You are on page 1of 17

leqcia I: saerTaSoriso urTierTobebis disciplinis Lecture X: NATO Enlargement and IR Theories

Camoyalibeba da didi debatebi


This lecture is aimed at displaying to the students how different theories of International
Relations explain the same issue differently. At the same time the idea is to show that no
saerTaSoriso urTierTobebis, theory can explicate the issue to the fullest and each of them offers a different perspective of
rogorc samecniero disciplinis Camoyalibeba the issues which in the end gives a better understanding of the real world situation, in our
case the NATO enlargement after the end of the Cold War.
saerTaSoriso urTierTobebis, rogorc akademiuri disciplinis Camo- Realism: the early prediction of realists on the fate of NATO was that it should
yalibeba didad ganapiroba XX saukunis dasawyisSi msoflios dapiris- disappear with the collapse of the Soviet Union or reconstruct itself on the basis of the new
pirebul banakebad dayofam da 1914 wels pirveli msoflio omis gaCaRebam. distribution of power in Europe. Realists have been heavily chastised for not being able to
CamoyalibebisTanave saerTaSoriso urTierTobebi ganviTarda konkre- predict NATO’s fate, an institution that not only persisted after the end of the Cold War, but
tuli ideologiuri mimarTulebiT da misi xedva aigo erTi Teoriis — also emerged as the most dynamic military organization in the world. Despite their initial
failure to predict the fall of NATO, realists argued that they had not been altogether wrong in
idealizmis safuZvelze. pirveli msoflio omiT gamowveuli didZali
their predictions. For example, Keneth Waltz argues in his essay “the Balance of Power and
msxverplis Sedegad msoflioSi momwifda Sexeduleba, rom aucilebelad
NATO expansion” that his prediction has been already borne out, since one cannot say
unda Seswavliliyo omis gamomwvevi mizezebi, raTa momavalSi Tavidan
against whom NATO is defending.
aecilebinaT msgavsi damangreveli movlenebi. swored idealizmi gaxda is Waltz explains NATO expansion in terms of the balance of power. He argues that with
ideologia, romlis principebze dayrdnobiTac momavalSi kacobriobas the demise of the Soviet Union the international political system became unipolar, with the
unda SeZleboda am damangreveli fenomenis Tavidan acileba. US as the single most powerful nation in the world. According to Waltz, “as nature abhors
aRsaniSnavia, rom pirvel msoflio omamde saerTaSoriso urTierTo- vacuum, so international politics abhors unbalanced power.”Waltz names three reasons why
bebi, rogorc samecniero disciplina ar arsebobda da mis funqciebs the decision to enlarge NATO came into being. First, the one with the least importance for
ZiriTadad samarTali da istoria iTavsebda. ZiriTadad istorikosebi, Waltz is the fact that organizations, especially big ones, have long lives. The second and
ufro zustad ki, diplomatiis istorikosebi iyvnen dakavebulni sxva- most important reason is that NATO expansion is a means of maintaining and lengthening
dasxva istoriuli faqtebis analiziT, Tumca, am faqtebis ganzogadebasa America’s presence in the foreign and military affairs of Europe. The third reason is the
da daskvnebis gamotanaze aravin fiqrobda. aseve aRsaniSnavia, publicis- influence of domestic politics on the decision taken by the US executive. In other words,
tikis da Jurnalistebis roli; aq SegviZlia gavixsenoT vinme ainStainis Waltz demonstrates that institutions serve national rather then international interests, unlike
the other two theories discussed below.
statia, romelic pirveli msoflio omis win gamoqveynda amerikaSi, sadac
Liberalism: A central claim of institutionalist theory is that once created, institutions tend
avtori mouwodebda amerikis mTavrobas yuradReba mieqcia evropaSi mim-
to persist, because it is cheaper to maintain institutions than to create new ones. Therefore,
dinare movlenebisaTvis da ar gaegrZelebina izolacionisturi politika.
when confronted with new sets of problems, states seek to modify an already existing
imisaTvis, rom kargad mivxvdeT ra Teoriuli foni iyo Seqmnili institution to meet new challenges. Thus, institutional liberal theories have easier time
pirveli msoflio omis droindel evropaSi, sakmarisia gavixsenoT karl explaining why NATO persisted after the end of the Cold War even when the enemy that it
fon klauzevicis sityvebi — omi diplomatiis ufro Zlieri formaa, xolo was supposed to counter disappeared. To illustrate a liberal point of view this lecture looks
sabrZolo asparezi molaparakebebis konferenciis gagrZeleba. aqedan at major work on this issue, mainly of Celeste Wallander and Robert McCalla.
Cans, rom omi sul ufro da ufro xSirad gamoiyeneboda rogorc In her efforts to explain NATO expansion, Celeste Wallander provides a great addition to
instrumenti politikuri miznebis misaRwevad. mxolod pirveli msoflio the institutionalist literature. She agrees with Keohane that institutions persist because they
omis Semdeg mixvdnen wamyvani qveynebis politikuri elitebi, rom omis are costly to create and less costly to maintain, so they may remain useful despite changed
Sedegad miRebuli situacia ar SeiZleboda yofiliyo aravisTvis mom- circumstances; however, she states that this argument is incomplete, since it does not tell us
gebiani da swored pirveli msoflio omis Semdeg Seiqmna pirveli saswavlo when institutions persist and when they do not.
centrebi da departamentebi, sadac saerTaSoriso urTierTobebi iswav- According to Wallander, “an institution will not persist if it no longer serves the interests
of its members . . . either the institution adapts to change depends on whether its assets – its
leboda. pirveli kaTedra, sadac saerTaSoriso politika iswavleboda,
norms, rules, and procedures – are specific or general, and on whether its mix of assets
iyo uelsSi, aberisTviTis universitetSi, xolo saerTaSoriso urTierTo-
matches the kinds of security problems faced by its members.” According to Wallander,
bebis departamenti pirvelad jorjtaunis universitetSi daarsda. ori-
NATO persists because it developed general assets during the Cold War, such as
vegan es moxda 1919 wels. transparency among its members, civilian control over the military, practices and procedures
am periodSi moRvawe specialistebis mier omi aRqmul iqna rogorc for consultation, an integrated command structure, interoperability among its members,
tragedia, radgan pirvelma msoflio omma moitana uamravi msxverpli. logistics and air defense, and a common economic infrastructure.
zogierT brZolebSi 100 000-ze meti adamianic ki daRupula (magaliTad,
4 97
Lecture IX: Constructivism safrangeTi, 1916 weli). amis gamarTleba ar arsebobda. dikinsoni ambobda,
rom “omi ar aris adamianis bunebis gardauvali Sedegi, is bunebis gar-
This lecture is devoted to explaining constructivism as a theory of IR. A seminal work by kveuli pirobebSi gamovlenaa,” xolo arnold toinbim oms “kacobriobis
Alexander Wendt, Anarchy is what States Make of It is discussed, which in fact is one of the momakvdinebeli seni” uwoda.
most popular and most cited pieces of writing in IR. In his article, Wendt contests the idealizmi gaxda erTgvari pasuxi kiTxvaze, Tu ratom xdeba omi? ratom
assumption by Waltz about international relations. Wendt accepts the main ontological
ganagrZobdnen oms qveynebi maSin, rodesac amdeni msxverplis gaTvalis-
assumptions of Neorealists’, asserting that contemporary state system constitutes a
winebiT omidan Semosuli mogeba sul ufro mcirdeboda.
competitive self-help system but he rejects the traditional Waltzian understanding of
am kiTxvebze pasuxi saerTaSoriso urTierTobebis farglebSi didad
anarchy, disputs the causal relations between anarchy and the self-help system and
attempts to demonstrate that anarchy does not necessarily generate self-help.
iyo dafuZnebuli or oms Soris gabatonebul tradiciaze, romelic li-
Wendt argus that self-help, far from being a natural corollary to anarchy, is only an beraluri idealizmis saxeliTaa cnobili. am tradiciis mixedviT, saWiro
institution. States created it so states could change it as well. For Wendt, Neorealists make a iyo ZalTa balansis da aliansebis sistemis Secvla.
priori assumptions about the state identity, which is unacceptable. State identity in Neorealist maSasadame, idealizmze dafuZnebuli xedva/mizani iyo Semdegi: msof-
terms, would be the perception of the world as a self-help system, which initially predisposes lio sistemis reformireba da avtokratiul saxelmwifoebSi Sida cvli-
a state to the use of force. There is no reason, according to Wendt, to give self-help such an lebebis moxdena.
“exalted position”, since Neorealists in the first place fail to explain how does anarchy lead to amerikis SeerTebuli Statebis prezidentis, vudro uilsonis mier wa-
the self-help system. moyenebuli cnobili 14 punqti miiCneva idealizmis manifestad. igi moi-
Wendt on the other hand argues that the identity of the states is shaped not by the cavs punqtebs saidumlo diplomatis aRkveTis Sesaxeb da SeTanxmebebis
structure but by the process and interactions among the states. Structure of the international Riad dadebis aucileblobis Sesaxeb. ouwodebs, rom iyos navigaciis Ta-
systems, as defined by Waltz in terms of ordering principle, distribution of capabilities and
visufleba, TviTgamorkveva yvelasTvis, SeiaraRebis Semcireba da ase Sem-
the character of the units can not explain why do states appear in the self-help world. What
deg, xolo bolo punqtad mocemuli aqvs erTa ligis Camoyalibeba, ro-
explains the identity of the units (whether self-help or not) is the process of interaction
melic unda yofiliyo organizacia, romelic daicavda saerTaSoriso
among the units. Fundamental claim that Wendt is making is that people and states act
towards objects according to what meaning that object carries. Alter will only use force or try
wesrigs da mSvidobas.
to diminish Ego, if they are foes and not friends, rivals, rather than allies. These collective vilsoniseuli idealizmi mokled rom vTqvaT, gulisxmobda racio-
meanings constitute the structures which organize the state actions. naluri da inteligenturi saerTaSoriso organizaciebis Seqmnas da amiT
Wendt does not preclude the possibility of the state system where states can only rely on omis Sekavebas, rac unda gamxdariyo safuZveli msoflioSi samudamo
the self-help, what he argues is that, focusing only on this type of system does not give the full mSvidobis damkvidrebisa.
picture of the international relations. In contrast he suggests that international security systems norman anjeli aseve aris idealizmis erT-erTi TvalsaCino war-
can be either competitive, individualistic or cooperative, which he later dubbed in his book as momadgeneli. Tavis naSromSi — didi iluzia (1909), igi ambobda, rom
Hobbesian, Lockean and Kantian systems. Only first two of these are characterized by self-help, zogierTs jer kidev hgonia, rom omi aris momgebiani, xolo dRevandel
while the third is a cooperative system where collective prosocial interests prevail. samyaroSi es ase ar aris. anjeli gamoTqvamda imeds, rom saxelmwifoebi
This lecture also considers Jonathan Mercer’s critique of Wendt. Mercer strikes at the (maTi liderebi) Tu gaiziareben am faqts, mixvdebian omis uSedegobas da
core of Wendt’s argument that states might produce other system than self-help, which is an
usargeblobas. misi azriT, rac ufro win waiwevda modernizacia, miT ufro
other-help system. by analyzing European Union and applying SIT Mercer demonstrates that
urTierTdamokidebuli gaxdeboda msoflio da Sesabamisad omi gaxdeboda
group of European States, even though they cooperate still discriminate against those states
usargeblo.
who are out of the group. In short, by identifying their own group against some other group,
states still create self-help system which is far from the altruistic other-help system. Within uilsonis da anjelis mosazrebebi eyrdnoba azrs, rom adamianebi arian
their own group states might have the convergence of their national identities towards a racionalurebi, da Tuki isini gonebiT miudgebian saerTaSoriso urTi-
common European identity, which is still a doubtful issue, though they still identify erTobebs maSin Seqmnian iseT saerTaSoriso organizaciebs, romlebic
themselves negatively and restrictively against different groups. Example for that would be yvelas sikeTes moutans.
simple. Immigration and asylum policy of the European Union, the developments of the liberaluri ideebis gavrcelebis erT-erTi triumfi iyo saxelmwi-
concepts of the safe third countries and the growth of the readmission agreements foebs Soris 1928 wels dadebuli kelog-brianis paqti, romlis mixed-
demonstrate that European Union is more discriminatory against the citizens and nationals viTac saxelmwifoebi uars acxadebdnen saerTaSoriso urTierTobebSi
of the foreign states than of their own. Social Identity Theory and Mercer’s application of the Zalis gamoyenebaze da konfliqtebis mSvidobiani gziT mogvarebas
theory do not suggest that constructivist approach is not valid. The emphasis on identity is irCevdnen. magram, istoriam naTelhyo liberaluri ideologiis kraxi.
‘exciting’, though it does not explain how the system can change, neither can it explain how
nacizmis aRzevebasTan erTad — italia, espaneTi, germania, aRmosavleT
the process changes the identity and then the system.
96 5
evropa gaxdnen avtoritarulni, demokratiulis magivrad. amasTan erTad interdependence in an information age means even more open channels of communication
yvelaze didi kraxi ganicada erTa ligam. igi Cavarda xuT umniSvnelovanes between different societies in the world. However, information revolution is still in its early
SemTxvevaSi (iaponia-manjuria, italia abisinia, bolivia-paragvai, espa- phase and power politics still dominates international relations because information is
neTis samoqalaqo omi da ssrk-fineTi). flowing in the domains already occupied by politics. At the same time, interdependence is
amasTan erTad, anjelis mosazrebebic imis Sesaxeb, rom msoflio xdeba not global. Industrial countries with soft and hard power resources, which are mainly
advanced democracies, have an upper hand.
sul ufro da ufro urTierTdamokidebuli da omi xdeba aramimzidveli
instrumenti, ar gamarTlda: vaWroba sagrZnoblad Semcirda da indus-
triuli ganviTareba Senelda imdenad, rom igi gaxda mxolod mesamedi
Lecture VII: Institutions
imisa, rac iyo mecxramete saukunis bolos da meoce saukunis dasawyisSi.
Sesabamisad, istoriis msvlelobam aCvena, rom Zala kvlavac iyo This lecture focuses on institutions, their theoretical underpinnings and their utility for
umniSvnelovanesi saerTaSoriso urTierTobebSi da rom TanamSromlobam facilitating international cooperation. Institutions are defined mainly as set of rules which
da koleqtiurma usafrTxoebam, erTa ligis saxiT, ver gaamarTla (Tumca, govern state action in particular areas. These sets of rules are also called regimes. Stephen
erTa ligam did warmatebas miaRwia sxva sakiTxebSi — pirveli msoflio Krasner offers the most elaborative definition of regimes: “International regimes are defined
omis ltolvilebi, narkotikebis Sekaveba, trefikingi da ase Semdeg). as principles, norms, rules, and decision-making procedures around which actors
expectations converge in a given issue-area.” The three major approaches that exist towards
regimes, which are structural approach, modified structural approach and an approach
pirveli debatebi saerTaSoriso urTierTobebSi: based on Grotiusian tradition is discussed. In summary, we identify that traditional structural
realizmis aRmoceneba — “ocwliani krizisi” 1 approach does not perceive regimes seriously, they believe that if main causal indicators
change, regimes will change as well and that regimes cannot affect actions independently.
