Adam Mickiewicz Lilije

Lilije to jeden z 14 utworów z cyklu Ballady i romanse z 1822 r.

● Ludowa moralność – zbrodnia nie może pozostać bez kary.

● Natura demaskuje zły czyn człowieka.
● Ingerencja sił nadprzyrodzonych.
● Atmosfera grozy i niesamowitości.
● Szekspirowska bohaterka (cechy wspólne z Lady Makbet).
● Odniesienie do średniowiecza (gotycyzm).

Lilije i inne ballady Mickiewicza – geneza

Ballady i romanse to 14 utworów wydanych w 1822 r. w ramach I tomu
Poezji Mickiewicza – początek romantyzmu w Polsce.

● Ballady powstały w kowieńskim okresie twórczości.

● Mickiewicz inspirował się utworami Sturm und Drang – wprowadził
do literatury polskiej balladę romantyczną jako gatunek.
● Widoczny wpływ utworów Byrona, Schillera, Goethego oraz dramatów
Szekspira.
● Inspiracją do napisania ballady Lilije była pieśń ludowa.

Ballada – gatunek a jego cechy w balladzie Lilije

Balladę romantyczną cechują:

● synkretyzm rodzajowy i gatunkowy: narrator jak w epice, dialogi jak w

dramacie oraz nastrojowe partie poetyckie i środki artystyczne jak w
liryce – w Lilijach – opis sytuacji, dialogi, środki stylistyczne,
● różnorodność stylistyczna – zróżnicowanie wypowiedzi
poszczególnych postaci,
● fantastyka – ingerencja sił nadprzyrodzonych,
● ludowość – ludowa mądrość: zbrodnia zostanie ukarana,
● istotna rola przyrody – przyroda demaskuje zbrodniczy czyn,
● nastrój tajemniczości i grozy – zbrodnia, duch,
● obecność romantycznego pejzażu – litewski krajobraz, las, chatka
pustelnika, noc,
● nawiązania do przeszłości – wydarzenia ukazane w perspektywie
przeszłości, teraźniejszości.
Lilije – kompozycja i język
Budowa ballady Lilije jest nieregularna.

● Nierównej długości strofy i zmienna liczba sylab w wersach.

● Nieregularny rytm wiersza, zróżnicowane układy rymów (parzyste i
przeplatane) – podkreślenie dramatyzmu i grozy opowiadanej historii.
● Wypowiedzi bohaterów wplecione w tok narracji.
● Język emocjonalny, wzorowany na liryce ludowej.
● Atmosferę niesamowitości i grozy oddaje ponury krajobraz.

Lilije – bohaterowie
W Lilijach pojawiają się zarówno bohaterowie indywidualni, jak i bohater zbiorowy
(m.in. dzieci).

● Pani – młoda mężatka, matka, zdradza męża, gdy ten jest na wojnie,
bezwzględna, nie ma wyrzutów sumienia.
● Pustelnik – mędrzec ludowy, mag (może ożywić trupa).
● Mąż – rycerz, tęskni do żony; jako widmo zjawia się w kaplicy w dniu ślubu
pani i wymierza karę zgromadzonym.
● Szwagrowie – bracia zabitego męża, zakochani w młodej wdowie.

Lilije – streszczenie
Akcja ballady Lilije toczy się w średniowieczu. Niewierna żona w obawie przed
karą zabija męża.

