1.

Inne

biblia
1. WPROWADZENIE
Biblia- zwana inaczej Pismem Świętym Starego i Nowego Testamentu, to zbiór ksiąg
judaizmu i chrześcijaństwa. Biblia oznacza z greckiego księgi (bibliós – ‘łodyga
papirusu’, ‘książka’, biblía – ‘książki’).

2. Ramy czasowe
XIII w.p.n.e - I w.p.n.e —> Stary testament
51 r.n.e - 91 r. n.e —> Nowy Testament

3. Wydarzenia
Stary Testament
✓ Stworzenie świata i człowieka
✓ Bratobójstwo- Kain i Abel
✓ Dzieje Noego- historia potopu
✓ Budowa wieży Babel
✓ Historia Abrahama i ofiara Izaaka
✓ Historia Józefa, jego braci i ich czynów w Egipcie
✓ Narodziny Mojżesza i wyjście z Egiptu – wędrówka do Ziemi Obiecanej
✓ Dziesięć plag egipskich
✓ Cuda podczas wędrówki
✓ Dekalog przekazany ludziom na górze Synaj
✓ Śmierć Mojżesza
✓ Zdobycie Jerycha
✓ Historia Dawida i Goliata
✓ Władanie i mądrość Salomona
✓ Pieśń nad Pieśniami
✓ Czasy proroków
Nowy Testament:
✓ Dzieje Chrystusa:
o narodziny
o dzieciństwo
o działalność (nauka i czynione cuda):
o proces,
o ukrzyżowanie,
o zmartwychwstanie,
o wniebowstąpienie.
 Z działalności
wesele w Kanie Galilejskiej
wskrzeszenie Łazarza
kazanie na górze Synaj
przypowieści
historia Marii Magdaleny
Z procesu Z dziejów Kościoła
apostolskiego
zdrada Judasza List św. Pawła do Koryntian
ostatnia wieczerza Apokalipsa św. Jana
wyrok sanhedrynu
postawa Piłata
uwolnienie Barabasza

4. Najważniejsze postacie biblijne:

Stary testament :
✓ Noe- jeden z patriarchów biblijnych, człowiek prawy, który znalazł łaskę u Boga
jako jedyny wśród grzesznej ludzkości.

✓ Abraham- patriarcha, który poprowadził Izraelitów do Kanaan w Palestynie,

gdzie osiedli. Abraham był wiernym wyznawcą Boga, choć ten przez sto lat nie
dał mu dziecka z prawego łoża- z małżeństwa z ukochaną Sarą. Sytuacja się
jednak odmieniła: 90-letnia Sara powiła syna, Izaaka. To on właśnie, w
najtrudniejszej chwili w życiu Abrahama, miał zostać złożony Bogu w ofierze.

✓ Józef- syn Jakuba, wnuk Izaaka. Ważna postać Biblii, ostatni patriarcha. Józefa,
ulubieńca ojca, zawistni bracia sprzedali do niewoli egipskiej. To, że miał dar
tłumaczenia snów i potrafił trafnie zinterpretować sen faraona o krowach
tłustych i krowach chudych, uratowało Egipt przed głodem, a jemu zapewniło
łaskę faraona i wysoki urząd na jego dworze. Gdy był już ministrem,
szczęśliwym mężem Asenat i ojcem dwóch synów, przybyli do Egiptu jego
zawistni bracia. Józef wybaczył im i sprowadził do siebie starego ojca.

✓ Mojżesz- jedna z najważniejszych postaci Starego Testamentu, prawodawca

Izraela. Żył w ciągłym kontakcie z Bogiem, na górze Synaj Bóg przekazał mu
Dekalog. Od wieków uznawano także Mojżesza za autora Pięcioksięgu.

✓ Dawid- król izraelski, „idealny władca” (1012-972 p.n.e.). Biblia podaje, że był
autorem psalmów biblijnych.

