trΦτ€τΓ§?

&/Α τ#
Μια ηεριηγηση στον ορχαιοßΙογικü χþρο
ms ΕφÝσου συνεπÜγεται Ýνα ταξßδι στην
ποßΙυκýμαντη Ιστορßσ τns. Ενα σπü το εητÜ θοýματο του κüσμου,
το πφßφημο Αρτεμßσιο, υπηρξε εκεß, ο Naüs του Αδριονοý,
το εντυπωσιακü αρχαßο θÝαφο των 25.000 θεατþν,
η ΒιβflιοθΤκη του ΚÝf,σου, το Μουσεßο ΕφÝσου
στο ΣεßΙτσοýκ. με εντυπωσιακÜ εκθÝμοτα, και
nf,hθos ÜßΙf,ων σημαντικþν μνημεßων
ΞΞ9 Κεßμενο - φωι: Ντßνοs Mιxonil

!α-α.:.
 ßναι μüλον ζηmμο φüνου να
ανακαλýψειs üτι περτπτþσειs
üπωs αυτÞ τηs ΕφÝσου αποτε-
λοýν τον εφιÜλτη τηs ιστορικηs
ενημÝρωσηs. Μια μαφαßωνιτ Ιστορßα
που χÜναατ στο βÜθοs kar οι συνÞθειs
παρÜπλευρεs παραδüσειs διατλÝκονται
και αλληλοσυμτßηρþνοιιται σε βαθμü
ειπκßνδυνο γιο ιη φερεγγυüιηια του-
τολμητßq που θ'αποπειραθεß να κατα-
γρÜψει ωτλþs ιοπερßγραμμα ενüs Ýνδο-
ξου και πολυτÜροχου παρελθüντοs. ΞÝ-
ρω, ξÝρω, <<Üπαγε ms βλασφημßαs των
SOS», θα αναφωνησπε εσεßs üλοι οι ιτιο
καλοß οι μαθηιÝs, üμωs as περιορισιοý-
με στα κυριüτερα τηs υπüθεσηs. Mιas
υ
δ
β
ρτλαμβανομÝνων βεβαßωs κι αυτþν που
üταν σημανε η þρα η καλf, φýσηξαν m
σκüνττ των αιþνων πÜνω απü τα ευκλεÞ
ερευΙα.
«Ολα Üρχισαν πριν απü 4.000 χρüνια>>,
θα ελεγε με περισση οοβαρümτα και ου-
τοπεποßθηση Ýναs Τοýρκοs ξεναγüs.
Σιην πραγματικüτητο. κανεßs δεν ξÝρει
ποιε και πolos πρωτοκατοßκησε αυιü ιο
πρþην παρολιακü κομμÜη μrs δßπλα
συs εκβολÝs ιου ποταμοý Καýστρου,ιυν
Κιουτσοýκ ΜεντερÝs (Μικρüs Maiqv-
δροs) και" ωs συνÞθωs, εκεß üπου η Ιστο-
ρßα σηκþνειψηλÜ τα χÝρια ειτιστρατεýε-
ται η παραß'στορßα (κατÜ το παρολογοιε-
xvid για να καλýψει το κενü. Σýμφωνα,
λοιπüν, με τιs παραδüσειs των αρχαßων
ημþν προγüνων, η Εφεσοs χρωστÜει
την ýπαρξη τηs σιιs Αμαζüνεs, νεοφερ-
μÝνεs απü τον Καýκασο, που Ýδωσαν ια
ονοματα των τηο ηρωικþν απü αυιÝs σε
μια σειρÜ απü πüλειs τηs ΜικρÜs Ασßαs
(Εφεσοs, Σμýρl.η Κýμη, Μýρινq Σινþ-
πηκο.κ).ΧαριιωμÝνοs αυιüs ο πρþι }

