Jan Kochanowski

Treny
1. WPROWADZENIE:
🌟Jan Kochanowski (1530r. – 1584r.) Najważniejsze dzieła:

Polski poeta epoki renesansu. Studiował w Akademii Krakowskiej, był ➢ „Odprawa

słuchaczem uniwersytetów w Królewcu i Padwie. Przez dziesięć lat pędził posłów
życie dworskie i pozostawał pod opieką hojnych mecenasów. Zdobył tytuł greckich.”
sekretarza królewskiego, osiadł na stałe w Czarnolesie. Ożenił się z Dorotą ➢ Treny
Podlodowską, przeżył śmierć swoich córek, Hanny i Urszuli. Jego twórczość ➢ Pieśni
jest istotna w epoce renesansu. Pierwsze wydanie „Trenów” ukazało się w ➢ „Ortographia
1580 r. (dzieło poświęcone Urszulce). W drugiej edycji dzieło przedstawia polska”
żal poety po stracie drugiej córki (Hanny), której poświęcił epitafium
(dołączony do drugiej edycji dzieła z 1583r). Sam Kochanowski zmarł
niedługo później, w wieku 54 lat.

✓ TRENY – to cykl poetycki zaczynający się i kończący głównie śmiercią dziecka.

✓ CYKL POETYCKI – to zespół utworów lirycznych danego autora, które

jednocześnie należą do tego samego gatunku i dotyczą
wspólnego tematu.

✓ EPITAFIUM – wierszowany napis nagrobkowy.

✓ Treny Jana Kochanowskiego pisane były językiem staropolskim. Dzięki temu

czytelnik może poznać wiele ciekawych słów, np. uploteczka.

✓ Treny składają się z 19 utworów, które w większej części odnoszą się do śmierci
Urszulki, 30‑miesięcznej córki poety, która zmarła w 1578 roku.

✓ Głównym tematem Trenów jest opłakiwanie zmarłego dziecka. Kochanowski

opisuje zalety dziewczynki oraz ukazuje swoją rozpacz po stracie dziecka. Ponadto
poeta przedstawia również różne aspekty i etapy żałoby.

✓ Kochanowski w „Trenach” przechodzi przez wszystkie etapy żałoby.

ROZPACZ POCIESZENIE BUNT UKOJENIE

Treny I–VIII Tren XIX (Sen) Treny IX–XI Treny XII-XVIII
 ✓ Treny obowiązkowe na maturę to:
o Tren V
o Tren VII
o Tren VIII
o Tren X
o Tren XI
o Tren XIX

2. Opracowanie wybranych trenów:

✓ Tren V

Kochanowski w utworze przedstawia Urszulę jako drzewo oliwne, które zostało

przypadkowo podcięte przez ogrodnika. W ten sposób autor chciał podkreślić
delikatność dziecka. Konstrukcja wiersza nawiązuje do motywów antycznych
(apostrofa do „złej Persefony”). Z wiersza możemy odczytać, że podmiot mówiący
przeżywa smutek, rozpacz.

✓ Tren VII
Autor wiersza opisuje obraz pozostałych po zmarłym dziecku ubrań jako bezużyteczny
element, który przypomina podmiotowi mówiącemu o zmarłej, a także potęguje jego
żal i rozpacz. Poeta podkreśla rozbieżność pomiędzy losem jaki spotkał Urszulkę, a
nadziejami rodziców. Przedwczesna śmierć odebrała dziewczynce szansę na dojrzałość,
jej życie pozostanie na zawsze niespełnione (nigdy nie będzie żoną, matką).

✓ Tren VIII
Podmiotem mówiącym w wierszu jest, podobnie jak w pozostałych utworach cyklu,
zrozpaczony ojciec opłakujący przedwcześnie zmarłą córkę. Poeta opisuje poczucie
pustki w domu po śmierci dziecka:
„Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim”
Podkreśla, jak wiele radości, energii wnosiła w dom zawsze skłonna do uśmiechu
dziewczynka, która w ten sposób sprawiała, że był on pełen ruchu i szczęścia. Teraz, po
śmierci dziewczynki, dom stał się pusty, a panująca w nim atmosfera, jest pełna smutku
i rozpaczy.

✓ Tren X
Podmiot mówiący poprzez wykorzystanie szereg pytań retorycznych zwraca się
bezpośrednio do Urszulki. Autor zwraca się z rozpaczliwą prośbą do córki o litość,
 ukojenie bólu, znak sugerujący jakąś formę jej pośmiertnego istnienia. Kochanowski
kwestionuje fundamenty swej chrześcijańskiej wiary (zwątpienie w istnienie Boga).

✓ Tren XI
Wiersz ma formę monologu wewnętrznego człowieka. Podmiot mówiący z
rozczarowaniem stwierdza, że są również inne wartości cenione przez stoików – cnota
(nieszczęścia spadają także na ludzi dobrych). Rozmawia sam ze sobą, zastanawiając
się nad sensem swego dotychczasowego światopoglądu (podważa wyznawanej
dotychczas filozofii oraz wiary):
„Kogo kiedy pobożność jego ratowała?”

✓ Tren XIX (Sen)

Zrozpaczony po śmierci swojego dziecka ojciec opowiada o śnie, który nawiedził go
pewnej nocy tuż przed świtem. Podmiot mówiący (Jan) widzi we śnie swoją matkę
trzymającą na rękach Urszulkę. Matka poety przemawia do niego większość utworu.
Celem matczynej przemowy jest ukojenie bólu syna, pocieszenie go, wyrwanie go z
rozpaczy i przywrócenie mu spokoju wewnętrznego. Podkreśla również, że jego córka
jest szczęśliwa w niebie, gdyż może oglądać Boga, ominęły ją ziemskie cierpienia. O
czym świadczą jej słowa:
„Tu troski nie panują, tu pracej nie znają,
Tu nieszczęście, tu miejsca przygody nie mają,
Tu choroby nie najdzie, tu nie masz starości”
Matka poety uważa, że człowiek powinien znosić swój los z godnością, ufając Bogu,
którego wyroki są niezbadane.

3. Motywy popularne w trenach Kochanowskiego:

✓ Cierpienie
✓ Żałoba
✓ Śmierć
✓ Ojciec
✓ Portret dziecka
✓ Bóg
✓ Ubiór