleysi og blindni.
Heimspekingar eru ekki þeir, sem skrifa kenalu-
bækur eðllofyrirlestrlloum andleg eða 8i~ferðileg vis·
indi, heldur hinir, sem velta fyrir sér og hugla um
sitt eigið lif með það fyrir augum að finna það, sem
bezt er sjálfum þeim og öðrum. Vér þörfnumst fleiri
sannra heimspekinga, sérstaklega meðal öreiganna.
Jafnaðarstefnan á sér heimspeki, eins og hún á sér
stefnuskrá og starfsaðferðir.
Enginn veit, hvers vegna þessar 1600'tnilljónireru
á jörðinni. Þetta .hvers vegna" hefir verið falið fyrir
oss. Það er hin mikla gáta, leyndardómur leyndar-
dórnanna. Enn þá vitum vér eigi, hvers vegna
vér erum hér.
En vér vitum, hvernig.vér komuxp.,hingað, og
vér vitum einnig töluvert· um hina, takmarkalausu
mögu..\#ikalífsins. Vér vitum margt um tímann, sem
vér höfum verið að komast hingað, og hinn grýtta
veg, sem vér höfum gengið. Visindin hafa skýrttyrir
oss hið mikla starf þróunarinnar, mesta og voldug-
~~tl}le!JJJ~ardó~il1n,6e~v~r~~~up1 e~ þá afhjúpaD.
o ' •• ' .• ' ,
51)
Vllindin bafa enn fremur frætt OSI um onakalög-
málið eða .karma" guðlpekinga, sem segir, að vér
uppBkerum það i dag, sem vér sáðum á umliðnum
timum, og "ð vér munum vi8Sulega uppikera það
á morgun, sem vM Báum 1 dag. Vér getum ekki
móðgað náttúruna með þvi að skjóta OSI undan
skömmínn]. Hún verður ekki höfð að ginilingarflfti.
Hún hefnir Bin alt af.
Lög tilveru vorrar skapa skipulag eða·skipulag.-
leysi, Borg eða gleði, frið eða styrjaldir,.1if eða dauða
eftir bofli voru og banni. Vér erum annaðhvort 1
lamkeppni eða samvinnu við hin eil1tu ötl. Sam-
keppni við náttúruötlin getur valdið tortlmingu ein-
Itaklings og þjóbfélags. Að eins 1 samvinnu fellt
möguleikinn fyrir bló~gun einstaklings og·· þjóll-
félagi.
- Hver er tilgangur Ufsins? Hvernig getum vér
varið lifi voru á þessari stjörnu? Svarið er að eini
eitt. Tilgangur l1fainB er 11f. Tilgangur lifsina eða
l1frænnar tilveru er fullkomið, voldugt og þroskað
lif. Tilgangur lifsins er aletling á sjálfu sér, að nA
þvi, sem kallað er .óþrjótandi lif".• Sjá! Vér boðum
yður ofurmennið," sagði heimspekingurinn mikli.• Vér
viljum, að þér lifið, en ekki að eins, að þér séuð til."
Lifið er meira en það að vera að eins til. Það er
stærra en tilvera. Lifræn og líkamleg tílvera er ein-
ungis samstarf atla, sem vinna á móti einföldum
dauða. Lifræn tilvera er að eins það ástand efnía-
ins, sem birtist 1 hæfileika til næringar, vaxtar, við-
kvæmni og (að undanteknum anærobic~gerlinum)
öndunar.
Með lifi eigum vér við eitthvað miklu meira. Með
l~fi eigum vér nð v~~tleku.tu O~ fullkomnulItu no]
·.1
1-
I
 og beitingu orku vorrar og hæfileiJta, Ultam$,' ltk1i1.
semi og tilfinninga (eða "anda"), sem v6rð&lðhata
jöfn tækifæri tílað þroskast og samræmailt. Og "rétta og
"gott" og "satt" og "s'iðlegt"er aðeins það, Senieflir litið, ,I

,
eða eins og dr. Salccby hefir sagt: ""Siðgæbf" er það,
sem eykur lifið i stað þess að minka !fá~, göfgaf það
1 stað þess að spilla þvi."
Vúr erum jafnaðarmenn vegna þess, áð vér óskUm
XI. KAFLI
öllum llfs. Vél' heimtum þjóðfélll.gsbreytingu vegna