Μπü το θÜνοιο του Μεγüflου

Αf,εξüνδρου. η Εφεσοs ζει τη δικÞ ιns
εßΙßΙηνισιικfr περιπÝτειο μÝφι τη
= βασιf,εßα ιου Λυσßμοχου, προγμοτικü
σιαθμü αην Ιστορßο τπs

Το μεγÜßΙο θÝστρο ms ΕφÝσου wοκαßΙýφθηκε

μüf,ιsτο 1964 και οπü τüτε χρησιμοηοιεßτσι
τοκτικÜ γιο διÜιρρεs εκδηflιßισειs

τρüτιο 21

λnωs κοι νσ ω κÜνουμε, Üflflη χÜρη
εßχw τg πεζο6ρüμιο þηοτε.--
} μοs φεμινισμüs, δεν λεω,
üμωs πτο m-
στευτü φαßνεται üτι οι πρþτοι κÜτοτκοß
ms ηταν οι Λýεγεs, οτ Πελασγοß και οι
ΚÜρεs. Οι τελευταßοι Ýμελλε να νικη-
θοýν, κατÜ μßα üλλη παρÜδοστι γýρω
στο Ι 000 ιιΧ απüτον Ανδροκλο,μο του
Αθηναßου βασιλιÜ Κοδρου, που εγκαια-
οτÜθηκε τελικÜ στην περιοfr, ειιικεφα-
ληs αποßκων απü mv Αττυdι Απü αυτü
το χρονικü σημεßο, λßγο-πολý, αρxßζει η
Ιστορßα ms ελληντταιs mα ΕφÝσου, ηου
κατÜ πþs φαßνααι το üνομÜ ms δεν flταν
ηιψυ}αιmS, σtο μÝτρο που σmν αρΧαιο-
mia fßιαν γνωσþ και ωs Αιμüνιον, Αλü-
π1 Ορτυγßq ΠτελÝο, Σαμüρνα κατ Τρη-
τρülιο
ΠροσωΙιΚοý του ραVtεβοý με
ΕφÝσιου,
ρßα ενüs ψυχοπαθοý
s
στρατου, ανοτκοδομηθηκε σε
επßπεδο, ξαναιτιι ρποληθηκε
Γüιθουs ιο 263 μΧ κοι κοιü
λογικÞ εξÝλιξη των
πραγμÜτων, κ€ λετσε ορτσπκÜ
διαταγft του ΙωÜννη του
και μετατρüτmκε σε- λατομεßο,
ου ηχÜρηÝφτασεμ*ριτην
τηs Κωνσταντινοýποκυ.
Καθ üλη m διÜρκεια τηs
vas Ιστορßαs ms, η Εφεσοs,
ταξι Üλλων και του ΗρÜκλα
συχνÜ στρατüπεδο,
θωs σηs ιδιαßτερεs προημησεs
στοτε τσχυρþν του τüπου. Ετσι
ΠÝρσεs νικοýν τον Κροßσο, οι
μüνοι αυτοß σ'üλη m ΜικρÜ:
ντÜσσονται μαζß τουs,
m θÝση ms πλοýσιαs, πλην
ναααmμ€νηs Μιλf,του. Στουs
χεßα οτ Ιωνεs Üποτκοι οικετοποιÞθηκαν
μflαφ Üλλων και m λαφεßα μιοs εγχþ-
pιas θεÜs ms φýσηs tτιθανüνms Κυβ€-
ληs) και με μια μικρfl αλλαγfι στο θεßκü
δημοτολüγιο προÝκυψε η προστÜτιδα
ms πüληs φτεμυ και μαζß ms -επειδR
ωs γνωστüη η πßστη κÜνει θαýματα- Ý-
να απü τα ετπÜ θαýματα του κüσμου, το
περßφημο Αρτεμßσιο. Ετσι Þδη απü τον
6ο αιþνατιΧ υτfiρχε εδιß Ývos μεγüλοτ
δßτπεροs, μαρμÜρινοs vaüs με- χορηγü
ακüμη και τον κατακmý βασιλιÜ ms
Λυδßαs Κροßσο, <<γενÜρχη>> των απανια-
χοý λεφτÜδων, που πρüσφερε κατÜ mv
κατασκευft του μεγÜλο αριθμü απü κο-
λüνεs με ανÜγλυφεs παραοτÜσειs, Ο ß-
δτοs αυιüs vaüs, διοκüσια χρüνια αργü-
τερα υτfiρ§ε ιο φλεγüμενο σημεßο του
 Εφεσοs

