Wprowadzenie do ciągów

Ciąg liczbowy jest w matematyce dość naturalnym pojęciem. Tym terminem określa się ciąg liczb.

Przykład 1.
1)1,2,3,4,5,6... - ciąg kolejnych liczb naturalnych.
2) 2,4,6,8,10,12,14,... - ciąg kolejnych liczb parzystych dodatnich.
3) 1,−1,2,−2,3,−3,4,−4,... - naprzemienny ciąg liczb dodatnich i ujemnych.
1 1 1 1 1 1
4) 1, , , , , , .. - malejący ciąg ułamków.
2 4 8 16 32 64
5) 3,9,27,81,243,... - ciąg kolejnych potęg 3.
6) 80,77,74,71,68,65,62,59,56,... - ciąg malejący

W każdym z powyższych przykładów ciąg liczb powstawał zgodnie z pewną ustaloną regułą. Czy
umiesz do każdego z nich dopisać kolejne wyrazy?

Cały ciąg nazywamy „a” a wtedy pierwszy wyraz ciągu nazywamy a1, a czwarty a4.

Wyraz ciągu liczbowego - to element tego ciągu, czyli po prostu jedna z liczb.

Przykład 2.
Dla ciągu liczbowego:
5,7,9,11,13,15,17,19,21,....

pierwszym wyrazem jest liczba 5, drugim wyrazem jest liczba 7, piątym wyrazem jest liczba 13,
itd.
Krócej moglibyśmy zapisać to tak: a1=5, a2=7, a5=13.
Czy potrafisz odgadnąć kolejne wyrazy tego ciągu?

Ciągi liczbowe najczęściej powstają według pewnej ustalonej reguły.

Można oczywiście tworzyć ciągi losowe, np.:

1
6,7,1,8−5, √2 ,8, ,407,0,−1,...
2

ale nie mają one żadnych zastosowań, więc nie zajmujemy się nimi.

Ciąg zawsze musi pokazywać pewną regułę, porządek. Możemy nawet patrzeć na ciąg jak na
funkcję.

Ciąg - to dowolna funkcja, której argumentami są liczby naturalne.

Przykład 3.
Rozważmy funkcję f(n)=2n dla n∈N.
Ta funkcja dla kolejnych argumentów n zwraca następujące wartości:

f(1)=2⋅1=2
f(2)=2⋅2=4
f(3)=2⋅3=6
f(4)=2⋅4=8
 f(5)=2⋅5=10⋮

Czyli ta funkcja opisuje ciąg kolejnych liczb parzystych: 2,4,6,8,10,12,...

Przykład 4.
Rozważmy funkcję f(n)=n2 dla n∈N.
Ta funkcja dla kolejnych argumentów n zwraca następujące wartości:

f(1)=12=1
f(2)=22=4
f(3)=32=9
f(4)=42=16
f(5)=52=25⋮

Czyli ta funkcja opisuje ciąg kwadratów kolejnych liczb naturalnych: 1,4,9,16,25,36,...

Przykład 5.
Rozważmy funkcję f(n)=(−1)n⋅12n dla n∈N.

Ta funkcja dla kolejnych argumentów n zwraca następujące wartości:

f(1)=(−1)1⋅121=−12
f(2)=(−1)2⋅122=14
f(3)=(−1)3⋅123=−18
f(4)=(−1)4⋅124=116
f(5)=(−1)5⋅125=−132⋮

Czyli ta funkcja opisuje ciąg: −12,14,−18,116,−132,164,...

Już wiemy, że ciągi są szczególnym rodzajem funkcji. Dla odróżnienia, ich wzory zapisujemy
trochę inaczej od wzorów funkcji. Stosujemy w tym celu wzór ogólny ciągu.

Wzór ogólny ciągu - to reguła (funkcja) według której powstaje dany ciąg.

Przykład 6.
1) Zamiast pisać: f(n)=2n dla n∈N napiszemy krótko: an=2n.
2) Zamiast pisać: f(n)=n2 dla n∈N napiszemy krótko: an=n2.
3) Zamiast pisać: f(n)=(−1)n⋅12n dla n∈N napiszemy krótko: an=(−1)n⋅12n.
 Wzór ogólny ciągu
Zadanie 1.
Oblicz siódmy wyraz ciągu:
a) an=2n+6
b) an=n2−2

Zadanie 2.
Ciąg an jest określony wzorem an=(−2)3n⋅(n2 − 4) dla n ≥ 1. Wówczas
A.a2 = 64
B.a2 = 0
C.a2 = −64
D.a2 = 128

