Techno logy
การทดสอบและจําลองพฤติกรรม
ภายใตภาระแรงกระแทกของชิน้ สวนยานยนต
ปจ จุบนั พฤติกรรมของวัสดุภายใตภาระแรงกระแทกกําลังเปน
ที่สนใจของอุตสาหกรรมชิ้นสวนยานยนต เพราะมีความ
เกีย่ วของโดยตรงกับความปลอดภัยของผูใชงาน ตามหลักวิชาการ
แลว วัสดุภายใตภาระแรงกระแทกมีลักษณะเฉพาะ คือ พฤติกรรม
ของวัสดุจะขึ้นกับการกระจายพลังงานของคลื่นกระแทกที่เกิดขึ้นใน
ตัววัสดุ ทําใหพฤติกรรมขึ้นกับความเร็วในการเสียรูป การทดสอบ
พฤติกรรมของวัสดุ ภายใตภาระแรงกระแทก จึงจําเปนตองใชเครือ่ ง-
มือทีอ่ อกแบบมาโดยเฉพาะ เชน การทดสอบแบบสปลิตฮอปกินสันบาร
การทดสอบโดยใชปน แรงดันสูง โดยผลการทดสอบสามารถนําไปใช
ในโปรแกรมไฟไนเอลิเมนต เพื่อใชวิเคราะหพฤติกรรมของวัสดุ หรือ
ชวยในการออกแบบชิน้ งานไดตามตัวอยางกรณีศกึ ษาการสรางแบบ
จําลองชิ้นสวนสําหรับยุบตัวในโครงรถ
การ กระแทกเปนภาระแรงที่มีการสงแรงในชวงระยะเวลาสั้น
ทําใหเกิดการเสียรูปของชิ้นสวนจนถึงแตกหักเสียหายได
ภาระแรงประเภทนี้ เปนสวนสําคัญที่ผูออกแบบชิ้นสวนยานยนตจําเปน
ตองพิจารณา เพราะสามารถเกิดขึ้นไดกับทุกชิ้นสวนของยานยนตในทุก
สภาวะการใชงาน อาทิ การรับแรงกระแทกที่เกิดขึ้นจากการชนของสวน
กันชน ลอยาง โครงรถ การรับแรงดีดของหินบนกระจกรถ การเสียดสีของ
กระทะลอกับไหลทางทีค่ วามเร็วสูง เปนตน พฤติกรรมภาระแรงกระแทกยัง
มีความสัมพันธโดยตรงกับความปลอดภัยของรถยนต ดังนัน้ ความเขาใจ
ในพฤติกรรมของวัสดุทเี่ ปนโครงสรางของชิน้ สวนภายใตภาระแรงกระแทก
ตลอดจนความสัมพันธของชิน้ สวนตาง ๆ ในรถ เมือ่ มีการกระแทกเกิดขึน้
จึงเปนจุดสนใจของทั้งฝายอุตสาหกรรม และฝายวิชาการที่รวมทําการ
สนับสนุน โดยฝายอุตสาหกรรมตองการความมั่นใจในความแข็งแรงของ
ผลิตภัณฑทไี่ ดออกแบบมา สวนฝายวิชาการ คือ สามารถพิสจู นไดดว ยวิธี
การคํานวณทางทฤษฎีวามีความแข็งแรงเหมาะสม
พฤติกรรมของวัสดุภายใตภาระแรงกระแทกมีความแตกตาง
จากพฤติกรรมทางกลของวัสดุมาตรฐานที่พิจารณาการเสียรูปที่เกิดจาก
ภาระแรงที่มีความตอเนื่องเปนระยะเวลานาน ที่เรียกวา ภาระแบบกึ่ง
สถิตยศาสตร (quasi-static) เนือ่ งจากผลของแรงกระแทกอยูใ นลักษณะ
พลั ง งานการกระแทกที่ ก ระจายตั ว ออกในเนื้ อ วั ส ดุ ทํ า ให วั ส ดุ มี ก าร
เปลีย่ นแปลงรูปรางอยางรวดเร็ว และสงผลตอพฤติกรรมของวัสดุโดยรวม
ได ดังนัน้ การศึกษาพฤติกรรมของวัสดุภายใตภาระแรงกระแทก จึงจําเปน
ตองใชเครื่องมือทดสอบชนิดพิเศษ
>>> 78 August-September 2011, Vol.38 No.218
078-081 A_M4.indd 78
ดร.เพชร เจียรนัยศิลาวงศ
ภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกลและการบิน-อวกาศ
คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาพระนครเหนือ
บทความนีจ้ งึ มีจดุ มุง หมายเพือ่ อธิบายลักษณะเฉพาะพฤติกรรม
ของวัสดุภายใตแรงกระแทก การทดสอบที่เกี่ยวของ และตัวอยางการ
คํานวณพฤติกรรมของชิ้นสวนยานยนตภายใตภาระแรงกระแทก โดย
ขอมูลที่นํามาเสนอ สามารถใชอางอิงเพื่อหาขอมูลในเชิงลึกสําหรับการ
ศึกษาพฤติกรรมของวัสดุในภาระแรงกระแทกตอไป
>> ลักษณะเฉพาะของพฤติกรรมของวัสดุภายใตแรงกระแทก
ในทฤษฎีทางกลศาสตรของแข็ง พฤติกรรมของวัสดุสามารถ
อธิบายไดในรูปของความสัมพันธระหวางภาระแรง (force) ที่วัสดุถูก
กระทําอยูก บั ผลการเสียรูป (deformation) ของวัสดุทถี่ กู แรงกระทํา ความ
สัมพันธของภาระแรงและการเสียรูปของวัสดุขึ้นอยูกับปจจัยหลักสอง
ประการ คือ
1. ลักษณะรูปรางของวัสดุ ตัวอยางเชน กันชนรถทีม่ รี ปู ลักษณ
ภายนอกเหมือนกัน และทําจากวัสดุชนิดเดียวกันสองชิน้ ชิน้ ทีห่ นึง่ มีความ
หนามากกวาชิน้ ทีส่ อง ดังนัน้ ถาใสภาระแรงทีเ่ ทากันบนทัง้ สองชิน้ ชิน้ ทีม่ ี
ความหนามากกวาจะยุบตัวนอยกวาชิ้นบาง
2. ประเภทของวัสดุที่ใชทําชิ้นสวน ตัวอยางเชน กันชนรถที่
มีขนาดเทากันสองชิ้น ชิ้นที่หนึ่งทําจากโลหะ ชิ้นที่สองทําจากยาง ถาใส
ภาระแรงที่เทากันบนทั้งสองชิ้น ชิ้นที่ทําจากโลหะจะยุบตัวนอยกวาชิ้นที่
ทําจากยาง
ดังนัน้ การศึกษาเปรียบเทียบพฤติกรรมของภาระแรง และการเสีย
รูปของวัสดุตา ง ๆ โดยตรง จึงตองอธิบายทัง้ ประเภทของวัสดุและลักษณะ
รูปรางของวัสดุที่ทําการศึกษาควบคูไปดวย เพื่อใหอธิบายพฤติกรรมของ
วัสดุ โดยไมขนึ้ อยูก บั รูปรางของวัสดุทพี่ จิ ารณา จึงไดมกี ารอธิบายผลของ
ภาระแรงในเทอมของอัตราสวนของขนาดของแรงกับพืน้ ทีผ่ วิ ทีแ่ รงกระทํา
อยู โดยใหชอื่ ของคาทางกลดังกลาววา คาความเคน (stress - σ) ในขณะ
ที่ผลของการเสียรูป ถูกอธิบายในเทอมของอัตราสวนระหวางระยะความ
ยาวทีเ่ ปลีย่ นไปจากการเสียรูปกับความยาวทัง้ หมดกอนการเสียรูป คาทาง
กลนีเ้ รียกวา คาความเครียด (Strain - ε) ตัวอยางความสัมพันธความเคน
และความเครียดของโลหะจากการทดสอบพฤติกรรมของวัสดุภายใตการ
ดึงในชวงภาระแบบกึ่งสถิตยศาสตรแสดงอยูในภาพที่ 1
18/7/2554 20:56

▲ ภาพที่ 1 ความสัมพันธความเคนความเครยดของโลหะ ชวง AB คือ ชวงคืนรูป ชวง
B ถึงจดขาด (rupture) คือ ชวงคงรูป ความเคนที่จด B คือ จดคราก [1]
คาความสัมพันธของความเคนและความเครียดของวัสดุชนิด
เดียวกันที่มีรูปรางตางกัน จะเปนความสัมพันธประเภทเดียวกัน ในขณะ
ทีค่ า ความสัมพันธของความเคนและความเครียดของวัสดุทมี่ ขี นาดเทากัน
แตทาํ จากวัสดุตา งชนิดกัน จะมีความแตกตางกัน นอกจากนี้ คาความเคน
และคาความเครียดเปนคาทางกลที่ไมขึ้นอยูกับรูปรางของวัสดุ ในขณะ