According to modified structural approach regimes are important only when independent
liberaluri idealizmi ar iyo saerTaSoriso urTierTobebis kargi
decisions can lead to unfavorable ends and the third approach maintains that regimes are
inteleqtualuri megzuri 1930-ian wlebSi. urTierTdamokidebulebam ar
inalienable parts of social life and consequently of international system.
warmoSva mSvidobiani TanamSromloba da erTa ligac win ver aRudga The great debate on the futility or utility of regimes/institutions that is ensuing among
totalitaruli da eqspansionisturi qveynebis destruqciul qmedebebs. realists and liberal institutionalists is also covered by taking look at John Mearsheimer’s
Sesabamisad, saerTaSoriso urTierTobebSi xelaxla gaJRerda klasikuri “False Promise of International Institutions”, Lisa Martin and Robert Keohane’s reply article
realistebis: Tukidides, makiavelis da hobsis moZRvrebebi. “Promise of Institutionalist Theory,” and a “Realist Reply,” by Mearsheimer.
liberaluri idealizmis yvelaze yovlismomcveli kritika mogvca
britanelma saerTaSoriso urTierTobebis specialistma eduard qarma,
Tavis sayovelTaod cnobil naSromSi ”ocwliani krizisi”, romelic Lecture VIII: Cooperation under Anarchy
pirvelad 1939 wels gamoica. qaris TqmiT, saerTaSoriso urTierTobebis
liberalurma moazrovneebma arasworad waikiTxes istoriuli faqtebi da Based on historical evidence, there have been more conflicts than instances of
ver gauges saerTaSoriso urTierTobebis bunebas. maT SecdomiT swamdaT, cooperation - situation which provides a fertile ground for realism to flourish. According to
realism, relations between states in the anarchical world is doomed to the state of constant
rom aseTi urTierTobebi SeiZleboda dafuZneboda qveynebs da xalxebs
conflict in which states can only count on themselves. Whatever cooperation exists in the
Soris interesebis harmoniulobas. qaris TqmiT yvelaferi piriqiTaa: Cven
world they prescribe it to the hegemonic order. This means that hegemon, the US, creates
unda vivaraudoT, rom arsebobs fundamenturi interesTa konfliqti
institutions which facilitate cooperation but that these institutions are carriers of hegemonic
qveynebsa da xalxebs Soris. zogierTi qveyana da zogierTi erebi ukeT interests and their existence is related to the existence of a hegemon.
arian, vidre sxvebi. isini Seecdebian TavianTi privilegirebuli poziciis Representatives of liberal school deny the aforementioned argument and point at
SenarCunebas da dacvas. uqonlebi ki ibrZoleben situaciis Sesacvlelad. contemporary networks of cooperation in many fields which they see as a positive current in
saerTaSoriso urTierTobebi, martivad rom iTqvas, aris swored brZola the world politics. We discuss Robert Keohane’s After Hegemony as an example of how
aseT konfliqtur iteresebsa da survilebs Soris. swored am mizeziT liberal institutionalism sees institutions and their role in world politics. It also explains game
theories (based on Keohane and Jervis) and how they are illustrating difficulties of
cooperation (prisoner’s dilemma).

1
Robert Jackson and Georg Sorensen. Introduction to International Relations: theories and approaches, Oxford
University Press, second edition, 2003, p. 34-63.
6 95
Van Evera lists several circumstances that affect the change in offense-defense Seexeba saerTaSoriso urTierTobebi ufro metad konfliqtebs, vidre
balance. These are: military technology and doctrine, geography, national security structure, TanamSromlobas. 2
and diplomatic arrangements, especially defensive alliance or balancing behavior by meore mniSvnelovani naSromi, romelmac gavlena moaxdina realizmis
offshore powers. Van Evera asserts that “the net offense-defense balance is an aggregate of aRzevebaze, aris hans morgenTaus qveynebis politika: brZola Zalauf-
these military, geographic, social, and diplomatic factors.” lebisa da mSvidobisaTvis, (1948 weli) romelmac, aleqsandre rondelis
TqmiT, didi xniT gansazRvra saerTaSoriso urTierTobaTa disciplinis
Teoriuli da praqtikuli interesebi da mTeli am dargis Semdgomi
Lecture VI: Liberalism
ganviTarebis xasiaTi.
This lecture gives an introduction to liberalism as a theory of international relations. First
morgenTausTvis adamianuri buneba warmoadgens saerTaSoriso urTi-
of all, lecture draws upon the basic differences between realism and liberalism and pinpoints erTobebis yvelaze dabal, fundamentur dones. adamianebi ki arian ego-
the areas which constitute points of departure between them. Liberals generally share a istebi da eltvian Zalauflebas, rac advilad xdeba agresiis safuZveli.
positive view of human nature. Similar to realists, they also recognize that individuals are 1930-ian wlebSi Zneli ar iqneboda am mosazrebebis zurgis gamamagrebeli
self-interested and competitive up to a point but also believe that they can engage in a argumentebis moZieba, radgan hitleris, musolinis Tu iaponiis sagareo
cooperative social action when the common interests exist on both domestic and politika swored konfliqtebze iyo agebuli da ara TanamSromlobaze.
international level. In short, the departure point between realists and liberals is that liberals jeqsoni da sorenseni amboben: aris 3 ZiriTadi mosazreba imis Sesaxeb,
do not agree with the idea that wars and conflicts are inevitable and believe in the possibility Tu ratom varaudoben realistebi, rom saerTaSoriso urTierTobebi aris
of cooperation. Liberalism is also divided in several strands of thinking which are covered in aucileblad egoizmiT da agresiulobiT gaJRenTili. pirveli mosazreba
this lecture. These are sociological liberalism, interdependence liberalism, republican efuZneba adamianis bunebis Tandayolil bnel mxares da mis ltolvas
liberalism and institutional liberalism.
siZulvilisa da destruqciisken. igive mosazreba SeiZleba qristianul
Sociological liberalism refers to the liberal school of thought which believes that
religiaze dafuZnebiTac miviRoT, romlis mixedviT adamianebi arian
confining the study of IR only to states is very narrowly focused and pays more attention to
codvilni da midrekilni cdunebisaken, mas Semdeg rac adami da eva
transnational relations, that is relations between people, groups and organizations who
belong to different countries. This strand is also called pluralism due to the fact that it looks
gamogdebul iqnen samoTxidan. pirveli mkvlelobac istoriaSi bibliaSia
at many different types of actors. Works of James Rosenau, Karl Deutsch and John Burton aRwerili, rogorc kaenis mier misi Zmis abelis mokvla, mxolod da mxolod
are considered in this lecture. In summary, the main logic of sociological liberalism is Suris safuZvelze. anu, realizmis sawyisi wertili aris is, rom adamianuri
conveyed as a studying relations between individuals, groups and societies. The main belief buneba aris Tandayolilad, bunebrivad boroti. 3
of this strand is that a world with a large number of transnational networks will be more meore mosazreba efuZneba im faqts, rom saerTaSoriso urTierTobebi
peaceful. aris brZola ZalauflebisaTvis iseT garemoSi, sadac ar arsebobs
Interdependence means that peoples and governments are affected by the actions of msoflio mTavroba. xolo mesame mniSvnelovani mosazreba isaa, rom
their counterparts in other countries. Higher level of transnational relations between istoria aris cikluri da ara xarisxobrivad gaumjobesebadi fenomeni,
countries means a higher level of interdependence. A seminal work by Robert Keohane and rogorc amas idealistebi aRiqvamen. TiToeuli axali Taoba uSvebs igive
Joseph Nye, Power and Interdependence (1977) is discussed. They argue in this work that Secdomebs, rasac misi winamorbedi da am garemoebis cvlileba nakleb
postwar complex interdependence is qualitatively different from earlier and simpler kinds of
savaraudoa. movlenebi grZeldeba da meordeba. sanam arsebobs suvere-
interdependence. Relations between states take place on many different levels via many
nuli saxelmwifoebi saxelmwifoebi ibrZoleben ZalauflebisaTvis, raTa
different actors and branches. On the other hand, there are transnational relations between
uzrunvelyon TavianTi usafrTxoeba. pirveli da meore msoflio omebi
individuals and groups outside of the state. They also assert that in a postwar world military
force is becoming a less useful instrument of policy under the conditions of complex arc arabunebrivia da arc gardauvali. Tu arsebobs ZalTa balansi
interdependence. Different power resources such as for example ‘negotiating skills’ are qveynebs aseve SeuZliaT didi xani mSvidobianad Tanacxovreba. magram, ama
becoming more important to solve the issue oriented conflicts that arise between the interest Tu im etapze es ZalTa balansi irRveva, rasac mohyveba omebi. bevri
groups that are often of transnational character. In short, Keohane and Nye conclude that realizmis warmomadgeneli Tvlis, rom ukve parizis 1919 wlis samSvidobo
under complex interdependence states are engaged in ‘low politics’ of welfare and less konferencia moicavda omis marcvlebs, radgan germaniaze kabaluri
concerned with ‘high politics’ of national security. pirobebi iqna dawesebuli. Tumca, eWvgareSea, rom germaniis SigniT
Power and Interdependence in the Information Age is a follow up to the aforementioned
work in which authors updated their theory by adding a powerful element of modernization -
information. This article by Keohane and Nye tries to describe the nature of international 2
ixileT, zurab daviTaSvili, saerTaSoriso urTierTobebis Teoria, qrestomaTia.
relations in the information age. They add several components to the idea of complex samoqalaqo iniciativebis instituti, 2004, gv. 9-18.
interdependence, which they first developed in 1977. They conclude that complex 3
Jackson and Sorensen, p. 34-63.
94 7
ganviTarebulma da kidev sxva mravalma movlenebma erToblivad gana- Lectures IV and V: Defensive and Offensive Realism
pirobes meore msoflio omi.
maSasadame, 1920-iani wlebis utopiuri idealizmis da 30-50-iani wlebis In previous lectures we discussed realism as one of the dominant theories of
realizmis dapirispireba qmnian pirvel did debatebs saerTaSoriso International Relations which explains many complex and important issues of international
urTierTobebSi. raRa Tqma unda, realizmis skolam es es debatebi moigo politics. We differentiated between classical and structural realism. In this lecture we make
distinction between defensive and offensive realisms. Offensive and Defensive realisms are
didi upiratesobiT da morgenTaus da qaris Tezisebi gaxda gabatonebuli
of course both structural theories of International Politics. They share same fundamental
mcnebebi saerTaSoriso urTierTobebSi. bevrma liberaluri skolis
principles on how the world politics work. However, their ways diverge when it comes to
mesveurma aRiara realizmis gamarjveba, magram liberalizmi, rogorc
power.
erT-erTi skola saerTaSoriso urTierTobebSi ar Camkvdara. am skolis Defensive realism diverts from offensive realism on the question of how much power is
warmomadgenlebma SemdegSi Seqmnes kidevac Zlieri kontr argumentebi enough for a state. Defensive realists believe that states have very small incentive to acquire
ukve gabatonebuli realizmis winaaRmdeg, rac ganxiluli iqneba Semdeg more power; instead, they are trying to preserve status quo and are paying great attention to
TavebSi. preserving the balance of power. Consequently, main theoretical proposition of defensive
realism is that state’s major aim is to preserve power, not increase it. To the contrary,
offensive realists think that there are no status quo powers and that international system
meore debatebi: biheivioralisturi revolucia offers more then enough incentives to states to increase their power on the expense of
others and exploit such situations when benefits of doing so outweigh the costs. Thus,
meore didi debatebi saerTaSoriso urTierTobebSi exeba ufro according to offensive realism state’s final supreme goal is to be a hegemon in the system.
meTodologias, vidre Tavad Teoriebs. aq mniSvnelovania gaviTavisoT is Division into these two camps is worth noting since they are both trying to explain the
fundamental questions in international relations which are war and peace. Much depends on
faqti, rom pirveli Taobis saerTaSoriso urTierTobebis specialistebi
how the world really works: states only care about preserving status quo and balance of
profesiiT iyvnen istorikosebi, iuristebi, yofili diplomatebi, an
power in the system or they care about acquiring as much power as they can afford and
Jurnalistebi. Sesabamisad, maT hqondaT ufro humanitaruli, istoriaze
increase their relative power compared to other states. These theories give us ability to
dafuZnebuli midgoma saerTaSoriso urTierTobebis Seswavlisadmi. es explain past events and more importantly we can explain the future patterns of behavior,
midgoma ki fesvgadgmuli iyo filosofiaSi, istoriaSi da samarTalSi da however depending on which theory we use. They both have different visions of why states
axasiaTebda azrovnebaze da analizze (judgement) dayrdnoba. Sesabamisad, go to war, when it’s more likely for them to engage in war making and when not and what
saerTaSoriso urTierTobebis Seswavlis am normatiul formas ewoda needs to be done to preserve stability in the world.
tradiciuli/klasikuri midgoma. Some authors, like Robert Jervis, Jack Snider or Stephen Van Evera pay attention to
meore msoflio omis Semdeg saerTaSoriso urTierTobebis dis- a certain kind of structural concept which they call offense-defense balance. According to
ciplina gaxda Zalian popularuli, gansakuTrebiT amerikis SeerTebul this idea, military power can at any time be classified either in favor of offense or in favor of
StatebSi, sadac samTavrobo dawesebulebebi da kerZo fondebi afinan- defense. Thus, if defense has preponderance over offense and consequently it is hard to
sebdnen saerTaSoriso urTierTobebis mecnierulad Seswavlas, rasac initiate offense then states have fewer incentives to use power. Instead, they will focus on
preserving what they already have. And on the contrary, if offense is easy, states will be
isini amarTlebdnen amerikis erovnuli interesebiT. am daxmarebam war-
tempted to conquer each other with an aim to acquire more power, which will cause many
moSva axali Taoba saerTaSoriso urTierTobebis specialistebisa, rom-
wars in the system. According to Stephen Van Evera change in offense-defense balance
lebmac SemoiRes mkveTrad meTodologiuri midgoma. am specialistebsac
has great affects on the possibility of wars in the system. He points out 10 reasons when
gansxvavebuli ganaTleba gaaCndaT, vidre tradicionalistebs. isini iyvnen offense is dominant:
politologebi, ekonomistebi an sxva socialuri mecnierebis warmomad-
genlebi, da zog SemTxvevebSi, maTematikosebi da sabunebismetyvelo 1. Opportunistic expansion
disciplinebis warmomadgenlebic. am specialistebs hqondaT sxvagvari 2-3 . Defensive expansion and fierce resistance to expansion
midgoma saerTaSoriso urTierTobebis Seswavlisadmi, da maT ewodaT 4. Moving first is more rewarding
biheivioralistebi, radgan emxrobodnen saerTaSoriso urTierTobebis 5. Windows are larger and more dangerous
mecnierulad Seswavlas, am terminis pirdapiri gagebiT. biheivioralis- 6. Faits Accomplis are more common and more dangerous
tebis ambicia iyo, rom saerTaSoriso urTierTobebSic aRmoeCinaT Semow- 7. States negotiate less and reach fewer agreements
mebadi da obieqturi kanonzomierebebi, rogorc es xdeba sxva mecni- 8. States are more secretive
9. States arms race harder and faster
erebebSi. es, ra Tqma unda, moiTxovs faqtebis Segrovebas, klasifikacias,
10. Conquest grows still easier
ganzogadebas da wamoyenebuli hipotezis damtkicebas.