✓ Salomon- król izraelski, syn Dawida. Jego mądrość stała się słynna, a czasy jego
panowania Biblia określa jako złoty wiek Izraela. Salomon dbał o kulturę, w tym
literaturę, o rozbudowę, o gospodarkę państwa, unikał wojen. To za jego
panowania wzniesiono pierwszą wielką świątynię w Jerozolimie. Mądrość
Salomona zachwyciła królową Saby. A przykładem jego mądrości jest
przypominany wyrok rozstrzygający spór dwu kobiet o dziecko (śladem tej
historii jest wyrażenie „salomonowy wyrok”, oznaczające sprawiedliwe
rozwiązanie wynikające z głębokiej mądrości). Pomija się natomiast często
dziwne wydarzenia ze schyłku życia wielkiego króla. Otóż według Biblii
Salomon miał mieć słabość do cudzoziemek, spośród których zorganizował
sobie harem liczący, bagatelka, „siedemset żon księżniczek i trzysta żon
 drugorzędnych”. Pod wpływem zaś cudzoziemskich zwyczajów tych kobiet
Salomon zmienił religię i został wyznawcą obcej bogini Astarte. Rozpad Izraela
po jego śmierci miał być karą wymierzoną za to przez Boga.
Nowy testament:
✓ Chrystus- dzieje i działalność według Nowego Testamentu. Jezus narodził się
w Betlejem, w stajni, ponieważ nie było dla Maryi i Józefa miejsca w żadnej
gospodzie. Towarzyszyły temu m.in. ukazanie się komety i wizyta trzech
mędrców ze Wschodu. W przepisowym terminie, osiem dni po urodzeniu, Jezus
został obrzezany w świątyni w Jerozolimie. Niedługo potem Święta Rodzina
uciekła do Egiptu przed rzezią niewiniątek dokonywaną w okolicach Betlejem
przez żołnierzy Heroda, który dowiedział się o narodzeniu Mesjasza. Po śmierci
Heroda Maryja i Józef z małym Jezusem wrócili w rodzinne strony i osiedlili się
w Nazarecie, w prowincji Galilea. Gdy Mesjasz miał dwanaście lat, po raz
pierwszy objawiły się Jego zdolności. Podczas wizyty w Jerozolimie zgubił się
na trzy dni swoim ziemskim rodzicom. Po długich poszukiwaniach odnaleźli Go
w świątyni, gdzie prowadził dysputy z uczonymi teologami, znacznie nad nimi
górując. Potem wrócił do Nazaretu. Moment przełomowy- rozpoczęcie
działalności- nastąpił, gdy Chrystus miał około trzydziestu lat. Wówczas pojawił
się nad rzeką Jordan i został ochrzczony przez Jana Chrzciciela. Po ceremonii
usłyszano głos Boga: „Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam
upodobanie”. Ochrzczony Chrystus udał się na pustynię, gdzie przez
czterdzieści dni pościł i był kuszony przez diabła. Wyszedł jednak z tego bez
szwanku i odwiedził Betanię, gdzie przyłączyli się doń pierwsi uczniowie. Jakiś
czas potem dokonał w Kanie pierwszego cudu. Później na moment odwiedził
Jerozolimę i wypędził kupców ze świątyni. Potem wrócił do Galilei, gdzie
rozpoczął intensywną działalność nauczycielską. To wtedy opowiedział
większość przypowieści, czynił cuda, wreszcie wygłosił „Kazanie na Górze”
(„Osiem błogosławieństw”), które uchodzi za kodeks moralności
chrześcijańskiej. Rosła Jego popularność, a jednocześnie wzrastała wobec niego
wrogość środowisk kapłańskich i arystokratycznych. Po ponad roku wyruszył w
podróż misyjną po Judei. Na jej zakończenie wjechał do Jerozolimy. Gdy
nadeszło święto Paschy, odbyła się Ostatnia Wieczerza, w czasie której Chrystus
objawił ostatecznie apostołom swoje powołanie. W nocy po niej Jezus, wydany
przez Judasza, został pojmany. Rankiem Sanhedryn, sąd religijny, skazał Go na
śmierć. Wyrok jednak wymagał zatwierdzenia przez Rzymian, więc
doprowadzono Chrystusa przed oblicze Poncjusza Piłata. Ten zamierzał Go
zwolnić po uprzednim wychłostaniu. Kapłani jednak zdecydowanie żądali kary
śmierci. Wówczas Piłat, symbolicznie umywając ręce, dał im wolną rękę.
Zaistniała jeszcze jedna szansa uwolnienia Jezusa: z okazji święta Paschy
Rzymianie pozwalali ludowi wybrać jednego skazańca, który zostanie
zwolniony. Lud jednak wybrał pospolitego złoczyńcę – Barabasza. Wieczorem
Chrystus został ukrzyżowany na wzgórzu Golgota, gdzie zmarł. Został
pogrzebany, a na trzeci dzień zmartwychwstał, niewiasty i Jego uczniowie
znaleźli pusty grób.
✓ Maryja (Matka Boska)- łączy w sobie dziewictwo z macierzyństwem, dzięki
czemu jest ideałem chrześcijańskiej kobiecej świętości. Jest niezbędną
pośredniczką między boskością Ojca a człowieczeństwem Syna, który poczęty
został za pośrednictwem Ducha Świętego. Troszczy się o swego syna i cierpi
wraz z nim.

✓ Apostołowie- uczniowie i pomocnicy Chrystusa, którzy po Jego śmierci przejęli

misję głoszenia Dobrej Nowiny. Było ich dwunastu (miejsce Judasza zajął
Maciej).

