Nastavnik: Hasaković Amir

Predmet: Fizika
Školska godina: 2013 / 2014

PISMENA PRIPREMA ZA NASTAVNI ČAS

Škola: Srednja mješovita škola „Žepče“ Žepče

Nastavni predmet: Fizika
Razred: III (treći) Odjeljenje: 4
Redni broj časa: 12 Datum: 27.9.2013.

Nastavna tema: Optika

Nastavna jedinica: Zakon prelamanja svjetlosti
Cilj: Upoznati učenike sa zakonom prelamanja svjetlosti.

Zadaci nastave
Kognitivni:
- Shvatiti kako se svjetlost kreće kroz različite sredine,
- Upoznati sa pojavom odbijanja svjetlosti i prelamanja svjetlosti.

Funkcionalni:
- Razvijati sposobnosti izgradnje fizikalnih misonih modela,
- Razvijati sposobnost primjene stečenog znanja u pojedinim situacijama,
- Razvijati kod učenika kritičko razmišljanje,
- Podsticanje radoznalosti i ispoljavanja kreativnosti.

Odgojni:
- Podsticati radoznalost i maštu,
- Pobuditi interes za proučavanjem,
- Podsticati usvajanje jezika fizike,
- Izgraditi naučni stav o materijalnosti svijeta.

Tip časa: Obrada novog gradiva

Lokacija rada: Kabinet za fiziku
Metode rada: Izlaganje i rasprava, demonstracijski ogledi, istraživanje.
Oblik rada: Frontalni
Nastavna sredstva i pomagala: Nastavna sredstva.
Literatura za učenike: Čolić, A. (2005.), Fizika za II razred srednjih škola, Bosanska riječ,
Tuzla

III VREMENSKI PLAN NASTAVNOG ČASA

Uvod: 5 minuta
Glavni dio: 30 minuta
Završni dio: 10 minuta
IZVOĐENJE NASTAVNOG ČASA
STRUKTURA I SADRŽAJ ČASA

Uvodni dio

Nakon što upišemo čas i provjerimo da li su svi učenici prisutni na času, provjerimo
domaću zadaću i ukoliko učenici nešto nisu znali, izvodimo jednog učenika na tablu i zajednički
analiziramo zadatak.

Glavni dio

Nakon što su učenici odgovorili na pitanja, obavještavamo ih da ćemo raditi novu

nastavnu jedinku, te zapisujemo naslov:
Zakon prelamanja svjetlosti

Ako zraka svjetlosti pada pod nekim uglom na granicu dviju sredina, na toj granici ona
mijenja svoj pravac i prostire se kroz drugu sredinu. Kažemo da je došlo do prelamanja (slika 1).

Prelomni ugao  je ugao između prelomne zrake i normale na graničnu površinu u tački
upada. Zakon prelamanja svjetlosti glasi:
- Upadni zrak, normala na graničnu površinu u tački upada i prelomni zrak leže u istoj
ravni.
- Sinusi upadnog i prelomnog ugla obrnuto su proporcionalni odgovarajućim indeksima
prelamanja.
sin 
 n12
sin 
Gdje je n12 relativni indeks prelamanja druge sredine u odnosu na prvu. Za prvu sredinu
indeks prelamanja je:
c c
n1   v1 
v1 n1
a za drugu sredinu je:
c c
n2   v2 
v2 n2

Za relativni indeks sada možemo pisati:

 c
v n n
n12  1  1  2
v2 c n1
n2
Pa možemo da pišemo da je:
sin  n2
  n1 sin   n2 sin 
sin  n1
To je Snellov zakon prelamanja (Snellius - 1620. godine). Pri prelazu
svjetlosnog zraka iz jedne sredine u drugu, proizvod indeksa prelamanja jedne sredine i sinusa
ugla koji čini svjetlosni zrak u toj sredini sa normalom na graničnu površinu u tački upada ima
konstantnu vrijednost za svaku od datih sredina.
Za neku sredinu koja ima veći apsolutni indeks prelamanja kažemo da ima veću optičku gustinu.
Iz zakona prelamanja vidimo da se svjetlost preloma ka normali kada prelazi iz optički rjeđe u
optički gušću sredinu n2  n1 , pa je prema tome, sin   sin  , tj.    . Ako svjetlost prelazi iz
optički gušće u optički rjeđu sredinu biće    , zrak se lomi od normale. Zrak koji pada
normalno na površinu prolazi bez prelamanja, u  p  0 .
Fermatov princip
Može se pokazati da zakoni odbijanja i prelamanja svjetlosti slijede iz općeg Fermatovog
principa koji glasi: Svjetlost se prostire po takvom putu za koji je potrebno najkraće (minimalno)
vrijeme. Ako je sredina kroz koju se svjetlost prostire homogena, put najmanjeg vremena je put
najmanje razdaljine, pa su zraci prave linije. Kroz nehomogenu sredinu, sačinjenu od nekoliko
uzastopnih različitih homogenih sredina, put kroz svaku sredinu mora da bude prava linija, a
ukupan put je prava linija. Sa uvođenjem nove veličine optička dužina puta L koja je za
homogenu sredinu proizvod indeksa prelamanja n i geometrijske dužine puta s :
L  ns
Svjetlost se prostire po putu čija je dužina minimalna.
Primjer: Svjetlost pada iz vazduha pod uglom 28 0 na površinu neke tečnosti i prelama se pod
uglom 210 . Koliki je inedeks prelamanja te tečnosti.
Rješenje:
  28 0
sin   n sin 
  210
sin 
n1  1 n  1,03
sin 
n2  ?

Završni dio

U završnom dijelu sa učenicima ponavljamo gradivo postavljajuči pitanja.

Zadatak 1. Svjetlosni snop upada iz vakuuma na staklo indeksa loma 1,52, pri čemu se
djelomično lomi i djelomično reflektira. Izračunajte upadni ugao ako je ugao:
a) refleksije dva puta veći od ugla loma
b) između upadne i lomljene zrake 150 0
c) između reflektirane i lomljene zrake 90 0 .

Rješenje:
a)
sin  sin(2  ) 2 sin  cos 
n  
n  1,52 sin  sin  sin 
a )   2   2  40,5 0 n 1,52
cos   
  810 2 2
  40,5 0

b)
(90 0   )  90 0    150 0
    30 0
sin  sin(   30 0 ) sin  cos 30 0  cos  sin 30 0 sin 300
n    cos 300 
sin  sin  sin  tg
sin 30 0 sin 30 0
tg  
n  cos 30 0
1,52  cos 30 0
  37,4 0
    30 0  37,40  30 0  67,40
  40,50
c)
    90 0
  90 0  
sin  sin  sin 
n    tg
sin  sin(90 0   ) cos 
tg  n  1,52
  56,7 0

Zadatak 2. Apsolutni indeks prelamanja u vodi iznosi iznosi n  1,33 .

Kolika je brzina svjetlosti u vodi.
Zadatak 3. Sunčevi zraci padaju na površinu vode kad je Sunce 30 0
nad horizontom. Koliki je prelomni ugao.