Na,,S .. ,:,. _: : ,L\εßλ\υο\ºαι σταθε- τεχνικÜ σερβιρισμÝνη «χυλüπιτα», απü χþs βραχýβιο- μαονομασßα τηs πüληs
:-: , .. _ ,- :
ι: -ι-τρι τουλÜχιστον το
, αυτÝs που üιαν τιs τρωs λεs κι <<ευχαρι- σε <Αρσινüεια»,προs τιμην ms εριτßμου
j- , ,,, , . .πατ αφορü ιων δημο-
ι- οιþ». Διüιι -«μανοýλεs,,οε καιι ιÝιοια συζýγου του. Οιαν εγκαταλεßπει τα
: _ ,- , -.. -,; ,.
ι τÜρη σε αθηναßκü δÜ- τα ιεραιεßα üπου Γηs- <<πþs θq ηταν δυ- εl.κüσμια, οι αχÜρισιοι ΕφÝσιοι σκοιþ-
, ( .
ται αηü προσχþρηοη ναιüν αυιüs, Ýναs Mφas, Ýναs Ισüθεοs, νουν mV ερßιιμον Και ΚοιοσιρÝφουν tα
-,-], ,, κß-τ Συμμο-χßα. Λßγα χρüν,ια να κοιασκευüσει Ýνα οφιÝρωμα πpos τι- ηεριοοüιερα οηü ια μνημεßα, η«οιντü-
_ '-. . -, ],. πüιη καταλαμβÜνειαι απü μην Üλων θεþν2>. Ελα μου, ιτε! ζονιαs üλη μια τοραγμÝνη περßοδο }
,, ::
ooιpcirm ΤιοοαφÝρνη, υπο- ΜειÜ το θÜναιο του ΑλÝξανδρου, η
- : :ιιlι απü αυτüι(!) να «τα βρει>> με Εφεσοs. εθνοπρεπþs επιρρεηηs οιην
. L,,οριιüιεs, ξοναοιρÝφετοι πpos πολιτικÞ <<εσωσιρÝφεια» (συνþνυμο, νε- Η ΒιβßΙιοθfiκη ιου ΚÝßΙσου
, , . \ýηι aious ιο 399 και επονÝρχειοι ωσι( ιηs φαγωμÜραs), ζειτη δικÞms ελ-
. _ ε:ια απü ιρßα χρüιτα σιην ηκÜλη ιων λητ,τσιικÞ περιπÝιεια μÝχρι ιη βασιλεßα εßνοι Ýνο επιβßΙητικüτοτο
Σπαριιαιþν, οι οποßοι, μÜλον απαυδι- του Λυσßμαχου, που αποτελεß πραlμαιτ διþροφο οικοδüμημο.
τ|ιÝ\ οι. την εγκατολεßπουν ορισιικü κü σταθμü σmν Ισιορßα ιns. Ο Λυσßμα- στουs διπßΙοýs τοßχουs
ιτιουs ΠÝρσεs. Το 334, μαü m μüχη ιου xos μπαφÝρει διÜ ιns βßαs τοýs καιοß-