✓ Święty Piotr- był pierwszym apostołem. To do niego powiedział Chrystus: „Ty

jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne
go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek
zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie
rozwiązane w niebie”. Jest postacią wielką i bardzo ludzką: gdy żołnierze i
strażnicy przyszli pojmać Jezusa, najpierw uniósł się gniewem i mieczem odciął
ucho jednemu z Jego ciemiężycieli, by potem, „nim kur zapieje”, trzykrotnie się
Go zaprzeć. Po śmierci Chrystusa działał jeszcze dość długo. Zginął
ukrzyżowany przez Rzymian.

✓ Judasz- czarna owca wśród apostołów. To on wydał Jezusa. Uczynił to,

składając sławny (nazwany później judaszowym) pocałunek, w dodatku za
nędznych trzydzieści srebrników. Skończył marnie – nękany poczuciem winy
powiesił się. Dante w Boskiej komedii umieścił go w ostatnim kręgu piekła. W
malarstwie Judasz przedstawiany jest w żółtych szatach i z rudą brodą, co
uznawano za nieodłączne atrybuty zdrajcy.

✓ Ewangeliści- to św. Mateusz, św. Marek, św. Łukasz i św. Jan – autorzy
czterech Ewangelii wchodzących w skład Nowego Testamentu. Tradycyjnie św.
Mateusza przedstawia się z piórem w dłoni, obok piszącego Marka leży
skrzydlaty lew, obok św. Łukasza – wół, a św. Jan przedstawiany był z reguły z
orłem w tle. Symbolika ta ma związek z wizją rydwanu Jahwe w Księdze
Ezechiela, do której nawiązuje potem Apokalipsa św. Jana. Otaczają go cztery
postacie, o czterech twarzach (człowieka, wołu, lwa i orła) każda.

✓ Święty Paweł- początkowo, jako zapalony prześladowca chrześcijan, nosił imię

Szaweł. Nawrócił się dopiero po śmierci Chrystusa, który ukazał mu się w całym
swym majestacie na drodze do Damaszku. Po tym wydarzeniu Szaweł oślepł na
trzy dni, a kiedy wrócił mu wzrok – przyjął chrzest i rozpoczął gorliwą
działalność apostolską.

✓ Jan Chrzciciel- jego działalność była zapowiedzią działalności Chrystusa.

Głosił potrzebę chrztu i chrzcił masowo ludzi nad rzeką Jordan. Przez niektórych
był nawet uważany za Mesjasza. To właśnie Jan Chrzciciel ochrzcił Chrystusa.
Zginął uwięziony przez Heroda.
 ✓ Herodiada- jedna z najmniej sympatycznych postaci Nowego Testamentu,
kochanka Heroda Antypasa. Nienawiść Herodiady do Jana Chrzciciela była
przyczyną jego śmierci. Sam Herod, który aresztował Jana Chrzciciela, gdy ten
potępił jego cudzołóstwo, odczuwał szacunek, a nawet lęk wobec świętego
męża. Nie zamierzał zrobić mu krzywdy. Herodiada użyła podstępu.
Sprowadziła swą piękną i umiejącą wdzięcznie tańczyć córkę Salome, by
wystąpiła przed Herodem. Ten, oczarowany tańcem, obiecał spełnić jej dowolne
życzenie… Salome zażądała głowy proroka. I otrzymała ją na tacy. Historia ta
cieszyła się powodzeniem w sztuce schyłku XIX wieku. Flaubert opisał ją w
noweli Herodiada, a jeden z najsłynniejszych obrazów Gustava Klimta
przedstawia Salome.

✓ Piłat- rzymski prokurator Judei, który uchylił się od wydania wyroku na Jezusa.
Kojarzone z nim słowa „umywam ręce” mają dziś znaczenie: nie biorę za to
odpowiedzialności, róbcie, jak chcecie, w gruncie rzeczy nie zgadzam się z tym,
ale nie będę się wtrącać. Taką postawę przyjął Piłat w sprawie wyroku wobec
Chrystusa, wydanego przez Sanhedryn, a zatwierdzonego przez Poncjusza Piłata
(podobno wbrew jego przekonaniom). W Ewangelii według św. Mateusza Piłat
„wziął wodę i umył ręce wobec tłumu, mówiąc »Nie jestem winny krwi tego
Sprawiedliwego. To wasza rzecz«”. Takie symboliczne zachowanie wywodzi
się ze zwyczaju, który kultywowano w wypadku znalezienia zabitego człowieka,
gdy sprawca pozostawał nieznany. Księga Powtórzonego Prawa głosi, że
starszyzna miejska miała wówczas zabić jałowicę i umyć nad nią ręce,
wypowiadając słowa: ,,Nasze ręce tej krwi nie wylały, a oczy nasze jej nie
widziały”.