ที่ความสัมพันธระหวางคาความเคนและคาความเครียดเปนตัวที่บงบอก
ประเภทของวัสดุ
ความสัมพันธของความเคนความเครียดในภาพที่ 1 ยังสามารถ
จําแนกพฤติกรรมของวัสดุออกเปนสองสวน คือ สวนที่เปนเชิงเสนที่เกิด
ขึ้นในชวงตนของการเสียรูป ตามดวยสวนที่ไมเปนเชิงเสน สวนที่เปนเชิง
เสน แสดงถึงพฤติกรรมของวัสดุทสี่ ามารถคืนรูปได (elastic regime) มีคา
สัมประสิทธิค์ วามชันเรียกวา มอดูลสั ของยัง (young’s modulus) ในสวน
ทีไ่ มเปนเชิงเสนแสดงถึงพฤติกรรมการเสียรูปแบบคงรูป (plastic regime)
ซึ่งจะเปนรูปแบบของการเสียรูป จนกระทั่งวัสดุเกิดการฉีกขาด ณ สวนที่
คาความเคนสูงสุดของชวงคืนรูปกอนที่วัสดุจะแสดงพฤติกรรมแบบคง
รูป เรียกวา คาความเคนคราก หรือจุดคราก (yield stress หรือ yield)
ในการออกแบบทางวิศวกรรมทั่วไป มักออกแบบใหวัสดุมีภาระแรงที่ให
ความเคนตํา่ กวาจุดครากตลอดการใชงาน เพือ่ ปองกันการเสียรูปแบบคง
รูป ในขณะทีก่ ารออกแบบวัสดุบางประเภท เชน เหล็กแผนสําหรับการขึน้
รูปดวยวิธีการกดหรือการรีด จําเปนตองออกแบบการใชงานใหอยูในชวง
ความเคนสูงกวาจุดคราก เพือ่ ใหคงรูปทีต่ อ งการอยูไ ด ดังนัน้ การออกแบบ
วัสดุควรคํานึงอยูบนรากฐานพฤติกรรมการใชงานของวัสดุที่สนใจ
สําหรับพฤติกรรมของวัสดุภายใตภาระแรงกระแทก กอใหเกิด
การเสียรูปอยางรวดเร็วภายในเวลาอันสัน้ เรียกตามทฤษฎีวา พฤติกรรม
ที่อัตราการเปลี่ยนแปลงความเครียดสูง เกิดจากการที่พลังงานที่เกิด
จากการเสียรูปของวัสดุมกี ารถายเทออกอยางรวดเร็วในลักษณะของคลืน่
กระแทก ความสามารถของวัสดุในการกระจายพลังงานเปนตัวบงบอก
วา วัสดุสามารถรับแรงกระแทกไดดหี รือไม ปจจัยทีส่ ง ผลตอแรงกระแทก
คือ มวลของวัสดุที่กระแทก และมวลของวัสดุที่ถูกกระแทก ความเร็วเขา
กระแทก เงื่อนไขขอบของการกระแทก และสมบัติของวัสดุภายใตแรง
กระแทก สําหรับวัสดุบางชนิด เชน ไทเทเนียมอัลลอยค เหล็ก พลาสติก
และยาง ความสัมพันธความเคนความเครียดของวัสดุมกี ารเปลีย่ นแปลง
ไปขึน้ อยูก บั ความเร็วในการเสียรูป ดังแสดงในภาพที่ 2 โดยทัว่ ไปจุดคราก
ของวัสดุจะเพิ่มขึ้น เมื่อความเร็วในการเสียรูปสูงขึ้น ในขณะที่วัสดุบาง
ชนิดมีพฤติกรรมที่ไมขึ้นอยูกับอัตราการเปลี่ยนแปลงความเครียด เชน
อะลูมิเนียมอัลลอยด ดังนั้นการออกแบบผลิตภัณฑสําหรับการใชงาน
078-081 A_M4.indd 79
Production Techno
logy
ภายใตภาระแรงกระแทกจึงตองมีการทดสอบวัสดุอยางเหมาะสมเพือ่ วัด
คาสมบัติวัสดุไดอยางถูกตอง
▲ ภาพที่ 2 ความสัมพันธความเคนความเครยดของไทเทเนียมอัลลอยด (ซาย) และ
อะลูมิเนียมอัลลอยด (ขวา) ที่อัตราการเปลี่ยนแปลงความเครยดตางคา
(Error! Reference source not found.)
