Zbiór Idea

IJ
1 • •••' f\ ,.»v
f fi. 1 J
•.-.. •*
7. Budowa i ewolucja Wszech˙wiata — 106 O D AUTORÓW
7.1. J‡dro atomowe. Energia wi‡zania, rozpad promieniotwórczy 106
7.2. Reakcje j‡drowe 110 ⁄Zbiór zadaÒ przeznaczony jest dla uczniów liceum ogólnokszta˘c‡cego,
7.3. Zagadnienia astronomii 113
którzy pragn‡ pog˘Êbi„ wiedzÊ i umiejÊtno˙ci z fizyki i astronomii oraz przy-
8. Jedno˙„ mikro- i makro˙wiata :• 116
Matura z fizyki na poziomie podstawowym 119 gotowuj‡ siÊ do egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym i rozsze-
Model odpowiedzi i schemat oceniania ; 123 rzonym.
StopieÒ trudno˙ci i charakter zadaÒ oraz materia˘, który obejmuj‡, oparty
POZIOM ROZSZERZONY 128
1. Kinematyka 129 jest na wymaganiach egzaminacyjnych okre˙lonych w „Informatorzehnaturai-
2. Dynamika '. 134 nym od 2005 roku z fizyki i astronomii". Poniewa˝ egzamin maturalny mo˝na
3. Bry˘a sztywna 141 zdawa„ na dwóch poziomach, st‡d niniejszy zbiór sk˘ada siÊ z dwóch czÊ˙ci:
4. Hydrostatyka i aerostatyka 4* 146 1 Poziom podstawowy - przeznaczony jest dla uczniów klas, w których
5. Ruch harmoniczny .* 149
przedmiot fizyka i astronomia realizowany jest w zakresie podstawowym
6. Fale mechaniczne i akustyka ~ 152
oraz d˘a uczniów przygotowuj‡cych siÊ do matury z fizyki i astronomii'.na
7. Zmiany stanu skupienia i bilans cieplny '."," 153
8. Przemiany gazu doskona˘ego 155 poziomie podstawowym.
9. Pierwsza i druga zasada termodynamiki v.... • 157 2 Poziom rozszerzony - przeznaczony jest dla uczniów klas, w których
10. Pole grawitacyjne . . . — ' 159 przedmiot fizyka i astronomia realizowany jest w zakresie rozszerzonym.
11. Pole elektrostatyczne , 162 Ta czÊ˙„ zbioru mo˝e by„ przydatna dla uczniów przygotowuj‡cych siÊ do
12. Pole magnetyczne 167 matury z fizyki i astronomii na poziomie rozszerzonym.
13. Indukcja elektromagnetyczna ", 171
14. Obwody pr‡du sta˘ego • 174 Mamy nadziejÊ, ˝e zbiór bÊdzie przydatny zarówno dla uczniów, jak
15. Obwody pr‡du zmiennego 178 i dla nauczycieli. Uczniom pozwoli lepiej zrozumie„ prawa otaczaj‡cej nas
16. Optyka falowa 180 rzeczywisto˙ci, bÊdzie pomocny w bie˝‡cej pracy w szkole, a dla wybieraj‡cych
:
17. Optyka geometryczna 181 fizykÊ i astronomie na maturze, pozwoli lepiej przygotowa„ siÊ do egzaminu
18. Elementy szczególnej teorii wzglÊdno˙ci 183 maturalnego.
19. Fizyka atomu 184
20. Fizyka j‡dra atomowego 187
Matura z fizyki i astronomii na poziomie rozszerzonym 189
Model odpowiedzi i schemat oceniania 191
......
: 1. RUCH, JEGO POWSZECHNO⁄√ I WZGL∆DNO⁄√ e) liczymy jako iloraz drogi do szybko˙ci cia˘a
f) to d˘ugo˙„ toru przebyta przez cia˘o w danym czasie
1.1. OPIS RUCHU. RUCH JEDNOSTAJNY, PROSTOLINIOWY
Zadanie 2.
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: Uszereguj od najwiÊkszej warto˙ci ruchy okre˙lone szybko˙ciami:
- opisywa„ ruch wzglÊdem ró˝nych uk˘adów odniesienia a) v = 36 km/h,
- rozró˝nia„ pojÊcia: przemieszczenia, toru i drogi b) u = 9 m/s,
- oblicza„ warto˙„ prÊdko˙ci ˙redniej i chwilowej c) TO = 500 m/min,
- oblicza„ warto˙„ drogi i czasu w ruchu jednostajnym d) z = 0.7 km/min.
- oblicza„ warto˙ci prÊdko˙ci wzglÊdnej 4
Zadanie 3.
Janek wyjecha˘ samochodem do kolegi jad‡c prostoliniow‡ dwujezdniow‡
WZORY szos‡. Poniewa˝ kolega mieszka po lewej stronie szosy, po przejechaniu 5 km
v - wektor prÊdko˙ci; v - szybko˙„ cia˘a wzglÊdem uk˘adu podstaioowego; musia˘ zawróci„ na skrzy˝owaniu (tzw. prze˘‡czka) i przejecha„ jeszcze 1 km
•y« \v$r\ - warto˙„ prÊdko˙ci ˙redniej; viT - ˙rednia szybkoSf; s - droga; Ar warto˙„
• wracaj‡c siÊ w kierunku swego domu. Oblicz, ile wynosi droga, a ile warto˙„
przemieszczenia; t - czas; v' - szybko˙„ cia˘a w uk˘adzie^poruszaj‡cym siÊ; przemieszczenia Janka.
u - szybko˙„ uk˘adu poruszaj‡cego siÊ wzglÊdem podstawowego
Zadanie 4.
Ar .KoÒ wykona˘ pó˘ okr‡˝enia wokó˘ kolistej areny cyrkowej o promieniu
iv.i,' - — • Warto˙„ prÊdko˙ci ˙redniej krzywizny r = 12 m. Oblicz, drogÊ jak‡ przeby˘ koÒ oraz warto˙„ jego prze-
s mieszczenia.
w = - Szybko˙„ ˙rednia
Zadanie 5.
v=- Szybko˙„ w ruchu jednostajnym Id‡c do˙„ szybko mo˝emy w ci‡gu godziny przej˙„ 5 km. Zak˘adaj‡c,
˝e idziemy jednostajnie, tzn. w tym samym tempie, oblicz, w jakim czasie
s -v-1 Droga w ruchu jednostajnym
pokonaliby˙my dystans 400 m.
v = u+ v' Sk˘adanie prÊdko˙ci
Zadanie 6.
Z˘oty medalista w p˘ywaniu stylem zmiennym na 200 m na XXV Olimpia-
Zadanie 1.
dzie w Barcelonie Tamas Darnyi uzyska˘ czas 2 minuty 0.76 sekundy. Basen
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- olimpijski ma d˘ugo˙„ 50 m. Oblicz w m/s ˙redni‡ szybko˙„ oraz warto˙„
rami:
˙redniej prÊdko˙ci z˘otego medalisty.
1) uk˘ad odniesienia
2) droga Zadanie 7.
3) przemieszczenie Na wykresie przedstawiono ruch czterech samochodów poruszaj‡cych siÊ
4) tor prostoliniowym odcinkiem autostrady. Uk˘ad wspó˘rzÊdnych zwi‡zany jest
5) szybko˙„ ˙rednia z przydro˝nym s˘upkiem.
6) czas w ruchu jednostajnym a) Okre˙l w km/h szybko˙„ samochodów.
a) cia˘o lub uk˘ad cia˘, wzglÊdem którego okre˙lamy ruch b) W jakiej odleg˘o˙ci od s˘upka min‡ siÊ samochody A i C.
b) to wielko˙„ skalarna, k˘ór‡ okre˙lamy jako stosunek drogi do czasu, w któ- c) W jakiej odleg˘o˙ci od s˘upka samochód B wyprzedzi samochód A.
rym zosta˘a przebyta d) Rozpoczynaj‡c pomiar czasu w chwili, gdy A znajduje siÊ kolo s˘upka,
c) to wektor, którego pocz‡tek jest w po˘o˝eniu pocz‡tkowym cia˘a, za˙ oblicz, po jakim czasie samochód D dogoni A.
koniec w po˘o˝eniu koÒcowym
d) to zbiór punktów okre˙laj‡cych kolejne po˘o˝enia ciata
mm-p
i/-/
A. x[kmj b) dokonuj‡c obhczeÒ rachunkowych.
.ryf.™
fi
Zadanie 8. •..•'*
Biegn‡cy z szybko˙ci‡ 10 m/s pies goni uciekaj‡cego Karola. Oblicz, po Zadanie 14.
jakim czasie pies dogoni ch˘opca, je˙li zaczniemy liczy„ czas od chwili, gdy Wiatr wieje z po˘udniowego wschodu z prÊdko˙ci‡ 12 m/s pod k‡te:
Karol jest w odleg˘o˙ci 30 m od psa i ucieka z szybko˙ci‡ 5 m/s. 60° wzglÊdem kierunku pó˘nocnego. Oblicz warto˙ci sk˘adowych prÊdko˙„
pó˘nocnej i zachodniej.
Zadanie 9.
Zadanie 15.
Samochód jedzie z szybko˙ci‡ 108 km/h. Zak˘adaj‡c, ˝e od chwili ujrze-
Na pod˘ogÊ wagonu poruszaj‡cego siÊ ruchem prostoliniowym ze sta
nia przez kierowcÊ przeszkody na jezdni do momentu naci˙niÊcia na peda˘
szybko˙ci‡ 10 m/˙ wypad˘a w kierunku prostopad˘ym do ruchu wagonu kul
hamulca up˘ywa 0,05 s, oblicz w metrach drogÊ, jak‡ w tym czasie przebÊdzie
W ci‡gu sekundy kula przemie˙ci˘a siÊ w wagonie o 2 m. Oblicz szybko/
samochód.
kuli wzglÊdem Ziemi.
Zadanie 10.
Szos‡ biegn‡c‡ równolegle do torów kolejowych jedzie motocyklista z szyb- Zadanie 16.
ko˙ci‡ 108 km/h. W tym samym kierunku jedzie poci‡g elektryczny, sk˘adaj‡cy Ÿódka p˘ynie pod pr‡d rzeki z szybko˙ci‡ V\ — 6 m/s wzglÊdem wod
siÊ z czterech jednostek o d˘ugo˙ci 20 m ka˝da, z szybko˙ci‡ 54 km/h. Oblicz Szybko˙„ wody w rzece wnosi ih = 3 m/s. Z ˘ódki wypad˘o wios˘o, które-
w sekundach czas, po którym motocyklista wyprzedzi poci‡g, oraz drogÊ, jak‡ brak zauwa˝ono po 1 minucie od wypadniÊcia.
w tym czasie przebÊd‡ motocyklista i poci‡g. a) Oblicz w metrach odleg˘o˙„ wios˘a od ˘ódki w chwili, gdy zauwa˝ono jeg
brak.
Zadanie 11. b) Z jak‡ szybko˙ci‡ wios˘o oddala˘o siÊ od ˘ódki?
Dwa samochody jad‡ w t‡ sam‡ stronÊ prostoliniowym odcinkiem szosy. c) Po jakim czasie od wypadniÊcia wios˘a wio˙larz dop˘ynie do niego, je˙li g
Samochód BMW jedzie z szybko˙ci‡ 108 km/h, za˙ polonez z szybko˙ci‡ zauwa˝eniu zguby zawróci i bÊdzie p˘yn‡˘ z t‡ sam‡ szybko˙ci‡ wzglÊde:
90 km/h. Zak˘adaj‡c, ˝e BMW goni poloneza, oblicz, z jak‡ szybko˙ci‡ zbli˝a wody?
siÊ do niego.
Zadanie 17.
Zadanie 12. Ruchome schody w hipermarkecie poruszaj‡ siÊ z szybko˙ci‡ 1.8 km/
Dwa poci‡gi mijaj‡ siÊ. Poci‡g osobowy jedzie jz szybko˙ci‡-60 km/h, wzglÊdem ˙cian budynku. Oblicz szybko˙„ wzglÊdem ˙cian tego budynk
za˙ pospieszny z szybko˙ci‡ 90 km/h. W poci‡gu osobowym siedzi Mateusz. dziecka id‡cego z szybko˙ci‡ 3 m/s wzglÊdem schodów, je˝eli:
Oblicz, z jak‡ szybko˙ci‡ wzglÊdem Mateusza jedzie poci‡g pospieszny? a) dziecko idzie w kierunku ruchu schodów,
Zadanie 13. b) dziecko idzie w kierunku przeciwnym do ruchu schodów.
Dany jest wykres v(t), jak na rysunku. W której sekundzie ruchu cia˘o Zadanie 18.
przeby˘o najd˘u˝sz‡ drogÊ. Rozwi‡˝ zadanie w dwojaki sposób: Woda w rzece p˘ynie z szybko˙ci‡ vr = 0.54 m/s. Kajakarz wios˘uje ta
a) bez stosowania wzorów fizycznych, ˝e jego szybko˙„ wzglÊdem wody jest taka sama, niezale˝nie, czy porusza s
10
w dó˘, czy w górÊ rzeki. Oblicz szybko˙„ kajakarza wzglÊdem brzegu, gdy Zadanie 25.
p˘ynie w górÊ rzeki, je˙li jego szybko˙„ wzglÊdem brzegu, gdy p˘ynie w dó˘ Warto˙„ przemieszczenia w stosunku do drogi jest
rzeki, wynosi u,/ = 5 m/s. a) zawsze mniejsza,
.:•-"'.'.• Zadanie 19. b) mniejsza lub równa,
W." c) równa,
Szybko˙„ samochodu osobowego wzglÊdem wyprzedzanego przezeÒ auto-
•U;.'
- d) wiÊksza.
busu wynosi 18 km/h. Jak‡ warto˙„ pokazuje szybko˙ciomierz w samochodzie
/ ii osobowym, je˙li w autobusie wskazówka pokazuje warto˙„ 54 km/h. Zadanie 26.
Po dwóch równoleg˘ych torach jad‡ w przeciwne strony dwa poci‡gi,
Zadanie 20.
jeden z szybko˙ci‡ 60 km/h, drugi z szybko˙ci‡ 40 km/h. Szybko˙„ poci‡gów
DÍwig podnosi paletÊ z szybko˙ci‡ 0,5 m/s wzglÊdem ziemi. Szybko˙„
wzglÊdem siebie wynosi
dÍwigu wynosi 0,3 m/s. Oblicz, z jak‡ szybko˙ci‡ podnoszona jest paleta?
a) 100 km/h przy zbli˝aniu oraz 20 km/h przy oddalaniu,
• Zadanie 21. 5 b) 50 km/h niezale˝nie czy siÊ zbli˝aj‡, czy oddalaj‡,
Kierowca jecha˘ po towar z Krakowa do Katowic*! dystans 80 km pokona˘ c) 100 km/h niezale˝nie czy siÊ zbli˝aj‡, czy oddalaj‡,
w czasie 1 godz. Jad‡c z towarem pokona˘ t‡ trasÊ w 1 godz. 20 min. Oblicz d) 20 km/h przy zbli˝aniu oraz 100 km/h przy oddalaniu.
sssK
˙redni‡ szybko˙„ kierowcy w czasie podró˝y (czasu~˝a˘adunku nie wliczamy
•U Zadanie 27.
w czas podró˝y). '
Wska˝ b˘Êdn‡ odpowiedÍ.
Zadanie 22. * ,
Po˘owÊ drogi miÊdzy miastami odleg˘ymi o 100 km samochód przejecha˘ A d[m]
w czasie 1 godziny, za˙ drug‡ po˘owÊ w czasie 40 minut. Oblicz ˙redni‡ 30
szybko˙„ samochodu na ca˘ej trasie..
Zadanie 23.
Samochód jecha˘ z Krakowa do Warszawy z najwiÊksz‡ dopuszczaln‡
szybko˙ci‡ okre˙lon‡ znakami drogowymi. Przez 20 minut jecha˘ z szybko˙ci‡
40 km/h, 10% ca˘ej trasy z szybko˙ci‡ 60 km/h, pozosta˘‡ czÊ˙„ trasy jecha˘ f[s]
z szybko˙ci‡ 90 km/h. Ponadto, ˘‡cznie przez 10 minut samochód sta˘. Zak˘a-
daj‡c, ˝e odleg˘o˙„ miÊdzy tymi miastami wynosi 300 km, a czas potrzebny 2 4 6 8
na zmianÊ szybko˙ci jest znikomo ma˘y, oblicz ˙redni‡ szybko˙„ samochodu a) Na wykresie przedstawiono zale˝no˙„ drogi od czasu w ruchu jednostaj-
na opisanej trasie. nym.
b) Na wykresie przedstawiono zale˝no˙„ drogi od czasu w ruchu jednostaj-
Zadanie 24.
nym, prostoliniowym.
Punkt materialny porusza siÊ tak, jak przedstawiono na wykresie.
c) Z przedstawionego wykresu wynika, ˝e szybko˙„ cia˘a wynosi 7,5 m/s.
ik V m/s] d) Z przedstawionego wykresu wynika, ˝e cia˘o oddali˘o siÊ od uk˘adu
odniesienia o 30 m w czasie 4 sekund.
4
Zadanie 28.
Na wykresie przedstawiono zmianÊ odleg˘o˙ci cia˘a w czasie wzglÊdem
2-
wybranego uk˘adu odniesienia. NajwiÊksz‡ szybko˙„ cia˘o posiada˘o w prze-
: t [s] dziale miÊdzy
i ' ta
0 i i
30 40 50 a) drug‡ a czwart‡ sekund‡ ruchu,
10 20
b) czwart‡ a szóst‡ sekund‡ ruchu,
Oblicz ˙redni‡ szybko˙„ w czasie 50 sekund trwania ruchu.
12
f˙ r
T '"'
j m~
c) szóst‡ a ósm‡ sekund‡ ruchu, 1.2. RUCH PROSTOLINIOWY, JEDNOSTAJNIE ZMIENNY
d) od rozpoczÊcia ruchu przez pierwsze cztery sekundy.
\w * cf[m]
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi:
-'oblicza„ warto˙„ przyspieszenia
- oblicza„ warto˙„ szybko˙ci i drogi w ruchu jednostajnie zmiennym
- analizowa„ kinematycznie swobodny spadek i rzuty pionowe
WZORY
u
a-— wektor przyspieszenia; Av — wc/uu;
wektor yi^ywîu ptcui˙.usLi, m — uusiÊ
VQ - szybko˙„ pocz‡tkowa; a - przyspieszenie; s - droga; i - czas; h — wysoko˙„;
g - przyspieszenie ziemskie; H - maksymalna wysoko˙„; v - szybkm˙'ioÒcowa;
VQ - szybko˙„, z jak‡ wyrzucono cia˘o
Zadanie 29. 1
Ÿódka p˘ynie prostopad˘e do brzegu z szybko˙ci‡ 0,4 m/s wzglÊdem
brzegu. Szybko˙„ wody w rzece wynosi 0,3 m/s wzglÊdem brzegu. Szybko˙„ a=— Okre˙lenie przyspieszenia
˘ódki wzglÊdem wody wynosi .
v = vn + a • t Szybko˙„ w ruchu jednostajnie zmiennym
a) 0,3 m/s,
at 2 ^ •'•',-
b) 0,4 m/s,
s = Vut + — Droga w ruchu jednostajnie zmiennym
c) 0,5 m/s,
d) 0,7 m/s. /
t = «/ — Czas swobodnego spadku
Zadanie 30. V £
Samochód pierwsz‡ po˘owÊ drogi przeby˘ z szybko˙ci‡ 50 km/h, drug‡ v = -\/2hg Szybko˙„ w spadku swobodnym z wysoko˙ci h
po˘owÊ z szybko˙ci‡ 30 km/h. W tym czasie motocykl porusza˘ siÊ ze sta˘‡
szybko˙ci‡ 40 km/h i przeby˘ drogÊ v\ Maksymalna wysoko˙„, na jak‡ wzniesie siÊ
ti — —— , ,
a) wiÊksz‡ ni˝ samochód, 2g cia˘o wyrzucone pionowo do góry
b) tak‡ sam‡ jak samochód,
c) mniejsz‡ ni˝ samochód. Zadanie 1.
d) Nie mo˝na porówna„ dróg, gdy˝ nie znamy czasu ruchu. PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite
rami:
Zadanie 31.
1) ruch zmienny
Poci‡g pospieszny o d˘ugo˙ci 100 m jad‡cy z szybko˙ci‡ 108 km/h wy-
2) ruch jednostajnie zmienny, prostoliniowy
przedza poci‡g osobowy o d˘ugo˙ci 200 m jad‡cy z szybko˙ci‡ 36 km/h po
3) swobodny spadek to ruch cia˘a
równoleg˘ym torze. Pasa˝er poci‡gu pospiesznego widzia˘ poci‡g osobowy
4) rzut pionowy
przez
5) droga
a) 10 s,
6) w rzucie pionowym
b) 5 s,
c) 20 s, a) to ruch, którego torem jest prosta, za˙ warto˙„ przyspieszenia jest sta˘a
d) 30 s. b) puszczonego swobodnie w pob˘i˝u Ziemi
c) czas wznoszenia jest równy czasowi spadania, a szybko˙„, z jak‡ ciak
spadnie, jest taka sama jak szybko˙„, z jak‡ zosta˘o wyrzucone
d) to ruch, w którym prÊdko˙„ cia˘a ulega zmianie
14
e) jest wtedy, gdy w pobli˝u Ziemi cia˘u nadamy prÊdko˙„ pocz‡tkow‡ Zadanie 9.
w kierunku pionowym Przez pierwsze cztery sekundy ruchu saneczkarz jedzie ruchem jednostaj-
f) w ruchu jednostajnie przyspieszonym jest proporcjonalna do kwadratu nie przyspieszonym z przyspieszeniem a = 1 m/s 2 . Oblicz
czasu a) Jak‡ drogÊ przejedzie w tym czasie saneczkarz?
b) jak‡ uzyska szybko˙„ po czterech sekundach ruchu?
Zadanie 2.
c) ˙redni‡ szybko˙„ w czasie pierwszych czterech sekund ruchu.
Samochód rusza z miejsca ze sta˘ym przyspieszeniem a = 2 m/s - . Oblicz
drogi przebyte przez samochód w pierwszej, drugiej, trzeciej i czwartej se- Zadanie 10.
kundzie ruchu oraz drogi po pierwszej, drugiej, trzeciej i czwartej sekundzie Oblicz drogÊ, jak‡ przebÊdzie swobodnie spadaj‡ce cia˘o w drugiej sekun-
ruchu. dzie ruchu.
«
Zadanie 3. Zadanie 11.
9
Zestaw wyniki z poprzedniego zadania (zad.. ) Je˝eli spostrzeg˘e˙ jakie˙ Cia˘o poruszaj‡ce siÊ z szybko˙ci‡ 5 m/s zaczyna przyspiesza„. Zak˘a-
prawid˘owo˙ci, to spróbuj je okre˙li„ oraz podaj, ile Wynosi droga opisywanego damy, ˝e warto˙„ przyspieszenia jest sta˘a i wynosi 2 m/s 2 .
samochodu w siódmej i po, siódmej sekundzie ruchu. a) Po jakim czasie cia˘o osi‡gnie szybko˙„ 15 m/s?
;a-s,'
b) Oblicz drogÊ, na której cia˘o uzyska podany przyrost szybko˙ci.
.' : Zadanie 4. ~-
c) Oblicz ˙redni‡ szybko˙„ w czasie trwania przyspieszenia.
• . : Cia˘o ruszaj‡c z miejsca ze sta˘ym przyspieszeniem uzyska˘o po 5 sekun-
dach szybko˙„ koÒcow‡ 20 m/s. Oblicz Zadanie 12.
«/e a) drogÊ przebyt‡ przez to cia˘o po 5 sekundach ruchu, Poci‡g jad‡cy z szybko˙ci‡ 54 km/h rozpocz‡˘ hamowanie, poruszaj‡c siÊ
b) szybko˙„ ˙redni‡ w czasie trwania ruchu (5 s), dalej ruchem jednostajnie opóÍnionym. Po dwóch sekundach od rozpoczÊcia
-. ; c) szybko˙„ chwilow‡ po 3 sekundach ruchu. hamowania jego szybko˙„ wynosi˘a 36 km/h. Oblicz
I-.v; .';:
Zadanie 5. a) opóÍnienie poci‡gu,
b) czas, po którym poci‡g zatrzyma siÊ, licz‡c od rozpoczÊcia hamowania,
Oblicz, z jakim opóÍnieniem porusza siÊ motorowerzysta, który wy˘‡czaj‡c
c) drogÊ hamowania,
silnik przy szybko˙ci 36 km/h zatrzyma˘ siÊ po przebyciu drogi 50 m. Ile
d) ˙redni‡ szybko˙„ w czasie hamowania.
sekund trwa˘o hamowanie (zak˘adamy, ˝e motorowerzysta porusza˘ siÊ ruchem
jednostajnie opóÍnionym)? Zadanie 13.
Dla pewnego ruchu przedstawiono graficznie wykres v(t).
Zadanie 6.
Rekord ˙wiata w skoku w z w y ˝ wynosi prawie 2,5 m. Oblicz, jak d˘ugo ‡. v jm/sj
trwa taki skok oraz szybko˙„, z jak‡ zawodnik spada na skoczniÊ.
Zadanie 7.
Samochód rusza ze skrzy˝owania ze ˙rednim przyspieszeniem a = 3 m/s 2 .
Ile sekund mo˝e jecha„ kierowca z takim przyspieszeniem, je˙li na drodze
obowi‡zuje ograniczenie szybko˙ci do 50 km/h.
Zadanie 8.
W skoku o tyczce zawodnik skoczy˘ na wysoko˙„ 6 m. Zeskok z takiej
wysoko˙ci jest niebezpieczny, dlatego na skoczni ustawia siÊ materace. Zak˘a- a) Oblicz przyspieszenie pojazdu.
daj‡c, ˝e materace u˘o˝one s‡ do wysoko˙ci 2,5 m. ponad skoczniÊ, oblicz, jak b) Oblicz drogÊ przebyt‡ przez pojazd w sytuacji przedstawionej na wykresie.
d˘ugo trwa skok zawodnika. Z jak‡ szybko˙ci‡ musia˘by odbi„ siÊ zawodnik c) Oblicz ˙redni‡ szybko˙„ w przedstawionej sytuacji.
skacz‡cy na wysoko˙„ 6 m, gdyby nie posiada˘ tyczki (przyjmujemy, ˝e skok
o tyczce mo˝na w przybli˝eniu traktowa„ jak rzut pionowy do góry)?
16
sprf
4
Ki- "- ••
•ESPBH
Wykres przedstawia ruch pewnego cia˘a. Zak˘adaj‡c, ˝e mo˝na zaniedba„ opór powietrza, oblicz
I tw.y
A v[m/s]
a) z jakiej wysoko˙ci nale˝y pu˙ci„ kulkÊ, aby spad˘a z szybko˙ci‡ 72 km/h,
b) czas spadania kulki z wysoko˙ci obliczonej w pkt. a),
c) ˙redni‡ szybko˙„ podczas spadania.
Zadanie 18.
Samochód jecha˘ z szybko˙ci‡ 60 km/h, gdy kierowca zauwa˝y˘ czerwone
˙wiat˘o na skrzy˝owaniu. Zak˘adaj‡c, ˝e opóÍnienie samochodu jest sta˘ej
i wynosi 2 m/s 2 , oblicz <
a) ile sekund trwa˘o hamowanie,
h t[s]
b) w jakiej odleg˘o˙ci od skrzy˝owania by˘ kierowca w chwili zauwa˝enia
+ -W
9 \P
•
czerwonego ˙wiat˘a, je˝eli samochód zatrzyma˘ siÊ 2 metry od skrzy˝o-
wania.
Oblicz; ' "
a) drogÊ w zaznaczonych odstÊpach czasu: Af] = tj - 0; A?2 = f2 - h, Zadanie 19.
b) przyspieszenia w zaznaczonych odstÊpach czasu, 2
Cia˘o rusza z miejsca z przyspieszeniem 4 m/s i porusza siÊ tak przez
c) ˙redni‡ szybko˙„ cia˘a w trakcie ca˘ego ruchu. .5 s. ⁄rednia szybko˙„ tego cia˘a wynosi
Zadanie 15. a) 4 m/s, b) 5 m/s, " ej .TO~h/s, "" d) 20 m/s.
Wykres przedstawia zale˝no˙„ szybko˙ci cia˘a od czasu trwania ruchu. Zadanie 20.
W czasie pierwszych czterech sekund ruchu jednostajnie przyspieszonego
˙rednia szybko˙„ cia˘a wynosi 5 m/s. Przyspieszenie w tym ruchu wynosi
a) 1,25 m/s 2 , b) 2,5 m/s 2 , c) 5 m/s 2 , d) 10 m/s 2 .
Zadanie 21.
W pierwszej sekundzie ruchu cia˘o przeby˘o drogÊ 1 m, w drugiej 2 m,
za˙ w trzeciej 3 m. Cia˘o to porusza˘o siÊ ruchem
a) jednostajnym,
b) jednostajnie zmiennym,
c) jednostajnie przyspieszonym,
d) zmiennym.
a) Okre˙l, jakim ruchem porusza˘o siÊ cia˘o w. zaznaczonych przedzia˘ach Zadanie 22.
czasowych. KamieÒ rzucony do góry uderzy˘ w pod˘o˝e z szybko˙ci‡ 20 m/s. Mak-
b) Oblicz drogÊ przebyt‡ przez cia˘o w czasie 10 sekund ruchu. symalna wysoko˙„, na jak‡ wzniós˘ siÊ kamieÒ, wynosi
c) Oblicz przyspieszenie cia˘a w zaznaczonych odstÊpach czasu.
a) 10 m, b) 14 m, c) 20 m, d) 40 m.
d) Oblicz ˙redni‡ szybko˙„ cia˘a.
Zadanie 23.
Zadanie 16.
W pierwszej sekundzie ruchu jednostajnie przyspieszonego cia˘o przeby˘o
Wyka˝, ˝e w ruchu jednostajnie przyspieszonym ˙rednia szybko˙„ jest
drogÊ 5 m. Po dwóch sekundach tego ruchu cia˘o to osi‡gnie szybko˙„
˙redni‡ arytmetyczn‡ szybko˙ci pocz‡tkowej i koÒcowej.
a) 10 m/s, b) 20 m/s, c) 25 m/s, d) 30 m/s.
18
&3
•SI 1.3. RUCH PO OKR∆GU JAKO PRZYKŸAD RUCHU KRZYWOLINIOWEGO e) mierzymy jako stosunek k‡ta do czasu, w którym zosta˘ on zakre˙lony
f) w jednakowych odstÊpach czasu cia˘o zakre˙la takiej samej d˘ugo˙ci ˘uki
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: okrÊgu
- opisywa„ ruch jednostajny po okrÊgu
Zadanie 2.
Mateusz jedzie na rowerze z szybko˙ci‡ 36 km/h. ⁄rednica kó˘ wynosi
WZORY 60 cm. Oblicz okres obrotu kó˘.
a - k‡t; s - d˘ugo˙„ ˘uku; r - promieÒ; u - szybko˙„ k‡towa; t - czas; T - okres; Zadanie 3.
f - czÊstotliwo˙„; v - szybko˙„ liniowa; ar - przyspieszenie do˙rodkowe Oblicz szybko˙„ liniow‡ obrze˝a pi˘y stolarskiej o promieniu 15 cm wy-
s 1 konuj‡cej 3000 obrotów na minutÊ.
a = - Okre˙lenie k‡ta w mierze ˘ukowej Zadanie 4.
a KoÒ wykona˘ cztery okr‡˝enia wokó˘ kolistej areny cyrkowej o promieniu
— Szybko˙„ k‡towa
u> = krzywizny 12 m w czasie 1,5 minuty. Oblicz
T =- Zale˝no˙„ okresu od czÊstotliwo˙ci a) ˙redni‡ szybko˙„ konia,
b) okres obiegu konia wokó˘ areny, •
v = u> • r Zale˝no˙„ szybko˙ci liniowej od k‡towej c) szybko˙„ k‡tow‡ konia.
v = —r Szybko˙„ liniowa w zale˝no˙ci Zadanie 5.

Oznaczaj‡c promieÒ, okres, czÊstotliwo˙„, szybko˙„ liniow‡ i k‡tow‡ wska-
od okresu i promienia zówki minutowej odpowiednio przez r„„ T,,„ /',„, vm, ui,„, a dla wskazówki
v = 2rrf • r Szybko˙„ liniowa w zale˝no˙ci godzinnej rs, 7" , Ÿ, vg, u>g, oraz zak˘adaj‡c, ˝e r„, = 1.5 • rg, oblicz
od czÊstotliwo˙ci i promienia a) Tni/Tg,"
b) v„,/vs,
V2
C) fin/fS,
ar = — Przyspieszenie do˙rodkowe * d) u),„/ujs.
1
ar = w • r Przyspieszenie do˙rodkowe Zadanie 6.
Ta˙ma magnetofonowa przesuwa siÊ przed g˘owic‡ ze sta˘‡ szybko˙ci‡.
Zadanie 1. Poniewa˝ ta˙ma przewija siÊ z jednej szpuli na drug‡, zmienia siÊ promieÒ
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- nawiniÊtych czÊ˙ci szpul. Oblicz stosunek czÊstotliwo˙ci obrotu prawej szpuli
rami: do czÊstotliwo˙ci lewej szpuli, je˝eli promieÒ nawiniÊtej czÊ˙ci prawej szpuli
1) w ruchu krzywoliniowym wynosi 2 cm, za˙ lewej 1,5 cm.
2) ruch po okrÊgu
3) w ruchu jednostajnym po okrÊgu Zadanie 7.
4) szybko˙„ k‡tow‡ Po poziomym torze toczy siÊ bez po˙lizgu ko˘o z szybko˙ci‡ 1 m/s.
Ile wynosi szybko˙„ chwilowa najwy˝ej (A) i najni˝ej (S) po˘o˝onych punktów
5) wektor prÊdko˙ci liniowej .\
na tym okrÊgu (rys.)?
6) przyspieszenie do˙rodkowe
A
a) jest przyk˘adem ruchu krzywoliniowego x
b) wektor prÊdko˙ci ulega zmianie
c) w ruchu jednostajnym po okrÊgu jest styczny do okrÊgu
d) wystÊpuje w ruchu jednostajnym po okrÊgu, poniewa˝ zmienia siÊ kieru-
nek wektora prÊdko˙ci
20 21
•*MqpPf*«:

Janek ma w domu stary gramofon i p˘yty. Aby prawid˘owo odtwarza„ Cia˘o porusza siÊ ruchem jednostajnym po okrÊgu. Je˝eli zwiÊkszynu
muzykÊ, p˘yta powinna wykonywa„ 45 obrotów na minutÊ. Podczas s˘uchania dwukrotnie promieÒ okrÊgu, po którym porusza siÊ to cia˘o nie zmieniaj‡*
na p˘ytÊ spad˘ niewielki klocek i zatrzyma˘ siÊ na p˘ycie w odleg˘o˙ci 5 cm od szybko˙ci k‡towej cia˘a, to przyspieszenie do˙rodkowe
I r S!'.•'• •<*•'• ˙rodka. Oblicz a) zmaleje czterokrotnie,
a) okres obrotu klocka, b) wzro˙nie czterokrotnie,
b) jego szybko˙„ liniow‡, c) zmaleje dwukrotnie,
c) przyspieszenie do˙rodkowe klocka. d) wzro˙cie dwukrotnie.
•-:••
,!•
.' •
•
-••. 2:.-. •
Podczas defilady ˝o˘nierze maszeruj‡ ósemkami, tzn. w jednym szeregu W ruchu jednostajnym po okrÊgu wektor prÊdko˙ci liniowej jest
maszeruje o˙miu ˝o˘nierzy. D˘ugo˙„ takiego szeregu wynosi 10 m. Podczas a) sta˘y co do warto˙ci, kierunku i zwrotu,
skrÊtu w lewo, aby szereg nie za˘amywa˘ siÊ, ˝o˘nierz znajduj‡cy siÊ od ˙rodka b) sta˘y co do warto˙ci, kierunek ulega zmianie,
wykonuje tylko zwrot w ten sposób, aby ˝o˘nierz id‡cy na zewn‡trz szed˘ c) ma sta˘‡ warto˙„ i zwrócony' jest do ˙rodka okrÊgu,
w normalnym tempie, które wynosi 5 km/h. Oblicz d) ma sta˘‡ warto˙„, kierunek jest prostopad˘y do okrÊgu i zwrócony dj
a) czas, w ci‡gu którego ˝o˘nierze id‡cy w jednym szeregu wykonaj‡ manewr ˙rodka okrÊgu.
skrÊtu, ' . •.
b) szybko˙„ liniow‡ ˝o˘nierza id‡cego w ˙rodku, je˝eli jest on oddalony o 5 m Zadanie 15.
od „˙rodka skrÊtu". W ruchu jednostajnym po okrÊgu •przyspieszenie do˙rodkowe nie zale˝-
od
I Zadanie 10. a) promienia okrÊgu,
Wirnik silnika odkurzacza wykonuje 16 500 obrotów na minutÊ. Oblicz b) okresu,
a) okres obrotu wirnika,
*a b) prÊdko˙„ k‡tow‡ wirnika,
c) przyspieszenie do˙rodkowe punktu le˝‡cego w -odleg˘o˙ci 8 cm od osi
c) czÊstotliwo˙ci,
d) kierunku obiegu cia˘a po okrÊgu.
obrotu. Zadanie 16.

Samochód jedzie z szybko˙ci‡ 72 km/h. Ko˘a tego samochodu maj‡ ˙red
Zadanie 11. nicÊ 0,6 m. CzÊstotliwo˙„ obrotu kó˘ wynosi
Krzese˘ka karuzeli wykonuj‡ jeden obieg wokó˘ osi obrotu w czasie 10
sekund. Odleg˘o˙„ krzese˘ka od osi obrotu wynosi 5 metrów. Oblicz przyspie- a) 0,106 l/s,
szenie do˙rodkowe, jakiego doznaje krzese˘ko karuzeli. b) 1,06 l/s,
c) 10,6 l/s,
Zadanie 12. d) 106 l/s.
Cia˘o porusza siÊ ruchem jednostajnym po okrÊgu. Je˝eli zwiÊkszymy
dwukrotnie promieÒ okrÊgu, po którym porusza- siÊ to cia˘o nie zmieniaj‡c
szybko˙ci liniowej cia˘a, to przyspieszenie do˙rodkowe
a) zmaleje czterokrotnie,
b) wzro˙nie czterokrotnie,
c) zmaleje dwukrotnie,
d) wzro˙cie dwukrotnie.
22
1.4. EFEKTY RELATYWISTYCZNE W MECHANICE a) jest ró˝ny w ró˝nych uk˘adach odniesienia
b) jest jednakowa dla wszystkich obserwatorów niezale˝nie od ich ruchu
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: c) jest ró˝nic‡ miÊdzy energi‡ ca˘kowit‡ i energi‡ spoczynkow‡
- oblicza„ dylatacjÊ czasu w uk˘adach poruszaj‡cych siÊ d) jest szybko˙„ ˙wiat˘a w pró˝ni
- oblicza„ masÊ, pÊd i energiÊ w ujÊciu relatywistycznym
Zadanie 2.
•"
Oblicz wyra˝enie 7 (wykorzystaj wynik w nastÊpnych zadaniach) dla
nastÊpuj‡cych szybko˙ci:
WZORY
a) v = 0,01 • c b) v = 0,1 • c c) v = 0,5 • c d) v = 0,6 • c
v - szybko˙„ cia˘a; c - szybko˙„ ˙iuiat˘a w pró˝ni; At - czas w uk˘adzie spoczywaj‡cym;
e) v = 0,9 • c i)v = 0,99 • c
At' - czas w uk˘adzie poruszaj‡cym siÊ; E - energia ca˘kowita;
E 0 - energia spoczynkowa; Ej, - energia kinetyczna; p - pÊd relatywistyczny; Zadanie 3.
m - masa relatywistyczna; m0 - masa spoczynkowa; v<+- szybko˙„ cia˘a wzglÊdem Oblicz masÊ i energiÊ ca˘kowit‡ elektronu (me = 9,1 • 10~31 kg) poruszaj‡-
uk˘adu; v' - szybko˙„ cia˘a xv uk˘adzie poruszaj‡cym &iÊ; u - szybko˙„ uk˘adu cego siÊ z szybko˙ci‡
poruszaj‡cego siÊ wzglÊdem podstawowego "T . a) 0,lc, b)0,9c.
1 ! Zadanie 4.
Wspó˘czynnik 7 ' Z jak‡ szybko˙ci‡ powinna porusza„ siÊ cz‡stka, aby jej energia ca˘kowita
by˘a czterokrotnie wiÊksza od jej energii spoczynkowej?
At = yAt' Dylatacja czasu Zadanie 5.
E = mc Energia ca˘kowita WyraÍ w d˝ulach i megaelektronowoltach energiÊ spoczynkow‡ elektronu.
E 0 = moc2 Energia spoczynkowa T Jego masa wynosi me = 9,1 • 10 - 3 1 kg. Elektronowolt jest jednostk‡ energii
w mikro˙wiecie, zachodzi relacja 1 eV odpowiada energii 1,6 • 10 ~ 1 9 J.
Ek = E — £ 0 Energia kinetyczna
rripy Zadanie 6.
V= PÊd w mechanice relatywistycznej Oblicz stosunek warto˙ci pÊdu liczonego relatywistycznie do warto˙ci pÊdu
liczonego klasycznie, gdy cz‡stka porusza siÊ z szybko˙ci‡ 0,99c.
m0
m= Masa relatywistyczna Zadanie 7.
Odleg˘o˙„ Ziemi od S˘oÒca wynosi oko˘o 150 min km. Oblicz czas po-
V' trzebny na przebycie tej drogi przez ˙wiat˘o, gdy mierzy go
u + ir Sk˘adanie prÊdko˙ci bliskich
v= a) obserwator na Ziemi,
prÊdko˙ci granicznej
l + 7# b) obserwator lec‡cy w rakiecie z szybko˙ci‡ 0,6c.
Zadanie 8.
Zadanie 1. Je˝eli twój kolega z klasy móg˘by lecie„ w rakiecie poruszaj‡cej siÊ z szyb-
ko˙ci‡ 0,99c, to za ile lat liczone na Ziemi powróci˘by z wyprawy, która dla
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
rami: niego trwa˘a dziesiÊ„ lat.
1) szybko˙„ ˙wiat˘a w pró˝ni Zadanie 9.
2) odstÊp czasu miÊdzy dwoma zdarzeniami W betatronie przyspieszono elektron do energii 1,5 MeV. Ile razy energia
3) szybko˙ci‡ graniczn‡, czyli najwiÊksz‡ szybko˙ci‡ we wszech˙wiecie ta jest wiÊksza od energii spoczynkowej elektronu?
4) w mechanice relatywistycznej energia kinetyczna cia˘a
24 25
Zadanie 10. 2. O D D Z I A Ÿ Y W A N I A W P R Z Y R O D Z IE
Zak˘adaj‡c, ˝e masa cia˘a zale˝y od szybko˙ci, z jak‡ siÊ to cia˘o po-
rusza, oblicz, ile wynosi masa kilogramowego odwa˝nika poruszaj‡cego siÊ •\
2.1. ZASADY DYNAMIKI NEWTONA
z szybko˙ci‡ 0,99c. RUCH CIAŸ POD WPŸYWEM DZIAŸAJ¿CEJ SIŸY
Zadanie 11. ^
Mion u~ jest jedn‡ z cz‡stek powstaj‡cych w górnych warstwach atmosfery NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi:
wskutek dzia˘ania promieniowania kosmicznego na cz‡stki powietrza. - zastosowa„ zasady dynamiki do opisu zachowania siÊ cia˘
W uk˘adzie zwi‡zanym z laboratorium czas ˝ycia takiej cz‡stki
6
Af = 2,2 • 10~ s. Ÿatwo mo˝na policzy„, ˝e cz‡stka ta powinna przeby„ drogÊ WZORY
f"NS oko˘o 660 m. Okazuje siÊ, ˝e cz‡stki te docieraj‡ d© powierzchni Ziemi, czyli a - przyspieszenie cia˘a; F - wypadkowa si˘a dzia˘aj‡ca na cia˘o; m - masa przyspie-
przebywaj‡ drogÊ oko˘o 20 km. Dzieje siÊ tak dlatego, ˝e pomiaru d˘ugo˙ci szanego cia˘a; p - pÊd cia˘a; Ap - zmiana pÊdu; F‡B - si˘a, której Íród˘em jest cia˘o A;.
dokonujemy w uk˘adzie zwi‡zanym z Ziemi‡, ‡»wiÊc stosujemy zale˝no˙„ FBA ~ si˘a, której Íród˘em jest cia˘o B; Fr - si˘a do˙rodkozua; v - szybko˙„ liniowa;
l = v • At (droga l jest iloczynem szybko˙ci v i czasuaAf mierzonego w uk˘adzie w - szybko˙„ k‡towa; r - promieÒ okrÊgu;
Zwi‡zanym z Ziemi‡). Oblicz szybko˙„, z jak‡ cz‡stka porusza siÊ w uk˘adzie
zwi‡zanym z Ziemi‡. -- - F
a = — Matematyczna posta„ drugiej zasady Newtona
Zadanie 12. i m
Je˝eli cz‡stka o masie m pocz‡tkowo spoczywaj‡ca zaczÊ˘a siÊ porusza„ p = m-v Okre˙lenie pÊdu
LPM i jej prÊdko˙„ d‡˝y do prÊdko˙ci ˙wiat˘a w pró˝ni c, to pÊd cz‡stki F • t = Ap Ogólniejsza posta„ drugiej zasady Newtona
a) d‡˝y do mc (m = const),
b) maleje do zera, FAB = —FBA Trzecia zasada Newtona i!
c) ro˙nie do nieskoÒczono˙ci, * Fr = mar \
d) d‡˝y do warto˙ci mc2. Fr = m • j - > Si˘a do˙rodkowa
F r = mui r
2
Zadanie 13. )
Dwa elektrony poruszaj‡ siÊ naprzeciw siebie z szybko˙ciami 0,75c wzglÊ-
dem punktu startu. WzglÊdna szybko˙„ tych elektronów wynosi
a) c, b) l,5c, c) 0,8c, d) 0,96c.
: Zadanie 1.
Zadanie 14. rami:
Energia ca˘kowita protonu jest dwukrotnie wiÊksza od jego energii spo- 1) si˘a wypadkowa jest
czynkowej, je˝eli jego szybko˙„ wynosi 2) popÊdem si˘y (impulsem si˘y) jest
a) 0,866c, b) 0,5c, c) 0,666c, d) 0,99c. 3) trzeci‡ zasadÊ dynamiki mo˝na poda„ nastÊpuj‡co:
Zadanie 15. 4) drug‡ zasadÊ dynamiki mo˝na poda„ nastÊpuj‡co:
Je˝eli energia kinetyczna cz‡stki jest równa jej energii spoczynkowej, to 5) pierwsz‡ zasadÊ dynamiki mo˝na poda„ nastÊpuj‡co:
cz‡stka porusza siÊ z szybko˙ci‡ 6) uk˘ad inercjalny
/3 ' ' a) je˝eli cia˘o A dzia˘a na cia˘o B si˘‡ FAB to cia˘o B dzia˘a na A si˘‡ FBA, która
a) v2c, b)0\33c, c) 0,5c, d) A— - c. . ! ma t‡ sam‡ warto˙„, ten sam kierunek, przeciwny zwrot - si˘y te maj‡
Zadanie 16. ró˝ne punktu przy˘o˝enia
Je˝eli energia ca˘kowita cz‡stki wynosi 100 MeV, za˙ energia spoczynkowa b) to si˘a, która zastÊpuje dzia˘anie dwu lub wiÊcej si˘ sk˘adowych
80 MeV, to energia kinetyczna tej cz‡stki wynosi,." c) to iloczyn si˘y i czasu jej dzia˘ania - jest to wielko˙„ wektorowa o kierunku
a) 1,2 MeV, b) 20 MeV, c) 180 MeV. i zwrocie dzia˘aj‡cej si˘y
d) Na podstawie tych danych nie mo˝na okre˙li„ energii kinetycznej.
26 27
1 :- ••
m •% •?:
d) je˝eli na cia˘o dzia˘a sta˘a niezrównowa˝ona si˘a, to pod jej wp˘ywem cia˘o Zadanie 6.
porusza siÊ ruchem jednostajnie zmiennym z przyspieszeniem wprost Oblicz warto˙„ przyspieszenia, z jakim porusza siÊ klocek M przedstawiony
proporcjonalnym do dzia˘aj‡cej si˘y i maj‡cym taki sam kierunek i zwrot na rysunku.
jak niezrównowa˝ona si˘a r M = 5 kg m = 3 kg
e) gdy na cia˘o nie dzia˘a ˝adna si˘a lub wypadkowa si˘ dzia˘aj‡cych jest
M
równa zero, to cia˘o pozostaje w spoczynku lub porusza siÊ ruchem
jednostajnym, prostoliniowym w inercjalnym uk˘adzie odniesienia ^
f) to taki uk˘ad odniesienia, w którym wszystkie punkty materialne nie
podlegaj‡ce oddzia˘ywaniom poruszaj‡ siÊ ruchem jednostajnym, prosto-
liniowym lub pozostaj‡ w spoczynku «
m
Zadanie 2.
Oblicz warto˙„ si˘y dzia˘aj‡cej na cia˘o o masje 1 kg, która zmienia jego
szybko˙„, jak na rysunku. Zak˘adamy, ˝e kierunek si˘y pokrywa siÊ z kierun-
8H kiem przemieszczenia cia˘a.
v [m/s]
J Zadanie 7.
•• Samolot o masie m = 40 ton rozpÊdza siÊ na pasie startowym do szybko˙ci
v = 250 k m / h w czasie t = 20 s. Oblicz warto˙„ si˘y przy˘o˝onej w tym czasie
do samolotu.
Zadanie 8.
Samolot o masie m = 40 ton w czasie l‡dowania przy zetkniÊciu z pasem
startowym ma szybko˙„ VQ - 240 km/h. Po przebyciu 800 m jego szybko˙„
spada do v = 180 km/h. Oblicz warto˙„ si˘ oporu (w tym czasie dzia˘aj‡ tylko
hamulce aerodynamiczne).
Oblicz warto˙„ si˘y, która cia˘o o masie 2 kg i szybko˙ci pocz‡tkowej Oblicz warto˙„ si˘y, któr‡ nale˝a˘oby dzia˘a„ na cia˘o o masie 2 kg, aby
4 m/s zatrzyma w czasie 4 s. 2
spada˘o z przyspieszeniem 12 m / s . .
Oblicz si˘Ê, która rozpÊdza samochód o masie 750 kg do szybko˙ci 108 Puszczona z wysoko˙ci h = 2 m kulka o masie m = 0,01 kg uderza
km/h w czasie 20 sekund, jak‡ drogÊ przebÊdzie w tym czasie samochód. w poziomo ustawion‡ p˘ytÊ o du˝ej masie. Zak˘adaj‡c, ˝e czas zderzenia
Zak˘adamy, ˝e ruch samochodu jest jednostajnie przyspieszony. 3
wynosi 5 • 10~ s, a zderzenie jest sprÊ˝yste, oblicz si˘Ê, z jak‡ kulka uderzy
Zadanie 5. o p˘ytÊ.
Oblicz drogÊ, jak‡ przebÊdzie ruszaj‡ce z miejsca cia˘o o masie 2 kg po Uwaga - w zderzeniu sprÊ˝ystym prÊdko˙„ kulki po zderzeniu jest wektorem przeciw-
3 s ruchu, gdy na cia˘o dzia˘aj‡ si˘y, jak na rysunku: nym do prÊdko˙ci przed zderzeniem.
Fj = 2F2 = 10 N - '{
Zadanie 11.
a) b)
Pocisk o masie 10 g wystrzelony z szybko˙ci‡ 600 m / s wbi˘ siÊ w drewno
na g˘Êboko˙„ 5 cm. Zak˘adaj‡c, ˝e jego ruch w drewnie by˘ jednostajnie opóÍ-
m 1 m 1 niony, oblicz
a) si˘Ê hamuj‡c‡ pocisk,
b) czas hamowania w drewnie.
F
28 29
Janek i Bolek s‡ na lodowisku w odleg˘o˙ci 15 m od siebie. Janek ma masÊ W sytuacji przedstawionej na rysunku (zaniedbujemy tarcie) si˘a napinaj‡ca^
40 kg, za˙ masa Bolka jest o 20 kg wiÊksza. W trakcie zabawy ch˘opcy zaczÊli ni„, gdy F = 100 N, ma warto˙„ V
ci‡gn‡„ z jednakow‡ si˘‡ za dwa koÒce liny, przybli˝aj‡c siÊ do siebie. Oblicz
drogÊ Bolka i Janka do spotkania. •> 3 kg
1 kg
Zadanie 13.
Oblicz, jak‡ si˘‡ oddzia˘uje pod˘oga na nogi sztangisty w czasie podno- a) 33,3 N,
szenia przez niego sztangi o masie 100 kg. Masa sztangisty wynosi 85 kg. b) 50 N,
c) 75 N,
Zadanie 14. « d) 100 N.
Satelita staq'onarny to taki, który znajduje siÊ na orbicie o promieniu
42 245 km i ma prÊdko˙„ k‡tow‡ równ‡ prÊdko˙ci k‡towej Ziemi w ruchu Zadanie 19.
dooko˘a w˘asnej osi. Oblicz ^ Pi˘ka o masie 0,5 kg uderza o ˙cianÊ z szybko˙ci‡ 5 m/s (prostopadle
a) szybko˙„ liniow‡ tego satelity, j . do ˙ciany) i odbija siÊ z t‡ sam‡ szybko˙ci‡, poruszaj‡c siÊ dalej po tej samej
b) przyspieszenie do˙rodkowe oraz warto˙„ si˘y, która nadaje to przyspiesze- prostej. Je˝eli czas uderzenia wynosi 0,1 s, to ˙rednia si˘a dzia˘aj‡ca na ˙cianÊ
nie, je˝eli masa satelity wynosi 100 kg. i jest równa
s
a) 0 N,
Zadanie 15. , b) 5 N,
Krzese˘ka karuzeli wykonuj‡ jeden obieg wokó˘ osi w~ czasie•"•'10 s." Odle- c) 50 N,
g˘o˙„ krzese˘ka od osi obrotu wynosi 5 m. Oblicz si˘Ê do˙rodkow‡ dzia˘aj‡c‡ d) 500 N.
na dziecko o masie 40 kg siedz‡ce na krzese˘ku tej karuzeli.
Zadanie 20.
Zadanie 16. Cia˘o o masie 2 kg porusza siÊ ruchem opisanym równaniem v(t) = 3 — 4 • t,
Oblicz warto˙„ si˘y do˙rodkowej wywieranej na 1 kg bielizny wiruj‡cej gdzie wspó˘czynniki liczbowe wyra˝one s‡ w uk˘adzie SI. Si˘a powoduj‡ca
w bÊbnie pralki automatycznej, je˝eli za˘o˝ymy, ˝e bielizna jest rozmieszczona opisany ruch ima warto˙„
na ˙ciance bÊbna o promieniu 20 cm, za˙ bÊben wykonuje 1500 obrotów na a) 8 N,
minutÊ. b) 4 N,
Zadanie 17. c) 2 N,
Na cia˘o o masie 2 kg i warto˙ci prÊdko˙ci 4 m/s zaczÊ˘a dzia˘a„ si˘a d) 0 N.
o zwrocie przeciwnym do zwrotu prÊdko˙ci, pod wp˘ywem której cia˘o za- Zadanie 21.
trzyma˘o siÊ po 4 sekundach dzia˘ania si˘y. Jej warto˙„ wynosi˘a Traktor w czasie jazdy ruchem jednostajnym dzia˘a na przyczepÊ si˘‡
a) 2 N, 6 kN. Przyczepa dzia˘a na ci‡gnik si˘‡
b) 0,5 N, a) wiÊksz‡ ni˝ 6 kN,
y c) 8 N, b) równ‡ 6 kN,
d) 32 N. ;i c) mniejsz‡ od 6 kN.
d) Przyczepa nie dzia˘a ˝adn‡ si˘‡ na ci‡gnik, tylko ci‡gnik dzia˘a si˘‡, dziÊki
czemu przyczepa porusza siÊ.
30 31
__ : . _ ^ ( l _ _ _ _ _._ ,
2.2. RUCH CIAŸA Z UWZGL∆DNIENIEM SIŸ OPORÓW e) dla danego uk˘adu cia˘ zmienia siÊ od zera do pewnej maksymalnej
warto˙ci T s m a x , która zale˝y od rodzaju powierzchni (materia˘, stopieÒ
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: wyg˘adzenia) oraz od si˘y nacisku
m - zastosowa„ zasady dynamiki do opisu zachowania siÊ cia˘
- analizowa„ ruchy cia˘ z uwzglÊdnieniem si˘ tarcia i oporu
f) d4a danego uk˘adu cia˘ jest wielko˙ci‡ sta˘‡ - zale˝y od rodzaju przesu-
waj‡cych siÊ cia˘ (stopieÒ wyg˘adzenia powierzchni, rodzaj cia˘a) i od si˘y
nacisku
WZORY Zadanie 2.
fs - wspó˘czynnik tarcia statycznego; Na klocek o masie 1 kg znajduj‡cy siÊ na poziomym pod˘o˝u dzia˘a
Sm U max - maksymalna warto˙„ si˘y tarcia statycznego; poziomo skierowana si˘a 10 N. Wspó˘czynnik tarcia klocka o pod˘o˝e wynosi
f - wspó˘czynnik tarcia (kinetycznego); F„ - si˘a nacisku; f'= 0,2. Oblicz przyspieszenie, z jakim bÊdzie porusza˘ siÊ klocek.
T - si˘a tarcia (kinetycznego);
Zadanie 3.
•-;• Fop - si˘a oporu; v - szybko˙„ cia˘a; ^
Na klocek o masie 1 kg znajduj‡cy siÊ ha poziomym pod˘o˝u, dzia˘a si˘a
k - wspó˘czynnik zale˝ny od kszta˘tu, rozmiarów i szybko˙ci cia˘a
10 N pod k‡tem 30° do poziomu. Wspó˘czynnik tarcia klocka o pod˘o˝e
ii wynosi/ =0,2. Oblicz przyspieszenie, z jakim bÊdzie porusza˘ siÊ klocek.
U Fn
Okre˙lenie wspó˘czynnika tarcia statycznego
Zadanie 4.
Ÿy˝wiarz uzyskawszy szybko˙„ 36 km/h przesta˘ rozpÊdza„ siÊ. Oblicz
f = — Okre˙lenie wspó˘czynnika tarcia kinetycznego
drogÊ, jak‡ przebÊdzie do chwili zatrzymania siÊ, je˝eli wspó˘czynnik tarcia •
Fn
i l'..\yV
Fop = b -v Si˘a oporów . ˘y˝ew o lód w y n o s i / = 0,06.
m -a = m- g — b -v Równanie ruchu dla cia˘a spadaj‡cego, Zadanie 5. *
gdy uwzglÊdniamy si˘y oporów Oblicz przyspieszenie, z jakim bÊdzie siÊ zsuwa˘ klocek z równi pochy˘ej
o k‡cie nachylenia a = 30°, je˝eli wspó˘czynnik tarcia wynosi/ = 0,2.
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj jnformacje oznaczone lite- Samochód jedzie po poziomej prostoliniowej jezdni z szybko˙ci‡ 72 km/h.
rami: Po wy˘‡czeniu silnika i bez u˝ywania hamulców samochód ten przejecha˘
1) si˘y oporów wystÊpuj‡ 100 m. Oblicz wspó˘czynnik tarcia kó˘ o jezdnie.
2) w warunkach ziemskich Zadanie 7.
3) si˘y tarcia Oblicz przyspieszenie, z jakim bÊdzie porusza˘ siÊ uk˘ad dwóch klocków,
4) tarcie statyczne jak na rysunku.
5) tarcie kinetyczne
6) si˘a nacisku
m¿
a) jest to si˘a, z jak‡ cia˘o dzia˘a na pod˘o˝e - jest ona równa ciÊ˝arowi
cia˘a, gdy przesuwamy cia˘o po poziomym torze lub sk˘adowej ciÊ˝aru ®
prostopad˘ej do pod˘o˝a, gdy pod˘o˝em jest równia pochy˘a
b) podczas ruchu cia˘a, np. przy przesuwaniu, toczeniu itp. - s‡ zawsze ;|
m-r
zwrócone przeciwnie do prÊdko˙ci poruszaj‡cego siÊ cia˘a
c) nie mo˝na wyeliminowa„ si˘ oporów, ale mo˝na je ograniczy„, tzn. zmniej
szy„ ich warto˙„
Przyjmujemy:/ = 0,1; mv= 2 kg; m2 = 1 kg.
d) wystÊpuj‡ podczas ruchu cia˘a, np. przy toczeniu lub przesuwaniu
32 33
Samochód o masie 1000 kg przyspieszany jest si˘‡ napÊdzaj‡c‡ o warto˙ci Na, spoczywaj‡ce na poziomym stole cia˘o o masie 1 kg zaczÊ˘a dzia˘a„
4000 N. Jednocze˙nie podczas ruchu wystÊpuj‡ si˘y oporu 1000 N. Oblicz, pozipmo skierowania si˘a 10 N. Je˝eli wspó˘czynnik tarcia wynosi/ = 0,1, to
z jakim przyspieszeniem bÊdzie porusza˘ siÊ samochód. cia˘o *
a) pozostaje w spoczynku,
Zadanie 9.
Oblicz si˘Ê, jaka dzia˘a na cz˘owieka o masie 70 kg znajduj‡cego siÊ b) porusza siÊ ruchem jednostajnym,
wewn‡trz samochodu, który jad‡c z szybko˙ci‡ 60 km/h, zatrzyma˘ siÊ na c) porusza siÊ ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem oko˘o
drodze 20 m. 9 m/s 2 ,
d) porusza siÊ ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem oko˘o
Zadanie 10. < 9 m/s .
2
Wyrzucony przez zawodnika kij hokejowy o masie 0,6 kg zatrzyma˘ siÊ

