TEMAT 1: Miasto jako przestrzeń, która wpływa na jego mieszkańców.

Rozważ problem, odwołując się do tekstu piosenki „ Sen o

Warszawie” Marka Gaszyńskiego, „Zbrodni i kary” Fiodora Dostojewskiego oraz stosownych kontekstów. Twoja praca powinna liczyć co
najmniej 300 wyrazów.

Miasto to nie tylko zbiór budynków i ulic, ale przede wszystkim przestrzeń, w której ludzie
żyją, pracują i współistnieją ze sobą. To miejsce, które kształtuje nie tylko ich codzienne
nawyki, ale także ich tożsamość i relacje z innymi mieszkańcami. W XIX wieku, kiedy
znacznie więcej ludzi emigrowało do przekształcających się miast, zyskiwały one coraz
większy wpływ na mieszkańców. Wierzę, że przestrzeń otaczająca człowieka ma na niego
niezwykle duży wpływ i może zmienić jego życie zarówno na lepsze jak i na gorsze. W wielu
dziełach literackich miasto traktowane jest praktycznie jako kolejny bohater, a jego opisy
tworzone są z niezwykłą dokładnością. Tekst piosenki "Sen o Warszawie" Marka
Gaszyńskiego, powieść "Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego, a także „Lalka”
Bolesława Prusa przedstawiają skrajnie różne perspektywy na to, jak przestrzeń miejska
wpływa na ludzi.
Warszawa w tekście piosenki „Sen o Warszawie” ukazana jest jako miejsce inspiracji,
wolności i kreatywności. Mimo małej ilości informacji przedstawionych w dziele możemy
spekulować, że dobre wspomnienia osoby mówiącej wiążą się z jej dzieciństwem lub
doświadczeniami, jakie zebrała ona przez okres, podczas którego mieszkała w Warszawie.
Stolica Polski, ze swoją bogatą historią i tętniącą życiem teraźniejszością, ma moc
zniewalania dusz tych, którzy ją odwiedzają. Dla naszego bohatera jest to oaza szczęścia i
zadowolenia, miejsce, w którym czuje się najbardziej jak w domu. Entuzjazm i żywotność,
które przenikają atmosferę miasta, są świadectwem jego niezachwianego ducha. Warszawa
jawi się jako żywa istota, zdolna do oferowania ukojenia, inspiracji i nieustępliwego poczucia
przynależności. Ponadto wzmianka o byciu powitanym przez świt w Warszawie ma głębokie
znaczenie. Symbolizuje przebudzenie miasta, które nigdy nie śpi, pełnej życia metropolii z
nieskończonymi możliwościami. Warszawa wita bohatera z otwartymi ramionami,
zapraszając go do zanurzenia się w tętniącej życiem stolicy. Wypowiedziane słowa niosą ze
sobą nutę oczekiwania, jak gdyby bohater niecierpliwie czekał na objęcia miasta, które
pulsuje energią i witalnością.
Obraz Warszawy w powieści Bolesława Prusa „Lalka” jawi się w jaskrawym kontraście z
Warszawą przedstawioną w piosence Marka Gaszyńskiego „Sen o Warszawie”. O ile
piosenka Gaszyńskiego przedstawia Warszawę jako miejsce inspiracji i wolności, o tyle
„Lalka” ukazuje ją jako miasto podziałów i braku nadziei. Daleko mu do piękna opisanego w
piosence, a zamiast tego staje się miastem ostrych kontrastów, z wyraźnym podziałem na
arystokrację i skrajną biedę. Miasto jest labiryntem nędzy dla mieszkańców slumsów, którym
brak nadziei i perspektyw na rozwój. Dzieci, które wychowują się w tych miejscach, nigdy
nie wyjdą z labiryntu patologii, mogą jedynie stać się prostytutkami i złodziejami, nie ma dla
nich innej przyszłości. Arystokracji brakuje woli i umiejętności pomocy biednym, co jeszcze
bardziej pogłębia podziały. Warszawa przedstawiona w „Lalce” pozbawia swoich
mieszkańców możliwości rozwoju osobistego, przez co główny bohater, Stanisław Wokulski,
wyjeżdża z miasta w poszukiwaniu szansy na rozwój gdzie indziej. Gardzi on podziałami
klasowymi, które przenikają Warszawę i przytłacza go bierność jej mieszkańców.
W Warszawie nie ma miejsca na jego ideały i dopiero gdy jedzie do Paryża, widzi, jak
powinno wyglądać dobrze zorganizowane miasto. Paryż jest przedstawiany jako rozwinięta
