Wizja końca świata w biblijnej księdze Nowego Testamentu

 Apokalipsa świętego Jana to ostatnia

księga Nowego Testamentu, a zatem ostatnia
księga Biblii.
 Bóg objawił Janowi przyszłe losy ludzkości,
koniec czasów: wizję powrotu Chrystusa na
ziemię i kres świata.
 To najbardziej tajemnicza i symboliczna
księga Biblii.
Posłuchajcie fragmentu 
 Nazwa pochodzi z greckiego słowa oznaczającego
odsłonięcie, zdjęcie zasłony, objawienie

Apó ( od) + Kalýptein (zasłonić) = Apokalýptein

(odsłaniać )

 Dla Żydów i chrześcijan jest to opis szczególnego

rodzaju proroctwa, dotyczącego tego, co ma się
wydarzyć w dniach ostatecznych, przekazywanego
przez Boga wybranemu prorokowi.
 W późniejszym okresie apokalipsa stała się
również nazwą pospolitą odnoszoną do wszelkich
katastroficznych wizji czy wydarzeń.
 PROROK - osoba będąca w kontakcie z Bogiem,
której zadaniem jest przede wszystkim objawiać
wolę Bożą wobec ludzi, również zapowiadać
nadejście Mesjasza lub przewidywać przyszłe
wydarzenia.

 Apokalipsa jest literacko najbardziej skomplikowaną

księgą Nowego Testamentu.
 Jeżeli uważnie czytamy tę Księgę, łatwo zauważamy,
że jest to pismo pasterskie (list pasterski), proroctwo
oraz dzieło apokaliptyczne
 Apostoł Narodów, pisze do wierzących swojej
wspólnoty. Autor podaje swe imię, imiennie wymienia
Kościoły i zwraca się do nich jako przywódca, ale także
jako brat – jak zwykło się to robić w listach
 To samo odnosi się do formuły końcowej Apokalipsy:
„Łaska Pana Jezusa ze wszystkimi!” (Ap 22,21). Całość,
jak w przypadku listów, kończy się życzeniem
 Apokalipsa to także biblijny gatunek literacki
obejmujący pełne symboli i wizji wypowiedzi
na temat sensu dziejów i walce dobra ze
złem.
 Objawienie Jezusa Chrystusa,
które dał Mu Bóg,
aby ukazać swym sługom, co musi stać się niebawem
(Ap 1, 1)

LISTY "DO SIEDMIU KOŚCIOŁÓW, KTÓRE SĄ W AZJI"