8 93
traditional school of realism and their works which contributed to the development of realism. Sesabamisad, dapirispireba or midgomas Soris moxda meTodologiis
First, we briefly go over Thucydides and his Peloponnesian War. To become more closely safuZvelze. tradicionalistebi eyrdnobodnen normebs da faseulobebs,
familiar with Thucydides students have to read the Melian Dialogue (Book 5, Chapter 17). analizs da istoriul codnas da cdilobdnen warmoedginaT Tavi Sesas-
Then we go briefly over Nicolo Machiavelli’s contribution to realism and familiarize students wavli sagnis adgilze - mecnieri sagnis SigniT. amis sapirispirod, bihe-
with major points of The Prince. Then we go over to Thomas Hobbes and his “Leviathan.” In ivioralistebi ayeneben hipoTezas, agroveben faqtebs, eyrdnobian mec-
this work the emphasis is made on Hobbes’s description of the state of the nature and how
nierul codnas da sagans Seiswavlian garedan, dakvirvebebis meSveobiT -
life of man in this state of nature is solitary, poor, nasty, brutish, and short in which the state
mecnieri sagnis gareT.
of nature is all’s fight against all. We also touch upon the tragedy of the states and the
security dilemma that cannot be helped in this anarchic world. We also consider the most
prominent representative of the neo-classical realism, Hans J. Morgenthau and his famous
work Politics Among Nations. Students are encouraged to read at least the first three mesame debatebi: neoliberalizmi da neorealizmi
chapters of the book to become more closely familiar with it.
miuxedavad imisa, rom pirveli didi debatebi realistebma moiges
absolituri upiratesobiT, liberaluri skola ar Camkvdara. 1950-iani
Lecture III: Structural Realism wlebidan ekonomikis da vaWrobis zrdasTan erTad Tavi wamoyo libera-
lizmmac. aq mcdeloba iyo rom Seqmniliyo gabatonebuli realizmis
This lecture focuses on the leading neorealist scholar Kenneth Waltz and his landmark alternatiuli Teoriebi, magram amasTanave CamoecilebinaT manamde
book Theory of International Politics. In this work he tried to explain international political arsebuli Warbi idealizmi. maSasadame, am liberaluri skolis warmomad-
system in a scientific way. He parts way with classical representatives of realism when he genlebs ewodebaT neoliberalistebi, radgan maTac, rogorc maT wina-
assumes that states behave in certain predictable ways and the way they behave is due to
morbedebs sjeraT progresis da cvlilebebis, magram ar arian idea-
the nature of the system rather then human nature, as classical realists mentioned in the
listebi. isini aseve qmnian Teoriebs mecnierul meTodologiaze dayr-
previous lecture believed. Thus, in this work Waltz defines international political system in
dnobiT.
terms of a system which is composed of a structure and of interacting units. He defines
structure of international politics based on 3 elements:
msoflioSi da gansakuTrebiT dasavleTis demokratiul saxelmwifoebs
Soris vaWrobis da ekonomikuri aqtivobis zrdam warmoSva bevri liberali
– Ordering Principle Teoria, romelic yuradRebas aqcevda am movlenebs da cdilobda
– The Character of the Units and daemtkicebina, rom msoflioSi aris TanamSromloba da rom realistebis
– The Distribution of Capabilities mier nawinaswarmetyvelebi bneli momavaliT ar mTavrdeba kacobriobis
ganviTareba. iseTma Teoriebma, rogoricaa sociologiuri liberalizmi,
Up until the end of the Cold War realism was the dominant theory of international kompleqsuri urTierTdamokidebuleba, instituciuri liberalizmi da
relations as it explained most of the political events. However, after the end of the Cold War demokratiuli, anu respublikuri idealizmi yuradReba miaqcia
started crisis of realism due to the circumstances that it failed to predict or predicted wrongly TanamSromlobis da mSvidobis formebs msoflioSi da ganaviTara mZlavri
several events, especially the case of NATO enlargement. It seemed as if other theories Teoriebi empiriul magaliTebze dayrdnobiT. am Teoriebma, romlebic
such as democratic peace theory, complex interdependence and institutional liberalism were dawvrilebiT qvemoT iqneba ganxiluli, mTlianobaSi Seqmna axali mZlavri
better at explaining the events after the dissolution of the Soviet Union.
talRa neorealizmis winaaRmdeg. maTi amosavali wertili aris rwmena
In response to the severe criticism Kenneth Waltz published an article in 2000 entitled
imisa, rom saerTaSoriso urTierTobebi SeiZleba iyos ufro mSvidobiani
“Structural Realism after the End of the Cold War,” in the journal International Security in
da TanamSromlobaze agebuli. Tumca, 80-iani wlebis dasawyisSi, kenet
which he tried to provide some arguments in defense of realism. His major point in the article
is that realism is still an active theory since the system itself has not changed. Only some uolcis mier realizmis reformulaciis Sedegad balansi kidev erTxel
things inside the system have changed. Structural realism will exist until the system exists gadaiwia realizmis sasargeblod. amas aseve xels uwyobda istoriuli
and the possibility of the system disappearing is none until it is comprised of states who are movlenebi, kerZod ki, mwvave dapirispirebebi dasavleTsa da aRmosavleTs
operating in the self help mode. He asserts that after the fall of the Soviet Union the system Soris, ramac TavisdaTavad ganapiroba debatebis gangrZobadoba.
was redone a bit from bipolar to unipolar, but that will not last long since unipolar political neorealistebma kvlavac SeZles neoliberalistebis TavdacviT pozi-
system is the most short-lived as other states in the system are always trying to balance the ciaSi gadayvana da Tavad kvlav gabatonebuli pozicia daikaves. neo-
dominant power. He also notes that the balancing tendencies are already visible and realistebis siZliere is iyo, rom maT aRiares rom anarqia ar gamoricxavs
balancing powers will most likely be the EU and or Germany who will be heading the TanamSromlobas, magram es yvelaferi mainc realizmze dafuZnebiT axsnes.
coalition. Also China and Japan pose as balancing powers with Russia being one in a more magaliTad, realistebi aRar gamoricxaven TanamSromlobas demokratiul
distant perspective.
92 9
saxelmwifoebs Soris, magram aRniSnaven, rom TanamSromlobis dros sa- At this point students are introduced to the idea that further on they will be introduced
xelmwifoebi, upirveles yovlisa, fiqroben fardobiT mogebaze da avto- with the scholars that are mentioned as having taken part in these famous academic
nomiis SenarCunebaze. istoriulma faqtebmac xeli Seuwyo neorealizmis debates. After introducing IR as a discipline the lecture will go on explaining the role and
kvlav moZlierebas: 80-ian wlebSi dapirispirebam sabWoTa kavSirsa da place of THEORY in the study of IR. With that aim I use articles by Kenneth Waltz and
amerikas Soris piks miaRwia. reiganma sabWoTa kavSirs ”boroti imperiac” ki Stephen Walt to explain what is theory in social sciences, why it is used and what are we to
make out of the fact that none of the theories explain everything altogether and also the fact
uwoda, da am mtrul garemoSi SeiaraRebaSi Sejibreba kidev ufro
that different theories might give different analysis to the same political event. The need and
intensiuri gaxda. uTanxmoebebi iyo aseve demokratiul banakSi, sadac, ra
necessity of theory in the study of IR is treated very delicately. It is made clear (for the
Tqma unda, omi gamoricxuli iyo, magram savaWro omebi xSirad imarTeboda.
skeptical ones) that theory is only a simplified model of the world (according to Waltz) but
amerika sul ufro grZnobda mzard konkurencias rogorc iaponiis, aseve that we are in a desperate need to have simplified models to understand the bigger picture
evropis mxridan, rac mwvave savaWro da sxva tipis konfliqtebis which is so complex (according to Walt). It is also explained that “competition between
safuZveli xdeboda. es ki wyals asxamda neorealistebis wisqvilze, theories helps reveal their strengths and weaknesses and spurs subsequent refinements,
romlebic amtkicebdnen rom saxelmwifoebi arian egoisturebi da rom maT while revealing flaws in conventional wisdom” (Walt, 1998). As an insight into the future of
adardebT mxolod sakuTari fardobiTi siZliere da keTildReoba the course I offer a simplified scheme (adapted from Walt) which compares three major
sxvebTan SedarebiT. theories: Realism, Liberalism and Constructivism in terms of several indicators which are:
aRsaniSnavia is faqtic, rom 1980-ian wlebSi bevrma neoliberalma Main theoretical propositions, Main units of analysis Modern theorists, Representative
aRiara realizmis ZiriTadi mcnebebi da gaiziara am Teoriis fundamen- modern works, Post-cold war predictions and Main limitations.
turi mosazrebebi imis Sesaxeb, rom saxelmwifoebi arian mTavari aqtorebi
anarqiul sazogadoebaSi, romlebic mudmivad cdiloben TavianTi
Lecture II: Classical Realism
interesebis ganxorcielebas. miuxedavad amisa, neoliberalistebi amboben,
rom saerTaSoriso sistema iZleva ufro safuZvliani TanamSromlobis
This lecture and its subsequent extended syllabus aim at introducing realism as a theory
saSualebas, vidre amas realistebi aRiareben da, rom TanamSromlobas
of international relations. At first it classifies in general the main theoretical propositions of
xels uwyobs institutebi, urTierTdamokidebuleba da demokratia. realism as a theory of international relations and then focuses on exploring the roots of
miuxedavad imisa, rom am debatebis dros moxda garkveuli sinTezi realism, commonly referred to as classical realism.
skolebs Soris, (magaliTad, buzanma da kioheinma gaiTavises realizmis Political realism is different from the rest of the theories of IR as it depicts the grim
zogierTi elementi), mTliani sinTezi mainc ar momxdara, radgan arian picture of the world politics. International relations are depicted as a severe competition
mkveTrad dapirispirebuli avtorebic, magaliTad, mirSaimeri (realizmis between states that have no reason to trust each other since their major interest is survival
skolis warmomadgeneli) da ruzenau (neoliberalizmis skolis warmo- in the environment of zero sum game that is, when one’s looses are the gains of others. I
madgeneli). Sesabamisad, neo-neo debatebi kvlav grZeldeba. offer students characterization of realism by John Mearsheimer from his article “False
Promise of International Institutions” as it offers a comprehensive overview of political
realism and explains perfectly well as to why realists have such pessimistic view of world
saerTaSoriso sazogadoeba: inglisuri skola politics. The first assumption is that international system is anarchic. The second assumption
is that states inherently possess some offensive military capability. Third assumption is that
states can never be certain about the intentions of others, the fourth is that the most basic
Canasaxidanve saerTaSoriso urTierTobebis disciplina dominirebuli
motive driving states is survival and the fifth assumption is that states think strategically
iyo amerikel mkvlevarTa mier. stenli hofmanma amasTan dakavSirebiT
about how to survive in the international system, that is states are rational. From these five
aRniSna, “saerTaSoriso urTierTobebi daibada da gaizarda amerikaSi” 4 man characteristics derive patterns of actions which create incentives for states to think and
aseve aRniSna, rom amerikuli skola dominirebda saerTaSoriso urTi- sometimes act aggressively: first pattern is that states fear each other; second, each state in
erTobebs imis miuxedavad, rom amerikuli hegemonia sustdeboda. 1990-iani the international system aims to guarantee its own survival; third, states in the international
wlebidan, civi omis dasrulebasTan erTad, amerikuli dominantoba am system aim to maximize their relative power positions over other states. I also go on
disciplinaSi Serbilda da moZlierdnen evropeli da sxva mkvlevarebi, explaining the fact that realism perceives that there is very little room for cooperation among
romlebic ukve naklebad eguebodnen amerikeli avtorebisgan wamosul states due to the fact that states always worry about relative gains (when each side does not
diqtats. only consider its individual gain but also how well it does compared to the other side) rather
did britaneTSi mTeli civi omis ganmavlobaSi arseboboda skola, then absolute gains (when each side focuses on maximizing its own profit, and cares little
romelic gansxvavebuli iyo sxva skolebisgan ori garemoebiT: pirveli, es about how much the other side gains or loses in the deal).
After characterizing realism in general we go on explaining that we differentiate between
4
Stenley Hoffmann, 1977, 41-59 traditional realism and neo-realism and introduce most prominent representatives of the
10 91
Eka Akobia skola ar aRiarebda biheivioralistur gamowvevas da xazs usvamda tra-
dicul midgomas da meore, is uaryofda raime mkveTr gansxvavebas mkacrad
realizmiseul msoflio politikis xedvasa da mkacrad liberalur xedvas
THEORY OF INTERNATIONAL RELATIONS
Soris. am skolas uwodeben saerTaSoriso sazogadoebas an inglisur
COURSE PREPARED UNDER
skolas.
THE CENTER FOR SOCIAL SCIENCES ACADEMIC FELLOWSHIP
es skola safuZvelSive aRiarebs Zalis mniSvnelobas da saxelmwifoTa
sistemas, magram miiCnevs, rom hobsiseuli xedva Zalian viwroa. saxel-
Short Resume of the Course
mwifos ganixilavs rogorc konstitutciis da Zalis erTobas. aRiarebs
Introduction
individebis mniSvnelobas, zogjer saxelmwifoze winac ki ayenebs mas. xazs
usvams transnacionalur urTierTobebs. uaryofs biheivioristul mid-
This Theory of International Relations course is an advanced course for masters’ gomas, upiratesobas aniWebs adamianur elements, analizs, normebs da
students. It is advanced in terms of required readings which include most acclaimed past istorias. uaryofs mkacr dayofas realistur, Tu liberalur xedvebs
and present scholars of theory of international relations. The course is designed in a way to Soris. amaxvilebs yuradRebas im faqtze, rom msoflio politika aris
provide students a theoretical background and in depth knowledge of the major international saxelmwifoTa msoflio, magram amave dros adamianebis msoflio.
relations theories such as realism, liberalism and constructivism. These theories have been saerTaSoriso sazogadoebis midgoma garkveulwilad aris pirveli
selected as major targets of the course due to their dominance and influence among IR debatebis gagrZeleba da meore debatebis triumfis Serbileba. igi
theories. Besides, this course offers an insight of such topics as globalization, political efuZneba klasikur ideebs, magram amave dros agrZelebs maT. uaryofs
economy and IR and domestic politics in order to broaden students’ knowledge of IR. mkveTr dayofas realizms da liberalizms Soris im motiviT, rom
Although the course is overly theoretical it also incorporates several real life political events
istoriuli samyaro ar akeTebs arCevans sikeTes da borotebas, Zalas da
and how theories help extrapolate these events. For example, the course covers IR theories
kanonierebas Soris. realurad arsebobs konfliqti da TanamSromloba,
and the issue of NATO enlargement as an example of how different theories explain some
arian saxelmwifoebi da arian indvidebi. Sesabamisad, ar SeiZleba maTi
parts of reality better than the others and how a better picture of the real world is portrayed
by looking at the issue from the angles of different theories. The overall aim of the course is
abstragireba da erT romelime TeoriaSi moqceva. am skolis yvelaze
to familiarize Georgian students with the theoretical world of IR similar to the way it is taught TvlasaCino warmomadgenlebi arian martin uaiti da hedli buli.
in advanced schools of the Western civilization.