po przebyciu drogi 15 m. Z jak‡ szybko˙ci‡ pocz‡tkow‡ zosta˘ wyrzucony, Zadanie 16.
je˝eli wspó˘czynnik tarcia kija o lód wynosi 0,1. / Najmniejsza si˘a, jak‡ nale˝y docisn‡„ klocek o masie m = 1 kg do pio-
TtrFJfe nowej ˙ciany, aby nie zsun‡˘ siÊ w dó˘, wynosi (przyjmujemy g = 9,8 m/s 2 ,
Zadanie 11. I wspó˘czynnik tarcia/= 0,2) *
Po równi pochy˘ej o k‡cie nachylenia 20° zsuwa-siÊ ruchem jednostajnym a)-0,49 N,
klocek. Oblicz wspó˘czynnik tarcia klocka o równiÊ. b) 4,9 N,
Zadanie 12. -• c) 49 N,
mmi: Kropla o masie 1 g opada ruchem jednostajnym z szybko˙ci‡ 1 m/s. d) 490 N.
Oblicz, jak‡ masÊ ma kropla, która opada ruchem jednostajnym z szybko˙ci‡ Zadanie 17.
1,5 m/s. Zak˘adamy, ˝e w obu przypadkach wspó˘czynnik oporu b jest taki W przypadku ruchu cia˘a sta˘ego w cieczy z niewielk‡ szybko˙ci‡ si˘a
sam. * oporów wyra˝a siÊ wzorem F = -k • v. Wspó˘czynnik k podany w jednostkach
Zadanie 13. podstawowych uk˘adu SI ma wymiar
Ÿy˝wiarz poruszaj‡cy siÊ pocz‡tkowo z szybko˙ci‡lO m/s przebywa z roz- a) (N-s)/m,
pÊdu do chwili zatrzymania siÊ drogÊ 20 m. Wspó˘czynnik tarcia wynosi b) kg/s,
(przyjmujemy g = 10 m/s 2 ) - c) (N-m)/s.
a) 0,125, d) Podobnie jak ka˝dy wspó˘czynnik tarcia nie ma wymiaru.
i b) 0,25,
c) 0,012,
d) 0,025.
Zadanie 14.
Na klocek o masie m, poruszaj‡cy siÊ ruchern jednostajnym, dzia˘a si˘a F,
skierowana pod k‡tem a wzglÊdem poziomu. Warto˙„ si˘y tarcia dzia˘aj‡cej
na klocek wynosi ; j
a) fmg,
b) f • F sin a,
c) / • F cos a,
d) F • cos a.
34 35
2.3. RUCH CIAŸ W UKŸADZIE NIEINERCJALNYM Zadanie 4.
u-jOblicz, z jak‡ maksymaln‡ szybko˙ci‡ mo˝e wjecha„ samochód w zakrÊt
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: 0 promieniu krzywizny 20 m, je˝eli wspó˘czynnik tarcia pomiÊdzy ko˘ami
- zastosowa„ zasady dynamiki do opisu zachowania siÊ cia˘ a nawierzchni‡ wynosi 0,75.
- analizowa„ ruch cia˘ w uk˘adzie nieinercjalnym
mm Zadanie 5.
I WZORY
Na kartkÊ papieru le˝‡c‡ na stole po˘o˝ono zeszyt. Oblicz, z jakim maksy-
malnym przyspieszeniem nale˝y ci‡gn‡„ kartkÊ, aby zeszyt na niej pozosta˘.
Ff, - si˘a bezw˘adno˙ci; m - masa cia˘a; au - przyspieszenie uk˘adu Wspó˘czynnik tarcia zeszytu o kartkÊ wynosi 0,2.
•
Fj, = — m • au Si˘a bezw˘adno˙ci Zadanie 6.
Janek przywi‡za˘ do gumowej zabawki o masie 20 g sznurek o d˘ugo˙ci
«» 1 m. Trzymaj‡c za drugi koniec sznurka spowodowa˘, ˝e zabawka porusza˘a
sn Zadanie 1. ••"*.. siÊ po okrÊgu o promieniu równym d˘ugo˙ci sznurka, w p˘aszczyÍnie poziomej
:
m PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
rami: T
z czÊstotliwo˙ci‡ 2 obrotów na sekundÊ. Oblicz si˘Ê od˙rodkow‡, jak‡ zabawka V
dzia˘a˘a na sznurek.
I
1) uk˘ad nieinercjalny to taki ;
Zadanie 7.
2) si˘y bezw˘adno˙ci ! i
3) warto˙„ si˘y bezw˘adno˙ci -• •• :' Pod jakim k‡tem wzglÊdem poziomu powinien nachyli„ siÊ cz˘owiek
4) zwrot si˘y bezw˘adno˙ci stoj‡cy w autobusie, aby nie upa˙„, je˝eli autobus rusza z przyspieszeniem
1
5) si˘y bezw˘adno˙ci s‡ w uk˘adzie a-
6) je˝eli w uk˘adach nieinercjalnych uwzglÊdnimy oprócz si˘ rzeczywistych V3 6'
si˘y bezw˘adno˙ci Zadanie 8.
a) który porusza siÊ wzglÊdem uk˘adu inercjalnego ruchem przyspieszonym Je˝eli podnosimy za pomoc‡ liny cia˘o o masie 1 kg z przyspieszeniem
b) to w uk˘adach tych równie˝ obowi‡zuj‡ zasady Newtona 2 m/s 2 , to naci‡g liny wynosi
c) nie s‡ wywo˘ane przez oddzia˘ywania miÊdzy cia˘ami, lecz wynikaj‡ a) 0 N,
z przyspieszenia uk˘adu odniesienia wzglÊdem uk˘adu inercjalnego b) 9,81 N,
d) zale˝y od masy cia˘a i przyspieszenia uk˘adu Òieinercjalnego c) 11,8 N,
e) jest przeciwny do zwrotu przyspieszenia uk˘adu Òieinercjalnego d) 100 N.
f) si˘ami zewnÊtrznymi, co oznacza, ˝e w uk˘adach nieinercja˘nych nie jest Zadanie 9.
spe˘niona zasada zachowania energii i pÊdu Janek trzyma w windzie torbÊ z zakupami. W pewnej chwili zauwa˝y˘, ˝e
Zadanie 2. torba wydaje siÊ ciÊ˝sza ni˝ wtedy, gdy wchodzi˘ do windy. Na tej podstawie
Masa Karola wynosi 70 kg. Oblicz ciÊ˝ar Karola w windzie, która mo˝na wywnioskowa„, ˝e
a) rusza do góry z przyspieszeniem 2 m/s 2 , a) winda jedzie ruchem jednostajnym do góry,
b) rusza w dó˘ z przyspieszeniem 2 m/s 2 , ; i b) winda jedzie ruchem jednostajnym w dó˘,
c) porusza siÊ do góry ze sta˘‡ szybko˙ci‡ 2 m/s, c) winda ruszy˘a (z przyspieszeniem) do góry,
d) jest nieruchoma. d) jad‡c do góry, winda zatrzymuje siÊ.
Zadanie 3.
Rowerzysta wje˝d˝a w zakrÊt o promieniu krzywizny 50 m z szybko˙ci‡
36 km/h. Pod jakim k‡tem do poziomu powinien siÊ nachyli„, aby bezpiecznie
przejecha„ zakrÊt?
36 37
fÍ.
Zadanie 10. ...-.., 2.4. P∆D, ZASADA ZACHOWANIA P∆DU
2
Samochód rusza z przyspieszeniem 2 m/s . Aby le˝‡ca na jego pod˘odze . I • ..'
skrzynia znajdowa˘a siÊ w spoczynku wzglÊdem samochodu, wspó˘czynnik
- zastosowa„ zasadÊ zachowania pÊdu uk˘adu w zjawisku odrzutu i zderze-
tarcia statycznego musi mie„ warto˙„ co najmniej niach niesprÊ˝ystych
a) 0,01,
b) 0,2,
WZORY
c) 0,5,
d) 0,1. p-pÊd
Pi + Pi + • • • + pn = const Zasada zachowania pÊdu
Zadanie 11. «
Samolot wykonuje pionow‡ pÊtlÊ w kszta˘cie okrÊgu o promieniu 200 m.
W najni˝szym punkcie toru szybko˙„ samolotu wynosi 100 m/s. Je˝eli przyj- Zadanie 1.
miemy, ˝e masa pilota wynosi 80 kg, za˙ przyspieszenie ziemskie 10 m/s , to PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
nacisk pilota na fotel w najni˝szym punkcie toru wynosi rami:
a) 800 N, 1) si˘y wewnÊtrzne to takie
b) 4 800 N, i 2) si˘y zewnÊtrzne to takie
c) 3 200 N, . ^ ' 3) uk˘ad jest izolowany (odosobniony)
d) 4 000 N. •
' • - -4) pÊdem cia˘a jest
5) ca˘kowity pÊd uk˘adu odosobnionego
Zadanie 12.
6) zasadÊ zachowania pÊdu
Masa Janka znajduj‡cego siÊ w windzie wynosi 75 kg. Si˘a nacisku Janka
na pod˘ogÊ, gdy winda rusza z przyspieszeniem!'1 m / ˙ 2 kolejno raz w górÊ a) to wielko˙„ wektorowa o kierunku i zwrocie prÊdko˙ci cia˘a, warto˙„
i w dó˘, ró˝ni siÊ o liczymy jako iloczyn masy cia˘a i jej prÊdko˙ci
a) 75 N, b) wykorzystuje siÊ do napÊdu odrzutowego, porównywania mas itp.
b) 150 N, c) których Íród˘o nale˝y do uk˘adu, inaczej s‡ to si˘y, którymi dzia˘aj‡ na
c) 225 N, ' . siebie czÊ˙ci sk˘adowe uk˘adu
d) 300 N. d) których Íród˘o nie nale˝y do uk˘adu, inaczej s‡ to si˘y oddzia˘ywania
z cia˘ami spoza uk˘adu
e) je˝eli mo˝na zaniedba„ si˘y zewnÊtrzne
f) jest sta˘y i nie ulega zmianie podczas dowolnych procesów zachodz‡cych
w uk˘adzie
Zadanie 2.
Wystrzelono pocisk z szybko˙ci‡ 600 m/s. Podczas wystrza˘u karabin
odskoczy˘ z szybko˙ci‡ 2 m/s. Oblicz, ile razy masa karabinu by˘a wiÊksza
od masy pocisku.
Zadanie 3.
Wzd˘u˝ prostej poruszaj‡ siÊ w kierunkach przeciwnych dwa cia˘a: klocek
o masie 0,5 kg z szybko˙ci‡ 2 m/s oraz kulka z plasteliny o masie 0,2 kg.
Oblicz, jak‡ szybko˙„ powinna mie„ kulka, aby przy zderzeniu niesprÊ˝ystym
zatrzyma˘a klocek.
W I
39
38
Oblicz, które z dwu cia˘ ma wiÊkszy pÊd: cz˘owiek o masie 60 kg id‡cy VU zderzeniu niesprÊ˝ystym uk˘adu cia˘ jest
z szybko˙ci‡ 5 km/h, czy pocisk o masie 10 g mkn‡cy z szybko˙ci‡ 600 m/s. a) zachowany pÊd ca˘kowity i zachowana energia ca˘kowita uk˘adu,
b) niezachowany pÊd ca˘kowity, a energia kinetyczna uk˘adu zachowana,
Zadanie 5.
c) zachowany pÊd ca˘kowity i energia kinetyczna uk˘adu,
Pod dzia˘aniem si˘y 5 N cia˘o rusza z miejsca po poziomym prostolinio-
d) niezachowany pÊd ca˘kowity i niezachowana energia kinetyczna uk˘adu.
Êm.f wym torze. Oblicz warto˙„ pÊdu tego cia˘a po 4 sekundach ruchu.
Zadanie 13.
Zadanie 6.
Z dzia˘a o masie 100 kg wystrzelono pocisk o masie 1 kg z szybko˙ci‡
Oblicz przyrost pÊdu cia˘a o masie 70 kg w drugiej sekundzie swobodnego
200 m/s. Po wystrzale dzia˘o uzyska˘o szybko˙„
spadania. «
a) 1 m/s, " •*
Zadanie 7. b) 2 m/s,
Na prostoliniowym odcinku szosy p o r u s z a j ‡ c e w kierunkach przeciw- c) 0,5 m/s,
nych dwa samochody. Fiat o masie 900 kg z szybkdsci‡ 90 km/h oraz polonez d) 20 m/s.
o masie 1200 kg z szybko˙ci‡ 60 km/h. Oblicz sumÊ pÊdów tych dwu samo-
Zadanie 14.
chodów. ",'"
i Przyrost pÊdu cia˘a spadaj‡cego swobodnie uzyskiwany w kolejnych se-
Zadanie 8. kundach ruchu
Autobus o ˘‡cznej masie 5000 kg i pocz‡tkowej, prÊdko˙ci 36 km/h za- a) jest sta˘y,
iii trzyma˘ siÊ na przystanku w ci‡gu t = 10 s. Po wymianie pasa˝erów, masa b) ro˙nie proporcjonalnie do czasu,
pojazdu zmniejszy˘a siÊ o 500 kg i w czasie 10 S rozpÊdzania autobus uzy- c) maleje proporcjonalnie do czasu,
sili ska˘ prÊdko˙„ 8 m/s. Wektory prÊdko˙ci autobusu przed hamowaniem i po d) ro˙nie proporcjonalnie do kwadratu czasu.
ruszeniu z przystanku mia˘y ten sam kierunek i zwrot. Oblicz zmiany pÊdu
Zadanie 15.
autobusu
Na wózek o masie 200 kg stoj‡cy na poziomym torze wskakuje Jurek
a) do zatrzymania siÊ na przystanku, «
o masie 50 kg, biegn‡cy z prÊdko˙ci‡ 4 m/s skierowan‡ równolegle do toru.
b) w ci‡gu 10 sekund od ruszenia z przystanku,
Je˝eli ch˘opiec zatrzyma siÊ na wózku, to wózek uzyska prÊdko˙„ o warto˙ci
c) warto˙„ si˘y podczas hamowania, '
a) 0,5 m/s,
d) warto˙„ si˘y rozpÊdzaj‡cej po ruszeniu z przystanku.
b) 0,8 m/s,
Zadanie 9. c) 1 m/s,
Ÿódka o masie 105 kg stoi obok przystani. Z jak‡ szybko˙ci‡ odp˘ynie d) 1,25 m/s.
˘ódka, gdy wskoczy do niej ch˘opiec o masie 70 kg? Zak˘adamy, ˝e ch˘opiec
Zadanie 16.
bieg˘ z szybko˙ci‡ 5 m/s, ˘ódka nie by˘a przywi‡zana, a si˘y oporów wody
PÊd cia˘a ruszaj‡cego pod wp˘ywem si˘y 4 N po 5 sekundach ruchu wynosi
mo˝na zaniedba„.
a) 20 (kg-m)/s,
Zadanie 10. b) 2 (kg-m)/s,
Kulka o masie 1 kg w chwili spadania na pod˘ogÊ mia˘a szybko˙„ 10 m/s. c) 5 (kg-m)/s,
Po odbiciu kulka podskoczy˘a na wysoko˙„ 46 crh. Oblicz zmianÊ pÊdu tej d) 50 (kg-m)/s.
kulki.
Zadanie 11.
Rakieta o masie 103 kg wyrzuca spaliny ze ˙redni‡ szybko˙ci‡ 2000 m/s.
Oblicz masÊ gazu, jak‡ musi wyrzuci„ w ci‡gu sekundy podczas startu, aby
uzyska„ przy˙pieszenie a = 2g, gdzie g = 10 m/s 2 .
40 41
W~~
2.5. ODDZIAŸYWANIA GRAWITACYJNE (

ZadaniÊ4.
Oh|icz przyspieszenie grawitacyjne na Wenus, przyjmuj‡c jako dane:
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: Mw =r.0,82Mz oraz Rw = 0,95RZ, gz = 9,81 m/s 2 .
- wyznacza„ si˘Ê dzia˘aj‡c‡ na cia˘o w wyniku oddzia˘ywania grawitacyjnego Zadanie 5.. - *•
- przedstawia„ pole grawitacyjne za pomoc‡ linii pola
Oblicz przyspieszenie grawitacyjne na S˘oÒcu, przyjmuj‡c jako dane:
- analizowa„ I i II prÊdko˙„ kosmiczn‡ Rs = 110RZ oraz M s = 330 O0OMz
IP* - przedstawi„ wp˘yw pola grawitacyjnego na ruch cia˘
Zadanie 6,
WZORY Oblicz, na jakiej wysoko˙ci licz‡c od powierzchni Ziemi, przyspieszenie
grawitacyjne jest czterokrotnie mniejsze ni˝ na powierzchni Ziemi.
F - sifa grawitacji; M,m - masy cia˘; r - odleg˘o˙„ miÊdzy ˙rodkami cia˘
Zadanie 7.
Mm if Z III prawa Keplera wynika, ˝e dla ka˝dej planety w Uk˘adzie S˘onecznym
F = G—y- Prawo grajvitaqi wyra˝enie £j = const, gdzie T jest okresem obiegu planety wokó˘ S˘oÒca, za˙ a
u S t a ˘ a
jest ˙redni‡ odleg˘o˙ci‡ planety od S˘oÒca, w przybli˝eniu przyjmujemy, ˝e jest
G = 6,67 • 10~ -jjrr grawitacji
to promieÒ orbity planety. Przyjmuj‡c, ˝e promieÒ orbity Merkurego wynosi
w przybli˝eniu 0,39 promienia orbity Ziemi w ruchu wokó˘ S˘oÒca, oblicz
okres obiegu Merkurego wokó˘ S˘oÒca. Dla Ziemi T = 365,25 dnia.
inilaP Zadanie 1. Zadanie 8.
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- Oblicz, jaki powinien by„ promieÒ kuli o˘owianej, aby kula ta przyci‡ga˘a
MagdÊ z tak‡ sam‡ si˘‡, z jak‡ przyci‡ga j‡ Ziemia. Przyjmujemy, ˝e gÊsto˙„
rami:
o˘owiu jest 2,05 razy wiÊksza od ˙redniej gÊsto˙ci Ziemi. Rz = 6,37 • 106 m.
1) polem grawitacyjnym nazywamy
2) Íród˘em pola Zadanie 9.
3) cia˘o próbne - Znaj‡c przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni Ziemi, sta˘‡ grawitacji
4) graficznie oraz promieÒ Ziemi, oblicz masÊ Ziemi. Potrzebne wielko˙ci odczytaj z tablicy.
5) linie pola ' Zadanie 10.
a) jest cia˘o, które wytwarza pole - oznacza siÊ je najczÊ˙ciej M Oblicz ˙redni‡ gÊsto˙„ Ziemi, przyjmuj‡c jako dane: Rz, G, g.
b) pole przedstawia siÊ za pomoc‡ linii pola
c) to cia˘o s˘u˝‡ce do badania pola - oznacza siÊ je m Zadanie 11.
d) przestrzeÒ, w której na umieszczone w niej cia˘o dzia˘a si˘a grawitacji Oblicz si˘Ê grawitacji, z jak‡ przyci‡gaj‡ siÊ dwie stykaj‡ce siÊ kule o˘owiane
e) przedstawiaj‡ tory, wzd˘u˝ których porusza˘oby siÊ cia˘o próbne, przy- o promieniu 0,5 m. GÊsto˙„ o˘owiu p = 11,3 kg/m 3 .
pisujemy im zwrot w stronÊ, w któr‡ porusza siÊ cia˘o próbne - pola Zadanie 12.
i " 1 silniejsze przedstawiamy za pomoc‡ wiÊkszej ilo˙ci linii Zak˘adaj‡c, ˝e promieÒ Ziemi wynosi R, ZA˙ odleg˘o˙„ od ˙rodka Ziemi
Zadanie 2. ', \ do ˙rodka KsiÊ˝yca wynosi 60R, oblicz, w jakiej odleg˘o˙ci od ˙rodka Ziemi
-Oblicz si˘Ê, z jak‡ Agnieszka oddzia˘uje z Ziemi‡. Agnieszka ma masÊ wzd˘u˝ prostej ˘‡cz‡cej j‡ z KsiÊ˝ycem wypadkowa si˘a grawitacji wynosi zero.
55 kg. Przyjmujemy, ˝e Mz = 81 • M/t
-Zadanie 3» Zadanie 13.
Na powierzchni Ziemi Ludwik wa˝y 800 N. Ile wa˝y˘by na Marsie? Przyj- Oblicz przyspieszenie, z jakim porusza„ siÊ bÊdzie w kierunku Ziemi cia˘o
mujemy: M,„ = 0,11M,, R,„ = 0,53R2 umieszczone w odleg˘o˙ci h od powierzchni Ziemi. W zadaniu przyjmujemy:
R, = 6,37 • 10 6 m, h = 100 km.
43
42
Oblicz warto˙„ przyspieszenia, jakie uzyskuje Ziemia w wyniku oddzia- Je˝eli ciÊ˝ar cia˘a na powierzchni Ziemi wynosi P, to na powierzchni
˘ywania grawitacyjnego ze S˘oÒcem. Przyjmujemy r = 1,5 • 10 11 m, za˙ okres planety o dwukrotnie wiÊkszej masie i takim samym promieniu
obiegu to 1 rok. a) Wzro˙nie dwukrotnie,
b) zmaleje dwukrotnie,
Zadanie 15.
c) wzro˙nie czterokrotnie,
Oblicz warto˙„ przyspieszenia, jakie uzyskuje KsiÊ˝yc w wyniku oddzia-
8 d) zmaleje czterokrotnie.
˘ywania z Ziemi‡. Przyjmujemy: r = 3,84 • 10 m, za˙ okres obrotu to miesi‡c.
Ile razy obliczone przyspieszenie ró˝ni siÊ od przyspieszenia grawitacyjnego Zadanie 22.
na powierzchni Ziemi. '. Je˝eli ciÊ˝ar cia˘a na powierzchni Ziemi wynosi P, to na powierzchni
Pm planety o dwukrotnie wiÊkszej masie i dwukrotnie wiÊkszym promieniu
Zadanie 16.
a) wzro˙nie dwukrotnie,
Oblicz okres obiegu satelity wokó˘ Ziemi. Satelita kr‡˝y na wysoko˙ci
iii 200 km od powierzchni Ziemi. Pozosta˘e wielko˙ci.sDdczytaj z tablic.
s»yfe Zadanie 17. •* d) zmaleje czterokrotnie.
• - •-. i-. Oblicz, z jak‡ szybko˙ci‡ skierowan‡ poziomo nale˝y rzuci„ cia˘o, aby
nigdy nie spad˘o na ZiemiÊ (szybko˙„ ta nazywa siej pierwsz‡ prÊdko˙ci‡ ko-
smiczn‡). Wyka˝, ˝e warto˙„ tej szybko˙ci zale˝y ocLprzyspieszenia ziemskiego IM
I i promienia Ziemi.
Zadanie 18.
Je˝eli przeniesiemy cia˘o o masie m z powierzchni Ziemi na wysoko˙„
równ‡ promieniowi ziemskiemu, to si˘a grawitacji, z jak‡ Ziemia przyci‡ga to
cia˘o
c) wzro˙nie czterokrotnie, ' .
d) zmaleje czterokrotnie. "~.
Zadanie 19.
Je˝eli masÊ ka˝dego z dwu oddzia˘ywuj‡cych cia˘ zwiÊkszy„ dwukrotnie
nie zmieniaj‡c odleg˘o˙ci miÊdzy nimi, to si˘a ich wzajemnego oddzia˘ywania
c) wzro˙nie czterokrotnie, " ;
d) zmaleje czterokrotnie. <
Zadanie 20.
Je˝eli zwiÊkszymy dwukrotnie odleg˘o˙„ miÊdzy oddzia˘ywuj‡cymi cia-
˘ami nie zmieniaj‡c ich masy, to si˘a ich wzajemnego oddzia˘ywania
d) zmaleje czterokrotnie.
44 45
l
I I 2.6. ODDZIAŸYWANIE ELEKTROSTATYCZNE e) jest cia˘em, w którym wystÊpuj‡ swobodne elektrony
f) stanowi‡ ˘adunki^lektryczne pozostaj‡ce w spoczynku
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: Zadanie 2.
- wyznacza„ si˘Ê dzia˘aj‡c‡ na cia˘o w wyniku oddzia˘ywania elektrosta- Oblicz warto˙„ si˘y oddzia˘ywania dwóch ˘adunków punktowych o war-
tycznego • "> to˙ci 1 C umieszczonych w powietrzu w odleg˘o˙ci 1 m od siebie.
- zastosowa„ zasady dynamiki do opisu zachowania siÊ cia˘ Zadanie 3.
- przedstawia„ pole elektrostatyczne za pomoc‡ linii pola Ile razy warto˙„ si˘y elektrostatycznego przyci‡gania dwóch ˘adunków
- opisywa„ wp˘yw pola elektrostatycznego na ruch cia˘ elementarnych przeciwnych znaków jest wiÊksza od si˘ ich grawitacyjnego
przyci‡gania.
WZORY »
F - si˘a kulombowska; q,q\,qi- ˘adunki elektryczne; r - odleg˘o˙„ miÊdzy ˙rodkami Zadanie 4.
˘adunków; k - wspó˘czynnik proporcjonalno˙ci; e - przeÒtkalno˙„ elektryczna o˙rodka; Dwie identyczne metalowe kulki znajduj‡ siÊ na poziomej p˘ycie wykona-
nej z izolatora.
ee - przenikalno˙„ elektryczna pró˝ni *
Na kulkach znajduj‡ siÊ ˘adunki: q\ = +9 • 10~6 C oraz r/2 = - 3 • 10~6 C.
F = k~-2 Prawo Coulomba ",' Zak˘adaj‡c, ˝e kulki mog‡ porusza„ siÊ bez tarcia, oblicz warto˙„ si˘y Wza-
r | jemnego ich oddzia˘ywania z odleg˘o˙ci 10 cm przed i po zetkniÊciu siÊ tych
W = q • U Praca w polu elektrycznym kulek.
E/t = — - Energia kinetyczna Zadanie 5.

Dwie naelektryzowane kulki dzia˘aj‡ na siebie z odleg˘o˙ci r si˘‡ F. Narysuj
wykres przedstawiaj‡cy zale˝no˙„ F{r). Na wykresie zaznacz warto˙ci si˘ dla
471-£0 nastÊpuj‡cych punktów: r\ = 0,5r; r2 = Ir oraz r 3 = 3r.
Dla pró˝ni Zadanie 6.

Nm2 .-12
w Dwie kulki o jednakowych masach m zawieszono w jednym punkcie
k = 9 • 109 2 co = 8,9 • 10 na jedwabnych niciach o d˘ugo˙ci l. Kulki naelektryzowano takim samym
C" Nm2
˘adunkiem.
a) Narysuj wszystkie si˘y dzia˘aj‡ce na kulki po naelektryzowaniu.
Zadanie 1.
b) Oblicz warto˙„ ˘adunku, którym je naelektryzowano, je˝eli s‡ rozsuniÊte
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- o Z.
rami:
Zadanie 7.
1) pole elektrostatyczne Opisz, jak zmieni˘oby siÊ po˘o˝enie kulek opisanych w zadaniu 6. gdyby
2) pole centralne
a) zmniejszy„ ˘adunek jednej z kulek, nie zmieniaj‡c masy kulek,
3) pole jednorodne
b) zmniejszy„ masÊ jednej z kulek pozostawiaj‡c taki sam ˘adunek.
4) Íród˘o pola
\ 5) przewodnik . < Zadanie 8.
6) izolator " ' Dwa ˘adunki q\ = \Q~:' C oraz q2 = 4 • 10~° C znajduj‡ siÊ w odleg˘o˙ci
i. s
a) jest cia˘em, w którym ˘adunki elektryczne nie maj‡ mo˝liwo˙ci swobodnego Z = 0,2 m od siebie. Oblicz, w jakiej odleg˘o˙ci od ˘adunku q\ wzd˘u˝ prostej
˘‡cz‡cej te ˘adunki, si˘a dzia˘aj‡ca na dowohay ˘adunek w tym punkcie wynosi
ruchu
zero.
b) to przestrzeÒ, w której na nieruchomy ˘adunek elektryczny dzia˘a si˘a
c) jest polem, w którym linie pola rozchodz‡ siÊ promieni˙cie
d) jest polem, w którym linie po˘a s‡ równoleg˘e, a warto˙„ si˘y kulombowskiej
jest sta˘a 47
46
Zadanie 14.
Zadanie 9.
Oblicz ró˝nicÊ potencja˘ów, pod wp˘ywem której spoczywaj‡cy elektron NatkulkÊ spoczywaj‡c‡ na pod˘odze o masie m i ˘adunku Q spada z wyso-
6
uzyska˘ szybko˙„ 6 • 10 m/s. ko˙ci jnJkulka o identycznym ˘adunku i masie. Po zderzeniu sprÊ˝ystym kulka
Przyjmujemy me = 9,1 • 10~31 kg, q = 1,6 • 10~ 19 C. ta osi‡gnie wysoko˙„
a) 0,5/z,
Zadanie 10.
b) K
Oblicz przyspieszenie, z jakim porusza siÊ elektron umieszczony w polu
c) 2/1,
elektrostatycznym pod wp˘ywem ró˝nicy potencja˘ów LF. Przyjmujemy, ˝e si˘Ê d) 0,
dzia˘aj‡c‡ na ˘adunek w polu elektrycznym mo˝na wyrazi„ wzorem F - ‡-U/d,
gdzie d - to odleg˘o˙„ punktów pola, pomiÊdzy którymi istnieje napiÊcie li. Zadanie 15.
Przyjmujemy dane: li = 1000 V, d = 5 cm. Jednorodne pole elektryczne wystÊpuje
Zadanie 11. * a) wokó˘ ˘adunku punktowego,
6
Oblicz w eV energiÊ kinetyczn‡ protonu, któregojgzybko˙„ wynosi 10 m/s. b) wokó˘ ˘adunku na kuli,
c) wokó˘ dowolnego ˘adunku,
Oblicz napiÊcie, jakim zosta˘ ten ˘adunek przyspieszony.
d) pomiÊdzy równoleg˘ymi i naelektryzowanymi ˘adunkami ró˝nych znaków
Przyjmujemy m = 1,7 • 1 0 - 2 7 kg. .c •_
"p˘ytami metalowymi.
p S . Zadanie 12.
Zadanie 16.
W∆m Dwa. ró˝noimienne ˘adunki znajduj‡ siÊ w pewnej odleg˘o˙ci od siebie,
I|ji § przy czym ˘adunek ujemny jest co do warto˙ci bezwzglÊdnej dwukrotnie Je˙li warto˙„ ˘adunku elementarnego wynosi"!,'6"• l O - 1 9 C to na metalowej
wiÊkszy od ˘adunku dodatniego. Warto˙„ si˘y, jak‡ ˘adunek dodatni dzia˘a na kulce, na której zgromadzono ˘adunek 16 • 1 0 - 9 C, jest
ujemny, jest a) 1010 ˘adunków elementarnych,
a) równa po˘owie warto˙ci si˘y, jak‡ ˘adunek ujemny dzia˘a na dodatni, b) 10 n ˘adunków elementarnych,
b) równa po˘owie warto˙ci si˘y, jak‡ ˘adunek dodatni'dzia˘a na ujemny, c) 109 ˘adunków elementarnych,
c) równa warto˙ci si˘y, jak‡ ˘adunek ujemny dzia˘a n‡ dodatni, d) 10 19 ˘adunków elementarnych.
d) proporcjonalna do algebraicznej sumy ˘adunku ujemnego i dodatniego.
Zadanie 13.
Dwie metalowe kulki o jednakowych masach i promieniach zawieszono j
ko˘o siebie na jedwabnych niciach o jednakowych d˘ugo˙ciach. Kulki nae˘ek- 1
tryzowano takim samym co do warto˙ci i znaku ˘adunkiem elektrycznym. J
Stwierdzono, ˝e w stanie równowagi nitki odchyli˘y siÊ o taki sam k‡t wzglÊ- \
dem pionu. Wska˝ poprawn‡ odpowiedÍ. j
a) K‡t wychylenia jest taki sam, poniewa˝ naelektryzowane kulki zawsze tak j
siÊ zachowuj‡. "" : \
b) K‡t wychylenia jest taki sam, poniewa˝ kulki; zosta˘y naelektryzowane
takim samym ˘adunkiem. !
c) K‡t wychylenia jest taki sam, poniewa˝ promienie kulek s‡ takie same.
d) K‡t wychylenia jest taki sam, poniewa˝ masy kulek s‡ takie same.
48 49
2-7. b) jest to przestrzeÒ, w której dzia˘aj‡ si˘y magnetyczne
c) topi˘a, która dzia˘a na umieszczony w polu magnetycznym przewodnik,
ODDZIAŸYWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
przez który p˘ynie pr‡d
d) obrazuj‡ graficznie pole magnetyczne, okre˙laj‡ kierunek, wzd˘u˝ którego
ustawiaj‡ siÊ igie˘ki magnetyczne
- wyznacza„ si˘Ê dzia˘aj‡c‡ na cia˘o w wyniku oddzia˘ywania magnetycz- e) przyjmujemy umownie od bieguna pó˘nocnego do po˘udniowego lub okre-
nego ˙lamy regu˘‡ prawej d˘oni
- zastosowa„ zasady dynamiki do opisu zachowania siÊ cia˘ f) to szczególne przypadki pola elektromagnetycznego
- przedstawia„ pole magnetyczne za pomoc‡ linii pola Zadanie 2.
- opisywa„ wp˘yw pola magnetycznego na ruch cia˘ Wyznacz kierunek i zwrot si˘y dzia˘aj‡cej na cz‡stkÊ wpadaj‡c‡ w pole,
WZORY jak na rys. (a, b, c). Rozwa˝ dwa przypadki - jeden dla cz‡stki dodatniej, drugi
Fci - si˘a elektrodynamiczna; B - indukcja magnetyczna; FL - si˘a Lorentza; dla cz‡stki ujemnej.
l— natÊ˝enie pr‡du l - d˘ugo˙„ przewodnika; v - szybko˙„ ˘adunku; a) _^ >) _^ c)
‡ - ˘adunek elektryczny; r - odleg˘o˙„ od przewodnika ˝ '~ B* ET BT
Fel = B-I-l Si˘a elektrodynamiczna' 0 0 0 0 0 0

FL = B:q-v Si˘a Lorentza -. * v
% B = u0
I
Indukcja magnetyczna wqkó˘
0 0 0
2?r-r
£"•••
prostoliniowego przewodnika z pr‡dem •t * * 0 0 0
Zadanie 3.
Mo : 47T • 1 0 " A 2
Okre˙l kierunek i zwrot si˘y elektrodynamicznej dzia˘aj‡cej na przewodnik,
Przedstawianie wielko˙ci kierunkowej, rysowanej prostopadle do p˘aszczyzny rysunku: przez który p˘ynie pr‡d. Rozwa˝ trzy przypadki (a, b, c).
- krzy˝yk oznacza, ˝e wielko˙„ jest skierowana prostopddlÊ za p˘aszczyznÊ rysunku, a) b) c)
kropka - prostopadle przed p˘aszczyznÊ rysunku. B
B
za przed
0 0 0/
Zadanie 1. B
lite-
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone
rami:
1) pole magnetyczne*! .i Zadanie 4.
2) si˘a elektrodynamiczna C \ Okre˙l zwrot linii pola magnetycznego wokó˘ przewodnika, przez który
3) linie pola magnetycznego-i p˘ynie pr‡d, jak na rysunku.
i i 4) zwrot linii pola -..
5) si˘a Lorentza Q.
6) pole elektryczne i magnetyczne ,
a) to si˘a dzia˘aj‡ca na na˘adowan‡ cz‡stkÊ poruszaj‡c‡ siÊ w polu ma gne-
tycznym
51
50
Zadanie 8.
Zadanie 5.
Oblicz czÊstotliwo˙„, z jak‡ bÊdzie porusza„ siÊ cz‡stka o masie m i ˘adunku
Okre˙l kierunek pr‡du w przedstawionych obwodach pr‡du oraz okre˙l q wpadaj‡ca w pole magnetyczne o indukcji B prostopadle do linii pola.
bieguny magnetyczne na koÒcach solenoidów.
Zadanie 9.
a) b) WyprowadÍ zale˝no˙„ promienia okrÊgu, po jakim bÊdzie porusza„ siÊ
na˘adowana cz‡stka o masie m i ˘adunku q wpadaj‡ca w pole magnetyczne
S N
o indukcji B, od energii kinetycznej tej cz‡stki.
Zadanie 10. iii
Cz‡stka o ˘adunku q porusza siÊ po okrÊgu o promieniu R w jednorodnym
-©- polu magnetycznym o indukcji B. PÊd tej cz‡stki wyra˝ony jest wzorem
-.
a)B-q-R, b)B-q/R, c)R/{B-q), d) B • R/q.
-. V
c) Zadanie 11.
'.-1
Cz‡stka o masie m i ˘adunku q porusza siÊ po okrÊgu w polu magne- EM

tycznym o indukcji B. Je˝eli zwiÊkszymy dwukrotnie warto˙„ indukcji B, to
prÊdko˙„ k‡towa tej cz‡stki •"' -1
a) zmaleje dwa razy,
b) nie zmieni siÊ, - —• -
i© IH-˘-ÔH- c) wzro˙nie dwa razy,
d) wzro˙nie cztery razy.
Zadanie 6.
Zadanie 12.
Na dwóch metalowych szynach umieszczonych w polu magnetycznym
W tym samym polu magnetycznym, prostopadle do linii pola poruszaj‡
(rys.) po˘o˝ono przewodnik AB, który mo˝e porusza„ siÊ po szynach. Do szyn
siÊ dwie cz‡stki o takich samych pÊdach i ˘adunkach spe˘niaj‡cych zale˝no˙„:
(w punktach CD) przy˘o˝ono napiÊcie, pod wp˘ywem, którego w powsta˘ym
q2 = 2 • q\. Promienie okrÊgów, po których poruszaj‡ siÊ te cz‡stki, spe˘niaj‡
w ten sposób obwodzie zamkniÊtym pop˘yn‡˘ pr‡d. Wyja˙nij, w któr‡ stronÊ
zale˝no˙„
poruszy siÊ przewodnik AB. < a) n = 0,5/"2, b) rx = r 2 , c) n = 2r2, d) rx = 4r 2 .
B Zadanie 13.
W jednorodnym polu magnetycznym o indukcji B = 0,2 T skierowanym
© pionowo do góry, na dwóch przewodz‡cych niciach zawieszono prostoliniowy
przewodnik o d˘ugo˙ci 20 cm i ciÊ˝arze 0,4 N. Je˝eli przez przewodnik p˘ynie
D pr‡d 10 A, to nici przymocowane do koÒców drutu wychyl‡ siÊ od pionu o
0 a) 30° b) 45° c) 60° d) 90°
Zadanie 14.
Zadanie 7. Równolegle do linii pola magnetycznego wstrzelono na˘adowan‡ cz‡stkÊ.
Cz‡stka o masie ra i ˘adunku q wpada z prÊdko˙ci‡ v w pole magnetyczne j Po przej˙ciu przez to pole jej energia
stopadle do linii pola. Poniewa˝ si˘a Lorentza jest prostopad˘a do prÊdko˙ci, j a) zmaleje,
Drost'
oznacza, ˝e torem cz‡stki jest okr‡g. Oblicz promieÒ tego okrÊgu, przyjmuj‡c i b) wzro˙nie,
-3i „_ . i 9 C / B _ i_ N/(Am), v = 105 m/s. ) c) nie zmieni siÊ,
jako dane: m = 9,1 10" wkg, <? l 6 l f r
d) zmaleje, gdy prÊdko˙„ cz‡stki bÊdzie przeciwna do linii pola, i wzro˙nie,
gdy prÊdko˙„ cz‡stki bÊdzie zgodna z liniami pola.
53
52
3. MAKROSKOPOWE WŸASNO⁄CI MATERII Zadanie 1.
I JEJ BUDOWA MIKROSKOPOWA PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
rami:,;/
3.1. RUCH DRGAJ¿CY 1) wahad˘o matematyczne
2) amplituda
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: 3) okreS drgaÒ
- analizowa„ ruch cia˘ pod wp˘ywem si˘ sprÊ˝ysto˙ci 4) czÊstotliwo˙„ w˘asna
- opisywa„ ruch drgaj‡cy 5) drgania gasn‡ce
- oblicza„ okres drgaÒ wahad˘a matematycznego i sprÊ˝ynowego 6) rezonans mechaniczny
* ' - opisywa„ zjawisko rezonansu mechanicznego
a) to drgania o malej‡cej w czasie amplitudzie
WZORY b) to punkt materialny zawieszony na niewa˝kiej i nierozci‡gliwÊj nici, który
Fs T, sita sprÊ˝ysto˙ci; k - wspó˘czynnik sprÊ˝ysto˙ci; x •» wychylenie; T - okres; po wychyleniu z po˘o˝enia równowagi wykonuje ruch drgaj‡cy
•E nu-masa cia˘a; l- d˘ugo˙„ wahad˘a; g - przyspieszenie êmskie; w - pulsacja drgaÒ; c) to zjawisko pobudzania do drgaÒ cia˘a o okre˙lonej czÊstotliwo˙ci w˘asnej
E - energia ca˘kowita; A - amplituda; EP - energia potencjalna; przez inne cia˘o drgaj‡ce z tak‡ sam‡ czÊstotliwo˙ci‡
˘Ki'-^ ER - energia kinetyczna; a -faza "V d> to najwiÊksze wychylenie cia˘a z po˘o˝enia równowagi
e) to czas jednego pe˘nego drgnienia
F s = k • \x\ Si˘a •. i
f) to czÊstotliwo˙„ z jak‡ drga cia˘o wprawione w ruch i pozostawione
£$ _ • Im Okres drgaÒ ciÊ˝arka zawieszonego samemu sobie
;;V •*»**• V k na sprÊ˝ynie
Zadanie 2.
1*3* •• Oblicz wychylenie punktu z po˘o˝enia równowagi, przy którym energia
T = 2irJ- Okres wahad˘a *
potencjalna uk˘adu jest równa energii kinetycznej.
U
1 $ UJ = \ 1m
— Pulsacja drgaÒ
Zadanie 3.
Klocek o ma˘ej masie przyczepiony do sprÊ˝yny wykonuje drgania har-
moniczne. Ca˘kowita energia uk˘adu wynosi 80 J. Oblicz energiÊ kinetyczn‡
kjfl
Energia ca˘kowita dla nastÊpuj‡cych wychyleÒ:
2
a) x = 0
kxf\
EP Energia potencjalna b) x = 0,5- A
2 c) x = A
ER = E — Ep Energia kinetyczna
Zadanie 4.
Z wykorzystaniem zale˝no˙ci trygonometrycznych Oblicz warto˙„ przyspieszenia klocka o masie 0,1 kg zawieszonego na
x = A sin a Wychylenie sprÊ˝ynie o wspó˘czynniku sprÊ˝ysto˙ci k - 20 N/m dla wychylenia x = 2 cm.
v = w • A • cos a Szybko˙„ ,. '• Zadanie 5.
a = — Au/sina Przyspieszenie! Oblicz wspó˘czynnik sprÊ˝ysto˙ci sprÊ˝yny, je˝eli wyd˘u˝y˘a siÊ o 5 cm
a = —w2 • x Przyspieszenie pod wp˘ywem zawieszonego odwa˝nika o masie 0,05 kg.
ct-wt Faza ruchu Zadanie 6.
fc42 Na sprÊ˝ynie o ma˘ej masie zawieszono cia˘o o masie 1 kg. Oblicz okres
Ek = - r - cos 2 a Energia kinetyczna drgaÒ tego odwa˝nika, je˝eli pod wp˘ywem si˘y 1 N sprÊ˝yna wyd˘u˝a siÊ
o 1 cm.
fcA2 2
Ep = sin a Energia potenq'alna
54 55
WMti

W tym samym czasie jedno z wahade˘ wykona˘o 12 pe˘nych wychyleÒ, za˙ Przyjmuj‡c, ˝e wychylenie w ruchu drgaj‡cym okre˙lone jest wzorem
drugie 18. Ró˝nica d˘ugo˙ci wahade˘ wynosi 20 cm. Oblicz d˘ugo˙ci wahade˘. X = 0,4˙in 7rf, za˙ wszystkie wielko˙ci podane s‡ w uk˘adzie SI, oblicz
a) amplitudÊ,
Zadanie 8.
b) szybko˙„ k‡tow‡ (pulsacjÊ),
Oblicz d˘ugo˙„ wahad˘a matematycznego sekundowego umieszczonego
c) okres,
a) na Ziemi,
d) maksymaln‡ szybko˙„ liniow‡,
b) na KsiÊ˝ycu.
Wahad˘o matematyczne sekundowe to takie wahad˘o matematyczne, któ-
e) maksymalne przyspieszenie. I
Oby
rego okres drgaÒ wynosi 1 s. Na KsiÊ˝ycu przyspieszenie grawitacyjne jest Zadanie 15.
> sze˙„ razy mniejsze ni˝ na Ziemi. Przyjmij, ˝e na Ziemi g = 10 m/s 2 . Oblicz ˙redni‡ prÊdko˙„ oraz ˙redni‡ szybko˙„ w ruchu drgaj‡cym, je˝eli
okres wynosi 1 sekundÊ, a amplituda 0,25 metra. ' *
Zadanie 9. •»
WyprowadÍ zale˝no˙„ energii kinetycznej w *uchu harmonicznym od Zadanie 16.
wychylenia z po˘o˝enia równowagi. T Oblicz okres drgaÒ wahad˘a matematycznego umieszczonego na KsiÊ˝ycu,
je˝eli wiadomo, ˝e wahad˘o to na Ziemi po 0,25 sekundy przebywa odleg˘o˙„
Zadanie 10. ~ '" od po˘o˝enia równowagi do maksymalnego wychylenia, za˙ na KsiÊ˝ycu przy-
Oblicz okres drgaÒ wagonu o masie 25 ton, jej˝ejli resory tego wagonu spieszenie grawitacyjne jest sze˙ciokrotnie mniejsze ni˝ na Ziemi.
uginaj‡ siÊ o 1 cm przy obci‡˝eniu 10 ton. „'
Zadanie 17. ---.'•'
Zadanie 11. Oblicz energiÊ potencjaln‡ cia˘a o masie 0,05 kg wykonuj‡cego drgania
Za˘ó˝my, ˝e poci‡g opisany w zad. 10. jedzie po torze, którego szyny maj‡ harmoniczne o amplitudzie 0,1 m z czÊstotliwo˙ci‡ 20 l / s po czasie t = 0,25T
10 m d˘ugo˙ci. W miejscu ˘‡czenia szyn nastÊpuj‡ wstrz‡sy, czyli wymuszenie (T - okres). Przyjmij, ˝e cia˘o rozpoczyna ruch z po˘o˝enia równowagi.
drgaÒ wagonu. Oblicz, z jak‡ szybko˙ci‡ musia˘by jecha„ poci‡g, aby nast‡pi˘
rezonans mechaniczny. Wyja˙nij, dlaczego nale˝y unika„ takiej sytuacji. Zadanie 18.
Oblicz stosunek energii potencjalnej do energii kinetycznej dla wychylenia
Zadanie 12. równego 1/3 amplitudy.
Wykres przedstawia zale˝no˙„ si˘y zewnÊtrznej.od wychylenia dla sprÊ-
˝yny. •
' Zadanie 19.
Je˝eli zwiÊkszymy czterokrotnie d˘ugo˙„ wahad˘a matematycznego, to jego
F zm okres
a) wzro˙nie dwa razy,
b) wzro˙nie cztery razy,
c) zmaleje dwa razy,
d) zmaleje cztery razy.
Zadanie 20.
1 5 ;j Okres wahaÒ wahad˘a matematycznego zale˝y od
a) masy cia˘a wykonuj‡cego drgania,
Oblicz jej energiÊ potencjaln‡ dla wychylenia 4 cm.
b) od k‡ta wychylenia cia˘a z po˘o˝enia równowagi,
Zadanie 13. c) od d˘ugo˙ci wahad˘a,
Po jakim czasie od rozpoczÊcia ruchu drgaj‡cego z po˘o˝enia równowagi d) od rozmiarów geometrycznych cia˘a.
cia˘o drgaj‡ce przesunie siÊ na odleg˘o˙„ równ‡'po˘owie amplitudy? Okres
drgaÒ cia˘a wynosi 6 sekund.
56 57
-
r-"-
• 8 Zadanie 21. 3.2. WŸASNO⁄CI MECHANICZNE GAZÓW, CIECZY I CIAŸ STAŸYCH

