Renesans - Nazwa epoki wywodzi się 

z języka francuskiego i oznacza odrodzenie, chodzi

tu o odrodzenie kultury antycznej.

antropocentryzm - zrodził się w opozycji do średniowiecznego teocentryzmu, teraz

na pierwszy plan wysunęły się zagadnienia związane z człowiekiem. Człowiek został
umieszczony w centrum zainteresowań wszystkich sztuk, podobnie jak wcześniej Bóg.
Literatura, nauka, sztuki plastyczne szukały prawdy o człowieku podkreślając złożoność jego
natury i indywidualizm. W średniowieczu podkreślano to, co wspólne wszystkim ludziom,
najczęściej w kontekście wiary, a więc grzeszną naturę i pragnienie zbawienia. Teraz
człowiek stał się interesujący sam w sobie, jego możliwości intelektualne i twórcze, ale też
jego uczucia czy cielesność, wcześniej negowana jako źródło grzechu. Ważnym hasłem,
obrazującym ów nowy nurt poznania było Terencjuszowskie: "człowiekiem jestem i nic,
co ludzkie, nie jest mi obce". Z kolei ze średniowiecznym "memento mori" korespondowało
renesansowe "carpe diem" czyli chwytaj dzień, zaczerpnięte z hedonistycznej filozofii,
nastawienie na używanie życia doczesnego.

humanizm - wynikał z antropocentryzmu, zainteresowanie człowiekiem prowadziło

do wykreowania renesansowego ideału. Człowiek renesansu to człowiek wszechstronnie
wykształcony o szerokich zainteresowaniach. Ludzie renesansu byli otwarci na nowe myśli,
nie bali się głosić odważnych poglądów, podważających dotychczasowy porządek,
jednocześnie kochali życie i jego przyjemności, nie stronili więc od zabaw i uczt.

reformacja - po okresie bezwzględnej dominacji kościoła katolickiego coraz silniejsze

stawały się głosy krytyki pod jego adresem. Tendencje do odrodzenia wiary chrześcijańskiej,
uwolnienia kościoła od nadużyć duchownych i uchybień dogmatycznych doprowadziły
do powstania nowych wyznań takich jak: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, arianizm.
Niestety w wyniku tych przemian dochodziło do wielu tragedii i wojen na tle religijnym.
Mimo ruchu antyreformacyjnego nowe wyznania przetrwały, obejmując znaczną część
Europy.

Mecenat - forma opieki, jaką sprawowali możni nad artystami, polegał na wspieraniu

twórców finansowo.

Harmonia - zasada zaczerpnięta z antycznej estetyki, dotycząca zarówno dzieł sztuki jak i
zasad życia. W sztuce przejawiała się jako równowaga i proporcjonalność i adekwatność
formy do treści, w życiu zaś odwoływała się do stoickich i epikurejskich zasad umiaru.

Poeta doctus - co dosłownie tłumaczy się z łaciny jako "poeta uczony", tak w starożytności
określano poetów, którzy łączyli swą sztukę z filozofią, byki artystami i myślicielami.
Właśnie taki artysta stanowił ideał w renesansie, poeta wykształcony, znający starożytne
języki (grekę, łacinę, hebrajski), antyczną tradycje i sztukę. Przykładem poety uczonego
był między innymi Jan Kochanowski.

Fraszka to gatunek literacki charakteryzujący się niewielkimi rozmiarami, wierszowaną

formą i żartobliwym tonie. Fraszki poruszały na ogół lekkie tematy, stanowiły często zabawę
słowem i konceptem. Z włoskiego "frasca" oznacza drobiazg, głupstewko. Pierwsze fraszki
polskie powstały pod piórem Mikołaja Reja - zbiór "Figliki", jednak wzór gatunkowy ustalił
się na podstawie twórczości Kochanowskiego. 

Cechy charakterystyczne fraszek Kochanowskiego:

 różnorodność tematyczna; mimo że fraszki na ogół dotyczyły kwestii lekkich

i zabawnych, Kochanowski pisał też fraszki filozoficzne, dotyczące ludzkiego losu,
twórczości artystycznej, czy ogólnej refleksji. Ale w głównej mierze fraszki
są utworami o zabawnych zdarzeniach, małymi portretami ludzkich przywar,
scenkami obyczajowymi, przedstawieniami znajomych osób.
 Ton i nastrój; podobnie jak lekka tematyka tak we fraszkach przeważa żartobliwy ton i
wesoły nastrój, jednak w utworach o tematyce filozoficznej nie ma humoru, raczej
zaduma, czasem gorzka.
 Długość; fraszki z założenia są utworami krótkimi i takie stanowią większość
w dorobku Kochanowskiego, ale można też znaleźć znacznie dłuższe liczące
po kilkadziesiąt wersów.
 Epigramatyczność czyli zwięzłość, nawet dłuższe utwory zdradzają skłonność
do kumulowania treści, nie ma tu miejsca na retoryczną rozwlekłość,
 Puenta; zwięzłość prowadzi też do wyraźnego podsumowania, fraszka najczęściej
kończy się dosłownie sformułowaną puentą.
 Rytmiczność; Kochanowski przywiązywał wagę do brzmienia i rytmicznego układu
wersów, fraszki zawierają rymy parzyste, żeńskie. 