I })68B, að vér trúum á ótakmarkað gildi einstáklirigs- MÁLEFNI, - EKKI MENN

I

I,
i, ins. Ver viljum greiða úr fjárhagsmálunum 1 131ft
I Bkifti fyrir öll, af þvi að vér þráum "óþrjótándi lif". Þegar thugað er fjarhagsástand vorra
" Vér viljum, að allir l'lf i. ' Uma, télt, að orsakir þess eiga ekki rót
Vér erum sammála Oarlyle: "Ég vorkenrii ekki .fua að rekja til litílmensku eða eígía-

I
m. fátæklíngnum stri t. En ég hryggist yfir þvi, ef d.lar- gil'lli einstaklinga. Það er að segja:
ill'
,:11
.• '.,,. ~··'.·'"·II ljós hans slokknar og hann deyr f&fróður með !fékk- metitiil'nir, sem virðast græða mest á
,ij: ingarhæfileika." nu'Verandi þjóðfélags- og iðnaðar-skipu-
iii Þjóðfélagið synjar fátæklingunum ekki al) eins/úm lagi, eru hvorki siðlausari né spiltari
[ii
mat. Það synjar þeim um þekkingu, menningu, hÍjóIrl~ heldur en hinir,· sem hafðir eru að
list, gleði og lif. Vér viljum leyla váridamilið um
:11 '
I féþúfu. Þa~ er a..uðsætt, að ein stétt
!i'

1 mat og drykk til þess að frelsa hug og hjarta fólksinll.