Γοαττκοý ποταμοý, ο MÝyas ΑλÝξαν- kous δßιιλα σε νεüτερο λψÜνι, μακριü του οποßου φιf, οξενοýνταν
,)pos εισÝρχειαι σmν πüλη ωs απελευ- απü ns προσχþσειs ιου ποταμοý, θωρα- κüποιε º 2.000 χειρüγραφο,
:ερωιηs και προσφÝρει μεγαλοπρετm κßζει ομυνιικü ιην πüλη, ενισχýει ιον καιÜΠßΙηßΙα προστοιευμÝνο
..,ι
σßα στην ΕφÝσια ΑριÝμιδα Προιεßνει" πληθυσμü τns με μεταγραφÝs απü το
;ßþιστα, ιην ονÞΖερση νÝου, υπÝρ)ο- «εξωιερικü», χιßζει δημüσια κι Þρια. οτü- οπü ιην υγροσßα κοι ιη ζÝστη
..πρου ναοý με τη δικη ιου υπογροφη. διο. θÝαιρο, κρηνεs κÜ, και ωs « κεΡασÜ-
Κι σιην ιουρτα» ΠροΧωρα σtην -ευιυ- Η επιβflητικh Πýf,η ωυ Κορησσοý, üπου
1ra νa δεχθεß üμωs πÜραυια μια αριστο-
κστÝflηγε η μßο οπü τιs δýο ιφÝs o6oýs
που συνÝ6εw την πüflη με το Αρτεμßσιο
Εφεααι
Αρχαιολογικfι Σχολη κα1 νο μητ
λυλογοýμε, ηιαν θÝμα χρüνου rπa
m,.τισει απü τη <<χεψερßανÜρκη,
Εφεοοs και νο ποραδοθεß Ýνοιτ
χιεροΟ εισιmρßου στον κοινü θο
ωs ο σπουδαιüιεροs αρχαιολο1
ποs ιns -Μεγüληs σε
κρÜsΑσßαs.
Σfιμερα, στο πλαßσιο ενüs
χþρου αρχαιολογικοý
επισκÝιτms δεν αρκεßτα1 τρüποs
αναστηλωμα
γετν, στα μερικþs
πια ιns apxaias πüληs, Σε
στÜσειs απü αυτfßν προσφÝροι
σηS:
l. ναüs τηs ΑρτÝμιδοs, δη)
ο
σιαστικÜ ιο μÝροs üπου κÜποιε
ταν ο ναüS και üπου πλÝον
(!)kiovas,
νhθωs οwσμεßβετ,σι: η κοσμοβριθηs Αγßου ΙωÜττ
2. η ΒασιλικÞ του
ο σηÜνισ στιγμßι", ανÜπουf,αs
ιÜφο του, κÜτω απü το κÜσιρο
ιηκοý Σελτσοýκ,
3. ιο σπßιι ms Πavayias, üπου ι

