Centar za stručno obrazovanje

PROGRAM OBRAZOVANJA ZA
OSPOSOBLJAVANJE ZA ZANIMANJE RUKOVALAC
GRAĐEVINSKIM MAŠINAMA - GREJDER

1
1. Naziv programa obrazovanja:
Program obrazovanja za osposobljavanje za zanimanje rukovalac građevinskim
mašinama – Grejder

2. Utemeljenost programa obrazovanja:

- Program obrazovanja se bazira na standardu zanimanja Rukovalac
građevinske mehanizacije, koji je usvojen na 61. sjednici Savjeta za stručno
obrazovanje, 04.09.2007. godine.
- Program obrazovanja je izradio Centar za stručno obrazovanje za potrebe
tržišta rada.

3. Ciljevi programa obrazovanja:

3.1. Opšti cilj:

Osposobljavanje polaznika/ca za samostalno rukovanje
građevinskom mašinom – grejder.

3.2. Posebni zadaci:

- osposobljavanje za samostalan rad;
- sticanje i razvijanje radnih navika i radne discipline;
- razvijanje pravilnog odnosa prema mašinama, alatima i opremi;
- razvijanje odgovornosti i preciznosti pri obavljanju rada i
izvođenju radnih operacija;
- osposobljavanje za stručno i ispravno rukovanje mašinama i
upotrebi alata;
- razvijanje svijesti o važnosti pripreme mašine za efikasno i
bezbjedno obavljanje posla;
- osposobljavanje za pravilnu primjenu propisa zaštite na radu i
korišćenja sredstava zaštite na radu;
- razvijanje odgovornog odnosa prema vlastitom zdravlju i
bezbjednosti i zdravlju i bezbjednosti drugih lica;
- razvijanje svijesti o važnosti čuvanja materijalnih dobara i
zaštiti životne sredine;

4. Trajanje programa obrazovanja:

Program obrazovanja traje 70 časova.

5. Lični profil polaznika/ce

Osnovni obrazovni zahtjev:
- III stepen stručne spreme
Poželjni obrazovni zahtjevi:
- III stepen mašinske struke
- položen vozački ispit

2
Poželjno iskustvo: prethodni rad na sličnim poslovima

Osnovne osobine koje polaznik/ca treba da posjeduje:

- zdravstvena sposobnost (uvjerenje o zdravstvenom stanju)
- preciznost u radu
- odgovornost

Poželjne osobine koje polaznik/ca treba da posjeduje:

- dobre psihomotormne sposobnosti

6. Identifikacija prioritetnih oblasti programa obrazovanja:

Polaznik/ca mora da zna da:

- planira, priprema, izvodi i kontroliše sopstveni rad
- racionalno koristi sredstva rada, energiju, materijal i vrijeme
- upravlja grejderom
- vrši skidanje humusa
- vrši iskop sa planiranjem zemljišta (u zemljištima niže kategorije)
- obavlja poslove finog razastiranja i planiranja materijala
- vrši ravnanje i planiranje kosina ispod i iznad planuma
- vrši iskope škarpi, rigola, kanala za odvod vode sa kolovoza
- vrši miješanje različitih materijala
- vrši razastiranje bitumeniziranih mješavina
- vrši poslove na održavanju puteva (čišćenje snijega, ravnanje
puta...)
- sprovodi postupak preventivnog održavanja i servisiranja
grejdera u skladu sa preporukama proizvođača (redovno održava
i servisira mašinu (zamjena ulja, filtera))
- aktivno učestvuje u korektivnom održavanju grejdera, uočava i
bilježi najčešće zastoje pri radu mašine, poznaje uzroke nastanka
zastoja i načine njihovog otklanjanja
- postupa prema instrukcijama kao i da daje uputstva pri radu
- kontroliše rad mašine i sopstveni rad
- koristi odgovarajući alat i opremu
- vodi radnu dokumentaciju po danima i piše izvještaj o radu
- primjenjuje bezbjedonosna pravila i pri pripremi rada, radu,
preventivnom i korektivnom održavanju građevinskih mašina
- primjenjuje protivpožarne mjere
- koristi sredstva zaštite na radu i primjenjuje propise zaštite na
radu, zaštite zdravlja ljudi i životne sredine
- primjenjuje građevinske norme
- primjenjuje osnovna pravila u pružanju prve pomoći
- radi u skladu sa standardima kvaliteta