5. WaŻne cytaty epoki:

✓ Ksiega Genesis
"Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami
morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad
wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!" (Rdz 1, 26)

✓ Ksiega Hioba
"Człowiek zrodzony z niewiasty ma krótkie i bolesne życie" (Hi 14,1)

✓ Ksiega Koheleta
"Marność nad marnościami i wszystko marność" (Koh 1,2; Koh 12,8)

6. Kluczowe pojĘcia
SAGA RODU- epicka opowieść o dziejach rodziny (np. dzieje patriarchów: historia rodu
Abrahama, Izaaka, Jakuba, Józefa i jego braci).
MODLITWA- osobista, dziękczynna lub błagalna apostrofa do bóstwa (np. modlitwy
Mojżesza, Dawida, Salomona).
PSALM- w Starym Testamencie to pieśń religijna o podniosłym charakterze, której
adresatem jest najczęściej Bóg; wyróżnia się psalmy błagalne, dziękczynne,
 pochwalne, królewskie, patriotyczne, religijne, mądrościowe. Obecnie psalm
to także literacki utwór liryczny wzorowany na pieśniach biblijnych. Biblijne
psalmy powstawały w ciągu stuleci i mają wielu autorów. Tradycyjnie
przypisuje się ich autorstwo królowi Izraela Dawidowi, lecz dziś brak
dowodów na to, że był ich autorem. Wiadomo zaś na pewno, że ich twórcami
byli także m.in. Asaf i Salomon. Przekładem psalmów zajmowali się od
wieków najwybitniejsi twórcy, umiejętność dokonania takiego przekładu
świadczyła bowiem o mistrzostwie pióra. Przekładali psalmy Jan
Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp Szarzyński, Leopold Staff, Roman
Brandtstaetter, Czesław Miłosz.
EWANGELIA- opis życia i nauki Jezusa.
KAZANIE- kaznodziejskie pouczenie skierowane do wiernych, oparte na słowach Boga
(np. kazania Chrystusa).
PRZYPOWIEŚĆ (inaczej parabola)- prosty obrazek, historyjka, która za pomocą krótkiej
fabułki ilustruje życiowe prawdy (np. Przypowieść o synu
marnotrawnym, Przypowieść o siewcy).
APOKALIPSA- proroctwo, szczególne, bo obrazujące losy świata i ludzkości, koniec
istnienia i Sąd Ostateczny. Nigdy nie jest wyłożona wprost, przeciwnie-
naszpikowana jest symbolami, tajemniczymi znakami i szyframi.
Najsłynniejsza: Apokalipsa św. Jana.
PROFETYZM- to przepowiadanie przyszłości, prorokowanie.
PROROCY- według wierzących, byli to ludzie przez których przemawiał Bóg.

7. Autorzy biblii:
Stary Testament:
✓ Mojżesz
✓ Samuel
✓ Dawid
✓ Salomon
✓ Jeremiasz
Nowy Testament (Ewangelia według świętego):
✓ Mateusz
✓ Marka
✓ Łukasza
✓ Jana

8. najwaŻniejsi prorocy biblii:

✓ Izajasz- zapowiedział przyjście Mesjasza, a także kres niewoli babilońskiej.

✓ Jeremiasz- od jego imienia pochodzi słowo „jeremiada”, oznaczające lament, bo

też nastrój przypominający lament panował w jego pismach (jeremiada to dziś
 także utwór literacki lub mowa zawierające żale z powodu klęski ojczyzny oraz
proroctwa dotyczące odzyskania wolności).

✓ Ezechiel- jego księga należy do najbardziej tajemniczych fragmentów Biblii

(zawiera m.in. opis rydwanu Jahwe i zapowiedź budowy drugiej świątyni).

✓ Daniel- jego proroctwa i czyny zostały opisane w księdze jego imienia, to on

wyjaśnił znaczenie snu Nabuchodonozora.

✓ św. Jan- autor Apokalipsy (proroctwo).

9. PodziaŁ biblii:
Biblię tradycyjnie dzieli się na Stary Testament i Nowy Testament. Świętą księgę
Kościoła katolickiego stanowi 46 ksiąg Starego Testamentu i 27 Nowego Testamentu.
Wszystkie księgi dzielimy dodatkowo na historyczne, dydaktyczne (czyli mądrościowe)
i prorockie. Pięcioksiąg Mojżeszowy stanowi podstawę religii judaistycznej. Obejmuje
bowiem dzieje ludzkości od stworzenia świata, dzieje patriarchów, dzieje narodu
izraelskiego, ich wyjście do Ziemi Obiecanej i historię Izraela do czasów Salomona.
Pięcioksiąg Mojżeszowy składa się z pięciu (pierwszych) ksiąg Starego Testamentu:
✓ Księgi Rodzaju (Genesis),
✓ Księgi Wyjścia (Exodus),
✓ Księgi Kapłańskiej,
✓ Księgi Liczb,
✓ Księgi Powtórzonego Prawa.
Uwaga! Wyznawcy judaizmu nie uznają Nowego Testamentu.
Nowy Testament składa się z 27 ksiąg obejmujących czasy od narodzin Chrystusa po
Apokalipsę św. Jana.
Księgi Nowego Testamentu dzieli się na:
✓ księgi historyczne (to cztery Ewangelie według świętych: Mateusza, Marka,
Łukasza i Jana)
✓ księgi dydaktyczne (to listy apostolskie, których zadaniem było objaśnianie i
propagowanie nauk Chrystusa)
✓ księgę prorocką (to Apokalipsa św. Jana)