>> การทดสอบวัสดุภายใตแรงกระแทก
การทดสอบวัสดุตามมาตรฐานของประเทศสหรัฐอเมริกา (ASM
– American Standard Measurement) [3] แบงการทดสอบวัสดุ เพื่อ
ศึกษาพฤติกรรมความเคนและความเครียดตามอัตราการเปลี่ยนแปลง
ความเครียดในสามชวง คือ
1. ช ว งการเสี ย รู ป แบบกึ่ ง สถิ ต ยศาสตร คือ มีอัตราการ
เปลีย่ นแปลงความเครียดนอยกวาหนึง่ รอยหนวยตอวินาที เชน การรับแรง
ของลอยางในขณะทีร่ ถจอดนิง่ การเสียรูปในลักษณะนี้ ใชเครือ่ งมือทดสอบ
เอนกประสงค Universal Testing Machine (UTM) ตามภาพที่ 3
▲ ภาพที่ 3 เคร่องมือทดสอบเอนกประสงคสําหรับวัสดุชวงเสียรูปแบบกึ่งสถิตยศาสตร
การทดสอบวัสดุโดยใชเครื่องมือนี้ ทําไดโดยการเตรียมชิ้นเนื้อ
วัสดุรูปลักษณตามมาตรฐาน ASTM และใสภาระแรงโดยการเคลื่อนที่
ขึ้นลงของสวนชวงบนของเครื่องซึ่งสวนใหญจํากัดความเร็วที่หนึ่งเมตร
ตอวินาที ลักษณะการใสภาระแรงจะเปลี่ยนแปลงไปขึ้นอยูกับหัวจับชิ้น
ทดสอบ และรูปแบบการเคลื่อนที่ของหัวจับ เนื่องจากการเสียรูปเกิดที่
ความเร็วตํ่า ทําใหผลของแรงเฉื่อย ไมมีผลตอพฤติกรรมของวัสดุ
2. ชวงเสียรูปที่การเปลี่ยนแปลงความเครียดปานกลาง คือ
มีอตั ราการเปลีย่ นแปลงความเครียดตัง้ แตหนึง่ รอยถึงหนึง่ หมืน่ หนวยตอ
วินาที พฤติกรรมการเสียรูปในชวงนี้ มีผลของแรงเฉื่อยจากการเคลื่อนที่
ของมวลที่สงผลตอพฤติกรรมของวัสดุและเกิดการเสียรูปเกิดขึ้นอยาง
รวดเร็ว ตัวอยางการเสียรูปในชวงนี้ คือ พฤติกรรมของกันชนเมื่อรถวิ่งชน
สิง่ กีดขวาง ในบางครัง้ การเสียรูปทีเ่ กิดจากการกระแทกสามารถพิจารณา
ใหเปนการเคลื่อนที่ของคลื่นในตัววัสดุคลายกับการเคลื่อนที่ของคลื่นใน
ของเหลว การทดสอบวัสดุในชวงเสียรูปนี้ ใชเครื่องมือทดสอบเรียกวา
August-September 2011, Vol.38 No.218 79 <<<
18/7/2554 20:56
 Techno Production
logy
สปลิตตฮอปกินสันบาร Split Hopkinson Pressure Bar (SHPB) มี
ลักษณะตามภาพที่ 4 ซึง่ ประกอบไปดวย ชุดสงแรงกระแทก (bar launch-
er) ซึง่ สวนใหญอยูใ นรูปของกระบอกอัดแกส (gas gun) บารทดสอบสาม
ชนิด ไดแก บารกระแทก (striker bar) บารตกกระทบ (incident bar)
และ บารถายทอด (transmission bar) วัสดุที่ตองการทดสอบ หรือชิ้น
ทดสอบ (specimen) อุปกรณวัดสัญญาณคลื่น (signal measurement
system) และเครือ่ งประมวลผล (signal processing system) ในสปลิตต-
ฮอปกินสันบารสําหรับการกด การทดสอบจะกระทําโดยการนําชิ้นวัสดุ
ทดสอบทีม่ รี ปู รางเปนทรงกระบอกตันมาสอดระหวางบารตกกระทบ และ