A few words about the extended syllabus in Georgian: This syllabus is designed in a
way to first of all explain the topic of each lecture in depth and second, cover all the major saerTaSoriso politikuri ekonomika
reading materials offered for the lecture. The last is done due to the fact that most of the
readings are in English and some of them are of exceptionally difficult nature. Therefore, in aqamde arsebuli debatebi mxolod politikas Seexeboda. saerTaSoriso
order to make sure that students understand the material instead of simply skimming politikuri ekonomika ki exeba ekonomikur urTierTobebs. igi yuradRebas
through them, I tried to convey major points of each required reading in Georgian amaxvilebs saerTaSoriso simdidreze da saerTaSoriso siRaribeze. anu,
(translations are of my own). vin iRebs ras da ramdens. maSasadame, politikuri ekonomika warmoadgens
mesame debatebis Semadgenel nawils da igi moicavs neo-marqsistul kri-
tikas kapitalisturi msoflio ekonomikisa da amavdroulad liberaluri
Lecture I: Introduction to the Study of IR and the Role of Theory
politikuri ekonomikis da realisturi politikuri ekonomikis mosaz-
In this written extended lecture and a subsequent reader I introduce students to the rebebs ekonomikasa da politikas Soris urTierTqmedebaze saerTaSoriso
discipline of IR, how it was born and developed. In that context they get a taste of a bit of urTierTobebis farglebSi.
history of IR which gave birth to theoretical discussions between scholars, known as the neomarqsizmi, es aris mcdeloba, rom mesame samyaros situacia ganxi-
debates in IR. Bigger emphasis is placed on the nature and roots of the four major debates, luli iqnes im meqanizmebis gamoyenebiT, rac pirvelad karl marqsma
which are: daamkvidra. Tu marqsis mixedviT, burJuazia iyenebs ekonomikur instru-
mentebs, raTa daCagros muSaTa klasi, neomarqsizmi igives anzogadebs
– First major debate between utopian liberalism and realism; CrdiloeTsa da samxreTze. damokidebulebis Teoria aris marqsizmis
– Second major debate between traditional approaches and behavioralism; centraluri koncefcia, romlis mixedviTac CrdiloeTi imonebs samxreTs.
– Third major debate between neorealism/neoliberalism and neo-Marxism; samxreTi Raribia ara imitom, rom CamorCenilia, aramed imitom, rom
– Emerging fourth debate between established traditions and post-positivist alternatives. CrdiloeTi mas uwevs eqspluatacias.

90 11
saerTaSoriso politikuri ekonomikis liberaluri xedva sruliad triuli barierebis, warsulis institutebis da SezRuduli faseulobaTa siste-
gansxvavdeba zemoT mocemulisgan. am skolis warmomadgenlebi amboben, mebis daZlevas, romlebic xels uSlian zrdis da modernizaciis procesebs.
rom adamianuri keTildReoba miiRweva globaluri Tavisufali bazris modernizaciis Teoriebis warmomadgenlebis mTavari daniSnulebaa im tradi-
eqspansiiT suverenuli saxelmwifos sazRvrebis gavliT da am sazRvrebis ciuli komponentebis gamomJRavneba, romlebic xels uSlian ganviTarebas da im
faqtorebis gamomJRavneba, romlebmac xeli unda Seuwyon modernizacias.
mniSvnelobis SesustebiT. liberaluri politikuri ekonomikis xedvis
liberaluri ekonomistebi xazs usvamen Ria da Tavisufali ekonomikis warmoebis
mimdevrebi iziareben adam smitis Teorias bazris sayovelTao sargeb-
aucileblobas, ramac xeli unda Seuwyos investiciebs rac saWiroa TviTmyofadi
lianobis Sesaxeb da amboboen, rom vaWroba kargia yvelasTvis. anu, es xedva
ekonomikuri ganviTarebisa da ekonomikuri zrdisaTvis.
Tavisufal vaWrobas ganixilavs, rogorc progresis meqanizms da ara am liberalurma mosazrebebma ganviTarebis Sesaxeb gamoiwvia mwvave reaqcia,
eqspluataciis meqanizms. rasac xeli Seuwyo samxreTis faqtobrivad ganuviTareblobis gagrZelebam da
realizmis gadasaxedidan es yovelive ufro sxvagvarad aRiqmeba. CrdiloeTis mzardma ganviTarebam. yvelaze mkacri kritika wamovida neo-
realizmis mixedviT, ekonomikuri saqmianoba unda iyos saxelmwifos gaZ- marqsistebisagan, romelTa Teoria cnobilia rogorc damokidebulebis Teoria
lierebis meqanizmi da unda emsaxuros qveynis erovnul interesebs. (dependency theory).
Sesabamisad, simdidre unda emsaxuros da kontroldebodes saxelmwifos damokidebulebis Teoria problemas xedavs ara tradiciebSi, aramed Tavad
mier. am doqtrinas merkantilizmi an ekonomikuri nacionalizmi ewodeba. CamorCenilobaSi. ganivuTarebloba ganixileba ara rogorc sawyisi stadia,
realizmi dafuZnebuli politikuri ekonomika aseve RaRadebs, rom Tavi- romelSic odesRac yvela qveyana iyo, aramed rogorc procesi globaluri
sufali, liberaluri vaWroba SeuZlebeli iqneboda hegemonis gareSe. kapitalisturi sistemis CarCoebis SigniT, romelic wilad xvdaT mesame samyaros
qveynebs. anu, es qveynebi arian ganuviTareblebi gamiznulad da warmoadgenen
hegemonuri Teoriis erT-erTi apologetia robert gilpini. am xedvis
dasavleTis ganviTarebis Sedegad miRebul produqtebs. es aris procesi, romlis
mixedviT, msoflio liberaluri ekonomikuri sistema iyo mtkice da
meSveobiTac kapitalisturi CrdiloeTi akninebs da aRaribebs mesame samyaros
stabiluri, radgan pirveli msoflio omis droidan moyolebuli amerika qveynebs. isini aRiareben, rom samxreTi ganuviTarebeli iyo, magram misi Camor-
iyo hegemoni, magram 1970-iani wlebidan misi hegemonuri Zliereba Ceniloba ganapiroba globaluri kapitalizmis xanis dadgomam. anu, globaluri
Sesustda, radgan mas konkurencias uweven iaponia da evropa. am xedvis kapitalizmi marqsistebis mixedviT aris procesi, romelic erTis mxriv
mixedviT, amerikis liderobis SesustebasTan erTad msoflio liberaluri warmoSobs ganviTarebas da simdidres industriul samyaroSi da CamorCenilobas
wesrigic Sesustda, radgan sxva arc-erT saxelmwifos ar Seswevs da siRaribes mesame samyaroSi.
sakamarisi Zala, rom globaluri hegemonis roli Seasrulos. damokidebulebis Teoria ambobs, rom CamorCeniloba gamowveulia gareSe
politikur-ekonomikurma debatebma gza misca sami mniSvnelovani sa- faqtorebiT. mesame samyaros qveynebze dominireben sagareo itneresebi,
kiTxis ganxilvas. pirveli sakiTxi exeba ekonomikur globalizacias, meore romlebic saTaves iReben dasavleTidan. CamorCeniloba ar aris tradiculi
imas, Tu vin igebs da vin agebs am globalizaciis procesSi da mesame, ra sazogadoebis erT-erTi faza, aramed orive, ganviTareba da CamorCeniloba aris
kapitalisturi globalizaciis nayofi. CamorCenilobas ganapirobebs gareSe
ufro mniSvnelovania: politika, Tu ekonomika.
ekonomikuri Zalebi, rasac Sedegad moyveba invalidi socialuri struqturebis
arseboba mesame samyaros qveynebSi. Sesabamisad, imisTvis rom CamorCeniloba
daZleul iqnas, saWiroa moxdes gareSe zemoqmedebis Sewyveta.
meoTxe debatebi: post pozitivisturi/alternatiuli midgomebi aseTi radikaluri damokidebulebis Teoria kritikis qarcecxlSi moeqca,
rodesac 1970-ian wlebSi aRmosavleT aziis qveynebma, gansakuTrebiT ki, aziis
aqamde ganxiluli debatebi exeboda ukve damkvidrebul Teoriul vefxvebma (samxreT korea, taivani, singapuri da hong kongi) ekonomikur
tradiciebs: realizms, liberalizms, saerTaSoriso sazogadoebas, da warmatebebs miaRwies, rac gamoixata swraf zrdaSi da msoflio bazarTan
saerTaSoriso politikur ekonomikas. amJamad adgili aqvs meoTxe deba- integraciaSi. am magaliTma Crdili miayena damokidebulebis Teoriis
tebs saerTaSoriso urTierTobebSi, romelic moicavs damkvidrebuli mosazrebebs mesame samyaros qveynebis stagnaciis Sesaxeb.
tradiciebis kritikas alternatiuli midgomebis saSualebiT, romlebsac
zogjer post pozitivistebsac uwodeben.

am Teoriebma (kritikuli Teoria, istoriuli sociologia, feminizmi,


konstruqtivizmi) win wamoswies meTodologiuri sakiTxebi, anu rogor
unda viswavloT saerTaSoriso urTierTobebi da aseve iseTi Zireuli
sakiTxebi, romlebic Seexeba TviTon disciplinis fokuss, anu ra unda is-
wavlos saerTaSoriso urTierTobebma, ra ufro mniSvnelovania da ra ara.

12 89
leqcia II Statebi gamoiyenebda Tavis samxedro Zalas dasavleT evropis TavdacvisaTvis
Teoriis roli saerTaSoriso urTierTobebSi sabWoTa kavSiris winaaRmdeg. am garemoebam ki saSualeba misca amerikis
SeerTebul Statebs gavlena hqonoda evropaze sxva sferoebSi, rogoric aris
Teoriis rols da saWiroebas saerTaSoriso urTierTobebSi xSirad eWvis qveS savaWro politika. Sesabamisad, samxedro usafrTxoebiT uzrunvelyofam
ayeneben, gansakuTrebiT praqtikosebi da saxelmwifo moxeleebi. miuxedavad evropisaTvis amerikas mianiWa berketebi ekonomikis sferoSi. josef nais 1990
amisa, Teorias aqvs Tavisi adgili da datvirTva saerTaSoriso politikuri wlis naSromis mixedviT civi omis Semdeg samxedro Zalis Canacvlebadoba
movlenebis Seswavlis da ganWvritvis saqmeSi. Teoriis arsebobis aucileblobaze klebulobs. xolo, robort kioheini ambobs, rom samxedro Zalis garda hegemonur
da mniSvnelobaze bevri naSromebia dawerili. erT-erTi maTgani gansa- saxelmwifos unda gaaCndes kidev oTxi ekonomikuri resursi: bunebrivi
kuTrebulad martivi da amavdroulad damajerebeli eniT gadmoscems Teoriis nedleuli, kapitali, bazari da hegemonis konkurentunarianoba im saqonlis
saWiroebas da moxmarebas saerTaSoriso urTierTobebSi. es aris Cikagos warmoebaSi, romelsac gansakuTrebiT maRali safasuri aqvs.
universitetis sayovelTaod saxelganTqmuli politikuri mecnieris, stiven hegemonis arsebobis aucileblobad liberaluri msoflio wesrigis Senar-
voltis statia “saerTaSoriso urTierTobebi: erTi msoflio, bevri Teoria”,5 CunebisTvis Teoretikosebi xsnian im momsaxureobis TaviseburebebiT, romlebic
romelic 1998 wels daibeWda akademiur Jurnal sagareo politikaSi. saWiroa liberaluri msoflio wesrigis dros. liberaluri msoflio ekonomika
volti ambobs, rom “arsebobs gardauvali kavSiri abstraqtul samyarosa da aris saxalxo anu koleqtiuri simdidre, romelic yvelas sargeblobaSia. es aris
politikis realur samyaros Soris. Cven gvWirdeba Teoria imisaTvis, rom azri saqoneli/momsaxureoba, romelic erTxel Seqmnis Semdeg yvelas sargeblobaSia.
gamovitanoT im sainformacio qarbuqisagan, romelic yoveldRiurad Tavs magaliTad, haeri, Suqura, gzebi da trotuarebi warmoadgenen koleqtiuri
gvatydeba.” 6 anu, idea SemdgomSi mdgomareobs: rom gaverkveT im zRva faqtobriv simdidris karg magaliTebs. liberaluri ekonomikis elementebi, rogoricaa
masalaSi, romelsac yoveldRe vRebulobT saWiroa gamartivebuli modelebis msoflio savaluto bazari, an Ria bazrebi, sadac yvelas SeuZlia vaWroba, aseve
qona. anu, sxvagvarad rom vTqvaT, Teoria aris saSualeba sirTuleebis warmoadgenen koleqtiuri simdidris magaliTebs. problema ki imaSi mdgomareobs,
gamosarkvevad. 7 uolci ambobs, rom: “adamianis (an saxelmwifoebis) motivaciebis rom koleqtiuri simdidre miewodeba arasakmarisad da yovelTvis iwvevs ufasod
gansaWvretad samyaro sagrZnoblad unda gavamartivoT, niuansebi uxeSad sargeblobis faqtebs, anu am simdidris gamoyeneba zogis mier xdeba safasuris
gverdze gadavdoT da realoba sagrZnoblad davamaxinjoT. aRweras aqvs mid- gaRebis gareSe. saboloo jamSi koleqtiur simdidresac aqvs gamoyenebis zRvari
rekileba akuratulobisken/sizustisken, mosazrebebi ki aris mdabiurad yalbi.” 8 da rom ar iqnes amowuruli misi efeqturoba, saWiroa misi Senaxva. swored
mosazrebebi, romlebzec Teoriebia agebuli samyaros radikalurad amartiveben, amisTvis aris saWiro hegemoni sistemaSi. igi daaregulirebs “ufasod mgzav-
magram isini sasargebloa mxolod imitom, rom swored aseTebi arian.9 robis” problemas jarimebis dawesebis gziT imitom, rom mas TviTon aqvs sagr-
Cven yvela ase Tu ise raRac TeoriiT vxelmZRvanelobT, Tumc SeiZleba amis Znoblad maRali interesi sistemis SenarCunebasa da normalurad funqci-
Sesaxeb arc ki vicodeT, an ver vacnobierebdeT amas. volti ambobs, rom is onirebaSi.
