Arkusze maturalne

Arkusz maturalny 1
Zadanie 1. (0–3)
Na schemacie przedstawiono przebieg reakcji zachodzących z udziałem NADP+ / NADPH + H+.

substrat A NADP+ produkt B

reakcja X reakcja Y

produkt A NADPH + H + substrat B

a) Określ, jakiemu procesowi (utleniania czy redukcji) uległ substrat A. Odpowiedź uzasadnij.

b) Określ, który typ reakcji (X czy Y) zachodzi podczas fotosyntezy, w fazie zależnej od światła. Podaj
nazwę substratu oraz produktu tej fazy (nie uwzględniaj NADPH + H+).

Arkusz maturalny 1
Typ reakcji:
Substrat:
Produkt:

Zadanie 2. (0–4)
Na wykresach przedstawiono wpływ długotrwałej konkurencji między gatunkami A i B na ilość oraz wiel-
kość zjadanych przez nie cząstek pokarmowych.
I. II. III.
A B
ilość pokarmu

ilość pokarmu

ilość pokarmu

A B

A B

wielkość cząstek wielkość cząstek wielkość cząstek

pokarmowych pokarmowych pokarmowych

a) Na podstawie wykresów sformułuj wniosek dotyczący wpływu konkurencji między gatunkami A i B
na wielkość zjadanych przez nie cząstek pokarmowych.

b) Podaj numer wykresu przedstawiającego sytuację, w której pomiędzy gatunkami A i B występuje

najsilniejsza konkurencja. Odpowiedź uzasadnij.

c) Podaj dwie konsekwencje długotrwałej konkurencji międzygatunkowej.

1.
2.

1
 Arkusze maturalne

Zadanie 3. (0–2)
Poniżej przedstawiono wzór strukturalny pewnego związku organicznego.

H
O H
C C N
HO H
CH2
CH2
CH2
CH2

NH2

a) Zaznacz właściwe dokończenie zdania (A–E) oraz jego uzasadnienie (1–5).

Związek ten jest
A. białkiem, 1. zawiera grupę ketonową.
B. monosacharydem, 2. zawiera dwie grupy aminowe.
C. aminokwasem, ponieważ 3. jest niepolarny.
D. kwasem tłuszczowym, 4. składa się z aminokwasów.
E. monomerem chityny, 5. zawiera grupę karboksylową i aminową.
b) Podaj nazwę biopolimerów, które powstają w wyniku kondensacji cząsteczek chemicznych o budo­
Arkusz maturalny 1

wie określonej podanym wzorem strukturalnym.

Zadanie 4. (0–4)
Poniżej przedstawiono schemat powstawania nasienia u roślin okrytonasiennych.

2 łupina nasienna
1 komórka jajowa 3 4 7
komórka centralna 5 6

a) Przyporządkuj odpowiednie nazwy (A–G) strukturom oznaczonym na schemacie numerami 1–7.

A – zalążek, B – bielmo wtórne, C – zygota, D – nasienie,
E – komórka macierzysta bielma, F – zarodek, G – osłonki zalążka
1– ,2– ,3– ,4– ,5– ,6– ,7–
b) Wpisz na schemacie literę Z nad strzałkami oznaczającymi zapłodnienie.
c) Określ ploidalność komórek zarodka oraz bielma wtórnego.
Zarodek:
Bielmo wtórne:
d) Uzasadnij, że sposób formowania się bielma wtórnego u roślin okrytonasiennych jest korzystniej­
szy pod względem fizjologicznym niż sposób formowania się bielma pierwotnego u roślin nago­
nasiennych.

2
 Arkusze maturalne

Zadanie 5. (0–5)
Cechą charakterystyczną genomów prokariotycznych jest obecność operonów. Operon to grupa genów
kodujących białka określonego szlaku metabolicznego. Geny te podlegają wspólnej regulacji ekspresji.
W wyniku transkrypcji powstaje jedna cząsteczka mRNA, zawierająca kopie wszystkich genów danego
operonu. Typowym przykładem operonu jest operon laktozowy u E. coli, w którego skład wchodzą trzy
geny odpowiedzialne za metabolizm laktozy. Operon laktozowy podlega regulacji negatywnej, wtedy gdy
transkrypcja jest blokowana przez białkowy represor, oraz regulacji pozytywnej, wtedy gdy transkrypcja
zachodzi w obecności białkowego aktywatora. W regulacji pozytywnej uczestniczy białkowy aktywator
CAP wiążący się z DNA w obecności cAMP i aktywujący transkrypcję genów operonu laktozowego. Stę-
żenie cAMP w komórce jest odwrotnie proporcjonalne do stężenia glukozy.
Schemat przedstawia regulację negatywną operonu laktozowego u E. coli.