Zadanie 3.
n
Dany jest ciąg (an) określony wzorem an = dla n≥1. Wówczas
(− 2)n
1
A.a3=
2
1
B.a3 = −
2
3
C.a3 =
8
3
D.a3 = −
8

Zadanie 4.
Ciąg (an) jest określony wzorem an= √2n+4 dla n≥1. Wówczas
A.a8=2 √5
B.a8=8
C.a8=5 √2
D.a8= √12

Zadanie 5.
2− n
Dany jest ciąg (an) określony wzorem an=(−1)n⋅ dla n≥1. Wówczas wyraz a5 tego ciągu jest
n2
równy
3
A.−
25
3
B.
25
7
C.−
25
7
D.
25
 Monotoniczność ciągu

Ciąg liczbowy nazywamy monotonicznym jeżeli jest rosnący, albo malejący, albo stały.

Definicja 1. Ciąg (an) nazywamy ciągiem rosnącym wtedy, gdy dla każdej liczby naturalnej
dodatniej n prawdziwa jest nierówność an+1>an.

Przykład 1.
Ciąg liczbowy rosnący, to taki w którym kolejne liczby są coraz większe, np.:
−2,0,3,7,8,9,...
Oto wykres tego fragmentu ciągu:

Definicja 2. Ciąg (an) nazywamy ciągiem malejącym wtedy, gdy dla każdej liczby naturalnej
dodatniej n prawdziwa jest nierówność an+1<an.

Przykład 2.
Ciąg liczbowy malejący, to taki w którym kolejne liczby są coraz mniejsze, np.:
1,0,−1,−2,−3,−4,...
Oto wykres tego fragmentu ciągu:
Przykład 3.
Ciąg liczbowy stały, to taki w którym wszystkie liczby są równe, np.:
4,4,4,4,4,...
Oto interpretacja graficzna tego ciągu:

Przykład 4.
Przykład ciągu który nie jest monotoniczny: 1,−2,3−4,5,...
Do ciągów monotonicznych często zalicza się również ciągi nierosnące oraz ciągi niemalejące.

Przykład 5.
Ciąg liczbowy nierosnący, to taki ciąg w którym kolejne liczby są coraz mniejsze lub takie same,
np.: 5,4,4,3,2,...
Oto interpretacja graficzna tego ciągu:

Przykład 6.
Ciąg liczbowy niemalejący, to taki ciąg w którym kolejne liczby są coraz większe lub takie same,
np.: 2,3,3,4,5,...
Oto interpretacja graficzna tego ciągu:

Jak badać monotoniczność ciągu?

Jeżeli chcemy udowodnić, że ciąg (an) jest rosnący, to musimy pokazać, że dla każdego n zachodzi:
an+1>an
Czyli musimy pokazać, że zachodzi:
an+1−an>0
Na przykładzie poniższych zadań zobaczymy jak to robić w praktyce.
Zadanie 7.
n
Zbadaj czy nieskończony ciąg (an) o wzorze ogólnym an = jest monotoniczny.
3n+1
Zadanie 8.
Zbadaj czy nieskończony ciąg (an) o wzorze ogólnym an = n2-8n jest rosnący, czy malejący.
 Ciąg arytmetyczny
Definicja ciągu arytmetycznego i przykłady
Przed rozpoczęciem nauki o ciągu arytmetycznym warto zapoznać się z samym pojęciem ciągu.

Ciąg arytmetyczny - to taki ciąg liczb, w którym każda kolejna liczba różni się od poprzedniej o
ustaloną wartość r.

Liczbę r nazywamy różnicą ciągu arytmetycznego.

Najważniejsze wzory
Niech będzie dany ciąg arytmetyczny (an). Wtedy zachodzą następujące wzory:
Wzór na n-ty wyraz:
an=a1+(n−1)⋅r
lub
an=ak+(n−k)⋅r
Wzór na sumę n pierwszych wyrazów ciągu:
a +a
Sn= 1 n ⋅n
2
Jeśli liczby x,y,z w podanej kolejności tworzą ciąg arytmetyczny, to zachodzi wzór:
x+z
y=
2

Przykład 1.
Dany jest ciąg arytmetyczny (an): 1,2,3,4,5,6,7,8,...
Różnica ciągu jest równa 1, czyli r=1.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 1, czyli a1=1.
Drugi wyraz ciągu jest równy 2, czyli a2=2.
Trzeci wyraz ciągu jest równy 3, czyli a3=3.