politikosebic ki, romlebic “ver itanen” Teorias eyrdnobian TavianT sakuTar asaxeleben msoflio hegemonis or klasikur magaliTs: did britaneTs
Teorias (xSirad gaumxelels) imis Sesaxeb, Tu rogor moqmedebs msoflio.” 10 mecxramete saukunis bolos da meoce saukunis dasawyisSi da amerikis SeerTebul
amasTanave, volti iqve aRniSnavs im aucilebel kavSirs, romelic unda Statebs meore msoflio omis Semdeg. didi britaneTi iyo globaluri Zala da
arsebobodes Teoris Semqmnelsa (ra Tqma unda, am SemTxvevaSi saubari gvaqvs amasTanave imperialuri Zala, romlis interesSi Sedioda Ria sabazro ekonomikis
socialur Teoriebze da ara zust sabunebismetyvelo Teoriebze) da realur SenarCuneba. britaneTma dakarga Tavisi hegemonia meoce saukunis dasawyisSi
samyaros Soris. “Znelia gaataro kargi politika Tu Seni maorganizebeli roca mis Zlierebas konkurencia gauwies germaniam da amerikis SeerTebulma
principi aris uvargisi, iseve rogorc Znelia konstruireba gaukeTo karg Statebma. am ukanasknelma Tavis xelSi aiRo msoflio wesrigis marTvis sadaveebi
Teorias Tu kargad ar icnob realur samyaros.”11 meore msoflio omis Semdeg, Camoayaliba axali institutebi, ris Sedegadac
Teoriis zust da mravlismTqmel ganmartebas gvaTavazobs kidev erTi titani moxda liberaluri ekonomikis transformacia. msoflio savaluto fondi,
saerTaSoriso politikisa, kenet uolci. misi TqmiT, “Teoria aris xriki. Teoria msoflio banki, zogadi SeTanxmeba tarifebisa da vaWrobis Sesaxeb, romelic
aris inteleqtualuri konstruqcia, romlis meSveobiTac Cven varCevT faqtebs Semdeg msoflio savaWro organizaciam Secvala, ekonomikuri TanamSromlobis da
da vxsniT maT. mTavari isaa, rom ise davukavSiroT Teoria faqtebs, rom mogveces ganviTarebis organiacia da ase Semdeg. es institutebi ki iyo breton vudsis
axsnis da momavlis ganWvretis saSualeba. es mxolod maSin iqneba SesaZlebeli, SeTanxmebis nawili, romelic 1947 wels Sedga. liberaluri ekonomikis aRdgena
roca ganvasxvavebT Teorias da faqtebs. mxolod maSin SegviZlia gamoviyenoT raRa Tqma unda amerikis interesebSi iyo. am gziT is ufro advilad Sedioda ucxo
bazrebze ris Sedegadac ekonomikur warmatebebs aRwevda. evropis da iaponiis
5
Stephen M. Walt, “International Relations: One World, Many Theories,” Foreign Policy, Spring 1998, pp. 29-45. aRdgena da aRmSenebloba aseve mis interesebSi iyo, radgan mas Wirdeboda Zlieri
6
iqve, ... p. 29 regionuli Zala ruseTis eqspansiis SesaCereblad. magram, bevrs sjera rom
7
Kenneth N. Waltz, “Realist Thought and Neorealist Theory,” Journal of International Affairs, Vol. 44, Spring amerikis qmedebebi altruizmis elementebsac Seicavda. magaliTad marSalis
1990, pp. 21-37.
8
iqve, ..., p. 27 gegma da amerikis mier dasavleT evropis da iaponiisTvis gansakuTrebuli
9
iqve, ..., p.27 savaWro prioritetebis miniWeba aseT magaliTebad ganixileba.
10
Walt. “International Relations: One World…” p. 29 1960-50-iani wlebidan evropa da iaponia sagrZnoblad moZlierdnen, xolo
11
iqve, ..., p. 29
14 87
ganixileba klasobriv WrilSi. Sesabamisad, kapitalizmi eyrdnoba or klass: Teoria faqtebis asaxsnelad, Tu maT Soris gansxvaveba naTelia.”12
burJuazia, romelic flobs warmoebis saSualebebs da proletariats, romelsac Teoriis rolis Sesaxeb saerTaSoriso TeoriebSi ori mTavari garemoeba unda
gaaCnia mxolod samuSao Zala, romelsac burJuazia misgan yidulobs. miuxedavad gaviTvaliswinoT. pirveli is, rom ar arsebobos unviersaluri Teoria, romelic
imisa, rom kapitalisturi ekonomika eqspluataciazea dayrdnobili, marqsi mas yvela politikur movlenas erTnairi sizustiT axsnis. aris raRac molenebi,
mainc progresul movlenad ganixilavda, radgan ganviTarebis saboloo etaps romlebsac esa Tu is Teoria xsnis ufro ukeT vidre sxva romelime Teoria,
xedavda socialistur revoluciaSi, romlis Sedegadac warmoebis saSualebebze magram sxva movlenebis axsnaSi es Teoria ufro moikoWlebs, an saerTodac ver
damyardeboda socialuri/koleqtiuri kontroli. marqsizmis ideologia xsnis. uolcisave TqmiT, “nebismieri Teoria tovebs raRacas auxsnels”. 13
materialisturia, radgan is ekonomikur saqmianobas miiCnevs yvela danarCeni socialur mecnierebebSi da gansakuTrebiT politikur mecnierebebSi is
adamianuri saqmianobis, politikis CaTvliT, safuZvlad. Teoriebi fasobs, romlebic yvelaze met movlenas xsnis da amave dros aris
Sesabamisad, is burJuaziuri klasi, romelic flobs ekonomikur sadaveebs martivi Teoria. aseT Teoriebs socialur mecnierebebSi parsimoniuli
aseve dominirebs politikas radgan ekonomika aris politikis safuZveli. aqedan ewodebaT. magaliTad, demokratiuli mSvidobis Teoria, anu is, rom
gamomdinareobs marqsistuli politikuri ekonomikis CarCoebic: saxelmwifoebi demokratiuli reJimebi erTmaneTs ar ebrZvian umartivesi da mokle Teoriaa,
arian avtonomiurebi. isini axorcieleben mmarTveli klasis, anu burJuaziis magram faqtobrivad xsnis Zalian bevr movlenas. sxvadasxva Teoriebi
interesebs. Sesabamisad, konfliqtebi saxelmwifoebs Soris, marqsizmis parsimoniulobis sxvadasxva xarisxiT gamoirCeva.
TvalsazrisiT aris igive konfliqtebi sxvadasxva saxelmwifoebis mmarTvel meore garemoeba, romelzec minda gavamaxvilo Tqveni yuradReba is aris, rom
klasebs Soris. meore mosazreba ki is aris, rom rogorc ekonomikuri sistema, SeiZleba sxvadasxva Teoriebma erTi da igive movlena axsnan sxvadasxvagvarad da
kapitalizmi aris eqspansionisturi, rac gamoixateba gasaRebis bazrebis da movlenis sruliad gansxvavebuli analizi SemogvTavazon.
mogebis gauTavebel ZiebaSi. istoriulad am eqspansias qonda imperializmis xolo magaliTad, rodesac civi omis dasasrulis Semdeg natos identurobas
Semdeg kolonializmis forma. marqsizmis mixedviT kapitalisturi eqspansia safrTxe Seeqmna da politikosebi da gadawyvetilebis mimRebni dadgnen arCevanis
dekolonizaciis Semdegad grZeldeba, amJamad ukve ekonomikuri globalizaciis winaSe, aliansi daeSalaT Tu moexdinaT misi modifikacia axali realiebis
saSualebiT, romelic imarTeba giganturi transnacionaluri korporaciebis mixedviT. rodesac 1990-91 wlebSi naTeli gaxda, rom aliansi transformaciis
mier. gzas daadga, saerTaSoriso urTierTobebis disciplines farglebSi es procesi
hegemonuri stabilurobis Teoria. Tanamedrove politikuri ekonomikis sxvadasxvagvarad iqna axsnili da momavlis prognozebic Teoriidan Teoriamde
Tanamedrove Teoriebidan erT-erTi yvelaze mZlavria hegemonuri stabilurobis iyo sxvadasxvanairi. magaliTad, realistebis TvalsazrisiT, natos gafarToeba
Teoria, romelic merkantilizmisgan iRebs raRac elementebs magram aseve iyo dasavleTis Zalisxmeva gaezarda Tavisi gavlenis sfero tradiciuli
liberalizmisganac ar aris Sors. am Teoriis dedaazri imaSi mdgomareobs, rom gavlenis sferoebis miRma maSin, rodesac ruseTi iyo susti. realizmis
hegemonis, anu dominanturi ekonomikuri da samxedro Zalis arseboba aris saWiro mimdevrebi ambobdnen, rom es qmedeba aucileblad gamoiwvevda mwvave reaqcias
liberaluri sabazro ekonomikuri wesrigis Sesaqmnelad, radgan aseTi Zalis moskovis mxridan. liberaluri perspeqtividan natos gafarToeba iyo da aris
arsebobis gareSe liberaluri wesebi ver dakanondeba msoflioSi. sxvanairad rom stabilurobis sferos gafarToebis instrumenti, romelic gaaZlierebs axlad-
iTqvas, hegemoni aris Zala, romelsac aqvs unari da survili rom daamyaros da gamoCekil demokratiebs centralur da aRmosavleT evropaSi da amavdroulad
SeinarCunos wesrigi. amasTanave, hegemoni amas akeTebs ara mxolod sakuTari natos konfliqtebis menejmentis meqanizms xelmisawvdoms gaxdis am arastabi-
interesebis gansaxorcieleblad aramed is qmnis Tavisufal sabazro ekonomikas, luri regionisaTvis. mesame mosazreba, romelsac ZiriTadad konstruqti-
romelic efuZneba Tavisufal vaWrobas, romelic yvela monawile qveynisTvis vistebi iziareben aris is, rom nato farTovdeba imdenad ramdenadac axlad
aris sasargeblo da ara marto hegemonisTvis. rom ar iyos hegemoni, ekonomikuri gaTavisuflebulma saxelmwifoebma aiTvises da gaiTavises is faseulobebi da
urTierTobebi gaxdeba nacionalisturi miswrafebebis tyve da proteqcionis- principebi, romelsac iziareben natoSi Semavali wevri saxelmwifoebi da
turi, ris Sedegadac qveynebi Seecdebian TavianT mezoblebs yvelaferi waarTvan Sesabamisad, isini erTiandebian erTgvarovnad moazrovne qveynebis klubSi.
TavianTi interesebis sasargeblod. aseTi situacia iyo 1930-ian wlebis amavdroulad, vinc ufro male gaiziarebs evroatlantikur faseulobebs,
ekonomikuri krizisis dros. am droisTvis amerikis SeerTebuli Statebi ukve iyo romlebsac efuZneba nato, miT ufro male gaxdeba is saxelmwifo natos wevri.
udidesi qveyana ekonomikuri Tu sxva maCveneblebiT, magram mas ar qonda survili, Cven vxedavT, rom erTidaimave movlenas sami sxvadasxva Teoria xsnis
rom Tavis xelSi aeRo liberaluri ekonomikuri wesrigis Seqmna da SenarCuneba. sxvadasxvagvarad. amavdroulad, arc erTi axsnaganmarteba ar aris moklebuli
es situacia Seicvala meore msoflio omis dros, rodesac amerikam Tavisi logikur azrs. daskvna aq mxolod erTia: arc erT Teorias ar SeuZlia
izolacionisturi politika daTmo. Tanamedrove movlenebis sirTuleebis srulad axsna, magram es ar niSnavs imas,
Teoretikosebma yuradReba miapyres im faqts, Tu ra tipis Zala aris saWiro rom esaTu is Teoria unda uarvyoT. piriqiT, Cven ufro meti ramis axsnis
hegemonobisaTvis. es cota rTuli sakiTxia vinaidan Zala ganixileba misi saSualeba gveZleva roca gvaqvs mravali sxvadasxva Teoria vidre maSin, rodesac
Canacvlebadobis (fungibility) xarisxis mixedviT. Zala iTvleba Canacvlebadad gveqneboda mxolod erTi universaluri Teoria. am garemoebis Sesaxeb volti
Tuki misi gamoyeneba SesaZlebelia ramodenime sferoSi. magaliTad, samxedro aRniSnavs, rom “konkurencia Teoriebs Soris warmoaCens maT Zlierebas da
Zala SeiZleba gamoyenebul iqnas ara marto sabrZolo operaciebis dros, aramed
12
sagareo politikis warmoebis sxva aspeqtebSic. magaliTad, amerikis SeerTebuli Waltz, “Realist Thought . . .,” p. 24
13
iqve, ..., p. 34
86 15
sisustes, warmoSobs siaxleebs da amavdroulad amJRavnebs xarvezebs ukve ekonomikuri liberalizmi. ekonomikuri liberalizmi iyo kritika
kargad damkvidrebul sibrZneSi.”14 saxelmwifos mier ekonomikuri saqmianobis kontrolis sawinaaRmdegod.
zemoT naxseneb statiaSive volti gvTavazobs Teoriebs da maT mokle aRweras ekonomikuri liberalizmis warmomadgenlebi uaryofen Teoriebs, romlebic
dalagebuls sqematurad ukeT aRqmisaTvis, rac am sami Tanamedrove da ZiriTadi ekonomikas politikas uqvemdebareben. am Teoriis TvalsaCino warmomadgenels,
Teoriis (realizmi, liberalizmi, konstruqtivizmi) sisusteebis da siZlieris adam smits swamda, rom bazrebi farTovdebian spontanurad adamianuri
Sefasebis saSualebas iZleva. moTxovnebis dasakmayofileblad mxolod im SemTxvevaSi Tu mTavrobebi ar
Caerevian am ekonomikur procesSi. smitis mixedviT ekonomikuri bazari aris
mTavari Teoriebi da maTi ZiriTadi principebi progresis, TanamSromlobis da keTildReobis ZiriTadi wyaro. amis sapiris-
pirod, maT swamT, rom politikuri Careva da saxelmwifoebrivi regulaciebi aris
konkretuli araekonomikuri, retrograciuli da SeiZleba konfliqtamdec migviyvanos.
realizmi liberalizmi konstruqtivizmi
paradigmebi gilpini ekonomikur liberalizms uwodebs im principebis erTobliobas,
saxelmwifos qceva romlebic emsaxurebian ekonomikuri zrdis da individualuri keTildReobis
egoisti
ekonomikuri da ganisazRvreba organizacias da menejments. es mimdinareoba eyrdnoba mosazrebas, rom Tu
saxelmwifo
politikuri elituri nawilis mivuSvebT, sabazro ekonomika Tavisive wesebis mixedviT, spontanurad
ZiriTadi mudmivad
mosazrebebi ufro rwmenebis, koleqtiuri ganviTardeba. merkantilistebisgan gansxvavebiT, ekonomikuri liberalizmis
Teoriuli ibrZvis Zalisa
maRla dganan vidre normebis da mimdevrebi centralur aqtorebad aRiareben individebs, romlebic arian
principebi da
ltolva Zalisa socialuri momxmareblebi, an mimwodeblebi. Sesabamiad, ekonomikuri gacvlebi bazris
usafrTxoebisa
Zlierebisaken identurobis gamoyenebiT aris dadebiT jamovani, nulovan jamovanis sapirispirod, romlis
Tvis
safuZvelze.