Lif I fullkomnasta skilningi byrjar jafnvel ekki fyrr
li en Iikamslifið er að öllu trygt.
Réttlæti i mat og drykk telur heimspeki jáfnaðar-
stefnunnar fyrsta sporið i áttina till1fs. Vér krefjulllst
þess, að lönd og lausir aurar sé almenning.eign, áf
r. þvi að það er ótvírætt lifaskilyrði.,V~r viljum lOllaÓh
við þjóðfélagssnlkjudýrin vegna sjalfra þeirra og
allra annara. Vér teljum samvinnuna allsherjal'leil'l
til llfsins.
,þj'óðfélagsins getur aldrei hafist á hærra
siðferðisstig en önnur. Þær eru eins
nátengdar, eins óaðskiljanlega sameinaðar
'.
og einstakir hlutar manalíkamans. Veik-
il:lIH er ekki hægt að einangra i einum
Iikaínshlutll.. Siðleysi er ekki heldur hægt
Ilð einangra i einni stétt þjóðfélagsins;
Séra W. Thurston Brown.
Jafnaðarmenn raðast ekki á einstaklinga.
Þegar þeir dæmaauðvaldið eða kaup-
meÍllikuna, .akfella þeir hvorki auðmenn
p6 k&uptllenn. Þeir áUt~ þvert á JDótil
I iI\.-.~
að atvinnurekandinn og þJónn hana .ðU
báðir þrælbundnir á klafa .kipulagsina.
Afleiðingarnar eru ekki hinar sömu fyrir
báða, en þær eru af sömu rót runnar.
J. R. Mac Donald.
J afnaðarstefnan er ekki barátta öreiga við eigua-
menn. Margir eignamenneru jafnaðarmenn. Frestir
öreigar eru andstæðingar jafnaðarmanna eða -"ekkert-.
Sú árás, sem jafnaðarmenn hafa hafið, er árA. A
málefni og skipulag, en ekki A menn ella einstak-
linga. Þrjú grundvallaratrifli rikjandi) þjólllkipulagl
eru einkaeign á landi og auðmagní, samkeppni um
atvinnu og verzlun og framleiðsla i hagsmunaskyni
fyrir einstaklinga. Jafnaðarmenn hafa hafill Arás A
þessi þrjú ranglátu grundvallaratrilli, en ekki • þá
menn, sem verja þau og berjast fyrir að halda i þau.
Vér berum allir sameiginlega Abyrgll A böli þjóll-
félagsins. Vér erum allir undir sömu syndina seldir.
Bölið viðgengst með samþykki vor allra, þegjandi
samþykki, ef ekki öðruvíst. Þeir einir hafa leyst sig
undan þessari siðferðisábyrgð, sem vinna af öllu afli
að þvi að uppræta bölíð.
Einkaeign á landi með Öllum þeim fjárdretti, sem
af henni leiðir, er ekki verk þeirra jarðeigenda, sem
nú eru uppi. Jarðeigendurnir eru að eins peð Aborð-
inu. Þeir eru alls að eins örfá þúsund. J arðeigendumlr
eiga landið af þvi, að. vér segjum, að þeir eigi
Uf
það. Vér umberum þá, og stundum syngjum vér
þeim lof og dýrð. Þeir eru jarðeigendur af þvi, að
vér viljum það og samþykkrum það. Jarðeigendurnir
eru blóðsugur þjóðfélagsins, .sem lifa snikjulifi Asrðí
hina vinnandi lýðs. "Góður ~arðeigan<4".~r ekki ti1~
Sá,. sem, talinn er að vinna til þess heitis, er blátt
áfram "tigulkongurinn ispilinu."
En sjálfa jarðeigenduma er ekki fremur hægt að
sakfella en ~á, sem enga jörð eiga. Hvorir tveggfa
eru, fómardýr þess skipulags" sem hingað til hefir
veJ'ir>umboríð og uppi haldið af meiri hluta alþýð-
unnar ~ -sem á ráll á meiri hluta atkvæðanna.
'., ." .
Ef einkaeign á landi með öllum sinumvanr~kslu-
syndum· og verknaðars~m lÍ -nokkurn tima að
afnemast, verður alþýðan að taka til sinna ráða.
Jarl'leigendumir gera það seint sjálfir. Og þó eru
sumir stærstu jarðeigendurnir - svo sem greifafrúin
af Warwick - augsýnilega ákveðnari með þvi að
afnema einkaeign A jörll en jarðnæðíslaus alþýðan.
Auðvaldslkipulagið er ekki verk auðmanna og
atvinnurekenda. Það er afleiðing af fjárhagsþróuninni.
Það væri jafnfráleitt að sakfella einstaka auðmenn
og atvinnurekendur fyrir það að hirða hagnað sinn
og rentur af fé sinu og eignum eins og að áfellast
lögreglumanninn fyrir að taka menn fasta, böðul-
inn fyrir að hengja menn. eða fógetann fyrir að
gera fjArnám. Þeir eru allir jafnt þrælar hins illa,
en öfluga skipulags, sem er helgað að lögum, varið
af her og lögreglu, blessað af prestum og prelátum
og enn sem komið er umborið af meginþorra alls
almennings.
Lögfrællingana má ekki heldur sakfella fyrir laga-
vafstur sitt. Ekki .llr þeim umsð kenna. Það væri
jafnskynsamlegt að áfellast flugurnar fyrir að dafna
lL Iklthaugnum. Rikjandi skipulag er ágætlega til
þel. fallið að ala á deilum og málaferlum,
o~ pað skapar aftur þörfina fyrir lögfræðinga.
 -I
•.•... '