บารถายทอด แลวใชกระบอกอัดแกสยิงบารกระแทกมาที่บารตกกระทบ
โดยมีการจัดเรียงตัวกันของอุปกรณทดสอบดังภาพที่ 5
▲ ภาพที่ 4 เคร่องมือทดสอบสปลิตตฮอปกินสันบาร
▲ ภาพที่ 5 การเรยงอุปกรณในการทดสอบสปลิตตฮอปกินสันบารแบบกด
เมื่อเกิดการชนระหวางบารกระแทกและบารตกกระทบ คลื่น
ความเคนในลักษณะของการกด (compressive stress wave) จะกอ
ตัวขึ้นที่หนาตัดระหวางบารทั้งสอง และเคลื่อนที่ตามแนวแกนของบาร
ที่กระแทกและบารที่ถูกกระแทกในทิศทางตรงขามกัน คลื่นที่เคลื่อนที่
ผานบารตกกระทบนี้ เรียกวา คลื่นตกกระทบ (incident wave) ซึ่งจะ
เคลื่อนที่เขาหาตัวชิ้นทดสอบ เมื่อคลื่นความเคนเคลื่อนที่ผานจุดเชื่อม
ของบารตกกระทบ และวัสดุที่จะทดสอบ คลื่นบางสวนจะเคลื่อนที่ผาน
ตัววัสดุและสงตอเขาไปในบารถายทอด โดยคลื่นที่สงผาน และสามารถ
วัดไดจากบารถายทอดนี้ เรียกอีกอยางหนึ่งวา คลื่นถายทอด (transmit-
ted wave) ในขณะเดียวกันก็จะมีคลื่นบางสวนที่สะทอนกลับไปในบาร
ตกกระทบ เรียกวา คลื่นสะทอน (reflected wave) คลื่นตกกระทบและ
คลื่นสะทอนนี้ เกิดจากการที่ความเร็วคลื่นในบารและชิ้นทดสอบมีคา
แตกตางกัน ผลของการกระแทกของสวนประกอบแตละชิ้น ทําใหขนาด
และความถี่ของตัวคลื่นเปลี่ยนแปลงไป พฤติกรรมของวัสดุที่สนใจ โดย
เฉพาะความเคนความเครียดและอัตราการเปลีย่ นแปลงความเครียดของ
ชิน้ ทดสอบ สามารถคํานวณไดจากขนาดและความถีข่ องคลืน่ ทีว่ ดั ไดจาก
จุดทดสอบบนบารตกกระทบ และบารถา ยทอดตามหลักการวิเคราะหการ
>>> 80 August-September 2011, Vol.38 No.218
078-081 A_M4.indd 80
เคลือ่ นทีใ่ นแนวแกนเดียวของคลืน่ (one-dimensional wave theory) อนึง่
เครือ่ งมือทดสอบชนิดนีย้ งั ไมเปนทีแ่ พรหลายในประเทศไทย และจํากัดอยู
ในกลุมวิจัยตามมหาวิทยาลัยเทานั้น [4] - [6]
3. ชวงเสียรูปแบบการเปลี่ยนแปลงความเครียดสูง คือ การ
เสียรูปที่อัตราการเปลี่ยนแปลงความเครียดสูงกวาหนึ่งหมื่นหนวยตอ
วินาที ลักษณะการเสียรูปในชวงนี้เกิดอยูในพื้นที่จํากัดตรงสวนรับภาระ
แรงเทานั้น เนื่องจากไมมีเวลาเพียงพอใหพลังงานที่เกิดขึ้นจากการเสีย
รูปแพรกระจายไปตามสวนอื่นของวัสดุได ตัวอยางเชน รอยกระสุนปน
เปนตน การทดสอบพฤติกรรมวัสดุในชวงนี้ ใชปน แรงดันสูง (gas gun) ยิง
กระสุน (projectile) เขาหาเปาหมายวัสดุที่ตองการวัด และใชอุปกรณวัด
ทัง้ กลองความเร็วสูงในระดับหนึง่ พันถึงหนึง่ ลานภาพตอวินาที หรือการวัด
สัญญาณการเสียรูปดวยแสงเลเซอร การทดสอบนี้ยังไมเปนที่แพรหลาย