metropolia, w której ludzie współpracują ze sobą, a każdy ma swoją własną rolę. Wokulski
podziwia paryżan i ich społeczeństwo. Rozważa możliwości, jakie miałby, gdyby urodził się
w Paryżu, i nie widzi powodu, by wracać do Warszawy, miasta, które dławiło go od
dzieciństwa i dążyło do zniszczenia jego ambicji. Mimo wszystko opis Paryża podobnie jak
Warszawy trudno nazwać obiektywnym. Wokulski w pewien sposób idealizuje obraz stolicy
Francji. Naturalnie można powiedzieć, że w oczach Wokulskiego Warszawa jest
przeciwieństwem Paryża. Wokulski jest obciążony poczuciem niższości z powodu
warszawskiego wychowania, od którego nie może się uwolnić.
Kolejnym zepsutym miastem jest Petersburg w powieści „Zbrodnia i Kara”. To miasto
rozkładu, w którym panuje nędza, brud i mrok. Cała struktura miasta przypomina labirynt, w
którym chaos i cierpienie przenikają każdy zakamarek. Nie ma w nim nic, co mogłoby
wyzwolić jego mieszkańców z tej piekielnej egzystencji. Ludzie żyją w zepsutym
społeczeństwie pełnym biedy i niesprawiedliwości, zagubieni i zdezorientowani. Jedną z ofiar
tego labiryntu jest główny bohater, Rodion Raskolnikow. Raskolnikow jest młodym
studentem, który zostaje uwikłany w wir miejskiego życia. Zainteresowanie historią i
otaczającym go społeczeństwem skłania go do zastanowienia się nad własną rolą we
wspólnocie i pojęciem sprawiedliwości. Te refleksje, w połączeniu z rozpaczliwą biedą, w
jakiej przyszło mu żyć, wciągają go w labirynt nędzy i niesprawiedliwości. Jest przekonany,
że zabicie lichwiarki – odrażającej, chciwej kobiety wykorzystującej cudze nieszczęście,
będzie wyjściem z nawarstwiających się problemów. Jednak zaraz po popełnieniu zbrodni
wkracza on w nowy labirynt zbudowany z wyrzutów sumienia. Petersburg, ze swoją nędzą i
moralnym upadkiem, służy jako metaforyczne tło dla wewnętrznego zamieszania i moralnego
dylematu, przed którym stoi Raskolnikow. Miasto staje się fizyczną manifestacją
psychologicznego i emocjonalnego labiryntu, w którym porusza się, nawiedzany przez
poczucie winy i wyrzuty sumienia. Przemierzając kręte ulice Petersburga, Raskolnikowowi
nieustannie przypomina się popełniona zbrodnia, odzwierciedlająca mrok i rozpacz, które
przenikają całe miasto. Morderstwo oznacza początek zejścia bohatera do nowego labiryntu,
skonstruowanego przez jego własne sumienie. Ściany, które go tworzą, zbudowane są z
udręczonych myśli, zwątpienia w siebie i własnej słabości. Okazuje się, że ratunkiem będzie
Sonia – młoda dziewczyna, która przez nędzę ogarniającą jej rodzinę musi porzucić swą
czystość i zostać prostytutką, ona także jest ofiarą labiryntu. Sonia jawi się jako drogowskaz
dla Raskolnikowa, prowadząc go przez ciemne korytarze jego sumienia. Jej bezinteresowna
miłość i przebaczenie stają się narzędziem w jego podróży ku odkupieniu. W obliczu
przeciwności losu i upadku moralnego czystość i oddanie Soni są źródłem nadziei i
przemiany. Dzięki niej Raskolnikow odkrywa siłę empatii, współczucia i możliwości rozwoju
osobistego. Razem poruszają się po labiryncie własnych grzechów, ostatecznie znajdując
drogę do odnowy i zmartwychwstania.
Miasto jest nie tylko tłem dla wydarzeń, ale również aktywnym uczestnikiem w życiu
mieszkańców. Przestrzeń miejska kształtuje ich percepcję rzeczywistości, relacje społeczne i
możliwości rozwoju, jednak trzeba pamiętać, że obserwacje bohaterów i ich opinie są
zazwyczaj mocno subiektywne co dobrze widać gdy zestawimy na przykład obraz Warszawy
ze „Snu o Warszawie” i z „Lalki”. Oczywiście brak obiektywności w doświadczeniach
bohaterów w żaden sposób nie oddziałuje na niewątpliwy wpływ otoczenia na ich życie.
Zrozumienie tego wpływu może pomóc w lepszym poznaniu kondycji jednostek literackich
zamieszkujących miasta, a tym samym w dokładniejszej interpretacji utworu.

Amelia Szturo 3D