Przykład 2.
Dany jest ciąg arytmetyczny (an): −3,−2,−1,0,1,2,3,4,5,6,7,...
Różnica ciągu jest równa 1, czyli r=1.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy −3, czyli a1=−3.
Drugi wyraz ciągu jest równy −2, czyli a2=−2.
Trzeci wyraz ciągu jest równy −1, czyli a3=−1.

Przykład 3.
Dany jest ciąg arytmetyczny (an): 6,8,10,12,14,16,...
Różnica ciągu jest równa 2, czyli r=2.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 6, czyli a1=6.
Drugi wyraz ciągu jest równy 8, czyli a2=8.
Trzeci wyraz ciągu jest równy 10, czyli a3=10.

Przykład 4.
Dany jest ciąg arytmetyczny (an): 11,8,5,2,−1,...
Różnica ciągu jest równa −3, czyli r=−3.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 11, czyli a1=11.
Drugi wyraz ciągu jest równy 8, czyli a2=8.
Trzeci wyraz ciągu jest równy 5, czyli a3=5.
Przykład 5.
Dany jest ciąg arytmetyczny (an):
1 1
5,5 , 6, 6 , 7,...
2 2
1 1
Różnica ciągu jest równa , czyli r= .
2 2
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 5, czyli a1=5.
1 1
Drugi wyraz ciągu jest równy 5 czyli a2=5 .
2 2
Trzeci wyraz ciągu jest równy 6, czyli a3=6.

Przykład 6.
Przykłady ciągów niearytmetycznych:
1,2,4,8,16,...
√2 , √3 , 2, √5 ,...
1,2,1,2,1,2...

Wzór na n-ty wyraz ciągu arytmetycznego

Znając pierwszy wyraz ciągu (a1) oraz różnicę ciągu r można obliczyć dowolny n-ty wyraz (an) ze
wzoru:
an=a1+(n−1)⋅r
Przykład 1.
Wyznacz wzór na n-ty wyraz ciągu arytmetycznego o którym wiesz, że a1=7 oraz r=2.
Rozwiązanie:
Stosujemy wzór na n-ty wyraz:
an=a1+(n−1)⋅r
podstawiając w miejsce a1 oraz r znane wartości:

Przykład 2.
Wyznacz wzór na n-ty wyraz ciągu arytmetycznego o którym wiesz, że a1=13 oraz r=−3.
Rozwiązanie:
Stosujemy wzór na n-ty wyraz:
an=a1+(n−1)⋅r

podstawiając w miejsce a1 oraz r znane wartości:

Przykład 3.
Wyznacz 60-ty wyraz ciągu arytmetycznego o którym wiesz, że a1=4 oraz r=1.
Rozwiązanie:
Stosujemy wzór na n-ty wyraz:
an=a1+(n−1)⋅r

podstawiając pod n liczbę 60, a w miejsce a1 oraz r znane wartości:

a60=4+(60−1)⋅1=4+59=63
W sytuacji gdy musimy obliczyć n-ty wyraz ciągu, a znamy k-ty wyraz i różnicę r, to możemy
skorzystać ze wzoru:
an=ak+(n−k)⋅r

Przykład 4.
Wyznacz 47-ty wyraz ciągu arytmetycznego o którym wiesz, że a18=−7 oraz r=2.
Rozwiązanie:
Stosujemy wzór na n-ty wyraz:
an=ak+(n−k)⋅r
podstawiając do niego znane wartości:
a47=−7+(47−18)⋅2=−7+29⋅2=−7+58=51

Suma ciągu arytmetycznego

Sumę pierwszych n wyrazów ciągu arytmetycznego możemy obliczyć ze wzoru:
a1 +a n
Sn= ⋅n
2
albo ze wzoru:
2a 1+( n− 1) r
Sn= ⋅n
2
Przykład 1.
Oblicz sumę 20 pierwszych wyrazów ciągu arytmetycznego o wzorze ogólnym an=3n+1.
Rozwiązanie:
Obliczamy pierwszy wyraz ciągu:
a1=3⋅1+1=4
Teraz obliczamy 20 wyraz ciągu:
a20=3⋅20+1=61
Zatem szukana suma wynosi:
Sn=650
Do obliczenia sumy ciągu arytmetycznego od wyrazu k-tego do wyrazu n-tego, można skorzystać
ze wzoru:
a1 +a 20
Sn= ⋅ (n-k+1)
2

Zadanie 1
Pierwszy wyraz ciągu arytmetycznego jest równy 3, czwarty wyraz tego ciągu jest równy 15.
Oblicz sumę sześciu początkowych wyrazów tego ciągu.