Na sprÊ˝ynie zawieszono odwa˝nik, odchylono od po˘o˝enia równowagi
i puszczono. Odwa˝nik ten przechodzi ponownie przez po˘o˝enie równowagi. NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi:
Przyspieszenie jest - porównywa„ w˘a˙ciwo˙ci mechaniczne cia˘ sta˘ych, cieczy i gazów oraz
a) równe zero, •*• wyja˙nia„ je w oparciu o budowÊ mikroskopow‡
b) dodatnie,
c) ujemne. WZORY
d) Nie mo˝na go okre˙li„. p _ gÊsto˙„; m - masa; V - objÊto˙„; pc - ci˙nienie; F - si˘a; S - powierzchnia;
Zadanie 22. ph - ci˙nienie hydrostatyczne; h - wysoko˙„ s˘upa cieczy; Fw - si˘a wyporu;
Cia˘o wykonuje drgania harmoniczne. W punkcie równowagi Q c > ciÊ˝ar wypartej cieczy; p c , Vc - gÊsto˙„ i objÊto˙„ cieczy;
a) szybko˙„ cia˘a jest najwiÊksza, a przyspieszenie równe zero, l/0 - objÊto˙„ w tern. 0°C; V - objÊto˙„ w dowolnej temperaturze;
•.Ólj b) przyspieszenie jest najwiÊksze, a szybko˙„ najmniejsza, &*- wspó˘czynnik rozszerzalno˙ci; p - naprÊ˝enie wewnÊtrzne; E - modu˘ Younga;
;. ::| c) szybko˙„ i przyspieszenie s‡ maksymalne, * Al =7 — lo- bezwzglÊdny przyrost d˘ugo˙ci
d) szybko˙„ i przyspieszenie s‡ minimalne. -
OT
Zadanie 23. ] p= GÊsto˙„
v
Energi‡ potencjalna cia˘a drgaj‡cego • I F
a) jest sta˘a, _•_-_ "• , _ Vc = -S Ci˙nienie
b) jest proporcjonalna do wychylenia, Ci˙nienie hydrostatyczne
c) jest proporcjonalna do kwadratu wychylenia,
Fw = Qc = PcVcg
d) jest odwrotnie proporcjonalna do kwadratu wychylenia.
V = V 0 (l + oAr)
i;".
t
AA Zadanie 1.
p = Ej-

rami:
1) kryszta˘y
2) sie„ krystaliczna
3) cia˘a bezpostaciowe
4) ruchy Browna
5) monokryszta˘y
6) polikryszta˘y
a) to regularny uk˘ad atomów lub cz‡steczek w ciele sta˘ym
b) to cia˘a sta˘e o nieuporz‡dkowanej strukturze wewnÊtrznej
c) to chaotyczne ruchy drobnych cz‡steczek zawieszonych w cieczy
d) to cia˘a sta˘e, które w ca˘o˙ci s‡ jednym kryszta˘em
e) to cia˘a sta˘e sk˘adaj‡ce siÊ z du˝ej ilo˙ci zro˙niÊtych ze sob‡ kryszta˘ów
f). to cia˘a sta˘e, w których atomy lub cz‡steczki uk˘adaj‡ siÊ wregularn‡ sie„
przestrzenn‡
58 59
Wykorzystuj‡c dane z wykresu oblicz modu˘ Younga. Janek ma akwarium o wymiarach: podstawa 40 x 20 cm oraz wysoko˙ci
30 cm. ,,i|kwarium jest nape˘nione wod‡ (p = 103 kg/m 3 ) do 2/3 wysoko˙ci.
-fp[Pa]-10 7
Oblicz:*'
a) masÊ wody w akwarium, b) parcie wody na dno,
c) ci˙nienie hydrostatyczne wywierane na dno akwarium.
Zadanie 11.
Drewniana kulka o gÊsto˙ci p = 700 kg/m 3 p˘ywa czÊ˙ciowo zanurzona
3 3
w wodzie p = 10 kg/m . Oblicz, jaka czÊ˙„ kulki jest zanurzona.
~fe€B
Zadanie 12.
Zadanie 3. Po morzu p˘ywa kra lodowa. Je˝eli gÊsto˙„ lodu stanowi 0,9 gÊsto˙ci wody,
Oblicz, jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby sprÊ˝ynÊjo sta˘ej k rozci‡gn‡„ o Az. to stosunek objÊto˙ci jej czÊ˙ci znajduj‡cej siÊ ponad wod‡ do objÊto˙ci jej
Zak˘adamy, ˝e sprÊ˝yna jest ju˝ rozci‡gniÊta o z. ,a podwodnej czÊ˙ci wynosi
Zadanie 4. - 9 1 1 1
Oblicz, co wywiera wiÊksze ci˙nienie: ~ " a) j ó , b)-, c)-, d)^. *&m
a) s˘up wody o wysoko˙ci 1 m, gÊsto˙„ wody p = 1Q3 jkg/m 3 , Zadanie 13.
b) s˘up rtÊci o wysoko˙ci 10 cm, gÊsto˙„ rtÊci p = 13,6 • 103 kg/m 3 . Si˘a F przy˘o˝ona do miedzianego drutu o d˘ugo˙ci k i polu przekroju,
poprzecznego S zwiÊksza jego d˘ugo˙„ o AZ. Modu˘ Younga miedzi mo˝na
Zadanie 5. policzy„ ze wzoru
Zak˘adaj‡c, ˝e Ziemia jest kul‡ o promieniu 6370 km, oblicz, jak‡ mia˘aby
masÊ, gdyby by˘a wype˘niona a)£ = | | , b ) E = F-AZ-S-Z0, c ) E = ^ , d) E = 2F.
3
a) wodorem (p = 0,09 kg/m ), Zadanie 14.
3
b) wod‡ (p = 1000 kg/m ), Rozci‡gany prÊt sprÊ˝ysty wyd˘u˝a siÊ 0,1 mm. Gdyby si˘Ê rozci‡gaj‡c‡
3
c) ˝elazem (p = 7900 kg/m ). zwiÊkszy„ dwukrotnie, to wyd˘u˝enie prÊta
Zadanie 6. a) zwiÊkszy siÊ dwukrotnie,
Oblicz bezwzglÊdny przyrost objÊto˙ci 10 m
3 b) zmniejszy siÊ dwukrotnie,
c) zwiÊkszy siÊ czterokrotnie,
a) ˝elaza (a = 0,00045 l/K),
d) zmniejszy siÊ czterokrotnie.
b) nafty (a = 0,00096 l/K),
c) powietrza (a = 0,00360 l/K), po ogrzaniu od 0° C do 100° C. Zadanie 15.
Modu˘ Younga zale˝y od
Zadanie 7.
a) rodzaju materia˘u i d˘ugo˙ci pocz‡tkowej cia˘a,
Oblicz, ile wynosi ca˘kowite ci˙nienie na dnie jeziora o g˘Êboko˙ci 35 m.
b) rozmiarów geometrycznych cia˘a,
Przyjmij ci˙nienie powietrza 105 Pa, gÊsto˙„ wody p = 103 kg/m 3 .
c) rodzaju materia˘u,
Zadanie 8. -i d) temperatury, rodzaju materia˘u i rozmiarów cia˘a.
Dawniej ci˙nienie podawano w mmHg - milimetrach s˘upa rtÊci. Ci˙nienie Zadanie 16.
normalne odpowiada˘o 760 mmHg. Oblicz w uk˘adzie SI ci˙nienie odpowia- Ci˙nienie wywierane przez s˘up cieczy zale˝y od
daj‡ce 750 mmHg. a) wysoko˙ci s˘upa i rodzaju cieczy,
Zadanie 9. b) si˘y dzia˘aj‡cej na dno,
Oblicz ci˙nienie hydrostatyczne na dnie basenu wjope˘nionego wod‡, je˝eli c) objÊto˙ci cieczy,
g˘Êboko˙„ basenu wynosi 3 m, p = 103 kg/m 3 . d) wielko˙ci powierzchni, na któr‡ ci˙nie ciecz, oraz rodzaju cieczy.
60 61
'•
3.3. WŸASNO⁄CI ELEKTRYCZNE I MAGNETYCZNE CIAŸ STAŸYCH 5) napiÊcie miÊdzy dwoma punktami
6) ze wzrostem temperatury
a) s‡ Swobodne elektrony
- porównywa„ w˘asno˙ci elektryczne przewodników, pó˘przewodników
b) których opór elektryczny zanika w bardzo niskich temperaturach
i izolatorów •
>
c) nie wykazuj‡ w˘asno˙ci magnetycznych
- opisywa„ zjawisko przewodnictwa elektrycznego metali i jego zale˝no˙ci
d) opór przewodników wzrasta, za˙ opór pó˘przewodników maleje
od temperatury
e) jest ilorazem pracy wykonanej przez si˘y pola przez ˘adunek, który jest
- porównywa„ w˘asno˙ci magnetyczne substancji dia-, para-, i ferromagne-
pod wp˘ywem tego pola przemieszczany
tycznych; wyja˙ni„ ich wp˘yw na pole magnetyczne
f) wywo˘any jest si˘ami pola elektrycznego
- podawa„ przyk˘ady zastosowaÒ w ˝yciu i technice urz‡dzeÒ wykorzystu-
j‡cych w˘a˙ciwo˙ci mechaniczne, elektryczne i magnetyczne materii Zadanie 2.
Jaki ˘adunek przep˘ynie przez poprzeczny przekrój przewodnika w czasie
WZORY 1 10 sekund, je˝eli w przewodniku p˘ynie pr‡d o natÊ˝eniu 5 A.
I -^natÊ˝enie pr‡du; q - ˘adunek; t - czas; R - opór; U - rjppiÊcie; p - opór w˘a˙ciwy; Zadanie 3.
l - d˘ugo˙„ przewodnika; S - pole przekroju poprzecznego;-R\ - opór w temperaturze t; Akumulator samochodowy mo˝e dostarczy„ 45 Ah ˘adunku. Jak d˘ugo
Ko - opór w temperaturze 0°C; a - wspó˘czynnik temperaturowy; R$ - opór zastÊpczy mo˝na z niego czerpa„ pr‡d o natÊ˝eniu 3 A?
˘‡czenia szeregowego; RR - opór zastÊpczy ˘‡czenia równoleg˘ego; W - praca pr‡du;
P - moc pr‡du *"•.'. ... Zadanie 4.
Przez spirale grza˘ki pod˘‡czonej do napiÊcia 3 V p˘ynie pr‡d 0,6 A.
Niepewno˙„ przy odczycie napiÊcia wynosi 0,1 V, za˙ przy odczycie natÊ˝enia
7 = 2 NatÊ˝enie pr‡du pr‡du 0,1 A. Oblicz, w jakich granicach zawiera siÊ prawdziwa warto˙„ oporu
Hi t spirali.
Opór
Zadanie 5.
Opór Oblicz, ile razy i w jaki sposób (wzro˙nie czy zmaleje) zmieni siÊ opór
kawa˘ka drutu, je˙li przy zachowanej masie jego ˙rednicÊ zmniejszymy dwa
Rt = K 0 (l + o-Af) razy.
Rs=Ri+R2 + ---+R„ Zadanie 6.
1 I_^_I_ i_ Oblicz opór drutu miedzianego (p = 1,72 • 10~8 fi • m) o d˘ugo˙ci 5 m
K7 Ki + K2 + " " + R„ i ˙rednicy 0,2 mm.
W = 17 - 7 -t Praca pr‡du Zadanie 7.
W =q• U Praca pr‡du Wyje˝d˝aj‡c na dwudziestodniowy obóz Wojtek zapomnia˘ zgasi„ ˝arówkÊ
P = 17 • 7 Moc pr‡du o mocy 75 W. Oblicz, ile nienagranych p˘yt CD móg˘by kupi„ za pieni‡dze,
które stracili jego rodzice, p˘ac‡c za energiÊ elektryczn‡ zu˝yt‡ przez niepo-
Zadanie 1. j trzebnie ˙wiec‡c‡ siÊ ˝arówkÊ. Przyjmij, ˝e za 1 kWh energii elektrycznej p˘aci
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- siÊ 40 groszy, za˙-jedna nienagrana p˘yta CD kosztuje 1,20 z˘.
rami: Zadanie 8.
1) nadprzewodniki s‡ to cia˘a Maj‡c do dyspozycji dwa jednakowe prÊty ferromagnetyczne (tylko jeden
2) no˙nikami pr‡du w przewodnikach z nich jest namagnesowany), opisz, w jaki sposób stwierdzi˘by˙, który prÊt jest
3) cia˘a diamagnetyczne i paramagnetyczne namagnesowany (zak˘adamy, ˝e masz do dyspozycji tylko te prÊty).
4) pr‡d elektryczny
62 63
Bateria p˘aska znajduj‡ca siÊ w latarce kosztuje 4 z˘ote. Wystarcza na 3 go- Przez opór 1 MF2 o dopuszczalnej mocy 1 W mo˝e p˘yn‡„ maksymalny
dziny ci‡g˘ego ˙wiecenia ˝aróweczki w latarce. Oblicz, ile godzin ˙wieci˘aby pr‡d o .warto˙ci
˝arówka o mocy 100 W, aby koszt pracy tej ˝arówki by˘ taki sam, jak koszt a) 1 U
jednej godziny ˙wiecenia ˝aróweczki w latarce. Przyjmij, ˝e 1 kWh energii b) 1 A,
elektrycznej kosztuje 40 groszy. c) 1 "A,
Zadanie 10. d) 1 pA.
Na jak‡ wysoko˙„ mo˝na podnie˙„ cia˘o o masie 1000 kg, gdyby silnik Zadanie 16.
elektryczny o sprawno˙ci 90% zamieni˘ energiÊ elektryczn‡, zu˝yt‡ przez Kilowatogodzina jest pobierana przez odbiornik 20 fi w czasie 30 minut.
suszarkÊ do w˘osów o mocy 1000 watów w ci‡gu 15 minut jej pracy, na energiÊ Oznacza to, ˝e natÊ˝enie pr‡du wynosi
potencjaln‡. Sprawno˙„ 90% oznacza, ˝e 0,9 energii elektrycznej, któr‡ pobiera a) 4 A, WWm
silnik, zu˝yta jest na energiÊ potrzebn‡ do podniesienia cia˘a. b) 2 A,
Zadanie 11. - c) 10 A,
" Oblicz, jak d˘ugo trwa doprowadzenie 1 litra wj&dy o temperaturze po- d) 20 A.
kojowej (20°C), znajduj‡cej siÊ w czajniku bezprzewodowym, do wrzenia. Zadanie 17.
Czajnik ma moc 2 kW, sprawno˙„ 80%. Wzory potrzebne do policzenia ciep˘a Która z podanych informacji dotycz‡cych magnetycznych w˘a˙ciwo˙ci cia˘
znajdziesz w rozdziale 6.4. * jest prawdziwa?
a) Domen‡ nazywamy obszar, w którym wystÊpuje lokalne uporz‡dkowanie
Zadanie 12.
momentów magnetycznych atomów.
Wskutek przeci‡˝enia linii energetycznej napiÊcie w sieci spad˘o z 220 V
b) W wysokiej temperaturze ferromagnetyki staj‡ siÊ diamagnetykami.
do 200 V. Objawi˘o siÊ to miÊdzy innymi s˘abszym ˙wieceniem ˝arówki.
c) Ferromagnetyzm jest w˘a˙ciwo˙ci‡ pojedynczych atomów.
Oblicz, jak‡ moc przy obni˝onym napiÊciu ma ˝arówka, która przy normalnych
d) Wszystkie metale s‡ ferromagnetykami.
parametrach pr‡du ma moc 100 W. Zak˘adamy, ˝e opór ˝arówki w obu
przypadkach jest w przybli˝eniu taki sam. * Zadanie 18.
Moc wydzielana na oporze 10 O wynosi 90 W. Spadek napiÊcia na tym
Zadanie 13. <
oporze wynosi
' Z czterech identycznych grza˘ek P zasilanych napiÊciem 220 V zrobiono
a) 90 V,
dwie w nastÊpuj‡cy sposób:
b) 30 V,
a) Ps to grza˘ka powsta˘a poprzez szeregowe po˘‡czenie dwóch grza˘ek P.
c) 18 V,
b) PR to grza˘ka powsta˘a poprzez równoleg˘e po˘‡czenie dwóch pozosta˘ych
d) 9 V.
grza˘ek P.
Wyka˝, ˝e moc grza˘ki PR jest cztery razy wiÊksza od mocy grza˘ki P$-
Zadanie 14. *'
Je˝eli przez 2 minuty przez poprzeczny przekrój przewodnika przep˘ywa
˘adunek 240 C, to natÊ˝enie pr‡du wynosi ' j
a) 480 A,
b) 120 A,
c) 12 A,
d) 2 A.
64
*l 4. PORZ¿DEK I CHAOS W PRZYRODZIE a) okre˙lana jest jako miara ˙redniej energii kinetycznej ruchu postÊpowego
cz‡steczek przypadaj‡c‡ na jedn‡ cz‡steczkÊ
4.1. PODSTAWOWE WIELKO⁄CI I POJ∆CIA TERMODYNAMICZNE I b) jest.równe zmianie energii wewnÊtrznej cia˘a, gdy nie jest wykonywana
- 1 ZASADA TERMODYNAMIKI praca objÊto˙ciowa
c) jest równa sumie wymienionego z otoczeniem ciep˘a i pracy wykonanej
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: nad cia˘em
- zastosowa„ równanie Clapeyrona i równanie stanu gazu do wyznaczania d) tak oznacza siÊ temperaturÊ podawan‡ w skali Celsjusza
parametrów gazu e) to suma wszystkich rodzajów energii wszystkich cz‡steczek cia˘a
- pos˘ugiwa„ siÊ pojÊciem energii wewnÊtrznej f) to taki, którego cz‡steczki maj‡ pomijalne rozmiary i nie oddzia˘uj‡ ze
- zastosowa„ I zasadÊ termodynamiki « sob‡ z wyj‡tkiem zderzeÒ. Jest to pojÊcie abstrakcyjne
Zadanie 2.
WZORY W jakiej temperaturze atomy helu bÊd‡ porusza˘y siÊ z tak‡ sam‡ ˙redni‡
p, V, T - parametry gazu (ci˙nienie, objÊto˙„ i temperatura)? k - stal‡ Boltzmana; szybko˙ci‡, jak‡ maj‡ cz‡steczki wodoru w temperaturze 17°C.
N -.'liczba cz‡steczek gazu; NA - liczba Avogad.ro; R - uniwersalna sta˘a gazowa; 17TU
AT - zmiana temperatury; Q - ciep˘o wymieniane; c - ciep˘o-w˘a˙ciwe; Uwaga. W zadaniu nale˝y skorzysta„ z zale˝no˙ci —-^ = const • T.
n - liczba moli gazu; W - praca; AV = V -VQ- zmiana objÊto˙ci; Zadanie 3.
Ali - zmiana energii wewnÊtrznej ' I Oblicz, w jakiej temperaturze cz‡steczki o masie 6,47 • 10 _ 2 √ kg poruszaj‡
siÊ ze ˙redni‡ szybko˙ci‡ 500 m/s. Przyjmujemy const = 2,07 • 1 0 - 2 3 J/K.
I'i p-V = nRT Równanie Clapeyrona
Patrz uwaga do zad. 2.
p-V
••N-k Równanie stanu gazu Zadanie 4.
T
NA-k = R W jakiej temperaturze podanej w skali Celsjusza ˙rednia energia kinetyczna
i ruchu postÊpowego cz‡steczek bÊdzie dwukrotnie mniejsza ni˝ w temperaturze
23
fc = 1,38-lCT J/K 25°C? Patrz uwaga do zad. 2.
NA = 6,022 • 10 m o l - 1
23
Zadanie 5.
Q = c • m • ATCiep˘o wymieniane 3
W warunkach normalnych 1 mol gazu zajmuje objÊto˙„ 0,0224 m . PamiÊ-
W = -p•AP Praca objÊto˙ciowa taj‡c pozosta˘e warto˙ci odpowiadaj‡ce „warunkom normalnym" oblicz na tej
AIi = Q + W I zasada termodynamiki podstawie warto˙„ uniwersalnej sta˘ej gazowej R.
Zadanie 6.
Zadanie 1. Oblicz, ile razy wzro˙nie ˙rednia szybko˙„ cz‡steczek gazu, je˝eli dwu-
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- krotnie zwiÊkszymy jego temperaturÊ?
rami: Zadanie 7.
1) temperatura T Masa molowa miedzi wynosi 63.54 g/mol. Oblicz masÊ jednego atomu
2) zmiana energii wewnÊtrznej cia˘a -j miedzi.
3) temperatura t
4) energia wewnÊtrzna U Zadanie 8.
5) gaz doskona˘y W naczyniu cylindrycznym znajduje siÊ gaz doskona˘y. Przy przesuwaniu
6) ciep˘o przekazywane przez cia˘o o wy˝szej temperaturze cia˘u o tempera- t˘oka znajduj‡cego siÊ w tym cylindrze uk˘adowi dostarczono 103 J ciep˘a.
turze ni˝szej Jak‡ pracÊ wykona˘y si˘y zewnÊtrzne, je˝eli ubytek energii wewnÊtrzirej w tym
procesie wyniós˘ 5 -10 3 J?
66 67
Pocisk o masie 40 g poruszaj‡c siÊ z szybko˙ci‡ 180 km/h uderzy˘ w prze- Cz‡steczki gazu doskona˘ego
szkodÊ i w niej utkwi˘. Oblicz wzrost energii wewnÊtrznej przeszkody i pocisku. I a) pozpstaj‡ w spoczynku i nie przyci‡gaj‡ siÊ wzajemnie,
SM Zadanie 10. b) poruszaj‡ siÊ i mo˝na je traktowa„ jako ma˘e kulki zderzaj‡ce siÊ sprÊ˝y˙cie,
c) poruszaj‡ siÊ i mo˝na je traktowa„ jako ma˘e kulki zderzaj‡ce siÊ niesprÊ-
Cia˘o o masie 1 kg spad˘o z wysoko˙ci 3 m nav pod˘ogÊ. Oblicz, o ile j
˝y˙cie,
zwiÊkszy˘a siÊ energia wewnÊtrzna tego cia˘a i pod˘ogi.
d) poruszaj‡c siÊ dzia˘aj‡ na siebie si˘ami grawitacji.
Zadanie 11.
j&W' Dzia˘aj‡c si˘‡ 2 N przesuwano wolno t˘ok, sprÊ˝aj‡c gaz w cylindrze. | Zadanie 18.
Dwa ró˝ne gazy o tej samej temperaturze, maj‡ jednakowe
Oblicz, ile ciep˘a zosta˘o przekazane do otoczenia,» je˝eli przesuniÊto t˘ok
a) ˙rednie energie kinetyczne ruchu postÊpowego cz‡steczek,
o 30 cm, a temperatura gazu nie uleg˘a zmianie.
b) ˙rednie szybko˙ci cz‡steczek,
Zadanie 12. * c) ˙rednie pÊdy cz‡steczek,
Gaz znajduj‡cy siÊ w cylindrze pobra˘ z otoczenia 3000 J ciep˘a, a rozsze- d) gÊsto˙ci.
rzaj‡c sw‡ objÊto˙„ wykona˘ 800 J pracy. Oblicz zmilnÊ energii wewnÊtrznej
h tego gazu. ~- Zadanie 19.
Stosunek ˙rednich prÊdko˙ci cz‡steczek tlenu do ˙rednich prÊdko˙ci cz‡-
Zadanie 13. ,' I steczek wodoru/które znajduj‡ siÊ w tym samym naczyniu o takiej samej
Oblicz, jak‡ pracÊ wykona 1 mol gazu doskona˘ego rozprÊ˝aj‡c siÊ izoba- temperaturze, wynosi
rycznie, je˝eli zmiana temperatury w tym procesie wynosi 100 K. a) 4 : 1 ,
Zadanie 14. b) 1 :4,
WyprowadÍ zale˝no˙„ pomiÊdzy ciep˘em w˘a˙ciwym c, a ciep˘em molo- c) 1 :16,
wym C substancji. d) 16 : 1. .
Przyjmujemy, ˝e masa molowa substancji wynosi u. Zadanie 20.
Zadanie 15. Gaz przechodzi ze stanu A do B, jak obrazuje wykres.
Je˝eli temperatura gazu doskona˘ego wzros˘a z <T do n • T, to ˙rednia A p [PA]
szybko˙„ cz‡steczek tego gazu wzros˘a A
a) n razy, 4-
b) ^/nrazy,
c) n2 razy,
d) n3 razy. 1- \ fi V[m
Zadanie 16. i i ' I I
W wyniku przeprowadzonych przemian gazu doskona˘ego pocz‡tkowe 1 4
parametry p0, V0, T0 uleg˘y zmianie na 2 • p0, 3 - V0 oraz, T. Je˝eli naczynie by˘o Wykonana praca wynosi:
szczelnie zamkniÊte, to T wynosi -i a)-7,5 J,
a) 0,2 • To, b) 4,5 J,
b) 2 • T0, c) 9 J,
c) 6 • To, d) OJ.
d) 1,5 • T0.
68 69
H^"4
4.2. PRZEMIANY GAZOWE Zadanie 3.

Oblicz, o jak‡ czÊ˙„ w stosunku do objÊto˙ci pocz‡tkowej mierzonej w tem-
NiezbÊdne wymagania — uczeÒ potrafi: peraturze 0°C zwiÊkszy siÊ objÊto˙„ gazu, je˝eli ogrzejemy go izobarycznie
- opisywa„ przemianÊ izobaryczn‡, izochoryczn‡ i izoterrniczn‡ ol°C*'
- oblicza„ zmianÊ energii cieplnej w przemianach: izobarycznej i izochorycz-
Zadanie 4.
nej oraz pracÊ w przemianie izobarycznej Oblicz, o ile procent wzro˙nie ci˙nienie gazu umieszczonego w zamkniÊ-
tym metalowym naczyniu, je˝eli naczynie przeniesiemy z lodowatej do wrz‡cej
WZORY
p,V,T - parametry gazu (ci˙nienie, objÊto˙„, temperatura); AT - zmiana temperatury; j
Zadanie
n - liczba moli; Qv - ciep˘o w procesie izochorycznym; Czv - ciep˘o molowe przy ficz temperaturÊ w skali Celsjusza, w której objÊto˙„ gazu w przemianie
sta˘ej objÊto˙ci; Qp - ciep˘o w procesie izobarycznym; Cp - ciep˘o molowe przy sta˘ym izobarycznej bÊdzie dwa razy wiÊksza ni˝ w temperaturze 0°C. •Im
ci˙nieniu; :?
'. Zadanie 6.
C
l
const Wykres przedstawia zale˝no˙„ ci˙nienia gazu doskona˘ego od temperatury
Przemiana izoterrniczn‡ •»
ISI
=
P -\7- podanej w skali Celsjusza.
p = const • T Przemiana izochoryczn‡ j P
V = const • T Przemiana izobaryczn‡ !
Qv = Cvn£\T Ciep˘o w przemianie izochofycznej
QP = CpnAT Ciep˘o w przemianie izobarycznej
f[°C]
Zadanie 1.
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- Podaj warto˙„ temperatury, w której przed˘u˝enie izochory przetnie o˙ tempe-
rami: /rttflfy˘N.
1) w izotermicznej przemianie sta˘ej masy gazu
2) w izobarycznej przemianie sta˘ej masy gazu ' - \feadanie 7.
3) w izochorycznej przemianie sta˘ej masy gazu \JTJany jest wykres V(T) dla 1 mola gazu doskona˘ego. Oblicz ci˙nienie tego
4) przemiana adiabatyczna gazu.
* V[m3]-10-3
a) zachodzi bez wymiany ciep˘a z otoczeniem, czyli Q = 0, co oznacza, ˝e
ALf = Q
b) ci˙nienie wywierane przez gaz na ˙cianki naczynia jest wprost proporcjo-
nalne do temperatury bezwzglÊdnej gazu, zachodzi AV = 0, czyli W = Q
c) ci˙nienie wywierane przez gaz na ˙cianki naczynia jest odwrotnie propor-
cjonalne do objÊto˙ci gazu, zachodzi ALI = 0, czyli-Lf = const
d) objÊto˙„ gazu jest wprost proporcjonalna do jego temperatury bezwzglÊd-
nej
Zadanie 8.
Zadanie 2.
. Podczas izoterrnicznego sprÊ˝ania gaz odda˘ otoczeniu ciep˘o wystarcza-
Podczas przemiany izochorycznej ci˙nienie gazu wzros˘o trzykrotnie. Ile
j‡ce do podgrzania m = 0,1 kg wody o AT = 2 K. Oblicz warto˙„ pracy
razy i w jaki sposób zmieni˘a siÊ ˙rednia energia kinetyczna ruchu postÊpowego
wykonanej nad gazem podczas jego sprÊ˝ania.
cz‡steczek tego gazu?
Ciep˘o w˘a˙ciwe wody c = 4200 T/(kg-K).
70 71
Ogrzewaj‡c izochorycznie 1 mol gazu (cv = 20 J/(molK)) spowodowano Przemiana gazu, w której energia wewnÊtrzna nie ulega zmianie, nazywa
wzrost jego energii wewnÊtrznej o 400 J. Oblicz, o ile wzros˘a temperatura
s iÊ przemian‡
gazu? a) izotermiczn‡,
Zadanie 10. b) izochoryczn‡,
Podczas izobarycznego sprÊ˝ania gazu doskona˘ego jego objÊto˙„ zmniej- c) izobaryczn‡,
szy˘a siÊ z 0,6 d m 3 do 0,4 dm 3 , wykonuj‡c przy tym pracÊ 50 J. Oblicz d) adiabatyczn‡.
ci˙nienie gazu. Zadanie 15.
Zadanie 11. Zale˝no˙„ ci˙nienia gazu od objÊto˙ci (rys.) w przemianie izobarycznej
W uk˘adzie p(T) narysowane s‡ trzy przemiany gazowe. gazu doskona˘ego przedstawia wykres
,' p a) a,
1
b)b,
m
c) c,
/ ' d)d.
*/ 2
7"
s i
a)
b)
Nazwij przemiany oznaczone cyframi:
przemiana 1-2,
przemiana 2-3, *
Zadanie 16.
Na przedstawionym rysunku przemianÊ izotermiczn‡ i izochoryczn‡
przedstawiaj‡
c) przemiana 3-1.
d) Przedstaw ten cykl przemian w uk˘adach p(V) oraz V(T). a) krzywa 1 oraz prosta 2,
b) krzywa 1 oraz prosta 3,
Zadanie 12. c) krzywa 1 oraz prosta 4,
i
Gaz zamkniÊty w butli ma ci˙nienie 1000 hPa w temperaturze 7°C. W tem- d) prosta 1 oraz prosta 4.
peraturze 287°C gaz ten wywiera ci˙nienie fP 2 ,3
a) 2000 hPa,
b) 4000 Pa,
c) 4100 Pa,
d) 4200 Pa.
Zadanie 13.
Podczas izotermicznego sprÊ˝ania gazu doskona˘ego
a) jego ci˙nienie i energia wewnÊtrzna rosn‡ i nie zachodzi wymiana ciep˘a
z otoczeniem, '••
b) ci˙nienie ro˙nie, energia wewnÊtrzna jest sta˘a, a ciep˘o jest oddawane do
otoczenia,
c) ci˙nienie ro˙nie, energia wewnÊtrzna jest sta˘a l n i e zachodzi wymiana
ciep˘a z otoczeniem,
d) ci˙nienie maleje, energia wewnÊtrzna ro˙nie i ciep˘o jest oddawane do
otoczenia.
72 73
$0*M'
4.3. DRUGA ZASADA TERMODYNAMIKI Zadanie 2.

Oblicz sprawno˙„ idealnego silnika, którego palenisko ma temperaturÊ
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: lOO°C,.a na zewn‡trz temperatura wynosi 20°C.
- sformu˘owa„ II zasadÊ termodynamiki i wnioski z niej wynikaj‡ce i
- oblicza„ sprawno˙„ silników cieplnych v Zadanie 3.
- podawa„ przyk˘ady procesów odwracalnych i nieodwracalnych Temperatura Íród˘a ciep˘a jest cztery razy wy˝sza ni˝ temperatura ch˘od-
- pos˘ugiwa„ SiÊ pojÊciem entropii nicy. Oblicz, jaka czÊ˙„ ciep˘a pobranego z paleniska zosta˘a przekazana ch˘od-
nicy.
WZORY Zadanie 4.
77 - sprawno˙„ silnika; T\ - temperatura nagrzewnicy (paleniska); T2 - temperatura 1 Oblicz maksymaln‡ sprawno˙„ silnika cieplnego, który podczas wykonania
ch˘odnicy; W - praca dostarczona (wykonana) przez silnik; Qi - ciep˘o pobrane pracy 1000 J odda˘ do ch˘odnicy 2000 J ciep˘a.
z paleniska; CJ2 - ciep˘o oddane ch˘odnicy :* Zadanie 5.
Oblicz warto˙„ pracy wykonanej przez idealny silnik, który podczas jed-
Ti W nego cyklu pobiera ze Íród˘a 2000 J ciep˘a, temperatura Íród˘a wynosi 600 K,
n
Ti za˙ ch˘odnicy 300 K.
Qi - Qz 1
W = Qi-Q2 77 = Zadanie 6.
Oblicz sprawno˙„ silnika samochodowego o mocy;3Q- kW, który przy..szyb-
ko˙ci 100 km/h zu˝ywa na 100 km niespe˘na 6 litrów benzyny, co w przeli-
Zadanie 1. czeniu na masÊ daje 5 kilogramów. Z jednego kilograma benzyny uzyskujemy
muWm PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
rami: t
50 MJ energii cieplnej.
<"'-•
1) cykl przemian termodynamicznych bÊdzie procesem odwracalnym Zadanie 7.

2) wszystkie rzeczywiste procesy zachodz‡ce w przyrodzie W idealnym silniku cieplnym (silnik Carnota) gaz odda˘ ch˘odnicy 60%
3) silnikiem cieplnym jest urz‡dzenie ciep˘a pobranego z paleniska. Oblicz sprawno˙„ tego cyklu.
4) jedna z wersji drugiej zasady termodynamiki mo˝e by„ sformu˘owana Zadanie 8.
nastÊpuj‡co Silnik Carnota pracuje miÊdzy temperaturami 100°C a 0°C. Jego sprawno˙„
5) entropiÊ mo˝na okre˙li„ wynosi
6) naturalnie przebiegaj‡ce procesy przyrody a) 0,268,
•;.. b) 0,366,
a) s‡ procesami nieodwracalnymi
b) jako miarÊ nieuporz‡dkowania c) 0,732,
c) gdy mo˝liwy jest powrót uk˘adu wykonuj‡cego ten cykl do stanu pocz‡t- d) 0,999.
kowego bez spowodowania zmian w otoczeniu - Zadanie 9.
d) odbywaj‡ siÊ w kierunku, w którym entropia wzrasta Temperatura grzejnika w silniku Carnota jest cztery razy wiÊksza od
e) które kosztem dostarczonej mu energii w formie ciep˘a wytwarza w formie temperatur}' ch˘odnicy. Sprawno˙„ silnika wynosi
pracy energiÊ mechaniczn‡ a) 0,25,
f) niemo˝liwe jest zbudowanie silnika cieplnego, który zamienia˘by stale b) 0,33,
ciep˘o na pracÊ, korzystaj‡c tylko z jednego Íród˘a ciep˘a - silnik dzia˘a c) 0,5,
tylko wtedy, gdy istniej‡ dwa Íród˘a ciep˘a o ró˝nych temperaturach d) 0,75.
74 75
Zadanie 10. 5. ⁄ W I A T Ÿ O I J E G O R O L A W P R Z Y R O D Z I E
Silnik Carnota, którego temperatura grzejnika wynosi 227°C, a ch˘odnicy!
127°C wykona˘ pracÊ 100 J. Ilo˙„ ciep˘a pobranego ze Íród˘a jest równa .'•} 5.1. ODBICIE I ZAŸAMANIE ⁄WIATŸA
a) 500 J, .i
b) 400 J, % ! NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi:
c) 200 J, - analizowa„ zjawiska odbicia i za˘amania ˙wiat˘a
d) 100 J. - opisywa„ zjawisko ca˘kowitego wewnÊtrznego odbicia ˙wiat˘a
Zadanie 11.
Z któr‡ z ni˝ej wymienionych zasad by˘by sprzeczny przep˘yw ciep˘a od WZORY
cia˘a o ni˝szej temperaturze do cia˘a o temperaturze wy˝szej: a- k‡t odbicia; a-k‡t padania; (3-k‡t za˘amania; vx - szybko˙„ ˙wiat˘a w pierwszym
a) z pierwsz‡ zasad‡ termodynamiki, o˙rodku; v2 - szybko˙„ ˙wiat˘a w drugim o˙rodku; ni‡ - wzglÊdny wspó˘czynnik
b) z drug‡ zasad‡ termodynamiki, za˘amania; nx, n2 - bezwzglÊdne wspó˘czynniki za˘amania
c) z obiema zasadami termodynamiki, •a
d) Í ˝adn‡ spo˙ród wymienionych. 2 . a' = a Prawo odbicia
n2
Zadanie 12. j "2,1 Zale˝no˙„ miÊdzy wspó˘czynnikami za˘amania
ni
W którym przypadku energia wewnÊtrzna zamieni.siÊ wskutek cieplnego
sina
przep˘ywu energii: -» ~ const
a) kawa˘ek metalu wrzucono do naczynia z gor‡c‡ wod‡,
sin (3
s i n a V\ • Prawo za˘amania
li
b) brzeszczot pi˘y rozgrza˘ siÊ podczas pi˘owania, «2,1
m
sin/? v2
c) wiert˘o wiertarki rozgrza˘o siÊ podczas pracy
n\ sin a = n2 sin (3
d) ˙ciana budynku nagrza˘a siÊ od s˘oÒca z jednej strony budynku.
Zadanie 1.
rami:
1) bezwzglÊdnym wspó˘czynnikiem za˘amania
2) stosunek sinusa k‡ta padania do sinusa k‡ta za˘amania jest równy
3) ca˘kowite wewnÊtrzne odbicie zachodzie wtedy
4) k‡t odbicia
5) k‡t graniczny
a) stosunkowi rozchodzenia siÊ ˙wiat˘a w tych o˙rodkach
b) nazywamy wspó˘czynnik za˘amania danego o˙rodka wzglÊdem
pró˝ni
c) gdy ˙wiat˘o przechodzi z o˙rodka o mniejszym wspó˘czynniku za˘amania
do o˙rodka o wiÊkszym wspó˘czynniku za˘amania
d) jest to taki k‡t padania, dla którego k‡t za˘amania jest k‡tem prostym
e) jest równy k‡towi padania, oba te k‡ty i normalna le˝‡ w jednej p˘asz-
czyÍnie
76 77
Oblicz k‡t graniczny dla wody {nm — 1,33) °raz szk˘a (ns = 1,5) przy! G˘Êlpoko˙„ basenu wynosi 3 m. Jak g˘Êboki wydaje siÊ basen osobie stoj‡cej
za˘o˝eniu, ˝e ˙wiat˘o przechodzi z tych o˙rodków do pró˝ni. ha brzegu i patrz‡cej pionowo w dó˘. Przyjmujemy wspó˘czynnik za˘amania
wody 4v basenie 1,33.
Zadanie 3.
Oblicz wspó˘czynnik za˘amania szk˘a wzglÊdem wody, je˝eli bezwzglÊdne! Zadanie 12.
wspó˘czynniki za˘amania szk˘a i wody wynosz‡ odpowiednio_n s = 1,5, za˙; W dno stawu wbito pionowo palik o d˘ugo˙ci 2 m w ten sposób, ˝e
n w = 1,33. znajduje siÊ ca˘y w wodzie.
Zadanie 4.
Szybko˙„ ˙wiat˘a w wodzie wynosi 225 000 km/‡, za˙ w szkle
200 000 km/s. Oblicz wspó˘czynnik za˘amania wody i szk˘a, je˝eli szybko˙„
˙wiat˘a w pró˝ni wynosi 300 000 km/s. ^
;-t
Zadanie 5. *
' Nurek penetruj‡cy jezioro widzi S˘oÒce poprze]} wodÊ pod k‡tem 30° !
wzglÊdem pionu. Oblicz k‡t pomiÊdzy promieniem s˘onecznym padaj‡cym na \
H jezioro a p˘aszczyzn‡ lustra wody. Przyjmujemy n = 1J33.

Zadanie 6. - \
'"- * g
/«!
RS Na p˘askie zwierciad˘o pada pod k‡tem d promieÒ ˙wietlny. O jaki k‡t. ZnajdÍ d˘ugo˙„ cienia pala na dnie stawu, je˝eli S˘oÒce ˙wieci na wysoko˙ci
B.‡wj zmieni siÊ kierunek biegu promienia odbitego od tego zwierciad˘a, je˝eli d = 60°, za˙ wspó˘czynnik za˘amania wody w basenie wynosi 1,33.
ffe obrócimy zwierciad˘o o k‡t 7 wokó˘ osi prostopad˘ej do normalnej. Zadanie 13.
Zadanie 7. Je˝eli bezwzglÊdny wspó˘czynnik za˘amania ˙wiat˘a monochromatycznego
Pod jakim k‡tem pada promieÒ ˙wiat˘a na p˘ytkÊ kwarcow‡ o wspó˘- wynosi ri\ dla wody i n2 dla szk˘a, to wzglÊdny wspó˘czynnik za˘amania przy
czynniku za˘amania n = 1,545, je˝eli k‡t pomiÊdzy promieniem za˘amanym przej˙ciu z wody do szk˘a wynosi:
a odbitym jest k‡tem prostym. • a) ni/n2,
b) n2/ni,
Zadanie 8. c) n2 - ni,
Na dnie nieprzeÍroczystego naczynia umieszczono punktowe Íród˘o ˙wia- d) n\ - n2.
t˘a. Nad Íród˘em po˘o˝ono plastikowy kr‡˝ek o promieniu 10 cm tak, ˝e ˙ro-
dek kr‡˝ka znajdowa˘ siÊ nad Íród˘em. Do naczynia zaczÊto wpuszcza„ wolno Zadanie 14.
wodÊ tak, ˝e kr‡˝ek podnosi˘ siÊ do góry na powierzchni wody. Oblicz, na jak‡ Co siÊ dzieje z k‡tem za˘amania promienia ˙wietlnego, gdy wzrasta jego
maksymalnie wysoko˙„ mo˝e podnie˙„ siÊ kr‡˝ek, aby ˙wiat˘o nie wydosta˘o k‡t padania na granicÊ dwóch o˙rodków przeÍroczystych.
siÊ z naczynia. a) maleje,
b) nie zmienia siÊ,
Zadanie 9. t c) wzrasta,
Jak‡ najmniejsz‡ wysoko˙„ powinno mie„ zwierciad˘o p˘askie zawieszone d) wzrasta wprost proporcjonalnie.
na ˙cianie, aby cz˘owiek o wysoko˙ci 160 cm móg˘ zobaczy„ ca˘‡ swoj‡ syl-
Zadanie 15.
wetkÊ.
Przy przej˙ciu ˙wiat˘a z powietrza do szk˘a zmienia siÊ:
Zadanie 10. a) czÊstotliwo˙„ fali,
Na szklan‡ równoleg˘o˙cienn‡ p˘ytkÊ o wspó˘czynniku za˘amania n = 1,5 b) d˘ugo˙„ fali,
i grubo˙ci 6 cm pada prostopadle promieÒ ˙wietlny. Oblicz czas, w którym c) okres,
˙wiat˘o przejdzie przez p˘ytkÊ. Przyjmujemy c = 3 • 10 8 m/s. d) nie zmienia siÊ ˝adna z tych wielko˙ci.
78 79
Zadanie 16. 5.2. ZWIERCIADŸA I SOCZEWKI
Aby ˙wiat˘o uleg˘o ca˘kowitemu wewnÊtrznemu odbiciu, musi przechodzi„
z o˙rodka NiezbÊdne wymagania - uczert potrafi:
a) optycznie rzadszego do optycznie gÊstszego, - korfetruowa„ obrazy w soczewce skupiaj‡cej i rozpraszaj‡cej dla ró˝nych
b) optycznie gÊstszego do optycznie rzadszego, po˘o˝eÒ przedmiotu i okre˙la„ cechy powsta˘ego obrazu
c) optycznie rzadszego do optycznie gÊstszego pod k‡tem padania wiÊkszym - oblicza„ ogniskow‡ soczewki, znaj‡c promienie krzywizny i wspó˘czynnik
od k‡ta granicznego, za˘amania materia˘u, z którego jest wykonana
d) optycznie gÊstszego do optycznie rzadszego pod k‡tem padania wiÊkszym - pos˘ugiwa„ siÊ pojÊciami: powiÊkszenie i zdolno˙„ skupiaj‡ca
od k‡ta granicznego. - zastosowa„ równanie zwierciad˘a i soczewki cienkiej do obliczeÒ warto˙ci
odleg˘o˙ci przedmiotu i obrazu, ogniskowej, zdolno˙ci skupiaj‡cej lub
Zadanie 17. *
wspó˘czynnika za˘amania o˙rodka
Wr Za pomoc‡ zwierciad˘a obserwujemy zjawisko:
a) odbicia ˙wiat˘a zwane rozproszeniem, ˝)
- opisywa„ sposoby korekcji dalekowzroczno˙ci i krótkowzroczno˙ci
EL b) odbicia regularne ˙wiat˘a, *

- przedstawia„ zastosowanie uk˘adu soczewek w budowie podstawowych
przyrz‡dów optycznych
c) odbicia ˙wiat˘a padaj‡cego w ˙ci˙le okre˙lonym kierunku,
d) odbicia ˙wiat˘a monochromatycznego. ~,-
$*# * WZORY
jr r- odleg˘o˙„'przedmiotu od zwierciad˘a (soczewki); y - odleg˘o˙„ obrazu od zwierciad˘a
jJlf
Mi
fsoczewki); r\,r2 - promienie krzywizn; f - o g n i s k o w a ; - z - _ - z d o l n o ˙ „ skupiaj‡ca-
⁄o„zewki; n, n' - wspó˘czynniki za˘amania; p - powiÊkszenie; H - wysoko˙„ obrazu; i ' : ^
h - wysoko˙„ przedmiotu; d - odleg˘o˙„ dobrego widzenia; l -d˘ugo˙„ tubusa;

fu fi ~ ogniskowe obiektywu i okularu
i i i
- =- +- Równanie soczewki (zwierciad˘a)
f x y
1 1 1
-1 — +—
T\ r2
H li
PowiÊkszenie
p =1+- PowiÊkszenie lupy
Id
P - Pobpok = TT PowiÊkszenie mikroskopu
A/2
Zadanie 1.
rami:
1) zwierciad˘o
2) obraz pozorny
3) obraz rzeczywisty
4) ognisko '
31
5) ogniskowa Zadanie 7.
6) soczewka sferyczna r
-,,-,.. Janek P zy czytaniu musi trzyma„ ksi‡˝kÊ 50 cm od oczu. Oblicz zdolno˙„
skupiaj‡c‡ okularów, których powinien u˝ywa„, aby czyta„ z odleg˘o˙ci 25 cm.
a) g˘adka powierzchnia, od której ˙wiat˘o ulega regularnemu odbiciu i
b) cia˘o przezroczyste ograniczone dwiema powierzchniami kulistymi lubi Zadanie 8.
jedn‡ p˘ask‡, a jedn‡ sferyczn‡ Gdy Karol u˝ywa okularów o zdolno˙ci skupiaj‡cej z = - 2 D, widzi
c) obraz powstaj‡cy w wyniku przeciÊcia przed˘u˝eÒ promieni odbitych lubi dobrze z odleg˘o˙ci 25 cm. Oblicz odleg˘o˙„ dobrego widzenia Karola, gdy '•fi
za˘amanych nie u˝ywa okularów.
d) obraz powstaj‡cy w wyniku przeciÊcia promieni odbitych lub za˘amanych! Zadanie 9. i £•
e) odleg˘o˙„ ogniska od zwierciad˘a Aleksander, który jest krótkowidzem, widzi dobrze z odleg˘o˙ci
f) punkt, w którym przecinaj‡ siÊ promienie po odbiciu od zwierciad˘a lub 5 10 cm. Oblicz zdolno˙„ skupiaj‡c‡ okularów Aleksandra, aby widzia˘ dobrze
za˘amanie po przej˙ciu przez soczewkÊ, a które padaj‡ równolegle doj z odleg˘o˙ci 25 cm.
g˘ównej osi optycznej t
Zadanie 10.
Zadanie 2. u. W odleg˘o˙ci 0,52 cm od obiektywu mikroskopu o ogniskowej Z/sf
W jakiej odleg˘o˙ci od wierzcho˘ka zwierciad˘a JyklÊs˘ego o ogniskowej |
40 cm nale˝y umie˙ci„ przedmiot, aby uzyska„ obraz s |
0,5 cm umieszczono drobny przedmiot. Oblicz powiÊkszenie tego mikroskopu
oraz d˘ugo˙„ jego tubusa, je˝eli ogniskowa okularu mikroskopu wynosi 1,5 cm.
•A
a) rzeczywisty, dwukrotnie powiÊkszony, . j | Przyjmujemy odleg˘o˙„ dobrego widzenia 25 cm. •'V
b) pozorny, dwukrotnie powiÊkszony. ........ ^ J
Zadanie 11. mi
Zadanie 3.
Przedmiot o wysoko˙ci 1 cm znajduje siÊ w odleg˘o˙ci 20 cm od zwiercia-
I Jurek u˝y˘ jako lupy soczewkÊ dwuwypuk˘‡ ze szk˘a (n = 1,5) o jednako- w.
wych promieniach krzywizny. Stwierdzi˘, ˝e daje ona powiÊkszenie równe 11.
d˘a wklÊs˘ego o promieniu krzywizny 50 cm. W jakiej odleg˘o˙ci od zwierciad˘a Oblicz promieÒ krzywizny tej soczewki, je˝eli odleg˘o˙„ dobrego widzenia dla
powstanie obraz. Oblicz powiÊkszenie powsta˘ego obrazu- Podaj cechy obrazu.; Janka wynosi 25 cm.
Zadanie 4. ; Zadanie 12.
Dwuwypuk˘‡ soczewkÊ skupiaj‡c‡ o jednakowych promieniach Przed soczewk‡ p˘asko-wypuk˘‡ wykonan‡ ze szk˘a o wspó˘czynniku
krzywizny r = 12 cm umieszczono w takiej odleg˘o˙ci od przedmiotu, ˝e na za˘amania 1,5 ustawiono w odleg˘o˙ci 10 cm przedmiot i uzyskano na ekranie
ekranie otrzymujemy obraz tego przedmiotu o powiÊkszeniu p. Zak˘adaj‡c, ˝e jego obraz dwukrotnie powiÊkszony. Oblicz promieÒ krzywizny soczewki.
wspó˘czynnik za˘amania soczewki wynosi 1,5, oblicz odleg˘o˙„ przedmiotu od
ekranu. W obliczeniach przyjmujemy p = 2. Zadanie 13.
Je˝eli/ oznacza ogniskow‡, za˙ r promieÒ krzywizny, to dla zwierciade˘
Zadanie 5. zachodzi r = 2f. Oblicz, jaki musia˘by by„ wspó˘czynnik za˘amania materia˘u
W odleg˘o˙ci 60 cm od zwierciad˘a wklÊs˘ego o ogniskowej 40 cm umiesz- soczewki, aby ten warunek by˘ spe˘niony dla
iv-:
czono ˙wiecÊ. W jakiej odleg˘o˙ci od ˙ciany, która pe˘ni rolÊ ekranu, powinno a) soczewki dwuwypuk˘ej o takich samych promieniach krzywizny,
by„ umieszczone zwierciad˘o, aby na ˙cianie powstahwyraÍny obraz ˙wiecy. b) soczewki p˘asko-wypuk˘ej.
Zadanie 6. .i Zadanie 14.
Promienie krzywizny dwuwypuk˘ej soczewki szklanej (n = 1,5) u˝ywanej Zdolno˙„ skupiaj‡ca okularów Janka wynosi 2,5 dioptrii. Ile wynosi ogni-
jako lupa, wynosz‡ odpowiednio 4 cm i 5 cm. Oblicz powiÊkszenie tej lupy skowa soczewek tych okularów i jak‡ wadÊ wzroku ma Janek?
dla odleg˘o˙ci dobrego widzenia 25 cm.
82 83
Zadanie 15. 5.3. FALOWE WŸASNO⁄CI ⁄WIATŸA
Je˝eli soczewkÊ chcemy u˝y„ jako lupÊ, to obserwowanyprzedmiot nale˝y f
umie˙ci„ wzglÊdem soczewki w odleg˘o˙ci A
a) mniejszej ni˝ ogniskowa, - opisywa„ widmo ˙wiat˘a bia˘ego, uwzglÊdniaj‡c zale˝no˙ci barwy ˙wiat˘a
b) równej ogniskowej, . . •> .
i
od czÊstotliwo˙ci i d˘ugo˙ci fali ˙wietlnej
c) równej podwójnej ogniskowej, - zastosowa„ do obliczeÒ zwi‡zek miÊdzy d˘ugo˙ci‡, prÊdko˙ci‡ rozchodze-
d) wiÊkszej ni˝ ogniskowa, a mniejszej ni˝ podwójna ogniskowa. nia siÊ w danym o˙rodku i czÊstotliwo˙ci‡ fali ˙wietlnej
Zadanie 16. - wyja˙ni„ zjawisko rozszczepienia ˙wiat˘a
Zdolno˙„ skupiaj‡ca lupy daj‡cej siedmiokrotne powiÊkszenie, dla normal- - opisywa„ zjawisko dyfrakcji ˙wiat˘a
nego oka (d = 25 cm) wynosi * - opisywa„ zjawisko przej˙cia ˙wiat˘a przez siatkÊ dyfrakcyjn‡
fi
a) 24 D,
b) 7 D, x
- zastosowa„ zjawisko interferencji do wyznaczenia d˘ugo˙ci fali
˙wietlnej
- opisywa„ sposoby uzyskiwania ˙wiat˘a spolaryzowanego
m
c) 1,5 D, *
d ) JJ,7 D. x - oblicza„ k‡t Brewstera
Zadanie 17. !
• * WZORY
Ogniskowa uk˘adu z˘o˝onego z dwóch blisko siebie umieszczonych socze-
wek o ogniskowych/i = 20 m oraz fz = -30 cm jest równa d'-sta˘a siatki; am - k‡t ugiÊcia; m - rz‡d widma; A - d˘ugo˙„ fali; _
a) - 5 cm, v'".-czÊstotliwo˙„ fali; a -k‡t padania; n - wspó˘czynnik za˘amania -~
b) -10 cm,
c) 10 cm, mX = dsinam
d) 60 cm. Xu-c
Zadanie 18. tga = n . • ..
je˝eli w odleg˘o˙ci podwójnej ogniskowej soczewki o zdolno˙ci skupiaj‡cej
2 D umie˙cimy przedmiot, to jego obraz powstanie w odleg˘o˙ci od soczewki: Zadanie 1.
a) 1 m, PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
b) - 1 m, rami:
c) 2 m, 1) sposoby polaryzacji ˙wiat˘a
d) - 2 m. 2) k‡t Brewstera
3) dyfrakcja, czyli ugiÊcie fali, zachodzi wówczas
Zadanie 19.
4) fizyczn‡ przyczyn‡ rozszczepienia ˙wiat˘a bia˘ego po przej˙ciu przez pry-
Mikroskop ma obiektyw o ogniskowej 5 mm, za˙ ogniskowa okularu zmat
wynosi 1 cm. Je˝eli odleg˘o˙„ obiektywu od okularu wynosi 0,2 m, to dla
5) podczas interferencji fal spójnych
normalnego oka (d = 25 cm) powiÊkszenie mikroskopu wynosi
6) falÊ stoj‡c‡
a) 800, '• ;
b) 1000, ; a) otrzymujemy falÊ stoj‡c‡
c) 1200, b) gdy fala na swej drodze trafi na przeszkodÊ, której rozmiary porównywalne
d) 10 000. s‡ z d˘ugo˙ci‡ fali
c) jest ró˝ny wspó˘czynnik za˘amania dla ró˝nych barw ˙wiat˘a
d) to taki k‡t padania, dla którego k‡t pomiÊdzy promieniem odbitym i za-
˘amanym jest k‡tem prostym
85
e) przez odbicie oraz przez za˘amanie w kryszta˘ach dwój˘omnych -c) n ; sind,
f) charakteryzuj‡ wÊz˘y i strza˘ki d) n ycps/3.
Zadanie 2. Zadani^'dio.
Siatka ma 100 rys na jednym milimetrze. Oblicz sta˘‡ siatki i wyraÍ j‡! Za pomoc‡ którego spo˙ród ni˝ej wymienionych zjawisk mo˝na wykaza„,
w nanometrach. ˝e badana fala jest fal‡ poprzeczn‡:
a) dyfrakcji,
Zadanie 3.
b) interferencji,
Sta˘a siatki wynosi d = 4 • 1 0 - 6 m. Oblicz d˘ugo˙„ fali ˙wiat˘a, którym i
c) polaryzacji,
o˙wietlamy tÊ siatkÊ, je˝eli odleg˘o˙„ miÊdzy pr‡˝karni pierwszego rzÊdu fj
d) rozszczepienia w pryzmacie.
wynosi 30 cm, a ekran odleg˘y jest o 1 m od siatki. «
Zadanie 11. SamB
Zadanie 4.
SiatkÊ dyfrakcyjn‡ o sta˘ej d = 10~6 m o˙wietlamy ˙wiat˘em monochroma-
Siatka dyfrakcyjna ma 200 rys na 1 milimetrze. tS˙wietlamy j‡ ˙wiat˘em §
tycznym o d˘ugo˙ci A = 3 • 1Q - 7 m. Najwy˝szy rz‡d widma, który mo˝emy
o d˘ugo˙ci A = 6 • 10~7 m. Pod jakim k‡tem pojawi‡ siÊjr‡˝ki trzeciego rzÊdu? |
otrzyma„ za pomoc‡ tej siatki, jest
Zadanie 5. J.._" f a) pierwszego rzÊdu,
Jak wysoko nad horyzontem znajduje siÊ S˘oÒce, je˝eli promienie odbite J b) drugiego rzÊdu,
od powierzchni stawu s‡ ca˘kowicie spolaryzowane. Przyjmujemy n = 1,33. | c) trzeciego rzÊdu,
W odpowiedzi podaj k‡t padania promieni s˘onecznych., y i d) czwartego rzÊdu.
JK Zadanie 6. , !
Wi‡zka ˙wiat˘a pada z powietrza na powierzchniÊ cieczy, dla której wspó˘- *
czynnik za˘amania wynosi 1,4. PromieÒ odbity jest ca˘kowicie spolaryzowany.
Zadanie 12.
Za pomoc‡ siatki dyfrakcyjnej mo˝na wyznaczy„
a) prÊdko˙„ ˙wiat˘a,
Oblicz k‡t za˘amania promienia po wej˙ciu do cieczy. b) k‡t Brewstera,
c) d˘ugo˙„ fali dowolnej barwy,
Zadanie 7. ;
6 d) zdolno˙„ skupiaj‡c‡.
Na siatkÊ dyfrakcyjn‡ o sta˘ej d = 2,5 • 10~ m pada prostopadle ˙wiat˘o '.
o d˘ugo˙ci A = 560 nm. Ile wynosi maksymalny rz‡d' widma, które jeszcze
tik mo˝emy obserwowa„?
Zadanie 8.
Wi‡zka ˙wiat˘a monochromatycznego pada na powierzchniÊ szk˘a o wspó˘-
czynniku za˘amania n. Je˝eli promieÒ odbity jest ca˘kowicie spolaryzowany, to
k‡t padania a spe˘nia warunek
a) n = sin a,
b) n = cos a, " ,
c) n = t g o , ,
d) n = ctg a. \
Zadanie 9.
Wi‡zka ˙wiat˘a monochromatycznego pada ha powierzchniÊ szk˘a o wspó˘-
czynniku za˘amania n. Je˝eli promieÒ odbity jest ca˘kowicie spolaryzowany, to
k‡t za˘amania 0 spe˘nia warunek
a) n = ctg 0,
b) n = tgj3,
86 87
5.4. ZJAWISKO FOTOELEKTRYCZNE Zadanie 4.
Oblicz, ile razy energia kwantu promieniowania ˙wiat˘a czerwonego jest
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: mniejsz‡ pó energii;ii ~..
kwantu promieniowania ˙wiat˘a fioletowego. Przyjmujemy
- opisywa„ zjawisko fotoelektryczne zewnÊtrzne i wyja˙nia„ je zgodnie z za- p d˘ugo˙ci ˙wiat˘a w pró˝ni.
˘o˝eniami kwantowego modelu ˙wiat˘a % Acz = 800 nm oraz Xf = 400 nm.
- wyja˙nia„ zasadÊ dzia˘ania fotokomórki
Zadanie 5.
Oblicz energiÊ kwantu odpowiadaj‡cego promieniowaniu ˙wietlnemu
WZORY o d˘ugo˙ci 600 nm. Wynik podaj w d˝ulach i elektronowoltach.
h - sta˘a Plancka; v - czÊstotliwo˙„ fali; W - praca wyj˙cia;
mv2 * Zadanie 6.
— energia kinetyczna elektronów Zak˘adaj‡c, ˝e progowa czu˘o˙„ dla fali ˙wietlej o d˘ugo˙ci 560 nm wynosi
18
Wi P = 1,7 • 10~ W, oblicz najmniejsz‡ liczbÊ kwantów ˙wiat˘a, które powinno
7717) pada„ na siatkówkÊ oka w czasie 1 sekundy, aby wywo˘a„ reakcjÊ oka.
•', : • h.-i> = W+ —— Wzór Eisteina-Mi˘rjkana
Zadanie 7.
c 1."
ród˘o ˙wiat˘a ma moc promieniowania 0,01 W. Zak˘adaj‡c, ˝e Íród˘o to
w
mm
"=A
h = 6,62 • 10" 3 4 J-s
|"
•j •
...... • '»-.'. ... • • ••
emituje ˙wiat˘o monochromatyczne o d˘ugo˙ci A = 560 nm, oblicz, ile fotonów
w ci‡gu sekundy wysy˘a to Íród˘o.
Zadanie 8.
Zadanie 1.
Na powierzchniÊ metalu, którego praca wyj˙cia wynosi 1,9 eV, pada 190
mm PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
identycznych fotonów o ˘‡cznej energii 380 eV. Liczba uwolnionych elektronów
rami: -
wynosi
1) zjawisko fotoelektryczne zewnÊtrzne
2) fotokomórka to lampa a) 210,
3) zjawisko fotoelektryczne wyja˙ni˘ Einstein i Millikan b) 200,
4) natÊ˝enie ˙wiat˘a wg teorii Einsteina , ' c) 190,
5) energia fali ˙wietlnej wg teorii Einsteina - d) 180.
a) zwi‡zane jest z ilo˙ci‡ fotonów Zadanie 9.