Sedegad yvela igebs ufro mets vidre gascems, mzardi efeqturobis wyalobiT.
analizis individebi
miuxedavad zemoTmoyvanili arguemtnebisa, ekonomikuri liberalizmis
mTavari saxelmwifoebi saxelmwifoebi (gansakuTrebiT elitis
SigniT arsebobs debatebi imis Sesaxeb, Tu ra xarisxis Careva aris dasaSvebi
elementebi warmomadgenlebi)
mTavrobis mxridan. adreuli ekonomikuri liberalizmis mimdevrebi rogorc
sxvadasxva (mag., saerT.
viciT ’laissez-faire’ politikas emxrobodnen. es politika iTvaliswinebda
ZiriTadi ekonomikuri da institutebi, ek.
instrumente gansakuTrebiT TanamSromloba, ideebi da dialogi ekonomikuri saqmianobebis srul siTavisufles yvelanairi politikuri
bi samxedro Zala demokratiis SezRudvebis da regulaciebisgan. Tumca, igi aseve iTvaliswinebda mTavrobebis
xelSewyoba) mier minimaluri pirobebis Seqmnas, Tundac iuridiuli CarCoebis Camoyalibebas,
TvalsaCino romelSic bazarma unda ifunqcioniros.
uolci, ekonomikuri liberalizmis mimdevrebi aseve Tavidanve aRiarebdnen im faqts,
warmomadgen koheni, fukuiama vendti
mirSaimeri rom bazari yovelTvis ver imoqmedebs efeqturad da yvelasTvis sasargeblod.
lebi
gazrdili aseT SemTxvevebs bazris Cavardna ewodeba da amis Tavidan asacileblad
TanamSromloba politikuri regulaciebi, an SezRudvebia saWiro. jon stuart mili Tavisi
axali/faruli liberaluri mrwamsiT aseve leizez fearis mimdevari iyo, magram amavdroulad akritikebda
ar SeuZlia ideebis
post civi konkurencia faseulobebis, mzard qonebriv uTanasworobas da mouwodebda saxelmwifos mier SezRuduli
winaswar gansazRvra
omiseuli did Tavisufali bazrebis rolis TamaSs calkeul sferoebSi situaciis gamosaworeblad, magaliTad
es Teoria aris
prognozebi saxelmwifoebs da saerTaSoriso ganaTlebasa da siRaribis daZlevis sferoSi. meoce saukunis erT-erTi yvelaze
agnostikuri*
Soris organizaciebis gamoCenili ekonomisti, jon meinard keinsi ganavrcobs milis mosazrebas da
moRvaweobis zrdis emxroba ekonomikuri procesebis saxelmwifos mier ”Wkvianurad” marTvas. keinsis
gavrcelebis fonze ideebma dasabami daudo reformirebul liberalur Teorias, romelic
kargad ver ufro Zlieria Zveleburad sabazro ekonomikas efuZneba, magram aseve iTvaliswinebs
asaxavs midrekileba aqvs Zalis warsulis saxelmwifos mier Carevis da ekonomikisTvis mimarTulebis micemis gzebs.
mTavari
cvlilebebs da Zlierebis rolis gansazRvra/aRweraSi, marqsizmi. es Teoria efuzneba mecxramete saukunis germaneli filosofosis
SezRudvebi
saerTaSoriso ugulebelyofisadmi vidre momavlis
da ekonomistis karl marqsis mosazrebebs. marqsizmi fundamentur
doneze ganWvretaSi. 15
winaaRmdegobaSia ekonomikur liberalizmTan radgan is ekonomikas ganixilavs
ara rogorc dadebiT jamovan TamaSs aramer rogorc adamianebis eqpluataciis da
*agnostika aris idealisturi moZRvreba, romlis mixedviTac SeuZlebelia
klasobrivi upiratesobis asparezs. marqsistebi ufro merkantilistebis
obieqturi samyaros Secnoba. a-uaryofas niSnavs, gnosos-codnas.
Sexedulebas emxrobian, magram saxelmwifoebis magivrad urTierTobebs
ganaogadeben klasebs Soris. merkantilistebisgan gansxvavebiT ekonomikas
14
Walt, “International Relations: One World…” p. 30 pirvel adgilze ayenebn da politikas meoreze. kapitalisturi ekonomika
15
iqve,…, p. 38
16 85
rac saswrafod unda Sewyvetiliyo. es gadawyvetileba miiRo prezidentma leqcia III
niqsonma roca man oqros standardis arseboba Sewyvita da igi mcuravi savaluto klasikuri realizmi
kursiT Caanacvla. anu moxda is, rom politikurma gadawyvetilebam Secvala
bazris da ekonomikis TamaSis wesebi. amave periodSi iyo vietnamis omiT ganasxvaveben klasikur da Tanamedrove anu struqturul realizms, igive
gamowveuli ekonomikuri problemebi da aseve navTobis krizisiT gamowveuli neorealizms. klasikuri (tradiciuli) realizmi batonobda meoce saukunis
Soki. daskvna am situaciebidan ki is iyo, rom krizisebis dros politika da biheivioristul revoluciamde. klasikuri realizmi ZiriTadad eyrdnoboda
ekonomika ganuyofeli arian. iseT normatiul faseulobebs rogoricaa erovnuli usafrTxoeba da
meore faqtori, ramac politka da ekonomika erTmans daukavSira, jeqsonis da saxelmwifos TviTgadarCena. amasTanave, klasikuri realizmis ZiriTadi
sorensenis azriT, iyo dekolonizaciis meore talRa, romlis Sedegad warmoiSva ganmasxvavebeli niSani aris is, rom am skolis warmomadgenlebi, romlebic
bevri ekonomikurad Raribi da politikurad susti saxelmwifo, romlebic aRsaniSnavia rom cxovrobdnen sxvadasxva droebSi, Zveli saberZneTiT dawyebuli
ukmayofilebas gamoxatavdnen arsebul ekonomikur sistemaSi subordinirebuli meoce saukuniT damTavrebuli, TavianT politikur xedvas afuZnebdnen adamianis
rolis qonis gamo. amas mohyva mTeli rigi moTxovnebi da Semdeg mcdelobebi da bunebis Tandayolil borotebaze da mzakvrobaze, egreT wodebul bnel mxareze
politikuri SeTanxmemebi Tu gadawyvetilebebi raTa “mesame samyaros” qveynebis (dark side of the human nature). klasikuri realizmis TvalsazrisiT, swored adamianis
ekonomikuri mdgomareoba gaumjobesebuliyo. am yovelivem kidev erTxel xasiaTis bneli mxare ganpirobebs politikuri realobis xifaTianobas.
warmoaCina Tu rogor aris zogierTi qveynis ekonomikuri mdgomareoba qvemoT ganvixilavT klasikuri realizmis TvalsaCino warmomadgenlebs da
damokidebuli zogierTi qveynis politikur saqcielze. mesame faqtori, ramac maT naSromebs, romlebmac udidesi gavlena iqonies realizmis rogorc
politikuri ekonomika win wamoswia iyo civi omis dasasruli. anu, vinaidan da saerTaSoriso politikis Teoriis Camoyalibebaze.
radganac axlad gaTavisuflebul saxelmwifoebs surdaT politikuri
integracia (dasavlur organizaciebSi gawevrianeba) da aseve ekonomikuri
integracia (ufro intensiuri ekonomikuri kavSirebi) politika da ekonomika Tukidide
saerTaSoriso doneze kidev ufro gadaixlarTa erTmaneTSi.
Zveli saberZneTis istorikosma Tukididem Tavis naSromSi “istoria”,
rogorc aqamde ganxiluli bevri saerTaSorsio urTierTobebis Teoriebi, romelic peloponesis oms eZRvneba (431-404) aRwera omi saberZneTis polisebs
politikuri ekonomikis Teoriebic iyofian klasikur da Tanamedrove Teoriebad. Soris. man Tavis naSromSi yuradReba gaamaxvila saxolmwifoTa uTanasworobaze.
klasikuri Teoriebidan ganvixiloT merkantilizmi, ekonomikuri liberalizmi, zogierTi saxelmwifo iyo didi da Zlieri, rogoricaa aTeni, sparta da sparseTis
marqsizmi da Sesabamisad neo-marqsizmi. xolo ufro Tanamedrove Teoriebidan imperia, zogi patara da susti. Tukidide am uTanasworobas ganixilavda rogorc
ganvixiloT hegemonuri stabilurobis Teoria, damokidebulebis Teoria da bunebrivs da gardauvals. misi daskvna da gamosavali am situaciidan ki iyo is,
ekonomikuri globalizacia. rom yvela saxelmwifom, didma Tu pataram, unda SeZlos adaptaciis moxdena
merkantilizmi. merkantilizmi iyo politikuri elitebis Sexeduleba, mocemuli realobisadmi da moiqces mis Sesabamisad. Tu saxelmwifoebi SeZleben
romlebic Tvlidnen, rom ekonomikuri saqmianoba unda emsaxurebodes upirveles amas isini gadarCebian, Tu ara isini TavianT arsebobas eWvis qveS daayeneben da
mizans, rac aris Zlieri saxelmwifos aRmSenebloba. sxva sityvebiT, ekonomika, SeiZleba ganadgurdnen kidec.
merkantilistebis azriT aris politikuri instrumenti, politikuri Zlierebis misi filosofia yvelaze kargad Cans epizodidan, romelSic aRwerilia
safuZveli. merkantilistebis xedviT saerTaSoriso ekonomika aris konfliqtis dialogi aTensa da meloss Soris. meloselebis liderebma mimarTes
arena konkurentul erovnul itneresebs Soris. robert gilpinis azriT qveynebs samarTlianobis princips, romlis mixedviTac Zlevamosil aTenelebs pativi unda
Soris ekonomikur konkurencias SeiZleba hqondes orgvari forma. pirveli ecaT maTi damoukideblobisaTvis, SeenarCunebinaT maTi reputacia da uari
SeiZleba iyos TavdacviTi, anu keTili merkantilizmi: saxelmwifoebi iRwvian eTqvaT maT dapyrobaze. mis pasuxad aTenelebis piriT Tukidide gadmogvcems
TavianTi ekonomikuri interesebis uzrunvelsayofad magram ar aris aucilebeli Tavis filosofias romelic naTlad asaxavs faqts, rom saerTaSoriso
rom am RonisZiebebs gansakuTrebulad negatiuri gavlena hqondeT sxva urTierTobebi aris anarqiuli, sadac calkeul saxelmwifoebs ar aqvT sxva
saxelmwifoebze. meore forma ki ufro agresiulia da boroti merkantilizmis gamosavali garda imisa, rom moiqcnen Zalismieri politikis principebis
saxeliT aris cnobili. am SemTxvevaSi saxelmwifoebi cdiloben saerTaSoriso Tanaxmad. amasTanave TviTgardarCna aris upirvelesi faseuloba, romelic
politikuri ekonomikis uzurpacias eqspansiuri qmedebebis saSualebiT. pativsa da reputaziaze maRla dgas da omi aris yovelives saboloo arbitri.
merkantilizmi ganixilavs ekonomikas rogorc politikaze, kerZod ki amgvarad, aTenelebis pasuxi susti melosisadmi aris is, rom samarTlianoba
mTavrobaze daqvemdebarebul instruments. ekonomikuri saqmianoba ganixileba saerTaSoriso urTierTobebSi gansakuTrebuli mcnebaa. igi ar gulisxmobs
saxelmwifos Zlierebis gazrdis konteqstSi. Sesabamisad, saxelmwifo, romelic Tanosworuflebianobas aramed imas, Tu ramdenad kargad ici sakuTari kuTvnili
aris erovnuli interesebis gamtarebeli da masze pasuxismgebeli, warmarTavs adgili da ramdenad SegiZlia adaptacia moaxdino samyaroSi romlis realoba
kerZo ekonomikur interesebs am miznebis misaRwevad. merkantilistebis aris ZalTa uTanasworoba. “samarTlis standarti damokidebulia Zalis
TvalsazrisiT, rodesac ekonomikuri da usafrTxoebis interesebi erTmaneTs Tanasworobaze... Zlierni akeTeben imas, risi Zalac SeswevT da sustni urigdebian
ewinaaRmdegebian, usafrTxoebis interesebs aqvT upiratesoba.

84 17
imas, rasac unda Seurigdnen.”16 Semdeg dolari 50 % daeca, magram deficiti mTeli es dro izrdeboda 1987
wlamde. xolo 1988-90-ian wlebSi monacemebi mxolod 1984 wlis monacemebis
donemde gaumjobesda. arsebobs Zalian martivi mizezebi imisaTvis, Tu ratom ver
nikolo makiaveli axdens kursis dacema sasurvel gavlenas deficitze, radgan xSir SemTxvevaSi
miuxedavad dolaris kursis dacemisa importi mainc izrdeboda. arsebobs amis
renesansis droindeli italieli moRvawe nikolo makiaveli iTvleba po- ramodenime mizezi. pirveli albaT is aris, rom amerikelebi upiratesobas
litikuri realizmis erT-erT yvelaze cnobil warmomadgenlad. makiaveli aniWeben mTel rig importul saqonels; meore, biznesmenebi xSirad ar sweven fass
cxovrobda da moRvaweobda florenciaSi, im dros, rodesac italia daquc- TavianT produqciaze, aramed Tavad iziareben dolaris dacemis gamo moyenebul
macebuli iyo ramodenime metoqe qalaq saxelmwifod, romlebsac axasiaTebdaT zarals. ase iqcevian radgan surT SeinarCunon bazari da aseve aqvT dolaris
arastabiluroba da religiuri konfliqtebi. misi wigni “mTavari,” (The Prince), momavalSi gaZlierebis imedi an SesaZlebelia biznesmenebma es fuli ar
romelic misi gardacvalebidan 5 wlis Semdeg, 1532 wels gamoica, warmoadgens gadacvalon da daabandon aSS-Si. marTlac, dResdReobiT multierovnuli
sakuTari gamocdilebis da mis mier uZvelesi istoriis Seswavlis nayofs. korporaciebis zrda, romelTac permanentuli saqmianobis areali aris
makiaveli am naSromSi gvaZlevs realizmis erT-erT dromouWmel normas, sazRvargareT amis saSualebas iZleva.