gen kodujący operator geny struktury

represor

DNA gen A gen B gen C

transkrypcja
polimeraza
RNA
mRNA laktoza mRNA

translacja

Arkusz maturalny 1
nieaktywny
aktywny represor enzym A enzym B enzym C
represor

a) Podaj nazwę grupy węglowodanów, do której należy laktoza.

b) Wyjaśnij, jakie są konsekwencje wspólnej regulacji ekspresji genów operonu.

c) Określ, czy białko represorowe bezpośrednio po powstaniu jest aktywnym czy nieaktywnym repre­
sorem operonu laktozowego. Odpowiedź uzasadnij.

d) Wyjaśnij, jakie są konsekwencje pozytywnej regulacji genów operonu laktozowego dla metaboli­
zmu cukrów w komórce E. coli, i określ, jaką korzyść czerpie komórka z takiego rozwiązania.

3
 Arkusze maturalne

Zadanie 6. (0–3)
Tabela przedstawia zawartość wybranych substancji we krwi u osób będących na diecie tradycyjnej (mię-
snej) i diecie wegetariańskiej.
Stężenie substancji Osoba na diecie Osoba na diecie
we krwi tradycyjnej wegetariańskiej
Cholesterol całkowity (mg/dl) 336 253
Cholesterol związany z LDL (mg/dl) 230 161
Cholesterol związany z HDL (mg/dl) 56 48
Triacyloglicerole (g/dl) 247 215

a) Na podstawie tabeli skonstruuj wykres słupkowy (kolumnowy) przedstawiający zawartość choleste­
rolu związanego z LDL i HDL we krwi osoby na diecie tradycyjnej i osoby na diecie wegetariańskiej.
Dla każdego rodzaju diety narysuj jeden słupek.
Arkusz maturalny 1

b) Określ, który rodzaj diety w większym stopniu sprzyja rozwojowi miażdżycy. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 7. (0–2)
Rysunek przedstawia jeden z etapów procesu zachodzącego w mitochondriach.
zewnętrzna błona
mitochondrialna
++
–– H+
wewnętrzna błona
++
––
mitochondrialna
– +
–
––– –– – ++
przestrzeń
+++ ++ międzybłonowa

matrix

a) Podaj nazwę procesu zachodzącego w mitochondriach oraz nazwę etapu przedstawionego na rysunku.
Proces:
Etap:
b) Określ, do czego jest wykorzystywana różnica stężeń jonów H+ po obu stronach wewnętrznej błony
mitochondrialnej, i podaj nazwę enzymu błonowego odpowiedzialnego za wyrównywanie tej różnicy.

4
 Arkusze maturalne

Zadanie 8. (0–4)
Geotropizm jest reakcją roślin na przyspieszenie ziemskie. Korzenie roślin wykazują zazwyczaj geo­tropizm
dodatni, natomiast pędy nadziemne – geotropizm ujemny.
a) Zaproponuj próbę badawczą oraz próbę kontrolną do doświadczenia mającego na celu wykazanie,
że korzeń fasoli wykazuje geotropizm dodatni, a łodyga – geotropizm ujemny.
Próba badawcza:

Próba kontrolna:

b) Określ, czy organy rośliny hodowanej w  warunkach nieważkości będą wykazywały reakcję geo­
tropiczną. Odpowiedź uzasadnij.

c) Oceń poprawność poniższych stwierdzeń dotyczących ruchów roślin. Wpisz znak X w odpowiednie
miejsca tabeli.
PRAWDA FAŁSZ
1. Geotropizm dodatni jest to ruch organów roślinnych zgodny
z kierunkiem działania siły grawitacji.

Arkusz maturalny 1
2. Geotropizm należy do ruchów turgorowych o charakterze przej-
ściowym i odwracalnym.
3. Ruchy geotropiczne są związane z nierównomiernym rozmiesz-
czeniem auksyn po przeciwnych stronach organu rośliny.

Zadanie 9. (0–5)
Dwie grupy niespokrewnionych bliżej zwierząt – owady drewnożerne i  przeżuwacze – wykształciły na
drodze ewolucji zdolność do odżywiania się pokarmem o dużej zawartości celulozy.
a) Wyjaśnij, dlaczego pokarm o dużej zawartości celulozy jest dla większości zwierząt trudny do stra­
wienia.

b) Podaj po jednym przykładzie zwierzęcia należącego do każdej z wymienionych grup.

c) Określ, jaka zależność ekologiczna pozwala korzystać wymienionym zwierzętom z  celulozy jako
wartościowego pokarmu, i wyjaśnij, na czym ta zależność polega.

d) Określ, co jest głównym źródłem białka dla przeżuwaczy i owadów drewnożernych.

5
 Arkusze maturalne

Zadanie 10. (0–4)

Na schemacie przedstawiono fragment sieci pokarmowej rafy koralowej.