üτι η Θεüιοκοs Ýζησε τα ιε

vηams ζωÞs ms,
4. ιο σπÞλαιο ιων Επιü
Γ',.. κληροδοτεß με χαρακmριστικη Üνε- Ýνα λαξευτü ιερü ιμημαχριστιατ
ση mv Εφεσο στουs Ρωμαßουs,
που ιην
φüποληs, που συνδÝααι με
πρωτεýουσα τηs επαρ- Δε
ανακηρýσσουν μοýs επß αυιοκρÜτορα
xias ms Ασßαs. Αηü αυτü ιο χροιικü
ση-
25Ι),καιφυσκÜ
χÜνο- 5. το Μουσεßο ΕφÝσου, στο
και μüνον ερεßπιq που σταδιακÜ
üπου παρουσιÜζονιαι ια ιτιο
νται
ευρfιματο, üπωs τα
μοý κοι
pias γüλμαιοs απü μüρμαρο
..ΠολυμÜσιου ΑριÝμιδοs»,
εßχε μüλιs αρχßσει
ιηs αφθονßαs, που κÜποτε
Ενα υπαßθριο μουσεßο Αρτεμßσιο.
Αν üλ αυτÜ δεν σas φαßνοιτα
Ηιαν Ýνα ηλιüλουσιο ανοτξτÜιικο
πρωινü του Ι869, üταν το φιυÜρι ενüs
η απλþs ο χρüνοs σas ετναι
ποιοs εßμαι εγþ που θaσas φß
πλωτιθεßτε, τüτε, μÝσα στα üρια
σου, στρψωχθεßιε,
κυρßωs, συνδιαλεχθεßιε με το ι
καß κουτc,ομπολÝψιε Üφοβα ιο
αν το δεýιερο σas εßναι mο ε
mτου ανερχüμενου φτσπα\º- ι ψυχο κοι Üψυχο
υλκü εßναι üφ
":, ιδßωs ιο ιιρþιο. Εßνοι üλοι τουs
) t.
Δυτικοευρωπαßοι νεαροι γοι
ντοs με ια νεογÝν,τητÜ ιουs, -\ι
και ιου Απüστολου ΙωÜιηm ß
ευρωπαßοι με ροδαλÜ μüγου)
-«..υ την παρÜδοση ιου- ξ λÜμψη του νεοφþιιστου στα
""ß
λÜχιστον- συνüδευσε μÝχρι εδþ ξ
ττωνÝζοτ σπασßκλεs του
ε ,,- λýπτιτα συκοφαιτmμÝνοι Αμε
Αιιτßγροφο ms <<Ποf,υμÜστου ολεφλια και εμφÜνιση εδιßýι
ß. ß
,
Κε, αυιο
Αρτφιfus», ει«τοηισμÝνο γιο_ κτοκοý και φυσικÜ, οι αγα
αßrλου, σκοτεινßι - ß
flüyous σε
νfιματοs
νεο-ΕλληνÜρεs, με ιο ßδιο πÜι
οηοßß«ητουορχοßοflογικοýχþρου
t κÜπω
φοS.; εS κß. ], i\ß,L:l+X]\ ια ασημικÜτηS
_. ,]ιτ.Γ. ιηS \ εtτü\ºσσαS Üα-
) ια\-ιθ . r - r
ic-,..,-,ι r-, ι }-ιου ρωμαικü ετνοι το
]a_ _. ._ a:":Ι ,\r. παι, δεν εßσαστε τοι
_-, , .Ý,Ξυ.τüτεεßναιπουηΕφεσοS
-
l_ ,.-- :, .ημιιþσει με ιο ΠαροΠüνω,
: -l _ : : ;,ΙσκΙΙ διομüρφωση του Χþ-
_, _ r.,*. η ΠροσεΚιτΚÞ αρΧαιολογικη ερ-
j ýι\ºεß.οýν οποφασισιικü στην α-
, .σιιδ,ττ μειαιροτm μιαs «καθωσπρÝ-
Γει_ υποχρÝωσηs>> σε μοναδικη εμπειρßα ε*ο
και πιστÜψτε με, κυριολεκτþ απüλυια.
Σημοιτικη βοηθειο εδþ ηροοφÝρουν οι
þρεs þρεs συζηιησιμεs ανοστηλþσειs.
που πÜνιωs υποβοηθοýν ιη φανιασßα
χαι προσδßδουν μια αßσθηση ολοκληρω-
μδ,ου σtιS ενtυΠþσειS ΚαΙ ιου mο αδα-
οýs -τολμþνα υποθÝσω- περß τα ιστορι-
κÜ και αρχαιολογικÜ ζητημαια επισκÝ-
πm Εχω και εισιτηρια πÜμε μια βüλτα;
,\φηνονταs, λοιπüν, πßσω μαs ιous υ-
περκιντιι υ<οýs ηωληι Ýs ιουριο ιικþν ει-
διýν, που νομßζουν üτι üλοι οι Ελληνεs ο-
τ,ομÜζονται «Πþργοs» και «Μαρßα», βα-
δßζουμε ηδη καιÜ μfιkos του κεντρικοý
δρüμου ms apxaias πüληs. Σιο αρισιερü
τÝρι. ξεχωρßζει το ΓυμνÜσιο του ΒÝδιου
Ι 50 μ.Χ) με την παλαßστρα και τα λου-