romlis mixedviTac politikis warmoeba, romelic gulisxmobs xalxisadmi
pasuxismgeblobas, ar SeiZleba efuZnebodes morals, rogorc es kerZo
urTierTobs Seefereba. makiavels sjeroda, rom grZnobebis gareSe, moralze politikuri ekonomikis Teoriebi
daufuZneblad moqmedeba aris warmatebis sawindari. es gakveTili man misi
batonis, cezare borgias qmedebebis Sesawvlisas SeiZina. Cveni arseboba fundamentalurad damokidebulia politikur ekonomikaze da
makiaveli Tavis “mTavarSi” qadagebs, rompasuxismgebeli lideri ar unda ara calkeulad politikaze, an ekonomikaze. imisTvis, rom gadarCnen, adamianebs
sargeblobdes qristianuli eTikis mixedviT, imdenad ramdenadac aseT sWirdebaT sakvebi, Casacmeli da bevri sxva ram, rasac adamianebis umravlesoba
SemTxvevaSi man SeiZleba yvelaferi dakargos: sakuTreba, Tavisufleba da misi SeiZens fulis saSualebiT, romelsac gamoimuSaveben. Tanamedrove bazari ki
moqalaqeebis sicocxle. moraliT sargeblboba politikaSi upasuxismgeblobis politikur wesebs efuZneba. politikuri wesebi da regulaciebi gansazRvraven im
tolfasia. mmarTvels amis ufleba ar aqvs, radgan mas xalxis bedi abaria. sxva CarCoebs, romlis SigniTac funqcionirebs bazari. amavdroulad, ekonomikuri
sityvebiT rom iTqvas, politikuri pasuxismgebloba sul sxva gziT miemarTeba, siZliere politikuri Zalauflebis mniSvnelovani komponentia. rogorc
vidre kerZo morali. politikaSi fundamenturi, uzenaesi faseuloba aris robert gilpini ambobs, ekonomika aris swrafva simdidrisken xolo politika
usafrTxoeba da saxelmwifos TviTgadarCena. politikaSi zneobrivi normebi da Zalauflebisken da am or fenomens Soris urTierTqmedeba aris rTuli da
morali emorCileba saxelmwifo interesebs. es aris is, ramac unda marTos gamaognebeli. swored es rTuli urTierTqmedeba politikas da ekonomikas,
sagareo politika. mmarTvelebis mTavari pasuxismgebloba ki isaa, rom yovelTvis saxelmwifoebs da bazrebs Soris saerTaSoriso konteqstSi aris saerTaSoriso
iyos upiratesobis ZiebaSi, daicvas Tavisi saxelmwifos interesebi da politikuri ekonomikis Seswavlis sagani.
uzrunvelyos misi gadarCena. niSandoblia is faqti, rom politikuri ekonomika aRmocenda saerTaSoriso
makiavelis naSromis mTavari ganmasxvavebili niSani isic aris, rom igi urTierTobebis disciplinis farglebSi rogorc sfero, romelsac damou-
mmarTvels ayenebs xalxis da qveynis samsaxurSi da ara sakuTari Tavis, an reJimis kideblad arsebobis safuZveli aqvs. zogierTi imasac ki ambobs, rom politikuri
samsaxurSi. is, rom mmarTvelebi unda iyvnen rogorc lomebi (Zala, Zliereba) ekonomika ufro farTo da yovlismomcveli disciplinaa da amitom saerTaSoriso
aseve meliebi (cbiereba) aris makiavelis realizmis dedaazri. maT es orive urTierTobebi unda iyos misi qvesfero. xolo suzan stranJi fiqrobs, rom orive,
Tviseba sWirdebaT radgan maTi xalxis bedi maTi simamacisa da sazrianobis saerTaSoriso politikuri ekonomika da saerTaSoriso urTierTobebi SeiZleba
xelSia. CaiTvalos saerTaSoriso sakiTxebis Seswavlebis (international studies) qve- sfe-
is faqti, rom xalxis bedi mWidrodaa dakavSirebuli mmarTvelis da roebad. ekonomistebi Tvlian, rom is meTodebi, romlebic ekonomikaSi gamoi-
Sesabamisad saxelwifos bedTan aris makiavelis, da saerTod, politikuri yeneba SeiZleba gamoyenebul iqnes politikaSic da saerTaSoriso urTi-
realizmis erT-erTi fundamenturi mosazreba. erTobebSic, xolo politkuri mecnierebi sastikad ewinaaRmdegebian politikis
Seswavlis sxva romelime Teoriis donemde dayvanas da mas damoukidebel
disciplinad aRiareben.
ormocdaaTian da samocian wlebSi Seiqmna iseTi situacia, rom politika da
ekonomika absoliturad izolirebuli iyo. xarisxobrivad araerTgvarovani
sakiTxebi iswavleboda aseve araerTgvarovani meTodebiT. magram 1970-ni
wlebidan aseTi mkveTri dapirispirebis arsebobis marTebuloba eWvis qveS dadga.
16
Thucydides, History of the Peloponnesian War, chapter xvii. Sixteenth year of the war - the melian am yovelives jeqsonis da sorensenis azriT xels uwyobda ramodenime faqtori.
conference - fate of melos. ixileT internet gamocema, misamarTze: pirveli iyo breton vudsis sistemis krizisi, romelic imaSi gamoixateboda, rom
http://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/melian.htm Warbi dolaris mozRvavebis Sedegad xdeba amerikis oqros rezervebis gadineba

18 83
aqvs ase Tu ise motivtive gacviliTi kursis politika anu, mTavrobebi Tomas hobsi
drodadro erevian bazris saqmianobaSi, rom zemoqmedeba moaxdinon garkveul
procesebze. 20-mde qveyanas aqvs politika, romelic uzrunvelyofs mudmiv ingliseli filosofosis, Tomas hobsis Sexedulebebi iTvleba realizmis
gacvliT kurss qveynebis jgufebTan mimarTebaSi. qveynebis umravlesobas ki fundamentad. Tavis “leviaTanSi,” filosofiuri deduqciis saSualebiT hobsi
(susti da patara saxelmwifoebi) mimagrebuli aqvT TavianTi valutis Rire- cdilobs axsnas politkuri sinamdvilis buneba. SesavalSive hobsi ambobs, rom
buleba sxva ufro Zlier valutasTan. amasTan, mniSvnelovania ganvasxvaoT myari saxelmwifo aris xelovnuri adamiani, mxolod ufro didi da ufro Zlieri, vidre
(stabiluri da usafrTxo, romelic gamoiyeneba saerTaSoriso transaqciebis bunebrivi adamiani, romlis usafrTxoebisa da dacvisaTvisac aris igi Seqmnili.
dros) da susti (gamoiyeneba mxolod qveynis SigniT) valutis tipebi. am did manqanas hobsi uwodebs leviaTans, romelic misi TqmiT, aris igive
jerjerobiT ar arsebobs valuta, romelic mxolod bazris mier aris Tanamegobroba, igive saxelmwifo.
regulirebadi. centraluri bankebi xSirad erTvebian savaluto bazris misi naSromis mizania axsnas am xelovnuri adaminis, saxelmwifos, buneba.
operaciebSi raTa gavlena moaxdinon maTi valutis moTxovna miwodebaze. amas risgan Sedgeba da ras warmoadgens igi. rogoria suverenis uflebebi, samarTali
imitom akeTeben, rom erovnuli fulis faseuloba pirdapir kavSirSia am qveynis da xelisufleba. ra Slis da ra asazrdoebs suverenitets.
saqonlis RirebulebasTan saerTaSoriso bazarze da saerTaSoriso saqonlis imisaTvis, rom gaigos politikuri cxovrebis fundamenturi arsi hobsi
Rirebulebaze Sida bazarze. sakuTari erovnuli valutis Rirebulebis SecvliT warmoidgens adamianebs, qalebsa da kacebs, sawyis mdgomareobaSi, garemoSi, sadac
mTavrobebs, rogorc wesi, surT Secvalon fasebi importze da eqsportze da jer ar aris gamogonebuli suverenuli saxelmwifo. igi am mdgomareobas uwodebs
Sedegad zegavlena moaxdinon saboloo savaWro balansze. “bunebriv mdgomareobas” (state of nature). misi aRwerilobiT, bunebriv pirobebSi
yoveli mamakaci, qali da bavSvi safrTxeSia yvela sxva danarCenis mxridan.
adamianebs aqvT erTmaneTisadmi mudmivi SiSi, radgan maTi sicocxle mudvivad
rogor axdens savaluto kursi zegavlenas vaWrobaze safrTxis qveSaa da aravis aqvs usafrTxoebis garantia. aseT situaciaSi,
romelsac hobsi aRwers rogorc “euli, Raribi, sazizRari, sastiki da mokle,”
rogorc mogexsenebaT, rodesac xalxi awarmoebs saerTaSoriso vaWrobas maT bunebrivi mdgomareobaa “yvelas omi yvelas winaaRmdeg.”
unda Seafason TavianTi saqoneli im bazris valutiT, romelzec saqoneli am “euli, Raribi, sazizRari, sastiki da mokle,” situaciidan hobsi xedavs
iyideba, magram sabolood maT sWirdebaT sakuTari qveynis valuta. es imas erTaderT gamosavals, rac aris suverenuli saxelmwifos Seqmna da amoqmedeba.
niSnavs, rom gayidvidan miRebuli fuli unda gadaicvalos erovnul valutaze. hobsi ambobs, rom adamianebi instinqturad uerTebian erTmaneTs da ayalibeben
amgvarad, savaluto kursi axdens pirdapir zegavlenas fasebze. usafrTxoebis paqtebs, romelic uzrunvelyofs TiToeulis usafrTxoebas. es
ganivixiloT es magaliTis mixedviT. warmovidginoT, rom amerikeli sayovelTao SiSi da usafrTxoebis SegrZneba aiZulebT maT gamovidnen bunebrivi
eqsportiori yidis kompiuteris disk draiverebs did britaneTSi. am periodSi mdgomareobidan sadac sufevs yvelas omi yvelas winaaRmdeg. sxvanairad rom
savaluto kursi am or valutas Soris aris 1 funt sterlingi 2 aSS dolarTan. es iTqvas hobsi ambobs, rom adamianebi qmnian suverenul saxelmwifoebs ara
disk draivebi aSS-Si iyideba 500 dolarad. eqsportiori mzad aris gonierebaze, aramed instinqtze dayrdnobiT. isini nebiT deben socialur
transportaciis xarjebi Tavad gaiRos raTa daimkvidros Tavi inglisis bazarze. kontraqts erTmaneTTan da qmnian suverenul mTavrobas, romelsac gaaCnia
Sesabamisad is Tavis produqts afasebs 250 funt sterlingad da miiRebs 500 saWiro Zliereba, raTa daicvas isini sagareo Tu saSinao mtrebisa da
amerikul dolars. axla warmovidginoT, rom sterligis kursma aiwia da 1 funt xelisSemSleli faqtorebisgan. aseT civilur pirobebSi romelsac hobsi
sterlingi udris 3 amerikul dolars. amis Sedegad, eqsportiors saSualeba aqvs “mSvidobasa da wesrigs” uwodebs adamainebi Tavisufldebian SiSisgan da aqvT
gaaiafos Tavisi produqti (daimaxsovreT, rom mas mxolod 500 dolaris miReba saSualeba iRvawon bednierebisaTvis.
ainteresebs) da gaxados 166.67 funt sterlingi, rom miiRos 500 dolari (166.67 saxelmwifos Seqmna marTalia adamianebs aZlevs gamosavals bunebrivi
gamravlebuli 3-ze). Sesabamisad, Sesustebuli dolaris kursi saSualebas aZlevs mdgomareobidan, magram warmoSobs axal politikur problemas saxelmwifoTa
(magram ar aris aucilebeli) rom amerikelma eqsportiorebma gaaiafon fasebi doneze. erTi sityviT, bunebrivi mdgomareoba pirovnuli donidan gadadis
sazRvargareT. Tu aris sapirispiro situacia, anu Zvirdeba dolari da ecema saxelmwifoTa doneze da warmoiqneba erovnuli da saerTaSoriso usafrTxoebis
funt sterlingis kursi, magaliTad 1 funt sterlingi udris 1 amerikul problema rac gamowveulia saerTaSoriso sistemis anarqiulobiT. faqtiurad,
dollars, maSin eqsportiorebs didi problema aqvT. imisTvis, rom maT miiRon saxeze gvaqvs fenomeni, romelic politikaSi cnobilia rogorc “usafrTxoebis
saWiro 500 dolari unda gazardon produqtis fasi ucxo bazarze 500 funt dilema.” hobsi ambobs, rom erTi usafrTxoebis problemis gadaWriT adamianebi
sterlingamde raTa maTi biznesi wamgebiani ar gaxdes. Zalauneburad iwveven meores. 17
dolaris kursis dagdebis xerxs xSirad mimarTavs amerikis mTavroba raTa am usafrTxoebis dilemidan gamosavali aRar arsebobs, radgan ar aris
aRmofxvras uzarmazari savaWro defici. magram, gasaTvaliswinebelia is faqtic, saSualeba imisa, rom Seiqmnas msoflio mTavroba. suverenul saxelmwifoebs
rom kursis dagdebis zegavlenas savaWro deficitis amovsebaze aqvs Tavisi aranairi survili ar gaaCniaT rom TavianTi damoukidebloba daTmon sxva,
limitebi. istoriulad cnobilia, rom dolaris gaiafebam mxolod zRvruli globaluri mTavrobis sasargeblod. am situacias hobsi imiT xsnis, rom
zegavlena iqonia aSS-s savaWro deficitze. 1971 - 1980 wlebSi miuxedavad imisa,
17
rom dolaris kursi daeca, amerikis savaWro deficiti gauaresda. 1985 wlis usafrTxoebis dilema mokled aris aRwerili aleqsandre rondelis wignSi
“saerTaSoriso urTierTobebi,” Tbilisis damoukidebeli universiteti, 1996, gv. 95.
82 19
bunebrivi mdgomareoba saerTaSoriso doneze ar aris iseTi saSiSi da muqaris fiskaluri politika
momgvreli rogorc pirovnul doneze. saxelmwifoebs ufro advilad SeuZliaT
erTmaneTi daicvan gareSe safrTxisgan, vidre es calkeul adamianebs SeuZliaT. ekonomikis menejmentis meore umniSvnelovanesi instrumentia fiskaluri
bolo suraTi rasac hobsi aRwers aris saerTaSoriso anarqia, romelic politika — gadasaxadebis da danaxarjebis warmoeba mTavrobis mier ekonomikaze
dafuZnebulia suverenul saxelmwifoebze. radganac suverenitets dacva zemoqmedebis mizniT. fiskaluri politikis fundamentur mosazrebebs mivyavarT
sWirdeba, avtomaturad anarqiuli sistema gulisxmobs faqtobriv, an gavlenian britanel ekonomistamde, jon meinard keinsamde, romelic ambobda,
potenciuri omis mdgomareobas. hobsi ambobs, rom omi aris ukanaskneli rom ar aris aucilebeli fiskaluri politika emsaxurebodes dakanonebul da
saSualeba imisaTvis, rom saxelmwifoebma Seajeron SeuTanxmebeli problemebi. dabalansebul biujets, aramed SeiZleba igi gamoyenebul iqnas ekonomikuri
ciklebis samarTavad da procesis gasaadvileblad.