ślimaki
Charonia tritonis 

rozgwiazda korona
małże
cierniowa

fitoplankton zooplankton

polipy
koralowców

a) Na podstawie przedstawionej sieci pokarmowej podaj nazwy wszystkich organizmów, które mogą
być zarówno konsumentami I, jak i II rzędu.

b) Wykaż związek pomiędzy zmniejszającą się liczebnością ślimaków a zamieraniem raf koralowych.
Arkusz maturalny 1

c) Podaj dwa argumenty uzasadniające konieczność ochrony raf koralowych.

1.
2.

Zadanie 11. (0–3)

Układ AB0 jest najważniejszym układem grupowym krwi występującym u człowieka. O grupie krwi de-
cydują dwa rodzaje antygenów – A i B – występujące na powierzchni erytrocytów. Antygeny tego układu
mają charakter oligosacharydów. Rodzaj antygenów jest uzależniony od obecności określonych enzymów
– transferaz, przenoszących odpowiednie reszty cukrowe tak, że stają się one antygenami powierzchnio-
wymi erytrocytów. Grupy krwi A, B i AB są dziedziczone jako cechy dominujące, a grupa 0 – jako cecha
recesywna. Gen układu AB0 jest zlokalizowany na chromosomie 9.
a) Oceń prawdziwość twierdzenia: Allele odpowiedzialne za dziedziczenie grup krwi A, B i AB zawiera-
ją informacje o budowie odpowiednich antygenów. Odpowiedź uzasadnij.

b) Na podstawie analizy tekstu określ, czy dziedziczenie grup krwi jest u człowieka sprzężone z płcią.
Odpowiedź uzasadnij.

c) Podaj genotyp dziecka z trisomią chromosomu 9, mającego grupę krwi A. Ojciec tego dziecka ma
grupę krwi AB, a matka – grupę krwi 0. Stwierdzono, że mutacja wystąpiła podczas oogenezy.

6
 Arkusze maturalne

Zadanie 12. (0–2)

Poniżej wymieniono składniki uczestniczące w metabolizmie komórki.
polimerazy (1), cząsteczki mRNA (2), glukoza (3), histony (4), cząsteczki tRNA (5), peptydazy (6),
małe podjednostki rybosomów (7), ligazy (8), cząsteczki rRNA (9), duże podjednostki rybosomów (10),
trifosfodeoksyrybonukleozydy (11), nukleazy (12), trifosforybonukleozydy (13), fosforany (14)
a) Wypisz numery odpowiadające składnikom komórki przenikającym z cytozolu do karioplazmy.

b) Wypisz numery odpowiadające składnikom komórki przenikającym z karioplazmy do cytozolu.

Zadanie 13. (0–4)

Na rysunkach A i B przedstawiono pewną strukturę występującą u grzybów.

A.

B.

Arkusz maturalny 1
a) Podaj nazwę struktury przedstawionej na rysunkach.

b) Podaj, która grupa systematyczna grzybów wytwarza strukturę przedstawioną na rysunku A, a któ­
ra – strukturę przedstawioną na rysunku B.
A:
B:
c) Określ rodzaj, liczbę i kolejność podziałów, które prowadzą do powstania z diploidalnej komórki
macierzystej komórek przedstawionych na rysunkach A i B.
A:
B:
d) Uporządkuj w odpowiedniej kolejności procesy oraz fazy cyklu rozwojowego grzybów, które zacho­
dzą po wykiełkowaniu komórek przedstawionych na rysunkach.
1. Plazmogamia.
2. Kariogamia.
3. Grzybnia monokariotyczna (haploidalna).
4. Komórka diploidalna.
5. Grzybnia dikariotyczna.
Prawidłowa kolejność:

7
 Arkusze maturalne

Zadanie 14. (0–2)

Na roślinie dnia krótkiego zaszczepiono roślinę dnia długiego. Roślinę otrzymaną w wyniku szczepienia
poddano działaniu warunków dnia krótkiego. Na rysunku przedstawiono wyniki doświadczenia.

24 godziny

miejsce szczepienia
roślina dnia długiego

roślina dnia krótkiego

a) Zaplanuj próbę kontrolną do przedstawionej próby badawczej.

Arkusz maturalny 1

b) Na podstawie przedstawionych wyników sformułuj wniosek z doświadczenia.

Zadanie 15. (0–3)

W tabeli podano nazwy łacińskie i polskie trzech gatunków gryzoni.
Gatunek nr Nazwa łacińska Nazwa polska
1 Mus musculus mysz domowa
2 Apodemus flavicollis mysz leśna
3 Apodemus agrarius mysz polna

a) Podaj epitet gatunkowy gatunku nr 3 wyrażony w języku łacińskim.

b) Podaj numery dwóch gatunków, które należą do jednego rodzaju.

c) Na podstawie podanych gatunków określ, które nazwy (łacińskie czy polskie) lepiej odzwierciedlają
pokrewieństwo między organizmami. Odpowiedź uzasadnij.