ในประเทศไทย เนื่องจากอุปกรณและเครื่องมือวัดมีราคาสูงมาก และยัง
ไมมีผูศึกษาอยางแทจริง
นอกจากนี้ยังมีการทดสอบการกระแทกประเภทอื่น เชน การ
ทดสอบความเหนียวของวัสดุจากการกระแทกดวยวิธี Charpy Impact
Test และ Izod Impact Test วิธีการคือ นําชิ้นสวนที่มีรอยบากมารับ
แรงเหวี่ยงจากลูกตุมที่รูขนาดและนํ้าหนัก จากนั้นจึงวัดระยะที่ลูกตุม
เคลื่อนที่ และนํามาคํานวณกลับดวยวิธีพลังงาน เพื่อหาคาความเหนียว
(modulus of toughness) ของวัสดุได วิธีทดสอบการกระแทกดวยลูกตุม
นี้ ทําไดสะดวก แตไมสามารถใชหาความสัมพันธความเคนความเครียด
ของวัสดุได
อนึ่ง การทดสอบวัสดุที่กลาวมาขางตน มิใชเปนการทดสอบ
เพื่อตรวจสอบความแข็งแรงของรูปรางผลิตภัณฑ หากแตวา ผลของการ
ทดสอบสมบัตขิ องวัสดุ สามารถนํามาใชในการวิเคราะหความแข็งแรงของ
ผลิตภัณฑอีกตอหนึ่งผานแบบจําลองวัสดุของผลิตภัณฑดวยโปรแกรม
ไฟไนเอลิเมนต
>> การจําลองพฤติกรรมของวัสดุดว ยโปรแกรมไฟไนเอลิเมนต
วิ ธี ไ ฟไนต เ อลิ เ มนต เป น ระเบี ย บวิ ธี เ ชิ ง ตั ว เลขที่ ใ ช ใ นการ
ประมาณผลของสมการอนุพันธที่อธิบายพฤติกรรมเชิงกลของระบบที่
สนใจ สามารถใชวิเคราะหปญหาระบบที่ซับซอน โดยทําการแบงปญหา
ทั้งหมดออกเปนชิ้นสวนขนาดเล็กเรียกวา เอลิเมนต จากนั้นจึงทําการ
วิเคราะหพฤติกรรมในแตละเอลิเมนต และนํามาประกอบเขาดวยกัน เพือ่
แสดงพฤติกรรมของปญหาโดยรวม วิธีไฟไนตเอลิเมนตมีประโยชนอยาง
มาก สําหรับการประยุกตในวงการอุตสาหกรรม เพื่อชวยในการวิเคราะห
ปญหาและออกแบบผลิตภัณฑ เพราะแกปญหาทางวิศวกรรม เชน การ
เสียรูป การถายเทความรอน การสัน่ ของวัสดุ มักอยูใ นรูปแบบของสมการ
เชิงอนุพนั ธ การวิเคราะหดว ยวิธไี ฟไนตเอลิเมนตสามารถลดคาใชจา ยใน
การสรางชิน้ งานทดสอบ ลดเวลาในการลองผิดลองถูก และทําใหสามารถ
ออกแบบผลิตภัณฑใหเกิดประสิทธิภาพมากทีส่ ดุ (optimal design) และ
ยังสามารถสรางความนาเชือ่ ถือใหแกผลิตภัณฑอกี ดวย สําหรับโปรแกรม
ไฟไนตเอลิเมนตที่มีใชทั่วไปตามอุตสาหกรรม ไดแก ABAQUS และ
ANSYS เปนตน
การใชงานโปรแกรมไฟไนเอลิเมนต ในการวิเคราะหพฤติกรรม
18/7/2554 20:56

เชิงกลของวัสดุภายใตแรงกระแทก มีปจจัยหลักที่ตองคํานึงถึง คือ
ลักษณะรูปรางของชิ้นงานที่ตองการวิเคราะห ภาระแรง และขอจํากัดใน
การเคลื่อนที่ของชิ้นงาน ในกรณีที่มีการสัมผัสกันระหวางชิ้นงาน ยังตอง
กําหนดความสัมพันธระหวางชิน้ งาน และทีส่ าํ คัญคือ พฤติกรรมของวัสดุ
ทีเ่ ลือกใช ซึง่ ควรใชขอ มูลทีว่ ดั ไดจากการทดสอบแรงกระแทกทีเ่ หมาะสม