,'fr1
j;

-ρα ιου. καθþs και ιο χωρηιικüιηιοs

Ý . .r:: -Ξ-
80.000 θεατþν παολüσχημο ΣτÜδιο,
που κατασκευÜστηκε καιÜ την ελληιη-
ò,ιιχη περßοδο αλλÜ ανοικοδομηθηκε
ßχα \ρü\ºα ιου ΝÝρωνα (54-68). ΔεξιÜ
jas. ια υπολεßμμαια βασιλικßs μαÜ
_roýrou ανÞκουν σιην Εκκλησßα ιηs
θεοιüκου Þ ΔυτλÞ Εκκλησßα, που χιß
_τηχε εδþ ιον 4ο αιþνα με διÜταγμα του
κ :\\ σιοντßνου πÜνω οε ηρογενÝοιερο
) ,rplo. ιττθανüιατα σκειταστÞ αγορÜ. Στη
Ι, ,ησκευ ικÞ
Ισιορßα εßναι ψωοι η απü
τ. Γ' Οικουμενικfι Σýνοδο, που εξαπÝ-
,_:σε απü εδþ τous μýδρουs τηs καιÜ
, -, ε:τισκüπου Κωνστανττνοýποληs Νε- Ι7υητü ms θεÜs Nikns, τμΤμο κÜποτε
- _ß,,ßου |428-432) με πενιχρÜ αποιελÝ- μοζß με σφιφωματικý επιγροφΤ
c- αι, φßνουμε απü τα δεκÜδεs εκα- Καýστρου. Βασικü αξιοθÝαιο εδþ και η ms Πýf,ηs των Ηρακf,ειδιßιν
,_ -
, -.-_rρια οπαδþν του νεστοριανισμοý Αρκαδιανη οδüs -απü ιο üνομα του αυ-
| -_; τουS αμÝσωs επüμενουs αιþνεs. ιοκρÜτορα Αρκαδßου (395-409), που
την ειτισκεýασε- δταστÜσεων Ι Ιχ500 Ηδη απü ιον 6ο οι. π.Χ.
, - |ιαπωτ Ýζοι, που εßδα εγþ να προ-
"a-,l. j\:αι σε καιÜοταση πληρουs υσιε- μ,, η οποßα στα ντουζÝνια τηs üχι μüνον υπÞρχε σιην Εφεσο
ηιαν περßτεχνο διακοσμημÝιττ με μω-
_
-.
_.,Ι ω στιs 1υμνÝs πÝιρεs, ανÞκουν Ýναs μεγÜflοs. δßπιεροs,
-_.-|:._,,,is οτη δικαιοδοσßα Üλληs Ιστο- σαßκÜ κατ αγüλμαια, αλλÜ και φþιιζε,
, j, .. )ατομÝνωs δε και Üλληs εmσιfι- παρακαλþ, ια \º]ποπερπατηματα καιÜ μαρμÜρινοS ναüS.
μηκοs ιηs, σε μτα εποχÞ που αυτü
το ιο Περßφημο Αρτεμßσιο,
προνüμιο εßχαν μüνο δρüμοι ιηs Ρþμηs
,. _, ,- ]=ι,Εκχιισßα mS Θεοτüκου Ýνα οπü το επιü θοýμοτο
] : : ]ι ι,òποτε το αρταßο )τμÜιι πριν
, και τns Ανιιüχεταs. Η Αρκαδιανfι οδüs
.:--":,-ΙΙυ\ Ο1 ΠρΟσΧωσεΙS ΤΟυ συνÝδεε ιο λψÜνι με ιο θÝαιρο και αν ) του Κüσμου