10. Motywy biblijne:

✓ Raj (Eden)
Miejsce wiecznej szczęśliwości, bezpieczeństwa i dobrobytu, skąd Adam i Ewa zostali
wygnani za grzech pierworodny. Bóg stworzył raj dla pierwszych ludzi- Adama i Ewy:
mogli korzystać ze wszystkich jego dobrodziejstw z wyjątkiem drzewa poznania dobra
i zła, którego owoców nie mogli zrywać. Szatan, pod postacią węża skusił Ewę do
zerwania zakazanego owocu, który podała też Adamowi. Oboje zostali wygnani z Raju.
Motyw Raju został opisany w Księdze Rodzaju.
 ✓ Wąż
Symbol grzechu, szatana, zła. Szatan pod postacią węża namówił Ewę do zerwania
owocu z drzewa poznania dobra i zła. Wykonany przez Mojżesza na polecenie Boga
miedziany wąż był obiektem kultu w Świątyni Jerozolimskiej, później został zniszczony
przez króla Ezechiasza. W tekstach Starego Testamentu (Księga Rodzaju) wąż jawi się
jako zwierzę przebiegłe.
✓ Jabłko Adama.
Dziś oznacza chrząstkę w krtani, szczególnie widoczną u mężczyzn. Według Biblii
(Księga Rodzaju) to pozostałość owocu z drzewa poznania dobrego i złego, który
utkwił mu w gardle. Chrząstka miała przypominać o grzechu, którego Adam
dopuścił się.
✓ Kainowe znamię
Ten motyw biblijny to inaczej piętno zbrodniarza, mordercy, bratobójcy. Kain zabił z
zazdrości swego brata Abla, a Bóg napiętnował go znamieniem na czole, przeklął go i
uprawianą przez niego ziemię, która wchłonęła krew Abla, a także sprawił, że ziemia ta
nie rodziła plonów. Kain stał się tułaczem, a karę uznał za zbyt srogą - skoro ma odtąd
tułać się po świecie ukrywając się przed Bogiem, będzie mógł go zabić każdy człowiek,
którego napotka. Bóg odparł, że każdy, kto chciałby go zabić, poniósłby za to
siedmiokrotną karę. Dlatego naznaczył Kaina znamieniem, by każdy mógł go od razu
rozpoznać. Kainowe znamię to wina, której nic nie zmaże.
✓ Arka Noego.
Symbol dobroci Boga dla wybranego z ludu, jedynego sprawiedliwego człowieka. W
arce Noe uratował po parze wszystkich zwierząt, które po potopie rozmnożyły się i
stanowiły zalążek nowego życia na zniszczonej wodą ziemi. Arkę zbudował Noe na
polecenie Jahwe, by mógł on ocalić swoją rodzinę (w sumie 8 osób) i przedstawicieli
gatunków zwierząt przed Potopem. Najbardziej znany opis arki znajduje się w biblijnej
Księdze Rodzaju (Rdz 6,14-8,19).
✓ Sodoma i Gomora.
To motyw biblijny Księgi Rodzaju. Dotyczy zniszczenia przez Boga położonych w
dolinie Siddim miast kananejskich: Sodomy i Gomory. Przyczyną ich destrukcji była
niegodziwość mieszkańców. Według Biblii mieszkańcy Sodomy i Gomory byli
rozpustni. Bóg za namową Abrahama zgodził się, że daruje życie mieszkańcom miast,
jeśli wśród nich znajdzie się 10 sprawiedliwych. Wysłał do Sodomy dwóch aniołów,
którzy mieli nocować w domu Lota. Mężczyźni z miasta otoczyli dom Lota, by
współżyć z jego gośćmi, a ten w zamian zaoferował mu swoje córki - ci odmówili.
Zaryglował drzwi domu. Próba wskazania 10 sprawiedliwych spełzła na niczym.
✓ Słup soli.
Żona Lota została zamieniona w słup soli za nieposłuszeństwo, a raczej - uległość i
współczucie dla zdegenerowanego miasta. Z nastaniem świtu aniołowie wyprowadzili
Lota, jego żonę i córki za miasto i nakazali uciekać w góry bez oglądania się za siebie.
Żona Lota nie wytrzymała - wbrew woli Boga obejrzała się i zamieniła się w słup soli.
Dziś to określenie może również oznaczać zaskoczenie, zdziwienie.
 ✓ Wieża Babel.
Ten motyw biblijny symbolizuje zamęt, bałagan, zbiorowisko ludzi posługujących się
różnymi językami. Biblia opowiada o tym, jak potomkowie Noego zapragnęli
zbudować wieżę tak wysoką, by sięgała do nieba. Bóg nie dopuścił do tego, pomieszał