 całość księgi, skierowanej pierwotnie do chrześcijan z Azji

Mniejszej, konkretnie dla siedmiu Kościołów w rzymskiej prowincji
Azji, dziś w zachodniej Turcji, lecz także dla chrześcijan wszystkich
czasów ówcześnie prześladowanych przez rzymskich cesarzy,
głównie przez Nerona
 Jej adresatem są dziś jednak wszyscy chrześcijanie i ma wydźwięk
optymistyczny, bo pokazuje ostateczne zwycięstwo dobra nad złem
 Jan był synem Zebedeusza i Salome, młodszym bratem Jakuba Starszego.
Początkowo Jan był uczniem Jana Chrzciciela, ale potem razem ze św. Andrzejem
poszedł za Jezusem . Łącznie we wszystkich Ewangeliach o św. Janie wspomniane
jest aż 31 razy ( drugie miejsce po św. Piotrze).
 Ja, Jan, wasz brat
i współuczestnik w ucisku i
królestwie, i wytrwałości w
Jezusie,
 Święty Jan był najmłodszym z apostołów
byłem na wyspie, zwanej
Chrystusa, jego ulubionym uczniem.
Zwano go też Boskim. Tradycja głosi, że po Patmos,
śmierci Jezusa zabrał Matkę Boską do z powodu słowa Bożego i
Efezu. świadectwa Jezusa.
 Większość uczonych twierdzi jednak, że Doznałem zachwycenia w
wcale nie był autorem dzień Pański
 choć tradycja przypisywała autorstwo i posłyszałem za sobą
Apokalipsy św. Janowi, dziś przeważa potężny głos
raczej zdanie, że został spisany przez jak gdyby trąby
uczniów Jana. Świadczy o tym chociażby mówiącej:
różnica w stylu poszczególnych części «Co widzisz, napisz w
księgi. księdze
 W samym tekście informacja o tym, że i poślij siedmiu Kościołom:
świadkiem objawienia był św. Jan z do Efezu, Smyrny,
Patmos pojawia się 4 razy. Pisana jest też Pergamonu, Tiatyry,
ona w 1. os. l. poj. ( np. „i ujrzałem…”, Sardów, Filadelfii i
„zapłakałem”) Laodycei»
 Autor określa siebie jako „sługę Boga” (1,1), „brata”
swych adresatów i „współuczestnika w ucisku,
królestwie i wytrwałości w Jezusie”, zaliczył siebie do
proroków (22,6-9). Mówiąc o apostołach (18,20; 21,14)
traktuje ich jako zamkniętą grupę, do której nie
zalicza siebie.
 Z faktu napisania listów do siedmiu kościołów w Azji
(1,4), a zwłaszcza ze sposobu pisania wynika, że był
dobrze znany swoim adresatom. Listy wskazują na
doskonałą znajomość stosunków panujących w tych
kościołach. Udzielanie pochwał oraz nagan wskazuje
na autorytet, jakim cieszył się u swoich odbiorców.
 Św. Jana znamy jako tego,
który jedyny spośród
Apostołów umarł śmiercią
naturalną, jako jedyny nie
wyparł się Jezusa i stał pod
krzyżem. Czy tak rzeczywiście
było? Nie wiemy, jednak
przekonanie to jest
poświadczone przez Jana
w jego Ewangelii
Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej
ucznia, którego miłował, rzekł do Matki:
«Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do
ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń
wziął Ją do siebie.
 Nie znany jest dokładny czas powstania księgi.
Badacze określają go w oparciu o analizę treści
poszczególnych rozdziałów. Z uwagi na to, że
księga nie musiała być napisana przez jednego
autora, czas powstania poszczególnych
rozdziałów może faktycznie być różny
 Najczęściej podaje się, że powstała ona w latach
60-tych I w.n.e. ( czasy cesarza Nerona, który
zesłał Jana na wyspę Patmos, gdzie miało dojść
do objawienia)
 Autor podaje, że objawienie miało miejsce na
wyspie Patmos ( mała grecka wyspa na Morzu
Egejskim). W czasie, gdy powstała, wyspa nie
była miejscem licznie zamieszkałym, co
wyklucza tezę, jakoby miał tam przybyć w celach
misyjnych. Poza tym wtedy często zsyłano ludzi
karnie na wyspy, co zgadzało by się ze
stwierdzeniem autora, że znalazł się tam on
„z powodu słowa Boga i świadectwa Jezusa i jest on
współuczestnikiem w ucisku”
 Prawosławny klasztor św. Jana Teologa z
1088 r., stoi w miejscu , w którym, jak się
sądzi, Jan miał wizje spisane w
księdze Apokalipsy. Przechowywane są tu 82
rękopisy greckiego Nowego Testamentu
 1. Losy ludzkiego istnienia:
 a). Bóg wręcza Barankowi Księgę Przeznaczeń z siedmioma
pieczęciami:
 - Baranek łamie cztery pierwsze pieczęcie, które odkrywają
przybycie czterech jeźdźców apokalipsy,
 - Baranek łamie kolejne trzy pieczęcie, które odsłaniają kolejne
wizje, tym razem dotyczące męczenników cierpiących za wiarę.
 b). Baranek łamie ostatnią siódmą pieczęć, za którą kryje
się przepowiednia pojawienia się siedmiu aniołów z trąbami:
 - dźwięk pierwszych czterech trąb przyniesie na ziemie katastrofy,
 - orzeł wykrzyknie trzy razy słowo "biada",
 c). Pojawiają się dwaj świadkowie Baranka.
 d). Dźwięk siódmej i ostatniej trąby powoduje nastanie Królestwa
Bożego.
 2). Przyszłe losy Kościoła:
 a). Brzemienna Niewiasta walczy ze Smokiem:
 - nowonarodzone dziecię wstępuje do nieba,
 - niewiasta ucieka na pustynię,
 - Smok zmierza w stronę uciekającej kobiety.
 b). Smok przekazuje władzę Bestii wyłaniającej się z głębin morskich.
 c). Pojawia się druga Bestia, tzw. Fałszywy Prorok:
 - zwodzi owa bestia ludzi fałszywymi znakami,
 - zwolennicy i wyznawcy bestii zostają napiętnowani jej symbolem - 666,
 d). Wyznawcy Baranka biorą udział w pochodzie.
 e). Anioł zapowiada godzinę Sądu Ostatecznego.
 f). Wizja, w której uwidacznia się człowiek ze złotym wieńcem na głowie i z
sierpem w ręku.
 - ów człowiek dokonuje krwawego żniwa,
 - obraz "tłoczni Bożego gniewu", do której wrzucono "grona".
 g). Z siedmiu czasz wydostaje się na ziemię siedem plag.
 3). Zesłanie kary na "Wielki Babilon":
 a). Wyrok wydany na Wielką Nierządnicę:
 - Królowie przychylni bestiom będą walczyli
z Barankiem,
 - Dobro zwycięży Zło.
 b). Prorocza wizja upadku Babilonu:
 c). Przepowiednia przybycia Tysiącletniego Króla:
 - Królowanie na świecie Chrystusa i jego
zmartwychwstałych sług,
 - Szatan pod postacią Goga i Magoga zostaje
ponownie uwolniony,
 - Siły zła zostają strącone do jeziora pełnego ognia
i siarki.
 4). Nad narodami odbywają się sądy:
 - sądzi się według popełnionych czynów,
 - niezapisani w Księdze Żywota zostają
wrzuceni do jeziora ognia.
 5). Powstaje Jeruzalem Niebiańskie.
 Liczby:
 3 – Trójca Święta, symbol obfitość, najwyższego
stopnia ( Boga)
 4 – liczba ziemska, wymierna, materialna ( np. 4
świeczniki w tronu Boga, 4 jeźdzcy, 4 istoty
żyjące, 4 aniołowie na 4 krańcach ziemi)
 6 – liczba przypisywana szatanowi, symbolizuje
coś niedoskonałego, mniejszego od 7, a więc
niedosięgającego ranga Boga
 666- to trzykrotne zwielokrotnienie liczby 6, co
oznacza kogoś, kto jest samą niedoskonałością;
w Biblii to imię szatana.
 7 – liczba mistyczna i tajemnicza, oznacza
pełnie, doskonałość ( np. 7 gwiazd w dłoni
Jezusa, siedem świaczników, 7 pieczęci, 7 trąb; w
Apokalipsie występuje aż 54 razy!)
 12 – symbolizuje strukturę ludu bożego,
zorganizowanie ( 12 apostołów, 12 gwiazd nad
głową Niewiasty, 12 bram w Nowym Jeruzalem)
 144.000 – to wielokrotność liczby 12 ( x1000),
oznacza niezmierzoną ilość ludzi wybranych,
którym przyjdzie cieszyć się po śmierci i sądzie
bożym życiem wiecznym
 Kolory:
 Kolor czarny (jak ciemności, zaćmienie) jest symbolem nieszczęścia (koń klęski
głodu – Ap 6,5; ciemności w królestwie Bestii – Ap 16,10) i zagrożenia (słońce
czarne jak włosienny wór – Ap 6,12).
 Kolor zielonkawy lub blady (trupioblady) jest symbolem zarazy (trupio blady koń,
którego dosiada Śmierć, a towarzyszy mu Otchłań, miejsce pobytu umarłych –
Ap 6,8).
 Koloru purpurowego był płaszcz cesarza noszony publicznie w Rzymie.
Senatorowie nosili szeroką purpurową taśmę u dołu swego stroju, szlachta
rzymska natomiast miała prawo jedynie do wąskiego paska purpury. Purpura
była także symbolem pychy władzy (Nierządnica, Babilon, siedzi na szkarłatnej
Bestii, przyobleczonej w purpurę i szkarłat (Ap 17,3-4) i pychy bogactwa (wielka
stolica, przyobleczona w purpurę, połyskująca złotem, drogimi kamieniami i
perłami – Ap 18,16).
 Kolor szkarłatny (jak ścienne obicia, jak twarze rozgrzane winem) symbolicznie
nawiązuje do życia w rozpuście, do rozwiązłości łączącej się z bogactwem, do
rozwiązłej rozpusty, ale także do bałwochwalstwa (Nierządnica siedząca na
szkarłatnej Bestii, sama też odziana w szkarłat – Ap 17,3-4; ładunki bisioru,
jedwabiu i szkarłatu – Ap 18,12; wielka stolica przyodziana w bisior, purpurę i
szkarłat – Ap 18,16). Purpura i szkarłat symbolizują także bogactwa nabyte
krwią, brud nierządu (Ap 17,4).
 Postaci:
 lew – zwycięstwo
 orzeł – zręczność
 cielec – siła
Baranek – Chrystus
 wąż – szatan
 zwierzę z ludzką twarzą – śmierć
 bestia – antychryst
 jeźdźca na białym koniu – symbolizuje zwycięstwo
ewangelii – Chrystusa lub przeciwnie, antychrysta,
którego chwilowy triumf zwiastuje Apokalipsa.
 jeździec na koniu barwy ognia – symbolizuje wojnę
 jeździec na czarnym koniu z wagą w ręce –
symbolizuje głó
 jeździec na koniu trupiobiałym – śmierć
 Przedmioty i miejsca :
 Pieczęcie – zakończenie, wyrok
 Świeczniki - kościoły
 Gwiazdy - aniołowie
 Rogi – siła
 Waga – sprawiedliwość
 Babilon – miejsce występku i zła
 Jeruzalem – miejsce , do którego trafią dusze
zbawione
 1
„I widziałem, jak Baranek zdjął pierwszą z siedmiu pieczęci i usłyszałem głos
jednej z czterech postaci, donośny jak grzmot, mówiący: Chodź! I widziałem, a
oto biały koń, ten zaś, który siedział na nim, miał łuk, a dano mu koronę, i
wyruszył jako zwycięzca, aby dalej zwyciężać”.