8
 Arkusze maturalne

Zadanie 16. (0–1)

Na rysunkach (A–C) przedstawiono trzy typy sieci włosowatych naczyń krwionośnych.
A.
tętniczka żyłka

B. C.
tętniczka tętniczka żyła

Oceń poprawność poniższych stwierdzeń dotyczących włosowatych naczyń krwionośnych. Wpisz

znak X w odpowiednie miejsca tabeli.
PRAWDA FAŁSZ
1. Schemat A przedstawia zwykłą sieć kapilarną, dzięki której zacho-
dzi wymiana substancji między tkankami a krwią.
2. Schemat B przedstawia sieć dziwną, występującą m.in. w kłębusz-
ku nerkowym, w której tętniczki rozdzielają się na szereg drobnych
naczyń włosowatych, łączących się ponownie w tętniczki.
3. Schemat C przedstawia krążenie wrotne, w którym krew żylna z jelit
płynie żyłą wątrobową do wątroby.
4. Jednowarstwowe ściany naczyń włosowatych są cienkie, co ułatwia

Arkusz maturalny 1
sprawną wymianę substancji między krwią a tkankami.

Zadanie 17. (1–2)

Schemat przedstawia budowę i sposób działania pobudzającej synapsy chemicznej.
szczelina synaptyczna
pęcherzyki synaptyczne receptory błony
z neuroprzekaźnikiem postsynaptycznej

błona presynaptyczna błona postsynaptyczna

a) Oceń poprawność poniższych stwierdzeń dotyczących budowy i  sposobu działania synapsy che­
micznej. Wpisz znak X w odpowiednie miejsca tabeli.
PRAWDA FAŁSZ
1. Potencjał spoczynkowy powoduje wydzielanie neuroprzekaźnika
do szczeliny synaptycznej.
2. Egzocytoza neuroprzekaźnika do szczeliny synaptycznej następuje
po zespoleniu błony pęcherzyka synaptycznego z błoną presynaptyczną.
3. Informacja o impulsie, w postaci potencjału czynnościowego, przechodzi
przez szczelinę synaptyczną.
4. Mechanizm przekazywania informacji w synapsie chemicznej polega
na dwukrotnej zmianie charakteru sygnału: z elektrycznego na chemiczny
i z chemicznego na elektryczny.
5. Połączenie neuroprzekaźnika z receptorami błony postsynaptycznej
powoduje otwarcie kanałów jonowych i depolaryzację błony dendrytu.

b) Oceń prawdziwość stwierdzenia: Przekazywanie informacji o impulsach nerwowych przez synapsę

chemiczną odbywa się zawsze w jednym kierunku. Odpowiedź uzasadnij.

9
 Arkusze maturalne

Zadanie 18. (0–3)

Insulina jest wydzielana przede wszystkim w  odpowiedzi na podwyższenie poziomu glukozy we krwi.
Glukagon działa antagonistycznie w stosunku do insuliny.
a) Wyjaśnij, dlaczego wydzielanie insuliny – w przeciwieństwie do wydzielania wielu innych hormo­
nów w organizmie człowieka – nie podlega kontroli hormonu tropowego przysadki.

b) Wyjaśnij, dlaczego glukagon jest jednym z czynników wyzwalających wydzielanie insuliny.

c) Zaznacz prawidłowe opisy cukrzycy typu I.

A. Jest to choroba autoimmunizacyjna.
B. Jest to choroba wywołana przede wszystkim niewłaściwą dietą i otyłością.
C. W przebiegu tej choroby obserwuje się znaczny spadek poziomu insuliny we krwi.
D. W przebiegu tej choroby nie występuje znaczny spadek poziomu insuliny we krwi.
E. Pierwsze objawy tej choroby pojawiają się zazwyczaj do 30. roku życia.
F. Pierwsze objawy tej choroby pojawiają się zazwyczaj po 30. roku życia.
Zadanie 19. (0–2)
Schematy przedstawiają prawidłowy zapis badania EKG oraz fazy pracy serca (A–C).
Arkusz maturalny 1

T
P

Q S

A. B. C.

rozkurczenie skurcz mięśni skurcz mięśni

mięśni komór przedsionków komór

a) Przyporządkuj fazom EKG (P, QRS, T) odpowiednie fazy pracy serca (A–C).
Faza EKG Faza pracy serca
P
QRS
T

b) Uzasadnij, że EKG jest ważnym badaniem w profilaktyce chorób serca.

10
 Arkusze maturalne

Zadanie 19. (0–2)

Na rysunku przedstawiono fragment mięśnia poprzecznie prążkowanego szkieletowego.

błona komórkowa
miofibryla

kanalik T

siateczka
sarkoplazmatyczna

a) Wyjaśnij, jaką rolę odgrywają kanaliki T podczas skurczu włókna mięśniowego.