3
Polaznik/ca treba da zna:
- značaj gradjevinarstva kao privredne grane
- značaj građevinskih radova
- savremene trendove i trendove razvoja građevinskih mašina
- namjenu i primjenu sredstava za rad
- proces organizacije, planiranja rada i pripreme mašine za rad
- pojam i podjelu građevinskih mašina
- vrste pogona kod građevinskih mašina
- sistem prenosa snage kod građevinskih mašina
- sistem za upravljanje kod građevinskih mašina
- sistem za kočenje kod građevinskih mašina
- električnu opremu kod građevinskih mašina
- vrste mašina za zemljane radove: bager, dozer, grejder,
skreper, utovarivač
- namjenu, klasifikaciju i način rada grejdera
- sastavne djelove grejdera
- elemnte radnog uređaja grejdera
- podjelu grejdera u zavisnosti od snage motora
- radni proces kod grejdera
- namjenu priključnog oruđa kod grejdera – dozerske daske i riljača
ili ripera
- osnovna pravila i postupke kod rukovanja grejderom
- karakteristike zemljišta
- postupak održavanja grejdera
- pravila komunikacije prilikom obavljanja radnih operacija
- princip povezanosti svih učesnika u procesu rada na gradilištu
- organizaciju službe mehanizacije na gradilištima
- postupak vođenja radne dokumentacije
- osnovne propise i mjere zaštite na radu
- osnovne mjere zaštite životne sredine
- osnove pružanja prve pomoći

Poželjno je da polaznik/ca zna:

- organizaciju rada preduzeća
- perspektivu razvoja građevinskih mašina
- nove trendove u razvoju građevinskih mašina
- postupke korektivnog održavanja grejdera
- čitanje i vođenje tehničke dokumentacije

7. Predmetna oblast programa obrazovanja:

Tehnologija rada sa praktičnim osposobljavanjem

4
8. Dužina trajanja predmetne oblasti programa obrazovanja:

Naziv predmetne oblasti Ukupno Teorijski dio Praktični dio

Tehnologija rada 70 časova 40 časova po
30 časova
sa praktičnim osposobljavanjem polazniku

9. Djelovi (sadržaji) predmetnih oblasti

Tehnologija rada sa praktičnim osposobljavanjem - 70 časova

(teorijski dio 30 časova, praktični dio 40 časova po kandidatu)

Redni Djelovi predmetne oblasti Teorija Teorija i

broj Demonstracija

Teorijski dio 30

1 Uvod
- građevinska djelatnost
- značaj građevinskih radova Teorija
- poslovi i radni zadaci obuhvaćeni
zanimanjem

Organizacija, planiranje rada i

priprema mašine za rad:
- kontrola mašine prije početka
rada (kontrola goriva, maziva,
rashladne tečnosti, signalnih
uređaja i dr.) Teorija i
2
- upoznavanje sa poslovima na demonstracija
gradilištu
- Upoznavanje sa uslovima i
načinom rada na gradilištu
- Upoznavanje sa radom na dozeru
uz sadejstvo sa drugim mašinama

5
 Građevinske mašine
- Opšti pojmovi o građevinskim Teorija
3 mašinama
- Podjela građevinskih mašina

Vrste pogona kod građevinskih

mašina
-Pogoni sa motorm sa unutrašnjim
4 sagorijevanjem (SUS) Teorija
-Pogoni sa elektro-motorom
-Druge vrste pogona - parni,
pneumatski, hidraulični, dizel –
elektični, solarni)

Sistem prenosa snage kod

građevinskih mašina
5 • Mehanički prenosnici snage
• Hidraulični prenosnici snage Teorija
- hidrostatički prenosnici snage
- hidrodinamički prenosnici
snage
• Hibridni prenosnici snage

Sistemi za upravljanje kod

građevinskih mašina
6 • Upravljanje mašinama Teorija i
točkašima demonstracija
• Upravljanja mašinama
gusjeničarima

Sistem kočenja kod građevinskih

Teorija i
mašina
demonstracija
7 - pojam i podjela kočionih
mehanizama

Električna oprema kod

građevinskih mašina
Teorija
8 - podjela i namjena električnih i
signalnih uređaja

Mašine za zemljane radove

9 Teorija
- Bager,

6
 - Dozer,
- Grejder,
- Skreper
- Utovarivač.
Grejder
- opšti pojmovi
10
- klasifikacija
- namjena
Sastavni elementi grejdera
-traktorska mašina (vrste
šasije, pogonska formula)
Teorija
11 -radni uređaj grejdera
-priključni uređaj grejdera

Vrste grejdera u zavisnosti od

mase i snage motora
- laki
12 - srednji Teorija
- teški
- vrlo teški

Elementi osnovnog radnog

uređaja grejdera
- daska
- okretni krug
13 - vučni ram Teorija
- cilindri za dizanje i spuštanje
daske
- uređaj za bočno pomjeranje
daske
Namjena priključnih oruđa kod
grejdera
Teorija i
14 -namjena dozerske daske
demonstracija
- namjena riljača - ripera