Zadanie 2.
W ciągu arytmetycznym (an) dane są a1=2 i a2=4. Suma dziesięciu początkowych wyrazów tego
ciągu jest równa
A.30
B.110
C.220
D.2046
 Zbiór zadań z ciągu arytmetycznego

Zadanie 1.
Czy podany ciąg jest arytmetyczny?
a) 3,6,9,12,15
b) −2,2,6,10
c) −5,−3,3,5
d) 17,17,17,17

Zadanie 2.
Czy ciąg o podanym wyrazie ogólnym jest arytmetyczny? Jeśli tak, to oblicz a1 i różnicę tego ciągu
a) an= − 5+n
b) an=7n+3
c) an=2 − (1−3n)
d) an=n2 −1
3n− 1
e) an=
2
1
f) an =
2n

Zadanie 3.
Podane liczby, to dwa początkowe wyrazy pewnego ciągu arytmetycznego, znajdź różnicę oraz dwa
następne wyrazy tego ciągu.
a) 14,18
b) 1,21
c) 0,3,0,2

Zadanie 4.
Zapisz wzór ogólny i oblicz dwunasty wyraz ciągu arytmetycznego (an) znając różnicę i pierwszy
wyraz tego ciągu.
a) a1=8, r=2
b) a1=3, r=−1
1
c) a1=60, r=−
2
d) a1=−5, r=−11
2 1
e) a1= , r=
3 6
f) a1=−2, r= √2

Zadanie 5.
Znajdź wzór ogólny ciągu arytmetycznego (an), którego początkowymi wyrazami są podane liczby.
Oblicz dziesiąty wyraz tego ciągu.
a) 8,10,12,14
b) 7,−3,−13,−23
c) 11,22,33,44
d) 0, √2 ,2 √2 ,3 √2
 1 1
e) −2,−2 ,−3,−3
2 2
3 5
f) 1, ,2,
2 2

Zadanie 6.
Wyznacz różnicę ciągu arytmetycznego (an) o którym wiesz, że:
a) a1=1 oraz a3=5
b) a1=1 oraz a8=36
c) a5=−6 oraz a7=−4
d) a11=12 oraz a20=−6

Zadanie 7.
Którym wyrazem podanego ciągu arytmetycznego (an) jest liczba x?
a) an=3n−1, x=26
b) an=17−6n, x=−1
c) an=3(n−1)+n, x=41

Zadanie 8.
Którym wyrazem podanego ciągu arytmetycznego jest liczba x?
a) 5,8,11,...x=38
b) 12,8,4,...x=−40
1 1
c) 7 ,8,8 ,...x=16
2 2
d) √3 ,3 √3 ,5 √3 ,...x=33 √3

Zadanie 9.
Oblicz sumę
a) 12 początkowych wyrazów ciągu an=4n+1.
b) 20 początkowych wyrazów ciągu an=3(n−1)+2.
n
c) 15 początkowych wyrazów ciągu an=1+ .
2
d) 10 początkowych wyrazów ciągu arytmetycznego o pierwszym wyrazie równym −3 i różnicy 5.

Zadanie 10.
Wyznacz liczbę n wyrazów ciągu arytmetycznego, wiedząc, że:
a) a1=5, an=61, r=7;
b) a1=−27, an =15, r=3,5;
c) a1=2,3, an =48,8, r=3,1;
2 1 1
d) a1=2 , an =33 , r=1 ;
3 3 3
e) a1=6,3, an =−15,4, r=−0,7;
f) a1=−14,1, an =−21,54, r=−0,08;

Zadanie 11.
Wyznacz wzór na n-ty wyraz ciągu, którego suma n początkowych wyrazów wyraża się wzorem:
a) Sn=3n2−n;
b) Sn=3n2−4n;
c) Sn=5n−n2;
1 1
d) Sn= n− n2;
2 4
Wykaż, że każdy z tych ciągów jest ciągiem arytmetycznym.

Zadanie 12.
Wyznacz liczbę n wyrazów ciągu arytmetycznego, mając dane:
a) Sn=407, a1=62, an=12;
b) Sn=1016,5, a1 =22, an=85;
c) Sn=420, a1 =7, r=3;
d) Sn=204, r=6, an=49;
e) Sn=578, a1 =58, r=−3;
f) Sn=456, r=−12, an=15;

Zadanie 13.
Wyznacz różnicę r wyrazów ciągu arytmetycznego, mając dane:
a) Sn=518, a1=50, n=14;
b) Sn=728, n=16, an=63;
c) Sn=1675, n=25, an =1;
d) Sn=2241, n=27, an =148;

Zadanie 14.
Znajdź sumę trzydziestu kolejnych liczb będących wielokrotnościami 9 (zaczynając od 9).