Arkusz maturalny 1
b) Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią jony wapnia w mechanizmie skurczu włókna mięśniowego.

11
Arkusz maturalny 1

Arkusz maturalny 1
Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
1.a) Substrat A uległ utlenieniu, ponieważ przekazał 1 pkt za poprawne określe- cz. 2, przebieg reak-
swoje elektrony (i proton) na NADP+, co spowodo- nie procesu oraz poprawne cji redoks z udziałem
wało powstanie NADPH+ + H+. uzasadnienie NADP+, s. 9
1.b) Typ reakcji: X 2 pkt za poprawne podanie cz. 2, faza jasna foto-
Substrat: woda / H2O typu przemiany oraz popraw- syntezy, s. 26
Produkt: tlen / O2 ne podanie nazw substratu
i produktu
1 pkt za poprawne podanie
typu przemiany lub podanie
nazw substratu i produktu
2.a) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawnie sformuło- cz. 3, konkurencja,
•W
  wyniku konkurencji gatunki A i B wykształciły wany wniosek s. 176–178
odrębne preferencje pokarmowe w zakresie wiel-
kości zjadanych cząstek.
•W
  wyniku konkurencji zmieniła się / zawęziła się
baza pokarmowa obu gatunków. Arkusze maturalne

2.b)Zadanie
Schemat
3. (0–2) I, ponieważ gatunki A i B mają najbardziej 1 pkt za poprawne podanie cz. 3, konkurencja,
Poniżej przedstawiono
podobne wzór strukturalny
wymagania pewnego związku
w stosunku do organicznego.
wielkości numeru schematu oraz po- s. 176–178
cząstek pokarmu / ponieważ H
wymagania gatunków prawne uzasadnienie
O
dotyczące wielkości cząstek C C Npokarmu pokrywają się
H

w dużym stopniu, co HO jest przyczyną

CH 2
H silnej konkuren-
cji między gatunkami o pokarm CH 2
średniej wielkości.
2.c) Przykładowe odpowiedzi: CH 2
2 pkt za poprawne podanie cz. 3, konkurencja,
CH
•R  ozdzielenie / Zawężenie nisz ekologicznych
2
dwóch konsekwencji s. 176–178
NH
gatunków. 2
1 pkt za poprawne podanie
•Z  awężenie zakresów tolerancji w stosunku do jednej konsekwencji
a) Zaznacz właściwe dokończenie zdania (A–E) oraz jego uzasadnienie (1–5).
określonego czynnika.
Związek ten jest
A.•białkiem,
Wyparcie jednego gatunku1.przez drugi.
zawiera grupę ketonową.
B. monosacharydem, 2. zawiera dwie grupy aminowe.
3a. C. C –5
aminokwasem, ponieważ 3. jest niepolarny. 1 pkt za prawidłowe do- cz. 1, aminokwasy,
D. kwasem tłuszczowym, 4. składa się z aminokwasów. kończenie zdania oraz jego s. 35
E. monomerem chityny, 5. zawiera grupę karboksylową i aminową.
uzasadnienie
b) Podaj nazwę biopolimerów, które powstają w wyniku kondensacji cząsteczek chemicznych o budo-
3b. wiebiałka
określonej podanym wzorem strukturalnym. 1 pkt za podanie poprawnej cz. 1, aminokwasy,
nazwy s. 35
4.a) 1 – A, 2 – G, 3 – C, 4 – F, 5 – E, 6 – B, 7 – D 1 pkt za poprawne przypo- cz. 1, przebieg
Arkusz 1

rządkowanie wszystkich liter i efekty podwójnego

Zadanie 4. (0–4)
Poniżej przedstawiono schemat powstawania nasienia u roślin okrytonasiennych. zapłodnienia, s. 210
4.b) 2 łupina nasienna 1 pkt za poprawne wpisanie cz. 1, przebieg
Z
1 komórka jajowa
Z
3 4 7 obu liter i efekty podwójnego
komórka centralna 5 6
zapłodnienia, s. 210
4.c)a) Przyporządkuj
Zarodek:litery
2n odpowiadające strukturom oznaczonym na schemacie numerami
1 pkt za poprawne podanie
1–7. cz. 1, przebieg
Bielmo wtórne: 3n B – bielmo wtórne, C – zygota, D – nasienie,
A – zalążek, ploidalności obu komórek i efekty podwójnego
E – komórka macierzysta bielma, F – zarodek, G – osłonki zalążka zapłodnienia, s. 210
4.d) 1 –Przykładowe
,2– , 3 – odpowiedzi:
,4– ,5– ,6– ,7– 1 pkt za poprawne uzasad-
•B  na
b) Wpisz ielmo wtórne
schemacie literę Zu roślin okrytonasiennych
nad strzałkami powstaje
oznaczającymi zapłodnienie. nienie
tylko
c) Określ w tych
ploidalność zalążkach,
komórek w których
zarodka oraz doszło
bielma wtórnego. do za-
płodnienia
Zarodek: / rozwinie się zarodek. Bielmo pierwot-
ne u roślin
Bielmo wtórne: nagonasiennych powstaje we wszyst-
kich zalążkach. W przypadku braku zapłodnienia
d) Uzasadnij, że sposób formowania się bielma wtórnego u roślin okrytonasiennych jest korzystniej-
takie
szy pod bielmo
względem zanika. niż sposób formowania się bielma pierwotnego u roślin nagona-
fizjologicznym
•B ielmo wtórne u roślin okrytonasiennych jest
siennych.
triploidalne, co pozwala na intensywniejszą syn-
tezę materiałów zapasowych niż w haploidalnym
bielmie pierwotnym roślin nagonasiennych.