ทัง้ นีก้ ารสรางแบบจําลองดวยวิธไี ฟไนเอลิเมนตตอ งมีจดุ ประสงค
และเปาหมายที่ชัดเจน เนื่องจากการสรางแบบจําลองที่ไรเปาหมาย อาจ
ทําใหเลือกใชภาระแรงที่ผิดกําหนดความสัมพันธของชิ้นงาน หรือชนิด
ของเอลิเมนตที่ไมเหมาะสม ทําใหเสียเวลาคํานวณ และไดผลที่ไมถูก
ตอง ในขณะเดียวกัน การใชผลการคํานวณอยางผิดพลาด หรือปราศจาก
การพิจารณาความเปนไปไดตามหลักทฤษฎีไปออกแบบผลิตภัณฑ อาจ
ทําใหเกิดอันตรายตอผูใ ชได ทัง้ นีว้ ธิ วี เิ คราะหดว ยโปรแกรมไฟไนเอลิเมนต
เปนกระบวนการที่ซับซอน ตองการประสบการณของผูใช และตองมีการ
พิสูจนผลการคํานวณดวยการเปรียบเทียบกับผลการทดสอบอีกตอหนึ่ง
จึงสามารถจะเชื่อในผลของแบบจําลองได
ตัวอยางแบบจําลองชิ้นสวนยานยนตภายใตแรงกระแทก จาก
กรณีศึกษาของ [7] เปนการศึกษาชิ้นสวนรับแรงกระแทกในโครงรถที่ใช
ในการรับพลังงานที่เกิดจากการชนทําจากทออะลูมิเนียมผนังบางตาม
ภาพที่ 6
autormobile structure train structure
(Audi A8)
metalic cylindrical shells
as energy absorbers
▲ ภาพที่ 6 ทอรับแรงกระแทกในรถยนต [7]
เมื่อเกิดการชนของรถ ทอดังกลาวจะเกิดการเสียรูปในลักษณะ
ของการโกงและหักพับเขาของผนังทอ กอใหเกิดการเสียรูปแบบคงตัว
เกิดขึ้น จากลักษณะการใชงาน ผูออกแบบจําเปนตองคํานวณแรงสูงสุด
ที่ทอ สามารถรับกอนที่จะกอใหเกิดความเสียหายกับตัวโครงสราง การ
สรางแบบจําลองในกรณีนี้ ตองคํานึงถึงรูปรางของวัสดุที่รับแรงกระแทก
เปนทอทรงกระบอก ถาแรงกระทําอยูมีการกระจายตัวอยูบนขอบทอ
ที่สมํ่าเสมอ แบบจําลองดังกลาวสามารถสรางเปนแบบจําลองสองมิติ
ที่มีความสมมาตรในแนวแกน (axisymmetry) ซึ่งจะใชเวลาในการ
คํานวณนอยกวาแบบจําลองในสามมิติ นอกจากนี้จากลักษณะทอผนัง
บาง ทําใหโครงสรางของทอพิจารณาในลักษณะของเอลิเมนตแบบผนัง
บาง (shell) ซึ่งเหมาะสมกับการคํานวณโครงสรางของทอ พฤติกรรมของ
วัสดุของทอตองพิจารณาในลักษณะของวัสดุคืนรูปและคงรูป (elastic-
plastic) เนือ่ งจากการยนแบบคงตัวของทอเปนพฤติกรรมทีต่ อ งการจําลอง
ลักษณะการเสียรูปของชิ้นสวนนี้
ภาพที่ 7 แสดงใหเห็นถึงความสามารถในการทํานายพฤติกรรม
ของวัสดุดว ยวิธที างไฟไนเอลิเมนตได อนึง่ ผลการคํานวณดังกลาวยังตอง
มีการทําไปเปรียบเทียบกับผลการทดสอบจริงตอไป เพือ่ สามารถนําไปใช
งานไดอยางแทจริง
078-081 A_M4.indd 81
Production Techno
logy
▲ ภาพที่ 7 การเสียรูปของทอรับแรงกระแทก [7]
สรุป
พฤติกรรมแรงกระแทกของชิ้นสวนยานยนตเปนพฤติกรรมที่
มีความสําคัญตอการใชงาน เพราะเกี่ยวเนื่องกับความปลอดภัยของ