Zadanie 15.
Znajdź sumę pięćdziesięciu kolejnych liczb będących wielokrotnościami 12 (zaczynając od 24).

Zadanie 16.
Znajdź sumę:
a) wszystkich liczb całkowitych od 0 do 150 włącznie
b) wszystkich liczb parzystych od 0 do 150 włącznie
c) wszystkich liczb nieparzystych od 0 do 150

Zadanie 17.
Suma stu kolejnych liczb naturalnych, które przy dzieleniu przez 7 dają resztę 2, wynosi 43950.
Wyznacz najmniejszą i największą z tych liczb.

Zadanie 18.
Między liczby 4 i 22 wstaw pięć liczb tak, aby wraz z danymi liczbami tworzyły ciąg arytmetyczny.
 Różne zadania z ciągu arytmetycznego

Zadanie 1.
O pewnym ciągu arytmetycznym wiadomo, że ma dziesięć wyrazów. Suma jego wyrazów o
numerach nieparzystych jest równa 75, a suma wyrazów o numerach parzystych jest równa 90.
Wyznacz pierwszy wyraz tego ciągu.

Zadanie 2.
Pan Jan spłacał kredyt w wysokości 12 000 zł w sześciu ratach, z których każda kolejna była o 500
zł mniejsza od poprzedniej. Pierwsza rata była równa:
A.2750zł
B.3000zł
C.3250zł
D.3500zł

Zadanie 3.
Miary kątów trójkąta są trzema kolejnymi wyrazami ciągu arytmetycznego. Najmniejszy kąt tego
trójkąta ma miarę 40∘. Różnica ciągu arytmetycznego wynosi:
A.10∘
B.20∘
C.30∘
D.40∘

Zadanie 4.
W ciągu arytmetycznym (an) dane są: a3=13 i a5=39. Wtedy wyraz a1 jest równy
A.13
B.0
C.−13
D.−26

Zadanie 5.
Miary kątów czworokąta tworzą ciąg arytmetyczny o różnicy 20∘ . Najmniejszy kąt tego
czworokąta ma miarę
A.40∘
B.50∘
C.60∘
D.70∘

Zadanie 6.
Ciąg (9,x,19) jest arytmetyczny, a ciąg (x,42,y,z) jest geometryczny. Oblicz x, y oraz z.

Zadanie 7.
Liczby x+1,2x+2,8 są trzema kolejnymi wyrazami ciągu arytmetycznego. Oblicz x.

Zadanie 8.
Liczby x−1, 4, 8 (w podanej kolejności) są pierwszym, drugim i trzecim wyrazem ciągu
arytmetycznego. Wówczas liczba x jest równa
A.3
B.1
C.−1
D.−7
Zadanie 9.
Liczby 2,x−3,8 w podanej kolejności są pierwszym, drugim i czwartym wyrazem ciągu
arytmetycznego. Oblicz x.

Zadanie 10.
Wyrazami ciągu arytmetycznego (an) są kolejne liczby naturalne, które przy dzieleniu przez 5 dają
resztę 2. Ponadto a3=12. Oblicz a15.

Zadanie 11.
Liczby x,4,x+2 są w podanej kolejności drugim, trzecim i czwartym wyrazem ciągu
arytmetycznego. Wówczas liczba x jest równa
A.2
B.3
C.6
D.1

Zadanie 12.
Dany jest nieskończony rosnący ciąg arytmetyczny (an) o wyrazach dodatnich. Wtedy
A.a4+a7=a10
B.a4+a6=a3+a8
C.a2+a9=a3+a8
D.a5+a7=2a8

Zadanie 13.
Liczby x,y,19 w podanej kolejności tworzą ciąg arytmetyczny, przy czym x+y=8. Oblicz x i y.

Zadanie 14.
Ciąg (an) określony dla n≥1 jest arytmetyczny oraz a3=10 i a4=14. Pierwszy wyraz tego ciągu jest
równy
A.a1=−2
B.a1 =2
C.a1 =6
D.a1 =12

Zadanie 15.
Liczby 7, a, 49 w podanej kolejności tworzą ciąg arytmetyczny. Wtedy a jest równe
A.14
B.21
C.28
D.42

Zadanie 16.
Trzydziesty wyraz ciągu arytmetycznego (an) jest równy 4, a trzydziesty piąty wyraz tego ciągu jest
równy 7. Wówczas różnica ciągu (an) jest równa
A.5
B.3
C.53
D.35
Zadanie 18.
Miary kątów czworokąta tworzą ciąg arytmetyczny o różnicy 20∘. Największy kąt tego czworokąta
ma miarę:
A.150∘
B.135∘
C.120∘
D.60∘
 Ciąg geometryczny
Definicja i przykłady ciągu geometrycznego

Przed rozpoczęciem nauki o ciągu geometrycznym warto zapoznać się z samym pojęciem ciągu.