Jeździec na białym koniu

przedstawia obraz czystości,
entuzjazmu i zwycięstwa w
Kościele apostolskim. Łuk jest
symbolem broni zaczepnej.
Biały koń i korona są
symbolami triumfu. Często
używali ich cesarze rzymscy,
podczas zwycięskich
uroczystości.
 2
„A gdy zdjął drugą pieczęć, usłyszałem, jak druga postać mówiła: Chodź! I wyszedł
drugi koń, barwy ognistej, a temu, który siedział na nim, dano moc zakłócić pokój na
ziemi, tak by mieszkańcy jej zabijali się nawzajem; i dano mu wielki miecz”[3].

Drugi jeździec, trzymający w ręku

miecz, dosiada konia barwy
ognia, oznaczającej przelew
krwi. Umiera pokój, zwycięża
przemoc… W tym ponurym obrazie
streszcza się wiele wieków historii,
wyżłobionych strumieniami krwi
przelanej w czasie wojen. Kryją się
w nim nieprzeliczone osobiste dzieje
nienawiści, niechęci, zemsty.
Zawierają się w nim stosunki
społeczne oparte na wyzysku i
ucisku (G. Ravasi).
 3
„A gdy zdjął trzecią pieczęć, usłyszałem, jak trzecia postać mówiła: Chodź! I widziałem,
a oto koń kary, ten zaś, który siedział na nim, miał wagę w ręce swojej. I usłyszałem,
jakby głos pośród czterech postaci mówił: Miarka pszenicy za denara i trzy miarki
jęczmienia za denara; a oliwy i wina nie tykaj”.

Trzeci jeździec z wagą, jedzie

na koniu czarnym
symbolizującym śmierć i głód,
zapowiada zbliżające się
nieszczęścia: Ześlę na nich
miecz, głód i zarazę, dopóki nie
znikną z powierzchni ziemi,
którą dałem im i ich
przodkom (Jr 24, 10). Jeździec
głodu dziś dalej przemierza
pustynne równiny Afryki,
„favelas”, szałasy, obozy dla
uchodźców, wynędzniałe ciała
głodnych dzieci (G. Ravasi).
 4
„A gdy zdjął czwartą pieczęć, usłyszałem głos czwartej postaci, która mówiła: Chodź! I
widziałem, a oto siwy koń (trupio-blady — BG), a temu, który na nim siedział, było na
imię śmierć, a piekło szło za nim; i dano im władzę nad czwartą częścią ziemi, aby
zabijali mieczem i głodem, i morem, i przez dzikie zwierzęta ziemi”

Jeździec na koniu trupio-bladym

jest symbolem pełnego rozkwitu
odstępstwa. Koń trupio-blady
jest dokładnym odbiciem
wielkiej niemoralności, jaka
rozwinęła się w okresie
supremacji papieskiej. Przez
tysiąc lat ziemia Europy
wchłonęła krew ponad 50
milionów męczenników. Była to
era tzw. świętej inkwizycji.
 5
„A gdy zdjął piątą pieczęć, widziałem poniżej ołtarza dusze zabitych dla Słowa
Bożego i dla świadectwa, które złożyli. I wołały donośnym głosem: Kiedyż Panie
Święty i prawdziwy, rozpoczniesz sąd i pomścisz krew naszą na mieszkańcach
ziemi? I dano każdemu z nich szatę białą, i powiedziano im, aby jeszcze odpoczęli
przez krótki czas, aż się dopełni liczba współsług i braci ich, którzy mieli podobnie
jak oni ponieść śmierć”