budowniczym języki, by nie mogli się ze sobą porozumieć.
✓ Krzak gorejący.
Można się spotkać też z nazwą tego motywu biblijnego: „gorejący krzew”. Ukryty w
krzaku gorejącym Bóg przemawiał do Mojżesza. Krzew w całości był zajęty przez
ogień, ale nie palił się i nie spłonął. Anioł Jahwe oznajmia Mojżeszowi, że Bóg pragnie
by ten wyprowadził jego lud z niewoli egipskiej i wprowadzenia ich do Ziemi
Obiecanej.
✓ Manna z nieba.
Jeden z Boskich cudów danych narodowi izraelskiemu. Stwórca zsyłał głodnym
wędrowcom jadło w postaci manny. Dziś wyrażenie to oznacza cudowny ratunek,
nadzwyczajny dar, niespodziewaną pomoc.
✓ Przejście morza suchą nogą
Przejście przez Morze Czerwone to jeden z najczęściej ilustrowanych motywów
biblijnych. Izraelici w swojej wędrówce z Egiptu zatrzymali się nad brzegiem Morza
Czerwonego. Bóg uczynił cud: wody rozstąpiły się i podróżni przeszli bezpiecznie po
dnie morskim, uciekając przed pościgiem egipskim. Przejście przez morze opisane jest
w Księdze Wyjścia - Izraelici bezpiecznie przeszli, natomiast wody zatopiły rydwany
Egipcjan.
✓ Miska soczewicy
Ten motyw biblijny pochodzi z dziejów Ezawa, który za miskę soczewicy sprzedał
Jakubowi swoje pierworództwo. Wyrażenie można rozumieć jako oddanie czegoś
bezcennego za rzecz małej wagi. Opisuje to Księga Rodzaju.
✓ Wdowi grosz
Symbolizuje dar okupiony wielkim wyrzeczeniem. Motyw ten pochodzi z przypowieści
o ubogiej wdowie, która złożyła w synagodze jedynie jeden grosz. Dla niej było to
wszystko, co posiadała. Liczyła się jednak jej ofiara i jej poświęcenie, a nie wartość
daru.
✓ Syn marnotrawny
Ten motyw biblijny jest już znanym frazeologizmem i oznacza kogoś, kto zbłądził, lecz
potrafił przyznać się do tego i naprawić swoje złe postępowanie. Motyw pochodzi z
przypowieści o synu, który opuścił ojca i przetrwonił swoją część majątku. Wrócił
jednak skruszony do ojca, a ten wybaczył mu błędy i przyjął z radością.
✓ Trąby jerychońskie
Symbolizują potęgę Boga. Mury Jerycha rozpadły się, gdy Jozue na polecenie Stwórcy,
kazał siedmiu kapłanom zadąć w siedem trąb. Bóg podarował Mojżeszowi dwie srebrne
 trąby, co zostało wspomniane w Księdze Liczb, ale świętym rogiem starożytnych
Hebrajczyków był szofar wykonany z rogów barana. Szofar był stosowany w celu
zwrócenia uwagi Izraelitów, zasygnalizowania im czegoś bądź też ostrzeżenia danego
od Boga. W Księdze Jozuego 7 kapłanów Jozuego niosło 7 rogów - to słynne trąby
jerychońskie. Kapłani ci przez 7 dni, siedmiokrotnie okrążali Jerycho, po czym jeden z
kapłanów dął w róg, a ludzie krzyczeli, by mury miasta zostały zburzone.
✓ Plagi egipskie
Dotkliwie, nieprzyjemne wydarzenie, nieszczęścia. Gdy faraon nie chciał wypuścić
Izraelitów ze swej niewoli, Bóg zesłał na Egipcjan 10 plag:
✓ Salomonowy wyrok
Wyrok mądry, rozsądny, sprawiedliwy. Wyrażenie pochodzi od imienia nadzwyczaj
mądrego króla Salomona. Jednym z jego sławnych werdyktów było rozsądzenie sporu
dwóch kobiet o dziecko. Według przekazu biblijnego „mądrość Salomona przewyższała
mądrość wszystkich ludzi Wschodu i mądrość Egipcjan”(1 Krl 5,9-10). Salomonowy
wyrok to psychologiczne potraktowanie biblijnego sporu: matka, której dziecko zmarło
w nocy potajemnie dokonała zamiany, wkładając ciało do łóżka sąsiadki, a zabierając
jej żyjące niemowlę. Stwierdziwszy oszustwo, pokrzywdzona matka domagała się
sprawiedliwości u króla. Salomon polecił przynieść miecz i rozciąć dziecko na dwoje,
aby sprawiedliwie obdzielić nim każdą z matek. Prawdziwa zaczęła błagać o litość -
skłonna była oddać niemowlę, byle tylko zachować je przy życiu.