Ciąg geometryczny - to taki ciąg liczb, w którym każda kolejna liczba różni się od poprzedniej q
razy.

Liczbę q nazywamy ilorazem ciągu geometrycznego.

Najważniejsze wzory
Niech będzie dany ciąg geometryczny (an). Wtedy zachodzą następujące wzory:
Wzór na n-ty wyraz:
an=a1⋅qn−1
lub
an=ak⋅qn−k
Wzór na sumę n wyrazów ciągu:

Jeśli liczby x,y,z w podanej kolejności tworzą ciąg geometryczny, to zachodzi wzór:
y2=x⋅z

Przykład 1.
Dany jest ciąg geometryczny (an):
1,2,4,8,16,32,64,128,...
Iloraz ciągu jest równy 2, czyli: q=2.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 1, czyli: a1=1.
Drugi wyraz ciągu jest równy 2, czyli: a2=2.
Trzeci wyraz ciągu jest równy 4, czyli: a3=4.
Czwarty wyraz ciągu jest równy 8, czyli: a4=8.
Piąty wyraz ciągu jest równy 16, czyli: a5=16.
Dziewiąty wyraz ciągu jest równy 256, czyli: a9=256.

Przykład 2.
Dany jest ciąg geometryczny (an):
3,9,27,81,243,...
Iloraz ciągu jest równy 3, czyli: q=3.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 3, czyli: a1=3.
Drugi wyraz ciągu jest równy 9, czyli: a2=9.
Trzeci wyraz ciągu jest równy 27, czyli: a3=27.

Przykład 3.
Dany jest ciąg geometryczny (an):
2,6,18,54,162,...
Iloraz ciągu jest równy 3, czyli: q=3.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 2, czyli: a1=2.
Drugi wyraz ciągu jest równy 6, czyli: a2=6.
Trzeci wyraz ciągu jest równy 18, czyli: a3=18.

Przykład 4.
Dany jest ciąg geometryczny (an):
4,−20,100,−500,2500,...
Iloraz ciągu jest równy −5, czyli: q=−5.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 4, czyli: a1=4.
Drugi wyraz ciągu jest równy −20, czyli: a2=−20.
Trzeci wyraz ciągu jest równy 100, czyli: a3=100.

Przykład 5.
Dany jest ciąg geometryczny (an):
6,3,32,34,38,...
Iloraz ciągu jest równy 12, czyli: q=12.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 6, czyli: a1=6.
Drugi wyraz ciągu jest równy 3, czyli: a2=3.
Trzeci wyraz ciągu jest równy 32, czyli: a3=32.

Przykład 6.
Dany jest ciąg geometryczny (an):
5, 5 √2 , 10, 10 √2 , 20, 20 √2 ,...
Iloraz ciągu jest równy √2 , czyli: q= √2 .
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 5, czyli: a1=5.
Drugi wyraz ciągu jest równy 5 √2 , czyli: a2=5 √2 .
Trzeci wyraz ciągu jest równy 10, czyli: a3=10.

Przykład 7.
Dany jest ciąg geometryczny (an):
8,8,8,8,8,...
Iloraz ciągu jest równy 1, czyli: q=1.
Pierwszy wyraz ciągu jest równy 8, czyli: a1=8.
Drugi wyraz ciągu jest równy 8, czyli: a2=8.

Przykład 8.
Przykłady ciągów niegeometrycznych:
1,2,3,4,5,6,...
1,2,1,2,1,2,1,2,...
1,2,−2,−5,6,17,7,1,...
 Wzór na n-ty wyraz ciągu ciągu geometrycznego

Znając pierwszy wyraz ciągu geometrycznego (a1) oraz iloraz (q) można obliczyć dowolny n-ty
wyraz (an) ze wzoru:
an=a1⋅qn−1