τρüτιο 25
 *Ξ,

Πρüκει ιαι r,
υÜλλον ιßιλοs τιμηs,
'l. --,,,^.-.^ Λιτßιοοωο οιΚοδ(,

και:
τευυÝνα απü mV υγρασßα
το ι Ι7 αηü ιò
Κολσκευοσιιικε
ýπαιο¶κουßο, ιτροs τψην τσ;
του ΚÝλσου, δτοτκηιR
ιIls
του οποßου συμΙ
ια χαρßσμοια
οντη
ιÝσοερα αγüλματq, fιδn
Αρεýs, ms Νüηση1 ms
ιηs Σοφßαs, που
ια
πρüσοψη «Ποý εßναι
ΚαλÜ με Üδεια
ρrýοο,., οΙ Αυσtß
στρεφαν σm ΒΙΔΛττι
,.«ºüßογο,, Η eα Ýπαιρναν μα6
 Εφεσοs

λεs του Αυγοýσιου και ιου Αδριανοý, ο-

-1l"F
\,ο\ºαs, τουs οκτþ μονολιθικοýs κßονεs
ιου δυτλανοý ναοý του Αιγýπτιου θεοý
ΣερÜιτιδοs με τα Ι4 μÝτρα ýψοs και lous
57 τüνουs βÜρουs; Εmστημονεs ftταν,
,lτο κÜιω κÜτω, üχι χαμÜληδεs...
_\πü τη Βιβλιοθf,κη, η οδüs των Κου-
.lητþν, αφhνοιτοs στα δεQÜ ms τυ Πý-
δηγεß τα βηματÜ μαs σιο δεýτερο ιτιο
θελκιικü κτßσμα ιηs πüληs, το Ναü του
Αδριανοý, Ýνα μικρü ναü κορινθιακοý
ρυθμοý, που κατασκευÜστηκε ιο Ι38,
Εδþ δßπλα βρßσκοιται kar τα ΛουιρÜ ms
Σχολαστικηs, που ανοικοδομfßθηκαν τον
4ο οιþνα μΧ. με δαπÜνεs μιοs εýπορηs
οπαδοý ιηs ομþνυμηs Φýοσοφικηs
ΣχολÞs, τηs οποßαs το ακÝφαλο Üγαλμα
μαs υποδÝχααι πÜνω σιο βÜθρο του. Τα
τÜευταßα μÝτρα τηs οδοý των Κουρη-
τþν διανýονται με αργοýs ρυθμοýs λü-
γω συνωσττσμοý φωιογραφιζüντων και
φωιογραφιζομÝνων, που εκμααλλεýο-
ντατ κÜθε σmθαμη π€ιραs yra να εξα-
οφολßοουν ιεκμηρια ms παρουσßαs τουs
σmν- πþs-mν-€λεγαν-να-δετs αρχαßα
πüλη Η πþs-m-λÝνε, πÜντωs, Ýχει κι üλ-
λουs Üσουs στο μανßκι ms και as βλÝπω Η... πÝφα του σκσν6Üflου
κÜποιουS να <<βαραßνουν» εmκßνδυνα: η
διþροφη Kphvn του Τραßανοý, τγºα πα- χþρο ποικßλων εκδηλþσεων, συνανý-
ραδεημα τωγ αρχþν του 2ου qιþνα εß σεων και <<μαγειρεμÜιω». Δßπλα τουs, η
νατ σαφþs &"as απü αυιοýs ια as ιηs λεß Ανω ΑγορÜ, μια πρþην νεκρüπολη ü-
πουν αφüρητα τα Ι2 αγÜλμαιÜ ms. \ºα που συζητοýνταν üλεs οι korvÝs υποθÝ-
να μη μιλησουμε}ºα το συνομηλικü τηs σειs των- ζωιτανþν, παρουσιÜζει κι αυ-
Μντιμεßο ιου ΜÝμμιου, εγγονοý ιου ý κüποιο α διοφÝρον. παρü mv οηοτιrß-
Ρωμαßου στραmγοý Σýλλq Þ τον επßσηs λωσÞ ms απü ιο il,nθos των δημüσιων
διþροφο, κολοσσιαßων διαστÜσεων Ναü κmρßων που κüποτε mv περιÝβα)ιλαν.
του Δομιιιανοý, Μ'αυτÜ και β αυτÜ, ü- Λßγα μÝτρα ιτιο κÜιω, ευτυχþs η δυ-
μω1 Ýχουμε ηδη διαβεß την Πýλη των οτχþs. το ψÝματο ιελειþνουν κοι ια ο-
Ηροχλειδþνκαι βρισκüμαστε d Ýνα συ- σεβfι μαρσαρßσματα ιων δεκÜδων λεω-
γκρümμα μιημεßων με σημαι;τκü ρüλο φορεßων υποδεικνýουν üτι €χουμε φθÜ-
τüτε στη δημüσια ζωfl τηs πüληs, üπωs σει στην Ýξοδο, που üμωs θα μποροýσε
το Πρυτανεßο, Ýδρα τηs τοιτιιΦs αυτοδι- νο εßναι και-. εßσοδοs, αν ερχüμασιαν ε-
οßκησηs, με την αιþνια τüτε φλüγα σιο ξαρ>dιs απü εδþ. <<Εßσοδοs>>, εßπq Μμμ,
βωμü του και το αιτßγραφÜ ms ΠολυμÜ- κÜιι κρfiνεs, κÜτι ανüγλυφο" κÜηοιεs εm-
στου ΑρτÝμιδοs, η ιο αμφιθεατρικü, γραφÝs και κÜιι αγÜλμαιq τα εßδαμε;
1.400 θÝσεων, Βουλευmριο Þ Ωδεßο, Οχι;Λοιπüν, στο δεξß μαs χÝρι- Ι

