Sprawdzian do rozdziału 5.

Wojna
……………………………………………
imię i nazwisko ucznia

………..…… .............
Wersja A data klasa

Czas pracy: 90 minut

Maksymalna liczba punktów: 41

Przeczytaj uważnie teksty oraz wszystkie polecenia. Zadania rozwiązuj zgodnie z poleceniami.
W zadaniach 1., 2., 7., 8., 13. i 15. wybraną odpowiedź zaznacz kółkiem. Jeśli się pomylisz,
błędne zaznaczenie skreśl i otocz kółkiem inną odpowiedź. Rozwiązania zadań otwartych
zapisz starannie w wyznaczonym miejscu. Pomyłki przekreślaj. Powodzenia!

Tekst I

Jan Daniluk
Sytuacja i postawy Polaków pod okupacją niemiecką

Ludność polska […] od pierwszych dni wojny znajdowała się w bardzo ciężkim położeniu.
Polityka okupanta niemieckiego zmierzała przede wszystkim do likwidacji elity intelektualnej
i przywódczej narodu polskiego, a następnie zniewolenia, maksymalnej eksploatacji
i zgermanizowania społeczeństwa polskiego. Terror miał charakter powszechny i masowy.
Egzekucje, wysiedlenia, aresztowania, zsyłki do obozów, uliczne łapanki były stałym
elementem powszedniego dnia Polaków w latach wojny.
W miastach zarządzono racjonowanie żywności – przydziały kartkowe pokrywały
zasadniczo jedną trzecią dziennego zapotrzebowania człowieka. Na wsi obowiązywały
kontyngenty – przymusowe, stałe dostawy przez rolników określonej ilości wybranych
produktów rolnych (za niewywiązanie się z nich groziły surowe represje, z karą śmierci
włącznie). Obniżenie realnej wartości pieniądza i problemy ze znalezieniem zatrudnienia były
przyczyną ubóstwa większości Polaków i codziennych problemów w zapewnieniu
podstawowych produktów. Okupant ograniczył także dostęp do opieki zdrowotnej.
Dramatycznie spadł odsetek narodzin, znacznie wzrosła też zachorowalność na choroby
zakaźne. Wielu Polaków wysłano na roboty przymusowe do III Rzeszy, a część polskich dzieci
poddano germanizacji.
Polaków w latach wojny pozbawiono praktycznie możliwości edukacji. Na terenach
wcielonych do Rzeszy całkowicie zlikwidowano polskie szkolnictwo, zabronione było również
posługiwanie się językiem polskim. Dostęp do edukacji na poziomie podstawowym
(oczywiście w języku niemieckim) zapewniono tylko nielicznej części polskich dzieci
i młodzieży. W Generalnym Gubernatorstwie zamknięto szkoły szczebla średniego i wyższego,
pozostawiając jedynie szkoły podstawowe oraz niektóre zawodowe. Zamknięto również szereg
polskich placówek kultury, sztuki i nauki, a zgromadzone przez nie zbiory, częstokroć
unikatowe, zniszczono lub rozgrabiono. Likwidacji uległy zresztą także polskie instytucje
gospodarcze, sportowe oraz większość samorządowych.
Polacy pod okupacją niemiecką nie pogodzili się z utratą niepodległego państwa. Już pod
koniec września 1939 r. powstała Służba Zwycięstwu Polski – pierwsza konspiracyjna
organizacja zbrojna, której celem była kontynuacja walki z niemieckim agresorem. Wkrótce
powstały kolejne, które wywodziły się głównie z przedwojennych środowisk politycznych,
wojskowych czy organizacji kombatanckich1 i na nich opierały swoje struktury. […]

Jan Daniluk, Sytuacja i postawy Polaków pod okupacją niemiecką,

https://truthaboutcamps.eu/th/polacy/15473,Sytuacja-i-postawy-Polakow-pod-okupacja-niemiecka.html
[dostęp: 25.10.2021].

1
Organizacje kombatanckie – organizacje składające się z osób, które brały udział w walkach o wolność ojczyzny:
byłych żołnierzy, partyzantów i obywateli uczestniczących w ruchu oporu.

[321 wyrazów]

Zadanie 1. (0–1)
Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe,
albo F – jeśli jest fałszywe.

Z tekstu wynika, że celem polityki okupanta była likwidacja środowiska

P F
naukowego oraz władz państwa polskiego.
Z tekstu wynika, że okupanci zasadniczo pozbawili dzieci i młodzież
P F
możliwości kształcenia oraz zamknęli instytucje kultury.