Przykład 1.
Jeśli dany jest ciąg geometryczny (an) w którym a1=3 oraz q=2, to:
an=3⋅2n−1
Korzystając z powyższego wzoru możemy teraz obliczyć np. siódmy wyraz ciągu:
a7=3⋅27−1=3⋅26=3⋅64=192
Przykład 2.
1
Jeśli dany jest ciąg geometryczny (an) w którym a1= √2 oraz q= , to:
5
1 n−1
an= √2 ⋅( )
5
Korzystając z powyższego wzoru możemy teraz obliczyć np. czwarty wyraz ciągu:
1 4−1 1 3
)= √
2
a4= √2 ⋅( ) = √2 ⋅(
5 5 125
W sytuacji gdy musimy obliczyć n-ty wyraz ciągu, a znamy k-ty wyraz i iloraz q, to możemy
skorzystać ze wzoru:
an=ak⋅qn−k
Zadanie 3.
W ciągu geometrycznym (an) mamy a3=5 i a4=15. Wtedy wyraz a5 jest równy.
A.10
B.20
C.75
D.45

Zadanie 4.
Trzeci wyraz ciągu geometrycznego jest równy 4, a czwarty wyraz tego ciągu jest równy (−2).
Pierwszy wyraz tego ciągu jest równy
A.16
B.−16
C.8
D.−8
Zadanie 5.
Pierwszy wyraz ciągu geometrycznego jest równy 1, a drugi wyraz tego ciągu jest równy 2.
Czwarty wyraz tego ciągu jest równy
A.16
B.−16
C.8
D.−8

Zadanie 6.
Piąty wyraz ciągu geometrycznego jest równy 5, a iloraz tego ciągu jest równy 3. Trzydziesty wyraz
tego ciągu jest równy
A.3⋅530
B.3⋅529
C.5⋅325
D.5⋅329

Zadanie 7.
Dany jest ciąg geometryczny (an) , w którym a1=64 i q=−12. Wówczas
A.a5=−4
B.a5=4
C.a5=2
D.a5=−2
 Suma ciągu geometrycznego
Wzór na sumę n początkowych wyrazów ciągu geometrycznego:

Przykład 1.
Oblicz sumę 9 pierwszych wyrazów ciągu geometrycznego o wzorze ogólnym an=2n.
Rozwiązanie:
Obliczamy pierwszy wyraz ciągu:
a1=21=2
oraz iloraz q:

Zatem szukana suma wynosi:

Zadanie 2.
Trzeci wyraz ciągu geometrycznego równa się 45, a szósty wynosi 1215. Znajdź sumę ośmiu
pierwszych wyrazów tego ciągu.
Zadanie 3.
Jeżeli (an) jest nieskończonym i niemonotonicznym ciągiem geometrycznym, w którym a1=16 i
a3=1, to suma wszystkich jego wyrazów wynosi:
1
A.21
3
B.12,8
C.0,8
1
D.5
3

Zbiór zadań z ciągu geometrycznego

Zadanie 1.
Wyznacz wzór ogólny ciągu geometrycznego
a) 6, 12, 24,...
b) 8, −4, 2,...
 2 1 5
c) , , ,...
5 2 8
d) 22, 2,2, 0,22,...

Zadanie 2.
Wyznacz pierwszy wyraz ciągu geometrycznego a1, wiedząc, że:
a) q=5, a7=125;
1 1
b) q= , a13= ;
2 8192
2 32
c) q=− , a6= ;
3 27
d) q=3, a8=10935;

Zadanie 3.
Wyznacz iloraz ciągu geometrycznego q, wiedząc, że:
2
a) a1=6, a5= ;
27
b) a1=−1, a10=−512;
c) a1=100, a5=65,61;
d) a1=0,5, a6=512;

Zadanie 4.
Wyznacz liczbę n wyrazów ciągu geometrycznego, wiedząc, że:
a)a1=9, q=2, an=1152;
b) a1=25, q=−3, an =2025;
1 2
c) a1 =54, q= , an = ;
3 243
2 8
d) a1=−1, q=− , an = ;
7 343

Zadanie 5.
Wyznacz pierwszy wyraz i iloraz ciągu geometrycznego (an), wiedząc, że:
a) a5−a3=1680 i a3+a4=560;
b) a6−a4=432 i a5−a4=108;
c) a7−a3=120 i a7−a5=96;
d) a1+a5=1285 i a2⋅a4=6400;

Zadanie 6.
Z beczki zawierającej 30 litrów wina karczmarz zaczerpnął 1 litr, a następnie dolał 1 litr wody.
Postąpił tak dziesięć razy. Ile czystego wina pozostało w beczce?