b) polega na emisji elektronów z metalu pod wp˘ywem padaj‡cego ˙wiat˘a Praca wyj˙cia elektronu z wapnia wynosi 3 eV.
c) w której wykorzystano zjawisko fotoelektryczne Na p˘ytkÊ wapnia pada 500 fotonów o energii 6 eV ka˝dy oraz 1000 fotonów
d) zwi‡zana jest z czÊstotliwo˙ci‡ ˙wiat˘a o energii 1,5 eV ka˝dy. Ÿ‡czna ilo˙„ wybitych z wapnia elektronów przez
e) zak˘adaj‡c, ˝e rozchodzenie siÊ ˙wiat˘a polega na rozchodzeniu siÊ porcji, wszystkie padaj‡ce fotony wynosi
inaczej kwantów energii a) 0,
b) 500,
Zadanie 2.
c) 1000,
Oblicz najd˘u˝sz‡ falÊ wywo˘uj‡c‡ zjawisko fotoelektryczne w p˘ytce sre-
d) 1500.
bra. Praca wyj˙cia dla srebra wynosi W = 7,52 • 10~ 19 J. .. '
Zadanie 3.
Promieniowanie elektromagnetyczne o d˘ugo˙ci A = 150 nm pada na foto-
komórkÊ, w której jest platynowa katoda. Aby pr‡d przez t‡ fotokomórkÊ nie
p˘yn‡˘, przy˘o˝ono napiÊcie hamuj‡ce 2,75 V. Oblicz pracÊ wyj˙cia platyny.
89
Zadanie 10. 5.5. BUDOWA ATOMU
NatÊ˝enie ˙wiat˘a padaj‡cego na fotokatodÊ wp˘ywa na
a) pracÊ wyj˙cia elektronów z katody, NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi:
b) liczbÊ elektronów emitowanych przez katodÊ, - podawa„ podstawowe za˘o˝enia modelu atomu wodoru wg Bohra
c) energiÊ elektronów emitowanych przez katodÊ, - oblicza„ czÊstotliwo˙„ i d˘ugo˙„ fali emitowanej przez atom wodoru przy
..tr..-'*^- d) energiÊ elektronów emitowanych przez katodÊ oraz ich liczbÊ. przeskokach elektronu pomiÊdzy orbitami
- wyja˙nia„ mechanizm powstawania widma emisyjnego i absorpcyjnego
Zadanie 11. oraz przedstawia„ zastosowanie analizy widmowej
Na p˘ytkÊ metalow‡ pada foton o energii £ i wybija elektron nadaj‡c mu 1 - wyja˙nia„ zasadÊ dzia˘ania lasera i wymienia„ jego zastosowania
pewn‡ energiÊ kinetyczn‡. Podwojenie energii padaj‡cego fotonu powoduje J
trzykrotny wzrost energii kinetycznej elektronu. Praca wyj˙cia elektronów | .',-:, WZORY
z tego metalu wynosi
X - d˘ugo˙„ emitowanej fali elektromagnetycznej; k - numer pow˘oki, z której nastÊpuje
a) E, l przej˙cie; n -numer pow˘oki, na któr‡ przechodz‡ elektrony; AE - zmiana energii
b)2-£, ± atomu; EQ - sta˘a; h - sta˘a Plancka; R - sta˘a Rydberga; n- ~ promieÒ 1 orbity
c)0,5-E, 2.'-
d)3-E. ; rn=n*- r0
.u. s < Zadanie 12. " ! AE = h-u
Wykres przedstawia zale˝no˙„ maksymalnej energii kinetycznej fotoelek- 1 1
4E E
tronów od = °ty n"
a) natÊ˝enie ˙wiat˘a padaj‡cego na dwa ró˝ne metale,
1_
b) czÊstotliwo˙ci padaj‡cego ˙wiat˘a dla dwóch metali,
c) czÊstotliwo˙ci padaj‡cego ˙wiat˘a na metal dla dwóch ró˝nych natÊ˝eÒ ¥
˙wiat˘a,
d) natÊ˝enia padaj‡cego ˙wiat˘a dla ró˝nych czÊstotliwo˙ci.
¥E°
E0 = -13,6 eV; R = 1,1 • 107 l/m
Zadanie 1.
rami:
1) laserem jest urz‡dzenie
2) emisja wymuszona zachodzi, gdy
3) wg Bohra elektron kr‡˝y wokó˘ j‡dra po orbitach
4) elektron kr‡˝‡cy wokó˘ j‡dra
5) energia emitowana jest przez atom wówczas, gdy
a) nie emituje energii
b) w którym wykorzystuje siÊ emisjÊ wymuszon‡ w zakresie ˙wiat˘a widzial-
nego
c) do atomu wzbudzonego wpada foton o energii równej energii wzbudzenia
d) dla których moment pÊdu jest ca˘kowit‡ wielokrotno˙ci‡ sta˘ej Plancka
podzielonej przez 2.r
e) elektron przechodzi z wy˝szej orbity na ni˝sz‡
90 91
a
Energia elektronu na pierwszej orbicie w atomie wodoru wynosi •$ W widzialnej czÊ˙ci widma znajduj‡ siÊ linie widmowe z serii
Ei - —13,6 eV. Oblicz energiÊ kwantu emitowanego przy przej˙ciu elektronu! a) Lyrr/ana,
z trzeciej na drug‡ orbitÊ. ; b) Ba˘mera, .
•i c) Paschena,
Zadanie 3.
d) Lymana i Balmera.
Oblicz d˘ugo˙„ fali promieniowania przy przej˙ciu elektronu w atomie
wodoru z trzeciej pow˘oki na pierwsz‡. Zadanie 11.
Laser wytwarza ˙wiat˘o
Zadanie 4.
a) monochromatyczne i spolaryzowane,
Ÿ
Oblicz d˘ugo˙„ fali odpowiadaj‡cej granicy serii Balmera. Granica serii
b) monochromatyczne i niespolaryzowane,
Balmera odpowiada przej˙ciu elektronu z nieskoÒczono˙ci na pow˘okÊ drug‡.
c) spolaryzowane o dowolnej d˘ugo˙ci,
Zadanie 5. ? d) tylko ˙wiat˘o czerwone.
Korzystaj‡c z teorii Bohra oblicz promieÒ pierwszej tyrbity elektronu w ato-
mie wodoru. J .
Zadanie 12.
mI
iSt
Ilo˙„ linii widmowych, które mog‡ pojawi„ siÊ w widmie atomu wodoru,
Zadanie 6. j przy* przej˙ciu elektronu z pow˘oki M na pow˘okÊ K:
Korzystaj‡c z teorii Bohra oblicz szybko˙„ elektronu pa pierwszej orbicie a) jedna,
w atomie wodoru. - b) dwie,
rU
HM
c) trzy,
Zadanie 7.
d) cztery.
Jak‡ minimaln‡ szybko˙„ powinien mie„ elektron, aby przy zderzeniu
z atomem wodoru bÊd‡cym w stanie podstawowym^ wywo˘a„ emisjÊ linii
w czÊ˙ci widzialnej widma, która odpowiada przej˙ciu elektronu z pow˘oki M
na pow˘okÊ L.
Zadanie 8.
Je˝eli wg teorii Bohra promieÒ pierwszej orbity Wynosi r 0 , to promieÒ
drugiej orbity wynosi
a) 2 • r0,
b) 3 • r 0 ,
c) 4 • r0/
d) 8 • r0.
Zadanie 9.
Elektron w atomie wodoru, znajduj‡cy siÊ na orbicie stacjonarnej, ma
energiÊ:
a) dodatni‡,
b) ujemn‡,
c) równ‡ zero,
d) równ‡ jego energii kinetycznej.
92 93
6. ENERGIA, JEJ PRZEMIANY I TRANSPORT Zadanie 4.
; Obljcz, jak‡ pracÊ wykona cia˘o o masie 5 kg, które rusza ze sta˘ym
6.1. PRACA I MOC 2
przyspieszeniem 0,2 m / s i przebywa tym ruchem drogÊ 50 m.
Zadanie 5.
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: -i
Oblicz, jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby nieruchome cia˘o o masie m
- pos˘ugiwa„ siÊ pojÊciami pracy i mocy
' rozpÊdzi„ do szybko˙ci v.
«
WZORY Zadanie 6.
W - praca; F - si˘a; Ar - warto˙„ przemieszczenia; a-k‡t miÊdzy si˘‡ a przemiesz-1 ⁄rednia moc rowerzysty wynosi 0,45 kW. Jak‡ pracÊ wykonuje rowerzysta
czeniem; s - droga; P - moc; t - czas * w ci‡gu 5 h. Ile czasu potrzebowa˘by samochód o mocy 45 kW na wykonanie
tej pracy?
W = F • Ar • cos a Praca w ogólnym przypadku Zadanie 7.
W =• F • s Praca po torze prostoliniowym gdy a = 0 Wykres przedstawia zale˝no˙„ wykonanej przez urz‡dzenie pracy od
czasu.
P=— Moc a-S 'W[kWh]
Zadanie 1. „
m
rami: 1 4 8
1) pracÊ liczymy jako
Oblicz moc tego urz‡dzenia.
2) moc liczymy jako "
3) wykonywana praca jest równa zero, gdy Zadanie 8.
4) praca osi‡ga maksymaln‡ warto˙„, gdy Moc grza˘ki w czajniku bezprzewodowym wynosi 2 kW. Ile groszy kosz-
5) praca wykonywana przez si˘y tarcia tuje zagotowanie garnuszka wody?
a) stosunek pracy do czasu, w którym zosta˘a wykonana Czas zagotowania wynosi 3 minuty, za˙ 1 kWh kosztuje 0,38 z˘.
b) iloczyn przemieszczenia cia˘a, dzia˘aj‡cej si˘y i cosinusa k‡ta pomiÊdzy Zadanie 9.
si˘‡ a przemieszczeniem Oblicz u˝yteczn‡ pracÊ wykonan‡ przez silnik o mocy 4 kW w czasie 10
c) jest ujemna minut, je˝eli sprawno˙„ silnika wynosi 75%.
d) si˘a ma taki sam kierunek i zwrot jak przemieszczenie
e) co najmniej jeden z wymienionych czynników wynosi zero: si˘a, prze- Zadanie 10.
mieszczenie, cosinus k‡ta miÊdzy si˘‡ a przemieszczeniem. Oblicz si˘Ê ci‡gu silnika elektrowozu jad‡cego z szybko˙ci‡
108 km/h, gdy moc silnika wynosi 1 MW, za˙ sprawno˙„ silnika wynosi 90%.
Zadanie 2.
Zadanie 11.
Oblicz, jak‡ pracÊ wykona˘a kobieta, która pcha po poziomej ulicy wózek
z dzieckiem si˘‡ 20 N na odleg˘o˙„ 500 m. ' Oblicz, jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby wzd˘u˝ równi pochy˘ej o k‡cie
nachylenia 30° na drodze 10 m przesun‡„ bez tarcia cia˘o o masie 10 kg.
Zadanie 3.
Zadanie 12.
DÍwig podnosi pojemnik z ceg˘ami o masie 300 kg na wysoko˙„ 12 m.
Janek zje˝d˝aj‡c z górki na sankach, przejecha˘ jeszcze 10 m po poziomym
Oblicz, jak‡ wykona˘ pracÊ przeciwko si˘om ciÊ˝ko˙ci?
torze. Oblicz pracÊ si˘ tarcia, które zatrzyma˘y sanki. Ÿ‡czna masa sanek
z Jankiem wynosi 50 kg, wspó˘czynnik tarcia sanek o ˙nieg wynosi/ = 0,05.
2
Przyjmujemy g = 10 m/s .
94 95
Zadanie 13. 6.2. ENERGIA KINETYCZNA I POTENCJALNA
Jerzy niesie torbÊ z ksi‡˝kami po poziomym korytarzu. Oblicz, jak‡ pracÊ ZASADA ZACHOWANIA ENERGII
wykona, je˝eli masa torby z ksi‡˝kami wynosi 5 kg, a droga, któr‡ przeszed˘ \
to 10 m. !
NiezbÊdne wymagania — uczeÒ potrafi:
Zadanie 14. - pos˘ugiwa„ siÊ pojÊciami energii kinetycznej, potencjalnej ciÊ˝ko˙ci
Aby podnie˙„ cia˘o o masie 1 kg ruchem jednostajnym na wysoko˙„ 10 m - zastosowa„ zasadÊ zachowania energii mechanicznej dla ruchu prostoli-
nale˝y wykona„ pracÊ niowego
PI a) 0 J,
wrw b) 10 J,
Pi
WZORY
c) 100 J, « G - sta˘a grawitacji; M - masa Íród˘a pola grawitacyjnego (Ziemi); m - masa cia˘a •!i
d) 1000 J. próbnego; r - odleg˘o˙„ od ˙rodka Íród˘a do cia˘a umieszczonego w polu; pi
Zadanie 15. *
Moc urz‡dzenia, które cia˘o o masie 1 kg podnosi rftchem jednostajnym A£ = Wz Zmiana energii a praca si˘ zewnÊtrznych
na wysoko˙„ 10 m w czasie 10 s, wynosi ~ •. Ep = mgh Energia potencjalna
a) 0 W, ~L mrr
b) 10 W, i Ek = — Energia kinetyczna
mm c) 100 W, • ! GMm
. d)-1000 W, "* . AV=- Energia potencjalna w polu grawitacyjnym
Zadanie 16.
Aby cia˘o o masie 1 kg rozpÊdzi„ do szybko˙ci 20 m/s nale˝y wykona„ Zadanie 1.
pracÊ * PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
a) 0 J, rami:
b) 100 J, 1) zmiana energii mechanicznej cia˘a
c) 200 J, 2) gdy si˘a zewnÊtrzna nie wykonuje pracy nad uk˘adem cia˘
d) 400 J. 3) przy oddalaniu siÊ cia˘a od Ziemi
Zadanie 17. 4) w polu elektrostatycznym energia potencjalna
Skrzynia o masie m przesuwana jest po poziomym torze ruchem jed- 5) energia wi‡zania
nostajnym na odleg˘o˙„ s. Wspó˘czynnik tarcia skrzyni o pod˘o˝e wynosi /. a) energia potencjalna zawsze wzrasta
Wykonana podczas tego przesuwania praca wynosi
b) jest równa pracy si˘ zewnÊtrznych wykonanej nad tym cia˘em
a) fings,
c) jest dodatnia w przypadku oddzia˘ywaÒ odpychaj‡cych i ujemna przy
b) Ifrngs,
oddzia˘ywaniach przyci‡gaj‡cych
c) 0.
d) energia mechaniczna tego uk˘adu nie ulega zmianie, czyli jest zachowana
d) Na podstawie tych danych nie mo˝na obliczy„ pracy.
e) to najmniejsza energia, jak‡ nale˝y dostarczy„ uk˘adowi zrvi‡zanemu, aby
Zadanie 18. jego sk˘adniki mog˘y sta„ siÊ swobodne
Aby poci‡g o masie 1000 ton poruszaj‡cy siÊ z szybko˙ci‡ 30 km/h
Zadanie 2.
zahamowa„ w ci‡gu 50 s, to moc hamowania musi wynosi„
Na nici o d˘ugo˙ci 0,8 m zawieszono metalow‡ kulkÊ. NastÊpnie ni„
a) 106 W,
odchylono o k‡t 90° od pionu i puszczono. Korzystaj‡c z zasady zachowania
b) 69,4 • 104 W,
energii mechanicznej oblicz szybko˙„ kulki w chwili, gdy kulka przechodzi
c) 4 MW,
przez najni˝ej po˘o˝ony punkt (po˘o˝enie równowagi).
d) 2 kW.
Przyjmujemy g = 10 m/s 2 .
96
97
Oblicz s z y b k o ˙ „ narciarza w chwili wychodzenia z p r o g u skoczni nar- Oblicz energiÊ w i ‡ z a n i a u k ˘ a d u Ziemia-satelita, je˝eli m a s a satelity w y n o s i
ciarskiej, je˝eli za˘o˝ymy, ˝e rozbieg skoczni jest przeciwprostok‡tn‡ trójk‡ta. 1000 kgjjl satelita p o r u s z a siÊ p o orbicie zbli˝onej d o ko˘owej n a w y s o k o ˙ c i
Pozosta˘e boki tego trójk‡ta to w y s o k o ˙ „ skoczni 30 m oraz podstawa, która
m a d˘ugo˙„ 40 m. R o z w a ˝ d w a p r z y p a d k i :
300 km*od powierzchni Ziemi.
Przyjmujemy Rz = 6,37 • 10 6 m, GM = 4 • 10 1 4 m 3 / s 2 . ii
a) nie u w z g l Ê d n i a m y tarcia,
Z a d a n i e 11.
b) u w z g l Ê d n i a m y tarcie i przyjmujemy, ˝e wspó˘czynni k tarcia wynosi 0,05.
Oblicz, p o jakim czasie energia kinetyczna cia˘a rzuconego p o z i o m o z szyb-
Z a d a n i e 4. ko˙ci‡ v b Ê d z i e piÊ„ razy w i Ê k s z a od energii kinetycznej cia˘a w chwili wy-
Jak‡ s z y b k o ˙ „ n a l e ˝ y n a d a „ kulce wisz‡cej na nitce o d˘ugo˙ci 0,4 m, aby rzucenia.
m a k s y m a l n i e odchyli˘a siÊ o d po˘o˝enie równowagi o k‡t 60°. Przyjmujemy
badanie 12.
? = 10 m / s 2 .
Z z a s a d y zachowania energii mechanicznej wynika, ˝e
Zadanie 5. 1 a) w uk˘adzie z a m k n i Ê t y m energia kinetyczna jest równa energii potencjalnej,
Pi˘ka Spadaj‡c z w y s o k o ˙ c i 3,6 m odbija siÊ od twardego pod˘o˝a trac‡c b) s u m a energii kinetycznej i potencjalnej u k ˘ a d u jest sta˘a, gdy w uk˘adzie
p r z y odbiciu po˘owÊ energii mechanicznej. Oblicz: 5j j dzia˘aj‡ tylko si˘y zachowawcze i si˘y z e w n Ê t r z n e nie w y k o n u j ‡ pracy n a d
a) s z y b k o ˙ „, z jak‡ pi˘ka s p a d a n a pod˘o˝e, uk˘adem,
b) szybko˙„, z jak‡ pi˘ka odbija siÊ od pod˘o˝a, . j c) s u m a energii kinetycznej i potencjalnej jest równa zero, 'r;gg
..c) w y s o k o ˙ „ , n a któr‡ wzniesie siÊ pi˘ka p o odbiciu. * d) energia mechaniczna jest równa;sumie energii kinetycznej i potencjalnej.

Od ska˘y wznosz‡cej siÊ 150 m n a d przepa˙ci‡ oderwa˘ siÊ kawa˘ek o masie Dwie kulki o masach no = m oraz n?2 = im maj‡ takie same pÊdy. Energie
10 kg. Oblicz jego energiÊ kinetyczn‡, potencjaln‡ i ca˘kow‡t‡ licz‡c w z g l Ê d e m kinetyczne Ei oraz E2 tych kulek spe˘niaj‡ zale˝no˙ „
pod˘o˝a przepa˙ci: a) Ej = 4E 2 ,
a) w miejscu oderwania siÊ ska˘y, b) Ei = 2E 2 ,
b) n a w y s o k o ˙ c i 110 m n a d p r z e p a ˙ c i ‡ , c) Ei = E 2 ,
c) w miejscu uderzenia o p od˘ o˝ e przepa˙ci. , d) Ei = 0,5E 2 .
Z a d a n i e 7. Z a d a n i e 14.
Oblicz, o ile w z r o ˙ n i e energia kinetyczna meteorytu o masie 200 kg pod- Energia kinetyczna cia˘a poruszaj‡cego siÊ p o d dzia˘aniem si˘y do˙rodko-
czas zbli˝ania siÊ d o Ziemi z odleg˘o˙ci 500 k m do 300 k m o d powierzchni wej 30 N p o o k r Ê g u o p r o m i e n i u 2 m, ma w a r t o ˙ „
Ziemi.
a) 30 J, b ) 0 J, c ) 6 0 J, d) 20 J.
Z a d a n i e 8. Z a d a n i e 15.
Oblicz ca˘kowit‡ energiÊ mechaniczn‡ satelity Ziemi o masie m = 100 kg Ze wzgórza nachylonego p o d k‡tem 30° zje˝d˝aj‡ sanki. D˘ugo˙„ zbocza
k r ‡ ˝ ‡c e g o p o orbicie o p r o m i e n iu R = 6,67 • 10* m. Przyjmujemy, ˝ e w y r a ˝ e n i e wynosi 100 m, z a ˙ s z y b k o ˙ „ u p o d n ó ˝a 20 m / s . Energia mechaniczna stracona
14 3 2
GM = 4 • 10 m / s . .
przez sanki w w y n i k u tarcia wynosi
Z a d a n i e 9. . a) 20%, b) 40%, c) 60%, d) 80%.
Korzystaj‡c z zasady zachowania energii mechanicznej oblicz, na jak‡
Z a d a n i e 16.
w y s o k o ˙ „ n a d p o w i e r z c h n i Ê Ziemi dotrze cia˘o rzucone pionowo do góry
Cia˘o spada swobodnie z w y s o k o ˙ c i 10 m. Energia kinetyczna tego cia˘a
z szybko˙ci‡ r ó w n ‡ warto˙ci pierwszej prÊdko˙ci kosmicznej.
zrówna siÊ z energi‡ potencjaln‡ po czasie (od wypuszczenie cia˘a)
a) 1 s, b) 1,5 s, c) 2 s, d) 0,5 s.
99
6.3. RUCH FALOWY - FALA JAKO SPOSÓB PRZENOSZENIA ENERGII a) zaburzenie rozchodz‡ce siÊ w o˙rodku sprÊ˝ystym ze skoÒczon‡ prÊdko-
˙ci‡ i przenosz‡ce energiÊ, a polegaj‡ce na ruchach drgaj‡cych cz‡steczek
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: wokó˘ po˘o˝enia równowagi.
Ks.-,.;
- opisywa„ transport energii w ruchu falowym b) takre, w których kierunek drgaÒ (cz‡steczek) jest prostopad˘y do kierunku
rozchodzenia siÊ fali •
.- I
I˘&Ó WZORY c) to takie, w których kierunek drgaÒ jest równoleg˘y do kierunku rozcho-
A - d˘ugo˙„ fali; v - szybko˙„ fali; T - okres; f - czÊstotliwo˙„ fali; a - k‡t padania; dzenia siÊ fali
0 -k‡t za˘amania; Vi,v2- szybko˙„ fali w o˙rodku pierwszym i drugim; d) im wiÊksz‡ energiÊ przenosi fala w jednostce czasu
«2,i - wspó˘czynnik za˘amania; I - natÊ˝enie fali; P - moc akustyczna; e) zbiór punktów o jednakowej fazie
S - powierzchnia; fi - odbierana czÊstotliwo˙„, gdy Íród˘o jest'nieruchome;
f) zjawisko Dopplera, dyfrakcja i interferencja
f2 - odbierana czÊstotliwo˙„, gdy obserwator jest nieruchomy; v0 - szybko˙„ obserwa- Zadanie 2.
tora; v2 - szybko˙„ Íród˘a; * Zak˘adaj‡c, ˝e cz˘owiek s˘yszy dÍwiÊk w zakresie czÊstotliwo˙ci od 20 Hz
±-w symbolu tym górny znak dotyczy zbli˝ania siÊ, za˙ dolny oddalania; do 20 kHz, oblicz odpowiadaj‡ce temu zakresowi d˘ugo˙ci fal dÍwiÊkowych
E - energia ca˘kowita; A - amplituda; EP - energia potencjalni}; x - wychylenie w powietrzu.
Zadanie 3.
D˘ugo˙„ fali ; Janek p˘ywaj‡c ˘ódk‡ po jeziorze zauwa˝y˘, ˝e ˘ódka ko˘ysze siÊ równok
li •• • "•i miernie pod wp˘ywem powsta˘ych fal. Okres drgaÒ ˘ódki wynosi 4 s. Oblicz,
Okres - z jak‡ szybko˙ci‡ rozchodz‡ siÊ fale; je˝eli odleg˘o˙„ miÊdzy kolejnymi grzbie-
i
i• sina vi tami fali wynosi 8 m.
=
SXTT0 V~2=n2<1 Prawo za˘amania Zadanie 4.
'-I
Fala g˘osowa przechodzi z powietrza (r‡ = 330 m/s) do wody (v2 =
NatÊ˝enie dÍwiÊku , 1450 m/s). Ile razy d˘ugo˙„ fali dÍwiÊkowej w wodzie jest wiÊksza od d˘ugo˙ci
tej fali w powietrzu.
Energia ca˘kowita ' Zadanie 5.
kxr\ Jak‡ moc dÍwiÊku odbiera ucho, je˝eli czynna powierzchnia ucha wynosi
EP =
2 Energia potencjalna * 5 cm 2 , za˙ natÊ˝enie dÍwiÊku odbieranego wynosi 3 • 10~10 W/m 2 .
i±3˘) Zadanie 6.
V J
1 Maszynista poci‡gu ekspresowego jad‡cego z szybko˙ci‡ 90 km/h, zbli-
Zjawisko Dopplera
72=/ ˝aj‡c siÊ do przejazdu kolejowego w˘‡czy˘ syrenÊ wysy˘aj‡c‡ dÍwiÊk o czÊ-
v stotliwo˙ci 8000 Hz. Jak‡ czÊstotliwo˙„ syreny us˘yszy Janek oczekuj‡cy przed
przejazdem, gdy
Zadanie 1. a) poci‡g zbli˝a siÊ do przejazdu, b) poci‡g oddala siÊ od przejazdu.
PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- Zadanie 7.
rami: Sygna˘ wys˘any przez echosondÊ lodzi podwodnej wróci po 3,7 s. W jakiej
1) fal‡ mechaniczn‡ jest odleg˘o˙ci od ˘odzi jest przeszkoda. Szybko˙„ dÍwiÊku w wodzie wynosi
2) zjawiskami charakterystycznymi dla ruchu falowego s‡ m.in. 1450 m/s.
3) fale poprzeczne to Zadanie 8.
4) fale pod˘u˝ne to Robotnik uderzy˘ m˘otkiem w koniec szyny. Na drugim koÒcu szyny
5) natÊ˝enie fali jest tym wiÊksze odebrano dÍwiÊk dwukrotnie w odstÊpie czasu 0,5 s. Jaka jest d˘ugo˙„ szyny,
6) powierzchnia falowa to je˝eli szybko˙„ dÍwiÊku w powietrzu wynosi 330 m/s, za˙ w stali 5300 m/s.
100
101
Zadanie 9. ,,„ 6.4. TRANSPORT ENERGII CIEPLNEJ - BILANS CIEPLNY
W starych odbiornikach radiowych umieszczano skale, na których obok!
d˘ugo˙ci fali umieszczano nazwÊ stacji radiowej. Obecnie przy nazwie odbie-
ranej stacji pojawia_ siÊ czÊstotliwo˙„ fali. Oblicz:
,',,:- opisywa„ zjawisko konwekcji, przewodnictwa i promieniowania
ml
•.02:!
a) czÊstotliwo˙„ fali radiostacji Warszawa I pracuj‡cej w zakresie fal d˘ugich cieplnego •--;' „"-
1322 metry, ••o
b) d˘ugo˙„ fali „Jedynki" pracuj‡cej na czÊstotliwo˙ci 90 MHz. Szybko˙„ fali WZORY
elektromagnetycznej wynosi 3 • 108 m/s. √- ciep˘o; c - ciep˘o w˘a˙ciwe; L - ciep˘o topnienia (krzepniÊcia); m - masa cia˘a;
Zadanie 10. „ Qzysk- ciep˘o zyskane; Qstmc - ciep˘o stracone; K - wspó˘czynnik; r - czas;
Przy przechodzeniu fali z jednego o˙rodka do drugiego nie ulega zmianie 5 - powierzchnia; l - grubo˙„ warstwy przewodz‡cej; AT - ró˝nica temperatur
a) d˘ugo˙„ fali,
Q = cmAT Ciep˘o wymieniane pod wp˘ywem
b) czÊstotliwo˙„ fali, i-
c) amplituda, ^_ |; ró˝nicy temperatur
d) szybko˙„ rozchodzenia siÊ fali. - ;/ Q~L-m Ciep˘o wymieniane podczas
V4 •
Zadanie 11. i * topnienia (krzepniÊcia)
Pewien dÍwiÊk s˘yszymy raz z odleg˘o˙ci Si, drugi raz z odleg˘o˙ci S2 = 4-si. Qzysk = C˝W Bilans cieplny
NatÊ˝enie dÍwiÊku w drugim przypadku bÊdzie -• , AT
IW. i
a) szesnastokrotnie mniejsze, Q = k-r • S—r- Przep˘yw ciep˘a
b) czterokrotnie mniejsze,
c) czterokrotnie wiÊksze, J
W zadaniach nale˝y przyj‡„ dla wody c = 4 190
d) dwukrotnie mniejsze. kgK
Punkt materialny wykonuje drgania harmoniczne o amplitudzie 20 cm. PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
Energia kinetyczna jest równa potencjalnej, kiedy odleg˘o˙„ punktu od po˘o- rami:
˝enia równowagi wynosi t
1) przewodnictwo cieplne to
a) 10 cm, b) 14,1 cm, c) 1,41 cm, d) 2,82 cm. 2) konwekcja to
Zadanie 13. 3) przewodniki
Struna drgaj‡ca z czÊstotliwo˙ci‡ 340 Hz wytwarza w powietrzu 4) wymiana ciep˘a poprzez konwekcjÊ
(v = 340 m/s) 5) w cieczach i gazach
a) falÊ poprzeczn‡ o d˘ugo˙ci 1 m, a) ciep˘o transportowane jest poprzez zderzenia atomów (ze wzglÊdu na
b) falÊ pod˘u˝n‡ o d˘ugo˙ci 1 m, brak swobodnych elektronów) - dlatego jest transportowane wolniej ni˝
c) falÊ pod˘u˝n‡ o d˘ugo˙ci 340 m, w przewodnikach
d) falÊ poprzeczn‡ o d˘ugo˙ci 340 m. -i b) sposób przekazania energii wewnÊtrznej poprzez zderzenia cz‡steczek,
temperatura w ciele wyrównuje siÊ samorzutnie bez makroskopowych
Zadanie 14.
ruchów materii
W˘a˙ciwe jest uporz‡dkowanie promieniowania od najwiÊkszej czÊstotliwo˙ci:
c) sposób wymiany ciep˘a poprzez ruch makroskopowych obszarów cieczy
a) rentgenowskie, widzialne, podczerwone, nadfioletowe,
lub gazu wzglÊdem siebie mo˝e zachodzi„ pod wp˘ywem czynników
b) rentgenowskie, nadfioletowe, widzialne, podczerwone,
zewnÊtrznych (mieszanie) lub wskutek ró˝nicy gÊsto˙ci
c) podczerwone, widzialne, nadfioletowe, rentgenowskie,
d) ciep˘a s‡ równie˝ przewodnikami elektrycznymi
d) podczerwone, rentgenowskie, radiowe, nadfioletowe.
e) jest szybsza ni˝ wymiana wskutek przewodnictwa cieplnego
102 103
Zadanie 2. »
Do wody o masie mj = 1 kg i temperaturze tj = 60°C wlewamy wodÊ Zadanie 10.
o masie m2 = 0,5 kg i temperaturze T2 = 293 K. Oblicz temperaturÊ koÒcow‡ - Ci‡˘ó o masie 2 kg i temperaturze pocz‡tkowej 30°C ogrzano do tempera-
wody po wyrównaniu siÊ temperatur. Zak˘adamy, ˝e woda o masie m\ znajduje
siÊ w termosie. tury 800 C dostarczaj‡c 198 660 J ciep˘a. Ciep˘o w˘a˙ciwe tego cia˘a wynosi:
I Zadanie 3. a) 236 J/kgK, b) 385 J/kgK, c) 452 J/kgK, d) 129 J/kgK.
Zadanie 11.
5 W jakim stosunku mas nale˝y zmiesza„ wodÊ o temperaturze 60°C z wod‡
j
i
o temperaturze 20°C, aby temperatura koÒcowa by˘a ˙redni‡ arytmetyczn‡
temperatur pocz‡tkowych podawanych w skali Celsjusza. Zak˘adamy, ˝e nie
% Podczas krzepniÊcia ˝elazo odda˘o otoczeniu 1390 kj energii cieplnej. Je˝eli
przyjmiemy, ˝e ciep˘o krzepniÊcia ˝elaza wynosi 278 kj/kg, to masa ˝elaza m
wynosi:
1 ma wymiany ciep˘a z otoczeniem.
Zadanie 4.
•
a) 3 kg, b) 10 kg, c) 5 kg, d) 2 kg. mm
Do naczynia c„ = 920 J/(kgK) o masie m„ = 0.3 kgt w którym jest m\ = Zadanie 12.
1 kg wody o temperaturze Tj = 333 K wlewamy wodÊia masie m2 = 0,5 kg Je˝eli na przedstawionym wykresie T oznacza temperaturÊ, za˙ t oznacza .:G/f|
i temperaturze T2 = 293 K. Oblicz temperaturÊ koÒcow‡ wody po wyrównaniu czas dostarczania cia˘u ciep˘a, za˙ w punkcie A cia˘o jest w stanie sta˘ym,: to - -*i
> siÊ temperatur. ~" na odcinku BC przedstawiony jest proces Mi
Zadanie 5. I ':-.,-..''.; Ar,-
Do wody o masie m\ = 0,56 kg i temperaturze 2j>»= 289 K znajduj‡cej

• siÊ w termosie wrzucono kawa˘ek topniej‡cego lodu o masie m2 = 0,08 kg.
Zauwa˝ono, ˝e temperatura koÒcowa obni˝y˘a siÊ do 277 K. Oblicz ciep˘o
topnienia lodu.
˘
Zadanie 6.
Jak‡ szybko˙„ musi mie„ kulka o˘owiana o temperaturze 20°C, aby podczas h h h
zderzenia z przeszkod‡ uleg˘a stopieniu. O˘ów topi siÊ w temperaturze 327°C,
a) ogrzewania, gdy cia˘o jest w stanie sta˘ym,
ciep˘o w˘a˙ciwe o˘owiu wynosi cg = 131 J/(kg-K), za˙ jego ciep˘o topnienia
wynosi L = 2,5-104 J/kg. Zak˘adamy, ˝e po˘owa energii kinetycznej kulki idzie b) ogrzewania, gdy cia˘o jest w stanie ciek˘ym,
na ogrzanie i stopienie. c) topnienia cia˘a,
Zadanie 7. d) krzepniÊcia cia˘a.
Zadanie 13.
W bryle topniej‡cego lodu wydr‡˝ono wnÊkÊ i wlano do niej 100 g wody
o temperaturze 50°C Gdy temperatura wody obni˝y˘a siÊ do 0°C, wylano Na rysunku przedstawiono zale˝no˙„ temperatury ró˝nych mas tej samej
wodÊ z wnÊki i zwa˝ono j‡. Wylano 162 g wody. Oblicz ciep˘o topnienia lodu. substancji od dostarczanego ciep˘a.
Zadanie 8.
t'f°C]
Oblicz, ile ciep˘a traci w ci‡gu miesi‡ca (30 dni) nieizolowany ruroci‡g
stalowy o ˙rednicy 2r = 6 cm i d˘ugo˙ci a = 120 m, który przewodzi parÊ
o temperaturze 205°C Przyjmujemy, ˝e temperatura otoczenia wynosi 5°C,
grubo˙„ ˙cianki rury wynosi 3,5 mm, za˙ wspó˘czynnik k = 46,6 J/(m-s-K).
Zadanie 9.
2,5 kg wody doprowadzono w ci‡gu 10 minut do wrzenia przy pomocy

palnika. Je˝eli temperatura pocz‡tkowa wody Wynosi˘a 10°C i ca˘e ciep˘o Masy te spe˘niaj‡ zale˝no˙„
dostarczane pobra˘a woda, to moc palnika by˘a w przybli˝eniu równa
a) 157 W, b) 900 W, c) 1570 W, d) 15700 W. a) m„ < nib, b) ma > ntb, c) mc < my, d) ma < mh > m
104
105
7. B U D O W A I EWOLUCJA W S Z E C H ⁄ W I A T A
Ii W zadaniach nale˝y przyj‡„: i£®∆j
7.1. J¿DRO ATOMOWE - ENERGIA WI¿ZANIA,
27
ROZPAD PROMIENIOTWÓRCZY f masa l u = 1,6606 • 10~ kg
masa protonu mp = 1,007277 u
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: masa neutronu mn = 1,008665 u
- opisywa„ w˘asno˙ci si˘ j‡drowych
Ml masa j‡dra helu mne = 4,001509 u
- okre˙la„, na podstawie liczby masowej i liczby porz‡dkowej, sk˘ad j‡der
atomowych i izotopów atomów masa j‡dra deuteru mD = 2,014102 u
- pos˘ugiwa„ siÊ pojÊciami j‡drowego niedoboru masyfi energii wi‡zania
- wskazywa„ zale˝no˙„ E = mc2 jako równowa˝no˙„ masy i energii Zadanie 1.
- wymienia„ w˘asno˙ci promieniowania j‡drowego (cv fi, 7) i przedstawia„ PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
3§ zwi‡zane z nim zagro˝enia ., rami:
- wymienia„ zastosowania promieniowania j‡drowegcrf 1) energia uk˘adu zwi‡zanego jest
- zastosowa„ prawo rozpadu, z uwzglÊdnieniem czasu po˘owicznego zaniku, 2) masa spoczynkowa uk˘adu zwi‡zanego jest
do analizy przemian j‡drowych ] 3) ró˝nica miÊdzy sum‡ mas sk˘adników a mas‡ spoczynkow‡ uk˘adu jest
4) w˘a˙ciwa energia wi‡zania jest
WZORY .. ** , 5) promienie a
energia; E‡ - w˘a˙ciwa energia wi‡zania; A - liczba nukleonów; Z - liczba 6) promienie fi
protonów; Am - defekt masy; mp,m masa protonu, neutronu; nu, masa j‡dra; 7) promienie 7
a, fi - cz‡stka a i cz‡stka fi; X,.Y - umowne symbole izotopóp; a) mniejsza od sumy energii jego sk˘adników po rozdzieleniu
7 - promieniowanie 7; Q - wydzielona energia; Nc, - liczba j‡deudla t00;- b) nie ulegaj‡ odchyleniu ani w polu elektrycznym, ani w polu magnetycz-
N - liczba j‡der po czasie t, które nie uleg˘y rozpadowi; A - sta˘a zamku; nym, s‡ bardzo przenikliwe w powietrzu, mog‡ przenika„ kilkadziesi‡t
Ti/2 - czas po˘owicznego zaniku; e - podstawa logarytmu naturalnego metrów, a zatrzymuje je kilkucentymetrowej grubo˙ci warstwa o˘owiu:
Posiadaj‡ te same w˘asno˙ci co twarde promienie X, maj‡ wiÊc naturÊ fali
Ew = Am • c Energia wi‡zania elektromagnetycznej
c) mniejsza od sumy mas jego sk˘adników
EA = - W˘a˙ciwa energia wi‡zania d) nazywamy deficytem lub defektem masy
Am = Zmp + (A — Z)m„ — nij Deficyt masy e) równa energii wi‡zania przypadaj‡ca na jeden nukleon
. A f) s‡ najmniej przenikliwe, w powietrzu maj‡ zasiÊg kilku centymetrów,
zX Z Z\Y + \a + 7 Rozpad a a bibu˘a zatrzymuje je. W polu elektrycznym i magnetycznym odchylaj‡
zX -ii Y + °-xfi + A + Q Rozpad fi siÊ s˘abo w t‡ stronÊ, co ˘adunki dodatnie. Badania wykaza˘y, ˝e s‡
N = Noe _ A '' Prawo zaniku i podwójnie zjonizowanym atomem helu.
g) s‡ bardzo przenikliwe, w powietrzu maj‡ zasiÊg kilku metrów, a zatrzy-
. _ 0,693
muje je dwumilimetrowej grubo˙ci warstwa o˘owiu. W polu elektrycznym
T/2 i magnetycznym odchylaj‡ siÊ do˙„ silnie w tÊ stronÊ co ˘adunki ujemne.
Badania wykaza˘y, ˝e s‡ to elektrony.
Zadanie 2.
Ile protonów i neutronów znajduje siÊ w nastÊpuj‡cych izotopach wÊgla:
12p
6 "~ c 6 L- 6 *~
3
c
106 107
Zadanie 3.
W fizyce j‡drowej masÊ podajemy w atomowych jednostkach masy u,| Zadanie 12.
natomiast energiÊ w elektronowoltach eV lub w megaelektronowoltach MeV. i / J‡dra bizmutu 210 Bi po emisji cz‡stki 0~ przechodzi w j‡dro polonu, które
Oblicz w MeV energiÊ wi‡zania wyra˝on‡ poprzez deficyt masy równy 1 u. zawiera„
Zadanie 4. ]9j a) 210* protonów,
WyraÍ energiÊ wi‡zania odpowiadaj‡c‡ deficytowi masy 1 kg i wyraÍ j‡ ,J§| b) 84 protony i 126 neutrony,
w d˝ulach i elektronowoltach. c) 84 protony i 210 neutronów,
d) 84 protony i 146 neutrony.
Zadanie 5. • - • • ' • ffi
Oblicz energiÊ wi‡zania izotopu helu | H e i wyraÍ ja_ w megaelektrono- | j | Zadanie 13.
woltach. Oblicz w˘a˙ciw‡ energiÊ wi‡zania tego izotopu. W sk˘ad j‡dra helu if J‡dro Uranu 2 3 4 U wyemitowa˘o cz‡stkÊ a. W j‡drze, które powsta˘o, znaj-
wchodz‡ dwa protony i dwa neutrony. ' duj‡ siÊ
Zadanie 6. -a a) 232 protony,
b) 232 neutrony,
Oblicz energiÊ wi‡zania i w˘a˙ciw‡ energiÊ wi‡zania dguteru. J‡dro deuteru c) 230 protonów,
posiada dwa nukleony, proton i neutron. -, -
d) 230 nukleonów.
Zadanie 7. ,' (
Zadanie 14.
Czas po˘owicznego rozpadu pewnego izotopu promieniotwórczego wy-
nosi 6 dni. Oblicz, ile procent izotopu nie ulegnie rozpadowi po 18 dniach. Dla dowolnego j‡dra atomu suma mas pojedynczych nukleonów wcho-
Zadanie 8. dz‡cych w sk˘ad j‡dra jest '.:...;..
a) równa masie j‡dra zbudowanego z tych sk˘adników,
Oblicz czas po˘owicznego rozpadu pierwiastka, je˝eliyo 25 godzinach nie b) jest wiÊksza od masy j‡dra zbudowanego z tych sk˘adników,
uleg˘o rozpadowi 31 250 atomów z jednego miliona atomów, które byry na
pocz‡tku eksperymentu. c) jest mniejsza od masy j‡dra zbudowanego z tych sk˘adników,
d) nie ma zale˝no˙ci pomiÊdzy mas‡ j‡dra a sum‡ mas nukleonów wchodz‡-
Zadanie 9. cych w sk˘ad tego j‡dra.
Szereg promieniotwórczy uranu rozpoczyna siÊ od ||8Lf, a koÒczy Zadanie 15.

na izotopie-§26Pf. Ile rozpadów a musi zaj˙„ w trakcie tego procesu? W˘a˙ciwa energia wi‡zania
Zadanie 10. a) jest najwiÊksza dla pierwiastków o ma˘ej liczbie nukleonów w j‡drze,
b) jest najwiÊksza dla pierwiastków o du˝ej liczbie nukleonów w j‡drze,
Oblicz czas po˘owicznego rozpadu dla izotopu uranu, którego sta˘a zaniku
wynosi A = 2,1 • ˘O - 6 l/s. c) jest zale˝na od deficytu masy j‡dra atomowego,
Zadanie 11. d) jest zale˝na od deficytu masy j‡dra atomowego przypadaj‡cego na jeden
nukleon.
masyEnergia wi‡zania sk˘adników j‡dra atomowego wynosi 1397 MeV. Deficyt
jest równy
a) 1,5 g, • ;
b) 1,5 u, I
c) 0,42 u,
d.) 0,2 u.
108
109
7.2. REAKCJE J¿DROWE Zadanie 3.
Wykcurzystuj‡c zasadÊ zachowania ˘adunku i liczby nukleonów zapisz
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: reakcje rozszczepienia j‡dra uranu (A = 235, Z = 92) wywo˘an‡ neutronem,
- analizowa„ reakcjÊ rozszczepienia j‡der uranu i reakcjÊ ˘aÒcuchow‡ je˝eli fragmentami rozszczepienia s‡: bar (A - 141, Z = 56) oraz krypton
- zastosowa„ zasadÊ zachowania ˘adunku i liczby nukleonów do zapisów (A = 92, Z = 36). W reakcji tej wyzwalaj‡ siÊ jeszcze neutrony. Oblicz liczbÊ
reakcji j‡drowych i przemian j‡drowych wyzwolonych neutronów.
- analizowa„ reakcjÊ syntezy termoj‡drowej i mechanizm wytwarzania ener- Zadanie 4.
gii w S˘oÒcu i w gwiazdach Oblicz energiÊ wydzielon‡ w reakcji opisanej w zad. 2, je˝eli masy ato-
mów wynosz‡: uranu - 235,043933 u, molibdenu - 97,905510 u, ksenonu -
Zadanie 1. ˘ 135,907221 u, Masa neutronu wynosi 1,008665 u. Oblicz, ile megaelektrono-
r PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- woltów wydzielonej energii przypada na jeden nukleon.
rami: * Zadanie 5.
1) Íród˘em energii S˘oÒca s‡ a W j‡dro azotu (A = 14, Z = 7) uderza cz‡stka a, wybija z niego proton
:s:»5S 2) masa czterech nukleonów zamieniaj‡cych siÊ w j‡drofhelu i sama w nim pozostaje. Napisz równanie reakcji.
3) energia wi‡zania j‡dra helu --
Uff? 4) reakcj‡ j‡drow‡ nazywamy proces i Zadanie 6.
5) w ka˝dej reakcji j‡drowej obowi‡zuje ' ! Zak˘adaj‡c, ˝e energia wi‡zania j‡dra helu to 0,5% jago masy spoczynkowej,
6) translacj‡ (czyli przemian‡, przeistoczeniem) nazywamy--
a) przekszta˘canie siÊ jednego pierwiastka w inny, zachodz‡ce podczas roz-
oblicz, jaka energia wyzwala siÊ przy wytworzeniu 1 kg helu.
Zadanie 7.
1
padu promieniotwórczego naturalnych lub sztucznych pierwiastków pro- W cyklu p-p cztery protony s‡ zamieniane na j‡dro helu ( 4 He). Podczas
rilL
mieniotwórczych lub podczas innych przemian j‡drowych tego procesu wydzieli siÊ 26,2 MeV energii. Ocenia siÊ, ˝e w S˘oÒcu w ci‡gu
b) reakcje ˘‡czenia siÊ j‡der wodoru w j‡dro helu jednej sekundy 655 milionów ton wodoru zamienia siÊ w hel. Oblicz, ile
c) jest wiÊksza ni˝ masa j‡dra helu ; kilogramów masy traci S˘oÒce w ci‡gu jednej sekundy.
d) to oko˘o 0,5% jego energii spoczynkowej Zadanie 8.
e) w którym wskutek bombardowanie cz‡stkami o du˝ej energii, tzw. po- Oblicz, jaka energia wydzieli˘aby siÊ podczas reakcji syntezy j‡der helu 4 He
ciskami j‡dra zwanego tarcz‡, nastÊpuje przemiana j‡dra jakiego˙ pier-
z j‡der deuteru zawartych w 1 kg wody. Synteza przebiega wed˘ug schematu:
wiastka na j‡dro innego pierwiastka, przy czym bardzo czÊsto j‡dro no- 2
D + 2 D = 4 He + Q m D = 2,01335 u, w naturalnym wodorze jest 0,015%
wego atomu emituje inn‡ cz‡stkÊ
f) prawo zachowania ˘adunku oraz prawo zachowania liczby nukleonów deuteru, mne = 4,00260 u.
Zadanie 9.
Zadanie 2. Oblicz gÊsto˙„ nukleonu. Przyjmij, ˝e nukleon ma kszta˘t kuli o promieniu
Wykorzystuj‡c zasadÊ zachowania ˘adunku i liczby nukleonów zapisz r = 1,23 • 10~ 15 m, a jego masa m = 1.67 • 10~27 kg.
reakcje rozszczepienia j‡dra uranu (A = 235, Z = 92) wywo˘an‡ neutronem,
je˝eli fragmentami rozszczepienia s‡: molibden (A. = 98, Z = 42) oraz ksenon Zadanie 10.
(A = 136, Z = 54). W reakcji tej wyzwalaj‡ siÊ m.in. dwa neiktrony oraz cztery Energia promieniowania gwiazd pochodzi z
cz‡stki, które nale˝y zidentyfikowa„. a) reakcji syntezy termoj‡drowej pierwiastków lekkich,
b) reakcji rozszczepienia ciÊ˝kich j‡der,
c) spalania wodoru i metanu,
d) rozpadów promieniotwórczych.
lii
110
i
SHSBW
Zadanie 11. 7.3. ZAGADNIENIA Z ASTRONOMII
J‡dro boru |°B bombardujemy neutronem, w wyniku czego powstaje fPgjrS
cz‡stka a oraz izotop, którego liczba masowa wynosi NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi:
a) 6, - opisywa„ strukturÊ Wszech˙wiata, porównuj‡c rozmiary obiektów i odle-
b) 7, g˘o˙ci miÊdzy nimi
c) 8, - zastosowa„ prawa Keplera do opisu ruchu planet
d) 9. - analizowa„, korzystaj‡c z diagramu H-R, etapy ewolucji gwiazd i okre-
˙la„ aktualn‡ fazÊ ewolucji S˘oÒca, interpretowa„ po˘o˝enie gwiazdy na
Zadanie 12.
diagramie jako etap ewoluq'i
Bombarduj‡c tarczÊ aluminiow‡ ??A1 cz‡stk‡ ia otrzymujemy izotop fos-
foru $ P oraz ˘
WZORY
a) proton, z - wzglÊdne przesuniÊcie linii widmowej; A - d˘ugo˙„ emitowanej fali;
fsS* b) neutron, * AA = Ai — A - obserwowana zmiana d˘ugo˙ci fali; c - szybko˙„ ˙wiat˘a;
•c) cz‡stkÊ o, * H - sta˘a Hubble'a H = 1,8 • 10~ 18 l/s; r - odleg˘o˙„ od obserwowanego obiektu
d) j‡dro deuteru. - •. Ti - okres obiegu wokó˘ S˘oÒca pierwszej planety; T2 - okres obiegu wokó˘ S˘oÒca
Zadanie 13. j drugiej planety; a\ - ˙rednia odleg˘o˙„ od S˘oÒca pierwszej planety;
Podczas reakcji litu jLi z protonem powstaje j a% - ˙rednia odleg˘o˙„ od S˘oÒca drugiej planety
a) la- ' - \ :„•.:--.. AA H
Z =
b) 2 • f o-
r
:•"•< c) »Be H-r
3
n _ «i
:
d) jBe
Zadanie 14. n ar.
Moderatory stosowane w reaktorach j‡drowych s˘u˝‡ do 1 ly = 9,46 • 10 15
m - rok ˙wietlny; 1 pc = 3,26 ly - parsek;
:
fi- a) otrzymywanie neutronów prÊdkich, ,
b) otrzymywania neutronów powolnych, Zadanie 1.
c) otrzymywania protonów, PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-
d) otrzymywania elektronów. rami:
1) kosmologia jest dzia˘em astrofizyki
2) rok ˙wietlny (1 ly) jest to droga (odleg˘o˙„)
3) parsek (1 pc) jest to
4) wed˘ug drugiego prawa Keplera
5) wed˘ug drugiego prawa Keplera
a) promieÒ wodz‡cy planety zakre˙la w równych odstÊpach czasu równe
pola
li b) zajmuj‡cym siÊ ewolucj‡ Wszech˙wiata jako ca˘o˙ci
c) odleg˘o˙„, z której wida„ promieÒ orbity Ziemi wokó˘ S˘oÒca pod k‡tem 1
sekundy ˘uku
d) jak‡ ˙wiat˘o przebywa w ci‡gu roku
e) orbit‡ ka˝dej planety jest elipsa, przy czym S˘oÒce znajduje siÊ w jednym
z ognisk tej elipsy
112 113
Oblicz w kilometrach Który z wymienionych ci‡gów (ga˘Êzi) nie wystÊpuje na diagramie H-R?
a) 1 ly, a) ci‡g˘g˘ówny,
b) 1 pc (zachodzi 1 pc = 3,26 ly). b) czerwone olbrzymy,
Zadanie 3. c) bia˘e kar˘y,
d) czarne podolbrzymy.
Oblicz, jak d˘ugo (podaj w godzinach, dniach) trwa˘aby podró˝ samocho-
dem (o ile by˘aby mo˝liwa) na KsiÊ˝yc, je˝eli za˘o˝ymy, ˝e ˙wiat˘o przebywa Zadanie 11.
drogÊ z Ziemi na KsiÊ˝yc w czasie 1,28 s. Zak˘adamy, ˝e samochodem mo˝emy S˘oÒce na diagramie H-R znajduje siÊ:
jecha„ z tak‡ szybko˙ci‡, jaka jest maksymalnie dopuszczalna na autostradzie a) w ci‡gu g˘ównym,
£B£ czyli 130 km/h. ' b) w˙ród czerwonych olbrzymów, ;
-<//A
Zadanie 4. c) w˙ród nadolbrzymów,
mm rf
d) w˙ród bia˘ych kar˘ów.
Oblicz w km/h szybko˙„ Ziemi w ruchu dooko˘a STjoÒca. Zak˘adamy, ˝e
Ziemi‡ w ci‡gu roku wykona pe˘ny obieg po okrÊgu o promieniu 150 milionów Zadanie 12.
kilometrów. ~J / Wska˝ fa˘szyw‡ odpowiedÍ/Faktami potwierdzaj‡cymi s˘uszno˙„ modelu -• i
Zadanie 5. i Wielkiego Wybuchu s‡
Przyjmuj‡c dla uproszczenia obliczeÒ rachunkowych^ ˝e nasza Galaktyka a) stwierdzenie zale˝no˙ci przesuniÊcia linii widmowych w zale˝no˙ci od
jest w kszta˘cie sze˙cianu o boku 30 000 ly, oblicz w parsekach ˙redni‡ od- odleg˘o˙ci, - • ••,c"/A
: :'.
lilt leg˘o˙„ miÊdzy gwiazdami, zak˘adaj‡c, ˝e w Galaktyce jest 100 miliardów b) odkrycie promieniowania t˘a,
gwiazd. c) przesuniÊcie linii widmowych ku czerwieni,
d) katastrofa ultrafioletowa.
Zadanie 6. *
Zadanie 13.
Z jak‡ szybko˙ci‡ oddala siÊ od Ziemi obiekt astronomiczny emituj‡cy
Czarne kar˘y to koÒcowe stadium ewolucji gwiazd
˙wiat˘o o d˘ugo˙ci A = 0,6 • 10~6 m, je˝eli obserwujemy ma Ziemi tÊ falÊ
6 a) o masie mniejszej od masy S˘oÒca,
o 0,1 • 10~ m d˘u˝sz‡. Oblicz, jak daleko od Ziemi znajduje siÊ ten obiekt.
b) o masie wiÊkszej od masy S˘oÒca,
Zadanie 7. c) gwiazd o du˝ej obserwowanej jasno˙ci,
Oblicz, jaki promieÒ powinna mie„ Ziemia, aby sta„ siÊ czarn‡ dziur‡. d) gwiazd niewidocznych ze wzglÊdu na ma˘‡ jasno˙„.
Czarna dziura jest to obiekt, dla którego druga prÊdko˙„ kosmiczna, zwana
inaczej prÊdko˙ci‡ ucieczki, jest co najmniej równa prÊdko˙ci ˙wiat˘a.
Zadanie 8.
Odleg˘o˙„ Ziemi od S˘oÒca wynosi 150 • 106 km, za˙ Wenus jest odleg˘a
od S˘oÒca o 108 • 106 km. Oblicz stosunek szybko˙ci liniowych Ziemi i Wenus
w ruchu dooko˘a S˘oÒca.
Zadanie 9. 5
Diagram H-R to wykres przedstawiaj‡cy po˘o˝enie gwiazdy we wspó˘-
rzÊdnych:
a) jasno˙„ absolutna od temperatury efektywnej gwiazdy,
b) wielko˙„ gwiazdowa od temperatury gwiazdy,
c) jasno˙„ gwiazdy od odleg˘o˙ci,
d) absolutna jasno˙„ gwiazdy od jasno˙ci obserwowanej.
114 115
8. JEDNO⁄√ MIKRO- I MAKRO⁄WIATA
Zadanie 3.
Zak˘adaj‡c, ˝e energia kinetyczna elektronu jest rzÊdu 10 eV, oblicz d˘ugo˙„
NiezbÊdne wymagania - uczeÒ potrafi: fali de FJfoglie'a skojarzonej z tym elektronem.
- sformu˘owa„ hipotezÊ de Broglie'a, zinterpretowa„, zale˝no˙„ pomiÊdzy Zadanie 4.
d˘ugo˙ci‡ fali materii a pÊdem cz‡stki, której ona odpowiada EYi
Oblicz d˘ugo˙„ fali de Broglie'a elektronu poruszaj‡cego siÊ z szybko˙ci‡
- przedstawia„ dowody eksperymentalne istnienia fal materii i ich zastoso- równ‡ 0,8 c. •1
wanie
- wyja˙nia„, na czym polega dualizm korpusku˘arnofalowy ˙wiat˘a Zadanie 5.
- okre˙la„, kiedy pomiar wp˘ywa na stan obiektu ' Oblicz d˘ugo˙„ fali de Broglie'a odpowiadaj‡cej protonowi
- okre˙la„ przyczyny powstawania niepewno˙ci pomiarowych nip = 1,7-10~27 kg) przyspieszanemu ró˝nic‡ potencja˘ów 4000 V. Zak˘adamy,
- zinterpretowa„ zasadÊ nieoznaczono˙ci Heisenberga ˝e proton uzyska szybko˙„, przy której nie wystÊpuj‡ efekty relatywistyczne.
- opisywa„ zakres stosowalno˙ci praw fizyki na przyk˘adzie mechaniki kla-
sycznej i kwantowej teorii ˙wiat˘a ±
Zadanie 6.
Oblicz energiÊ kinetyczn‡ elektronu, któremu przypisujemy falÊ de Bro-
1
12
glie^ o d˘ugo˙ci A = 2 • 10" m. .• •i
WZORY T
34
A - d˘ugo˙„ fali (de Broglie'a); h - sta˘a Plancka; h = 6,62 • 10~ j J-s; p - pÊd cz‡stki;
Zadanie 7. ii
Lp y niepewno˙„ okre˙lenia pÊdu; Lx - niepewno˙„ okre˙lenia'pcfo˝eni‡
Po˘o˝enie cz‡steczki o masie 1 0 - 1 6 kg wyznaczamy z dok˘adno˙ci‡ mm
1, '?'•• iii
6
1Q~ m, Okre˙l warto˙„ niepewno˙ci wyznaczenia szybko˙ci tej cz‡stki.
x=
h
- Zadanie 8.
P Za˘ó˝my, ˝e potrafimy zlokalizowa„ elektron w atomie wodoru z dok˘ad-
no˙ci‡ Lx = 10~ 10 m. Oszacuj warto˙„ niepewno˙ci wyznaczenia szybko˙ci
Lp • Lx > h tego elektronu wynikaj‡c‡ z zasady nieoznaczono˙ci.
31
me = 9,1 • I t r kg ‡ = e = 1,6 • 10~19; G Zadanie 9.
2
Zadanie 1. ' W polu magnetycznym B = 10~ T porusza siÊ po okrÊgu o promieniu
1 m elektron. D˘ugo˙„ fali tego elektronu wynosi
rami:PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite- 4
a) 10 m,
1) w teorii kwantowej
b) 4 • 1CT13 m,
2) opis ˙wiata dostÊpnego naszym zmys˘om 12
3) de Broglie zaproponowa˘, ˝eby
c) icr m,
4) do˙wiadczalnie wykazano, ˝e elektrony d) 10" m.
a) nie mo˝na stosowa„ do mikro˙wiata Zadanie 10.
Je˝eli energia kinetyczna protonu (v « c) wzro˙nie 9 razy, to d˘ugo˙„ fali
b) nie ma sensu pojÊcie cz‡stki punktowej, dla której mo˝emy równocze˙nie
zmierzy„ po˘o˝enie w przestrzeni i pÊd "' de Broglie'a
c) zachowuj‡ siÊ jak fale, poniewa˝ ulegaj‡ dyfrakcji i interferencji a) zmaleje 3 razy,
d) cz‡stki traktowa„ jak fale, zwane falami materii b) wzro˙nie 9 razy,
Zadanie 2. c) wzro˙nie 3 razy,
d) zmaleje 9 razy.
Oblicz, ile razy d˘ugo˙„ fali de Broglie a przypisanej cz˘owiekowi o masie 60
kg id‡cemu z szybko˙ci‡ 1 m/s jest krótsza od ˙rednicy j‡dra atomu wodoru.
Przyjmujemy dla uproszczenia, ˝e ˙rednica j‡dra jest rzÊdu d = W"15 m.
116
117
mm
Zadanie 11. I MATURA Z FIZYKI NA POZIOMIE PODSTAWOWYM