Złoty wiek
Wiek XVI w Polsce to okres wspaniałego rozkwitu kultury i piśmiennictwa.U
potomnych zyskał on miano złotego wieku,to metaforyczne określenie odwołuje się do
tradycji antycznych i mitologicznych i zawiera zachwyt dla wartości, znaczenia
zrodzonych i ukształtowanych w epoce renesansu dzieł,postaw,idei. Odrodzenie jest
początkiem nowożytnej fazy w dziejach narodu i państwa polskiego. W dziejach
gospodarki i kultury,rozwoju świadomości i ideologii. Epoka ta określiła na kształt
kultury i literatury,a także świadomości społecznej i narodowej. 

Złoty wiek kultury i piśmiennictwa był także złotym wiekiem gospodarki. Przemiany
w Polsce od połowy 15 wieku, w poważnym stopniu uwarunkowały przemiany w
kulturze kulturze i postawach społecznych. Najważniejszym i najbardziej
charakterystycznym sytyłacji gospodarczej w Polsce renesansowej był niewątpliwie
rozwój folwarku pańszczyźnianego, spowodowany przez wzrost popytu na zboże i
produkty rolne zarówno zarówno Polsce, jak i na zachodzie europy oraz przez wielką,
400-500 procentową zwyżkę na te produkty. 

PROBLEMATYKA PIEŚNI V
Utwór w "Pieśni V" odwołuje się do najazdu Tatarów na Podole z 1575 r. Najazd ten
wiązał się ze wzięciem do niewoli ok. 50 tysięcy Polaków oraz ze spaleniem i
ograbieniem wielu podolskich wiosek.

Tatarzy byli bezlitośni. Autor określa ich mianem "psów bisurmańskich", podczas gdy
do Polaka zwraca się "Cny Lachu". Stwarza tym samym ogromną przepaść między
Turkami a Polakami, wywyższając znaczenie Rodaków nad wrogami.

Kochanowski oskarża Turków o napaść na nasz kraj, podczas gdy był on pozbawiony
króla. Określa Polaków mianem owiec, które porzucił pasterz. Wywołuje u czytelnika
pogardę, mówiąc o losie kobiet wziętych w jasyr (zostawały one niewolnicami,
służkami, czy nawet nałożnicami).

Autor ukazuje również hańbę Polaków - pisze, iż pozwolili się zawojować narodowi,
który nie potrafi budować miast, lecz gnieździ się w namiotach. W sposób otwarty
wytyka ich głupotę - pokazuje im, że nie potrafią obronić się przed słabszym narodem.
Ukazuje, iż przedkładają oni dobra materialne nad dobro Ojczyzny. Apeluje, by
szlachta zebrała fundusze na utworzenie i opłacenie armii zawodowej, której
najważniejszym zadaniem byłaby ochrona państwa.

Autor, by osiągnąć swój cel używa argumentów logicznych, emocjonalnych, jak

również opartych na wiedzy i doświadczeniu. Jednym z argumentów logicznych jest
fakt, iż Turcy mieszkali w namiotach i nie potrafili stworzyć osiadłego trybu życia, zaś
my, którzy zbudowaliśmy niegdyś tak potężne państwo, daliśmy się im pokonać. Przez
argumenty emocjonalne, takie, jak los kobiet wziętych do niewoli, czy ukazanie
Turów w złym świetle, autor wywołuje chęć odwetu.

Celem autora było wywołanie u czytelnika pogardy dla Turków.

Problematyka Trenu IX
Kreacja podmiotu lirycznego
W Trenach podmiot liryczny wyraża ogrom bólu i żalu spowodowanego śmiercią
córki. Zbliża się przez to do samego Jana Kochanowskiego i niemal możemy go z
nim utożsamiać. Treny są dziełem tak osobistym, że poszczególne etapy rozmyślań
i przeżywania podmiotu odpowiadają w dużej mierze myśleniu i odczuwaniu
poety.
Tren IX
Cały Tren IX jest głębokim wyrazem kryzysu światopoglądowego twórcy.
Zanegowane zostają tu i odrzucone filozofie epikurejska i stoicka, które nie
znajdują już zastosowania w obliczu wielkiej, osobistej tragedii. Najwyraźniej
widzimy tu odwrót Kochanowskiego od ideałów, którym był tak bliski
w Pieśniach.Utwór skonstruowany jest na zasadzie apostrofy skierowanej do
Mądrości będącej personifikacją i ucieleśnieniem prądów myślowych antyku. Tren
ów ma charakter dwuznaczny i ironiczny. Formułowana rzekoma pochwała recept
starożytnych myślicieli na największe dramaty zostaje poddana w wątpliwość i
wyszydzona. Towarzyszy owej krytyce nurtów filozoficznych także gorzka
autorefleksja. Podmiot liryczny zdaje sobie sprawę z tego, że także on sam
wyznawał fałszywe ideały.

Problematyka Odprawa posłów greckich

Mimo iż XVI wiek uznawano powszechnie za złoty w państwie polskim to
Jan Kochanowski, dzięki swojemu pobytowi na dworze, był świadom wad
ustroju. Zdawał sobie sprawę, jak bardzo interes jednostki poszczególnych
szlachciców jest przedkładany nad ten państwa. W swojej tragedii ukazał
różne postacie, lecz największe znaczenie mają przyjmowane przez nie
postawy. Symbolizują one zachowanie wysokich warstw ludzi jego czasów i
wady, którymi się odznaczali. Ukazany jest model państwa, które przegrało
przez przekupstwo, egoizm i skupienie na prywacie. "Odprawa posłów
greckich" to przede wszystkim ostrzeżenie adresowane do polskiego
społeczeństwa.

ŚRODKI STYLISTYCZNE :