Fjárhags8kipulaglð fyllir pyngjur þlílrra\ Ja:fn· V ~r berum ábyrglHna A þvi, all framleiðalan er að-
aðarmenn eru ekki reiðir lögfriÐMaj'l1nnm1j'lfUm; eini rekin i bagsnrunaskyuí fyrir einstaklinga, og
Þeir veitast að lagaváfstrinu me' þvi a6. I'Aða.t , þar með berum vér ábyrgðina lÍ öllu því þjóðfélags-
skipulagið, sem elur og fæðir lat&inápana. Breytifl bö!i, a.m af þessu fyrirkomulagi leiðir.
skipulaginu, og lögfræðingaornlr týnatðIU'ílD1. All-
ferðin til þess að útrýma sIlikjudýtuIlllDl et a'
nema það "skipulag", sem elUr þáu og f.flir. Þaiðar
.t· I emu leikriti sínu lý.lr Bernhard Shaw manni,
sem legir .kilill við unnustu sína fyrir það, að hann
tems' að því, .ð faðir hennar hefir tekjur af að
hin vístndalega aðferð. lei8'ia oku"erði andstyggilega fátækrabústaði. En
Jafnaðarmenn ráðast -. það skipJilag, Bemhé!t i lemna kem.t hann að raun um, að tekjur sjálfs hans
för með sér óþarflega kostnaðári.mt búðathótut eru runna.' af þvi,.'b fé han6 er ávaxtl\ð i þessum
einstakra manna og aðraliHka SÓUÍl. En þeir 'féll· sömu húsum.
ast ekki smákaupmennlna.,fáfró8a, bli.Dan&a or oft jllir peningar ',",nr eru meira og minna ataðir.
gjald þrota. Þeir ráðast lÍ skipulagið, lem geNf at Al' fyrirkomulagið, öll póUtikin er sjúk. Það er grund-
sér þetta fyrirkomulag. TÖllUÚDn,'PID er rang1éturj honum þarf að. breyta,
Einkaverzlunarrekstur og Imábtðarhokttr et~tki . og það er alþýðan sjálf, sem 8 að gera það.
verk kaupmannanna. Þeir ,eiga ékti aök • fyrltkomu- ltéttllltfðlber a&ge>l'a, en ekki bi·ðja um það.
laginu. Og ef það á að vikjatyrir einhverju h.tI-
brígðara, skynsamlegra og hagaýnnl, e-ilJ.O~itl'leti.-
vagnar með hestum fyrir hafa orlHð að vikja .fyrir
rafmagnssporvögnum, þá verður alþýðan,sem -hefir
öll ráðin, er hún vill. að koma þvti framk.,asmd.
Hver vill sakfella einstaka Imák:allpmenn'? ()ftti
þeir þunga skelli af þvi akipulagt, s6mþeir halda
uppi og verja. Þúsundum saman verða þeitt gjald·
þrota. En þeir segja Ukt og Job: "Þótt auð'Y'íLlds-
skipulagið slái mig, mun ég treyata þvi."
Jafnaðarmenn ráðast ekki á jarðeígend'ur, &'Il8ri1elln,
atvinnurekendur eða lögfr~IHDga sem ein.takliup.
Þeir rökræða. einungis, hvers vegna þei-rél'ú.til.Þeit
ráðast ekki lÍ mennina, heldur á skipulagill th~Ud.
Alment talafl berum vér allir ábyrgðina. Vé-rbertlm
allir ábyrgðina á þvt, að leyfðetéinkae'ip • 'landi
O~ auðmagní og samkeppni um atvinnu O~ ver~hm,
 /j5

11500mann. efia. meira en helming at jörð Stóra-

Bretland.. '" *
*
Þingmenn efri málstofunnar eiga þriðjung landsins.
* '"
* hluta Skotlands.
Tólf fjölskyldur eiga fjórða
***
Lávarðamlr eiga jörðina, en ekki þjóðin.
xn. K:AFLI
**
* með eignarrétti, el' miklu
TÖLUR OG STAÐREYNDIR Iðjuley.l, sem er verndað
betur launað en vinnan.
47000000 manna eru 1 Stóra-Bretlandi, **
*** Af 700 000, sem deyja *árlega, eru 620 000 eigna-
Þjóðarauðurinn .er 30000000000 .terling.pund. laulir. '" *
•....-
... :

*** *
'I'Iundihluti þjóðarinnar á að lögum 9fJJ/o af þjófl~ 80 000 IAta þess vegna eftir sig allan þann ad,
arauðnum. . lem árlega er eftir skilinn, eða 350 000 000 pund
* ** sterUngll, og 4000 þessara manna skilja eftir sig

I
Níu tíundu hlutar þjóðarinnar eiga þe•• vegna að rúmlega tvo þriðju hluta eða 25Q 000 000 sterlíngspund,
lögum 10% af þjóðarauðnum. "':I<'"

*:I<* Sir Leo Ohiozza Money segir: 26 menn láta venju-

Árlegar tekjur þjóðarinnar - það er allir vextir, lega eftir sig meiri. arf á Ari en 654 000 manns, sem
arður, gróði, laun og kaup - eru 3000 000 000 déyja. •• eina. art
aterlingapund.
**
* Á hverju ári deyja venjulega 7 auðkýflngar;' sem
Einn níundi hluti þjóðarinnar, rúmar fimm milljónir, láta eftir sig !7 milljónir ·sterlingspunda.
hefir meira en helminginn af þessum tekjum. '" '"
*** '"
Nokkrir matarframleiðendur hafa látið eftir sig
Hinir átta niundu hlutar þjóðarinnar, rúm 41 millj- mikil auðæfi. vegna þess, að vér höfum verið hirðu-
ón, hafa fyrir neðan helming þessara tekna. lausir um þjóðfélagsmál.