✓ Judaszowe srebrniki
Judaszowe srebrniki to pieniądze zdobyte w sposób nieuczciwy, w wyniku zdrady.
Jeden z apostołów, Judasz, otrzymał 30 srebrników za wydanie Jezusa Żydom (wskazał
go za pomocą fałszywego pocałunku - stąd w języku funkcjonuje również wyrażenie
„judaszowy pocałunek”).

11. KsiĘgi biblijne:

✓ KSIĘGA GENESIS (RODZAJU)

W kosmogonii biblijnej na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. Cały proces
powstawania świata umownie rozłożony został na siedem dni (ostatni był dniem
odpoczynku). Pierwszego dnia Bóg oddzielił światło od ciemności, drugiego niebo,
trzeciego dnia zrobił porządek z wodami i oddzielił je od suchego lądu, czwartego
stworzył wszystkie rośliny i drzewa, gwiazdy i inne ciała niebieskie, w piątym dniu
stworzenia powołał do życia zwierzęta wodne i ptaki, w szóstym stworzył wszystkie
zwierzęta lądowe oraz stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo. Bóg jest więc
bezwzględnym początkiem całego stworzenia, bez Jego woli nic by nie powstało.
Według mitologii greckiej powstanie świata nie przebiegało tak harmonijnie, w sposób
tak zaplanowany jak w Biblii, nie było poddane żadnej kontroli. Przyjmuje się, że
opisane w Biblii stworzenie świata potwierdza dobroć i wszechmoc Boga.
W Księdze Rodzaju następują po sobie, jednak dwa nieco różne od siebie opisy
stworzenia człowieka. Dopiero w drugim z nich znajduje się słynna historia z żebrem
Adama i stworzeniem zeń kobiety jako pomocy dla mężczyzny. Po stworzeniu
pierwszych ludzi Bóg umieścił ich w rajskim ogrodzie – Edenie, w którym życie było
niezwykle proste i szczęśliwe. Dał zaś im tylko jeden zakaz – jedzenia owoców z drzewa
wiadomości dobrego i złego. Lecz za namową tajemniczego węża Ewa złamała ten
zakaz i skłoniła Adama, by zrobił to samo. Co było ich pierwszym czynem po spożyciu
owocu z drzewa wiadomości dobrego i złego? Okrycie własnej nagości – a tym samym
stworzenie pierwszej ludzkiej zasady społecznej. W ten sposób opis stworzenia świata
zawiera także mitologiczną wersję początków kultury. Karą za złamanie zakazu było
wygnanie z raju i jego bezpośrednie następstwo… wolna wola.

o ETAPY STWORZENIA ŚWIATA:

• „Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię” – tak brzmią pierwsze słowa Biblii tyczące
się pierwszego dnia tworzenia. Nie wiadomo do końca, co było i czy coś w ogóle było
przedtem, co stało się materiałem niekończących się spekulacji teologów. Ziemia była
początkowo zalanym wodami chaosem pogrążonym w ciemnościach – trudno jednak
powiedzieć, czy powstała pierwszego dnia stworzenia, czy była już przedtem.
Natomiast z pewnością pierwszego dnia Bóg rzekł: „Niech się stanie światłość”, po
czym nazwał ją dniem, a ciemność nocą.
• Drugiego dnia nastąpiło oddzielenie nieba od ziemi. Miało ono być sklepieniem, nad
i pod którym znajduje się woda.
• Trzeciego dnia wyłoniły się lądy spośród zalewającej dotąd ziemię wody i powstały
rośliny.
• Czwartego dnia Bóg stworzył słońce, księżyc i gwiazdy, aby „rządziły dniem i nocą”.
• Piątego dnia Bóg powołał do życia zwierzęta wodne i ptaki.
• Szóstego – najpierw stworzył zwierzęta lądowe, a potem rzekł: „Uczyńmy człowieka
na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem,
nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi”.
• Siódmego dnia Bóg odpoczywał.