Zadanie 7.
, √
1 5+2
Wykaż, że liczby √5 −2, 24 tworzą ciąg geometryczny.
2 4

Zadanie 8.
2+ √3 2+ √3 1
Wykaż, że liczby , , tworzą ciąg geometryczny.
2− √3 2 2
Zadanie 9.
Między liczby 3 i 162187 wstaw trzy liczby tak, by wraz z podanymi liczbami tworzyły ciąg
geometryczny.

Zadanie 10.
Między liczby 12 i 2916 wstaw cztery liczby tak, by wraz z podanymi liczbami tworzyły ciąg
geometryczny.

Zadanie 11.
Trzeci wyraz ciągu geometrycznego równa się 45, a szósty wynosi 1215. Znajdź sumę ośmiu
pierwszych wyrazów tego ciągu.

Zadanie 12.
Dwa wyrazy środkowe ciągu geometrycznego, mającego szesnaście wyrazów, równają się 73 i 79.
Znajdź pierwszy wyraz i iloraz tego ciągu.

Zadanie 13.
Ciąg geometryczny składa się z pięciu wyrazów, których suma wynosi 124. Iloraz sumy wyrazów
skrajnych przez wyraz środkowy równy jest 4,25. Wyznacz ten ciąg.
 Różne zadania z ciągu geometrycznego

Zadanie 1.
Liczby 2; 2x−1; 0,5 (w podanej kolejności) są pierwszym, drugim i trzecim wyrazem
monotonicznego ciągu geometrycznego dla
A.x=0
B.x=0 lub x=1
C.x=1
D.x=−1

Zadanie 2.
Trzy lata temu pewne miasteczko liczyło 25 000 mieszkańców. Przez trzy ostatnie lata każdego
roku liczba mieszkańców zmniejszyła się o 10%. Oblicz, ile osób mieszka w tym miasteczku.

Zadanie 3.
W ciągu geometrycznym (an) dane są: a1=36, a2=18. Wtedy
A.a4=−18
B.a4 =0
C.a4 =4,5
D.a4 =144

Zadanie 4.
Ciąg (2 √2 ,4,a) jest geometryczny. Wówczas
A.a=8 √2
B.a=4 √2
C.a=8−2 √2
D.a=8+2 √2

Zadanie 5.
W ciągu geometrycznym (an) dane są: a1=3 i a4=24. Iloraz tego ciągu jest równy
A.8
B.2
1
C.
8
1
D.−
2

Zadanie 6.
Liczby 2x,16,x są trzema kolejnymi wyrazami ciągu geometrycznego. Oblicz x.
Zadanie 7.
Liczby 12,18,2x+1 są, w podanej kolejności, odpowiednio pierwszym, drugim i trzecim wyrazem
ciągu geometrycznego. Wynika stąd, że
1
A.x=11
2
B.x=12
1
C.x=12
2
D.x=13

Zadanie 8.
W ciągu geometrycznym (an) dane są a2= √
3 3
i a3=− . Wtedy wyraz a1 jest równy
2 2
1
A.−
2
1
B.
2
C.− √
3
2
D. √
3
3

Zadanie 9.
Liczby 64,x,4 są odpowiednio pierwszym, drugim i trzecim wyrazem malejącego ciągu
geometrycznego. Oblicz piąty wyraz tego ciągu.

Zadanie 10.
Liczby −8, 4, x+1 (w podanej kolejności) są pierwszym, drugim i trzecim wyrazem ciągu
geometrycznego. Wówczas liczba x jest równa.
A.−3
B.−1,5
C.1
D.15

Zadanie 11.
W ciągu geometrycznym (an) są dane: a2=−1,q=−2. Suma czterech kolejnych początkowych
wyrazów tego ciągu jest równa
A.2,5
B.−7,5
C.−2,5
D.7,5
Zadanie 12.
2
Dany jest nieskończony ciąg geometryczny (an), w którym a3=1 i a4= . Wtedy
3
2
A.a1=
3
4
B.a1 =
9
3
C.a1 =
2
9
D.a1 =
4

Zadanie 13.
Ciąg (27,18,x+5) jest geometryczny. Wtedy
A.x=4
B.x=5
C.x=7
D.x=9

Zadanie 14.
Ciąg liczbowy (a,b,c) jest arytmetyczny i a+b+c=33, natomiast ciąg (a−1,b+5,c+19) jest
geometryczny. Oblicz a,b,c.

Zadanie 15.
Liczby 3x−4, 8, 2 w podanej kolejności są pierwszym, drugim i trzecim wyrazem ciągu
geometrycznego. Wtedy
A.x=−6
B.x=0
C.x=6
D.x=12