.
** '" *
99 ofo þjóðarinnar eiga *ekkert land, og 95 ofo eiga '" 000 mannna eigur sinal'
Á striðsarunum juku 1140
:I< \I:
enial.lau'ð. ~;. um i 1St! /AA) COO BWr~. 1.

..
 8600'iterliilgspl1ndhafa verið goldin fyrir eitt eín-
17? menn 1 land~nu ~fahvel'um,llg,~ ~OQ@(JÓ tak af fyrltu litgAfu af ritum Sli~eBpeareB.'
sterlíngspund i tekjur á ári. ' .
"'**
*** i,KonuJigafjölíkyldan kostar OIS·· 700000 sterlings-
72? menn i landinu haf'& hv:erU1\lsig '~l'þQ<OOO pund A ári.
sterlíngspund á ári. ' .•. ,
**
*",.
.-23 oooaterUngipund hafa verið gefin fyrir perlu-
Yfir 3 000 manna i lau'dþlu hafa hver um aig yfir
feitI' lLondon;
20 000 sterlingspund á. ádata-meira.
•..•.* NokkrirvesUngs uppgjafadómarar og uppgjafastjórn-

..
'

Engir þ6uara manna v·inna fyrir tflkiu~ ~lUJ:l.

*. .·u
málamenn kosta 08890000 Iterlingspund á hverju ári.

25000 manna i landinuhafá

• hver um lig yfir \
"'
Einn afkomandi Nellons IAvarbar fær enn þá 5000
ó 000 sterHngspund .ll. ári. lterlinglpund • Ari úr rikissjóM.
•** "'",'"
65000 manna 1 landinu hafa hver um lig yftr Meiltaramálverk eru stundum seld á 20 000 pund
2500 Iterlingspundáári.
aterlinga hvert.
'*•• '" ••• '"
250000 manna 1 lqdinu hafa 'h-.:.r,um.:ic ~1iI' 1200 námamenn og 450 járnbrautarmenn eru ár-

.
I
1 OOOsterlingspund. le&,adrepnir 1 landinu.
••• '"
Nálega 50000 drengja yngri en 16 ára (þar af
I) 000 undir 14 ára aldri) vinna i námum Stóra-Bret-
lands.
~
20% af húsum vorum eru hættuleg heilsunni.

Auhaldi&
i landinu.
'" .•.
* 10 metin til sjálfsmorða
rekur daglega

Nálega 100000 börn deyja i landinu állur en þau

i
verba eini ára.
*••• .•.

.'
 · ,'jór&! hlutinn r af börnum verkam&1Ulade)'l' á&uf
en þau ná fimm ára aldri. - ,
**-
-. Náleg. helmingurinn af Ikólabömum TorUm þjáilt
af henluleyli. • • .
*
Vér eyðum 161/9% af tekjumvoruJli 1 hervaruir,
en vér eyðum af) eini 4% af tekjunum til frll8ðsi1J..
** ,. ~
* árlega 12-lterlinglpund
_ Barna,fræflslan kOllta\, 088
á hvert barn á ári og unglingafræðilan U lterliIigi~
,.pund a hvern ungling á ári.
- ** * - . ,
Hver nemandi vil'! herakólana 1 Sandhurlt og
Woolwich kostar oss arlaga 370 Iterlingspund, ~g
bver nemandi við sjóhernaflarlkólann 1 Dartmouth
kostar OIS arlega 462 pund, sterlings.
*.*
.,Hin leynilega Itjórnmálastarf.emi kOltar Ol. 300000
.~erlinglpund a hverju ári.
, **
--
Vinnan er ~óðir auflæfanna.

, "

"!.:;-.,