Je˝eli pÊd cz‡stki (v«c) wzro˙nie 9 razy, to d˘ugo˙„ fali de Broglie'a
a) zmaleje 3 razy, PRZYKŸADOWE ZADANIA WEDŸUG SCHEMATU, JAK NA ARKUSZU
b) wzro˙nie 9 razy, * ZADANIA ZAMKNI∆TE
c) wzro˙nie 3 razy, % -•V-?
Za ka˝d‡ poprawn‡ odpowiedÍ - 1 pkt
d) zmaleje 9 razy.
W ka˝dym pytaniu jest tylko jedna poprawna odpowiedÍ.
Zadanie 12.
PS W mikroskopie elektronowym wykorzystuje siÊ Zadanie 1.
a) korpuskularne w˘asno˙ci promieniowania elektromagnetycznego, W czasie 0,1 sekundy rÊka siatkarza zwiÊkszy˘a szybko˙„ pi˘ki o masie
W*' b) falowe w˘asno˙ci cz‡stek, * 0,2 kg o 15 m/s. ⁄rednia warto˙„ si˘y z jak‡ rÊka dzia˘a˘a w tym czasie na
c) rozproszenie elektronów na kryszta˘ach, pi˘kÊ wynosi˘a
d) ugiÊcie promieni na kryszta˘ach. * A. 0,3 N, B. 1,5 N, C 15 N, D. 30 N.
Zadanie 13. «˘ Zadanie 2.
Z zasady nieoznaczono˙ci wynika: 2) / Artur rzuci˘ pionowo do góry kamyk, który spad˘ po dwóch sekundach
a) dok˘adniejsze okre˙lenie po˘o˝enia cz‡stki poci‡ga za sob‡ mniej dok˘adne dok˘adnie w tym miejscu, z którego zosta˘ wyrzucony. Je˝eli maksymalna
okre˙lenie jej energii, . i wysoko˙„, na któr‡ siÊ wzniós˘ ten kamyk, wynosi 6 m, to jego ˙rednia
b) dok˘adniejsze okre˙lenie po˘o˝enia cz‡stki poci‡ga za spb‡ mniej dok˘adne szybko˙„ wynosi ........
okre˙lenie masy cz‡stki, A. 12 m/s, B. 6 m/s, C. 3 m/s, D.O.m/s.
c) dok˘adniejsze okre˙lenie pÊdu cz‡stki poci‡ga za sob‡ mniej dok˘adne Zadanie 3.
okre˙lenie jej po˘o˝enia, Warto˙„ si˘y oddzia˘ywania elektrostatycznego pomiÊdzy dwoma punkto-
d) dok˘adniejsze okre˙lenie pÊdu cz‡stki poci‡ga za sob‡ dok˘adne okre˙lenie wymi ˘adunkami wzros˘a dziewiÊciokrotnie, gdy odleg˘o˙„ miÊdzy nimi
jej po˘o˝enia.
A. zmala˘a dziewiÊciokrotnie,
B. zmala˘a trzykrotnie,
C wzros˘a trzykrotnie,
D. wzros˘a dziewiÊciokrotnie.
Zadanie 4.
Poni˝szy wykres przedstawia zale˝no˙„ objÊto˙ci sta˘ej masy gazu od tem-
peratury bezwzglÊdnej. Zaznaczone fragmenty wykresu przedstawiaj‡ prze-
miany:
A. 1-2 izotermiczna; 2-3 izobaryczna,
B. 1-2 izobaryczna; 2-3 izotermiczna,
C. 1-2 izochoryczna; 2-3 izotermiczna,
D. 1-2 izobaryczna; 2-3 izochoryczna.
V
118 119
Zadanie 5. ZADANIA OTWARTE
Sprawno˙„ idealnego silnika cieplnego, który pobra˘ z paleniska (nagrzew-
nicy) trzy razy wiÊcej energii cieplnej, ni˝ odda˘ ch˘odnicy, wynosi W nawiasie podana jest maksymalna liczba punktów, któr‡ mo˝na uzyska„
A. 25%, B. 75%, C. w 33,3%, D. « 66,6% . za poprawn‡ odpowiedÍ.
fl»e©
Zadanie 6. Zadanie 11. Rzeka (3 pkt)
Zale˝no˙„ pomiÊdzy wyd˘u˝eniem x sprÊ˝yny a warto˙ci‡ si˘y F, która PrÊdko˙„ nurtu rzeki wzglÊdem brzegu wynosi 0,1 m/s. Janek p˘yn‡˘
powoduje to wyd˘u˝enie, dana jest równaniem F = k • x, gdzie k jest sta˘‡ sprÊ- w kierunku przystani i z powrotem. Czas p˘yniÊcia w górÊ rzeki (pod pr‡d)
˝yny. Je˝eli si˘a 3 N powoduje wyd˘u˝enie tej sprÊ˝yny o 1 cm, to wyd˘u˝enie by˘ trzykrotnie d˘u˝szy ni˝ wtedy, gdy p˘yn‡˘ z pr‡dem rzeki. Oblicz szybko˙„
o 3 cm spowoduje si˘a Janka wzglÊdem wody.
A. 9 N, B. 1 N, C. 3 N, D. 27 N. *
Zadanie 12. Przedmiot na wiruj‡cej tarczy (3 pkt)
Zadanie 7. ^ Oblicz minimaln‡ warto˙„ okresu obrotu tarczy o promieniu 15 cm, aby
Równolegle do linii si˘ jednorodnego pola magnetycznego, zgodnie ze cia˘o umieszczone na jej brzegu nie zsunÊ˘o siÊ. Wspó˘czynnik tarcia cia˘a
zwrotem linii, wstrzelono z prÊdko˙ci‡ VQ dodatni ˘adunek elektryczny. Jego o powierzchniÊ tarczy wynosi/ = 0,2.
ruch w tym polu bÊdzie U/
•A. prostoliniowym jednostajnym, j Zadanie 13. Praca gazu (3 pkt)
B. prostoliniowym przyspieszonym, \ Poni˝szy wykres przedstawia przemianÊ n = 100 moli gazu doskona˘ego.
C. iprostoliniowym jednostajnie przyspieszonym, ** , fV[dm3]
D. ruchem jednostajnym po okrÊgu. 4000
Zadanie 8.
Je˝eli bezwzglÊdny wspó˘czynnik za˘amania wody wynosi 1,33, to
A. szybko˙„ ˙wiat˘a w wodzie jest 1,33 razy wiÊksza ni˝ w .pró˝ni, 1000
T[K]
B. szybko˙„ ˙wiat˘a w wodzie jest 1,33 razy mniejsza ni˝ w. pró˝ni,
C. szybko˙„ ˙wiat˘a w wodzie jest wiÊksza, bo szybko˙„ fali w o˙rodkach 100 400
;
o wiÊkszej gÊsto˙ci jest wiÊksza, , Oblicz pracÊ wykonan‡ podczas tej przemiany.
D. na podstawie tych danych nie mo˝na okre˙li„, w jakim o˙rodku szybko˙„
fali jest wiÊksza. Zadanie 14. Ÿadunek elektryczny w polu magnetycznym (4 pkt)
Prostopadle do linii si˘ jednorodnego pola magnetycznego o indukcji
Zadanie 9. B = 5 • 10~4 T wpada ˘adunek ‡ = 1,6 • 10> l 9 C o masie 9,1 • 10" 3 1 kg. Oblicz
Izotop helu | H e ma w porównaniu z izotopem 2 He czÊstotliwo˙„ obiegu tego ˘adunku.
A. mniejsz‡ liczbÊ nukleonów,
B. mniejsz‡ liczbÊ protonów, Zadanie 15. Skutki zmiany napiÊcia w sieci (4 pkt)
C. mniejsz‡ liczbÊ neutronów, W.Polsce zmieniono warto˙„ napiÊcia elektrycznego w sieci z 220 V na
D. wiÊksz‡ liczbÊ neutronów. 230 V. Zak˘adaj‡c, ˝e ta zmiana napiÊcia w sposób pomijalnie ma˘y zmieni
opór odbiorników pr‡du w czasie pracy oraz ich czas pracy, oblicz, o ile
Zadanie 10. : procent wzrosn‡ koszty eksploatacji urz‡dzeÒ elektrycznych.
J‡dro uranu ^ U przechodzi w j‡dro o˘owiu g-^Pb w wyniku rozpadów Uwaga - w pewnych sytuacjach przyjÊte uproszczenia mog‡ w istotny sposób
promieniotwórczych. Liczba rozpadów a oraz [3~ wynosi odpowiednio wp˘yn‡„ na wynik, np. zwiÊkszenie napiÊcia powoduje wzrost mocy, a to mo˝e
A. 8 i 6, ' spowodowa„ krótszy czas pracy urz‡dzenia. Oznacza to, ˝e obliczony teoretycznie
B. 8 i 4, wzrost kosztów jest zawy˝ony.
C. 7 i 4,
D. 7 i 6.
120 121
Zadanie 16. Trening sportowca (4 pkt) $ MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA
Sportowiec w czasie treningu rozci‡ga ekspander, w którym jest jedna
sprÊ˝yna. Aby spowodowa„ jej wyd˘u˝enie o 50 cm musi dzia˘a„ z si˘‡ 600 R Zadania zamkniÊte
W czasie minuty sportowiec potrafi wykona„ „wiczenie 30 razy. Oblicz moc
miÊ˙ni sportowca. Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Zadanie 17. Gotowanie wody (4 pkt) OdpowiedÍ D B B B D A A B D C
Oblicz w minutach, jak d˘ugo trzeba czeka„ na zagotowanie siÊ wody
w szklance za pomoc‡ grza˘ki elektrycznej o mocy 500 W. Zak˘adamy, ˝e
temperatura pocz‡tkowa wody jest równa temperaturze otoczenia, tj. 20°C, Propozycja punktacji zadaÒ otwartych
masa wody wynosi 0,25 kg, na ogrzanie wody idzie'80% pobranej energii Uiuaga! Mo˝liwe s‡ inne sposoby rozwi‡zania zadaÒ, st‡d rozdzia˘ punktów
elektrycznej, woda wrze w temperaturze 100°C, ciep˘o w˘a˙ciwe wody wynosi przypisany do poszczególnych faz rozwi‡zania nale˝y traktowa„ jako jeden z mo˝liwych
4 2 0 0
kg K- * wariantów. DecyzjÊ o przyznaniu punktu za poszczególn‡ fazÊ rozwi‡zania podejmuje
Zadanie 18. Fale de Brogliea (4 pkt) ~ egzaminator.
Oblicz d˘ugo˙„ fali de Broglie'a przypisan‡ elektronowi przyspieszanemu
w lampie kineskopowej telewizora napiÊciem 16 kV. Przyjmujemy: Zadanie 11. Rzeka (3 pkt)
19 31 34
a = 1,6 • 10- G, me = 9,1 • 10~ kg, sta˘a Plancka h = 6,62 < 10- J-s. • 1 pkt - zapisanie zale˝no˙ci miÊdzy prÊdko˙ci‡ nurtu rzeki i prÊdko˙ci‡
Zadanie 19. Efekty relatywistyczne (3 pkt) ' '' w˘asn‡ Janka -~... __
Z jak‡ szybko˙ci‡ (wzglÊdem szybko˙ci ˙wiat˘a w pró˝ni) musi porusza„ Vr + V, = - V,-Vr = —
siÊ cz‡stka, aby jej pÊd liczony relatywistycznie by˘ dwa razy wiÊkszy ni˝ pÊd
liczony klasycznie. * gdzie
vr,Vf - to prÊdko˙ci nurtu rzeki wzglÊdem brzegu i Janka wzglÊdem wody
Zadanie 20. Soczewka (4 pkt) . '
w rzece, s - droga od miejsca, z którego Janek wyp˘yn‡˘ do przystani
Na osi optycznej cienkiej soczewki dwuwypuk˘ej o wspó˘czynniku na˘a-
• 1 pkt - porównanie dróg (obliczenie vj)
mania n = 1,5 i jednakowych promieniach krzywizny r = 20 cm ustawiono
Vj = 2 • vr
w odleg˘o˙ci 120 cm od ˙rodka tej soczewki przedmiot ó wysoko˙ci h = 1 cm.
Oblicz zdolno˙„ skupiaj‡c‡ soczewki oraz powiÊkszenie powsta˘ego obrazu. • 1 pkt - odpowiedÍ: warto˙„ liczbowa z jednostk‡
V] =0,2 m/s
Zadanie 21. Rzut pionowy na du˝‡. wysoko˙„ (4 pkt)
Korzystaj‡c z zasady zachowania energii mechanicznej oblicz, na jak‡ Zadanie 12. Przedmiot na wiruj‡cej tarczy (3 pkt)
wysoko˙„ ponad powierzchniÊ Ziemi dotrze cia˘o wyrzucone pionowo do góry
z prÊdko˙ci‡ równ‡ co do warto˙ci pierwszej prÊdko˙ci kosmicznej. Pomijamy 1 pkt - zapisanie zale˝no˙ci miÊdzy warto˙ci‡ si˘y do˙rodkowej a si˘‡ tarcia
opór powietrza i przyjmujemy promieÒ Ziemi 6370 km.
m r = m
F -T -j˝~ fS
1 pkt - wyznaczenie okresu za pomoc‡ symboli
_. 4n2mr [7
t = \l—?— = lir
\ ~r
m
fs V fs
1 pkt - odpowiedÍ: warto˙„ liczbowa z jednostk‡
T = l,72 s
122
123
Z a d a n i e 13. Praca gazw (3 pkt) gdzie
P - moc urz‡dzeÒ,
1 pkt - wyznaczenie ci˙nienia g a z u z r ó w n a n i a Clapeyrona
t - czas pracy u r z ‡ d z e Ò pobieraj‡cych e n e r g i Ê elektryczn‡.
p • V1 = n•• R • Ti lub p-V2 = n-R-T2 W s k a Í n i k 1 dotyczy p a r a m e t r ó w p r z e d p o d w y ˝ s z e n i e m napiÊcia,
w s k a Í n i k 2 p o p o d w y ˝ s z e n i u napiÊcia.
P = 1 7 r
lub p = - ^ 1 p k t - p o w i ‡ z a n i e kosztu z napiÊciem
w • 1 pkt - zapisanie w z o r u na p r a c Ê gazu K1 = Pi-t

L72
= ^ t K2 = P 2
t = ^ t
W = p • AV lub W =ÎlAV lub W = AV • 1 pkt - okre˙lenie w z g l Ê d n e j zmiany w y s o k o ˙ c i kosztu
Hi
V7
AK K2 - Ki _ \1\ - U\
1 pkt - o d p o w i e d Í : warto˙„ liczbowa z jednostk‡
W = 249,3 kj K, ~ Ki ~ U\
Z a d a n i e 14. • l*pkt - o d p o w i e d Í : w a r t o ˙ „ liczbowa z jednostk‡

Ÿadunek elektryczny w polu magnetycznym (4 pkt)
iiii •* * P k t ~ zapisanie zale˝no˙ci m i Ê d z y si˘‡ Lorentza a si˘‡ d o ˙ r o d k o w ‡
AK
100% =-9,29%
K~
nnP'
Fr = Fi lub = Bqv
Z a d a n i e 16. Trening sportowca (4 pkt)
• 1 p k t - p o w i ‡ z a n i e si˘y d o ˙ r o d k o w e j z czÊstotliwo˙ci‡ l u b szybko˙ci v 1 pkt - okre˙lenie sposobu obliczenia mocy miÊ˙ni sportowca
z czÊstotliwo˙ci‡
Fr = 4 • TT2/"2 • r 17 = 27T/> 1 W_ £p£_te2
t ~ t ~ 2t
ewentualnie 2 pkt za zapisanie zale˝no˙ci m i Ê d z y si˘‡ ' d o ˙ r o d k o w‡ a si˘‡
Lorentza za pomoc‡ czÊstotliwo˙ci 1 pkt - okre˙lenie sposobu policzenia k
m • 4TT2 - / 2 • r = B • r/ • 2TT •/ • r
k-J-
x
• 1 pkt - za obliczenie czÊstotliwo˙ci za pomoc‡ symboli
• 1 pkt - zapisanie w z o r u k o Ò c o w e g o z u w z g l Ê d n i e n i e ilo˙ci rozci‡gniÊ„
B-q sprÊ˝yny
/= ÒFx
2-7T • m P=
/ = 1,4-10 7 s " 1 P = 75 W
Z a d a n i e 15. ^ Skutki zmiany napiÊcia w sieci (4 pkt) Z a d a n i e 1.7. Gotowanie wody (4 pkt)
1 pkt - p o w i ‡ z a n i e kosztu eksploatacji u r z ‡ d z e Ò elektrycznych (K) z prac‡ 1 p k t - okre˙lenie sposobu obliczenia ciep˘a
p r ‡ d u (W)
K]=W1=P1-t K2 = W 2 = P 2 • f Q = c • m • At
124
125
• 1 pkt - powi‡zanie pracy pr‡du z ciep˘em pobieranym do ogrzewania • 1 pkt -- zapisanie koÒcowej zale˝no˙ci
im
wody
0,8 • P • t = Q
S v=Tc
v3
= 0,866 • c
, k
f • •«Ÿ-i
f k'˝"rf
• 1 pkt - obliczenie czasu na symbolach ogólnych ^•C;-l%l-
;
Zadanie 20. Soczewka (4 pkt) £•••'' •
;•
•
: J.M'
IHsN m•c•M ,'5
t • 1 pkt - napisanie wzoru umo˝liwiaj‡cego obliczenie zdolno˙ci skupiaj‡cej
0,8P
1 2
z= < n - l ) -
f = 210 s = 3,5 min f r
• 1 pkt - podanie warto˙ci zdolno˙ci skupiaj‡cej z jednostk‡

Zadanie 18. ∆ile de Broglie'a (4 pkt)
z=5 D
• 1 pkt - powi‡zanie pÊdu cz‡stki z d˘ugo˙ci‡ fali .-
• 1 pkt - obliczenie y (odleg˘o˙ci powsta˘ego obrazu od ˙rodka soczewki)
h , , h
p = - st‡d A = — i A
1
tSŸ A mv , i
»*—f
v • 1 pkt - zale˝no˙„ napiÊcia i energii kinetycznej (prÊdko˙ei-elektronu) • 1 pkt - obliczenie powiÊkszenia obrazu
m v l
,r ,, , /2<?Lf
V
Ejt = —— = ell - qll st‡d v = \ -^— x 5
1 pkt - zapisanie wzoru koÒcowego Zadanie 21. Rzut pionowy na du˝‡ wysoko˙„ (4 pkt)
1 pkt - zapisanie wzoru na ca˘kowit‡ energiÊ mechaniczn‡ w pobli˝u
A= Ziemi
sJl‡mU.
mv2 GMzm r
'-"Ziem
1 pkt - odpowiedÍ: warto˙„ liczbowa z jednostk‡ ~2~~ Rz
A « 0 , 9 7 - 1 0 - n m. 1 pkt - zapisanie wzoru na ca˘kowit‡ energiÊ mechaniczn‡ na wysoko˙ci h,
do której doleci cia˘o; zauwa˝enie, ˝e jest to energia potencjalna
Zadanie 19. Efekty relatywistyczne (3 pkt)
GMzm
Ep =
1 pkt - okre˙lenie pÊdu w mechanice klasycznej i relatywistycznej ' Rz + h
1 pkt - wykorzystanie zasady zachowania energii mechanicznej z uwzglÊd-
m0v nieniem, ˝e prÊdko˙„ wystÊpuj‡ca we wzorze na energiÊ kinetyczn‡ jest
p = m0- v pr =
pierwsz‡ prÊdko˙ci‡ kosmiczn‡ v = J^rf-
i pkt - zapisanie warunku zadania GMzm GMzm GMzm
2Rz Rz R z + ft
h = Rz = 6370 km.
126 127
1. KINEMATYKA
•1
Zadanie 1.
Poci‡g porusza siÊ po linii prostej ze sta˘‡ szybko˙ci‡ 72 km/h. Ch˘opiec
idzie korytarzem w wagonie w kierunku ruchu poci‡gu z szybko˙ci‡ 5 m/s.
Opisz ruch ch˘opca w uk˘adzie odniesienia zwi‡zanym z ziemi‡.
Zadanie 2.
Staszek wyruszy˘ na wycieczkÊ. Najpierw szed˘ na pó˘noc z szybko˙ci‡
4 km/h, po trzech godzinach marszu skrÊci˘ na wschód i szed˘ jeszcze 4 go-
dziny poruszaj‡c siÊ z szybko˙ci‡ 5 km/h. Dobieraj‡c odpowiedni‡ skalÊ
narysuj tor ruchu Staszka. Oblicz przebyt‡ drogÊ oraz warto˙„ wektora prze-
mieszczenia.
Zadanie 3.
Z krawÊdzi wysokiego urwiska upuszczono kamieÒ. Oblicz szybko˙„ ka-
mienia po up˘ywie 5 sekund, szybko˙„ ˙redni‡ oraz drogÊ przebyt‡ w tym
czasie.
Zadanie 4.
Podczas wycieczki rowerzysta przeby˘ dwie trzecie trasy z szybko˙ci‡
20 km/h, a resztÊ trasy z szybko˙ci‡ 30 km/h. Oblicz szybko˙„ ˙redni‡ rowe-
rzysty.
Zadanie 5. - ~i
Je˝eli samochód osi‡ga szybko˙„ 100 km/h w czasie 6 sekund, to zak˘a-
daj‡c, ˝e ruch jest jednostajnie przyspieszony, oblicz warto˙„ przyspieszenia
pojazdu.
Zadanie 6.
L‡duj‡cy samolot w chwili zetkniÊcia siÊ z pasem startowym porusza
siÊ szybko˙ci‡ 200 km/h i zatrzymuje siÊ po przebyciu 1 km. Oblicz czas
hamowania i opóÍnienie ruchu.
Zadanie 7.
Z wie˝y O wysoko˙ci 20 m puszczono swobodnie kamieÒ. Opisz, jak
zmienia siÊ szybko˙„ i po˘o˝enie kamienia w funkcji czasu. U˘ó˝ odpowiednie
równania i wykonaj ich wykresy.
Zadanie 8.
Tratwa o d˘ugo˙ci 20 metrów i szeroko˙ci 5 metrów p˘ynie po rzece
unoszona nurtem (w trakcie ruchu d˘u˝szy bok tratwy pozostaje równoleg˘y
do brzegu) ze ˙redni‡ szybko˙ci‡ V - 1 m/s.
a) Oblicz, jak‡ odleg˘o˙„ pokona tratwa w ci‡gu doby?
129
b) Oblicz, ile godzin trwa˘aby podró˝ pomiÊdzy miejscowo˙ciami odleg˘ymi Zadanie 15.
o 720 km. Albert przeprowadza˘ eksperymenty ze spadkiem swobodnym. Puszcza˘
c) Na koÒcu tratwy siedzi flisak. Okre˙l, z jak‡ szybko˙ci‡ powinien is„ sta˘ow‡iku˘kÊ z wysoko˙ci 2 metrów i mierzy˘ jej czas spadania. Ekspery-
wzd˘u˝ tratwy, aby osi‡gn‡„ przeciwleg˘y koniec w czasie 10 sekund. Jak‡' ment wykona˘ w nieruchomej windzie, w windzie jad‡cej ze sta˘‡ szybko˙ci‡
odleg˘o˙„ - licz‡c wzglÊdem brzegu - pokona flisak-,w tym czasie. 2 m/s w górÊ oraz w dó˘, a tak˝e w windzie w momencie rozpoczÊcia ruchu
2
d) Flisak znajduj‡cy siÊ w jednym z rogów tratwy okr‡˝a j‡ id‡c wzd˘u˝
w górÊ z przyspieszeniem 1 m/s . Jakie wyniki otrzyma˘ Albert w ka˝dym
boków ze sta˘‡ szybko˙ci‡ 1 m/s. Narysuj tor ruchu flisaka przyjmuj‡c,
z wymienionych przypadków?
˝e uk˘adem odniesienia jest g˘az le˝‡cy na brzegu.
Zadanie 16.
Zadanie 9. Poci‡g porusza siÊ po prostoliniowym torze ze sta˘‡ szybko˙ci‡
ŸódÍ motorowa p˘ynie po stoj‡cej wodzie z prÊdkS˙ci‡ 10 m/s. Oblicz, Vw = 36 km/h. W wagonie stoi cz˘owiek trzymaj‡cy w wyprostowanej rÊce
jaka jest warto˙„ prÊdko˙ci tej ˘odzi wzglÊdem brzegu rzeki, gdy ˘ódÍ pi˘eczkÊ w odleg˘o˙ci 2 metrów od pod˘ogi wagonu. W pewnym momencie
a) p˘ynie z pr‡dem rzeki, ^ pi˘ka zostaje upuszczona i spada swobodnie.
a
b) p˘ynie pod pr‡d, a) Oblicz, po jakim czasie pi˘ka upadnie na pod˘ogÊ wagonu.
c) skierowano prostopadle do brzegu. ™ b) Oblicz, jaka bÊdzie szybko˙„ koÒcowa pi˘ki zmierzona w uk˘adzie odnie-
Przyjmij, ˝e prÊdko˙„ pr‡du rzeki jest wszÊdzie taka sanuri ma warto˙„ 3 m/s. sienia zwi‡zanym z wagonem.
Zadanie 10. c) Jak‡ drogÊ pokona wagon w czasie spadania pi˘eczki?
Aby zmierzy„ g˘Êboko˙„ studni Janek upu˙ci˘ ciÊ˝ki kamieÒ. Po dwóch d) Oblicz, jaka bÊdzie szybko˙„ koÒcowa pi˘ki zmierzona w uk˘adzie odnie-
sekundach us˘ysza˘ plusk. Zak˘adaj‡c, ˝e opory ruchu s‡ pomijalnie ma˘e, sienia zwi‡zanym z ziemi‡.
oszacuj g˘Êboko˙„ tej studni. Czy pope˘nimy du˝y b˘‡d zaniedbuj‡c czas ruchu e) Udowodnij, ˝e w uk˘adzie odniesienia zwi‡zanym z ziemi‡ torem pi˘eczki
dÍwiÊku. PrÊdko˙„ dÍwiÊku w powietrzu wynosi 340 m/s. jest parabola.
Zadanie 17.
Zadanie 11.
Z˘odziej ukrad˘ samochód i jecha˘ ze sta˘‡ szybko˙ci‡ 144 km/h. W pew-
Szybko˙„ koÒcowa cia˘a puszczonego swobodnie wynosi˘a 20 m/s. Oblicz,
nym momencie min‡˘ policjanta jad‡cego na motorze ze sta˘‡ szybko˙ci‡.
z jakiej wysoko˙ci cia˘o zosta˘o puszczone oraz jak d˘ugo trwa˘ ten lot.
72 km/h. W momencie wyprzedzania policjant rozpocz‡˘ po˙cig poruszaj‡c
Zadanie 12. <- siÊ ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem 0.5 m/s .
Oblicz, jak‡ drogÊ przebÊdzie cia˘o spadaj‡ce swobodnie w ci‡gu drugiej
a) Napisz równanie ruchu z˘odzieja i policjanta w uk˘adzie odniesienia zwi‡-
sekundy ruchu. ii
zanym z ziemi‡. Wykonaj wykres zale˝no˙ci po˘o˝enia z˘odzieja i policjanta
Zadanie 13. od czasu.
Szybko˙„ pocz‡tkowa pocisku karabinowego wynosi 1000 m/s. Oblicz, na b) Napisz równanie ruchu z˘odzieja i policjanta w uk˘adzie odniesienia zwi‡-
jak‡ maksymaln‡ wysoko˙„ wzniós˘by siÊ pocisk wystrzelony pionowo w górÊ, zanym z policjantem.
przy za˘o˝eniu, ˝e nie ma oporu powietrza. c) Oblicz, po jakim czasie od momentu rozpoczÊcia po˙cigu policjant dogoni
z˘odzieja, z jak‡ szybko˙ci‡ bÊdzie siÊ policjant wówczas porusza˘.
Zadanie 14.
Za˘ó˝my, ˝e na Ziemi mo˝na bezpiecznie zeskoczy„ z wysoko˙ci 2 metrów. Zadanie 18.
Z jakiej wysoko˙ci mo˝na bezpiecznie skoczy„ na KsiÊ˝ycu? Przyjmij, ˝e war- Janek wyruszy˘ o godzinie 10.00 w kierunku pó˘nocnym i szed˘ ze sta˘‡
to˙„ przyspieszenia grawitacyjnego na KsiÊ˝ycu stanowi jedn‡ szóst‡ warto˙ci szybko˙ci‡ 5 km/h. O godz. 11.00 (z tego samego miejsca, co Janek) w kierunku
przyspieszenia ziemskiego. zachodnim wyruszy˘ Krzysiek i porusza˘ siÊ sta˘‡ szybko˙ci‡ 7 km/h.
a) Oblicz, jaka bÊdzie odleg˘o˙„ pomiÊdz}? Jankiem i Krzy˙kiem o godzinie
12.00
b) Wykonaj wykres zale˝no˙ci odleg˘o˙ci pomiÊdzy piechurami w funkcji
czasu w przedziale od godziny 10.00 do godz. 15.00
130 131
,F
2. DYNAMIKA Zadanie 6.
- CiÊ˝arki o masach m\ - 2 kg i m2 - 3 kg po˘‡czono nici‡.
Zadanie 1. Ni„ przerzucono przez bloczek.
Pewne cia˘o pod wp˘ywem si˘y F = 10 N dzia˘aj‡cej przez t = 10 s zwiÊk-
szy˘o szybko˙„ o 10 m/s. Jaka by˘a masa tego cia˘a?
Zaniedbuj‡c masÊ bloczka, oblicz:
Zadanie 2. a) przyspieszenie ciÊ˝arków,
Masa samochodu wynosi m = 1000 kg. Si˘y oporu podczas jazdy wynosz‡ b) si˘Ê napiÊcia nici.
F„ = 200 N, a si˘a wytwarzana przez silnik F, = 300 N. Oblicz, jak d˘ugo musi
dzia˘a„ si˘a F s , aby szybko˙„ samochodu wzros˘a o 36 ˘om/h.
Zadanie 3.
Do klocka o masie m = 2 kg le˝‡cego na p˘askiej poziomej powierzchni
przy˘o˝ono poziom‡ si˘Ê F = 10 N> która dzia˘a˘a przez r*= 10 s. Wspó˘czynnik
tarcia kinetycznego p. = 0,3. 7 Zadanie 7.
a) Wykonaj wykres zale˝no˙ci prÊdko˙ci klocka od cz‡˙u. <.Wytrzyma˘o˙„ sznura na zerwanie wynosi 1000 N. Oblicz, z jakim mak-
b) Oblicz drogÊ do momentu Zatrzymania siÊ klocka, i symalnym przyspieszeniem mo˝na
c) Oblicz czas ruchu klocka. a) podnosi„ na tym sznurze worek o masie 80 kg,
" b) ci‡gn‡„ (bez tarcia) po p˘askiej powierzchni za ten sznur skrzyniÊ o masie
Zadanie 4.
200 kg.
Do klocka o masie m = 10 kg przy˘o˝ono si˘Ê F = 30 N, tworz‡c‡ k‡t
Q = 30° z poziomem. « , . - . . Zadanie 8.
f :•••••• • '
:f*3*=t Ÿ‡czna masa spadochroniarza i spadochronu wynosi 80 kg. Spadochro-
-•;'•*•'>. • niarz wyskoczy˘ ze ˙mig˘owca i spada˘ swobodnie przez t0 = 2 sekundy,
a nastÊpnie otworzy˘ spadochron. Po 4 sekundach od momentu otwarcia spa-
dochronu szybko˙„ skoczka zmala˘a do Vk = 4 m/s. Oblicz, jakie by˘o ˘‡czne
naprÊ˝enie linek spadochronu podczas hamowania.
Wspó˘czynnik tarcia kinetycznego p = 0,2. Oblicz: Zadanie 9. >•••
"W";i •.-•
;'• a) warto˙„ si˘y nacisku, Na p˘askim stole spoczywa sznur o d˘ugo˙ci 1 = 2 m.
•"i-, -z. b) warto˙„ si˘y tarcia,
f:,./ w c) przyspieszenie cia˘a. c: • >"S
•••-•
. . •=m
Zadanie 5.
√O-- Dwa klocki o masach m-\ = 1 kg, m2 = 4 kg po˘‡czono nici‡.
Mi-
-
m. m m.
F
Przesuwaj‡c sznur zauwa˝ono, ˝e zaczyna siÊ samodzielnie zsuwa„ wtedy,
gdy poza brzeg sto˘u zwisa jego czÊ˙„ o d˘ugo˙ci l0 = 0,5 m.
Do pierwszego klocka przy˘o˝ono si˘Ê F = 10 N. Pomijaj‡c tarcie, oblicz:
a) przyspieszenie klocków, a) Oblicz wspó˘czynnik tarcia sznura o stó˘.
b) warto˙„ si˘y napiÊcia nici, b) Sporz‡dÍ wykres warto˙ci przyspieszenia sznura w zale˝no˙ci od d˘ugo˙ci
c) si˘Ê napiÊcia nici po zamianie klocków miejscami. fragmentu zwisaj‡cego poza brzeg sto˘u.
134 135
Z a d a n i e 19. | Z a d a n i e 25.
Staszek jecha˘ rowerem ze sta˘‡ szybko˙ci‡ 10 m / s . W p e w n y m momencie Ze szczytu w i e ˝ y o w y s o k o ˙ c i 25 m rzucono p o z i o m o k a m i e Ò nadaj‡c m u
napotka˘ wzniesienie w kszta˘cie trójk‡ta. D˘ugo˙„ podjazd u w y n o s i ˘ a 50 rrt; szybko˙jf pocz‡tkow‡ 20 m / s .
a zjazdu 100 m. W trakcie podjazdu Staszek p o r u s z a ˘ siÊ r u c h e m jednostajnie a) Napisz równanie toru kamienia.
o p ó Í n i o n y m i osi‡gn‡˘ szczyt wzniesienia z szybko˙ci‡ 2 m / s . NastÊpnie:'; b) Oblicz s z y b k o ˙ „ koÒcow‡ kamienia.
zjecha˘ z pagórka (ze sta˘ym przyspieszeniem) uzyskuj‡ c u jego podstawy c) Oblicz k‡t, jaki tworzy wektor prÊdko˙c i koÒcowej z pionem.
s z y b k o ˙ „ 20 m / s . Oblicz:
Zadanie 26.
a) ile czasu trwa˘ podjazd,
Odleg˘o˙„ Marsa od S˘oÒca wynosi 1,52 j a . (1 j.a. = 149,6 m i n k m ) . Okres
b) jakie by˘o opóÍnienie ruchu p o d c z a s podjazdu,
obiegu Marsa wokó˘ S˘oÒca jest równy 1,88 lat. Oblicz, ile w y n o s i s z y b k o ˙ „
c) jak d˘ugo trwa˘ zjazd, <
liniowa planety i w a r t o ˙ „ przyspieszenia d o ˙ r o d k o w e g o .
d) jaka by˘a w a r t o ˙ „ przyspieszenia podczas zjazdu.
e) s p o r z ‡ d Í wykres zale˝no˙ci p r Ê d k o ˙ c i od czasu. * Z a d a n i e 27.
Tarcza przek˘adni rowerowej posiada 40 zÊby, a zÊbatka ko˘a 10 zÊbów.
Z a d a n i e 20. *
Oblicz, ile obrotów wykonuje ko˘o rowerowe podczas jednego obrotu tarczy.
Dane jest równanie opisuj‡ce zale˝no˙„ po˘o˝enia cia˘a od czasu:
s = 10 + 9f - r 2 . Torem jest prosta. Odleg˘o˙„ w y r a ˝ o n a Jest w metrach, a czas Z a d a n i e 28.
w sekundach. O d p o w i e d z n a nastÊpuj‡ce pytania: ] , Ko˘o o promieniu 50 cm toczy siÊ bez p o ˙ l i z g u p o p˘askiej poziomej
a) W jakiej odleg˘o˙ci licz‡c od p o c z ‡ t k u u k ˘ a du odniesienia znajdowa˘o siÊ powierzchni, jak na rysunku. Szybko˙„ ˙ r o d k a ko˘a wynosi 10 m / s . Oblicz,
cia˘o w chwili pocz‡tkowej? jaka jest warto˙„ prÊdko˙ci p u n k t ó w A, B, C, liczona w uk˘adzie odniesienia
b) Jaka jest warto˙„ szybko˙ci pocz‡tkowej? z w i ‡ z a n y m z ziemi‡.
c) Jakie jest przyspieszenie cia˘a?
Z a d a n i e 29.
d) Po jakim czasie cia˘o minie pocz‡tek uk˘adu odniesienia?
e) W jakiej odleg˘o˙ci od pocz‡tku u k ˘ a d u odniesienia' znajdzie siÊ cia˘o Wskazówka minutowa zegara m a d˘ugo˙„ 10 cm, a godzinowa 5 cm.
Stf w 20 s ruchu? A . Oblicz: a

f) Jaka droga zostanie przebyta w przedziale czasu od t\ = 5 s d o t2 = 30 s? a) szybko˙„ liniow‡ koÒca wskazówki minutowej. Wynik w y r a Í w c m / h , • te
N te b) stosunek szybko˙ci liniowej koÒca w s k a z ó w k i minutowej d o szybko˙ci
Z a d a n i e 21.
liniowej koÒca wskazówki godzinowej,
Ze szczytu wysokiego b u d y n k u w z d ˘ u ˝ tej samej prostej spadaj‡ dwa
kamienie. Zak˘adaj‡c, ˝e p u s z c z o n o je swobodnie w o d s t Ê p ie d w ó c h sekund,
c) stosunek szybko˙ci k‡towych tych wskazówek, •:•:': Bi
d) czas, który up˘ywa m i Ê d z y kolejnymi m o m e n t a m i mijania siÊ wskazówek
•••˙|C
f' -: napisz równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ wzajemnej odleg˘o˙ci kamieni od czasu.
zegara. ; ••••;A
V Z a d a n i e 22.
Z a d a n i e 30.
tez KamieÒ rzucono p o d katem 60° d o poziomu. Oblicz, p o d jakim innym
k‡tem nale˝a˘oby rzuci„ ten k a m i e Ò z t a k ‡ sam‡ szybko˙ci‡, aby z a s i Ê g pozosta˘
ObrÊcz obraca siÊ r u c h e m jednostajnie przyspieszonym p o o k r Ê g u z przy-, - i
yu- spieszeniem k ‡ t o w y m e = 0,5 r a d / s 2 . PromieÒ obrÊczy wynosi r = 50 cm.
taki sam.
P Oblicz warto˙„ szybko˙ci k‡towej, szybko˙ci liniowej przyspieszenia liniowego,
»*
Z a d a n i e 23. 'S przyspieszenia d o ˙ r o d k o w e g o i ca˘kowitego dla t = 5 s.
Oblicz, ile razy w z r o ˙ n i e z a s i Ê g r z u t u u k o ˙ n e g o , je˝eli p r Ê d k o ˙ „ pocz‡t- --AHf
t
kowa cia˘a w z r o ˙ n i e dwukrotnie .
wsi
Z a d a n i e 24.
iiii S p r a w d Í , dla jakiego k‡ta z a s i Ê g • rzucie u k o ˙ n y m jest d w a razy mniejszy
o d maksymalnego zasiÊgu.
132 133
U podstawy równi o k‡cie nachylenia a = 30° i wysoko˙„ równi H = 2 m I Sanki zsuwaj‡ siÊ po stoku nachylonym pod k‡tem a = 30° do poziomu.
znajduje siÊ klocek o masie m = 1 kg, do którego przy˘o˝ono si˘Ê F = 10 N D˘ugo˙ci' stoku s = 10 m. Wspó˘czynnik tarcia sanek o ˙nieg fi = 0,1. Po
pod k‡tem p ='30° wzglÊdem powierzchni równi. zsuniÊciu siÊ ze stoku sanki poruszaj‡ siÊ po p˘askiej poziomej powierzchni.
a) Sporz‡dÍ wykres zale˝no˙ci szybko˙ci sanek od czasu.
b) Napisz równanie okre˙laj‡ce po˘o˝enie cia˘a w funkcji czasu.
' / .-' / A
c) Oblicz czas, po którym sanki siÊ zatrzymaj‡.
/Jp' /
/Py
Zadanie 13.
H Na równi pochy˘ej po˘o˝ono niewielki klocek, któremu nadano szybko˙„
i
V / pocz‡tkow‡ VQ = 5 m/s. Wspó˘czynnik tarcia statycznego u s = 0,6,

H 3
a kinetycznego fik = 0,5. Stosunek wysoko˙ci do podstawy równi — = - .
/ ^
a
1 'f
L 4
"*
-a
Zaniedbuj‡c tarcie, oblicz: 7 a) Oblicz, z jakim przyspieszeniem cia˘o porusza siÊ w górÊ oraz w dó˘ równi.
a) przyspieszenie klocka, -- b) Oblicz maksymaln‡ wysoko˙„, na jak‡ wsunie siÊ klocek.
b) czas, po którym klocek osi‡gnie szczyt równi, j c) Oblicz czas ruchu w górÊ równi (do momentu osi‡gniÊcia maksymalnej
c) prÊdko˙„ koÒcow‡ (przy wierzcho˘ku równi), ' wysoko˙ci) oraz czas zsuwania siÊ (do momentu osi‡gniÊcia podstawy
d) si˘Ê nacisku. •* równi).
d) Napisz równanie zale˝no˙ci prÊdko˙ci od czasu i wykonaj wykres tej
Zadanie 11. zale˝no˙ci.
Na dachu wagonika umieszczono klocek o masie ni\ =0,2 kg. Drugi klocek e) Oblicz, jaka musia˘aby by„ minimalna warto˙„ fis, aby klocek po osi‡gniÊciu
K0: o masie 1112 = 0,4 kg po˘‡czono z pierwszym za pomoc‡^ nici. maksymalnej wysoko˙ci zatrzyma˘ siÊ w tym samym miejscu.
?d • f) Oblicz najwiÊksz‡ warto˙„ k‡ta nachylenia równi, przy którym klocek po
?••-:• /T7i osi‡gniÊciu maksymalnej wysoko˙ci zatrzyma siÊ w tym miejscu.
hi.:: Zadanie 14.
•i •;. Na wykresie przedstawiono trzy trasy narciarskie. Zak˘adaj‡c, ˝e si˘y oporu
N'3 rrir s‡ niezale˝ne od prÊdko˙ci i ˝e fik = 0,1, oblicz, która trasa pozwoli wykona„
zjazd w najkrótszym czasie, a na której uzyskana zostanie najwiÊksza szybko˙„
ff‡
~n a koÒcowa.
Wspó˘czynnik tarcia statycznego fis = 0,6, a wspó˘czynnik tarcia kinetycznego

p* = 0,5. Oblicz:
pif a) przyspieszenie klocków wzglÊdem wagonika, gdy--wagonik porusza siÊ
ruchem jednostajnym,
b) przyspieszenie klocków wzglÊdem wagonika, gdy'wagonik porusza siÊ
z przyspieszeniem a = 2 m/s 2 ,
c) przyspieszenie klocków wzglÊdem wagonika, gdy wagonik porusza siÊ
z przyspieszeniem a = 10 m/s 2 .
136 137
i" mi
*˘irt*P
˘f˘Mi
4il

Pocisk karabinowy o masie m = 10 g poruszaj‡cy siÊ z szybko˙ci‡ Dwie kule o masach m\ = 0,2 kg i m2 = 0,4 kg poruszaj‡ siÊ wzd˘u˝ tej
V"o = 700 m/s przebija deskÊ w czasie t = 10~4 s. Szybko˙„ pocisku maleje samej linii prostej i w tym samym kierunku z prÊdko˙ciami Vi = 5 m/s
wówczas do warto˙ci V - 400 m/s. Oblicz: i V2 =^15 m/s. Oblicz, jaka wydzieli siÊ ilo˙„ ciep˘a podczas doskonale nie-
a) ˙redni‡ warto˙„ si˘y dzia˘aj‡cej na pocisk podczas jego przechodzenia przez sprÊ˝ystego zderzenia tych kul.
deskÊ,
Zadanie 22.
b) jak‡ pracÊ wykona˘y si˘y oporu podczas przebijania deski przez pocisk.
Niewielki klocek zamocowano na nici o d˘ugo˙ci l = 2 m, nastÊpnie od-
Zadanie 16. chylono go o k‡t 90° i swobodnie puszczono. Oblicz:
Dwie kule wykonane z plasteliny poruszaj‡ siÊ wzd˘u˝ tej samej prostej a) z jak‡ szybko˙ci‡ klocek minie po˘o˝enie równowagi,
i w tym samym kierunku. Ich masy i szybko˙ci wynosz‡ odpowiednio: b) si˘Ê naci‡gu nici podczas przechodzenia klocka przez po˘o˝enie równo-
m\ = 0,2 kg, V] = 10 m/s; m2 = 0,4 kg, V2 = 2 m/s. Kule zderzaj‡ siÊ i ˘‡cz‡ wagi.
w jedn‡ bry˘Ê. Oblicz: *
Zadanie 23.
a) szybko˙„ z˘‡czonych kul po zderzeniu, *
Na szczycie pó˘kuli o promieniu R znajduje siÊ niewielkie cia˘o, które
b) ilo˙„ energii cieplnej wyzwolonej podczas zderzenia.
wyprowadzone ze stanu równowagi ˙lizga siÊ (bez tarcia) po powierzchni
Zadanie 17. kuli. Oblicz, na jakiej wysoko˙ci cia˘o to oderwie siÊ od powierzchni.
Dwie kule wykonane z plasteliny poruszaj‡ siÊ wzd˘u˝ tej samej prostej,
ale w przeciwnych kierunkach. Masy i szybko˙ci kul wynosz‡ odpowiednio:
m\ - 1 kg, V\ = 5 m/s; m2 = 2 kg, V2 = 10 m/s. Kule zderzaj‡ siÊ i ulegaj‡
sczepieniu. Oblicz:
a) prÊdko˙„ kul po ich zderzeniu (podaj‡c jej warto˙„ j kierunek),
iUpi b) ilo˙„ energii cieplnej wyzwolonej podczas zderzenia. O'-
m
Zadanie 18.
Na lince o d˘ugo˙ci L = 2 m zawieszono drewniany klocek o masie
m\ = 2 kg. Pocisk karabinowy o masie m2 = 15 g poruszaj‡cy siÊ z szybko˙ci‡
Zadanie 24.
V = 500 m/s wbija siÊ w klocek i pozostaje w nim. Oblicz,"na jak‡ najwiÊksz‡
Niewielki klocek porusza siÊ po wewnÊtrznej czÊ˙ci okrÊgu o promieniu
wysoko˙„ wzniesie siÊ klocek z wbit‡ w siebie kul‡.
R = 2 m. Jak‡ szybko˙„ pocz‡tkow‡ nale˝y nada„ cia˘u, gdy znajdzie siÊ
Zadanie 19. w najni˝szym po˘o˝eniu, ˝eby si˘a nacisku wywierana przez nie na tor w naj-
MÊ˝czyzna siedzi w nieruchomej ˘odzi. Masa mÊ˝czyzny ni\ =? 60 kg, wy˝szym po˘o˝eniu by˘a równa Fy = 10 mg, gdzie: m - masa klocka,
•:..•: a masa ˘odzi m2 = 25 kg. W ˘odzi znajduj‡ siÊ ponadto dwie kule o masie g - przyspieszenie ziemskie.
m = 5 kg ka˝da. MÊ˝czyzna mo˝e wyrzuci„ te kule na dwa sposoby: rzucaj‡c
Zadanie 25.
je kolejno i nadaj‡c ka˝dej prÊdko˙„ Vi = 5 m/s (wzglÊdem ˘odzi) lub rzuca-
Przez wypuk˘y pó˘kolisty mostek o promieniu R = 20 m przeje˝d˝a rowe-
j‡c obie równocze˙nie z t‡ sam‡ prÊdko˙ci‡. Zak˘adamy, ˝e kule rzucane s‡
rzysta. Najwy˝szy punkt wypuk˘o˙ci mija z prÊdko˙ci‡ V = 10 m/s. Oblicz si˘Ê
poziomo w tym samym kierunku. SprawdÍ rachunkowo, który z tych spo-
nacisku wywieran‡ przez rowerzystÊ. Ÿ‡czna masa jego i roweru m = 80 kg.
sobów nada ˘odzi wiÊksz‡ szybko˙„. Oblicz szybko˙„ ˘odzi uzyskan‡ w obu
przypadkach. Zadanie 26.
Samochód o masie 1200 kg porusza siÊ po poziomym torze z szybko-
Zadanie 20.
˙ci‡ V"i = 10 m/s. Oblicz, jak‡ pracÊ wykona silnik samochodu, gdy pojazd
Stalowa kula o masie m, = 0,2 kg poruszaj‡ca siÊ z szybko˙ci‡ V] = 5 m/s
zwiÊkszy szybko˙„ do warto˙ci V2 = 30 m/s. Oblicz moc ˙redni‡ silnika, je˙li
zderza siÊ doskonale sprÊ˝y˙cie i centralnie ze spoczywaj‡c‡ kul‡ o masie
wiadomo, ˝e szybko˙„ wzros˘a w czasie At = 10 s.
m2 = 0.3 kg. Oblicz szybko˙ci kul po zderzeniu. •
138 139
.
Zadanie 27. 3. BRYŸA SZTYWNA
Oblicz, jak‡ si˘Ê wytworzy˘ silnik samochodu, je˝eli na drodze s = 150 m,
%
nachylonej do poziomu pod k‡tem a - 5°, szybko˙„ pojazdu wzros˘a •
Zadanie 1.
z VQ = 5 m/s do Vk = 15 m/s. Masa pojazdu m = 1500 kg, a wspó˘czynnik
Na rysunku a) i b) przedstawiono uk˘ad punktów materialnych. W za-
tarcia kinetycznego p, = 0,1. ^ znaczonym na rysunku uk˘adzie wspó˘rzÊdnych oblicz wspó˘rzÊdne ˙rodka
Zadanie 28. masy.
Z wysoko˙ci H = 20 m spuszczono swobodnie kamieÒ o masie m = 3 kg. ._ a) mi = 2 kg, m2 = 3 kg, m3 = 5 kg
Uderzy˘ on w ziemiÊ z prÊdko˙ci‡ V = 10 m/s. Oblicz ˙redni‡ si˘Ê oporu m> m. m
powietrza. H h H h-
0 1 12
Zadanie 29.
Samochód ó masie 2000 kg w czasie i = 5 s pokona˘ drogÊ 25 m. Za- b) mi = 1 kg, m2 = 2 kg, m3 = 3 kg
k˘adaj‡c, ˝e pojazd porusza siÊ ruchem jednostajnie przyspieszonym oraz ˝e
:/??,.
w trakcie ruchu nie dzia˘aj‡ si˘y tarcia, oblicz ˙redni‡ moe- silnika samochodu. 4
Zadanie 30. ~,: 3 -:---
Maksymalna moc silnika motoru P = 60 kW. Masa motoru m = 300 kg. 2 - :m,
Wspó˘czynnik tarcia p = 0,05. Oblicz, z jak‡ najwiÊksz‡ sta˘‡ szybko˙ci‡ mo˝e
m.
1 --
porusza„ siÊ motocyklista jad‡c pod górÊ wzniesienia nachylonego do poziomu x
pod k‡tem a = 30°. Masa motocyklisty m\ = 80 kg. 1
Zadanie 31.
Zadanie 2.
Jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby le˝‡cy na ziemi s˘up* o masie m = 200 kg 30
Uk˘ad podwójny gwiazd sk˘ada siÊ z gwiazdy o masie Mj = 10 kg
i d˘ugo˙ci l — 5 m postawi„ pionowo?
i gwiazdy o nieznanej masie M2. Odleg˘o˙„ pomiÊdzy gwiazdami jest równa
:
'!f» Zadanie 32. *> D = 105 km. Gwiazdy kr‡˝‡ wokó˘ ˙rodka masy po˘o˝onego w odleg˘o˙ci
D˘ugo˙„ stoku wynosi L = 150 m, a wysoko˙„ H = 10 m. Samochód ki = 0,8 • 10 6 km od gwiazdy Mi. Oblicz masÊ drugiego sk˘adnika uk˘adu
o masie m = 1600 kg z wy˘‡czonym silnikiem zje˝d˝a w dó˘ stoku ruchem podwójnego.
my jednostajnym z szybko˙ci‡ V = 10 m/s. Oblicz, jak‡ moc powinien wytworzy„
Zadanie 3.
silnik, aby samochód ten móg˘ wje˝d˝a„ pod górÊ stoku ruchem jednostajnym :-,C'^' ; :
Rysunek przedstawia cztery kule o masach mi =m2 = 2 kg -.11?
z tak‡ sam‡ szybko˙ci‡. Za˘ó˝, ˝e opory ruchu w czasie jazdy w górÊ i w dó˘
i m% = rrii = 4 kg po˘‡czone sztywnymi niewa˝kimi prÊtami. Uk˘ad mas tworzy .. -• -.; "v-t1
stoku s‡ takie same.
prostok‡t o bokach a - 2 m i b = 4 m.
Zadanie 33.
Oblicz, z jakiej minimalnej wysoko˙ci powinno zsuwa„ siÊ (bez tarcia) m> m.
niewielkie cia˘o, aby mog˘o wykona„ salto na wewnÊtrznej powierzchni kolistej V> <P #1
pÊtli o promieniu r, nie odrywaj‡c siÊ od niej. : j
Zadanie 34:,
Motocyklista jad‡cy z szybko˙ci‡ v pokonuje zakrÊt na poziomej jezdni.
r> O/T7o
m.
PromieÒ tego zakrÊtu wynosi r. Oblicz, ile co najmniej powinien wynosi„
wspó˘czynnik tarcia u kó˘ motocykla o pod˘o˝e, aby wykonanie tego manewru Oblicz: . iii
a) momenty bezw˘adno˙ci uk˘adu bry˘y wzglÊdem zaznaczonych osi ob- o j
by˘o mo˝liwe. :
rotu I i II,
ii
140 141
b) momenty bezw˘adno˙ci uk˘adu bry˘y wzglÊdem zaznaczonych osi obrotu 1 f-Zadanie 7.
I i II, przyjmuj‡c, ˝e masy prÊtów ˘‡cz‡cych masy s‡ równe: Ma = 2 kg Bloczek sk˘ada siÊ z dwóch z˘‡czonych kr‡˝ków o promieniach r{ = 10 cm,
i Mb = 4 kg. . r2 = 20-lin. Moment bezw˘adno˙ci bloczka I = 0,04 kgm 2 . Na kr‡˝kach nawi-
Zadanie 4. niÊto dwie nici, do koÒców których przyczepiono ciÊ˝arki o masach m\ = 1 kg
ZnajdÍ moment bezw˘adno˙ci kuli o promieniu R = 0,2 m i masie i r«2 = 2 kg.
M = 10 kg wzglÊdem:
a) osi przechodz‡cej przez ˙rodek kuli,
b) osi stycznej do kuli.
Zadanie 5. «
ZnajdÍ moment bezw˘adno˙ci cienkiego prÊta o d˘ugo˙ci L = 1 m i masie
M = 1 kg wzglÊdem osi prostopad˘ej do prÊta przechodz‡cej
a) przez ˙rodek masy bry˘y, -s
b) przez koniec prÊta, j
c) w odleg˘o˙ci 0,25 L od koÒca prÊta, -- Oblicz:
a) przyspieszenie k‡towe bloczka,
d) w odleg˘o˙ci 1/6 L od ˙rodka prÊta. j
b) przyspieszenia liniowe mas m‡ i m2,
Zadanie 6. „ c) napiÊcia nici.
Na kr‡˝ek o promieniu R • = 0,1 m i masie nt\-= 2 kg nawiniÊto ni„, do d) jak‡ dodatkow‡ masÊ nale˝y do˘o˝y„ do masy mi, aby uk˘ad by˘ w rów-
koÒca której przyczepiono ciÊ˝arek o masie m2 = 1 kg. nowadze.
Zadanie 8. \-N
Na szczycie równi pochy˘ej o wysoko˙ci H = 3 m i k‡cie nachylenia a = 30° •
r I R \ po˘o˝ono kulkÊ. Kulka toczy siÊ po równi bez po˙lizgu.
m9
i -.
H
CiÊ˝arek wisia˘ na wysoko˙ci H 2 m nad pod˘og‡. NastÊpnie uk˘ad wpra- Oblicz:

wiono w ruch. Oblicz: a) przyspieszenie ruchu postÊpowego kulki,
3$ git'. jjg& a) przyspieszenie, z jakim opada ciÊ˝arek m2, b) czas, po którym kulka osi‡gnie podstawÊ równi,
b) przyspieszenie k‡towe bÊbna, c) szybko˙„ koÒcow‡ kulki.
c) si˘Ê napiÊcia nici, Zadanie 9.
d) czas, po którym ciÊ˝arek m2 opu˙ci siÊ na pod˘ogÊ, ' \ H U podstawy równi o k‡cie nachylenie a = 30° ustawiono trzy bry˘y: walec, '•-•'• ''SM
Ê) szybko˙„ koÒcow‡ ciÊ˝arka (w chwili zetkniÊcia siÊ ciÊ˝arka m2 z pod˘og‡), kulÊ oraz obrÊcz i nadano im identyczne prÊdko˙ci pocz‡tkowe V0 = 5 m/s.,
f) energiÊ kinetyczn‡ ciÊ˝arka i energiÊ kinetyczn‡ kr‡˝ka w chwili zetkniÊcia Oblicz:
siÊ ciÊ˝arka m2 z pod˘og‡. a) maksymalne wysoko˙ci, na jakie wtocz‡ siÊ walec, kula i obrÊcz,
b) czasy, po których bry˘y te osi‡gn‡ swoje maksymalne wysoko˙ci.
•
142 143
j 4 Zadanie 10. ,%% Zadanie 13.
i PrÊt o d˘ugo˙ci L - 1 m zawieszono za jeden z jego koÒców. PrÊt odch} ˘ono W ⁄Hpdku poziomej tarczy o masie M = 100 kg i promieniu R = 3 m stoi
i o k‡t prosty i puszczono swobodnie. Oblicz prÊdko˙„ liniow‡ koÒca prÊta, gdy cz˘owiek* o masie m = 50 kg. Tarcza obraca siÊ z okresem T = 5 s. W pewnym
prÊt przechodzi przez po˘o˝enie równowagi. momerfcie cz˘owiek ten przeszed˘ na brzeg tarczy. Oblicz:
a) jaki bÊdzie okres ruchu tarczy po przej˙ciu cz˘owieka na brzeg tarczy,
b) o ile zmieni siÊ warto˙„ energii kinetycznej uk˘adu.
• c) Zak˘adaj‡c, ˝e cz˘owiek przemieszcza siÊ wzd˘u˝ promienia ze sta˘‡ szyb-
ko˙ci‡ v ~ 0,1 m/s, wyprowadÍ równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ prÊdko˙ci
k‡towej tarczy od czasu.
Zadanie 14.
30 5
V Gwiazda o masie M = 2 • 10 kg i promieniu R = 7 • 10 km wiruje ze
˙rednim okresem T = 25 dni. Oblicz, do jakiej d˘ugo˙ci musia˘by siÊ zmniejszy„
Zadanie 11. * promieÒ gwiazdy (bez zmiany jej masy), aby okres obrotu zmala˘ do Ti = 1 s.
W jednorodnym kr‡˝ku o promieniu R wyciÊto otwór o promieniu r = 0,5R SprawdÍ, czy gwiazda by˘aby wówczas obiektem stabilnym, tzn. porównaj
stycznie do brzegu kr‡˝ka. Udowodnij, ˝e ˙rodek m a s y kr‡˝ka znajduje siÊ warto˙„ przyspieszenia grawitacyjnego na równiku gwiazdy z przyspieszeniem
w odleg˘o˙ci x = 1/6R, licz‡c od ˙rodka kr‡˝ka. i od˙rodkowym punktów równika.
Zadanie 15. ...2.
Dwa kr‡˝ki obracaj‡ siÊ niezale˝nie na osi przechodz‡cej przez ich ˙rodki.
Masy, promienie i prÊdko˙ci k‡towe kr‡˝ków wynosz‡ odpowiednio:
mi =• 1 kg, >v= 0 , 2 . ^ CJ/T cO ud/s, m2 = 2 kg, r2 = 0,3 m, u)2 = 20 rad/s.
t§
Rotacja zachodzi w przeciwnych kierunkach. W pewnym momencie kr‡˝ek
mi spada na dolny i kr‡˝ki „sklejaj‡ siÊ". Oblicz prÊdko˙„ k‡tow‡ z˘‡czonych
kr‡˝ków. Oblicz, o ile zmienia˘a siÊ energia kinetyczna uk˘adu. Jak wyja˙nisz
tÊ zmianÊ.
Zadanie 12. <
Dwa klocki o masach mi = 3 kg i mg - 2 kg po˘‡czono nici‡, któr‡
przerzucono przez bloczek o masie M = 1 kg i promieniu R = 10 cm. Klocek
mi wisi swobodnie, natomiast klocek mi spoczywa na p˘askiej powierzchni.
PomiÊdzy klockiem a powierzchni‡ wystÊpuje si˘a tarcia. Wspó˘czynnik tarcia

u = 0,1. Oblicz:
a) przyspieszenie liniowe klocków,
. b) przyspieszenie k‡towe bloczka,
c) si˘y napiÊcia nici.
145
144
iM
4. HYDROSTATYKA I AEROSTATYKA Zadanie 5.
Cylinder szklany o polu podstawy 20 cm 2 wype˘niono, wlewaj‡c kolejno
m niemies˝aj‡ce siÊ ciecze: rtÊ„ o masie mi = 13,6 kg, wodÊ 7n2 = 1 kg, naftÊ
Zadanie 1. m3 = 0J8 kg.
2
Naczynie w kszta˘cie walca o polu podstawy S - 0,1 m i wysoko˙ci a) Oblicz wysoko˙„ s˘upka ka˝dej z cieczy.
H - 1 m w trzech czwartych objÊto˙ci wype˘niono wod‡. NastÊpnie do wody b) Wykonaj wykres ci˙nienia hydrostatycznego w funkcji g˘Êboko˙ci (od po-
wrzucono bry˘Ê lodu o masie m = 20 kg. Oblicz: wierzchni swobodnej cieczy do dna naczynia).
a) ci˙nienie panuj‡ce na dnie naczynia przed wrzuceniem lodu,
b) ci˙nienie panuj‡ce na dnie naczynia po wrzuceniu lodu.
Zadanie 2.
Sze˙cian o krawÊdzi a = 50 cm wykonany z drewna, o gÊsto˙ci
p = 600 kg/m" p˘ywa zanurzony w wodzie. a
a) Oblicz, na jak‡ g˘Êboko˙„ zanurzy˘ siÊ sze˙cian. 7 . Zadanie 6.