191
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych
Arkusz maturalny 1

Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
5.a) dwucukry / disacharydy 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, dwucukry, s. 28
nazwy
5.b) Dzięki wspólnej regulacji ekspresji genów operonu 1 pkt za poprawną odpo- cz. 3, operon lakto-
laktozowego wszystkie trzy enzymy szlaku metabo- wiedź, uwzględniającą fakt zowy, s. 40, 41
lizmu laktozy powstają jednocześnie. kodowania przez geny opero-
nu enzymów jednego szlaku
metabolicznego
5.c) Białko jest po powstaniu aktywnym represorem, 1 pkt za poprawne określenie cz. 3, operon lakto-
który łącząc się z operatorem, blokuje transkrypcję / oraz poprawne uzasadnienie zowy, s. 40, 41
ekspresję genów operonu laktozowego.
5.d) Wysokie stężenie glukozy skutkuje niskim pozio- 2 pkt za podanie konsekwen- cz. 3, operon lakto-
mem cAMP, a w konsekwencji – niskim stężeniem cji dla metabolizmu cukrów zowy, s. 40, 41
kompleksu CAP-cAMP, w wyniku czego operon oraz korzyści dla bakterii
laktozowy pozostaje nieaktywny transkrypcyjnie 1 pkt za podanie tylko konse-
nawet w obecności laktozy. Dzięki temu komórka kwencji
korzysta w pierwszej kolejności z podstawowego
źródła energii, jakim jest glukoza, a dopiero kiedy
brakuje glukozy, zaczyna korzystać z innych źródeł
(wymagających syntezy dodatkowych enzymów),
np. z laktozy.
6.a) 2 pkt za poprawne wyskalo-
zawartość
cholesterolu [mg/dl]

300 wanie osi X i Y, opisy obu osi

250 oraz narysowanie wykresu
200 1 pkt za poprawne wyskalo-
150 wanie osi X i Y, opisy obu osi
100 lub za narysowanie diagramu
50
0
dieta dieta
tradycyjna wegetariańska

cholesterol w HDL
cholesterol w LDL

6.b) Rozwojowi miażdżycy w większym stopniu sprzyja 1 pkt za poprawne określenie

dieta tradycyjna, ponieważ wyższa zawartość chole- rodzaju diety oraz poprawne
sterolu LDL powoduje odkładanie się go w ścianach uzasadnienie
naczyń krwionośnych, co stanowi początek zmian
miażdżycowych.
7.a) Proces: oddychanie wewnątrzkomórkowe (tlenowe) 1 pkt za poprawne podanie cz. 2, oddychanie
Etap: łańcuch oddechowy obu nazw tlenowe, s. 40, 41
7.b) Wykorzystywana jest do syntezy ATP (z ADP i Pi) 1 pkt za poprawne określe- cz. 2, oddychanie
dzięki pracy enzymu błonowego – syntazy ATP. nie oraz poprawne podanie tlenowe, s. 40, 41
nazwy
8.a) Przykładowa odpowiedź: 2 pkt za poprawne określenie cz. 1, metodyka
Próba badawcza: pojemnik z wodą, w którym na obu prób badań biologicznych,
zanurzonej częściowo gazie znajduje się kilka nasion 1 pkt za poprawne określenie s. 6, 7
fasoli z wierzchołkiem wzrostu skierowanym do góry jednej próby
oraz kilka nasion fasoli z wierzchołkiem wzrostu
skierowanym w bok.
Próba kontrolna: pojemnik z wodą, w którym na
zanurzonej częściowo gazie znajduje się kilka nasion
fasoli z wierzchołkiem wzrostu skierowanym do
dołu.
8.b) Przykładowa odpowiedź: 1 pkt za poprawną odpowiedź cz. 1, geotropizm,
Nie będą wykazywały reakcji geotropicznej, ponie- oraz poprawne uzasadnienie s. 244, 245
waż w stanie nieważkości nie ma bodźca kierun-
kowego w postaci przyspieszenia ziemskiego /
grawitacyjnego / siły grawitacji / siły ciążenia.
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych

Arkusz maturalny 1
Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
8.c) 1. – P, 2. – F, 3. – P 1 pkt za podanie wszystkich cz. 1, geotropizm,
poprawnych ocen s. 244, 245
9.a) W celulozie występują wiązania b-glikozydowe roz- 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 1, mikroorgani-
rywane przez enzym celulazę. Większość zwierząt nie zmy w przewodzie
nie wytwarza tego enzymu. pokarmowym, s. 424
9.b) Przykładowa odpowiedź: 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, mikroorgani-
Owad drewnożerny: termit dwóch przykładów zmy w przewodzie
Przeżuwacz: krowa pokarmowym, s. 424
9.c) Symbioza / Mutualizm obligatoryjny polega na 2 pkt za podanie nazwy za- cz. 1, mikroorgani-
współżyciu zwierzęcia z mikroorganizmami / leżności oraz wyjaśnienie, na zmy w przewodzie
bakteriami lub protistami, które rozkładają celulozę czym ona polega pokarmowym, s. 424
na składniki przyswajalne dla siebie i dla swoich 1 pkt za podanie nazwy
gospodarzy. zależności lub wyjaśnienie, na
czym ona polega
9.d) Głównym źródłem białka dla przeżuwaczy i owadów 1 pkt za poprawne określenie cz. 1, mikroorgani-
drewnożernych są symbiotyczne bakterie i protisty źródła białka zmy w przewodzie
zasiedlające ich przewód pokarmowy pokarmowym, s. 424
10.a) małże, polipy koralowców 1 pkt za poprawne podanie cz. 3, sieć troficzna
nazw dwóch organizmów ekosystemu, s. 198,
199
10.b) Zmniejszanie się liczebności ślimaków powoduje 1 pkt za wykazanie zależno- cz. 3, sieć troficzna
zwiększanie się liczebności rozgwiazd, które żywią ści między zmniejszaniem ekosystemu, s. 198,
się polipami tworzącymi rafy koralowe. Pozbawione liczebności ślimaków a zamie- 199
polipów rafy koralowe obumierają i kruszą się. raniem raf koralowych
10.c) Przykładowe odpowiedzi: 2 pkt za poprawne podanie
•R
 afa koralowa jest miejscem zdobywania dwóch argumentów
pokarmu / rozrodu / schronienia dla wielu 1 pkt za poprawne podanie
gatunków zwierząt i glonów. jednego argumentu
•R
 afy koralowe chronią wybrzeże przed niszczący-
mi / gwałtownymi falami sztormowymi.
•C
 hroniąc rafy koralowe, chronimy także wiele
gatunków zwierząt.
11.a) Stwierdzenie jest nieprawdziwe, ponieważ infor- 1 pkt za poprawną ocenę cz. 3, dziedziczenie
macja genetyczna zawarta w DNA dotyczy tylko oraz jej poprawne uzasad- grup krwi, s. 74
budowy białek, a antygeny odpowiedzialne za grupy nienie
krwi są oligosacharydami.
11.b) Dziedziczenie grup krwi nie jest sprzężone z płcią, 1 pkt za poprawne określe- cz. 3, dziedziczenie
ponieważ gen układu AB0 jest zlokalizowany w auto- nie typu dziedziczenia oraz grup krwi, s. 74
somie / chromosomie 9, a nie w chromosomie płci / X. poprawne uzasadnienie
11.c) iiIA / aaA 1 pkt za poprawne podanie cz. 3, dziedziczenie
genotypu grup krwi, s. 74, mu-
tacje chromosomowe
liczbowe, s. 89, 90
12.a) 1, 4, 8, 11, 13 1 pkt za poprawne wypisanie
wszystkich składników
12.b) 2, 5, 7, 10, 14 1 pkt za poprawne wypisanie
wszystkich składników
13.a) zarodnia 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, cykle rozwo-
nazwy jowe workowców
i podstawczaków,
s. 136, 137
13.b) A: workowce 1 pkt za poprawne podanie cz. 1, cykle rozwo-
B: podstawczaki obu grup systematycznych jowe workowców
i podstawczaków,
s. 136, 137
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych
Arkusz maturalny 1

Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
13.c) A: jedna mejoza i jedna mitoza / jedna mejoza i czte- 1 pkt za poprawne określenie cz. 1, cykle rozwo-
ry mitozy (po jednej na każdą komórkę powstałą po rodzaju, liczby i kolejności jowe workowców
mejozie) podziałów i podstawczaków,
B: jedna mejoza s. 136, 137
13.d) Prawidłowa kolejność: 3, 1, 5, 2, 4 1 pkt za poprawne uporząd- cz. 1, cykle rozwo-
kowanie jowe workowców
i podstawczaków,
s. 136, 137
14.a) Przykładowe odpowiedzi: 1 pkt za poprawne zaplano- cz. 1, metodyka
• Roślina dnia krótkiego (tego samego gatunku co wanie próby kontrolnej badań biologicznych,
w próbie doświadczalnej) posadzona w doniczce s. 6, 7
i przebywająca w identycznych warunkach długo-
ści dnia i nocy jak w próbie badawczej.
• Roślina dnia długiego (tego samego gatunku
co roślina szczepiona w próbie doświadczalnej)
posadzona w doniczce i przebywająca w identycz-
nych warunkach długości dnia i nocy jak w próbie
badawczej.
14.b) Induktor kwitnienia / Fitohormon kwitnienia jest 1 pkt za poprawne sformuło-
przekazywany w wyniku szczepienia (z rośliny dnia wanie wniosku
krótkiego do rośliny dnia długiego) i powoduje kwit-
nienie rośliny dnia długiego.
15.a) agrarius 1 pkt za poprawne podanie
epitetu gatunkowego
15.b) 2 i 3 1 pkt za poprawne podanie
dwóch gatunków
15.c) W podanych przykładach nazwy łacińskie pokazują, 1 pkt za poprawne uzasad-
że gatunek nr 1 należy do innego rodzaju niż pozo- nienie
stałe dwa gatunki. Nie można tego odczytać z nazw
podanych w języku polskim, ponieważ wszystkie
trzy gatunki mają nazwę rodzajową „mysz”.
16. 1. – P, 2. – P, 3. – F, 4. – P 1 pkt za podanie wszystkich cz. 2, sieci naczyń
poprawnych ocen włosowatych, s. 190
17.a) 1. – F, 2. – P, 3. – F, 4. – P, 5. – P 1 pkt za podanie wszystkich cz. 2, synapsy, s. 257
poprawnych ocen
17.b) Przekazywanie informacji o impulsach nerwowych 1 pkt za poprawną ocenę cz. 2, rodzaje neuro-
przez synapsy chemiczne odbywa się zawsze w jed- oraz jej poprawne uzasad- przekaźników, s. 260
nym kierunku, ponieważ neuroprzekaźniki uwalniane nienie
są z kolbek synaptycznych tylko na końcach aksonu.
18.a) Insulina musi być wydzielana natychmiast, gdy 1 pkt za poprawne wyjaśnie-
poziom cukru we krwi się podniesie. Regulacja za nie
pośrednictwem hormonu tropowego zajmowałaby
zbyt dużo czasu, co mogłoby mieć nieodwracalne /
negatywne skutki dla organizmu, wywołane pod-
wyższeniem poziomu glukozy we krwi.
18.b) Glukagon wywołuje efekt przeciwny do insuliny – 1 pkt za poprawne wyjaśnie-
podniesienie poziomu cukru we krwi. Aby wahania nie
poziomu glukozy były jak najmniejsze, glukagon po-
budza wydzielanie insuliny, która (po chwili) obniża
poziom cukru.
18.c) A, C, E 1 pkt za poprawne zaznacze- cz. 2, cukrzyca,
nie trzech opisów s. 324, 325
19.a) P – B, QRS – C, T – A 1 pkt za trzy poprawne przy- cz. 2, diagnostyka
porządkowania pracy serca, s. 196
 Odpowiedzi do arkuszy maturalnych

Arkusz maturalny 1
Odniesienie
do podręczników
Schemat
Lp. Rozwiązanie z serii Biologia
punktowania
na czasie – zakres
rozszerzony
19.b) Badanie EKG pozwala na wczesne wykrycie niepra- 1 pkt za poprawne uzasad- cz. 2, diagnostyka
widłowości pracy serca (np. rytmu, częstości pracy nienie pracy serca, s. 196
serca), dzięki czemu szybciej można podjąć leczenie
i zapobiec rozwojowi choroby.
20.a) Kanaliki T, będące wpukleniami błony sarkoplazma- 1 pkt za poprawne wyjaśnie-
tycznej, wprowadzają w głąb włókna stan pobu- nie
dzenia / depolaryzacji, który przenosi się na błony
retikulum sarkoplazmatycznego i otwiera w nich
kanały wapniowe.
20.b) Jony wapnia uwolnione z retikulum sarkoplazma- 1 pkt za poprawne wyjaśnie- cz. 2, mechanizm
tycznego do sarkoplazmy ułatwiają odsłonięcie na nie skurczu mięśnia,
aktynie / miofilamentach cienkich miejsc wiązania / s. 104
główek miozyny / miofilamentów grubych, co umoż-
liwia przyłączenie aktyny do miozyny.