Radni proces kod grejdera

Teorija i
15 demonstracija

7
 Osnovna pravila i postupci kod
rukovanja grejderom
-postupci rada prije startovanja Teorija i
16 mašine demonstracija
-redosled radnih operacija
-preporuke za rukovaoce
grejderom

Savremeni trendovi razvoja i

proizvodnje grejdera
-elektronsko vođenje radnog
17 Teorija
uređaja grejdera
-tehnologija praćenja kvaliteta i
efikasnosti rada grejdera

Održavanje grejdera
-čišćenje ostataka materijala sa
mašine
Teorija i
18 -zaštita mašine od spoljašnjih
demonstracija
uticaja
-servisiranje mašine i alata koji se
koristi pri radu
Korektivno održavanje grejdera
-uzroci kvarova na grejderu
-postupak transporta na remont
19 Teorija
oštećenog grejdera
-postupak prijave kvara na
grejderu
Komunikacija na radnom mjestu
-postupak davanja instrukcija
20 Teorija
-postupanje u skladu sa prijemom
instrukcija
Kontrola rada
-normativi utroška goriva i Teorija i
21
mazivnih materijala demonstracija

Radna dokumentacija
22 -vrste i namjena radne Teorija i
dokumentacije demonstracija
Osnove zaštite na radu
-osnovni propisi zaštite na radu
-Osnovne mjere zaštite na radu
23
- Protivpožarne mjere
Teorija i
- Mjere zaštite pri
demonstracija
servisiranju mašine

8
 - Mjere zaštite prije i nakon
startovanja mašine
Zaštita životne sredine
-Zaštita okoline od negativnog
uticaja otpadnih materijala: ulja
24 Teorija
maziva, akumulatora, guma i
filterske robe
-Zaštita od buke
Osnove pružanja prve pomoći
Teorija i
25
demonstracija

Praktični dio
Ponavljanje i Praktičan rad
demonstracija
Praktično upoznavanje sa
poslovima rukovaoca grejderom Ponavljanje i
1
demonstracija
Priprema alata, prostora i mašine
za rad:
-transport mašine do gradilišta
(utovar i istovar mašine na
transportno sredstvo)
Ponavljanje i
-obilazak radnog polja mašine i
demonstracija
2 kontrola mašine prije startovanja
-sprovođenje pripremnih radnji
za startovanje mašine
-pripremanje alata za rad

Postupak upravljanja grejderom

- Upravljanje grejderom
¾ startovanje grejdera
¾ pripremanje grejdera za Ponavljanje i
Praktični rad
obavljanje poslova demonstracija
3
¾ uključivanje grejdera u radni
proces
Vršenje radnih zadataka
grejderom
-skidanje humusa
-iskopavanje sa planiranjem Ponavljanje i
4
zemljišta demonstracija
-fino razastiranje i planiranje
materijala
-ravnanje i planiranje kosina ispod

9
 i iznad planuma
-iskopavanje škarpa, rigola, kanala
za odvod vode sa kolovoza
-miješanje različitih materijala
-razastiranje bitumeniziranih
mješavina
-obavljanje poslova na održavanju
puteva (čišćenje snijega,
ravnanje puteva i sl.)
Obavljanje poslova rukovaoca
grejderom uz sadejstvo sa
drugim mašinama
5 -obavljanje poslova rukovaoca
grejderom u sadejstvu sa drugim
građevinskim mašinama

Održavanje grejdera
-primjenjivanje preporuka
proizvođača - fabričkog uputstva
6 -preventivno održavanje mašine i
alata koji se koristi u radu Ponavljanje i
Praktični rad
-održavanje i parkiranje mašine demonstracija
nakon procesa rada
Korektivno održavanje grejdera
-uočavanje kvarova na mašini
-otklananje manjih kvarova
-prijavljivanje većih kvarova
7
nadređenom licu
Ponavljanje i
-transport grejdera do mjesta Praktični rad
demonstracija
popravke
-aktivno učešće u popravci
Komunikacija pri upravljanju
grejderom
-prijem instrukcija prije početka
rada
8
-postupanje po instrukcijama pri
Ponavljanje i
rukovanju grejderom Praktični rad
demonstracija
-davanje sugestija saradnicima
tokom rada
Postupak kontrolisanja svog rada
-praćenje potrošnje goriva,
maziva i drugih potrošnih
9
materijala
Ponavljanje i
-praćenje rokova zamjene Praktični rad
demonstracija
prečistača (filtera)