b) Oblicz, jaka czÊ˙„ objÊto˙ci bry˘y znajduje siÊ w wodzie. Do obszernego naczynia wlano dwie niemies˝aj‡ce siÊ ciecze o gÊsto˙ciach
c) Sze˙cian obci‡˝ono p˘yt‡ aluminiow‡ o masie m 4 27 kg, k˘ad‡c j‡ na Pi, P2 (pi > p2)- NastÊpnie do naczynia wrzucono kulÊ wykonan‡ z materia˘u
klocku. Oblicz, na jak‡ g˘Êboko˙„ zanurzy siÊ sze˙cian* po obci‡˝eniu go. o gÊsto˙ci p 3 (pi > p 3 > pi), która zanurzy˘a siÊ ca˘kowicie w cieczach. Oblicz,
d) Sze˙cian obci‡˝ono p˘yt‡ aluminiow‡ o masie m = 27 kg,- tym razem mo- jaka czÊ˙„ objÊto˙ci kuli pozostanie w cieczy o gÊsto˙ci p2. Wykonaj obliczenia
cuj‡c p˘ytkÊ aluminiow‡ w wodzie pod klockiem. Oblicz, na jak‡ g˘Êboko˙„ dla rtÊci, nafty i kuli wykonanej z aluminium.
zanurzy siÊ sze˙cian. GÊsto˙„ aluminium pAi = 2700 kg/m 3 .
Zadanie 3. *
Ÿ£ 4¿
Kula miedziana o promieniu R = 0,2 m zosta˘a wydr‡˝ona wewn‡trz,
1:
f i-
tak ˝e powsta˘o kuliste wspó˘˙rodkowe wydr‡˝enie o promieniu r. Kula ta
wrzucona do wody p˘ywa ca˘kowicie zanurzona.
Zadanie 7.
i m GÊsto˙„ miedzi pCu = 8900 kg/m 3 . Oblicz, jaki jest promieÒ wydr‡˝enia.
Balon o masie M = 100 kg i objÊto˙ci V = 200 m 3 wype˘niony jest wo-
f f t , *"j
i Zadanie 4.
dorem. Oblicz si˘Ê no˙n‡ balonu. Temperatura otoczenia wynosi t = 20°C,
Zbiornik wodny o szeroko˙ci L = 6. m przedzielono przegrod‡, tak ˝e
§ a gÊsto˙„ powietrza pp = 1,3 kg/m 3 i wodoru pw = 0,089 kg/m 3 .
g˘Êboko˙„ zbiornika z jednej strony H = 5 m, z drugiej h = 2 m. Oblicz, jaka
-,;-'' 3i
:;
si˘a dzia˘a na tÊ przegrodÊ. Zadanie 8.
i Powierzchnia przekroju poprzecznego ig˘y strzykawki wynosi
11 r i k
Si = 0,2 mm 2 , a pole t˘oka strzykawki S2 = 1 cm 2 . T˘ok w strzykawce prze-
mieszcza siÊ z szybko˙ci‡ V2 = 1 cm/s. Oblicz:
a) z jak‡ szybko˙ci‡ wyp˘ywa ciecz z ig˘y,
H
r* i
s b) na jak‡ maksymaln‡ wysoko˙„ wzniós˘by siÊ strumieÒ cieczy, gdyby strzy-
i kawka zosta˘aby skierowana pionowo w górÊ.
r
14" Zadanie 9.
i
»;
Do rurki w kszta˘cie litery U wlano rtÊ„, a nastÊpnie tyle nafty, ˝e utworzy˘a
ona s˘upek o wysoko˙ci H„ = 10 cm. Oblicz wysoko˙„ s˘upka rtÊci (wysta-
3
j‡cego ponad dolny poziom nafty). GÊsto˙ci nafty wynosi 800 kg/m , rtÊci
i 13600 kg/m .3
146 147
"%.
5. RUCH HARMONICZNY
ii
[
i
1
"V V
Zadanie 1.
\. ) %
o
1
1 Po˘o˝enie ciÊ˝arka zamocowanego na sprÊ˝ynie, poruszaj‡cego siÊ ruchem
'.••'')
harmonicznym, opisuje równanie: x(t) - 0,1 sin (rri + f )• Odleg˘o˙„ podana jest
Zadanie 10. w metrach, czas w sekundach. Na podstawie zamieszczonego równania:
Rurka w kszta˘cie litery U zosta˘a wype˘niona wod‡. a) oblicz amplitudÊ drgaÒ,
Wymiary rurki zaznaczono na rysunku. Rurka porusza siÊ poziomo z przy- b) oblicz okres drgaÒ,
spieszeniem, a •= 1 m/s . Oblicz ró˝nicÊ poziomów cieczy w ramionach rurki. c) oblicz czÊstotliwo˙„ drgaÒ,
d) oblicz fazÊ pocz‡tkow‡ ruchu,
e) oblicz maksymaln‡ warto˙„ szybko˙ci ciÊ˝arka,
f) oblicz maksymaln‡ warto˙„ przyspieszenia ciÊ˝arka,
g) napisz równanie okre˙laj‡ce prÊdko˙„ ciÊ˝arka w zale˝no˙ci od czasu,
H h). napisz równanie okre˙laj‡ce przyspieszenie ciÊ˝arka w zale˝no˙ci od czasu,
v •') i) oblicz, jakie jest po˘o˝enie, prÊdko˙„ i przyspieszenie ciÊ˝arka dla t = 2 s.
Zadanie 2.
Zadanie 11. CiÊ˝arek o masie m = 100 g zawieszono na sprÊ˝ynie o sta˘ej sprÊ˝ysto˙ci
Szybko˙„ pr‡du w rzece wynosi Vy = 2 m/s. W rzece zanurzono rurkÊ k = 100 N/m i wprawiono w ruch z amplitud‡ A = 10 cm.
zagiÊt‡ w kszta˘cie litery L. Oblicz, na jakiej wysoko˙ci w rurce ustali siÊ a) Oblicz okres drgaÒ ciÊ˝arka.
poziom wody. b) Oblicz czÊstotliwo˙„ drgaÒ ciÊ˝arka. mm
c) Oblicz energiÊ mechaniczn‡ uk˘adu. :;:/Sv.:
d) Zak˘adaj‡c, ˝e dla t = 0, x = 0, napisz równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ AN§!
:!£« H po˘o˝enia ciÊ˝arka od czasu.

Zadanie 3.
Do sprÊ˝yny o d˘ugo˙ci l = 20 cm i sta˘ej sprÊ˝ysto˙ci k = 50 N/m przymo-
r
cowano ciÊ˝arek i wprowadzono go w ruch. Okres drgaÒ ciÊ˝arka T = 0,5 s.
Zadanie 12. Oblicz masÊ ciÊ˝arka. NastÊpnie sprÊ˝ynÊ rozciÊto na dwa równe kawa˘ki,
Cylinder o wysoko˙ci H = 50 cm wype˘niono wod‡. Na wysoko˙ci x a ciÊ˝arek umieszczono pomiÊdzy sprÊ˝ynami. Oblicz, jaki bÊdzie okres drgaÒ
licz‡c od podstawy cylindra wykonano niewielki otwór. WyprowadÍ równanie tego uk˘adu. ,
okre˙laj‡ce zasiÊg strugi cieczy w funkcji zmiennej x. Wykonaj wykres tej
j,:.
Zadanie 4.
funkcji.
Aby rozci‡gn‡„ pewn‡ sprÊ˝ynÊ o 10 cm, nale˝y wykona„ pracÊ 50 J.
Oblicz, jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby rozci‡gn‡„ tÊ sprÊ˝ynÊ o kolejne
10 cm.
1 H
Zadanie 5.
iBtefi Na sprÊ˝ynie zawieszono ciÊ˝arek o masie m\ = 100 g. Spowodowa˘o to
wyd˘u˝enie sprÊ˝yny o XQ = 5 cm. NastÊpnie do˘o˝ono jeszcze jeden ciÊ˝arek
o masie nii = 200 g i wprawiono uk˘ad w drgania. Oblicz okres tych drgaÒ.
148 149
Do rurki w kszta˘cie litery U wlano wodÊ. D˘ugo˙„ s˘upka wody L = 10 cm. Wahad˘o sto˝kowe z˘o˝one jest z nici i ma˘ej kulki wykonuj‡cej ruch po
Ciecz wprawiono w ruch drgaj‡cy. Zaniedbuj‡c si˘y lepko˙ci cieczy, oblicz okres okrÊgu-.po˘o˝onym w p˘aszczyÍnie poziomej. Ni„ wahad˘a zakre˙la powierzch-
drgaÒ cieczy Jak siÊ zmieni okres drgaÒ uk˘adu, gdy zamiast wody do rurki niÊ bodzn‡ sto˝ka. Wiedz‡c, ˝e d˘ugo˙„ wahad˘a wynosi L = 20 cm, a promieÒ
zostanie wlana rtÊ„ o takiej samej objÊto˙ci jak woda? okrÊgu r = 10 cm, oblicz okres tego wahad˘a, tzn. czas, w którym kulka zatacza
Zadanie 7. okr‡g.
KostkÊ sze˙cienn‡ o boku a = 10 cm i gÊsto˙ci p - 0,6 g/cm zanurzono
w wodzie i lekkim pchniÊciem w kierunku pionowym wprawiono w drgania.
Zaniedbuj‡c si˘y oporu cieczy oblicz, ile wynosi okres drgaÒ klocka. GÊsto˙„
wody pTI, = 1 g/cm'. Oblicz, jaki bÊdzie okres drgaÒ klocka zanurzonego
w nafcie, p„ = 0,7 g/cm .
Zadanie 8. a
Wahad˘o matematyczne drga z okresem T = 5 s. Objricz, jaka jest d˘ugo˙„
tego wahad˘a. --
Zadanie 9. ' , Zadanie 13.
Wahad˘o matematyczne wykonuje drgania z okresem T\ = 1 s. Po zmianie Z cienkiej belki o d˘ugo˙ci L = 50 cm wykonano wahad˘o fizyczne za-
•d˘ugo˙ci wahad˘a okaza˘o siÊ, ˝e okres drgaÒ zwiÊkszy˘ siÊ do Tz = 2 s. Oblicz, wieszaj‡c belkÊ za jeden z koÒców. Oblicz okres drgaÒ tego wahad˘a. Oblicz,
o ile wahad˘o zosta˘o wyd˘u˝one. w jakiej odleg˘o˙ci od ˙rodka belki nale˝y umie˙ci„ o˙ obrotu, aby wahad˘o
Zadanie 10. porusza˘o siÊ z czÊstotliwo˙ci‡ 0,5 Hz.
Wahad˘o matematyczne o d˘ugo˙ci L = 0,4 m umieszczono w klatce windy Zadanie 14.
kopalnianej. Oblicz okres drgaÒ wahad˘a, gdy: MonetÊ przewiercono tu˝ przy jej brzegu, zawieszono i wprawiono w drga-
a) winda jest nieruchoma, nia (ruch odbywa siÊ w p˘aszczyÍnie monety). Okres drgaÒ jest równy
b) winda porusza siÊ ze sta˘‡ prÊdko˙ci‡, (
;
T = 0,5 s. Oblicz promieÒ monety. • ••
•
':•••:
c) winda porusza siÊ w dó˘ ze sta˘ym przyspieszeniem a = 2 m/s , Zadanie 15. • •i'•••• i,:
d) winda porusza siÊ w górÊ ze sta˘ym przyspieszeniem a-l m/s . Twoim zadaniem jest obliczenie warto˙ci przyspieszenia ziemskiego. Za-
,v "«,
e) Oblicz, jaki by˘by okres drgaÒ wahad˘a, gdyby zosta˘o ono umieszczone planuj eksperyment, w którym, za pomoc‡ wahad˘a fizycznego lub matema-
w poziomo poruszaj‡cym siÊ pojeÍdzie jad‡cym z przyspieszeniem tycznego, mo˝liwe bÊdzie eksperymentalne wyznaczenie warto˙ci przyspie-
a = 2 m/s . szenia ziemskiego. PrzeprowadÍ analizÊ b˘Êdu pomiarowego. Zastanów siÊ
nad ulepszeniem metody pomiaru.
Zadanie 11.
Wahad˘o matematyczne ustawione na wysoko˙ci poziomu morza drga Zadanie 16.
z czÊstotliwo˙ci‡/o = 1 Hz. Oblicz czÊstotliwo˙„ drgaÒ tego wahad˘a na: CiÊ˝arek o masie m = 100 g zosta˘ zamocowany na poziomo umieszczonej
a) dnie kopalnianego szybu o g˘Êboko˙ci h = 4000, ' : sprÊ˝ynie o k = 40 N/m. SprÊ˝ynÊ rozci‡gniÊto o A - 5 cm i puszczono,
b) szczycie Mount Everestu H = 8890 m. wprawiaj‡c ciÊ˝arek w ruch drgaj‡cy.
c) Oszacuj, o ile sekund na dobÊ spóÍnia˘yby siÊ zegary wahad˘owe umiesz- a) Sporz‡dÍ wykres zale˝no˙ci energii kinetycznej ciÊ˝arka w funkcji czasu.)
czone w wy˝ej wymienionych miejscach. PromieÒ Ziemi R = 6400 km. b) Sporz‡dÍ wykres zale˝no˙ci energii potencjalnej w funkcji czasu.
c) Wykonaj wykres zale˝no˙ci energii kinetycznej od po˘o˝enia ciÊ˝arka.
d) Wykonaj wykres zale˝no˙ci energii potencjalnej od po˘o˝enia ciÊ˝arka.
150 151
6. FALE MECHANICZNE I AKUSTYKA 7. ZMIANY STANU SKUPIENIA, BILANS CIEPLNY
Wzd˘u˝ osi OX rozchodzi siÊ (w dodatnim kierunku) fala poprzeczna Do kalorymetru nalano mi = 2 kg wody o temp. fi = 20°C i wrzucono
o amplitudzie 30 cm. PrÊdko˙„ fali wynosi 5 m/s, a jej d˘ugo˙„ 1 m. Napisz kawa˘ek lodu o masie m-i = 0,2 kg i temp. f2 = 0°C. Oblicz temperaturÊ koÒ-
równanie tej fali. cow‡ zawarto˙ci kalorymetru po ustaleniu siÊ równowagi termodynamicznej.
Pojemno˙„ ciepln‡ kalorymetru nale˝y zaniedba„.
Zadanie 2.
Dwie fale o równaniach: yi(x, f) = 0,4sin(x — 2f) i y\{x, i) = 0,4sin(z + 2f) Zadanie 2.
interferuj‡ tworz‡c falÊ stoj‡c‡. Wyznacz równanie tej fali. Do kalorymetru nalano mi = 2 kg wody o temp. fi = 20°C i wrzucono
kawa˘ek lodu o masie T«2 = 0,8 kg i temp. f2 = 0°C. Oblicz masÊ wody i lodu
Zadanie 3. *
w kalorymetrze po ustaleniu siÊ równowagi termodynamicznej. Pojemno˙„
ród˘o dÍwiÊku o czÊstotliwo˙ci /o = 1 kHz obracacie po okrÊgu o pro-
ciepln‡ kalorymetru nale˝y zaniedba„.
mieniu R = 5 m, wykonuj‡c jedno okr‡˝enie w ci‡gu=T = 0,314 s. Oblicz,
w jakim zakresie czÊstotliwo˙ci mie˙ci siÊ czÊstotliwo˙„-dÍwiÊku s˘yszanego Zadanie 3.
przez nieruchomego obserwatora. Przyjmij, ˝e obserwator znajduje siÊ w od- Miedzian‡ kulkÊ o promieniu r = 1 cm ogrzan‡ do temp. fi = 120°C
leg˘o˙ci znacznie wiÊkszej ni˝ ˙rednica okrÊgu, a okr‡g i obserwator znajduj‡ po˘o˝ono na bry˘Ê lodu o temp t2 = 0°C. Qb˘icz, na jak‡ g˘Êboko˙„ wtopi siÊ
siÊ na tej samej p˘aszczyÍnie. PrÊdko˙„ dÍwiÊku w powfetrzu (330 m/s) w niego kulka; ••- •••••
Samochód policyjny ˙ciga, jad‡c z w˘‡czon‡ syren‡, uciekaj‡cych przestÊp- W os˘onie termicznej umieszczono m = 1 kg lodu o temp fi = -20°C.
ców. Samochód policyjny porusza siÊ z szybko˙ci‡ V\ = 108 km/fe,a uciekaj‡cy Do uk˘adu dostarczane jest jednostajnie ciep˘o z moc‡ P = 0,5 kW. Wykonuj‡c
pojazd z przestÊpcami zV2 = 72 km/h. Syrena emituje dÍwiÊk o czÊstotliwo˙ci niezbÊdne obliczenia sporz‡dÍ wykres zale˝no˙ci temperatury uk˘adu od czasu
/o = 2 kHz. Oblicz czÊstotliwo˙„ dÍwiÊku, który s˘yszany jest w uciekaj‡cym w zakresie temperatur od fi = —20°C do f2 = 100°C. Zak˘adamy, ˝e ca˘a
pojeÍdzie. dostarczona energia jest absorbowana przez uk˘ad.
Zadanie 5. ' . Zadanie 5.
Dwa Íród˘a emituj‡ fale dÍwiÊkowe o czÊstotliwo˙ciach f‡ = 1000 Hz W kalorymetrze znajduje siÊ mi = 2 kg wody o temp. fi = 20°C. Do wody
i fi = 980 kHz. W wyniku interferencji tych fa˘ powstaj‡ tzw. dudnienia, czyli wrzucono p˘ytkÊ stalow‡ o masie mg = 2 kg ogrzan‡ do temp. f2 = 1000°C.
fala zmodulowana. Oblicz czÊstotliwo˙„ fali no˙nej oraz czÊstotliwo˙„ modulacji Oblicz, jaka masa wody wyparowa˘a. Ciep˘a w˘a˙ciwe ˝elaza i wody wynosz‡
(dudnieÒ). c2 = 460 J/kgK i Ci = 4200 J/kgK, ciep˘o parowania wody R = 2 258 000 J/kg.
Pojemno˙„ ciepln‡ kalorymetru nale˝y zaniedba„.
Zadanie 6. *
Warto˙„ natÊ˝enia dÍwiÊku dla progu s˘yszalno˙ci wynosi (1 kHz)
Zadanie 6. *
IQ = 10~12 W/m". Oblicz, jaka jest warto˙„ natÊ˝enia dÍwiÊku, którego poziom
natÊ˝enia wynosi 30 dB. \ WodÊ o masie m — 1 kg i temp. fo = 0°C ogrzewano pod ci˙nieniem
normalnym a˝ do jej ca˘kowitej przemiany w parÊ wodn‡ o temp. fi = 100°C. „««a
Zadanie 7. Oblicz przyrost energii wewnÊtrznej oraz pracÊ wykonan‡ przeciwko si˘om
:;
'W1 Struna stalowa o d˘ugo˙ci L = 1 m i masie m = 1 g, zamocowana na obu parcia atmosferycznego.
koÒcach, jest naci‡gniÊta z si˘‡ F = 100 N. StrunÊ pobudzono do drgaÒ. Ob-
licz czÊstotliwo˙„ tonu podstawowego oraz wyprowadÍ równanie okre˙laj‡ce
czÊstotliwo˙ci harmoniczne drgaÒ tej struny.
* zbadania oznaczone szarym kolorem wykraczaj‡ poza podstawÊ programow‡
152 153
Zadanie 7. 8. PRZEMIANY GAZU DOSKONAŸEGO
Do kalorymetru mosiÊ˝nego o masie m\ = 200 g zawieraj‡cego m-i - 230 g
wody wrzucono mj, = 15 g lodu o temp t*. = —5°C. Temperatura koÒcowa
mieszaniny ustali˘a siÊ na tk = 16°C. Oblicz, jaka by˘a temp. pocz‡tkowa Zadanie 1.
t\ wody w kalorymetrze. Ciep˘o w˘a˙ciwe mosi‡dzu C\ = 386 J/kgK, ciep˘o Azot o masie 1 kg zamkniÊto w naczyniu o objÊto˙ci V = 0,1 m 3 . Tempe-
topnienia lodu qt = 335 kj/kg, ciep˘o w˘a˙ciwe lodu C3 = 2100 J/kgK, ciep˘o ratura gazu wynosi 37°C. Oblicz ci˙nienie azotu w naczyniu.
w˘a˙ciwe wody c2 = 4200 J/kgK.
Zadanie 2.
Zadanie 8. W kuli o ˙rednicy d = 30 cm znajduje siÊ m = 16 g powietrza. Maksymalne
I
Do mieszaniny lodu z wod‡ w˘o˝ono grza˘kÊ o mocy P = 80 W i w˘‡- 5 2
ci˙nienie, które wytrzymuj‡ ˙cianki kuli, wynosi p = 3 • 10 N/m . Oblicz,
czono do Íród˘a napiÊcia. Po up˘ywie r = 5 minut temperatura zaczÊ˘a wzrasta„ do jakiej najwiÊkszej temperatury Tn, mo˝na ogrza„ tÊ kulÊ. Masa molowa
z szybko˙ci‡ a = 5 K/min. Oblicz pocz‡tkow‡ masÊ lodu i masÊ wody w mie-
I ,y0pwTîhtsjj, - 29 g/mol.
szaninie. Zak˘adamy, ˝e ca˘a wytworzona energia jest absorbowana przez uk˘ad
termodynamiczny. * {Z Zadanie 3.
czyniu o objÊto˙ci V = 1 dm znajduje siÊ pewna ilo˙„ helu o t e m -
Zadanie 9. Z.
peraturze4 = 127°C. Hel wywiera na ˙cianki naczynia ci˙nienie p = 6 • 105 Pa.
Do aluminiowego kalorymetru o masie mj = 0,1 kgj zawieraj‡cego ObWaltaeÊ helu.
niz = 0,7 kg wody i m*. = 0,3 kg lodu wpuszczono m± = 0,1 kg pary wodnej
o temp. f4 = 100°C. Oblicz temperaturÊ koÒcow‡ mieszanjny.
fwóch naczyniach o jednakowych objÊto˙ciach znajduj‡ siÊ równe masy
Zadanie 10.
tlenu i azotu. Oblicz stosunek ci˙nieÒ tych gazów, zak˘adaj‡c, ˝e temperatury
Opisz przebieg do˙wiadczenia, podczas którego by˘by˙ w stanie, w oparciu
obu/gazóiy s‡ jednakowe.
o zebrane dane pomiarowe, wyznaczy„ ciep˘o w˘a˙ciwe ˝elaza.
Sudanie
Zadanie 11.
ÒÊty w naczyniu gaz doskona˘y podgrzano izochorycznie od tem-
Opisz przebieg do˙wiadczenia, podczas którego by˘by˙; w stanie, w oparciu peratury 27°C do temperatury 127°C. Oblicz, ile razy wzros˘o ci˙nienie gazu
o zebrane dane pomiarowe, wyznaczy„ ciep˘o topnienia lodu. po zakoÒczeniu tego procesu
'fi-
Zadanie 6.
Wykres przedstawia trzy kolejne przemiany m = 7 g azotu. Parametry
5 3
pocz‡tkowe gazu: pi = 10 Pa, Vi = 0,01 m . Na podstawie rysunku oblicz
ci˙nienie, temperaturÊ i objÊto˙„ gazu we wszystkich pozosta˘ych zaznaczonych
stanach. Wyniki przedstaw w postaci tabeli. Przemiany przedstaw na wykresie f
wspó˘rzÊdnych P — T oraz V — T. m
lip*
V, V?=2V1 V3=4V1
154 155
Zadanie 7. 9. PIERWSZA I DRUGA ZASADA TERMODYNAMIKI
Gaz wykona˘ cykl termodynamiczny. Narysuj ten cykl w nastÊpuj‡cych
uk˘adach wspófrzÊdnych: P — T, V - T.
9
Zadanie 1.
Oblicz przyrost energii wewnÊtrznej tlenu zamkniÊtego w pojemniku o ob-
3 5
jÊto˙ci V = 2 dm podczas wzrostu ci˙nienia gazu od pi = 2 • 10 Pa do
s
p 2 = 4 • 10 Pa.
Zadanie 2.
W cylindrze z ruchomym t˘okiem zamkniÊto gaz doskona˘y utrzymuj‡c
w ten sposób jego ci˙nienie na sta˘ym poziomie (warto˙„ ci˙nienia
Zadanie 8. p = 2 • 105 Pa). W wyniku ogrzania gaz zwiÊkszy˘ objÊto˙„ od Vi = 1 0 - 2 m 3
GÊsto˙„ pewnego gazu w warunkach normalnych ( p ^ 101 325 Pa, do Vz•'= 2 • 10~2 m 3 . Oblicz pracÊ, któr‡ wykona˘ gaz podczas rozprÊ˝ania siÊ.
T = 273 K) wynosi p = 0,0894 kg/m 3 . Jaki to jest gaz? %
Zadanie 3.
Zadanie 9. - =• , Gaz trójatomowy w stanie pocz‡tkowym zajmowa˘ objÊto˙„ Y\ = ICC2 m 3
Wyznacz warto˙„ ciep˘a w˘a˙ciwego cp, cv dla wodorp. i wywiera˘ ci˙nienie na ˙cianki naczynia pi = 2 • 10 s Pa. W wyniku przemiany
Zadanie 10. izobarycznej objÊto˙„ tego gazu wzros˘a k = 5-krotnie. Oblicz ciep˘o pobrane
Wyznacz" warto˙„ ciep˘a w˘a˙ciwego cp, cv dwutlenku siarki. przez gaz, przyrost energii wewnÊtrznej gazu oraz pracÊy któr‡~wykona˘.
Zadanie 4.
Gaz doskona˘y o masie m i masie molowej u, znajduj‡cy siÊ pod ci˙nieniem
p pi i temperaturze Ti, zosta˘ poddany przemianie adiabatycznej, w w^ynlku
której jego ci˙nienie spad˘o do warto˙ci p 2 . Wyznacz temperaturÊ koÒcow‡
•v^-z.?4/ gazu oraz wykonan‡ przez niego pracÊ.
isKK.
4t Zadanie 5.
Gaz doskona˘y w procesie adiabatycznego rozprÊ˝ania siÊ zwiÊkszy˘ ob-
jÊto˙„ od Vi do Vz- Ci˙nienie koÒcowe gazu wynosi˘o p 2 , a wspó˘cz}mnik
adiabaty dla tego gazu K. Oblicz, pracÊ wykonan‡ przez gaz podczas tego
procesu.
Zadanie 6.
Gaz poddano przemianie cyklicznej - cyklowi Carnota. Temperatura bez-
wzglÊdna Íród˘a ciep˘a jest 2 razy wiÊksza od temperatury bezwzglÊdnej
iii
mmM
ch˘odnicy. Oblicz sprawno˙„ tego cyklu. Wyznacz, jak‡ czÊ˙„ pobranego ciep˘a
gaz przekazuje ch˘odnicy.
Zadanie 7.
Trójatomowy gaz wykonuje cykl z˘o˝ony z dwóch izochor i dwóch izo-
bar. NajwiÊksze ci˙nienie jest 4 razy wiÊksze od najmniejszego, a najwiÊksza
objÊto˙„ jest 5 razy wiÊksza od najmniejszej. Oblicz sprawno˙„ tego cyklu.
156 157
Zadanie 8. 10. POLE GRAWITACYJNE
Wychodz‡c z definicji sprawno˙ci
W Q2 J
Zadanie 1.
CiÊ˝ar pewnego cia˘a na powierzchni Ziemi wynosi P = 100 N. Oblicz,
dla przemiany cyklicznej, udowodnij, ˝e sprawno˙„ cyklu Carnota wynosi jaki bÊdzie ciÊ˝ar cia˘a na
a) wysoko˙ci H - 50 km nad powierzchni‡ Ziemi,
2
T b) g˘Êboko˙ci h = 50 km pod powierzchni‡ Ziemi (wp˘yw ruchu obrotowego
« = 1 - TV Ziemi nale˝y zaniedba„).
Zadanie 1.)
;
Zadanie 9. Pewna planeta obraca siÊ ze znaczn‡ szybko˙ci‡ k‡tow‡, w wyniku czego
; 1
rf
Wyka˝, ˝e sprawno˙„ cyklu Carnota wykonywanego 1 przez doskona˘y gaz, warto˙„ przyspieszenia, z jakim spadaj‡ cia˘a na równiku, jest dwa razy mniej-
który podczas adiabatycznego rozprÊ˝ania zwiÊksza objÊto˙„ k razy, wynosi sza ni˝ na jej biegunie. Wiadomo, ˝e przyspieszenie, z jakim spadaj‡ cia˘a na
\ :
i. 1 r/ = l - f c w . j
równiku, wynosi ar = 3 m/s 2 , a promieÒ planety R = 3000 km. Wyznacz czas
trwania jednego obrotu tej planety.
f ; Zadanie 3.
Zak˘adaj‡c, ˝e Ziemia porusza siÊ wokó˘ S˘oÒca po orbicie ko˘owej oraz
I
Zadanie 10.
˝e KsiÊ˝yc równie˝ porusza siÊ po orbicie ko˘owej, oblicz:
KamieÒ o masie m - 10 kg spad˘ z wysoko˙ci H = 10 m. Temperatura
a) szybko˙„ ruchu Ziemi wokó˘ S˘oÒca,
otoczenia wynosi˘a wówczas ˘ = 27°C. Oblicz zmianÊ entropii uk˘adu.
b) szybko˙„ ruchu KsiÊ˝yca wokó˘ Ziemi.
i NiezbÊdne dane dotycz‡ce orbit i mas znajdÍ w tablicach lub podrÊczniku.
IrlS
H
i i -'JUt
Zadanie 4.
Sztuczny satelita Ziemi porusza siÊ po orbicie ko˘owej o promieniu r.
WyprowadÍ równania okre˙laj‡ce, jak zale˝y od promienia orbity:
a)
b)
szybko˙„ satelity,
okres ruchu,
lii
c)
d)
energia kinetyczna, Ejt(r),
energia potencjalna grawitacji, Ep(r),
t ifelf;
,-h'⁄
e) energia mechaniczna, E m (r).
f)Wykonaj we wspólnym uk˘adzie wspó˘rzÊdnych wykresy zale˝no˙ci E.t(r),
Ep(r), E,„(r). r"-\
-!.f
g) Oblicz pracÊ wykonan‡ podczas przeniesienia satelity z orbity o promieniu
r\ na orbitÊ o promieniu r 2 .
Zadanie 5.
WyprowadÍ równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ natÊ˝enia pola grawitacyjnego
od odleg˘o˙ci od ˙rodka Ziemi. Rozwa˝ dwa przypadki dla: r < Rz i r > Rz,
; ... Rz - oznacza promieÒ Ziemi.
158 159
Rysunek przedstawia uk˘ad dwóch kul o masach Mi = 10 kg W jednorodnej kuli o promieniu R i masie M wydr‡˝ono kulÊ o promieniu
i M 2 = 3 • 10 20 kg. ⁄rodki kul znajduj‡ siÊ w odleg˘o˙ci d = 107 m. r = 0,2pR o ˙rodku po˘o˝onym w odleg˘o˙ci d = 0,5R od ˙rodka kuli. Oblicz
natÊ˝enie pola grawitacyjnego w punktach: A, B, C.
.C
c// \d
,4 e
IW,
''1 d 7VR
m
2 V
Oblicz: rf
!f
a) natÊ˝enie pola grawitacyjnego w punktach A, B,~C, Zadanie 11.
.'. b)- potencja˘ grawitacyjny w punktach A, B, C, - . " J Oblicz promieÒ orbity satelity geostacjonarnego. PromieÒ wyraÍ jako wie-
c) pracÊ wykonan‡ przy przemieszczeniu (ze sta˘‡ szybko˙ci‡) rakiety o masi‡f lokrotno˙„ promienia Ziemi.
m = 10 t z punktu A do C. /fi Zadanie 12.
i Zadanie 7. :
l
Oblicz warto˙„ pierwszej prÊdko˙ci kosmicznej dla planety, której gÊsto˙„
Udowodnij, ˝e dwie gwiazdy o masach Mj = TA 4 1M2 = ZM, tworz‡ce 1 jest 9 razy wiÊksza od gÊsto˙ci Ziemi, a promieÒ jest równy promieniowi Ziemi.
uk˘ad podwójny, obiegaj‡ ˙rodek masy z okresem T = 2 7 r d y 3 ^ ' Warto˙„ pierwszej prÊdko˙ci kosmicznej dla Ziemi V)z = 7,9 km/s.
Zadanie 13.
i
gdzie d - jest odleg˘o˙ci‡ ˙rodków gwiazd. - S
Oblicz warto˙„ drugiej prÊdko˙ci kosmicznej dla planety, której gÊsto˙„ jest
i
Zadanie 8. ' i równa gÊsto˙ci Ziemi, a promieÒ jest 10 razy wiÊkszy od promienia Ziemi. • , -
Wyznacz okres i szybko˙„ trzech identycznych gwiazd o masie M ka˝da| Warto˙„ drugiej prÊdko˙ci kosmicznej dla Ziemi Pjfz = 11,2 km/s.
tworz‡cych trójk‡t równoboczny o boku a. Gwiazdy obracaj‡ siÊ wokó˘ ˙rodka J
Zadanie 14.
masy uk˘adu. '-
Z wysoko˙ci fei = 3Rz ponad powierzchni‡ Ziemi spuszczono swobodnie
M I cia˘o. Oblicz szybko˙„ tego cia˘a na wysoko˙ci fcy = RÍ ponad powierzchni‡ •','.'
Ziemi. • '. •K
: •• ' tŸ.;
Zadanie 15. AAW-
Sztuczny satelita Ziemi zosta˘ umieszczony na orbicie o promieniu r = 2RZ.
Orbita le˝y w p˘aszczyÍnie równika Ziemi, a satelita porusza siÊ zgodnie
z kierunkiem obrotu planety. Oblicz, co ile minut satelita przelatuje dok˘adnie
nad tym samym punktem równika. UwzglÊdnij ruch obrotowy Ziemi.
Zadanie 9. \ .
i mi Oblicz, w jakiej odleg˘o˙ci od Ziemi na odcinku ˘‡cz‡cym S˘oÒce i ZiemiÊ
znajduje siÊ punkt, w którym natÊ˝enie pola grawitacyjnego jest równe zeru.
Oblicz, jaki jest potencja˘ grawitacyjny w tym punkcie. PromieÒ orbity Ziemi
R = 150 min km, masa Ziemi M 2 = ó • 1024 kg, masa S˘oÒca Ms = 333 OOOMz-
160 161
11. POLE ELEKTROSTATYCZNE c) Napisz równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ prÊdko˙ci V(t) i po˘o˝enia x(t) od
czasu, przyjmuj‡c, ˝e dla f = 0, V = 0 i r = 0.
6 6
Dwa ˘adunki o warto˙ciach q\ 10 C i i3/2 = — 3 • 10 C umieszczono na Wahad˘o zbudowane jest z kulki o masie m i nici. D˘ugo˙„ wahad˘a
jednej osi w odleg˘o˙ci d = 2 m. wynosi l. KulkÊ naelektryzowano ˘adunkiem q (q > 0) i wahad˘o umieszczono
w jednorodnym polu elektrycznym o natÊ˝eniu E.
B
q
i A % a) WyprowadÍ równanie na okres drgaÒ wahad˘a - T\, zak˘adaj‡c, ˝e wektor
i d ' d ] natÊ˝enia pola elektrycznego jest skierowany pionowo do góry.
•4 2
>l< 2
»• b) WyprowadÍ równanie na okres drgaÒ wahad˘a - Tz, zak˘adaj‡c, ˝e wektor
h d natÊ˝enia pola elektrycznego jest skierowany pionowo w dó˘.
Oblicz: c) Oblicz stosunek okresów Tz do Tj.
a) po˘o˝enie tych punktów na osi, w których potencja˘"eiektryczny równy jest Zadanie 7.
zeru, _i W obszar jednorodnego pola elektrycznego o natÊ˝eniu £ = 2 V/m wpada
b) Warto˙„ energii potencjalnej tych ˘adunków, •_ _' prostopad˘e do linii pola proton z prÊdko˙ci‡ V = 106 m/s.
_S
c) pracÊ potrzebn‡ do przesuniÊcia ˘adunku q = 10 C |˝ punktu A do B. a) Oblicz przyspieszenie protonu.
2
Zadanie 2. ' b) Oblicz prÊdko˙„ cz‡stki w chwili t = 10~ s.
KulÊ o promieniu R wykonan‡ z dielektryka na˘adowano ˘adunkiem ze .. c) Oblicz k‡t, który tworzy w chwili t = 10"~2 s wektor prÊdko˙ci z wektorem
sta˘‡ gÊsto˙ci‡ objÊto˙ciow‡ ˘adunku p. Ca˘kowity ˘adunek zgromadzony w kuli natÊ˝enia pola elektrycznego.
jest równy Q. WyprowadÍ równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ natÊ˝enia pola Zadanie 8.
w funkcji odleg˘o˙ci od ˙rodka kuli - r. Wykonaj wykres tej funkcji. Oblicz pracÊ wykonan‡ przy przesuniÊciu ˘adunku punktowego
Zadanie 3. q = 10~9 C z nieskoÒczono˙ci do punktu odleg˘ego o r = 10 cm od ˙rodka,
Cztery identyczne ˘adunki, o warto˙ci q = 10~6C ka˝dy, znajduj‡ siÊ na˘adowanej kuli o promieniu R = 5 cm, ˘adunkiem o gÊsto˙ci powierzchniowej
$0 w wierzcho˘kach kwadratu o boku a = 1 m. - = io-8^

a) Oblicz elektryczn‡ energiÊ potencjaln‡ tego uk˘adu. . Zadanie 9.
b) Oblicz, z jak‡ moc‡ nale˝y dostarcza„ energiÊ, aby zmniejszy„ boki kwa J KulÊ przewodz‡c‡ o promieniu RQ = 1 cm na˘adowano ˘adunkiem
dratu do d˘ugo˙ci b = 0.5 m, w czasie 10 minut. q = 1CT9 C. Oblicz:
Zadanie 4. a) potencja˘ na powierzchni kuli VQ,
Dwie przewodz‡ce kule o promieniach Ri =0,1 m i Rz = 0,2 m na˘ado- b) promieÒ - Y\ powierzchni ekwipotencjalnej o potencjale V\ ~ 100 V.
wano identycznymi ˘adunkami q = 10~7C. NastÊpnie kule po˘‡czono drutem.
-.1 * • Zadanie 10.
Oblicz:
NatÊ˝enie pola elektrycznego w odleg˘o˙ci r\ = 5 cm od na˘adowanej
a) potencja˘y kul przed ich po˘‡czeniem,
cz‡stki wynosi E\ = 6 V/m. Oblicz potencja˘ tego pola elektrycznego w odle-
b) warto˙„ ˘adunku, który przep˘yn‡˘ miÊdzy kulami, g˘o˙ci f2 = 20 cm od cz‡stki.
!*hp? c) koÒcowy potencja˘ elektryczny po po˘‡czeniu kul przewodnikiem.
Do przyspieszania cz‡stek na˘adowanych u˝ywane jest pole elektryczne. Elektron o energii kinetycznej Ek = 3 keV wpada w obszar jednorodnego
Przyjmuj‡c, ˝e cz‡stka a jest rozpÊdzana za pomoc‡ jednorodnego po˘a elek- pola elektrycznego prostopadle do linii pola. Pole to powsta˘o pomiÊdzy
trycznego i przebywa ró˝nicÊ potencja˘ów Lf = 106 V, oblicz: ok˘adkami kondensatora pró˝niowego o d˘ugo˙ci L = 20 cm. NatÊ˝enie pola
a) energiÊ uzyskan‡ przez cz‡stkÊ a, elektrycznego wynosi £ = 104 N / C . Oblicz d˘ugo˙„ odcinka, o jaki odchyli siÊ
b) szybko˙„ koÒcow‡. elektron od pierwotnego kierunku ruchu po wyj˙ciu z obszaru kondensatora.
162 163
a) b)
Zadanie 12.
Proton o energii kinetycznej E^ = 1 keV zbli˝a siÊ z nieskoÒczono˙ci
6
w stronÊ punktowego ˘adunku ‡ = 10~ C. Oblicz, na jak‡ minimaln‡ odle- Zadanie 17.
g˘o˙„ proton mo˝e zbli˝y„ siÊ do tego ˘adunku poruszaj‡c siÊ wzd˘u˝ prostej Trzy kondensatory o pojemno˙ciach Ci = 4 nF, C 2 = 1 fiF, C 3 3 nF
przechodz‡cej przez ˙rodki ˘adunków. \ po˘‡czono (jak na rysunku), a nastÊpnie przy˘‡czono do Íród˘a napiÊcia
li = 12 V.
Zadanie 13. 1
C-.
W odleg˘o˙ci d = 5 cm od przewodz‡cej i uziemionej p˘aszczyzny zosta˘
umieszczony ˘adunek punktowy q = 1 0 - 8 C. Stosuj‡c metodÊ obrazów, oblicz,
z jak‡ si˘‡ oddzia˘uje ten ˘adunek z p˘aszczyzn‡. ^ :
Zadanie 14.
Dwie kulki o masie 5 g ka˝da zawieszono na cienkich nieprzewodz‡cych
niciach o d˘ugo˙ci L = 4 m. Obie kulki na˘adowano identycznymi ˘adunkami
m q = 4 • 10~8 C. Oblicz, na jak‡ odleg˘o˙„ rozesz˘y siÊ kulki "po na˘adowaniu. Ob- Oblicz:
licz, jaka bÊdzie odleg˘o˙„ miÊdzy ˙rodkami kulek po zanurzeniu ich w ciek˘ym a) pojemno˙„ zastÊpcz‡ uk˘adu,
dielektryku o e = 5. Si˘Ê wyporu nale˝y pomin‡„. •
> b) napiÊcie na ka˝dym kondensatorze,
c) ˘adunki na ka˝dym kondensatorze,
Zadanie 15. , ' d) ca˘kowity ˘adunek zgromadzony w uk˘adzie.
Kondensator o pojemno˙ci Cj = 30 fiF zosta˘ na˘adowany do napiÊcia
Di = 100 V. Do tego kondensatora zosta˘ do˘‡czony równolegle niena˘adowany Zadanie 18. F-.
kondensator o pojemno˙ci C 2 = 200 jiF. Oblicz:
Trzy kondensatory o pojemno˙ciach CL = 12 fiF, C 2 - 6 nF, C3 = 6 /iF
a) jakie napiÊcie ustali siÊ na kondensatorach po ich po˘‡czeniu,
po˘‡czono (jak na rysunku), a nastÊpnie przy˘‡czono do Íród˘a napiÊcia
b) jaki ˘adunek zostanie zgromadzony ha ka˝dym kondensatorze.
m U = 12 V.
--.& 1—11— — i 1 —
Zadanie 16.
Ci c2
Pró˝niowy kondensator p˘aski o pojemno˙ci elektrycznej Co wype˘niono ! 1
i 1
w po˘owie objÊto˙ci ciek˘ym dielektrykiem o wzglÊdnej przenika˘no˙ci er,
a nastÊpnie ustawiono w pozycji przedstawionej na rysunkach a) i b). 1 ^ u J
Oblicz stosunek pojemno˙ci Oblicz:

Cb a) pojemno˙„ zastÊpcz‡ uk˘adu,
b) napiÊcie na ka˝dym kondensatorze,
c) ˘adunki na ka˝dym kondensatorze,
d) ca˘kowity ˘adunek zgromadzony w uk˘adzie.
164 165
12. POLE MAGNETYCZNE
Zadanie 19.
Oblicz pojemno˙„ zastÊpcz‡ uk˘adu.
s
Zadanie 1.
a) W obszarze jednorodnego pola magnetycznego o indukcji magnetycznej
b)
B = 0,01 T umieszczono prostopadle do linii pola ˝elazny przewodnik. KoÒce
przewodnika zamocowano na d˘ugich przewodz‡cych niciach. Pole przekroju
poprzecznego przewodnika wynosi S = 1 cm 2 . Oblicz, jaki k‡t z pionem
utworzy ni„, podczas gdy przez przewodnik p˘ynie pr‡d o natÊ˝eniu 7 = 8 A.
GÊsto˙„ ˝elaza p = 8 g/cm .
Zadanie 2.
W obszarze jednorodnego pola magnetycznego o indukcji magnetycznej
+ Zadanie 20. B = 0,1 T umieszczono prostopadle do linii pola przewodnik miedziany o d˘u-
-a • - go˙ci L = 1 m i ciÊ˝arze Q = 1 N. Oblicz, jakie musia˘oby by„ natÊ˝enie pr‡du
.P˘aski, poziomo ustawiony kondensator jest pod napiÊciem 17. Odleg˘o˙„ p˘yn‡cego przez przewodnik, aby przewodnik by˘ niewa˝ki.
pomiÊdzy jego ok˘adkami wynosi d. Do kondensatora^w˘o˝ono podwieszon‡
na nici kulkÊ o masie m, na˘adowan‡ ˘adunkiem Q. Tak; zrobione wahad˘o ma Zadanie 3.
okres drgaÒ Ti, a gdy to samo wahad˘o jest tylko w poili grawitacyjnym, ma Na rysunku przedstawiono uk˘ad przewodników: nieskoÒczony przewod-
okres drgaÒ T2. Oblicz, jaki jest ˘adunek kulki. " , nik, przez który p˘ynie pr‡d 7i = 10 A, i ramkÊ prostok‡tn‡ o wymiarach
Zadanie 21. fl = l m i o = 2 m , przez któr‡ p˘ynie pr‡d o h •= 5 A. Przewodniki le˝‡
Dwie kulki o jednakowej masie na˘adowano takim samym ˘adunkiem i za- w jednej p˘aszczyÍnie. Odleg˘o˙„ d = 10 cm.
wieszono na nieprzewodz‡cych niciach. Gdy kulki by˘y umieszczone pró˝ni,
k‡t miÊdzy ni„mi wynosi˘ 2a, a gdy znalaz˘y siÊ w o˙rodku o sta˘ej dielek-
trycznej £ r , k‡t wynosi˘ 27?. Oblicz, jaka jest warto˙„ wspó˘czynnika e,.
Zadanie 22. t '

mm Oblicz, jak‡ warto˙„ ma potencja˘ V pola elektrycznego wytworzonego
przez dipol o momencie dipolowym p w punkcie odleg˘ym o r od ˙rodka
dipola i le˝‡cym na prostej przechodz‡cej przez oba ˘adunki. Zak˘adamy, ˝e a) Oblicz si˘Ê wypadkow‡ dzia˘aj‡c‡ na ramkÊ.
r » l, a potencja˘ w nieskoÒczono˙ci przyjmujemy V - 0. b) Jakim ruchem porusza˘aby siÊ ramka pod wp˘ywem wzajemnego oddzia-
˘ywania przewodników? Przyjmij, ˝e ramka jest sztywna i nie deformuje
siÊ pod wp˘ywem dzia˘aj‡cych si˘.
c) Oblicz, jak zmieni siÊ si˘a wypadkowa, je˝eli zmieni siÊ kierunek przep˘ywu
<˝> <G> pr‡du w ramce.
W- P
/ Zadanie 4.
-*y
Zadanie 23. Miedziany prÊt zawieszono na niciach o d˘ugo˙ci l = 1 m. PrÊt tworzy
Oblicz energiÊ potencjaln‡ £,, trzech ˘adunków punktowych qu k‡t prosty z kierunkiem linii jednorodnego pola magnetycznego o indukcji
</2, <73
umieszczonych w wierzcho˘kach trójk‡ta równobocznego o boku a. B = 0,1 T. Przez prÊt p˘ynie pr‡d o natÊ˝eniu 10 A. Wiedz‡c, ˝e d˘ugo˙„ prÊta
wynosi L = 50 cm, ‡ jego masa to M - 1 kg, oblicz, o jaki k‡t w stosunku do
pionu wychyli siÊ ni„.
166
167
\*x.
PromieÒ przewodnika wynosi R = 10 cm. NatÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego Udowodnij, ˝e warto˙„ indukcji magnetycznej wytwarzanej przez prze-
przez przewodnik wynosi I = 10 A. Zak˘adaj‡c, ˝e gÊsto˙„ powierzchniowa "ci
pr‡du na poprzecznym przekroju przewodnika jest sta˘a, wykonaj polecenia: wodni-'ko˘owy w ˙rodku okrÊgu wynosi B : 2r
a) Oblicz zale˝no˙„ warto˙ci indukcji magnetycznej od odleg˘o˙ci - r od Zadanie 9.
˙rodka przewodnika. Trzy równoleg˘e przewodniki le˝‡ w jednej p˘aszczyÍnie. Odleg˘o˙ci, kie-
b) Sporz‡dÍ wykres tej zale˝no˙ci. runki i natÊ˝enia pr‡dów zaznaczono na rysunku. Na podstawie danych oblicz
Zadanie 6. ' kierunek i warto˙„ si˘y wypadkowej dzia˘aj‡cej na jednostkÊ d˘ugo˙ci na ka˝dy
W dwóch równoleg˘ych przewodnikach po˘o˝onych w odleg˘o˙ci d = z przewodników.
20 cm od siebie p˘yn‡ pr‡dy o natÊ˝eniach 7j = 20 A, I2 - 30 A.
CA •?
d d
•d d \ + -------*•* *
d
2
d Zadanie 10.
&- -^1
S Proton przyspieszony przez pole elektrostatyczne o napiÊciu LT = 100 V
wpada w obszar jednorodnego pola magnetycznego o indukcji B = 0,1 T
a) Oblicz indukcjÊ magnetyczn‡ w punktach A, B, C w przypadku, gdy pr‡dy
prostopadle do linii pola magnetycznego.
p˘yn‡ w tym samym kierunku.
a) Uzasadnij, dlaczego proton bÊdzie siÊ porusza˘ ruchem jednostajnym po
b) Oblicz indukcjÊ magnetyczn‡ w punktach A, B, C w przypadku, gdy pr‡dy
okrÊgu.
p˘yn‡ w przeciwnych kierunkach.
b) Oblicz promieÒ okrÊgu.
c) ZnajdÍ na zaznaczonej prostej przechodz‡cej przez przewodniki taki punkt,
c) Oblicz okres ruchu.
w którym warto˙„ indukcji magnetycznej wynosi zero. .
Proton i elektron przyspieszone t‡ sam‡ ró˝nic‡ potencja˘ów wpadaj‡
Dwa nieskoÒczone przewodniki le˝‡ce w jednej p˘aszczyÍnie przecinaj‡
w obszar jednorodnego pola magnetycznego prostopadle do linii pola. •
siÊ pod k‡tem prostym. W przewodnikach p˘yn‡ pr‡dy o natÊ˝eniu I = 10 A
(jak zaznaczono na rysunku). a) Oblicz stosunek szybko˙ci cz‡stek.
i
b) Oblicz stosunek energii kinetycznych cz‡stek.
c) Oblicz stosunek promieni okrÊgów, po których porusza siÊ proton i elek-
*/ tron.
30 cm
d) Oblicz stosunek okresów ruchu tych cz‡stek.
8 Zadanie 12.
iOcm
Proton poruszaj‡cy siÊ z prÊdko˙ci‡ V wpada w obszar jednorodnego pola
VL7 20 cm magnetycznego o indukcji B w taki sposób, ˝e wektor prÊdko˙ci tworzy k‡t i ?4
10 cm
60° z wektorem indukcji magnetycznej.
a) Zaznacz kierunek i oblicz warto˙„ indukcji magnetycznej w punktach: A, a) Uzasadnij, dlaczego cz‡stka bÊdzie siÊ porusza„ po linii ˙rubowej.
£. ' : • ' . . b) Oblicz promieÒ „walca", na którym nawiniÊte s‡ zwoje ˙ruby.
b) ZnajdÍ po˘o˝enie tych punktów, w których indukcja magnetyczna jest c) Oblicz skok linii ˙rubowej, po której porusza siÊ proton.
równa zeru.
168 169
1 Zadanie 13.
\
13. INDUKCJA ELEKTROMAGNETYCZNA
II Jednorodne pole magnetyczne o indukcji B = 5,6 • 1 0 - 4 T tworzy pas Zadajiie 1.