o Druga wersja dziejów stworzenia,

która potem następuje, różni się przede wszystkim opisem powstawania człowieka, na
którym zresztą jest skoncentrowana jej treść. Wedle niej człowiek powstał nawet przed
roślinami, ulepiony „z prochu ziemi”. Potem Bóg stworzył dlań (na wschodzie, czyli w
najświętszej w mitologiach stronie świata) Eden – rajski ogród, w którego centrum rosły
dwa różniące się od innych drzewa: pierwsze– życia i drugie, to zakazane, wiadomości
złego i dobrego. Następnie Bóg stworzył zwierzęta, ale w tej wersji to człowiek
ponadawał im nazwy. W końcu Bogu zrobiło się żal człowieka, że jest sam i nie ma
żadnej pomocy, więc wyjął mu we śnie żebro i stworzył zeń kobietę. Tak wyglądają
biblijne opisy stworzenia świata. Uderzające jest ich pewne podobieństwo z mitami
greckim i mezopotamskim, zwłaszcza w tym, że za początkowy stan uważały chaos i
wodę.

✓ KSIĘGA HIOBA
o Treść księgi Hioba
Hiob żył w ziemi Us (albo Hus), na południowy wschód od Judei. Wiódł szczęśliwe i
dostatnie życie. Miał kochającą żonę, siedmiu synów i trzy córki. Był posiadaczem
licznych stad wielbłądów, wołów i oślic. Otoczony był powszechnym szacunkiem,
ponieważ postępował szlachetnie i uczciwie. Zalety tego prawego człowieka znalazły
uznanie w oczach Boga. Gdy pewnego razu szatan zjawił się u niego na posłuchaniu,
Pan sam zapytał:
„A zwróciłeś uwagę na sługę mego, Hioba? Bo nie ma na całej ziemi drugiego, kto by
tak był prawy, sprawiedliwy, bogobojny i unikający grzechu jak on”.
Szatan stwierdził, że Hiob nie darmo oddaje cześć Stwórcy- jest bogaty, wszystko
układa się po jego myśli. Gdyby zaś pozbawić go majątku, na pewno odwróciłby się od
Boga. Wtedy Pan rzekł do szatana:
„Oto cały majątek jego w twej mocy. Tylko na niego nie wyciągaj ręki”.
Hiob stracił swoje liczne stada, potomstwo i służbę. Nie odwrócił się jednak wcale od
Boga-przeciwnie- oddał mu pokłon i rzekł:
„Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam wrócę. Dał Pan i zabrał Pan”.
Bóg cieszył się, że jego wierny sługa wyszedł zwycięsko z tej próby. Szatan nie dawał
jednak za wygraną, powiedział, że dotknięty ciężką chorobą Hiob zacznie złorzeczyć
Bogu. Zawiódł się: obsypany trądem człowiek wytrwał w wierze, choć odwróciła się od
niego żona. W złości powiedziała do niego:
„Jeszcze trwasz mocno w swej prawości? Złorzecz Bogu i umieraj!”.
Hiob zaś odparł jej, że skoro przyjmował dobro, czemu nie miałby przyjąć zła? Gdy
przyjaciele Hioba dowiadują się o wszystkich tych nieszczęściach, natychmiast do niego
przybywają. Są przekonani, że Hiob zgrzeszył, zaś jego cierpienie to kara zesłana przez
Boga. Namawiają go do wyznania win przed Bogiem, skruchy i próśb o przebaczenie.
Są pewni, że Bóg udowodni mu jego grzech. Hiob cierpi przez nich jeszcze bardziej.
Pragnie rozmawiać z Bogiem. Zostaje w końcu wysłuchany- Bóg mówi, że to On
stworzył niebo i ziemię, On zna wszystkie tajemnice, jest dawcą życia i śmierci. Hiob
daje Bogu krótką i pokorną odpowiedź:
„Wiem, że Ty wszystko możesz, co zamyślasz, potrafisz uczynić (…). Dotąd znałem Cię
ze słyszenia, obecnie ujrzałem Cię wzrokiem, stąd odwołuję, co powiedziałem, kajam
się w prochu i w popiele”.
Bóg oddał Hiobowi majątek, w dodatku go podwoił. To nie wszystko: obdarzył go
nowym potomstwem, siedmioma synami i trzema córkami, które wyrosły na
najpiękniejsze kobiety w królestwie. Hiob żył jeszcze 140 lat, otoczony czterema
pokoleniami potomków.

✓ KSIĘGA KOHELETA

o Najważniejsze przesłanie księgi

Przesłaniem księgi jest przeświadczenie, że piękno i radość są ulotną chwilą, niosąca w
sobie zapowiedz nieuchronnej śmierci. 20 razy autor wypowiada słowa: „Marność nad
marnościami i wszystko marność” (Vanitas vanitatum et omnia vanitas). Nic nie
ujdzie przed śmiercią -bogactwo, uciechy życia, ludzkie dokonania, wszystko to nicość.
o Postać Koheleta
Kohelet- oznacza mędrca, tego który przemawia na zgromadzeniu podniosłym,
filozoficznym językiem, pełnym symboli, metafor.