10
 Postupak vođenja radne
dokumentacije
-popunjavanje radnih listova (broj
radnih sati, potrošnja goriva i
maziva, periodični pregledi i sl.)
10
-pisanje izvještaja o zastojima,
Ponavljanje i
kvarovima i drugim teškoćama pri Praktični rad
demonstracija
radu koji utiču na ispunjavanje
rokova i kvalitet odrađenog posla

Zaštita na radu
-upotreba sredstava zaštite na Ponavljanje i
11
radu demonstracija
-primjena pravila zaštite na radu
Zaštita životne sredine
-odlaganje štetnih materija u
Ponavljanje i
12 skladu sa propisima
demonstracija
-primjena propisa o zaštiti
životne sredine
Postupak pružanja prve pomoći Ponavljanje i
13 -Primjena osnovnih pravila u demonstracija
pružanju prve pomoći

10. Znanja i vještine koje se očekuju od polaznika/ca na kraju programa

obrazovanja:
- poznaje i razlikuje građevinske mašine
- poznaje proces rada građevinskih mašina
- poznaje sistem prenosa snage kod građevinskih mašina
- poznaje sistem za upravljanje kod građevinskih mašina
- poznaje sistem za kočenje kod građevinskih mašina
- zna namjenu grejdera
- poznaje odlike zemljišta/materijala sa kojima radi
- zna vrste grejdera i njihovu podjelu
- zna da pripremi mašinu za izvođenje poslova
- pravilno rukuje grejderom
- primjenjuje osnovna pravila i postupke pri rukovanju grejderom
- skida humus
- sprovodi postupak iskopa sa planiranjem zemljišta (u zemljištima niže
kategorije)
- obavlja poslove finog razastiranja i planiranja materijala
- ravna i planira kosine ispod i iznad planuma
- iskopava škarpe, rigole, kanale za odvod vode sa kolovoza
- sprovodi postupak miješanja različitih materijala

11
 - razastire bitumenizirane mješavine
- obavlja određene poslove na održavanju puteva
- sprovodi postupak održavanja grejdera i otklanjanja manjih kvarova na
mašini
- kontroliše pojedine segmente sopstvenog rada
- vodi radnu dokumentaciju
- koristi terminologiju neophodnu za komuniciranje u struci
- ne ugrožava sebe, lica oko sebe, i radnu i životnu sredinu
- primjenjuje osnovna pravila pri pružanju prve pomoći

11.Preporuke za korišćenje metoda i tehnika u procesu obučavanja:

- metoda izlaganja
- kombinovana metoda izlaganja sa razgovorom
- metoda ilustracije, demonstracije i instrukcije
- metoda praktičnih radova

12. Smjernice za korišćenje audio i vizuelnih sredstava i opreme:

U toku osposobljavanja što je moguće više koristiti audio i vizuelna sredstva
i opremu. Koristiti crteže, slike, filmove, kao i pregled internet
prezentacija koje se tiču građevinskih mašina i rukovanja građevinskim
mašinama.

13. Katalog znanja za predmetnu oblast:

Tehnologija rada sa praktičnim osposobljavanjem

Polaznik/ca:

ZNANJA VJEŠTINE
- razumije značaj građevinarstva kao
privredne grane
- razumije značaj građevinskih radova

- poznaje savremene trendove i - primjenjuje savremene trendove u

trendove razvoja građevinskih radu sa građevinskim mašinama
mašina

- razumije značaj poslova Rukovaoca - obavlja poslove Rukovaoca grejdera

mašina za zemljane radove- grejder
- zna namjenu i primjenu sredstava
za rad
- na primjeru objašnjava
organizaciju sopstvenog rada
- primjenjuje sredstva rada u skladu
sa njihovom namjenom
- racionalno koristi sredstva rada,