1960 wlamde miRebuli iyo e.w. deficituri gadaxarjvebi, anu mTavroba
neoklasikuri realizmi: hans morgenTau xarjavda ufro mets, vidre mas Semosavali hqonda gadasaxadebis saxiT. amis
principi iyo is, rom mTavroba fuls debda isev ekonomikaSi da amiT aCqarebda
1948 wels gamocemuli germanuli warmoSobis amerikeli politikuri ekonomikuri aqtivobis tempebs. 1964 wels miRebul iqna kenedi-jonsonis
mecnieris hans morgenTaus naSromi “qveynebis politika: brZola Zalauflebisa gadasaxadebis Semcirebis aqti da amiT es principi Seicvala. imis magivrad, rom
da mSvidobisaTvis” miCneulia politikuri naSromebis mwvervalad. am naSromma dayrdnobodnen gazrdil samTavrobo danaxarjebs, ekonomistebma mxari dauWires
didi xniT ganszaRvra saerTaSoriso urTierTobebis Teoriuli da praqtikuli gadasaxadebis Semcirebas da danaxarjebis igive doneze datovebas, raTa
interesebi da mTeli am dargis ganviTarebis Semdgomi xasiaTi. 18 warmoqmniliyo mastimulirebeli deficiti. anu, idea is aris, rom is pirovnebebi,
morgenTaus qveynebis politika aris Tukidides, makiavelis da hobsis ideebis romlebsac gadasaxadebis Semcirebis Sedegad gauCndaT zedmeti Semosavali am
gagrZeleba, Tumca ufro Tanamedrove eniT dawerili da gajerebuli dagrovili fuls isev ekonomikaSi daabandeben da igive rezultati iqneboda miRweuli.
istoriuli gamocdilebiT da politikuri sibrZniT. Tavis safuZvelSi es wigni fiskalur politikas axasiaTebs sistute, radgan igi aris sxvadasxva
igive fundamentzea daarsebuli rogorc zemoT ganxiluli naSromebi, kerZod is, jgufebis da Tavad politikosebis uzurpaciis sagani. magaliTad, 1966 wels
rom adamianis buneba aris mtacebluri, bunebrivad mzakvari da bneli, da rom es prezidentma jonsonma gadawyvita ar gaezarda gadasaxadebi vietnamis omSi
faqti aisaxeba politikur urTierTobebze. politika da eTika erTmaneTisgan gaweuli xarjebis asanazRaureblad, radgan es kidev ufro Seasustebda misdami
Sors dganan da, rom politikuri Zala da Zliereba aris mSvidobis erTaderTi saxalxo mxardaWeras. aseTi qmedebebi SeiZleba racionaluri iyos mokle vadaSi,
garanti. amitom aris, rom morgenTaus realizms uwodeben neoklasikur magram hqondes savalalo Sedegebi grZelvadian periodSi. xSirad gadasaxadebis
realizms, rac imas niSnavs, rom misi realizmi aris meoce saukunis ganaxlebuli Semcirebas mivyavarT ekonomikis zedmetad stimulaciisaken, rasac Sedegad
klasikuri tradicia saerTaSoriso urTierTobebis TeoriaSi. inflacia mosdevs. swored es mohyva jonsonis gadawyvetilebas.
morgenTau, iseve rogorc misi ideuri winamorbedebi, Tvlida, rom qalebi da
kacebi bunebiT arian politikuri cxovelebi, isini dabadebulni arian, raTa
moipovon Zala da datkbnen Zlierebis nayofiT. igi ambobda, rom adamianebs savaluto kursi da savaWro deficitebi
axasiaTebT Zalisadmi ltolva (lust) da amas uwodebda animus dominandi, romelic
iwvevs gardauval politikur brZolas adamianebs Soris. darCenili koncefciebis nakrebi, romelic mniSvnelovania saerTaSoriso
adamianebs aqvT survili, rom iyvnen sxvebis politikuri zegavlenisgan politikuri ekonomikis gasagebad exeba urTierTobebs savaluto kurssa da
damoukedebeli. es qmnis saWiroebas imisas, rom Seiqmnas iseTi politikuri saerTaSoriso vaWrobas Soris. imisaTvis, rom vaWroba Sedges, fulma patroni
sfero, sadac Tavisufuli iqnebian sxvisi politikuri diqtatisgan. saboloo unda gamoicvalos. saerTaSoriso vaWrobaSi erTi qveynis valuta unda gaicvalos
varianti aseTi sferosi, romlis SigniTac iqneba usafrTxoeba, aris suverenuli meoreze. Sesabamisad, savaluto kurss aqvs didi zegavlena vaWrobis pirobebze.
saxelmwifo. mis gareT ki usafrTxoebis miRweva SeuZlebelia. 19 savaluto kursi martivad rom vTqvaT aRniSnavs, Tu ramdenad SeiZleba
meores mxriv, sistema, romelic efuZneba damoukidebel elementebs, gavcvaloT erTi valuta meoreze. savaluto kursi ganisazRvreba amaTu im
romlebsac gaaCniaT kerZo interesebi da survili, daicvan es interesebi, valutaze moTxovnis doniT da am valutis miwodebis doniT. savaluto kurss aqvs
warmoSobs saWiroebas imisas, rom saxelmwifos SigniT moxdes Zalis mobilizeba sasicocxlo mniSvneloba mTavrobebisaTvis. isini gamoiyeneben ramodenime
da saWiro SemTxvevaSi gamoyeneba. erTi sityviT, saxelmwifoebze dafuZnebul saSualebas raTa zegavlena iqonion valutis kursze. erT-erTi aris mudmi-
sistemas mivyavarT anarqiamde da konfliqtamde. vi/myari savaluto kursis (fixed exchange rate) daweseba. tipiurad, aseTi kursis
rogorc misi azrobrivi winamorbedebi, aseve morgenTauc avlebs mkveTr xazs SenarCunebas Wirdeba mTavrobis mniSvnelovani Careva valutis bazarze, raTa es
pirad eTikasa da politikas Soris da mkacrad akritikebs meore msoflio omamde kursi SenarCunebuli iqnas. mudmivi gacviliTi kursis politika tardeboda
damkvidrebul vilsoniseul liberalur politikas, romelic qadagebda, rom msoflios umetes nawilSi 1958 wlidan 1973 wlamde da pirvel msoflio omamdec
saxelmwifoTa qmedebebic igive moraluri da eTikuri standartebiT unda ormoci wlis ganmavlobaSi. amis sapirispiro aris motivtive gacvliTi kursi
(floating exchange rate), romlis mixedviTac valutis fasi ganisazRvreba bazris mier
18
iqve, . . ., gv. 41. mTavrobis Caurevlad. dRevandeli mdgomareoba Zalian rTulia. 50-mde qveynas
19
Jackson and Sorensen, p. 76.
20 81
miwodebas, an gamowovs fuls sabanko sistemidan saxelmwifo fasiani qaRaldebis ganisajos rogorc civilzebul adamianTa urTierTobebi. morgenTau am
yidva-gayidvis gziT. rodesac ramdenime miliardi dolaris fasiani qaRaldebi yovelives damRupvelad da upasuxismgeblobad miiCnevda. misi azriT, es iyo
iyideba, maSin am qaRaldebis gamyidveli institutebi (rogorc wesi bankebi da udidesi inteleqtualuri Secdoma, radgan aseTi midgoma ver xedavda
sadazRvevo kompaniebi), iReben didi raodenobiT fuls Cekis saxiT fedisgan, rac gansxvavebas pirad sferosa da saxalxo sferos Soris. rogorc ukve ganvixileT,
zrdis fulis miwodebas. sabanko sistemaSi fulis CadebiT da Sesabamisad bankebis politikuri realistebisaTvis am or sferos Soris gansxvaveba fundamenturia.
sesxis gacemis unarianobis amaRlebiT fedi awarmoebs gafarToebaze orien- morgenTau miiCnevs, rom saxelmwifos marTvis fundamenturi safuZvelia imis
tirebul monetarul/finansur politikas (expansionary monetary policy). amis naTeli SegrZneba, rom politikuri eTika da piradi eTika erTmaneTisgan
sapirispiro aris xelmomWirneobaze orientirebuli monetaruli politika (tight gansxvavdeba. saWiroa am faqtis ara ugulebelyofa, aramed misi naTlad gaazreba
monetary policy), romlis drosac fedi yidis fasian qaRaldebs da miRebuli fulis da cda, rom am gamouvali garemoebidan Seecado da saukeTeso Sedegi miiRo.
Sedegad efeqturad gamoswovs fuls sabanko sistemidan. morgenTau Tavis naSromis SesavalSive ayalibebs politikuri realzmis 6
sawyisi procenti/diskonti (discount rate) aris aseve Zlieri instrumenti fulis princips, raTa gaaqarwylos gaugebrobebi imasTan dakavSirebiT, Tu ra aris
miwodebis samarTavad. es aris is procenti, romelsac fedi uwesebs wevr bankebs, politikuri realizmi. 20
rodesac isini fuls sesxuloben fedisgan. sawyisi procenti aseve aris erTgvari 1.politika fesvgadgmulia adamianis permanentulad ucvlel bunebaSi,
procenti, romelic zemoqmedebas axdens danarCeni procentebis odenobaze da romelic aris egoisturi da egocentruli.
misi cvalebadoba iwvevs cvlilebebs sxva procentebSic. Sesabamisad, kidev 2.politika aris avtonomiuri sfero da ar SeiZleba misi dayvana ekonomikamde
erTxel, mizani aris fulis miwodebis gafarToeba da Semcireba. sawyisi (rogorc amas marqsizmis mimdevrebi akeTeben), an moralamde (rogorc amas
procentis gazrda aZvirebs fulis Rirebulebas, sesxis aRebis survils amcirebs kantis liberaluri Teoriis mimdevrebi akeTeben xolme). saxelmwifo
da Sesabamisad unda Seanelos ekonomikuri eqspansiac. misi Semcireba aqezebs meTaurebma unda imoqmedon politikuri sibrZnis diqtatis mixedviT.
sesxis aRebas da Sesabamisad ekonomikuri aqtivobac unda gaizardos. maTTvis gzis gagnebis mTavari saSualeba erovnuli interesebis koncefciaa.
fedis roli aSS-Si aris SeunarCunos stabiluroba finansur bazars 3.piradi interesebi aris adamianuri arsebis gamomxatveli faqti. yvela
krizisebis dros da xeli Seuwyos ekonomikur zrdas da amave dros akontrolos adamianis piradi interesebis minimumi aris TviTgadarCena da usafrTxoeba.
inflacia, anu ekonomikuri zrda dabali inflaciis TanxlebiT. meoce saukunis politika aris arena, sadac es interesebi gamoixateba da es interesebi
dasawyisSi finasuri panika Zalian gaizarda da amitomac Seiqmna fedi. panika aris aucileblad erTmaneTs Seejaxeba rac adre Tu gvian gamoiwvevs konfliqts.
periodi, rodesac SeSinebuli investorebi cdiloben saswrafod gayidon saerTaSorsio politikac aseve aris saxelmwifoTa interesebis Sejaxebis
TavianTi fasiani qaRaldebi, raTa TavianTi fuli ukan daibrunon. arena. saxelmwifoTa interesebi ki icvleba droSi da garemoSi. realizmi
fedi aseve aris fulis saboloo gamsesxebeli raTa uzrunvelyos aris doqtrina, romelic reagirebas axdens cvalebad politikur
likviduroba (saWiro odenobis fuli, raTa ganxorcieldes yvela transaqcia, realobaze.
romlis ganxorcielebac xalxs surs) rodesac danarCeni gamsesxebeli 4.saerTaSoriso urTierTobebis eTika aris politikuri da situaciuri eTika,
institutebi arian panikiT paralizebulebi. fedis kidev erTi mniSvnelovani rac Zalzed gansxvavdeba piradi moralisagan. politikur liders ar aqvs
roli aris inflaciis kontroli ekonomikuri aqtivobis mxardaWerasTan erTad. Tavisufleba moiqces moralur principebze dayrdnobiT rigiTi
inflacia gansakuTrebiT saSiSia imaTvTvis vin gascems fuls, an imaTTvis visi moqalaqisgan gansxvavebiT, radgan igi pasuxismgebelia xalxis winaSe da mis
xelSia maTi usafrTxoeba da keTildReoba. SesaZlebeli Sedegebidan
Semosavalic ganisazRvreba mudmivi Semosavalis saxiT (fixed income). es
yvelaze momgebianis SerCeva politikosis umaRlesi miRwevaa.
Semdeganairad aixsneba: mudmivi Semosavlis Rirebuleba mcirdeba inflaciis
5.realizmi miiCnevs, rom arc erTi eris da saxelmwifos zneobrivi miznebi ar
gamo, radgan mzardi fasebis pirobebSi momavali Semosavali, romlis odenoba
SeiZleba miviCnioT sayovelTao zneobriv kanonebad (TviT iseTi
warsulSi daigegma, gamoirCeva dabali msyidvelobiTi unarianobiT. rodesac
demokratiuli erisac ki, rogoric aris aSS) da ar SeiZleba isini Zalis
fedi cdilobs gaakontrolos inflacia igi icavs gamsesxeblebis da sxvaTa
gamoyenebiT dakisrebuli iqnes sxva saxelmwifoze. realistebi gamodian amis
interesebs, romlebic zaraldebian gazrdili fasebis Sedegad.
sawinaaRmdegod, radgan es safrTxes uqmnis saerTaSoriso usafrTxoebas.
Tu monacemebi aCvenebs, rom ekonomika farTovdeba Zalian swrafad da
SesaZlebelia, rom raRac momentSi ZaliT dakisrebulma ideologiam
sainflacio wneva izrdeba, fedi aucileblad moqmedebas iwyebs. Cumi da
sapirispiro Sedegi gamoiRos da TviT “jvarosan” qveyanas safrTxe Seeqmnas.
moklevadiani qmedeba inflaciis SesaCereblad iqneba operaciebi Ria bazarze rac
6.politikosis umaRlesi zneoba da morali aris misi qveynis interesebi. 21
Seamcirebs fulis miwodebas da aswevs ganakveTs. ufro sajaro moqmedeba iqneba
ukve sawyisi procentis gazrda. situaciis sirTulidan gamomdinare am politikis
kombinaciebi SeiZleba didxans gagrZeldes. 70-iani da 80-iani wlebis
ganmavlobaSi, rodesac inflaciuri wneva maRali iyo fedi axorcielebda “mkacr
monetarul” politikas da saprocento ganakveTic uprecedentod gazarda. 1994
20
wels, rodesac inflaciuri wneva iyo mosalodneli, fedma winaswar gazarda Hans J. Morgenthau. Politics Among nations: the Struggle for Power and Peace. New York, McGraw-Hill,
saprocento ganakveTi da Seanela amerikis ekonomika. 1985, p. 4.
21
realizmis eqvsi principis mokle anotacia aseve ixileT aleqsandre rondelis
saerTaSoriso urTierTobebSi, gverdi 41-42 da Jackson and Sorensen, p. 79-80.
80 21

You might also like