Zadanie 2. (0–1)
Uzupełnij zdanie. Wybierz odpowiedź spośród oznaczonych literami A i B oraz odpowiedź
spośród oznaczonych literami C i D.

Polacy w walce z okupantem niemieckim przyjęli A/B postawę, o czym świadczy C/D.

A. bierną C. tworzenie tajnych organizacji

B. czynną D. poddanie się restrykcjom wroga

Zadanie 3. (0–1)
Wyjaśnij na podstawie tekstu, dlaczego ludzie w miastach i na wsi podczas II wojny
światowej cierpieli głód.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 4. (0–1)
Wyjaśnij na podstawie tekstu, że terror okupanta miał charakter powszechny i masowy.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
Zadanie 5. (0–2)
Które z podanych w ramce wyrazów są synonimami, a które – antonimami wyrazu
agresor? Wpisz do tabeli trzy synonimy i trzy antonimy. Niektóre wyrazy nie należą do
żadnej z podanych grup.

najeźdźca, obrońca, wojna, patriota, pokój,

wróg, okupant, opiekun

Synonimy Antonimy

Zadanie 6. (0–2)
6.1. Wpisz podane wyrazy w odpowiednie miejsca tabeli tak, aby utworzyły rodzinę
wyrazów.

1. wojna 2. wojsko 3. wojenka

Wyraz podstawowy

Wyraz pochodny Wyraz pochodny

6.2. Od wyrazu wojsko utwórz wyraz pochodny, który będzie przymiotnikiem.

…………………………………………………………………………………………………...
Tekst II

Aleksander Kamiński
Kamienie na szaniec

W drugiej połowie 1940 i w początkach 1941 roku na pierwszy plan wybiło się w zespole
Buków samokształcenie. Właściwie już od października 1939 roku uczyli się i dyskutowali.
Jedni z pierwszych w Warszawie zorganizowali komplety1 matematyki, fizyki oraz cykle
dyskusji historycznych i światopoglądowych. Ale w tym właśnie czasie, na przełomie 1940
i 1941 roku, ogarnęła ich istna pasja nauki i dyskutowania. Jakby na przekór ponurej
rzeczywistości, wbrew nastrojom paniki, jaka ogarnęła Warszawę na skutek olbrzymich
łapanek do Oświęcimia, przeprowadzonych w sierpniu i wrześniu 1940 roku, wbrew beznadziei
politycznej, spowodowanej katastrofą Francji, wbrew strasznym warunkom ciężkiej drugiej
wojennej zimy, wbrew temu wszystkiemu młodzi ci ludzie z zaciętym uporem co dzień
odrabiali samym sobie wyznaczone przydziały naukowe i parę razy w tygodniu organizowali
wieczory dyskusyjne.
Cóż za fantastyczne fluidy2 napełniały atmosferę pokojów, w których zbierała się ta
gromadka. Jaka przekora biła z dyskutowanych tematów w stosunku do rzeczywistości. […]
W tym też czasie Zośka, Alek, Rudy i kilku innych wstąpiło do Szkoły Budowy Maszyn
im. Wawelberga3. Uczyli się starannie, choć nie była to szkoła, do której by uczęszczali
w czasach normalnych. W każdym jednak razie była to szkoła i normalna nauka. Dawała więcej
niż komplety, szczególnie gdy się lekcje uzupełniało samokształceniem i „naciągało”
profesorów na dodatkowe wyjaśnienia.
Uczenie się, dyskusje światopoglądowe, wycieczki, kolportaż, zajęcia zarobkowe, doraźne
służby na rzecz tej czy innej komórki podziemnej, wszystko to zajmowało całe dnie, dawało
poczucie, że się spełnia swe obowiązki, ale…
„Dyskusje nam się coraz częściej nie kleiły. Chcieliśmy coś robić. Robić
z przeświadczeniem, że to jest robota warta całkowitego oddania się jej”. Tych parę zdań
napisał, wspominając te czasy, Zośka.
I oto – stała się rzecz, której wszyscy pragnęli. W marcu 1941 roku trafili wreszcie na
właściwy tor. Związali się z akcją Małego Sabotażu, prowadzoną przez organizację podziemną
„Wawer”, która stanowiła wówczas czoło otwartej walki z okupantem w kraju na odcinku
szczególnie istotnym – odcinku oddziaływania niezależnej polskiej myśli na najszersze rzesze
narodu. W okresie szczytowych powodzeń Niemiec, w okresie największego wzrostu ich potęgi
– udany dowcipny pomysł propagandowy wytwarzał ten szczególny nastrój Warszawy, który
ją będzie charakteryzował przez całą okupację, nastrój niczym niezmąconej wiary w słuszność
własnej sprawy i kpiarskiego stosunku do tak zwanych „tymczasowych”. Nowa robota
otworzyła chłopcom okazję do prawdziwie czynnej służby w pracy niepodległościowej.

Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, Warszawa 1999.

1
Komplety – tajne lekcje lub wykłady organizowane w czasie zaborów, I i II wojny światowej.
2
Fluidy – tu: energia emanująca z czegoś lub kogoś.
3
Szkoła Budowy Maszyn im. Wawelberga – szkoła techniczna, znana z wysokiego poziomu nauczania.

[407 wyrazów]
Zadanie 7. (0–1)
Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe,
albo F – jeśli jest fałszywe.

Z przytoczonego fragmentu utworu wynika, że mimo wojny młodzi ludzie

P F
z entuzjazmem zdobywali wiedzę i rozwijali swoje pasje.
Z przytoczonego fragmentu utworu wynika, że zaangażowanie w akcje
P F
Małego Sabotażu umożliwiło chłopcom działania na szkodę okupanta.

Zadanie 8. (0–1)
Wskaż szereg, w którym wszystkie określenia charakteryzują młodzież z zespołu Buków.
Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.

A. Samodyscyplina, zapał, pasja.

B. Rywalizacja, chęć zemsty, refleksyjność.
C. Entuzjazm, wyniosłość, niezdecydowanie.
D. Beztroska, poczucie humoru, odpowiedzialność.

Zadanie 9. (0–2)
9.1. Na podstawie ostatniego akapitu wyjaśnij, jakie szanse dawała nowa robota.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

9.2. Odwołując się do znajomości całego utworu Kamienie na szaniec, podaj nazwy trzech
akcji sabotażowych.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 10. (0–2)

Wyjaśnij, na czym polegały akcje dywersyjne, i podaj nazwę jednej takiej akcji, w której
uczestniczyli bohaterowie Kamieni na szaniec.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
Zadanie 11. (0–2)
Przygotowujesz plakat zachęcający do przeczytania lektury Kamienie na szaniec. Jakie
elementy graficzne nawiązujące do utworu Aleksandra Kamińskiego wykorzystasz
w swojej pracy? Podaj dwa elementy graficzne i wyjaśnij związek każdego z nich z treścią
lektury.

1. element graficzny: …………………………………………………….

Wyjaśnienie: ………………………...……..…………………………………….……………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
2. element graficzny: …………………………………………………….
Wyjaśnienie: ………………………...……..…………………………………….……………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 12. (0–2)

Podaj dwie cechy, które świadczą o tym, że Kamienie na szaniec należą do epiki.

1. ………………………………………………………………………………………………...
2. ………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 13. (0–1)

Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe,
albo F – jeśli jest fałszywe.

W wyrazach przychodzić i zarobkowe zachodzi zjawisko fonetyczne zwane

P F
ubezdźwięcznieniem.

W wyrazach cóż i pokojów zachodzi uproszczenie grupy spółgłoskowej. P F

Zadanie 14. (0–1)

Wypisz z pierwszego akapitu przytoczonego fragmentu Kamieni na szaniec wyraz, który
jest przykładem złożenia.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
Zadanie 15. (0–1)
Uzupełnij zdanie. Wybierz odpowiedź spośród oznaczonych literami A i B oraz odpowiedź
spośród oznaczonych literami C i D.

W wyrazach kamienie, szaniec głoska i pełni funkcję A/B, ponieważ C/D.

A. samogłoski C. oznacza jedynie miękkość poprzedzającej spółgłoski

B. zmiękczenia D. tworzy sylabę

Zadanie 16. (0–20)

Dzięki trudnym doświadczeniom życiowym człowiek staje się silniejszy. Napisz
rozprawkę, w której rozważysz trafność tego stwierdzenia. W argumentacji odwołaj się
do lektury obowiązkowej oraz do innego utworu literackiego.
Pamiętaj o zachowaniu formy wypowiedzi (rozprawka) oraz o odwołaniu się do lektury
obowiązkowej. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 200 wyrazów.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...