1. Narrator informuje: „Zbrodnia to niesłychana, / Pani zabija pana”. Kobieta

zakopuje ciało i na grobie sadzi lilije. Zaklina je śpiewem, aby rosły tak
wysoko, jak głęboka jest mogiła.
2. Pani biegnie do chatki pustelnika. Zapada zmierzch, wieje wiatr, słychać
nocne ptaki.
3. Kobieta wyjawia pustelnikowi, że zabiła męża. Tłumaczy się: mąż z królem
Bolesławem ruszył na wojnę. Nie było go kilka lat, a ona nie była mu
wierna. Król ogłosił okrutne kary dla niewiernych żon, dlatego zabiła męża.
Prosi pustelnika, aby zadał jej pokutę.
4. Pustelnik dziwi się, że pani nie żałuje zbrodni, a tylko boi się kary. Mówi, że
jej postępek mógłby wydać jedynie mąż, ale nie żyje.
5. Uspokojona pani biegnie do domu. Przed bramą spotyka dzieci, które
pytają o ojca. Kłamie, że został w lesie i wróci wieczorem.
6. Dzieci czekają na ojca. Po kilku tygodniach o nim zapominają. Pani wciąż
myśli o zbrodni. Jest ponura, nie sypia. Ma wrażenie, że nocą duch
nawiedza dwór.
7. Przyjeżdżają bracia zamordowanego i pytają o niego. Otrzymują
odpowiedź, że rok temu zginął na wojnie. Twierdzą, że to kłamstwo, bo ich
brat wraca z wyprawy.
8. Pani mdleje ze strachu. Udaje, że z radości na powrót męża. Dopytuje,
kiedy go zobaczy. Bracia mówią, że wracali razem, ale pan ich wyprzedził,
aby jak najszybciej spotkać się z żoną, i pewnie zboczył z drogi. Zalecają
poczekać dzień, a później szukać.
9. Poszukiwania nie dały efektu. Bracia chcą wyjechać, ale pani ich
zatrzymuje. Spędzają we dworze jesień i zimę. Obaj zakochują się w
bratowej i chcą, aby wybrała jednego z nich na męża. Braterska miłość
zmienia się w niechęć i rywalizację.
10.Pani biegnie po radę do pustelnika. Mówi, że jest młoda, a majątek
podupadł, więc przydałby się mąż, a małym dzieciom – ojciec.
Jednocześnie czuje, że ciąży nad nią kara.
11.Pustelnik wypowiada ludową prawdę: „nie masz zbrodni bez kary”, ale też
pociesza kobietę, że gdy skrucha jest szczera, można liczyć na Boże
miłosierdzie. Proponuje, że wskrzesi męża jeszcze tego wieczoru.
12.Pani nie chce, aby mąż ożył. Stwierdza, że żelazo dzieli ich na wieki. Ma
świadomość swojej winy i zniesie każdą karę, nawet uda się do klasztoru.
13.Pustelnik znów jest rozczarowany postawą pani. Uspokaja ją, że
nieboszczyk nic jej nie zrobi, chyba że sama go zawoła.
14.Zadowolona pani dopytuje, jak wybrać męża. Pustelnik radzi, aby zdała się
na los i Boga. Niech bracia rano uplotą z kwiatów wianki i położą je na
ołtarzu. Ten, którego wianek wybierze pani, zostanie jej mężem.
15.W dniu ślubu pani wchodzi do cerkwi. Wybiera wianek z lilii – przyznaje się
do niego starszy brat. Młodszy zarzuca mu kłamstwo. Wskazuje miejsce, z
którego zerwał kwiaty. Bracia dobywają broni. Nagle zjawia się postać w
bieli. Wszyscy rozpoznają w niej pana, który oznajmia, że kwiaty rosły na
jego grobie. Zabiera ze sobą złą żonę i niewiernych braci. Cerkiew zapada
się pod ziemię, a na jej miejscu wyrastają lilije.
Lilije - interpretacja
Głównym tematem ballady Lilije jest motyw bardzo emocjonujący lud –
zbrodnia mężobójstwa. Niewierna żona morduje swojego męża, który dopiero
powrócił z wojennej wyprawy, aby ukryć przed nim swoją zdradę. Kobieta
zakopała nieboszczyka, a na jego prowizorycznym grobie zasiała tytułowe
kwiaty – lilie. Licząc na uzyskanie rozgrzeszenia, udała się do pustelnika,
któremu wyznała swój występek, mężczyzna z kolei zapewnił ją, że zbrodnia
nie wyjdzie na światło dzienne. Wydawać by się mogło, że bohaterkę dręczyły
wyrzuty sumienia i żałowała zabójstwa. Tak naprawdę jednak kieruje nią nie
żal, a obawa przed dotkliwą karą – kobieta jest pozbawiona zasad moralnych,
a morderstwo odbiera jej spokój ducha, strach nie pozwala jej na wymazanie
go z pamięci. Wraz z upływem czasu, bohaterka planuje małżeństwo z jednym
z braci męża – w dniu ślubu jednak niespodziewanie zjawia się upiór
nieboszczyka. Tytułowe lilie mają charakter symboliczny – najpierw
zasadzone na grobie, zostały zerwane przez braci w celu przygotowania
bukietu dla mężobójczyni. Kwiaty z pozoru niewinne, przywołały do
rzeczywistego świata fantastyczną postać i wywołały nieuchronną karę –
cerkiew zapada się pod ziemię, a zarówno kobieta, jak i bracia, zostają
bezpowrotnie pochłonięci wraz z nią.
Przyroda pełni w utworze rolę charakterystyczną dla typowych ballad,
staje się aktywnym uczestnikiem zdarzeń, a nawet ma kluczowy wpływ na
akcję. Zjawiska w naturze odzwierciedlają stan wewnętrzny bohaterów,
przerażeniu człowieka odpowiada ciemność, mrok, niepokojące krakania
ptaków. W utworze przyroda nie jest liryczna i malownicza, lecz groźna.
Ostatecznie wymierza karę grzesznikom i przywraca sprawiedliwość.
Opowiedziana przez narratora historia dowodzi, że wykroczenie przeciwko
zasadom moralnym zawsze zostanie ukarane, choćby nawet zbrodniarz
skrupulatnie ukrywał swój występek. Tylko szczera skrucha i prawdziwy żal za
popełnione przestępstwo stanowi szansę na wybaczenie i uspokojenie
sumienia. Bohaterka utworu nie czuła winy z powodu zabójstwa męża, ale
świadomość ryzyka i tak nie dawała jej spokoju i nie pozwalała normalnie żyć.