ES o szeroko˙ci 1 = 5 cm. Wzd˘u˝ prostej x wstrzeliwane s‡ do obszaru pola Wykres przedstawia, jak zmienia˘ siÊ w czasie strumieÒ magnetyczny
magnetycznego elektrony z prÊdko˙ci‡ V. PrzeprowadÍ analizÊ toru ruchu przechodz‡cy przez zamkniÊty obwód elektryczny, którego opór R = 10 O.
5 5
elektronów dla prÊdko˙ci z zakresu V e (10 ,9 • 10 ) m/s. Zaznacz ten obszar
*ó
p˘aszczyzny, w którym bÊd‡ obserwowane elektrony.
10 -t
8 --Y
i
11 "2 -
0,1 0,2 0,5

t
ii
a). Wykonaj wykres zale˝no˙ci si˘y elektromotorycznej indukcji w funkcji
czasu E(f).
Zadanie 14.
b) Oblicz natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego w obwodzie dla t\ = 0,05 s, h = 0,15 s,
i \ ZwojnicÊ wykonano z drutu nawijaj‡c go w liczbie 190 zwojów na cm, a na-
f3 = 0,4s.
i
mwgm. stÊpnie przepuszczono przez niego pr‡d o natÊ˝eniu 2 A. PromieÒ zwojnicy
r - 2 cm. Oblicz: Zadanie 2.
Z drutu miedzianego o ˙rednicy 2r = 0,5 mm wykonano okr‡g o promie-
im mi a) warto˙„ indukcji magnetycznej wewn‡trz solenoidu,
b) strumieÒ magnetyczny przenikaj‡cy solenoid. v
niu R = 1 m. Okr‡g ten umieszczono w jednorodnym polu magnetycznym
zmieniaj‡cym siÊ w czasie zgodnie z równaniem B(f) = Bo — 0t, w którym
Zadanie 15.
Bo = 0,5 T, 0 - 0,1 T/s. Linie pola magnetycznego s‡ prostopad˘e do p˘asz-
W obszar jednorodnego pola magnetycznego o indukcji B skierowanego czyzny okrÊgu. Opór w˘a˙ciwy miedzi p•= 1,7 • 10~6 Clm. Oblicz:
prostopadle do p˘aszczyzny ir wpada proton z prÊdko˙ci‡ 1 V prostopadle do
linii pola magnetycznego. Jaki musi by„ kierunek po˘a elektrycznego i jaka a) warto˙„ indukowanej si˘y elektromotorycznej,
musi by„ warto˙„ natÊ˝enia tego pola, aby proton móg˘ siÊ porusza„ po linii b) natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego w obwodzie.
prostej? Zadanie 3.
Kwadratowa ramka o boku a - 1 m obraca siÊ w jednorodnym polu
..I B magnetycznym o indukcji B = 0,1 T. PrÊdko˙„ k‡towa ramki u> = 207r rad/s.
(RYS). W chwili pocz‡tkowej powierzchnia ramki by˘a prostopad˘a do linii"
pola magnetycznego.
:-A
B
a) Napisz równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ strumienia magnetycznego prze-

chodz‡cego przez ramkÊ od czasu <p(˘).
170 171
b) Napisz równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ sity elektromotorycznej indukowa- Zadanie 8.
nej w ramce od czasu E(t). Obwód, którego kszta˘t przedstawiono na rysunku, znajduje siÊ w jedno-
c) Wykonaj wykresy zale˝no˙ci <j>(t) i E(f) dla t e> (0;0,2 s). rodnym polu magnetycznym, ustawionym prostopadle do linii pola, zmienia-
d) Zak˘adaj‡c, ˝e koÒce ramki spiÊto opornikiem i ˝e ca˘kowity opór obwodu j‡cym siÊ w czasie zgodnie z funkcj‡ B(t) = Bt, B = 0,01 T/s. Oblicz warto˙„
wynosi R = 10 fi, oblicz maksymalne natÊ˝enie pr‡du oraz jego natÊ˝enie indukowanej si˘y elekfromoto^cznej w obwodzie.
skuteczne.
Zadanie 4.
Metalowa tarcza o promieniu R obraca siÊ z prÊdko˙ci‡ k‡tow‡ u w jed-
norodnym polu magnetycznym o indukcji B. Linie pola magnetycznego s‡
prostopad˘e do powierzchni tarczy. Udowodnij, ˝e ró˝nica potencja˘ów po-
1 ,
wstaj‡ca pomiÊdzy ˙rodkiem a brzegiem tarczy w y n o s i i i = -u>R B.
Zadanie 5. • H•
Podczas zajÊ„ w pracowni fizycznej uczniowie zbudowali zwojnicÊ. Na
rurce z PCV o ˙rednicy 1 cm i d˘ugo˙ci 10 cm nawinÊli. 2000 zwojów z ema-
Zadanie 9.
liowanego drutu miedzianego. Oblicz:
Ziemia wytwarza pole magnetyczne. Zaprojektuj urz‡dzenie umo˝liwia-
a.) indukcyjno˙„ tej zwojnicy, -* j‡ce pomiar poziomej i.pionowej sk˘adowej ziemskiego pola magnetycznego.
" B) warto˙„ wektora indukcji magnetycznej pola powsta˘ego wewn‡trz zwoj- UwzglÊdnij, ˝e natÊ˝enie pola nie jest du˝e, sk˘adowa pionowa wynosi ok.
nicy podczas przep˘ywu pr‡du o natÊ˝eniu 1 A, 40 A/m, a pozioma ok. 16 A/m.
c) si˘Ê elektromotoryczn‡ samoindukcji powsta˘‡ podczas od˘‡czania zwoj-
v
nicy od zasilania, podczas którego natÊ˝enie pr‡du zmala˘o od 1 A do 0 Zadanie 10.
w czasie 1 ms. Kwadratowa ramka o boku a = 1 m zosta˘a umieszczona w jednorod-
nym polu magnetycznym, którego indukcja ro˙nie proporcjonalnie z up˘ywem
Zadanie 6. *• czasu. B(f) = bt, b = l j . Powierzchnia ramki jest prostopad˘a do linii pola
Wspó˘czynnik samoindukcji zwojnicy L = 10 mH. Przez zwojnicÊ p˘ynie magnetycznego. RamkÊ wykonano z prÊta miedzianego o polu przekroju po-
pr‡d o natÊ˝eniu 1 = 1 A. Oblicz energiÊ pola magnetycznego wytwarzanego przecznego S = 2 mm 2 . Oblicz, jaka ilo˙„ ciep˘a wydzieli siÊ w ramce w czasie
w zwojnicy. Af = 5 s.
Dwie metalowe szyny zosta˘y spiÊte Oblicz warto˙„ energii pola magnetycznego wytworzonego w solenoidzie
opornikiem R = 0,2O. Szyny tworz‡ k‡t n n
U. r> L o d˘ugo˙ci L = 0,75 m, polu przekroju poprzecznego S = 30 cm 2 i liczbie
a = 60° z poziomem. Szyny zosta˘y umie- // zwojów n = 500, podczas przep˘ywu pr‡du o natÊ˝eniu 1 = 1 A.
TB szczone w pionowym jednorodnym polu
// 3
magnetycznym o indukcji B = 0,1 T. Na Zadanie 12.
szynach po˘o˝ono prÊt, który mo˝e siÊ // W jednorodnym polu magnetycznym prostopadle do kierunku linii pola
// //
po nich ˙lizga„ bez tarcia. Odleg˘o˙„ po- porusza siÊ przewodnik o d˘ugo˙ci L = 1 m, z prÊdko˙ci‡ V = 10 m/s.
miÊdzy szynami wynosi L = 1 m, a masa //« Warto˙„ indukcji magnetycznej pola wynosi B = 0,01 T. Oblicz warto˙„ si˘y
prÊta 0,5 kg. Oblicz maksymaln‡ prÊd- elektromotorycznej indukowanej w przewodniku. Sr4%
ko˙„ zsuwaj‡cego siÊ prÊta, zak˘adaj‡c,
˝e ruch odbywa sie bez tarcia.
172 173
14. OBWODY PR¿DU STAŸEGO Zadanie 5. y-
Z przewodnika o oporze R wykonano okr‡g, a nastÊpnie do punktów A
i B do˘‡czono Íród˘o napiÊcia.
« Zadanie 1.
Opór przewodnika wynosi R - 20O. Przewodnik po˘‡czono ze Íród˘em na-
piÊcia Lf = 10 V. Oblicz, ile elektronów przep˘ywa przez poprzeczny przekrój
przewodnika w czasie 1,6 sekundy.
u. Zadanie 2.
Pojedyncze ogniwo elektryczne posiada si˘Ê elektromotoryczn‡ E = 1,5 V
i opór wewnÊtrzny r = 0,50. Dwana˙cie takich identycznych ogniw po˘‡czono
szeregowo tworz‡c bateriÊ, któr‡ spiÊto opornikiem R - 20O. a) Jaka musi by„ warto˙„ k‡ta ˙rodkowego <AOB, aby opór RAg by˘ najwiÊk-
a) ZnajdÍ natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego przez opór R. ^ szy.
b) Oblicz, jaka moc jest wydzielana na oporze R. ~ b) Przyjmuj‡c jako zmienn‡ d˘ugo˙„ ˘uku AB -x oraz, ˝e okr‡g ma d˘ugo˙„ L,
c) Oblicz moc wydzielan‡ na oporze wewnÊtrznym. ~j. wyprowadÍ równanie na RAB W funkcji x. Wykonaj wykres tej zale˝no˙ci.
Zadanie 3. i Zadanie 6. t-
Rysunek przedstawia bateriÊ zbudowan‡ z 12 identycznych ogniw - ka˝da Aby wyznacz„ si˘Ê elektromotoryczn‡ i opór wewnÊtrzny ogniwa zbudo-
o E = 1,5 Vi r = 0,5O. Do baterii do˘‡czono potencjometr o-zakresie zmienno˙ci wano obwód elektryczny. Ÿ‡cz‡c dwukrotnie ogniwo opornikiem o warto˙ci"
oporu od Ofl do 10O. Ri = 5n, a nastÊpnie Rz = 15H, zmierzono natÊ˝enia pr‡dów p˘yn‡cych w ob-
wodzie: Ii = 2 A, h = 1 A. Oblicz warto˙„ si˘y elektromotorycznej i opór
wewnÊtrzny ogniwa.
H •V.
R
:*
a) Oblicz si˘Ê elektromotoryczn‡ baterii. " Zadanie 7. ;
b) Oblicz opór wewnÊtrzny baterii. Sze˙„ identycznych oporników tworzy sze˙ciok‡t. Oblicz opory zastÊpcze
'o
c) Oblicz, w jakim zakresie mo˝e siÊ zmienia„ natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego pomiÊdzy punktami AB, AC, AD.
w tym obwodzie.
,.,.,
'I i Zadanie 4.
wVbi
Opór elektryczny linki miedzianej z˘o˝onej z 10 splecionych drucików

•"i: ', ii wynosi R - 211. LinkÊ rozpleciono, a roz˘‡czone druciki po˘‡czono, uzyskuj‡c
jeden d˘ugi drucik. Oblicz opór tak powsta˘ego przewodnika.
IfeR
174 175'
Zadanie 8. -4- Zadanie 11. •
Trzy identyczne ˝arówki o mocy nominalnej P 0 = 100 W (dla Lf = 230 V) Rysunek przedstawia obwód elektryczny. Zak˘adaj‡c, ˝e znane s‡: warto˙ci
po˘‡czono ze sob‡ w konfiguracji przedstawionej na rys. a) i rys. b), a nastÊpnie si˘y elektromotorycznej E, opór wewnÊtrzny ogniwa r, opory R\, R2 i pojemno˙„
przy˘‡czono do napiÊcia Lf = 230 V. Analizuj‡c ka˝de z przedstawionych kondensatora C, oblicz energiÊ elektryczn‡ kondensatora Ep.
po˘‡czeÒ, oblicz, jaka moc jest wydzielana na ka˝dej ˝arówce oraz jaka jest
ca˘kowita moc wydzielana w uk˘adzie.
a) b) \
Z<
^ & ^8r-
Zadanie 12. i "
* Zadanie 9. 1 Andrzej posiada dwie grza˘ki. Za pomoc‡ pierwszej mo˝e zagotowa„
pewn‡ ilo˙„ wody w ci‡gu 5 minut, za pomoc‡ drugiej w ci‡gu 10 minut.
Rysunek przedstawia obwód elektryczny, w którym E 12 V, Ri = 2X2,
Oblj.cz, w jakim czasie mo˝na zagotowa„ tÊ sam‡ ilo˙„ wody za pomoc‡:
R2 = 4X2, R3 = 6X2, opór wewnÊtrzny ogniwa r = 2X2. ~"
a) grza˘ek po˘‡czonych równolegle,
8 b) grza˘ek po˘‡czonych szeregowo.
h nn-
. 1 i 1 r• Zadanie 13.
p f?2 p- Rysunek przedstawia obwód elektryczny, w którym si˘a elektromotoryczna
£ = 10 V i opór wewnÊtrzny ogniwa rw = 1X2, R = 9X2. Opór potencjometru r
ffgt p1
• Cf-/ mo˝e siÊ zmienia„ od 0X2 do 10X2. WyprowadÍ równania okre˙laj‡ce zale˝no˙„
lip*'* natÊ˝enia pr‡du p˘yn‡cego w obwodzie I(r) w funkcji r oraz zale˝no˙„ napiÊcia
Oblicz:
Ul a) opór zastÊpczy uk˘adu,
mierzonego na elektrodach ogniwa Lf(r) od warto˙ci r. Wykonaj wykresy tych
funkcji.
b) natÊ˝enia pr‡dów li, I2r I3, , '
c) napiÊcia Lfi, Lf2, LL3,
d) moc wydzielan‡ na opornikach Pj, P 2 , P3, P,,
e) stosunek mocy traconej na oporze wewnÊtrznym do ca˘kowitej mocy wy- * Crli
dzielanej w uk˘adzie.
>' Zadanie 10.
Rysunek przedstawia obwód elektryczny, w którym si˘y elektromotoryczne
R r
£1 = 12 V, E2 = 2 V, opory wewnÊtrzne i\ = 1X2, r2 = 2X1, oporniki R\ = 2X2, Zadanie 14. +
R2 = 6X2. Oblicz natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego w tym obwodzie oraz oblicz ró˝nicÊ Elektrowóz zasilany z sieci trakcyjnej o napiÊciu Lf = 3000 V rusza z miejsca
potencja˘ów pomiÊdzy punktami A i B. ;\ i po przebyciu 200 m uzyskuje prÊdko˙„ v - 10 m/s. Masa pojazdu wynosi
:.:'f>.
m = 10 t, wspó˘czynnik tarcia kinetycznego p = 0,05. Oblicz natÊ˝enie pr‡du
pobieranego przez elektrowóz podczas rozpÊdzania siÊ.
R1 A?,
177
m
15. OBWODY PR¿DU ZMIENNEGO Zadanie 5.
Wyznacz zawadÊ obwodu z˘o˝onego z równolegle po˘‡czonych ze sob‡
solenpidu o indukcyjno˙ci L = 2 H , opornika o oporze R = 20, kondensatora
Zadanie 1. o pojemno˙ci C = 2 mF. Obwód do˘‡czono do Íród˘a pr‡du o czÊstotliwo˙ci
Wykres przedstawia zale˝no˙„ natÊ˝enia pr‡du odozasu. Na podstawie / = 50 Hz. " •
tego wykresu wyznacz warto˙„ natÊ˝enia skutecznego Isk i ˙rednie natÊ˝enie
Isr pr‡du. ^(jR5c5or^
L
R
/
Zadanie 6.
Oblicz, jaka moc jest wydzielana na odbiorniku energii podczas przep˘ywu
pr‡jdu przemiennego, je˝eli wiadomo, ˝e napiÊcie skuteczne i natÊ˝enie sku-
Zadanie 2. teczne pr‡du wynosz‡ Usk = 10 V, Isk = 2 A, a przesuniÊcie fazowe pomiÊdzy
ZwojnicÊ o indukcyjno˙ci L = 0,1 H wykonano z drutu o- oporze R = 311 napiÊciem a natÊ˝eniem pr‡du <f> = 60°.
ZwojnicÊ po˘‡czono szeregowo z kondensatorem o pojemno˙ci C = 60 uF Zadanie 7.
i ca˘o˙„ pod˘‡czono do Íród˘a pr‡du przemiennego o napiÊciu skutecznym Podczas pracy silnika elektrycznego zasilanego pr‡dem przemiennym
Usk = 200 V i czÊstotliwo˙ci / = 200 Hz. stwierdzono, ˝e urz‡dzenie pobiera moc P = 100 W. Wyznaczone warto˙ci
a) Oblicz natÊ˝enie skuteczne i maksymalne pr‡du p˘yn‡cego w obwodzie. napiÊcia skutecznego i natÊ˝enie skutecznego pr‡du wynosz‡ Ufk = 200 V,
:
b) Oblicz czÊstotliwo˙„ rezonansow‡ dla tego obwodu, Ifk = 1 A. Oblicz warto˙„ przesuniÊcia fazowego pomiÊdzy natÊ˝eniem pr‡du
c) Oblicz, jak‡ pracÊ wykona˘ pr‡d w czasie 1 minuty. a napiÊciem.
Zadanie 8.
fe Zadanie 3.
Stosunek liczby zwojów uzwojenia wtórnego do liczby zwojów uzwoje-
Obwód drgaj‡cy LC zbudowano z kondensatora o pojemno˙ci C = 5 uF, nia pierwotnego transformatora wynosi Jp = 10. NapiÊcie skuteczne pr‡du
zwojnicy o d˘ugo˙ci L = 10 cm i promieniu rdzenia R = 1 cm. Na rdzeniu w uzwojeniu pierwotnym U\ = 10 V, a natÊ˝enie skuteczne pr‡du p˘yn‡-
nawiniÊto n = 1000 zwojów drutu, wzglÊdna przenikalno˙„ materia˘u rdzenia cego przez uzwojenie pierwotne wynosi l\ = 2 A. Zak˘adaj‡c, ˝e sprawno˙„
H- = 1000. Oblicz czÊstotliwo˙„ rezonansow‡ tego uk˘adu. transformatora jest równa 100%, oblicz:
Zadanie 4. a) napiÊcie skuteczne pr‡du w uzwojeniu wtórnym,
Opornik R = lOOfi i kondensator C = 5 «F po˘‡czono ze sob‡ szeregowo b) natÊ˝enie skuteczne pr‡du p˘yn‡cego przez uzwojenie wtórne,
>: ••• i do˘‡czono do Íród˘a pr‡du przemiennego o czÊstotliwo˙ci/ = 400 Hz c) moc pr‡du p˘yn‡cego przez transformator.
i Usk = 100 V. Oblicz napiÊcia skuteczne na oporniku UR S kondensatorze Lfc-
Zadanie 9.
Urz‡dzenie elektryczne wymaga zasilania pr‡dem przemiennym o na-
piÊciu skutecznym Uik = 12 V. Zaprojektuj transformator, tzn. dobierz liczbÊ
uzwojeÒ w uzwojeniu pierwotnym i wtórnym, aby mo˝na by˘o to urz‡dze-
ynie zasila„ z sieci domowej instalacji elektrycznej o napiÊciu Lisjt = 230 V.
Urz‡dzenie pobiera moc P = 60 W.
178 179
16. OPTYKA FALOWA 17. OPTYKA GEOMETRYCZNA
Zadanie 1.
Zadanie 1. PromieÒ ˙wiat˘a bia˘ego pada na powierzchniÊ wody pod k‡tem a = 60°.
G˘Êboko˙„ zbiornika H = 2 m. Wspó˘czynnik za˘amania wody dla barwy
Dwie równoleg˘e szczeliny odleg˘e od siebie o 0,5 mm o˙wietlono ˙wia-
czerwonej nc - 1,3289, a wspó˘czynnik za˘amania wody dla barwy fioletowej
t˘em monochromatycznym o d˘ugo˙ci fali A = 500 nm, uzyskuj‡c na ekranie
ni = 1,3406. Oblicz "d˘ugo˙„ paska tÊczy, jaki powstanie na dnie zbiornika
odleg˘ym o 10 metrów od szczelin obraz interferencyjny.
wodnego.
a) Oblicz odleg˘o˙„ pomiÊdzy trzecim i czwartym pr‡˝kiem.
b) Jaki jest maksymalny rz‡d pr‡˝ka, który mo˝na otrzyma„ na ekranie? S Zadanie 2.
Dwa zwierciad˘a p˘askie ustawiono pod k‡tem prostym. Wykonuj‡c odpo-
Zadanie 2. * wiedni‡ konstrukcjÊ, znajdÍ wszystkie obrazy punktu A. Ile powstanie obrazów
punktu A, gdy znajdzie siÊ on pomiÊdzy zwierciad˘ami p˘askimi tworz‡cymi
Na p˘ask‡ siatkÊ dyfrakcyjn‡, zawieraj‡c‡ 500 szczelin na mm, pada wi‡zka
k‡t 60°?
˙wiat˘a o d˘ugo˙ci fali A = 600 nm. J
a) Wyznacz k‡ty, pod którymi obserwuje siÊ maksima, 2., 3. rzÊdu.
b) Jaki jest maksymalny rz‡d widma dyfrakcyjnego? '
Zadanie 3.
Dwie szczeliny o˙wietlono ˙wiat˘em o d˘. fali A = 600 nm. Odleg˘o˙„ 90 c
k‡towa pomiÊdzy maksimum 3. rzÊdu a pr‡˝kiem zerowym wynosi 30' (trzy-
dzie˙ci minut). Wyznacz odleg˘o˙„ pomiÊdzy szczelinami. Zadanie 3.
PromieÒ krzywizny zwierciad˘a kulistego wklÊs˘ego R = 60 cm. Oblicz, " '
Zadanie 4.
w jakiej odleg˘o˙ci od zwierciad˘a nale˝y umie˙ci„ przedmiot, aby obraz tego
Pod jakim k‡tem powinno pada„ ˙wiat˘o na powierzchniÊ szk˘a o wspó˘-
przedmiotu:
czynniku za˘amania n = 1,6 aby wi‡zka by˘a maksymalnie'spolaryzowana.
a) by˘ rzeczywisty 4-krotnie powiÊkszony,
Zadanie 5. ' h) by˘ pozorny 4-krotnie powiÊkszony,
P˘aszczyzny g˘ówne polaryzatora i analizatora tworz‡ k‡t 60°. Oblicz, ile a) by˘ rzeczywisty 4-krotnie pomniejszony.
razy zmniejszy siÊ natÊ˝enie ˙wiat˘a padaj‡cego na polaryzator.
Zadanie 4.
Zwierciad˘o wklÊs˘e o promieniu krzywizny R = 20 cm ustawiono na
poziomej powierzc˘mi i wype˘niono wod‡ (n - 1,33). Oblicz ogniskow‡ tego
uk˘adu optycznego.
Zadanie 5.
Pewien przedmiot ustawiono w odleg˘o˙ci x - 20 cm od dwuwypuk˘ej
soczewki o promieniach krzywizn R\ = 6 cm i Rb = 9 cm. Wspó˘czynnik
za˘amania szk˘a n = 1,6. Oblicz po˘o˝enie obrazu i jego powiÊkszenie.
Zadanie 6.
Udowodnij, ˝e najmniejsza odleg˘o˙„ pomiÊdzy przedmiotem a jego rze-
czywistym obrazem, uzyskanym za pomoc‡ soczewki skupiaj‡cej o ogniskowej
/,/, wynosi 4f.
180 1.81
Zadanie 7. 18. ELEMENTY SZCZEGÓLNEJ TEORII W Z G L ∆ D N O ⁄ C I
Odleg˘o˙„ pomiÊdzy przedmiotem i ekranem wynosi 50 cm. Ostry ob-
raz przedmiotu uzyskano dla dwóch odleg˘ych od siebie o 10 cm po˘o˝eÒ
soczewki. Oblicz ogniskow‡ tej soczewki oraz powiÊkszenia obrazu w tych
1 dwóch po˘o˝eniach soczewki. -•
Zadanie 1.
WyobraÍ sobie, ˝e istnieje pojazd kosmiczny mog‡cy porusza„ siÊ z szyb-
ko˙ci‡ v = 0,6c. Ile lat up˘ynÊ˘oby na Ziemi, je˝eli uda˘by˙ siÊ w podró˝ z t‡
Zadanie 8.
PromieÒ ˙wietlny, padaj‡cy pod k‡tem a = f na umieszczon‡ w pró˝ni szybko˙ci‡ i zgodnie z zegarem pok˘adowym podró˝ ta trwa˘aby 10 lat. Jak
równoleg˘o˙cienn‡ p˘ytkÊ o grubo˙ci d = 10 cm, ulega po przej˙ciu przez ni‡ wynik zmieni˘by siÊ, je˝eli rakieta porusza˘aby siÊ z v = 0,9c?
przesuniÊciu o odleg˘o˙„ l = 10 mm wzglÊdem prostej bÊd‡cej przed˘u˝eniem
Zadanie 2.
promienia padaj‡cego. Oblicz wspó˘czynnik za˘amania' materia˘u, z którego W sze˙ciennym naczyniu, którego krawÊdÍ ma d˘ugo˙„ 10 cm, znajduje
wykonano p˘ytkÊ. siÊ woda. Oblicz gÊsto˙„ wody podczas ruchu z szybko˙ci‡ v = 0,6c.
mt
Zadanie 9. a Zadanie 3.
PromieÒ ˙wiat˘a bia˘ego pada z pró˝ni na równoleg˘o˙cienn‡ p˘ytkÊ o gru- W wagonie jad‡cym z prÊdko˙ci‡ V" ˙wiecimy latark‡ wzd˘u˝ korytarza
bo˙ci d = 20 cm pod k‡tem a = 30°. Wspó˘czynnik za˘amania materia˘u, (w* kierunku jazdy). Oblicz mierzon‡ wzglÊdem peronu prÊdko˙„, z jak‡
z którego wykonano p˘ytkÊ, wynosi dla ˙wiat˘a fioletowego tif = 1,7, za˙ dla przemieszcza siÊ wysy˘any przez nas sygna˘ ˙wietlny.
˙wiat˘a czerwonego nc = 1,5. Oblicz, o jak‡ odleg˘o˙„ po przej˙ciu przez p˘ytkÊ
promieÒ czerwony bÊdzie przesuniÊty wzglÊdem promienia fioletowego. Zadanie 4.
Korytarzem jad‡cego z prÊdko˙ci‡ V wagonu toczy siÊ (w kierunku jazdy)
Zadanie 10. pi˘eczka z prÊdko˙ci‡ v' wzglÊdem wagonu. Oblicz, ile wynosi prÊdko˙„ v
Cienka soczewka skupiaj‡ca, wykonana ze szk˘a o wspó˘czynniku za˘ama- pi˘ki mierzona wzglÊdem peronu. f-:.
nia n = 1,5, ma w wodzie {n\ = 1,3) zdolno˙„ skupiaj‡c‡ Jówn‡ Dj = 6 dioptrii. i
Oblicz, jak‡ zdolno˙„ skupiaj‡c‡ D 2 bÊdzie mia˘a ta sama soczewka zanurzona Zadanie 5. =
w cieczy o wspó˘czynniku za˘amania n 2 = 1,6 •
' D˘ugo˙„ rakiety mierzona w uk˘adzie rakiety wynosi /. Rakieta ta porusza
...mm i siÊ z prÊdko˙ci‡ V wzglÊdem nieruchomego obserwatora. Oblicz, jaka jest d˘u-
Zadanie 11. . go˙„ rakiety zmierzona w uk˘adzie zwi‡zanym z nieruchomym obserwatorem.
Dwie soczewki skupiaj‡ce o ogniskowych f\ = 20 cm„i j˙ = 30 cm umiesz-
czono na wspólnej osi optycznej w odleg˘o˙ci d = 5 cm od siebie. Oblicz Zadanie 6.
ogniskow‡ tego uk˘adu optycznego (mierzonej od drugiej z soczewek). Ciaio o masie spoczynkowej ;«o, porusza siÊ z szybko˙ci‡ u. WyprowadÍ
równania okre˙laj‡ce relatywistyczn‡ energiÊ kinetyczn‡ tego cia˘a oraz jego
Zadanie 12. relatywistyczny pÊd.
Lampa o ˙wiat˘o˙ci 1 = 12 cd wisi na wysoko˙ci h = 3 m nad ziemi‡. Oblicz
natÊ˝enie o˙wietlenia w odleg˘o˙ci 1 = 4 m od postawy s˘upa, na którym wisi
lampa. = ;:
w
Zadanie 13. '< i
Na wspólnej osi optycznej umieszczono dwie ˝arówki o ˙wiat˘o˙ciach
Ii = 100 cd i I 2 - 400 cd. PomiÊdzy ˝arówkami znajduje siÊ p˘ytka wykonana
z matowego szk˘a w odleg˘o˙ci cii = 20 cm od pierwszej ˝arówki. Oblicz, ile
wynosi odleg˘o˙„ d2 drugiego z tych Íróde˘, je˝eli natÊ˝enia o˙wietlenia obu
stron p˘ytki s‡ równe.
182 183
19. FIZYKA ATOMU Zadanie 8.
Praca wyj˙cia dla rubidu wynosi W = 2,29 eV. KatodÊ fotokomórki wyko-
nan‡ z*rubidu o˙wietlono ˙wiat˘em o d˘ugo˙ci fali A = 400 nm. Oblicz:
Zadanie 1. a) graniczn‡ d˘ugo˙„ fali dla zjawiska fotoelektrycznego dla rubidu,
b) maksymaln‡ prÊdko˙„ wybijanych fotoelektronów,
Temperatura powierzchni S˘oÒca wynosi T = 5800 K. Oblicz d˘ugo˙„ fali c) Y*^mto˙„ napiÊcia hamuj‡cego, po przy˘o˝eniu którego w obwodzie prze-
odpowiadaj‡cej maksimum promieniowania S˘oÒca. stanie p˘yn‡„ pr‡d.
D˘ugo˙„ fali odpowiadaj‡ca maksimum energii promieniowania pewnej Oblicz gÊsto˙„ pr‡du nasycenia otrzymanego z fotokatody, je˝eli katoda
gwiazdy zmieni˘a siÊ z A] = 0,7 na A2 = 0,5 //.m. Ile razy zwiÊkszy˘a siÊ moc fotokomórki jest o˙wietlona ˙wiat˘em o d˘ugo˙ci A = 400 nm, a natÊ˝enie
promieniowania gwiazdy? GwiazdÊ nale˝y traktowa„ âko cia˘o doskonale padaj‡cego promieniowania wynosi 7 = 8 - 1 0 - 5 W/cm'. Przyjmij, ˝e 77 = 5%
czarne. * padaj‡cych fotonów wybija elektrony z powierzchni fotokatody.
Zadanie 3. Ê Zadanie 10.
Oblicz energiÊ fotonu (w eV) dla promieniowania o d˘ugo˙ci fali: „Wykonaj wykres zale˝no˙ci maksymalnej energii kinetycznej wybijanych
a) A = 1000 ran (bliska podczerwieÒ), I elektronów od czÊstotliwo˙ci fali ˙wiat˘a padaj‡cego na fotokatodÊ. Wykres
wykonaj dla dwóch pierwiastków: cezu i srebra. Prace wyj˙cia wynosz‡:
b) A = 700 nm (˙wiat˘o o barwie czerwonej), -*
WCs = 1,97 eV, W ^ = 4,74 eV.
c) A = 400 nm (˙wiat˘o o barwie fioletowej),
d) A = 300 nm (bliski ultrafiolet), Zadanie 11.
e) A = 10 nm (promieniowanie rentgenowskie). Oblicz promienie pierwszych trzech orbit elektronu w atomie wodoru.
•. - :,•-,.
Zadanie 4. Zadanie 12. ;
' ?A
W trakcie anihilacji pary pozyton-elektron dochodzi do powstania dwóch Obliczjszybko˙„, z jak‡ poruszaj‡ siÊ elektrony na pierwszej oraz na drugiej V •'%:•
fotonów. Oblicz d˘ugo˙„ emitowanej fali i sprawdÍ, w jakirÒ zakresie widma orbicie w atomie wodoru.
!
mie˙ci siÊ powsta˘e promieniowanie. :7AA|S
(
Zadanie 13. • i'
Zadanie 5. Atom wodoru, znajduj‡cy siÊ pocz‡tkowo w stanie podstawowwm, zosta˘ TO*
'.'?,?.-
ZnajdÍ d˘ugofalow‡ granicÊ zjawiska fotoelektrycznego dla platyny oraz wzbudzony do stanu n = 4. Oblicz d˘ugo˙ci linii widmowych, które mog‡
dla cezu. Praca wyj˙cia dla platyny Wpt = 6,3 eV, dla cezu Wcs = 1,96 eV. powsta„ w widmie atomu wodoru podczas przej˙cia atomu ze stanu wzbu-
Zadanie 6. dzonego do stanu podstawowego.
Praca wyj˙cia dla srebra wynosi W = 4,74 eV. Oblicz maksymaln‡ prÊd- Zadanie 14.
fsjty ko˙„ elektronów wybijanych z powierzchni srebra przez promieniowanie ul- Oblicz granice obszaru, w którym zawarte s‡ linie widmowe serii:
trafioletowe o d˘ugo˙ci fali A = 200 nm. •' . a) Lymanna,
S Zadanie 7. i b) Balmera, '•A:>3!:
*»• , --w
c) Paschena. \
Fotokomórka zosta˘a o˙wietlona ˙wiat˘em o d˘ugo˙ci A = 350 nm. Gra-
niczna d˘ugo˙„ fali, przy której wystÊpuje zjawisko fotoelektryczne dla tej Zadanie 15. wH
komórki wynosi Xs = 540 nm. Oblicz, jakie napiÊcie hamuj‡ce nale˝y przy˘o- Oblicz d˘ugo˙ci fal linii widmowych, które mog‡ powsta„ w widmie atomu
˝y„ do elektrod fotokomórki, aby w obwodzie przesta˘ p˘yn‡„ pr‡d elektryczny. wodoru (w czÊ˙ci widzialnej widma) przy wzbudzeniu atomu energi‡ równ‡
13 eV. •
184 185
Zadanie 16.
z20. FIZYKA J¿DRA ATOMOWEGO
Oblicz warto˙„ najkrótszej d˘ugo˙ci fali promieniowania rentgenowskiego
\
wytwarzanego w lampie rentgenowskiej zasilanej napiÊciem LT = 30 kV.
Zadaniie 1.
Zadanie 17.
PromieÒ j‡dra atomowego mo˝na obliczy„ korzystaj‡c z zale˝no˙ci
Pewien kryszta˘ zosta˘ „o˙wietlony" rentgenowskim promieniowaniem
R = l,4v£4 • 10~15 m, gdzie A - jest liczb‡ masow‡. Oblicz promienie j‡der
monochromatycznym o d˘ugo˙ci fali A = 0,1 nm. W obrazie dyfrakcyjnym
atomów 8 Li, 6 4 Zn, 2 1 6 Po.
zarejestrowano, ˝e maksimum pierwszego rzÊdu otrzymano przy k‡cie po˙li-
zgu <p = 10°. Oblicz odleg˘o˙„ pomiÊdzy s‡siednimi p˘aszczyznami atomowymi Zadanie 2.
kryszta˘u. Oszacuj gÊsto˙„ materii j‡drowej. Oblicz, jaki promieÒ mia˘aby kula o masie
Ziemi, gdyby gÊsto˙„ kuli by˘a równa gÊsto˙ci materii j‡drowej. GÊsto˙„ Ziemi
Zadanie 18.
Elektron zosta˘ przyspieszony ró˝nic‡ potencja˘ów U = 100 V. Oblicz p = 5,53 g/cm'.
d˘ugo˙„ fali de Broglie'a dla tego elektronu. "^ Zadanie 3.
Masa j‡dra helu (^He) wynosi M-ne = 4.001509 u. Masa protonu
Zadanie 19. T
Mj, = 1,0072764 u, neutronu M„ = 1,0086649, elektronu Mc = 0,0005486 u. v
Odwo˘uj‡c siÊ do zjawiska dyfrakcji wyja˙nij:. ~-
Oblicz energiÊ wi‡zania j‡dra helu. Podaj warto˙„ energii wi‡zania j‡dra
a) dlaczego nie mo˝na za pomoc‡ mikroskopu obserwowa„ obrazu z dowoln‡
atomu helu, która przypada na jeden nukleon.
rozdzielczo˙ci‡,
_
b) w jaki sposób w mikroskopie elektronowym zwiÊkszono radykalnie zdol- Zadanie 4. --• — ~
no˙„ rozdzielcz‡ urz‡dzenia. Oblicz deficyt masy oraz energiÊ wi‡zania deuteronu ( 2 H). Masa deuteru
M = 3,3434-KT*27 kg.
Zadanie 20.
-•
.•v
Wychodz‡c z relacji nieoznaczono˙ci Heisenberga "&pxAx > H, wyka˝, ˝e Zadanie 5.
s˘uszny jest zwi‡zek: A£Af > H, gdzie AE - nieoznaczono˙„ w wyznaczaniu 6 2
Oblicz energiÊ wi‡zania j‡der atomowych (g 0), (\ C).
energii, At - nieoznaczono˙„ chwili, w której zosta˘ dokonany pomiar energii.
Zadanie 6.
Okres po˘owicznego rozpadu izotopu strontu (*Sr) wynosi 28 lat. Oblicz, ii
jaka czÊ˙„ pocz‡tkowej liczby j‡der tego izotopu pozostanie po up˘ywie 10 lat, ::?
28 lat, 100 lat, 140 lat.
Zadanie 7.
Okres po˘owicznego zaniku izotopu kobaltu (27C0) wynosi 5.3 lat. Oblicz
sta˘‡ rozpadu promieniotwórczego dla tego izotopu. •••.:
=::
Zadanie 8. i
Próbka zawiera 10 g izotopu promieniotwórczego pierwiastka o okresie
po˘owicznego zaniku 15 h. Oblicz, ile tego izotopu ulegnie rozpadowi w ci‡gu
30 godzin. Ile razy w tym czasie zmniejszy siÊ aktywno˙„ promieniotwórcza
•próbki (przy za˘o˝eniu, ˝e w wyniku rozpadu powstaje stabilny pierwiastek).
Zadanie 9.
Preparat promieniotwórczy zawiera 10 g izotopu promieniotwórczego
o okresie po˘owicznego zaniku 7 dni. Oblicz, ile gramów tego izotopu za-
wiera˘a próbka 14 dni wcze˙niej.
186 187
Zadanie 10. MATURA Z FIZYKI NA POZIOMIE ROZSZERZONYM - ZADANIA
Polon (nieruchomy) ulega przemianie promieniotwórczej
Si 8 ft g 4 Pb + |He. Zadanie 1.
Energia kinetyczna emitowanej cz‡stki a wynosi £ = 4 MeV. Oblicz energiÊ Z powierzchni Ziemi wystrzelono pionowo w górÊ pocisk o masie
kinetyczn‡ j‡dra o˘owiu. •> • m - 0,01 kg, nadaj‡c mu prÊdko˙„ pocz‡tkow‡ v0 = 100 m/s. Na wysoko˙ci
Zadanie 11. h = 80 m, nad pociskiem na nieruchomej podpórce znajduje siÊ drewniany
W Wyniku reakcji rozszczepienia jednego j‡dra izotopu uranu ^ U wy- klocek o masie M = 0,49 kg. Wystrzelony pocisk wbija siÊ centralnie w klocek
dziela siÊ energia £ = 200 MeV. Reaktor w ci‡gu doby zu˝ywa m = 470 g i grzÊÍnie w nim. Po zderzeniu klocek wraz z pociskiem kontynuuj‡ ruch
uranu. Sprawno˙„ reaktora wynosi r\ = 40%. Oblicz, jaka jest moc tego reak- wzd˘u˝ tej samej prostej, po której porusza˘ siÊ pocisk. We wszystkich oblicze-
tora. niach pomiÒ opór powietrza, warto˙„ przyspieszenia ziemskiego g = 10 m/s 2 .
a) Wyka˝ rachunkowo, ˝e w momencie zderzenia prÊdko˙„ pocisku wynosi˘a
Zadanie 12. rf
Vi = 91,65 m/s.
Próbka zawiera dwa pierwiastki promieniotwórcze. \\S chwili pocz‡tkowej
b) Wyznacz prÊdko˙„ vz - klocka z pociskiem po zderzeniu.
liczba -j‡der obu pierwiastków by˘a taka sama. Czasy po˘owicznego rozpadu
c) Oblicz, jak‡ mak‡ymaln‡ wysoko˙„ osi‡gnie klocek z wbitym pociskiem.
pierwiastków wynosz‡ odpowiednio Ti == 1 min i T 2 = 45\ih. Jak‡ warto˙„ ma
d> Oblicz, jaka czÊ˙„ pocz‡tkowej energii kinetycznej pocisku uleg˘a przemia-
stosunek liczby atomów pierwszego pierwiastka do liczby atomów drugiego
nie w ciep˘o.
po czasie t = 8 minut. i
Ê). Ustal, czy nastÊpuj‡ce stwierdzenie jest prawdziwe: „Gdyby pocisk nie
Zadanie 13. zderzy˘ siÊ z klockiem, to czas ruchu pocisku (od momentu wystrzelenia
Oblicz energiÊ (Q) reakcji syntezy j‡drowej 3IJL + [H = 2|He + Q. do momentu upadku na ziemiÊ) by˘by d˘u˝szy ni˝ w przypadku ruchu
Zadanie 14. z uwzglÊdnieniem zderzenia".
;S|J5f
Na podstawie dostÊpnych informacji opisz, w jaki sposób promieniowanie Zadanie 2. -No
a, p, 7 i neutronowe oddzia˘uje z materi‡.
Zadanie 15. "•
Na rysunku przedstawiono schemat obwodu elektrycznego, gdzie R\ = 612,
R2 = 1212, R3 = 612, rw = 20., C = 2/iF, e = 36V.
m
^?if?
S˘oÒce i inne gwiazdy s‡ Íród˘em ogromnych ilo˙ci energii. Wyja˙nij, U
w jaki sposób powstaje energia we wnÊtrzach gwiazd. Przedstaw równania Ri |- EN • ••:.:---:x-
reakcji j‡drowych. Oszacuj, jaka ilo˙„ energii zostaje wytworzona w czasie
nukleosyntezy czterech protonów w cyklu pp — I. R2
•'
'3*.
'w r~ B
\N
a) Udowodnij, przeprowadzaj‡c niezbÊdne obliczenia, ˝e ca˘kowity opór ob-
m
X-. V
wodu (˘‡cznie z oporem wewnÊtrznym SEM) wynosi Re = 12 Cl.
b) Wyznacz natÊ˝enia pr‡dów i 3 / I2, l\, ?-:::f- •7
' .'.
c) Wyznacz moc wydzielan‡ na opornikach R-lr R2, IN, rm.
d) Oblicz warto˙„ ˘adunku zgromadzonego na kondensatorze.
e) Wyznacz stosunek mocy traconej na oporze wewnÊtrznym do ca˘kowitej
mocy. '"**
188 :89
Zadanie 3. MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA
Izolowane termicznie naczynie zawiera mieszaninÊ wody i lodu. Masa
lodu wynosi m‡ = 0,2 kg, wody m 2 = 1 kg. W naczyniu tym umieszczono
grza˘kÊ o mocy P = 100 W. Grza˘ka pracuje ze sta˘‡ moc‡, a ca˘a wydzielona Z‡idanie 1. Liczba punktów: 16
energia jest poch˘aniana przez mieszaninÊ lodu i wody.
a)
a) Oblicz, w jakim czasie od momentu w˘‡czenia grza˘ki lód w ca˘o˙ci ulegnie Zastosowanie zasady zachowania energii do wyliczenia prÊdko˙ci.
stopieniu.
b) Oblicz, jak‡ ilo˙„ energii nale˝y dostarczy„ mieszaninie, aby doprowadzi„ (lub równaÒ ruchu jednostajnie opóÍnionego) Vj = J V% — 2gh 0-1
j‡ do wrzenia od momentu stopienia lodu. Podanie wyniku wraz z jednostk‡ Vj = 91,65 ™ 0-1
c) Oblicz, w jakim czasie - licz‡c od momentu zagotowania siÊ - woda b)
w ca˘o˙ci przemieni siÊ w parÊ wodn‡: Zastosowanie zasady zachowania pÊdu do wyznaczenia prÊdko˙ci
d) Wykonaj wykres zale˝no˙ci temperatury mieszaniny od czasu w przedziale A • \/ mVl
0-2
od 0 do 120 minut, przyjmuj‡c, ˝e 0 s odpowiada chwili w˘‡czenia grza˘ki. po zderzeniu W = rz
e) Odczytaj z wykresu, w którym momencie czasu temperatura wody osi‡gnie r 0-1
m+M
50°C. "W c)
Podanie wyniku wraz z jednostk‡ V\> = 1,83 ™
Zadanie 4. i • Zastosowanie zasady zachowania energii do wyliczenia maksymalnej
1*2
8
Z drutu o oporze w˘a˙ciwym p = 1,75 • 10~ flm\wykonano prostok‡tn‡ w y s o k o ˙ c i hm3X = h + > 2—- 0-2
ramkÊ o bokach a = ˘ - m i & = 2 m. Pole przekroju poprzecznego drutu wynosi y £ _ _ - _ .._
S = 1 mm 2 . RamkÊ umieszczono w jednorodnym polu magnetycznym, pro- Podanie wyniku wraz z jednostk‡ hm3X = 80,41 m 0-1
stopadle do linii pola magnetycznego. Warto˙„ wektora indukcji magnetycznej d)
zmienia siÊ zgodnie ze wzorem B(f) = kt, w którym k = 0,01 T/m. Wyznaczenie ró˝nicy energii kinetycznych (przed i po zderzeniu)
a) Wyznacz opór ca˘kowity ramki. Wynik podaj z7dok˘adno˙ci‡ do drugiego A £ =
__o _ • _±JL 0-2
miejsca po przecinku.
Podanie wyniku wraz z jednostk‡ AE = 49.16 J 0-2
b) Zaznacz na rysunku kierunek przep˘ywu pr‡du indukcyjnego. AE
c) Oblicz natÊ˝enie pr‡du indukcyjnego. , s Wyznaczenie stosunku energii — =0,98 0-1
Na ramce po˘o˝ono poprzeczkÊ wykonan‡ z tego samego przewodnika, co
ramka w odleg˘o˙ci x = 0,5 m. Podanie poprawnej odpowiedzi TAK 0-1
d) Zaznacz kierunek pr‡du p˘yn‡cego w poprzeczce. Uzasadnienie 0-1
e) Oblicz natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego w poprzeczce.
a), b), c) Zadanie 2. Liczba punktów: 12

d),e)
e
e. Wyznaczenie oporu ca˘kowitego obwodu Re = 12 fi 0-2
b)
• Obliczenie warto˙ci natÊ˝eÒ pr‡dów 1 = 3 A, L = 2 A, h = 1 A 0-3
c)
Obliczenie mocy wydzielanej na oporach: R\, R2, R3, rw.
r_
m
Pw = 18 W, Pj = 24 W, P2 = 12 W, P 3 = 54 W 0-4
A b
d)
Wyznaczenie warto˙ci ˘adunku na kondensatorze Q = LI3C = 6uC 0-2
190 191
Jacek Bia˘ek, Leszek Grochal
Zbiór zadaÒ
z
fizyki i astronomii
Przeznaczony dla uczniów liceum ogólnokszta˘c‡cego,
liceum profilowanego i technikum
ODPOWIEDZI
Wydawnictwo IDEA
Kraków 2004
ODPOWIEDZI - POZIOM PODSTAWOWY
i, 1.1. Opis ruchu. Ruch jednostajny, prostoliniowy
Zadanie 1. la, 2f, 3c, 4d, 5b, 6e

Zadanie 2. z, v, u, iv
Zadanie 3. s = 6 km, Ar = 4 km
Zadanie 4. s « 37,7 m, Ar = 24 m
Zadanie 5. t = 288 s = 4 minuty 48 sekund
Zadanie 6. |u r | = 0, vr = 1,66 m/s
Zadanie 7.
a) vA = 60 km/h, vB = 120 km/h, vc = 180 km/h, Y D = 120 km/h
b) Z przedstawionego wykresu wynika, ˝e czas jazdy samochodów A oraz C jest
„ taki sam, ponadto poruszaj‡ siÊ ruchem jednostajnym. St‡d dla samochodu A:
x = vA-t za˙ dla samochodu C: Xo - x = VQ • t; obliczaj‡c z tych równaÒ czasy oraz
porównuj‡c je, otrzymujemy:
— = , st‡d x = xo = 750 m, gdzie XQ - odleg˘o˙„ w chwili f0 = 0
vA vc vA+vB
c) d = 2 km.
d) t = fi = 4 min; gdzie t\ = 2 min
v D -vA
Zadanie 8. f = -— r = 6 s; gdzie XQ = 30 m
\vP - vk\
Zadanie 9. s = 1,5 m
Zadanie 10. f= = 5,33 s; s,„ = v,„ -1 = 160 m; s„ = v„ • t = 80 m

f III ~Vp
Zadanie 11. v = 18 k m / h
Zadanie 13. w trzeciej sekundzie
Zadanie 14. u N = v • cosa = 6 m/s, vw = v • sin a =s 10.39 m/s
Zadanie 15. v = ^Ji¿ + v% « 10,198 m / s
Zadanie 16. a) s = Ui • f = 360 m b) w = »i = 6 m/s c) f = 2 min

Zadanie 17. vA = 3,5 m/s, o B = 2,5 m / s
Zadanie 18. vg = »rf - 2o r = 3,92 m/s
Zadanie 20. u p = ^/m 2 - v22 = 0,4 m/s
Zadanie 21. vir « 68,58 k m / h
badanie 22. p˙r = • 60 k m / h Zadanie 15.
h +h a) jiajpierw ruch jednostajnie przyspieszony, potem jednostajnie opóÍniony
Zadanie 23. b) I = 300 m
2
c) fli = 10 m / s , a2 - - 1 5 m / s
2
d) vr = 30 m / s
jredni‡ szybko˙„ liczymy vr = | , gdzie drogÊ s = Si + Sz + S3; s‡ to droga, gdy
echa˘ z szybko˙ci‡ v\ = 40 km/h, S2 to droga, gdy samochód jecha˘ z szybko˙ci‡ f
Zadanie 16. vr ~ - — •• v +
1 (V~VQ
•t
P + PQ
50 km/h, za˙ S3 to droga, gdy samochód jecha˘ z szybko˙ci‡ P3 = 90 km/h. Czas t t
0
t
azdy f = f] + f2 +1 3 + tu. Czas f4 to czas postoju. St‡d obliczaj‡c ca˘kowit‡ drogÊ i czas
V2
azdy otrzymujemy: vr ~ 77,88 k m / h Zadanie 17. a) h = -2 = 20 m b)i=j^=2s c) vr = 10 m / s
2g
Zadanie 24. vr = — ; — — — = 2,8 m / s
h+h Zadanie 18. a) i « 8,33 s b) s ^ 71,4 m
Zadanie 25. B Zadanie 19. C
Zadanie 26. C Zadanie 20. B
Zadanie 27. B Zadanie 21. D
s
Zadanie 28. C Zadanie 22. C
Zadanie 29. C /Zadanie 23. B
Zadanie 30. A
Zadanie 31. A 1.3. Ruch po okrÊgu jako przyk˘ad ruchu krzywoliniowego
1.2. Ruch prostoliniowy, jednostajnie zmienny Zadanie 1. Ib, 2a, 3f, 4e, 5c, 6d
2TT
Zadanie 1. Id, 2a, 3b, 4e, 5f, 6c " Zadanie 2. T = —r ~ 0.188 s
p
Zadanie 2. Zadanie 3. v « 47,1 m / s
sj = 1 m, S2 = 4 m, S3 = 9 m, S4 = 16 m s; = 1 m, sj; = 3 m, S/;/ = 5 m, SJV = 7 m
Zadanie 4. a) p r =s 3,35 m / s b) T = 22,5 s c) w w 0.28 s
Zadanie 3. Sy = 49 m, Svn = 13 m
Zadanie 5. a) 1/12 b) 18/1 c) 12/1 d) 12/1
Zadanie 4. s = 50 rn, v, = 10 m/s, o = 12 m / s ' .
Zadanie 6.
2
Zadanie 5.' a = -2 = 1 m / s ; i = — = 10 s Wykorzystujemy fakt, ˝e szybko˙„ liniowa jest sta˘a, wiÊc v = jjprp = cu/p,
2s a
Zadanie 6. f = 2t x 1,4 s, v = ^/Zgl » 7,1 m / s st‡d IP n
fi rp 4
p
Zadanie 7. i = - RJ 4.6 s Zadanie 7.
Je˝eli nie ma po˙lizgu, to szybko˙„ chwilowa B wynosi zero. Punkty A i B
Zadanie 8. t « 1,93 s, u = i/Zg/z « 10,95 m / s wykonuj‡ ruch z˘o˝ony: po okrÊgu oraz ruch postÊpowy z szybko˙ci‡ Vo- St‡d wynika,
Zadanie 9. s = 8 m; v = 4 m/s; vr = 2 m / s ˝e warto˙„ szybko˙ci liniowej jest taka sama jak szybko˙ci w ruchu postÊpowym.
Poniewa˝ w punkcie A kierunki i zwroty obu szybko˙ci pokrywaj‡ siÊ, st‡d vA = 2PO-
Zadanie 10. s = 15 m
v-v0 OdpowiedÍ ostateczna: vA=2 m/s, Pg = 0
Zadanie 11. t - 5 s, s = 50 m, vr = 10 m / s
a Zadanie 8. a) T ~ 1,33 s b) v ~ 0,236 m / s c) a, « 1,1 m / s 2
-v0 = 2,5 m/s 2 ; f = "o flh Zadanie 9.
Zadanie 12. a~ v — = 6 s; s = Pot - ~ - = 45 m; p, = 7,5 m / s 7- 27T
t a 2
a) czas skrÊtu to t = k, wiÊc z zale˝no˙ci u = — r obliczymy t « 11.3 s
2
Zadanie 13. a - — 5 m / s ; s = 40 m; n$r = 10 m / s b) v w 0,69 m / s
Zadanie 14. a) s\ = 9 m, S2 = 36 m b) «i = 2 m / s 2 , a? = 0 c) sÊ = 5 m/s Zadanie 10. a) T = 0,0036 s b) u =s 1728 l/s c) a, w 238 844 m / s 2
Zadanie 11. ar « 1 , 9 7 m / s
2 mv vt
Zadanie 4. F = — = 1125 N; s = - = 300 m
Zadanie 12. C
Zadanie 13. D Zadanie 5. a) s hfllp = n.25 m b)s =
v f ? + F 2 2 f 2 ; : 25,16 m
s 2m 2;«
Zadanie 14. B
Zadanie 6. a= m 2
Zadanie 15. D M "+

- *m ~3,75 m / s
mv
Zadanie 7. F= 5
Zadanie 16. C ~T 1,389 • 10 N
,.,...„ _.., .. „ . „._ m(v0 - v)(v + vQ)
Zadanie 8. F= •• 4,9 • 104 N
1.4. Efekty relatywistyczne w mechanice 2s
Zadanie 9. F = m(a - g) = 4 N
Zadanie 1. Ib, 2a, 3d, 4c
2m, /2e7i
Zadanie 2. i Zadanie 10. F = — ^ ' - 2 - ~ 2 5.3 N
a). 1,00005 b) 1,00504 c) 1,15470 d) 1,25000 e) 2,2941$ f) 7,08881
Zadanie 3. ~ Zadanie 11. F= C2fl= 3 6 k N ; i = F^ = 1.6.10-4s
a) m « 9,1 • 10- 3 1 kg, £ « 82,35 • 10~ 1 5 J b) m « 20,88 • 10~ 3 1 kg, £*« 187,9 • 10~ 1 5 J IHBS
Zadanie 12. s; = m/ + m = 9 m; SB = s - s/' = 6 m
Zadanie 4. v w 0,97 fi
15 Zadanie 13. F a 1850 N

Zadanie 5. E « 81,9 • 1 0 " J, E ^ 0,51 MeV * ,
Zadanie 14. V w 3072 m / s , ar « 0.223 m / s 2 , F, « 22,3 N
Zadanie 6. • 7,16
Pk Zadanie 15. ¥r- 3 78.9 N
Zadanie 7. a) t ss 500 s b) t « 400 s
Zadanie 16. F r s3 4934,8 N
Zadanie 8. At = 7AF « 70,89 lat
Zadanie 17. A
E_
Zadanie 9. :2,95 Zadanie 18. C
Eo
Zadanie 19. C
Zadanie 10. m = 7 • m 0 w 7.09 kg
Zadanie 20. A
Zadanie 11.
l-c Zadanie 21. B
Wykorzystuj‡c zale˝no˙„ / = v- Ai = v--yA.t' otrzymujemy v •• i 0,9995c
\/c2Af'2 + /2
Zadanie 12. C 2.2. Ruch cia˘a z uwzglÊdnieniem si˘ oporów
Zadanie 13. D
Zadanie 1. Ib, 2c, 3d, 4e, 5f, 6a
Zadanie 14. A
Zadanie 2. a= ZllUŸ = 8 /s2
Zadanie 15. D ni
m
Zadanie 16. B ,, , . F cos a — f(m? — F sin a) „ .