12

- poznaje proces organizacije,
planiranja rada i pripreme mašine
za rad
- zna pojam i podjelu građevinskih
mašina, njihove karakteristike,
primjenu, način rada i sastavne
dijelove
- zna vrste i podvrste građevinskih
mašina njihove prednosti i
nedostatke
- poznaje vrste pogona kod
građevinskih mašina
- poznaje sistem prenosa snage kod
građevinskih mašina
- poznaje sisteme za upravljanje i
kočenje kod građevinskih mašina
- poznaje funkciju električne opreme
kod građevinskih mašina
- zna elemente grejdera
- zna podjelu i osnovne odlike
grejdera u zavisnosti od snage
pogonskog motora
- zna elemente i namjenu osnovnog
radnog uređaja grejdera
energiju, materijal i vrijeme
- planira, priprema, izvodi i
kontroliše svoj rad
- vrši podjelu građevinskih mašina i
uočava njihove osnovne
karakteristike
- razlikuje građevinske mašine prema
namjeni i načinu rada
- poznaje principe prilikom izbora
građevinskih mašina
- razlikuje pogone motora sa
unutrašnjim sagorijevanjem,
pogone sa elektromotorom i druge
vrste pogona
- razlikuje mehaničke, hidraulične i
hibridne transmisije
- kontroliše ispravnost rada pri
preuzimanju mašine
- kontroliše funkcionisanje sistema
za upravljanje mašinom
- kontroliše kočioni mehanizam
- na primjeru objašnjava postupak
upravljanja mašinama točkašima
- na primjeru objašnjava postupak
upravljanja mašinama na dobošima
- koristi električnu opremu
građevinske mašine u skladu sa
namjenom
- razlikuje elemente grejdera:
* traktorska mašina
* radni uređaj grejdera
* priključni uređaj grejdera
- primjenjuje pravila pri upravljanju
lakim, srednjim, teškim i vrlo
teškim grejderima
- umije da koristi elemente radnog
uređaja grejdera
13
- zna namjenu priključnih oruđa kod
grejdera
- zna vrste poslova koje obavlja
rukovalac grejdera
- zna primjenu različitih vrsta
grejdera
- zna način čuvanja mašine i alata
koji se koristi pri radu
- zna da provjeri i podesi parametre
na mašini u skladu sa standardima i
uputstvima proizvođača
- poznaje bezbjednosna pravila pri
kontroli i servisiranju mašine
- zna postupak opravki manjih
kvarova
- prepoznaje uzroke nastanka
određenih kvarova na mašini
- zna načine otklanjanja manjih
kvarova na mašini
- namjenski koristi dozersku dasku i
riljač
-upravlja grejderom
-skida humus
-sprovodi postupak iskopa sa
planiranjem zemljišta(u zemljištima
niže kategorije)
-obavlja poslove finog razastiranja i
planiranja materijala
-ravna i planira kosine ispod i iznad
planuma
-iskopava škarpe, rigole, kanale za
odvod vode sa kolovoza
-sprovodi postupak miješanja
različitih materijala
-razastire bitumenizirane mješavine
-obavlja određene poslove na
održavanju puteva
- redovno održava i servisira mašinu
(mijenja ulje, filter i dr.podtrošni
materijal) i alat koji se koristi u
radu
- uklanja evenetualne ostatke
iskopavanih materijala sa djelova
mašine
- sprovodi postupak zaštite mašine
od spoljašnjih faktora
- kontroliše stanje i ispravnost
mašine
- vrši redovni pregled i manje
popravke na mašini
- vrši opravke manjih kvarova
- uočava najčešće zastoje pri radu
mašine
- koristi alat i opremu za otklanjanje
manjih kvarova na mašini
- pravovremeno prijavljuje kvarove
- vrši zamjenu i popravku
oštećenog alata i opreme
14
- poznaje osnovna pravila poslovne
komunikacije
- zna da obavijesti investitora o toku
radova
- poznaje zahtjeve investitora
- poznaje tehničku terminologiju
- poznaje princip povezanosti
učesnika na gradilištu
- zna kriterijume izbora alata
- poznaje alat i opremu za rad
- poznaje normative koji određuju
količinu, kvalitet, upotrebu
materijala i vrijeme izvođenja
radova
- poznaje pravila ponašanja na
gradilištu
- poznaje posljedice neadekvatne
upotrebe mašina
- poznaje propise iz oblasti zaštite
na radu, zaštite radnika
- poznaje upotrebu sigurnosnih
sredstava i opreme
- poznaje propise iz protivpožarne
zaštite
- poznaje mjere zaštite okoline od
negativnog uticaja materijala i
proizvodnih sredstava
- poznaje osnove pružanja prve
pomoći
- zna najčešće vrste povreda na radu
Napomena:
U toku praktičnog dijela programa obrazovanja polaznik/ca vodi
dnevnik prakse – pisani rad kojim dokazuje da je osposobljen/a da poveže
stručno-teorijska znanja i praksu. Pisani rad obuhvata pismeno obrazloženje
- postupa prema instrukcijama
nadležnih na gradilištu
- prenosi uputstva u toku procesa
rada
- prenosi uputstva o sigurnosti na
radu i upotrebi odgovarajuće
opreme
- koristi odgovarajući alat i opremu
- pravilno rukuje alatom i opremom
- vodi knjigu naloga sa upisivanjem
radnih sati, sati održavanja mašine,
količine utrošenog goriva i maziva
- popunjava radne listove po danima
- upoznaje članove svoje grupe sa
opasnostima u određenim
poslovima pri upotrebi mašina
- primjenjuje mjere zaštite na radu
- upotrebljava zaštitna sredstva i
opremu u radu
- primjenjuje protivpožarne mjere
- održava protivpožarnu opremu
- sortira i odlaže na propisan
način građevinske otpatke
- na propisan način deponuje
otpadno ulje i zapaljive tečnosti
- primjenjuje mjere zaštite od buke
- primjenjuje pravila u pružanju prve
pomoći
- obavještava nadležnu službu o
povredi na radu
15
njegovog/nog praktičnog rada na terenu.U dogovoru sa nastavnikom/com,
polaznik/ca programa obrazovanja obrazlaže postupak rada na građevinskoj
mašini prema zadatim tematskim cjelinama. Polaznik/ca hronološki navodi i
opisuje: postupke kontrole, pripreme mašine za rad, startovanje mašine,
proces rada na mašini, održavanje, parkiranje mašine, evidentira ukupno
radno vrijeme sa navođenjem efektivnih radnih sati na mašini kao i zastoja u
radu nastalih usled kvarova ili nepovoljnih vremenskih prilika i sl.
Na poligonu kod izvođača obuke ili na terenu polaznik/ca prolazi kroz
zadate praktične aktivnosti, evidentira ih i prilaže u pisanoj formi.

