Budowa wiersza

1. WPROWADZENIE:
WIERSZ – to tekst, w którym słowa dobrane są tak by
tworzyć spójną całość. Wiersza nie należy
rozumieć dosłownie. Wierszem jest również
tekst bez rymów.
WERS – to jedna linijka w wierszu.
„Oda do starości” – W. Szymborska
Co to za życie bywa w młodości?
Nie czujesz serca, wątroby, kości, wers
Śpisz jak zabity, popijasz gładko
I nawet głowa boli cię rzadko.

STROFA (ZWROTKA) – to wyodrębniony graficznie
i rytmicznie zespół
wyrazów, powtórzony w
tym samym kształcie co
najmniej dwa razy.
REFREN – to regularnie powtarzająca się część tekstu.
RYTM – to występująca w wierszu powtarzalność
poszczególnych elementów, np. liczby
wersów w strofie, sylab w wersie, układu
rymów.
RYM – to jednakowe lub podobne brzmienie zakończeń
wyrazów, np. dąb – ząb.
BOHATER LIRYCZNY – to bohater występujący w
Dopiero człeku twój wiek dojrzały rym
Odsłania życia urok wspaniały,
Gdy łyk powietrza z wysiłkiem ła-
piesz,
Rwie cię w kolanach, na schodach
sapiesz,
Serce jak głupie szybko ci bije,
strofa
Lecz w każdej chwili czujesz, że
ŻYJESZ!
Więc nie narzekaj z byle powodu,
Masz teraz wszystko, czego za mło-
du
Nie doświadczyłeś… Ale DOŻYŁEŚ!

wierszu.
PODMIOT LIRYCZNY – to fikcyjna osoba wyrażająca w wierszu swe przeżycia, doznania,
przemyślenia (ta osoba która wypowiada słowa wiersza).
SYTUACJA LIRYCZNA – to sytuacja w jakiej znalazł się bohater liryczny.

SREDNIÓWKA – to wewnętrzny podział wersu, oznaczony najczęściej znakiem interpunkcji

pauza. Występuje tylko w wersach mających co najmniej po 8 sylab.
2. Rodzaj wiersza:
WIERSZ
STROFICZNY STYCHICZNY SYLABICZNY

Podzielony jest na Inaczej ciągły, nie Posiada równą liczbę

strofy (zwrotki).
Przykład:
1. strofa
..................................
..................................
..................................
..................................
2. strofa
..................................
..................................
..................................
..................................
3. strofa
..................................
..................................
..................................
..................................
dzieli się na strofy. sylab w każdym wersie.
Zawiera średniówkę,
Przykład: jeśli wersy są dłuższe
.. ............................... niż ośmio-sylabowe.
.. ...............................
.. ............................... Przykład:
.. ............................... jedenastozgłoskowiec
.. ............................... ................................11
.. ............................... ................................11
.. ............................... ................................11
.. ............................... ................................11
.. ............................... ................................11
.. ............................... ................................11
.. ............................... ................................11
.. ...............................
................................11
.. ...............................
................................11
.. ...............................
.. ...............................
................................11
................................11

WIERSZ
SYLABOTONICZNY BIAŁY WOLNY

Posiada równą liczbę Wiersz bez rymów.

Nowoczesny, typowy
sylab w każdym wersie. Pierwszy zastosował
dla poezji współczesnej.
Konieczna jest go Jan Kochanowski.
Wiersz o różnej liczbie
zgodność akcentów w sylab w wersach, może
wersach. Przykład: mieć rymy, ale nie
.. „O nierządne królestwo musi.
Przykład: i zginienia bliskie,
„Dwunastu braci, gdzie ani prawa ważą Przykład:
wierząc w sny, zbadało ani sprawiedliwość ma „Zrzuć z Siebie, Ojcze,
mur od marzeń strony, miejsce...” nietykalne blaski!
A poza murem płakał Zgarnij ze Siebie tę
głos, dziewczęcy głos Jan Kochanowski, bożą,
zaprzepaszczony.” „Odprawa posłów tę władającą moc, co
greckich”
nad wiekami”
Bolesław Leśmian,
"Dziewczyna" Jan Kasprowicz,
„Święty Boże,
Święty Mocny”
3. podziaŁ rymów:
RYMY
PARZYSTE KRZYRŻOWE OKALAJĄCE
(sąsiadujące) (przeplatane)
Układ: aa bb Układ: ab ab Układ: abba
Przykład: Przykład: Przykład:

(…) myślimy a (…) myślimy a (…) myślimy a

(…) czynimy a (…) rzeczy b (…) rzeczy b
(…) rzeczy b (…) czynimy a (…) pieczy b
(…) pieczy b (…) pieczy b (…) czynimy a

RYMY NIEREGULARNE – wyrazy rymujące się nie tworzą żadnego układu.

RYMY

ŻEŃSKIE MĘSKIE

Występują w takim wyrazie, w Występuje w takim wyrazie, w

którym akcent pada na którym akcent pada na ostatnią
przedostatnią sylabę. Wyraz ten sylabę, zatem będzie to
będzie miał więcej niż jedną sylabę. jednosylabowy wyraz. Taki akcent
Taki akcent nazywa się nazywa się oksytoniczny.
paroksytoniczny.
Przykład:
Przykład:
(…)dąb
(…)płaciła
(…)ząb
(…)mogiła
 RYMY

DOKŁADNE NIEDOKŁADNE GRAMATYCZNE NIEGRAMATYCZNE

Posiadają pełną Rymy przybliżone, Takie same Takie same

współdźwięczność głoski są podobne, końcówki wyrazów końcówki wyrazów o

o tej samej formie różnej formie
układu głosek. ale nie te same
gramatycznej (np. gramatycznej (np.
dzieci krzyczy.
dwa rzeczowniki). rzecz. z czas.).
Przykład:
Przykład:
Przykład: Przykład:
dzieci - świeci
dzieci - krzyczy źle – mgle
owady – posady
(rzecz.) (przysłówek z rzecz.)