Zadanie 3. a= '-E^ 2 1 =~ 7.66 m/s 2
m
2.1. Ruch cia˘ pod wp˘ywem dzia˘aj‡cej si˘y Zadanie 4. s = -f- = 83.3 m
Zadanie 1. Ib, 2c, 3a, 4d, 5e, 6f Zadanie 5. u = y(sina — / c o s a ) ~ 3.3 m / s 2

Zadanie 2. F = 0,5 N; zwrot si˘y jest przeciwny do zwrotu wektora prÊdko˙ci
Zadanie 6. — = 0.2
Zadanie 3. F = 2 N; zwrot si˘y jest przeciwny do zwrotu wektora prÊdko˙ci
2ys
mz —fin-i Zadanie 3. vP = - - - - - = 5 m/s
badanie 7. a - g ~ 2,67 m/s 2 rnp
rrti + mz
Zadanie 4. p c > p p
Zadanie 8. a = = 3 m/s 2
m Zadanie 5. p = Fi = 20 kg-m/s
v0 2
Zadanie 6. Ap = mg(t2 - h) = 700 kg-m/s
Zadanie 9. F=-m~= 486,1 N
2s Zadanie 7. p = 2500 kg - m/s
Zadanie 10. v0 -
/
2fgs ~ 5,48 m / s
v
Zadanie 8.
Zadanie 11. / = tg a ^ 0,36 a) bp = 50 000 kg - m/s b) bp = 36 000 kg • m/s c) F = 5000 N d) F = 3600 N
Zadanie 12. /«2 = l,5g Zadanie 9. vx = = 2 m/s

vi m +A4
Zadanie 13. B Zadanie 10. Ap = 13 kg • m/s
Zadanie 14. D _ , . ... Am mRa „ , ,
Zadanie 11. — = —2~ = 10 kg/s
At vc
Zadanie 15.7 C
Zadanie 12. A
Zadanie 16. C
' Zadanie 13. B
Zadanie 17. A
Zadanie 14. A
Zadanie 15. B
2.3. Ruch cia˘ w uk˘adzie nieinercjalnym
Zadanie 16. A
Zadanie 1. la, 2c, 3d, 4e, 5f, 6b
Zadanie 2. We wszystkich przypadkach przyjÊto g = 10 m / s 2 * 2.5. Oddzia˘ywania grawitacyjne
a) P = 840 N b) P = 560 N c) P = 700 N d) P = 700 N
*-s
Zadanie 1. Id, 2a, 3c, 4b, 5e
Zadanie 3. a « 78°41'
Zadanie 2. F = 550 N
Zadanie 4. o = y ^ r ^ 44 km/h Zadanie 3. P = m • gM = m • G " ' " ^ = 0,39mgz « 312 N
Zadanie 5. a =fg = 2 m/s 2
~ , . . GMW 0,82 o
„ , ,
Zadanie 6. F r = 4n2f2rm ^ 3,16 N Zadanie 4. =- ^ - =— g * 8,9 m/s 2
g w z
Zadanie 7. tg et = \/3 -» a = 60°

G
Zadanie 8. C ZadanieS. g s = ^ g ^ - 27,3 - gz « 267,5 m/s2
Zadanie 9. C Zadanie 6. h = Rz
Zadanie 10. B Zadanie 7. T M = T 2 ynil/393 RS 89 dnia
Zadanie 11. B Zadanie 8. R0 = ^ ^ « 3,2 • 106 m
Zadanie 12. B
Po-
2.4. PÊd, zasada zachowania pÊdu Zadanie 9. M z = ^ « 6 -10 2 4 kg

3g 3
Zadanie 10. : 5512 kg/m
Zadanie 1. Ic, 2d, 3e, 4a, 5f, 6b 47rGK7
Zadanie 2. mK _ vp = 300 Zadanie 11. F ^f^, ~ 2 , 3 • 10" 9 N

mP vK
•
* Z'...~~. :
Zadanie 12. x = 54R Zadanie 14. B

GMZ 2 Zadanie 15. D
Zadanie 13. a = I 9,55 m/s
(Rz + h)2 Zadanie 16.
1
4TT2 2
Zadanie 14. ar 2 0,0059 m / s
T
2.7. Oddzia˘ywania elektromagnetyczne
Zadanie 15. flr ~ 0,00259 m / s 2
Zadanie 1. Ib, 2c, 3d, 4e, 5a, 6f
Zadanie 16. 7/ = 27rr 1 godzina 28 minut
Zadanie 2.
Zadanie 17. v = w g • R a) ˘adunek dodatni za p˘aszczyznÊ rysunku, ujemny przed p˘aszczyznÊ rysunku
b) ˘adunek dodatni do góry, ujemny na dó˘
Zadanie 18. D c) ˘adunek dodatni na dó˘, ujemny do góry
Zadanie 19. C Zadanie 3. a) do góry b) w lewo c) do góry
Zadanie 20. D Zadanie 4. a) zgodny z ruchem zegara, b) przeciwny do ruchu zegara
Zadanie 21. A
Zadanie 5. kierunek pr‡du w obwodzie
Zadanie 22. B a) zgodny b) przeciwny c) zgodny z ruchem zegara
Zadanie 6. w prawo
2.6. Oddzia˘ywania elektrostatyczne 7
Zadanie 7. r = qB •• 5,7 • K T m
Zadanie 1. Ib, 2c, 3d, 4f, 5e, 6a
Bq
Zadanie 2.
9
F =: 9 • 10 N Zadanie 8. / =
2 T T • m
Zadanie 3. = k*. =0.22-10 4 0 ^/ImEk

Gmvmc Zadanie 9.
Bq
Zadanie 4. Fi = 24,3 N, F 2 = 8,1 N
Zadanie 10. A
Zadanie 5.
Zadanie 11. C
Zadanie 6. a)- ;
ui
b)˘=
/
mt
r'
2
Zadanie 12. c
V*-V5 Zadanie 13. B
Zadanie 7.
a) k‡t odchylenia obydwu nitek bÊdzie taki sam Zadanie 14. C
b) nitka na której wisi kulka o wiÊkszej masie bÊdzie odchylona o mniejszy k‡t
3.1. R u c h d r g a j ‡ c y
Zadanie 8. x = -l
3 Zadanie 1. Ib, 2d, 3e, 4f, 5a, 6c
mv i 102,4 V ¿
Zadanie 9. U
"27T Zadanie 2. x = —= ~ 0.7 A
qU v2
Zadanie 10. a 3,52 10 15 m / s 2 c) 0
md Zadanie 3. a) 80 J b) 60 J
Zadanie 11. U = EK i 5.3 • 10 V Zadanie 4. a = 4 m/s2
3
<?
Zadanie 5. k = 10 N / m
Zadanie 12. C mx
Zadanie 6. T •2 i 0.6 s
Zadanie 13. D "\T
10 11
M2
Zadanie 7. k = A/ = 36 cm, Z2 = 'i - AZ = 16 cm Zadanie 11. ^-f = 0,7
7722 — « 1 2
i
Zadanie 12. C
Iz = T J2 T2~-% - 0 , 0 4 m
2
Zadanie 8. f^^
2
0,25 m; lK
47r
471 47T
2
i"' A
2
ZcA Zadanie 13.
Zadanie 9. EK = 1 Zadanie 14. A
2
Zadanie 15. C
Zadanie 10. T w 0,31 s
Zadanie 16. A
Zadanie 11. v w 116,1 km/h
Zadanie 12. £ p = 0,4 J .
3.3. W˘asno˙ci elektryczne i magnetyczne cia˘ sta˘ych
Zadanie 13. T = 0,5 s
Zadanie 14. •* Zadanie 1. Ib, 2a, 3c, 4f, 5e, 6d
a)A=0,4m b) u = w l / s c) T = 2 s d) v = 0,4TT m/s e) a = Q,4n m/s2 2 Zadanie 2. CJ = 50 C

Zadanie 15. ' y r = 1 m/s j. Zadanie 3. i = 15 h
Zadanie 16. T = 2,45 s ~" Zadanie 4. Rmax= 6,2 0 , kmin = 4,14 i i
Zadanie 17. E p ss 3,95 J

Zadanie 18. 1 : 8 '
i
.
Zadanie 5.
Zadanie 6.
£-"
R = 2,7 a,
Zadanie 19. A
Zadanie 7. n = 12
Zadanie 20. C
Zadanie 8.
Zadanie 21. A Nienamagnesowany prÊt nie bÊdzie przyci‡ga˘ ˙rodkowej czÊ˙ci drugiego prÊta.
Zadanie 22. A Zadanie 9. f = 100 h
Zadanie 23. C Zadanie 10. £ = 81 m
Zadanie 11. f = 3 minuty 30 sekund
3.2. W ˘ a s n o ˙ c i m e c h a n i c z n e g a z ó w , c i e c z y i c i a ˘ s t a ˘ y c h
Zadanie 12. P = 82,6 W
Zadanie 1. lf, 2a, 3b, 4c, 5d, 6e Zadanie 13. P*=4-Ps
Zadanie 2. £= ^ = 6,6 • 108 N/m 2 Zadanie 14. D

Zadanie 15. A
Zadanie 3. W = -k • Ax(2x + Lx) Zadanie 16. C
Zadanie 4. pw = 10 000 Pa, p, = 13 600 Pa Zadanie 17. A
20 24 24
Zadanie 5. a) m = 0,98 • 10 kg b) m = 1,08 • 10 kg c) ZM-18,56 • 10 kg Zadanie 18. B
Zadanie 6. a) AV" = 0,45 m 3 b) LV = 0,96 m 3 c) AV7 = 3,6 m 3
Zadanie 7. p = 450 kPa 4.1. P o d s t a w o w e w i e l k o ˙ c i i p o j Ê c i a t e r m o d y n a m i c z n e
Zadanie 8. p ~ 1000 hPa Zadanie 1. la, 2c, 3d, 4e, 5f, 6b

Zadanie 9. p = 30 kPa, Zadanie 1 . 1 = 317°C
Zadanie 10. a) m = 16 kg; b) P = 160 N; c) ph = 2 kPa Zadanie 3. T = 390 K
12 13
BŸ.-^WTH" ,
Zadanie 4. t = -124°C Zadanie 14. A

Zadanie 5. R = 8,31 J/(Kmol) Zadanie 15. B
I A
Zadanie 7. m = # - = 1,06 • 10- 2 2 4.3. II zasada termodynamiki

3
Zadanie 8. W = - 6 • 10 J Zadanie 1. lc, 2a, 3e, 4f, 5b, 6d
Zadanie 9. AEK = AU = 50 J Zadanie 2. n = 21%
Zadanie 10. AU = 30 J Zadanie 3. 1/4
Zadanie 11. W = 0,6 ] Zadanie 4. r\ = 33,3%
Zadanie 12. AU = 2200 J Zadanie 5. W = 1000 J
Zadanie 13. W = HR • AT = 831 J Zadanie 6. n = 43,2%
Zadanie 14. ' C = /iC Zadanie 7. n = 40%
Zadanie 15. B .Zadanie 8. A
Zadanie 16. C Zadanie 9. D
Zadanie 17. B Zadanie 10. A
Zadanie 18. A Zadanie 11. D
Zadanie 19. B Zadanie 12. A
Zadanie 20. A
5.1. Odbicie i za˘amanie ˙wiat˘a
4.2. Przemiany gazowe
Zadanie 1. Ib, 2a, 3c, 4e, 5d
Zadanie 1. lc, 2d, 3b, 4a,
Zadanie 2. aw = 48,75°, Q S = 41,81°
Zadanie 2. wzros˘a 3 razy
Zadanie 3. n = 1,13
AV
Zadanie 3. 0,00366 Zadanie 4. ns = 1,5, nw = 1,33
V
Ap Zadanie 5. a. = 48,32°
Zadanie 4. 100% = 36,6%
P Zadanie 6. 27
Zadanie 5. t = 273°C Zadanie 7. tg a = n, a = 57,08°
Zadanie 6. f = -273°C
Zadanie 8. h= = 8,77 cm
Zadanie 7. p = 4,15 105 Pa tgair
Zadanie 8. W = 840 J Zadanie 9. 80 cm
Zadanie 9. AT = 20 K Zadanie 10. t = £ - =3-10-'° s
4
Zadanie 10. W = 25 • 10 Pa
Zadanie 11. - Zadanie 11. x = — = 2,26 m
Zadanie 12. A d cos C/J

7adanie 12 = 0,81 m
Zadanie 13. B s/n1 - cos 2 ip
55
badanie 13. B Zadanie 4. a = 21°
'adanie 14. C Zadanie 5. a = 54°27'
Jadanie 15. B Zadanie 6. 0 = 35,54°
Jadanie 16. C Zadanie 7. n =4
Zadanie 17. B Zadanie 8. C
Zadanie 9. A
5.2. Zwierc Zadanie 10. C
Zadanie 1. la, 2c, 3d, 4f, 5e, 6b Zadanie 11. C
i +
P - / = 0,6 m; Zadanie 12. C
Zadanie 2. b) x = -—-/ = 0,2 m
V
a) x = - —
P 5.4. Zjawisko fotoelektryczne
Zadanie 3. = -100 cm, p = .
y.r-x-f
Zadanie 1. Ib, 2c, 3e, 4a, 5d
r (p + l ) 2
Zadanie 4. l=x+y= •54 cm hc
20 - 1) p Zadanie 2.
7
= 2,6-10~ m
Zadanie 5. y=
*-f
=120 cm
Zadanie 3. „.* -eU = 8,84 • 10
Zadanie 6. P = 6,6 E„ 1
Zadanie 4.
Zadanie 7. z = 2 D Ÿ>-2
Zadanie 8. d - 16,6 cm Zadanie 5. £ = 3,3- 10"
1S
J = 2 eV
Zadanie 9. z = — 6 D PA
Zadanie 6. n= «5
Zadanie 10. p = 480 Yc
PA »2,8 10 1 6 l/s
Zadanie 11. r = 2,5 cm Zadanie 7.
hc
Zadanie 12. r = 3,3 cm Zadanie 8. C
Zadanie 13. a) n = 2 b) n - 3 Zadanie 9. B
Zadanie 14. / = 0,4 m, dalekowzroczno˙„ Zadanie 10. B
Zadanie 15. A Zadanie 11. C
Zadanie 16. A Zadanie 12. B
Zadanie 17. D
Zadanie 18. A 5.5. Budowa atomu
Zadanie 19. B
Zadanie 1. Ib, 2c, 3d, 4a, 5e
5.3. Falowe w˘asno˙ci ˙wiat˘a Zadanie 2. AE = ^ E 0 ~ 3 • 10~

19
J
36
Zadanie 1. le, 2d, 3b, 4c, 5a, 6f 9 7
Zadanie 3. A = — ~ 1,02 • 10~ 7 m
Zadanie 2. d = 10 000 nm oR
4
Zadanie 3. A = 5,9 • 10~ 7 m Zadanie 4. A = — = 364 nm
16 17
2
h Zadanie 16. C
Zadanie 5. r = n 2 - ^ - l w 0,53 • I T r 1 0 m
•nmeŸ Zadanie 17. A
Nale˝y wykorzysta„ pierwszy postulat Bohra oraz jeszcze jedno równanie, po-
niewa˝ w postulacie Bohra wystÊpuj‡ dwie niewiadome - promieÒ oraz szybko˙„ Zadanie 18. B
elektronu. Mo˝na wykorzysta„ fakt, ˝e si˘a do˙rodkowa, dziÊki której elektron poru-
sza siÊ p o okrÊgu, jest si˘‡ przyci‡gania elektrostatycznego pomiÊdzy dodatnim j‡drem 6.2. Energia kinetyczna i potencjalna zasada zachowania energii
i ujemnym elektronem.
Zadanie 1. Ib, 2d, 3a, 4c, 5e
Zadanie 6. v= • 2,19 • 10 6 m / s
2mnr Zadanie 2. v = %/2gh = 4 m / s
5Rhc
Zadanie 7. v= 8.17-10 5 m / s Zadanie 3. a) v = y/2gh ta 88 km/h; b) v = yJlgOi - 2a) w 85,2 k m / h
I8m
W czÊ˙ci widzialnej widma linia odpowiadaj‡ca emisji o najmniejszej energii Zadanie 4. u = v 2g/(l - cos a) = 2 m / s
powstaje przy przej˙ciu elektronu z pow˘oki 3 na 2. Tak‡ energiÊ kinetyczn‡ musi Zadanie 5.
straci„ elektron. ;
Zadanie 8. G
a) D = y^Sp = 8,48 m/s; b) ˘<I = ^/gh = 6 m/s; c)fc,= 5 = 1,8
Zadanie 9. B Zadanie 6.
a) E = 15 000 J; E K = 0 J; EP = 15 000 J
Zadanie 10. B
b) E = 15 000 J; Ej< = 4000 J; EP = 11 000 J
Zadanie 11. A c) E = 15 000 J; EK = 15 000 J; E P = 0 J
Zadanie 12. c „
Ÿl˘UdlUC /.
.„ .„
I-±L^K — U L . ^ —
GMm GMm.
•• 3,5 • 10 s J
R + /'500 R + hm) '
6.1. P GMm
Zadanie 8. = -0,3 •:
2˘T
Zadanie 1. Ib, 2a, 3e, 4d, 5c Zadanie 9. x = Rz
Zadanie 2. W = F • s = 10 kj GMm
Zadanie 10. £vv
=
—£
=
:0:3-10n J
Zadanie 3. W = F • s = 36 kj 2(R + h)
2u
Zadanie 4. W = m • a • s = 50 J Zadanie 11. f=— s
Zadanie 5.
i
2 Zadanie 12. B
Zadanie 6. W = 8,1 MJ; t = 180 s Zadanie 13. A
Zadanie 7. P = 0,25 kW Zadanie 14. A
Zadanie 8. Oko˘o 4 grosze Zadanie 15. C
Zadanie 9. W„ = 0,5 kWh = l,8 MJ Zadanie 16. A
Zadanie 10. p, = -=- = 30 kN

V 6.3. Ruch falowy - fala jako sposób przenoszenia energii
'adanie 11. W = m • g • s • sin a = 500 J
Zadanie 1. la, 2f, 3b, 4c, 5d, 6e
.ufanie 12. W = -/mes ta -250 J
Zadanie 2. Aj = 16,5 m; A2 = 0,0165 m
adanie 13. IV = 0
Zadanie 3. v = 2 m / s
; danie 14. C
. d a n i e 15. Zadanie 4. — = 4,4
B Ol
19
Zadanie 5. P = l • S = 15 • 10" W Zadanie 2.
Zadanie 6. /i = / — ^ r = 8656 H z ; / 2 =fTK- = 7437 Hz .wszystkie izotopy zawieraj‡ po 6 protonów oraz od lewego 4, 5,6,8, 9 neutronów
1-1 1+
Zadanie 3. deficyt masy 1 u odpowiada energii wi‡zania 931,5 MeV
Zadanie 7. / = y = 2682 m Zadanie 4. 9 • 10 16 J oraz 5,626 • 10 35 eV
P l 2 Zadanie 5. Ew = 28,37 MeV; EA = 7,09 MeV/nukleon
Zadanie 8. I= " ' * = 176 m
Zadanie 6. Ew = 1,7 MeV; £^0,86 MeV/nukleon
Zadanie 9. a) / = 226,9 kHz; b) A = 3,3 m
Zadanie 7. 12,5%
Zadanie 10. B
Zadanie 8. Tin = 5 h
Zadanie 11. A
Zadanie 9. 8
Zadanie 12. B
0.693
Zadanie 10. T,1/2 = 0,33 • 106 s
Zadanie 13. B
Zadanie 14. ~B Zadanie 11. B
"Zadanie 12. B
6.4. Transport energii cieplnej - bilans cieplny, Zadanie 13. D
Zadanie 1. Ib, 2c, 3d, 4e, 5a Zadanie 14. B
nii h + ni2t2 Zadanie 15. D
Zadanie 2. = 46,7°C
mi + m 2
Zadanie 3. 1:1
7.2. Reakcje j‡drowe
Zadanie!.
{ c
^ + C"m")h
+ C
tx = ^ h =
47,2°C
Cim2 +c„m„ + Ciirii Zadanie 1. Ib, 2c, 3d, 4e, 5f, 6a
Zadanie 5. L mi 5
Zadanie 2. 235
LJ + Jn -> 9£Mo + ˘fXe + 2j« + 4 i , e + Q 2
c I — ( f i - h) - (ta - ta) = 3,35 • 10 J/kg
. m2
Zadanie 3. l?U + ln^5fBa + HKr + 3ln + Qi
Zadanie 6. o = 2\/cAl + L = 510,7 m/s
Zadanie 4. Q ss 207 MeV; na jeden nukleon R
Zadanie 7. L = -^L-L « 3,38 • 105 J/kg 4 7
m 2 — mi ° Zadanie 5. J N + Ja - Jp +1 0
Zadanie 8. Q = T-1C- S-jJ W 155,8 10
12
J Zadanie 6. £ RS 450 000 GJ
Zadanie 9. C Zadanie 7. Am w 4,5 • 109 kg
Zadanie 10. D Zadanie 8. £ « 9 GJ
Zadanie 11. C Zadanie 9. p Rs 2,1 • 10 17 kg/m 3
Zadanie 12. C Zadanie 10. A

Zadanie 13. A Zadanie 11. B
Zadanie 12. B
7.1. J‡dro atomowe - energia wi‡zania, rozpad promieniotwórczy
Zadanie 13. B
Zadanie 1. la, 2c, 3e, 4d, 5f, 6g, Tb Zadanie 14. B
20 21
ODPOWIEDZI I ROZWI¿ZANIA - POZIOM ROZSZERZONY
7.3. Z a g a d n i e n i a z a s t r o n o m i i
Zadanie 1. Ib, 2d, 3c, 4e, 5a 1. K i n e m a t y k a

12 13
Zadanie 2. a) 9,46 • 10 km; b) 3,084 • 10 km
Zadanie 1.
Zadanie 3. 123,1 dnia Zadanie rozwi‡zuje siÊ wyznaczaj‡c prÊdko˙„ wzglÊdn‡: V = Vch - Vp, gdzie
Zadanie 4. v ~ 107515 k m / h V - oznacza prÊdko˙„ ch˘opca okre˙lon‡ w uk˘adzie odniesienia zwi‡zanym z wago-
Zadanie 5. dr ^ 2 pc nem, Vci, - prÊdko˙„ ch˘opca okre˙lon‡ w uk˘adzie odniesienia zwi‡zanym z ziemia,
8
Zadanie 6. i> « 0,5 • 10 m/s, r « 0,28 • 10 m
26 P", prÊdko˙„ wagonu kolejowego. Po przekszta˘ceniu otrzymujemy Vci, = V + V",
Odp. Ch˘opiec porusza siÊ wzglÊdem ziemi z szybko˙ci‡ 25 m / s
2GM
Zadanie 7. R - ; 0,009 m gdzie Vu = c
Zadanie 2.
£Z S = 32 km, |Ar'| = r/544 w 23.3 km S = Vxtx + V2t2, |Ar| = \J(Vxtx)2+ {V2˘2)2
Zadanie 8.
VW 1 1
Zadanie 9. A Zadanie 3. V = 50 m/s, V~s,. = 25 m/s, S = 125 m. V = gt, s = -gt1, Vr = -gt
Zadanie 10. D "Zadanie 4. 22,5 k m / h
Zadanie 11. Szybko˙„ ˙rednia wyznacza siÊ jako stosunek drogi do czasu. V$r
A t ti+t2'
Zadanie 12. D
ale h = JT- i t\ = ~, po podstawieniu i zredukowaniu s otrzymujemy
Zadanie 13. A P] P2
3Vi, v 2
IV =
8. Jedno˙„ mikro- i makro˙wiata A + _Ÿ 2V2 + Vi'
V! + V 2
Zadanie 1. Ib, 2a, 3d, 4c Zadanie 5. ok. a = 4,63 m / s 2 .
Zadanie 2. « 10 2 0 Zadanie 6. f = 36 s, a = 1,54 m / s 2 .
Zadanie 3. A =a 3,9 • 10- 10
m Samolot od momentu zetkniÊcia z pasem startowym d o momentu zatrzymania
siÊ porusza siÊ ruchem jednostajnie opóÍnionym. Czas ruchu i opóÍnienie oblicza siÊ
-3
Zadanie 4. A= - ssl.82 1 0 nm
s = I V - \at
2
P rozwi‡zuj‡c uk˘ad równaÒ: st‡d t ••

V = V0-at IV 2s
13
Zadanie 5. ,\ - ' =-.4 8 • 10~ m
v/2meU Zadanie 8. a) 86,4 km, b) 200 h, c) 2 m/s, 30 m.
/i 2
Zadanie 9. 13 m/s, 7 m/s, 10.440 m / s
Zadanie 6. F ~ fi i n - 1 + T
£
* ~ 2mA2 ~ 6 1 0 J a) Vx = Vj + l/p
b) V2 = V,- V.
? 12
Zadanie 7. <\7l ~ Ò Ò? 1D*" m /«!
m • Ax c) V3 = Jvf + Vf,
Zadanie 8. \-j ~- ^ 10 6
m '- Zadanie 10.
m • Ar Dok˘adn‡ warto˙„ g˘Êboko˙ci (z uwzglÊdnieniem czasu ruchu dÍwiÊku) otrzy-
Zadanie 9. B
Zadanie 10. A mamy rozwi‡zuj‡c równanie i = , / — + y, w którym V - szybko˙„ dÍwiÊku w po-
ty &
Zadanie 11. D
Zadanie 12. B wietrzu. H = 18,87 m. Przybli˝on‡ H = -gt2 = 20 m.
Zadanie 13. C Zadanie 11. H = 20 m, t = 2 s.
23
Zadanie 12. 15 m. Zadanie 19.
2 2
a) 8,33 s, b) 0,96 m / s , c) 9,09 s, d) 1,98 m / s .
Aby obliczy„ drogÊ przebyt‡ w ci‡gu drugiej sekundy ruchu jednostajnie przy- Zadanie 20. a) 10 m, b) 9 m/s, c) - 2 m / s 2 , d) 10 s, e) 210 m, f) 650 m.
spieszonego nale˝y od drogi przebyte) w ci‡gu dwóch sekund odj‡„ drogÊ przebyt‡
1 1
'•? •> i •)
w ci‡gu jednej sekundy. AS = -gt\ - -gt\. W Porównuj‡c równanie s = 10 + 9t — r z równaniem s = s0 + Vot + -ar wyznaczamy
2
wielko˙ci fizyczne: so = 10 m, Po = 9 m/s, a = — 2 m / s .
Zadanie 13. / At
N
50 km, przy za˘o˝eniu, ˝e do tej wysoko˙ci nie zmienia siÊ znacz‡co warto˙„ Zadanie 21. d = gbi ( t -
2
przyspieszenia ziemskiego (g = 10 m/s ).
Zadanie 14. Zadanie 22. 30°. ZasiÊg rzutu uko˙nego opisuje równanie Z = — ,
12 m. Zak˘adamy, ˝e w obu przypadkach skoczek l‡duje z t‡ sam‡ szybko˙ci‡
sin 60° = sin 120° wiÊc dla a = 30° i a = 60°.
koÒcow‡. Zadanie mo˝na rozwi‡za„, wyznaczaj‡c czas z równania drugiego i podsta-
Zadanie 23. czterokrotnie.
s =vV
°l 0t - 2-gt st 4°- s
l 2
wiaj‡c do równania pierwszego.
J s =
Je˝eli szybko˙„ pocz‡tkowa dwukrotnie siÊ zwiÊkszy, ale bez zmiany kata rzutu,
0 = P 0 - gt 2g P^sin2a
to na podstawie Z = mo˝na stwierdzi„, ˝e zasiÊg wzro˙nie czterokrotnie.
*
Zadanie 15. t = J — ~ 0,63 s, t = J - ^ - « 0,60 s. Zadanie 24. 15°
Po 2
Zadanie 16. ' , Zadanie 25. V = Jv% + 2gh = 30 m/s, ˘ga = - ~ = 4 =
v 2
V £" v3
/2H „,„
Zadanie 26. 24,08 km/s, 2,55 • 10~ 3 m / s 2 .
a) t= J—=0,63 s,
V
g
Zadanie 27. cztery
Wagon porusza siÊ ruchem jednostajnym, wiÊc mo˝e by„ traktowany jako in- Zadanie 28. VA = 20 m/s, P B = 14,14 m/s, P c = 0 m/s.
ercjalny uk˘ad odniesienia. Spadaj‡ca pi˘eczka porusza siÊ wzglÊdem ˙cian wagonu
ruchem jednostajnie przyspieszonym bez prÊdko˙ci pocz‡tkowej, czas spadania wiÊc Zadanie 29. a) 62,8 cm/h, b) 24, c) 12, d) 1— h.
wyznaczamy z równania s = -gt2 po przekszta˘ceniu t =
Zadanie 30. a) 2,5 rad/s, b) 1.25 m/s; a = 0,25 m / s 2 ; ad = 3,125 m / s 2 ;
b) P = v / 2 g H = 6,32 m/s, ac -- 3,135 m/s
PrÊdko˙„ koÒcow‡ mo˝na wyznaczy„ z równania V = gt po podstawieniu
2. D y n a m i k a
t = < / — otrzymujemy V = ^/2gH. PrÊdko˙„ koÒcow‡ mo˝na wyznaczy„ równie˝
V Zadanie 1. m = 10 kg; Korzystamy z uogólnionej postaci drugiej zasady dynamiki
mV2 _ Ap m&V . t , . , . FAi
korzystaj‡c z zasady zachowania energii mechanicznej. AEp = AEfc, mgh = ——. i z tego
F = -=- = —-— przekszta˘caj‡c równanie otrzymujemy m = ——
równania równie˝ otrzymujemy V = yZgH. Zadanie 2. 100 sekund
c) s = Vw - 6,3 m, Zadanie 3. b) 166,7 m, c) 16,7 sekund
V Pod wp˘ywem przy˘o˝onej si˘y klocek porusza siÊ ruchem jednostajnie
F — 17l£ U,
przyspie-
2
d) V* = yJVl + V = 11,8 m/s ; szonym z przyspieszeniem a = — , w ci‡gu 10 sekund dzia˘ania si˘y klocek
PrÊdko˙„ koÒcow‡ w uk˘adzie odniesienia zwi‡zanym z ziemi‡ wyznaczamy rozpÊdza siÊ do prÊdko˙ci V = at, a nastÊpnie po usuniÊciu si˘y klocek porusza siÊ
uwzglÊdniaj‡c fakt, ˝e wektory prÊdko˙ci sk˘adowych pi˘eczki s‡ wzajemnie prosto- ruchem jednostajnie opóÍnionym a" = gfi, a˝ do zatrzymania siÊ.
pad˘e. Warto˙„ prÊdko˙ci ca˘kowitej obliczamy wykorzystuj‡c tw. Pitagorasa. Zadanie 4.
+ 2
W- = VMO ^ ' K* - %/Pui + 2gh, gdzie Vw - jest prÊdko˙ci‡ wagonu. a) FN = mg - F s i n n = 85 N b) F r = FN/z = 17 N c) a = F cos a — Fj = 0,89
„ o n __
m /,s2
2
Zadanie 17. c) t = 80 s,Vp = 60 m/s.

Zadanie 18. a) 12,21 km. Zadanie 5. a) a = 2 ^ b) 8 N c) 2 N
24 25
Zadanie 6. a) a = g
m z m i 2
= 2 m / s b) N = m2(g - a) = 24 N Zadanie 13. a) a = 10 m/s 2 , b) H m a x = 0,75 m, c) h = 0,5 s, t2 = 1,12 s. e) 0,75 f) 31°.
m2 + nii
Zadlniel5. a) F = ^ V)
, 30 kN, b) W = l l l Z t ^ 1650 J
J2^ ~ 2
r o z w i ‡ z u j ‡ c u k ˘ a d ze w z g l Ê d u na niewiadome: a, N otrzymu- =
I Ati
m2 — mx _m ,r . . _„ . T Si˘Ê obliczamy stosuj‡c d r u g ‡ z a s a d Ê dynamiki F = -/-,
jemy: a = g- = 2=r oraz N = m2(g - a) = 24 N
2 mAP m (P 0 - P)
' ° m2 + mi s2 F = —r—, F = ; = 30 kN. Praca wykonana przez si˘y oporu jest równa
Zadanie 7. a) « = 2,5 m/s 2 b) a = 5 m/s 2 ; Niech F„ oznacza si˘Ê n a p i Ê c i a sznura At f 2 2 2 2
F
n-mg V mv m{V -V )
podczas podnoszenia zawieszonego na nim klocka. Fn - mg = ma zatem a = zmianie energii kinetycznej pocisku. W = AEj,, W = 31—-
Zadanie 8. 1120 N m\Vy + m2v2 . , ,

Zadanie 16. a) w = -3-3 AZ = 4 67 m/s b) 4,27 J
Zadanie 9. fi mi + m2
° = -; W chwili gdy sznur zaczyna s i Ê p o r u s z a „ si˘a ciÊ˝ko˙ci
l — la O a) P r Ê d k o ˙ „ kul po zderzeniu wyznaczamy k o r z y s t a j ‡ c z zasady zachowania p Ê d u :
zwisaj‡cej czÊ˙ci r ó w n o w a ˝ y si˘Ê tarcia statycznego p o w s t a ˘ ‡ w w y n i k u * o d d z i a ˘ y w a n i a , m-\Vy + m2v2 , ,_
mi»i - m2u2 = (mi + m2) u, s t ‡ d w = = 4,67 m/s
z p o d ˘ o ˝ e m czÊ˙ci le˝‡cej na stole, log = (/ — k)gv s t ‡ d u = ° J
mi + m2
/-'„ 3 - b) Ilo˙„ energii cieplnej wyzwolonej podczas zderzenia obliczamy korzystaj‡c z za-
Zadanie 10. sady zachowania energii. Powsta˘e podczas zderzenia ciep˘o jest ró˝nic‡ energii
F cos fi — mg sin a . ,t • j . - • c-y m\v\ m xr\ (mi + mi)u 2
a) av : 3,66 m/s 2 ; b) f = 1,48 s; FN = mgcosa - Fsin/3 = 3,66 N kinetycznej u k ˘ a d u przed 1 po zderzeniu. Q = - — - + — - 2 — - — = 4,26J
Zadanie 17. a) u = 5 m/s, b) A£fc = 75 J
Zadanie 11. Zderzenie kul jest doskonale n i e s p r Ê ˝ y s t e . P r Ê d k o ˙ „ kul po zderzeniu wyznaczamy
mig^r^g = 5 m / s 2 korzystaj‡c z zasady zachowania p Ê d u . m\V\ -m2V2 = (mi + m2) u. Ilo˙„ energii cieplnej
mi + m2 wytworzonej podczas zderzenia jest równa r ó ˝ n i c y energii kinetycznej u k ˘ a d u przed
Gdy wagonik porusza s i Ê ruchem jednostajnym po linii prostej, ruch klocków J ry m i P 2 m
2vl (mx+m2)u2
• ii j x c i m2g - N = m2a m2e? - fj-mig ' .2 1 po zderzeniu. Q = 2 2
2
opisuje u k ˘ a d rownan : < u _ „migfi
„ „ _= „mifl
„ 1 s t ‡ d a = —mi —+ m_ = 5 m/s 2 .
2 m2P2
Zadanie 18. h = = 0,69 m.
g (m2 - umi) — a [m2 + /i.m2 2g (mi + m2)
b) a' = 3,67 m/s
2
m.i + m2
Zadanie 19. u = 0,588 m/s.
Gdy wagonik porusza s i Ê ruchem jednostajnie przyspieszonym dzia˘aj‡ dodat-
kowo si˘y b e z w ˘ a d n o ˙ c i na m a s Ê m2 - dociskaj‡c‡ klocek do ˙ciank i wózka - wytwa- Zadanie 20. U\ - - 1 m/s, u 2 = 4 m/s
rzaj‡c‡ d o d a t k o w ‡ si˘Ê tarcia, oraz na m a s Ê mi. Przyspieszenie klocków w z g l Ê d e m P r Ê d k o ˙ „ kul po zderzeniu elastycznym wyznaczamy k o r z y s t a j ‡c z zasady zachowania
, m2g — um.\g — am\ — aum2 mxv\ = mi «i + m2«2
wózka wynosi: a = — , wiÊc p Ê d u i zasady zachowania energii kinetycznej mxv\ mxu\ m2u\
mx + m->
2 = 2 + 2
_a, = g{m2-nmi)-a{ml+fim2) = ^ m / g 2
m\ + m2 m 1 m 2 (Pi - P 2 )
2
c) Klocki b Ê d ‡ s i Ê p o r u s z a ˘ y w p r z e c i w n ‡ s t r o n Ê z przyspieszeniem a = 1,67 m/s . Zadanie 21. Q = = 6,67 J
2 (mi + m2)
Zadanie 12.
Zadanie 22. P = v „ 2 ^ = 2 v l 0 m/s, b) FN = 3mg
axF ˘ e (0 «i = g (sin a — fi cos a)
b) V c)ia,3 s.
Zadanie 23. H = ,-R
Vl-a2(t-
'>\/˙f. »2 = Mg, Pi = v2i«i
Ruch klocka s k ˘ a d a s i Ê z dwóch etapów, ruchu jednostajnie przyspieszonego po Zadanie 24. V = y/15gR = 17,32 m/s
równi pochy˘ej, oraz ruchu jednostajnie o p ó Í n i o n e g o po p˘askiej poziomej powierzchni. l/2
Zadanie 25. F = mj-g = 400 N
Czas ruchu po równi obliczamy z równania s = -axt\, gdzie s - jest d ˘ u g o ˙ c i ‡ równi a‡ - R
przyspieszeniem na równi ax = g(sino- - fi cos a). Czas ruchu po p˘askiej powierzchni m(P2-Pf)
obliczamy z równania Pi — a2i2 = 0, gdzie a2 = gfi. t = ii + f2. Zadanie 26. W= 480 kj, P = 48 kW
26 27
˝‡danie 13. T = 1,15 s, x = 2,1 cm. Belka opisana w zadaniu stanowi wahad˘o
Zadanie 7. h = \ J—7 = 316 Hz
I t 2V ml
tizyczne. Okres wahad˘a fizycznego wyznacza siÊ z równania: T = 2n
Mgd' :.Ji'W lince napiÊtej si˘‡ F fala fbzchodzi
*» siÊ z szybko˙ci‡ V = < / — gdzie ii - oznacza
I - jest momentem bezw˘adno˙ci liczonym w z g l Ê d e m osi obrotu. M - mas‡ cia˘a,
d - odleg˘o˙ci‡ osi obrotu od ˙rodka ciÊ˝ko˙ci. Moment bezw˘adno˙ci belki wzglÊdem <F ILF
masÊ przypadaj‡ca na jednostkÊ d˘ugo˙ci linki. V
Fi'V=\ln'V
= Xf dlat0nu
wybranej osi obliczamy wykorzystuj‡c twierdzenie Steinera. '
Zadanie 14. R = ^—j-; R = 4,2 cm Moneta opisana w zadaniu stanowi wahad˘o fi- podstawowego A = 2L, wiÊc 21/ , st‡d/i
LF T
= ^ \ / - - r = 158,1 H z .
m * J 2V mh
zyczne. Okres wahad˘a fizycznego wyznacza siÊ z równania: T = 2VT. / * , uwzglÊd-

7. Zmiany stanu skupienia i bilans cieplny
niaj‡c, ˝e moment bezw˘adno˙ci wyznaczony wzglÊde m osi przechodz‡cej przez brzeg
3 •* ' gT2 Zadanie 1.
monety wynosi / = -MR2, po podstawieniu i przekszta˘ceniu otrzymujemy R = ~-^.
W kalorymetrze pozostanie woda o temperaturze fi = — — ; — = 10,9°C
(mi + m 2 ) c
Ciep˘o jest pobierane podczas topnienia lodu a nastÊpnie podczas ogrzewania siÊ
6. Fale mechaniczne i akustyczne "wody powsta˘ej z lodu do temp. koÒcowej Qp0b = ni2L + mjcii-k — fi). Woda do której
wrzucono lód oddaje ciep˘o Qp0f, = mxc(tx — fi). Z bilansu Qpoj, = Q0M wyznacza siÊ
›‡danie 1. y(x, t) = 0,3 sin 2%(x - 51)
Równanie fali biegn‡cej najwygodniej jest wyznaczy„ podstawiaj‡c dane d o rów- micfi-m2Ÿ =
2n (mi + m 2 ) c
nania: y(x, f) = A sin -r-{x - Vt), V = 5 m/s, A = 1 mm, /l = 0,3 m. Otrzymujemy, wiÊc
A Zadanie 2. W kalorymetrze pozostanie mieszanina wody i lodu o fi = 0°C.
2?T m∆F*
i/(x,f) = 0,3sin -r-(x- 51), y(x,f) = 0,3sin2ir(x - 51) ; ~ m, = m2 - ^Y1 = 0,298 kg, mw = 2,501 kg
Zadanie 2. y(x, 1) = 0,8 sin x cos 21 Zadanie 3. x = — " ^ — ^ — = 1,8 cm pc« - gÊsto˙„ miedzi, pi - gÊsto˙„ lodu,
V ccu - ciep˘o w˘a˙ciwe miedzi, L - ciep˘o topnienia lodu, At = fi — f2.
Zadanie 3. / ^ =/o y _ ^ = 1,43 k H z , / m i n = / 0 : 0,767 kHz,
P+ Kulka wytapia otwór sk˘adaj‡cy siÊ z walca o promieniu podstawy równym
Zadanie 4. / = 2,07 kHz. promieniowi kulki, i wysoko˙ci x — r oraz polowy kulki.
Zadanie dotyczy zjawiska Dopplera. ród˘o dÍwiÊku wiruj‡ce po okrÊgu porusza 4 i , 7, , 2 , , /l ipcuCcu Afi A , ,,.
2TTR mjCiAfi, -7rr3pc«CiAti = 7rr(x - r) + - n r 3 , st‡d x = ( - + ^ L ^ j r = 1.65 cm.
siÊ z szybko˙ci‡ V = —^r, a wiÊc w stosunku do nieruchomego obserwatora Íród˘o
T m 2 c 2 ( f 2 - fi) - mi ci (fi - f i )
2TTR Zadanie 5. ' m. 69,1 g
kresowo siÊ zbli˝a i oddala z maksymalna szybko˙ci‡ równ‡ V = ——-. Zgodnie z rów- R
P˘ytka och˘adza siÊ do temp. fi = 100°C. Oddane ciep˘o powoduje ogrzanie wody
laniem opisuj‡cym zjawisko Dopplera czÊstotliwo˙„ s˘yszanego dÍwiÊku zawiera„ siÊ
do temp. wrzenia a nastÊpnie odparowanie jej pewnej ilo˙ci. Q0ddane = m2c2 (-fi - fi),
V V
•Êdzie w zakresie o d / m i n = / 0 — — j s f = ° ' 7 6 7 k H z d o /max =/o '——srsr C/pobrane = «l<fi (fi ~ fi) + m x R.
V+- V- ^ = 1,43 kHz.
-.,., , . m2C2(t2- fi) - mifi (fi - fi)
ladanie 5. /dudnieÒ = 10 Hz,fnoine] = 990 Hz. .\ Z bilansu otrzymujemy m, = = 69,1 g
9 2
[adanie 6. 1(T W / m . Zadanie 6. W = - - - - - , AU = mc (Tx - TV,) + m R - W
W zadaniu tym korzystamy z równania okre˙laj‡cego poziom natÊ˝enia dÍwiÊku M
. = 10log—, gdzie L - poziom natÊ˝enia dÍwiÊku wyra˝ony w dB, fi - warto˙„ ., , . _ , M3C3 (0 - f3) + fi {niici + m2c2 + m3c2) + m3L „„
Zadanie 7. ti = : • , = 22,2 0C.
lo m\C\ + m2c2
tatÊ˝enia dÍwiÊku odpowiadaj‡ca progowi s˘yszalno˙ci fi = 10 -12
w
Po wrzuceniu kawa˘ka lodu do kalorymetru zawieraj‡cego wodÊ, lód ogrzewa siÊ
do temp. topnienia tj. do 0°C, nastÊpnie topi siÊ i woda powsta˘a z lodu ogrzewa siÊ
33
d o t e m p . k o Ò c o w e j . Ciep˘o p o b r a n e w o p i s a n y m procesi e Zadanie 2. W = p(V2 - Vi) = 2 kc/
Qpob - m3c3 (0 — t3)+m3L+m3C2tk- Ciep˘o oddaje k a l o r y m e t r i w o d a w n i m s i Ê znajduj‡ca
Zadanie 3. Q = 4p, Vi (k - 1), ALi = 3p1;Vi (k - 1), W = px Vi (k - 1)
och˘adzaj‡c s i Ê d o t e m p e r a t u r y koÒcowej . QoM = mic1tk+m2c2tk. Z r ó w n a n i a Qpob = Qodd
r./.Ciep˘o p o b r a n e p r z e z g a z p o d c z a s p r z e m i a n y izobarycznej : Q = nC p AT, z m i a n a
W.3C3 ( - t 3 ) + tk (nuci + m2c2 + m3C2) + m3L
w y l i c z m y fi — energii w e w n Ê t r z n e j ALi = nCyAT, p r a c a W = pAV.
Ml Cl + 1H2C2 Z r ó w n a n i a C l a p e y r o n a w y n i k a ˝ e d l a p r z e m i a n y izobarycznej ptPV - nRAT, d l a g a z u
PT t r ó j a t o m o w e g o Cv = 3R, CP = Cv + R = 4R. Po p r z e k s z t a ˘ c e n i a c h Q = 4»jV] (k - 1),
Z a d a n i e 8. np = 71,6 g, mn = 156,9 g Ciep˘o w y t w o r z o n e przez
ALI = 3pi Vi (k - 1), W = p, Vi (fc - 1).
PT
grza˘kÊ p o w o d u j e t o p i e n i e s i Ê l o d u . Pr = 7«;L, w i Ê c m; -
RmT-i
Z a d a n i e 9. tk =
/«4 (t4C2 + R) — mzL
•• 35,52°C
Z a d a n i e 4. T 2 = Ti ,W=
1-f
Ti
JM] Ci + (˘tl2 + m 3 + mP) C2
q
Kalorymetr , l ó d i w o d a w k a l o r y m e t r z e maj‡ t e m p . 0 C , p o w p u s z c z e n i u p a r y P2V"2
Zadanie 5. W=
w o d n e j s k r a p l a j ‡ c a s i Ê p a r a w o d n a oddaje ciep˘o, n a s t Ê p n i e p o w s t a ˘ a w t e n s p o s ó b (K -1)
w o d a o c h ˘ a d z a s i Ê d o t e m p . koÒcowej. L ó d t o p i ‡ c s i Ê p o b i e r a ciep˘ej, w o d a z a w a r t a R o z w i ‡ z u j ‡ c z a d a n i e n a l e ˝ y w y k o r z y s t a „ I z a s a d Ê t e r m o d y n a m i k i w o d n i e s i e n iu
w kalorymetrze, kalorymetr ogrzewaj‡ siÊ d o temp. koÒcowej, d o p r z e m i a n y adiabatycznej (Q = 0): ALI = Q + W, Q = 0 w i Ê c AU = W, ˝ r ó w n a n i a
(mici + m2C2 + 7M3C2) (fit - fo) + 1H3L = mPR + m ^ (14 — tk). C l a p e y r o n a pV = nRT, oraz r ó w n a i a a d i a b a t y pVx = c o n s t a n s .
S t ‡ d tk =
^(f4C2 + R ) - m 3 L = c
Zadanie 6. 77 = 50%, Q 2 = 0,5Qi
mi Ci + (?«2 + m.3 + mP) C2
= ˘ W i = HiZAi = 0,5, r, = 1-%, st‡d Q2 = 0,5Qi.
Ti 2J2 W1
8. Przemiany gazu d o s k o n a ˘ e g o Z a d a n i e 7. Ok. 16%
Z a d a n i e 1. 9,2 • 10 s Pa. N a l e ˝ y s k o r z y s t a „ z r ó w n a n i a C l a p e y r o n a pV = nRT Z a d a n i e 10. AS = ^ = 3,3 J / K .
Z a d a n i e 2. T,„ = = 925°K
3Rm 10. Pole grawitacyjne
Z a d a n i e 3. m = ^-~ = 0,72 g.
R,
Z a d a n i e 1. a) P H = P ;Pp ;,45 N b ) P,,=P{ ^\-- ); P/, = 99,22 N
Po _ " N _ 7 .Rz + H/" ' " ' -•-/-« ^ Rz
Z a d a n i e 4.
pN po 8 Z a d a n i e r o z w i ‡ z u j e s i Ê korzystaj‡c z p r a w a p o w s z e c h n e g o ci‡˝enia. C i Ê ˝ a r cia˘a
p2 Ti 4
Z a d a n i e 5. — = —- = - , K o r z y s t a my r ó w n a n i a s t a n u g a z u d o s k o n a ˘ e g o . na p o w i e r z c h n i Z i e m i P = ,• . N a d p o w i e r z c h n i ‡ Z i e m i n a w y s o k o ˙ c i H ciÊ˝ar
fi h 3
Z a d a n i e 8. wodór (Rz + HY R7 + H
=
cia˘a b Ê d z i e r ó w n y 5
p
PH = ( i?—^TJ ) ' c i Ê ˝ a r cia˘a n a g˘Êboko˙ci h
r R.-h
p o d p o w i e r z c h n i ‡ z i e m i obliczmy korzystaj‡c z r ó w n a n i a gr = g — = j j — = = — , w i Ê c
9. Pierwsza i druga zasada termodynamiki'
Rz
P* = P
R,
Z a d a n i e 1. ALZ=-(p2-fi)V: 1 kj
Z m i a n a energii w e w n Ê t r z n e j o p i s a n a jest r ó w n a n i e m : ALi = nCyAT, korzystaj‡c Z a d a n i e 2. m
T = 2TT./ - ; T = 1 M 4 m 40 s.
r ó w n a n i a C l a p e y r o n a pV = nRT, p o u w z g l Ê d n i e n i u w a r u n k ó w p o d a n y c h w z a d a n i u
u'V = 11RAT, p o w y e l i m i n o w a n i u z r ó w n a n i a p r z y r o s t u t e m p e r a t u r y o t r z y m u j e m y GM S˘oÒca GM •Ziemi
5 Z a d a n i e 3. a) V z b) VK = Si˘a p r z y c i ‡ g a n i a grawita-
U = Cv (pj — pi) V. Tlen jest g a z e m o c z ‡ s t e c z k a c h d w u a t o m o w y c h ( 0 2 ) w i Ê c C y = ~R- W ''orbity Ziemi W ' orbity KsiÊ˝yce
2
mV GmM GM
-tatecznie ALi = - ( p 2 P i ) T / = l kj. cyjnego jest si˘‡ d o ˙ r ó d k o w ‡ , w i Ê c -3-— = — 3 — , z tego V - W — —.
35
Zadanie 4. Zadanie 12. V, = 23,7 km/s.
a) V =
G M
Z us T o / ^ i r 1 * ji r G M m G M
- m
Zadanie 13. Vn = 112 km/s.
• V - b ) T = 2"VGMŸzc)Et=2-r-d)E''
=
- - 7 -
Zadanie 14. V = 5,64 km/s.
lGM2m 1 /l 1\
V: 5**«
Z a d a n i e 15. t = 4E44 m 5 7 s.
r>R2
r < R2 11. Pole elektrostatyczne
4G(M2-Mi) 4 2 G(4M2 + M 0 a) 0,5 m - od ˘ad qx w prawo i 1 m od ˘ad qx w lewo, b) - 13,5 mj, c) 18 mj
a) 7a = -; 7A = 5,33 • 10
4 1
m/s' , 73 = %
d2 id
2
5˘_=0i?l ^_ 0
+ =
7B = 2,16 • 10-4 m / s 2 / £ y M ? + M l + M 2 Mi; 7C = 2,4 • 10~ m / S 4 X fl - X d+x
7C =
_ fc<?i?2
b) E,
G ( M 2 + -Mi
2G(M 2 +Mi) Zadanie 2.
b)Va = -; VA = -5,3 • 10 3 J/kg, V„
r <R
VB = -2.33 • 10 3 J/kg, ' / c = - E(r) =
G ( M z M l )
/ ; Vc = -2,67 • 10 3 J/kg - ,
r>R
c) W A ^ C = m (Vc - VA); WA„C = 2,63 • 10 7 J
W ogólnym przypadku, wektor wypadkowego natÊ˝enia pola grawitacyjnego
mo˝na obliczy„ korzystaj‡c z twierdzenia cosinusów. Z a d a n i e 3. a) EPot = ^ ( 4 + %/2") = 48,72 m j b) 0,0812 m W
Zadanie 8. a) EnergiÊ potencjalna uk˘adu ˘adunków wyznacza siÊ ze wzoru:
I GM , T = 2V73TT E = kfl3l + kW˘ + k m + k ^ + k W ± + fcSai, p o uwzglÊdnieniu odleg˘o˙ci
V •• n2 r13 r23 ?'24 r34
VT 3 V GM ru
i tego, ˝e ˘adunki s‡ tej samej warto˙ci równanie przyjmuje posta„:
⁄rodek masy uk˘adu znajduje siÊ w ˙rodku trójk‡ta. Wypadkow‡ sita dzia˘aj‡ca 2 2
na ka˝dy ze sk˘adników jest zwrócona w kierunku ˙rodka trójk‡ta. £ = 4 f c 2 - + 2 k - V = 48,72 mj.
,GMm _ MV „
2
, /OW a av2
F„, = vvo3— : — , Frf = -=, Fa = Frf z tego równania wylicza siÊ V = \i b) Moc potrzebn‡ do zmiany konfiguracji ˘adunków w wyznaczonym czasie, obli-
a. Z 2x2 ° V «
3 2 czamy dziel‡c ró˝nicÊ energii potencjalnych uk˘adów przez czas.
2V'3- ~" 3 Ej — Eg kcf
iT ^ V 4 + V2 4+v2
t b a
Zadanie 9. 7
Zadanie 4. a) Vx = 9000 V, V2 = 4500 V b) Ag = - • 10~ C c) 6000 V.
x = 2,59 • 105 km, odleg˘o˙„ x obliczamy stosuj‡c prawo powszechnego ci‡˝enia:
- i ^ = £ £ ; 17 = 8,92-103 J/kg. Zadanie 5.
(R 4LIe , mV 2
a) E, = LTg = 2tie = 2MeV, b) V = = 9.8 • 10 6 m/s. 2 L _ = Ue
, st‡d
7 , . nn 1 5 G M 143GM 1GM m 2
Z a d a n i e 10.
7,4
M
= 2
:-, -vBB = —,
2
•)r = 16R 2 '
16R - ' - 144R '
Nale˝y zastosowa„ metodÊ obrazów
Zadanie 11.
Zadanie 6. a) Ti = 27r CL Eq
b) T 2 = 2TT i. i Tl my — Eg
my + Eg
V 4^2 ' T- doba, R z - promieÒ Ziemi, g - przyspieszenie ziemskie, r = 6,62RZ.
36 37
Ee 8 2 2 2 6
C2 = 10 uF b) lii = 4 V, li 2 = 8 V; li 3 = 12 V c) Q 3 = 72 «C; Qi = Q 2 = 48 pC
a) a = — = 1,92 • 10 m / s b) V1 = ,/V + V = 2,16 • 10 m / s c) a = 27,5°
m V •' Zadanie 19.
+
Zadanie 8. W = ^ ^- = 2,83 • 10" 4 J. a)*C 2 = C 1 + C 2 + C 3 b ) C = y g C 2 ) ( C 3 + C4)
&o' Ci + c 2 + c 3 + c 4
Praca jest równa energii potencjalnej uk˘adu ˘adunków Q i ‡ odleg˘ych o r od
siebie. W = ^ = ^ - = 2,83 • 10" 4 J, bowiem Q = 4m?2<r. Zadanie 20. Q . 38!" ( l - | f ) .

r s 0r
Zadanie 9. a) VQ = 900 V, b) r, = 9 cm Nale˝y wykorzysta„ równania opisuj‡ce okres drgaÒ wahad˘a Ti = 27r
UQ
dvi
Zadanie 10. V =^ = 75 mV; E, = * ? , 7 = ^ , st‡d V = ^ t ˘
r2 rf r2 r2
i T 2 = 271
p, 2
Zadanie 11. y = —=— = 3,33 cm. "*
4£/t -» T j - «, t g Q sin O:
Elektron w kierunku prostopad˘ym do linii pola elektrycznego porusza siÊ ruchem Zadanie 21. e r = -£— — = —
tg/S sin2/?
ednostajnym, za˙ w kierunku zgodnym z kierunkiem linii pola ruchem jednostajnie Zadanie 22.
1 1 1
orzyspieszonym. Szukane przemieszczenie jest równe: y = -fl v t 2 , przy˙pieszenie wy- V \ ¥ -P 3,
r + 1 +' r - 'r
4/TSo = -; : jr- Zgodnie z za˘o˝eniem mo˝na za-
znacza siÊ z ay = — = — , czas przelotu przez kondensator t = — = — ^2E,
= , Ostatecznie _.. 2 '--2/ 4«0r*-£
V niedba„ w mianowniku wyraz — w porównaniu z wyrazem r 2 , ostatecznie wiÊc
po podstawieniu, otrzymujemy: y = = 3.33 cm.
V = T 2P2 1£, gdzie p = Êl.
4£(<
47r„orr z2 '
reo
Zadanie 12. r m j n = —— = 9 m.
£*• k(q-iq2 + q2ci3 + q3'i'l)
Zadanie 23. E,
Zadanie 13. r
t
_ W' 9-
—
_ lO T —•
-3
N
(2d)*
12. P o l e m a g n e t y c z n e
3/ ,2I
Zadanie 14. x= 13,2 cm, IB
y 2ire0mg Zadanie 1. tg a = -CC; fga = 10~ 2 ; a = 0.57°
"c? _. V L " ~ ( 2 ) , podnosz‡c obu- Na przewodnik dzia˘aj‡ dwie si˘y wzajemnie prostopad˘e: grawitacji i elektrody-
Z rozk˘adu si˘ i podobieÒstwa trójk‡tów:
namiczna. Q = mg i F = UB.
IB i
stronnie do kwadratu i przekszta˘caj‡c otrzymujemy: m2g2x6 = /c2/?4 (4L2 — x 2 ). Po
Rozwi‡zuj‡c otrzymujemy tg a = • .
uwzglÊdnieniu, ˝e x « L otrzymujemy mgx? - 2kq2L, a st‡d x = ˘ 13,2 cm.
\l iTTSomg Zadanie 2. I = j=L-, I = 10 A.
Cilii
Zadanie 15. a) li 13,04 V b) Q, = C, U = 391/iC ,Q 2 = C2Lf = 2609/tC
Ci + c 2
:
Zadanie 3. a) F = „__,,., , b) ruchem niejednostajnie przyspieszonym
2ird(d + a)
4£r
Badanie 16. Si˘Ê, z jak‡ oddzia˘uj‡ równoleg˘e przewodniki okre˙la równanie F = Fahhl
Q, (£,. + 1 ) 2 2ird '
Stosuj‡c to równanie mo˝na obliczy„ warto˙„ wypadkowej si˘y jaka dzia˘ na ramkÊ
idanie 17.
a) C- = 2//.F b) li, = L/2. = LA = 6 V c) Qx = 24/tC, Q 2 = 6p:C, Q3 = 18/i.C d) ILB
Zadanie 4. te. a = —r-, o. = 5.7°.
= 24 p.C Mg
39

Zbiór Idea

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zbiór Idea

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

IJ

v = —r Szybko˙„ liniowa w zale˝no˙ci Zadanie 5.

Zadanie 8. Zadanie 13.

obrotu. Zadanie 16.

Wyrzucony przez zawodnika kij hokejowy o masie 0,6 kg zatrzyma˘ siÊ

2.5. ODDZIAŸYWANIA GRAWITACYJNE (

E/t = — - Energia kinetyczna Zadanie 5.

Dla pró˝ni Zadanie 6.

Fel = B-I-l Si˘a elektrodynamiczna' 0 0 0 0 0 0

Cz‡stka o masie m i ˘adunku q porusza siÊ po okrÊgu w polu magne- EM

Zadanie 7. Zadanie 14.

• 8 Zadanie 21. 3.2. WŸASNO⁄CI MECHANICZNE GAZÓW, CIECZY I CIAŸ STAŸYCH

PojÊciom oznaczonym cyframi przyporz‡dkuj informacje oznaczone lite-

4.2. PRZEMIANY GAZOWE Zadanie 3.

4.3. DRUGA ZASADA TERMODYNAMIKI Zadanie 2.

1) cykl przemian termodynamicznych bÊdzie procesem odwracalnym Zadanie 7.

H jezioro a p˘aszczyzn‡ lustra wody. Przyjmujemy n = 1J33.

EL b) odbicia regularne ˙wiat˘a, *

h - wysoko˙„ przedmiotu; d - odleg˘o˙„ dobrego widzenia; l -d˘ugo˙„ tubusa;

p =1+- PowiÊkszenie lupy

a) zwi‡zane jest z ilo˙ci‡ fotonów Zadanie 9.

Zadanie 6. Zadanie 13.

Do wody o masie m\ = 0,56 kg i temperaturze 2j>»= 289 K znajduj‡cej

2,5 kg wody doprowadzono w ci‡gu 10 minut do wrzenia przy pomocy

Szereg promieniotwórczy uranu rozpoczyna siÊ od ||8Lf, a koÒczy Zadanie 15.

Zadanie 11. I MATURA Z FIZYKI NA POZIOMIE PODSTAWOWYM

1 pkt - wyznaczenie okresu za pomoc‡ symboli

w • 1 pkt - zapisanie w z o r u na p r a c Ê gazu K1 = Pi-t

W = p • AV lub W =^IlAV lub W = AV • 1 pkt - okre˙lenie w z g l Ê d n e j zmiany w y s o k o ˙ c i kosztu

Z a d a n i e 14. • l*pkt - o d p o w i e d Í : w a r t o ˙ „ liczbowa z jednostk‡

• 1 pkt - podanie warto˙ci zdolno˙ci skupiaj‡cej z jednostk‡

Stf w 20 s ruchu? A . Oblicz: a

V / pocz‡tkow‡ VQ = 5 m/s. Wspó˘czynnik tarcia statycznego u s = 0,6,

Wspó˘czynnik tarcia statycznego fis = 0,6, a wspó˘czynnik tarcia kinetycznego

Zadanie 15. Zadanie 21.

CiÊ˝arek wisia˘ na wysoko˙ci H 2 m nad pod˘og‡. NastÊpnie uk˘ad wpra- Oblicz:

PomiÊdzy klockiem a powierzchni‡ wystÊpuje si˘a tarcia. Wspó˘czynnik tarcia

a) Oblicz, na jak‡ g˘Êboko˙„ zanurzy˘ siÊ sze˙cian. 7 . Zadanie 6.

:!£« H po˘o˝enia ciÊ˝arka od czasu.

$0 w wierzcho˘kach kwadratu o boku a = 1 m. - = io-8^

Oblicz stosunek pojemno˙ci Oblicz:

Zadanie 22. t '

II Jednorodne pole magnetyczne o indukcji B = 5,6 • 1 0 - 4 T tworzy pas Zadajiie 1.

0,1 0,2 0,5

a) Napisz równanie okre˙laj‡ce zale˝no˙„ strumienia magnetycznego prze-

Opór elektryczny linki miedzianej z˘o˝onej z 10 splecionych drucików

a), b), c) Zadanie 2. Liczba punktów: 12

i, 1.1. Opis ruchu. Ruch jednostajny, prostoliniowy

Zadanie 1. la, 2f, 3c, 4d, 5b, 6e

Zadanie 10. f= = 5,33 s; s,„ = v,„ -1 = 160 m; s„ = v„ • t = 80 m

Zadanie 16. a) s = Ui • f = 360 m b) w = »i = 6 m/s c) f = 2 min

Zadanie 15. D M "+

15 Zadanie 13. F a 1850 N

Zadanie 16. B ,, , . F cos a — f(m? — F sin a) „ .

Zadanie 1. Ib, 2c, 3a, 4d, 5e, 6f Zadanie 5. u = y(sina — / c o s a ) ~ 3.3 m / s 2

Zadanie 12. /«2 = l,5g Zadanie 9. vx = = 2 m/s

Zadanie 7. tg et = \/3 -» a = 60°

2.4. PÊd, zasada zachowania pÊdu Zadanie 9. M z = ^ « 6 -10 2 4 kg

Zadanie 2. mK _ vp = 300 Zadanie 11. F ^f^, ~ 2 , 3 • 10" 9 N

Zadanie 12. x = 54R Zadanie 14. B

Zadanie 3. = k*. =0.22-10 4 0 ^/ImEk

a)A=0,4m b) u = w l / s c) T = 2 s d) v = 0,4TT m/s e) a = Q,4n m/s2 2 Zadanie 2. CJ = 50 C

Zadanie 16. T = 2,45 s ~" Zadanie 4. Rmax= 6,2 0 , kmin = 4,14 i i