Otwarcie piątej pieczęci pokazuje ofiary jeźdźca czwartego. Są nimi

dusze zamęczone na śmierć, które za życia protestowały przeciwko
zepsuciu i rozpasaniu Kościoła państwowego, zanim doszło do
zwycięstwa na rzecz wolności religijnej, przez wielką reformację.
Zginęły ich dziesiątki milionów. Ich krew, podobnie jak krew Abla, woła
o pomstę do Bog
 6
„I widziałem, gdy zdjął szóstą pieczęć, że powstało trzęsienie ziemi i słońce
poczerniało jak czarny wór, a cały księżyc poczerwieniał jak krew, i gwiazdy
niebieskie spadły na ziemię, podobnie jak drzewo figowe zrzuca figi swoje, gdy
wiatr gwałtownie nim potrząśnie”

Szósta pieczęć otwiera drzwi następnego odcinka historii po okresie

przemocy i prześladowań — zapoczątkowanego przez trzy wielkie,
wstrząsające światem wydarzenia w przyrodzie. Dla dzieci Bożych
wydarzenia te stały się niezawodnymi znakami zbliżającego się powrotu
Jezusa w chwale. Wielkie trzęsienie ziemi. Zaćmienie słońca i księżyca.
Spadanie gwiazd.
 7
„A gdy zdjął siódmą pieczęć, nastało w niebie milczenie na około pół godziny”

Otwarcie siódmej pieczęci jest sygnałem do zakończenia historii świata.

„Cisza w niebie”. Odnosi się ona do faktu, kiedy niebo jakiś czas będzie
puste. W tym czasie Chrystus w towarzystwie wszystkich świętych aniołów
przyjdzie na naszą ziemię
 Celem słów Jana było podtrzymanie
na duchu i pouczenie
prześladowanych
chrześcijan. Apokalipsa św.
Jana mówi o zwycięstwie Chrystusa
nad szatanem, o ostatecznym
zniszczeniu zła. Za pomocą
mistycznego, zrozumiałego dla
wtajemniczonych języka ukazuje
obraz Sądu Ostatecznego oraz
stworzenia nowej ziemi, nowego
nieba, nowego Jeruzalem, w których
nie będzie panowało już żadne zło,
ani śmierć, ani choroba. Zostaną
bowiem zniszczone.
  Sztuka
To pełen dynamizmu szkic niemieckiego malarza,
bezpośrednio nawiązujący do ostatniej księgi
Nowego Testamentu, gdzie czytamy o Janowej
wizji czterech koni z jeźdźcami, z których każdy
ma inne atrybuty. Celem wyprawy jeźdźców na
świat jest zaprowadzenie na nim sprawiedliwości –
tak mówi Biblia i tak też przedstawia to artysta.
Ukazuje pod kopytami koni stratowanych ludzi, na
których jeźdźcy w ogóle nie spoglądają. Nie bez
znaczenia jest także przyrodnicze tło obrazu –
gęste, kłębiące się chmury, które przywodzą na
myśl pogodę burzową. Burza natomiast jest
odwieczną naturalną metaforą gniewu Niebios.

Albrecht Dürer Czterej jeźdźcy Apokalipsy

 Sztuka
Sąd ostateczny – Hans Memling ( XVw. , Muzeum Narodowe
w Gdańsku)
 Film
 https://www.chip.pl/2012/12/18-najlepszych-
filmow-o-koncu-swiata/
 Muzyka
 Apocalyptica Harmageddon
 Sama nazwa zespołu przywołuje już konotacje z omawianym motywem. Grupa specjalizuje się w
łączeniu muzyki poważnej z metalem. Utwór jest wyłącznie instrumentalny, grany na czterech
wiolonczelach, nie posiada tekstu, toteż jedyną wskazówką jego interpretacji pozostaje tytuł.
Można zauważyć rytmiczne występowanie motywów muzycznych i narastanie napięcia, co
przywołuje na myśl skojarzenia z nadciągająca falą zniszczeń i tragedii.
 https://www.youtube.com/watch?v=PPv4UWve7C0