14. Ispitni katalog za predmetnu oblast:

Naziv ispitne oblasti: Tehnologija rada sa praktičnim osposobljavanjem
14. 1. Ispitni ciljevi
Na ispitu se ocjenjuje:
- Stepen razumjevanja teorijskih sadržaja
- Sposobnost povezivanja teorijskih znanja i praktičnih postupaka
- Umijeće rukovanja građevinskom mašinom
- Umijeće korišćenja odgovarajućih postupaka kontrole sopstvenog rada
- Umijeće primjene znanja iz oblasti zaštite na radu i zaštite
životne sredine

14. 2. Znanja i vještine koje se provjeravaju

Djelovi Nastavna sredstva za rad i
predmetne Znanje i vještine oprema
oblasti

16
 -priprema mašinu i prostor za
rad
-rukuje alatom i opremom za
rad
-sprovodi radne operacije prema
njihovom redosljedu
-upravlja grejderom
-skida humus
-vrši planiranje, iskopavanje i
razastiranje zemljišta
-vrši ravnanje i planiranje kosina
ispod i iznad planuma
-iskopava škarpe, rigole i kanale
za odvod zemljišta
tehnologija rada sa praktičnim osposobljavanjem
-građevinske mašine (valjci)
-uputstvo za rukovanje i
održavanje mašine
- znak upozorenja za instrument
tablu
- ručni komplet alata preporučen
od proizvođača mašine
-obrazac radnog naloga
-mazalica
-pribor za pranje i čišćenje
mašine (lopatice, crijeva,
četke)
-sijalice za signalizaciju
-rezervni filter vazduha zraka

-vrši razastiranje bitumeniziranih za mašinu i filter

mješavina unutrašnjeg vazduha u kabini
-vrši miješanje različitih -lična zaštitna sredsva pri radu
materijala i servisiranju (radno odijelo,
-obavlja poslove na održavanju fluoroscentni prsluk, šlem,
puteva zaštitne naočari, cipele
-priprema mašinu za transport prilagođene radu na valjku,
-vrši utovar mašine na rukavice, odgovarajući
transportno sredstvo respirator)
-učestvuje u radovima na -sredstva prve pomoći u
fiksiranju mašine i priručnoj apoteci
obezbjeđenju transporta -protivpožarni aparat
-vrši istovar i parkiranje mašine
-transportuje i parkira
građevinsku mašinu
-održava i servisira grejder i alat
koji koristi pri radu
-kontroliše rad mašine i
provjerava pokazatelje njene
ispravnosti
-prati ostvarivanje rada prema
zadatom dinamičkom planu
-vrši redovni pregled i manje
popravke na mašini
-vrši zamjenu i popravku
oštećenog alata i opreme
-vodi radnu dokumentaciju
(popunjava radne listove po
danima)
-primjenjuje mjere zaštite na
radu

17
 -koristi lična zaštitna sredstva i
opremu u radu
-štiti okolinu od negativnih
uticaja materijala i proizvodnih
sredstava
-na propisan način odlaže i
deponuje otpatke,
otpadne i zapaljive tečnosti
-primjenjuje osnovna pravila u
pružanju prve pomoći