Ενα απü τα σπμαντlκüτερα ασυκÜ κÝντρα του αρχαßου Εflflηυσμοý

Εφεσοs -ΕφÝs Φα τουρκικü- fiτον μßο,απü τιs 12 πü-
f,ειs που ßδρυσσν οι αρχοßοι'ΕßΙßΙηνεs στην Ιωνßο κοι
υπfiρξε επß ποf,ßοýs οιþνεs Ýνο απü το σημüντικüτερο ο-
οτικü κÝνφο του σρχüßου Εflßηνισμοý στο nopüf,ιa τηs Ιι4ι1
φüs Aσios. φγülφα.,επß Ρωμοßων, Ýγινε η σπüψ6αιüτε-
ρη κοι μεγσßýτφπ,σε] ηßηθυσμü πüf,π τηs ΡωμαΤκßs Αυ-
καθþs φιflοξενοýσε Ýνο οηü τα επτü θοýμοτο του ορχοßου
κüσμου, το μεγοθοπρεπfr νοü τηs ΑρτÝμιδοs. Η διοχρονι-
kfr οκμη τηs πüf,ηs οφεßflεται στπ νευροßΙγικþs σημοσßοs
θÝσπ τπs που την κατÝστπσε κειπρικü εξογωγικü f,ιμüνι γιο
το ογροτικü προß'üντο που πορüγοντον στη Μικρü Ασßα. Στπ
σýγχρονη εποχπ, οι ιουρκικÝs αρχÝs Ýχουν οξιοποιþσει το
σπüνιο κοι μεγüflηs κflßμοκαs ποßΙιτιοτικü κεφüf,οιο τπs
σπου6οßαs ouτns opxoios πüßΙπs πpos üφεflοs τπs τουρι-
στικfrs τουs ονüπτυξηs, κοθþs εικüνεs απü τιs
ορχοιüτητεs τπs ΕφÝσου φιγουρüρουν συχνü
τογΡΚΙΑ στο οπτικü 6ιοφημιστικü υflικü του τουρκι-
κοý τουρισμοý.
ΓιÜννηs Σακιþτηs

τροτιο 27