 Piotr Rubik (muzyka), Zbigniew Książek (tekst) Psalm Apokaliptyczny

 Utwór ten służy (w dwu wersjach) jako prolog i epilog albumu muzycznego. Odwołuje się do
obrazów nowotestamentalnych (postacie koni i jeźdźców), ale również wplata elementy historii
najnowszej, podkreśla, że to, co dokonuje się w świecie, jest „na krańcach złego i dobrego”,
wszystko jest względne i niepewne, dopóki nie okaże się Boży sąd nad światem. Utwór, zarówno
w warstwie tekstowej, jak i muzycznej, pełen jest anafor. Jego linia melodyczna jest szybka,
urywana, co dodatkowo dramatyzuje wymowę dzieła.
 https://www.youtube.com/watch?v=VYVwy5UC0bE
 Kult „Jeźdżcy” ( 1,25 s.)
 https://www.youtube.com/watch?v=iGz8xw3bEQY
 Literatura
 Zygmunt Krasiński Nie-Boska Komedia
 W utworze arystokracja wraz z hrabią Henrykiem
walczy z ludem, na którego czele stoi Pankracy. I
jedni, i drudzy zostali opanowani przez szatana.
Podobnie jak u Hegla, tutaj ludzie jedynie wykonują
to, co im rozkazuje duch świata. Ostateczną instancją,
która włada i sądzi, pozostaje Bóg – wizja Pankracego
w finalnej scenie, i słowa bohatera: „Galilaee, vicisti!”.
On oceni ludzkie role w komedii „nieboskiej”, a więc
szatańskiej. I to On będzie miał, jak w Biblii, ostatnie
słowo. Dramat ma więc charakter metafizyczny.
 Literatura:
 Jan Kasprowicz Dies irae
 Ten utwór wchodzi w skład zbioru o
znamiennym tytule Ginącemu światu. Tekst
utrzymany jest w tonie prorockim, co
oczywiście odsyła czytelnika do objawienia
Janowego. Jednak tutaj dzień końca świata
jest przede wszystkim „dniem gniewu”, a nie
nagrody dla sprawiedliwych.
 Literatura:
 Krzysztof Kamil Baczyński Historia
 Podmiot liryczny u Baczyńskiego jest również tym, który
widzi. Uczeń na Patmos widzi to, co ma nadejść, bohater
wiersza – to, co już stało się faktem. Jest bezradny wobec
ogromu cierpienia, niesprawiedliwości i łez, które
pozostały osieroconym przez synów matkom i kochankom
opuszczonym na zawsze przez swoich lubych. To czas
straszny – apokalipsa, w której nie ma Bożego anioła. Jest
tylko cisza, przerywana hukiem dział wojennych, i kłęby
dymu. To apokalipsa, ale apokalipsa spełniona. Świat po
niej wciąż istnieje, lecz jest jeszcze bardziej przerażający
niż wcześniej, a człowiek – bardziej bezradny.
 Literatura:
 Tadeusz Konwicki Mała apokalipsa
 Tu apokalipsa znów jest synonimem schyłku w
różnych sferach ludzkiej egzystencji. Mamy więc do
czynienia z końcem cywilizacji miejskiej, nawet w
ludzkiej świadomości co do „tu i teraz” panuje chaos,
niemożność określenia daty, wszystkie produkty
zostały reglamentowane, miasto właściwie nie jest w
stanie żyć własnym życiem, obywatele są
sterroryzowani, a władza – bezkarna. Także Polska
jako państwo przeżywa swój koniec – staje się
republiką ZSRR. Bohater Konwickiego przeżywa także
osobistą apokalipsę
 Literatura:
 Piosenka o końcu świata Cz. Miłosza
 Apokalipsa z Piosenki o końcu świata dokonuje
się w atmosferze spokoju i zwyczajności.
Potwierdzeniem tej myśli jest finałowa anafora:
„innego końca świata nie będzie”. Utwór Miłosza
ma wymiar eschatologiczny. Ten argument
sprawia, że wiersz uważa się za kontynuację
nurtu poezji katastroficznej – „Apokalipsie
spełnionej” nadał Miłosza charakter
powszedniości.
 https://padrejarek.pl/swiety-jan-apostol-i-
ewangelista-28-12-2020/
 http://dziedzictwounesco.blogspot.com/2015
/04/zabytki-unesco-na-wyspie-patmos.html
 https://tarnow.gosc.pl/doc/1820424.Gatunek-
literacki-Apokalipsy/8
 https://pl.wikipedia.org/wiki/Prorok
 https://www.bryk.pl/slowniki/slownik-
terminow-literackich/68926-apokalipsa-gr-
apokalypsis-odsloniecie