15. Mjesto izvođenja, plan realizacije programa obrazovanja i preporuke za

termine realizacije djelova programa obrazovanja:

Mjesto izvođenja:
Teorijski dio programa obrazovanja izvodi se kod organizatora obrazovanja
odraslih koji ispunjava kadrovske, prostorne i druge tehničke uslove
potrebne za izvođenje ovog dijela programa obrazovanja.
Praktični dio programa obrazovanja izvodi se kod socijalnih partnera (sa
kojima organizator obrazovanja ima sklopljen ugovor o realizaciji dijela
programa sa praktičnom nastavom) na gradilištu ili na poligonu.

Plan realizacije:
Program traje 70 časova
- teorijski dio 30 časova
- praktični dio 40 časova po kandidatu/kinji
Teorijski i praktični dio programa obrazovanja izvodiće se uporedo radi lakšeg
ovladavanja znanjima i vještinama, predviđenih programom.
Poželjno je obuku realizovati u prijepodnevnim časovima kako bi se sačuvao
veći nivo pažnje i interesovanja polaznika/ca.

16. Napredovanje, provjeravanje i vrednovanje znanja

16.a. Napredovanje:
Savladavanje jednostavnih vještina uslov je da bi se moglo preći na
usvajanje složenih vještina.

16.b. Provjeravanje:
U toku programa obrazovanja:
▪ nakon obrađenog dijela predmetne oblasti vrši se provjera znanja i
vještina polaznika/ca.

18
 ▪ tokom praktične obuke polaznici/ce vode dnevnik prakse.

Na kraju programa obrazovanja:

▪ Organizuje se završna provjera praktične osposobljenosti polaznika/ca.
Uspješnost na provjerama u toku obuke treba uzeti u obzir prilikom
završne provjere.
▪ Osposobljenost polaznika/ca se provjerava izvođenjem praktičnog
rada sa objašnjenjem.

16. c. Vrednovanje:
Vrednovanje na završnoj provjeri vrši se na sledeći način:
1. polaznik/ca je ovladao/la svim vještinama i znanjima utvrđenim
standardom za zanimanje Rukovalac građevinske mehanizacije na
visokom nivou;
2. polaznik/ca je ovladao/la svim vještinama i znanjima utvrđenim
standardom za zanimanje Rukovalac građevinske mehanizacije na
zadovoljavajućem nivou;
3. polaznik/ca nije ovladao/la vještinama i znanjima utvrđenim
standardom za zanimanje Rukovalac građevinske mehanizacije na
zadovoljavajućem nivou;

17. Stručne kompetencije nastavnog kadra – instruktora pojedinih djelova

Programa obrazovanja:

1. Dipl. inžinjer mašinstva za teorijski dio programa

2. Instruktor odgovarajućeg profila (VK rukovalac grejderom) ili lice sa
trogodišnjim iskustvom u radu na građevinskim mašinama za
praktični dio programa.

Za predavače potreban andragoško–didaktičko–metodički osposobljen

kadar za rad sa odraslim polaznicima.

18. i 19. Zanimanje i dokumenat koji se dobija po završetku programa

obrazovanja:

Biće regulisano u skladu sa zakonom.

20. Kreatori programa:

-Bojović Predrag, dipl. ing. mašinstva - smjer mehanizacija, instruktor

19
 teorijskog dijela obuke za zanimanje - rukovalac građevinskom
mehanizacijom
-Bošković Gordana, dipl. andragog - Centar za stručno obrazovanje

Uputstvo za trenera

za osposobljavanje za zanimanje rukovalac građevinskim mašinama - Grejder

20
Treneri realizuju program obrazovanja kroz sljedeće faze:

1. Priprema za realizaciju programa obrazovanja – određivanje nastavnog

materijala
(npr. predmeti, alati, materijali, druga odgovarajuća oprema itd).

2. Uvodni dio realizovati kroz teme:

- predstavljanje;
- upoznavanje sa kandidatima/kinjama;
- upoznavanje sa predmetom u kontekstu zanimanja;
- uloga i značaj grane iz koje je zanimanje;
- mišljenje kandidata/kinja;
- diskusija sa kandidatima/kinjama.

3. Definisanje indukcionog modula (modul čiji se djelovi koriste tokom cijele

obuke), koji sadrži:

- Karakteristike zanimanja za koje su se kandidati/kinje opredijelili/e

(uslovi rada, radno vrijeme, nagrađivanje (plata)...);

- Profil radnika/ca za određeno zanimanje (treba da sadrži stavke kao što su:
psihofizičko zdravlje, profesionalnost, sposobnost organizacije, sposobnost
komunikacije, urednost, ljubaznost u ophođenju sa ljudima, kultura govora i
ophođenja, snalažljivost i okretnost, spremnost na fleksibilno radno
vrijeme...) je predmet obrade kroz sve teme (module).