ผลิตภัณฑ การออกแบบ และการวิเคราะหพฤติกรรมเชิงกลของชิ้นงาน
ภายใตภาระแรงดังกลาว สามารถทําไดดวยการพิจารณาลักษณะของ
การเสียรูปของตัววัสดุวา ขึ้นอยูกับอัตราความเร็วของการเสียรูปหรือ
ไม การทดสอบพฤติกรรมวัสดุภายใตภาระแรงกระแทกยังใชเครื่องมือ
เฉพาะสําหรับการเสียรูปที่ความเร็วตางกัน และเมื่อไดขอมูลการเสียรูป
ของตัววัสดุแลว ก็สามารถนําไปใชในการคํานวณวิเคราะหพฤติกรรมของ
ชิน้ งานดวยวิธที างไฟไนเอลิเมนตไดอยางถูกตอง ซึง่ จะกอใหเกิดผลดีในแง
ของการประหยัดคาใชจา ยในการออกแบบผลิตภัณฑ และเปนการยืนยัน
ความสามารถของผลิตภัณฑอีกดวย Techno logy
เอกสารอางอิง
[1] Beer, F.P., Johnston, E.R., DeWolf, J.T., Mechanics of Materi-
th
als, 4 Edition, McGraw-Hill (2005).
[2] Ashby, M.F., Materials Selection in Mechanical Design, 3rd
Edition, Butterworth-Heinemann (2005).
[3] ASM International, ASM Handbook, Vol 8 Mechanical Testing
and Evaluation, ASM International, Materials Park, OH (2000).
[4] Jearanaisilawong, P., Design of a Multi-Stage Split Hopkinson
Pressure Bar, International Conference on Science, Technology, and In-
novation for Sustainable Well-Being, Chiang Mai, Thailand (2009).
[5] เพชร เจียรนัยศิลาวงศ, การออกแบบสปลิตตฮอปกินสันบาร
สําหรับวัสดุประเภทโพลีเมอร, ภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกลและการบิน-อวกาศ,
คณะวิศวกรรมศาสตร, มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกลาพระนครเหนือ (2553).
[6] ฐิตะพล หุยะนันท, เอกวัฒน นิลวิจติ ร, อุปกรณทดสอบคุณสมบัติ
เชิงพลวัตของวัสดุดวยเทคนิค Split Hopkinson Pressure Bar, การประชุมเครือ
ขายวิศวกรรมเครื่องกลแหงประเทศไทย ครั้งที่ 23, 4-7 พฤศจิกายน (2552)
[7] Gomez Garcia, J., Marsolek, J., Reimerdes, H.G., Determi-
nation of the energy absorption of cylindrical shells under axial loading by
analysis of the dynamic buckling and folding process, International Journal
of Crashworthiness, 4(4) (1999).
[8] Marsolek, J., Reimerdes, H.G., Energy absorption of metallic
cylindrical shells with induced non-axisymmetric folding patterns, International
Journal of Impact Engineering, 30:1209-1223 (2004).
August-September 2011, Vol.38 No.218 81 <<<
18/7/2554 20:56