4. Definisanje svih modula programa obrazovanja neophodnih za određeno

zanimanje, pri čemu treba voditi računa da obuka bude primjerena
osobinama polaznika/ca i njihovim interesima (treba ispreplitati teoriju,
demonstraciju i praksu).

5. Određivanje vremena neophodnog za praktičnu obuku (stvarni uslovi).

6. Način provjere znanja kandidata/kinja

Napomena: U cilju pojašnjenja detaljno je razrađena tačka 4.

1. Upoznavanje polaznika/ca sa programom obrazovanja

- upoznavanje sa organizacijom rada na gradilištu;
- upoznavanje sa značajem zaštite na radu;
- upoznavanje sa izvorima opasnosti pri radu sa građevinskim mašinama.

21
2. Upoznavanje polaznika/ca sa pripremom prostora i mašine za rad
Demonstracija:
- postupka kontrole ispravnosti mašine prije početka rada;
- postupka sprovođenja pripremnih radnji za startovanje mašine;

Praktični rad polaznika/ca:

- kontroliše ispravnost mašine prije početka rada;
- sprovodi pripremne radnje za startovanje mašine;

3. Priprema polaznika/ca za upravjanje grejderom

Demonstracija:
- postupka startovanja grejdera;
- postupka upravljanja grejderom;

Praktični rad polaznika/ca:

- startuje grejder;
- upravlja grejderom;

4. Upoznavanje polaznika/ca sa poslovima rukovaoca grejderom

Demonstracija:
- postupka skidanja humusa;
- postupka iskopavanja sa planiranjem zemljišta
- postupka finog razastiranja i planiranja materijala
- postupka ravnanja i planiranja kosina ispod i iznad planuma
- postupka iskopavanja škarpa, rigola, kanala za odvod vode sa kolovoza
- postupka miješanja različitih materijala
- postupka razastiranja bitumeniziranih mješavina
- postupka obavljanja poslova na održavanju puteva (čišćenje snijega, ravnanje
puteva i sl.)

Praktični rad polaznika/ca:

- skida humus;
- iskopavanje sa planiranjem zemljišta
- fino razastiranje i planiranje materijala
- ravnanje i planiranje kosina ispod i iznad planuma
- iskopavanje škarpa, rigola, kanala za odvod vode sa kolovoza
- miješanje različitih materijala
- razastiranje bitumeniziranih mješavina
- obavljanje poslova na održavanju puteva (čišćenje snijega, ravnanje
puteva i sl.)

22
5. Upoznavanje polaznika/ca sa primjenom pravila pri rukovanju grejderom

Demonstracija:
- postupaka rada prije startovanja grejdera;
- postupka obavljanja radnih operacija prema njihovom redosledu;
- postupka primjene preporuka za upravljanje grejderom;

Praktični rad polaznika/ca:

- obavlja aktivnosti koje prethode startovanju grejdera;
- obavlja radne operacije prema njihovom redosledu;
- primjenjuje preporuke za upravljanje grejderom;

6. Upoznavanje sa postupkom održavanja grejdera

Pojašnjavanje preporuka proizvođača mašine – uputstva za rad sa mašinom;

Demonstracija:
- postupka preventivnog održavanja mašine;
- postupka održavanja i parkiranja mašine po završetku rada;

Praktični rad polaznika/ca:

- vrši preventivno održavanje mašine;
- održava i pravilno parkira mašinu po završetku rada;

7. Upoznavanje polaznika/ca sa korektivnim održavanjem grejdera

Demonstracija:
- postupka otklanjanja manjih kvarova na mašini;
- načina učestvovanja dozeriste u popravci mašine;

Praktični rad polaznika/ca:

- otklanja manje kvarove na mašini;
- učestvuje u popravci grejdera;

8. Upoznavanje sa stručnom terminologijom iz djelokruga svog rada

(teorija).

9. Upoznavanje sa načinom komuniciranja sa saradnicima/ama (timski rad).

10. Upoznavanje polaznika/ca sa osnovama zaštite na radu i zaštite životne

sredine

23
 Demonstracija:
- primjena mjera zaštite na radu;
- korišćenje sredstava zaštite na radu;

11. Upoznavanje polaznika/ca sa osnovama pružanja prve pomoći

Demonstracija:
- postupka pružanja prve pomoći

24