Aardrijkskunde-01 01 14 PDF

Aardrijkskunde 3de graad BSO

Domein 1 -‐ Natuur P. 3 -‐ 12
•  Weer en klimaat

•  Vegetatiegebieden in Europa
•  Klimatogrammen
Domein 2 -‐ Energie P. 13 -‐ 21
•  Energieverbruik
•  Energiebronnen
•  Aardolie
•  Alternatieve energiebronnen
Domein 3 -‐ Duurzaamheid P. 22 -‐ 25
•  Ecologische voetafdruk
•  Eindigheid van grondstoffen
•  Duurzaam beheer van grondstoffen en energie
Domein 4 -‐ Toerisme P. 25 -‐ 30
•  Begrip toerisme
•  Aantrekkingsfactoren van een toeristisch gebied
•  België
•  Europa
•  Sociale, economische en ecologische aspecten van het toerisme
Domein 5 -‐ Actualiteit -‐ wereldproblemen P. 31 -‐ 36
•  Globalisering en delocatie van bedrijven

•  Migraties
Extra's P. 37 -‐ 39
•  Vragen en antwoorden
www.examencommissieleerstof.be 2

1.1 Weer en klimaat

Uitleggen van het begrip weer

Het weer kan omschreven worden als het geheel van de meteorologische
elementen die op een bepaalde plaats of tijd merkbaar zijn. Het is dus een
momentopname van weerbepalende factoren zoals luchtdruk, temperatuur,
vochtigheid, wind wolken en neerslag. De weersgesteldheid is minder gebonden
aan plaats en tijd en heeft betrekking op het weertype: guur, schraal, waterkoud,
zacht lenteweer enz. Het klimaat is de gemiddelde weersgesteldheid over een
langere periode in een bepaald gebied.

Weerselementen verwoorden en aflezen op een weerbericht

In een weerbericht vindt je steeds vijf elementen terug die ons weer bepalen: De
temperatuur, de neerslag, de luchtdruk, de wind (= Windkracht & Windrichting)
en de zonneschijn.

Meettoestellen
Temperatuur Thermometer C°
Neerslag Pluviometer mm(²), l
Luchtdruk Barometer hPa
Windkracht Anemometer Km/u
Windrichting Windhaan N O Z W
Zonneschijn Heliometer

Enkele symbolen die je terug kan vinden op een weerkaart:


Factoren die de temperatuur in België beïnvloeden.

Het klimaat van België is een zogenaamd Cfb-‐klimaat, een gematigd zeeklimaat
met milde winters en koele zomers. Daarbinnen wordt een onderscheid gemaakt
in mesoklimaten, waarbij de verschillen veroorzaakt worden door de afstand tot
het water, het reliëf en de grondsoort, grotendeels overeenkomend met de
verschillende landschapstypes. Binnen een mesoklimaat kunnen lokale klimaten
voorkomen, zoals een stadsklimaat, een bosklimaat of op nog kleinere schaal
microklimaten.

De Noordzee beïnvloed het klimaat waardoor het gehele jaar de temperatuur
matigt blijft, waarbij zowel de dagelijkse als jaarlijkse
temperatuursschommelingen toenemen richting het oosten. Aan de kust is het in
de herfst-‐ en wintermaanden doorgaans zachter weer dan in het oosten. In de
zomer is het in het oosten dan weer gemiddeld warmer dan aan de kust. De
gemiddeld koudste maand is in de meeste plaatsen januari, de warmste maand
juli. Hoewel er de laatste jaren een stijging van de gemiddelde temperatuur is
waar te nemen, is door de grote natuurlijke temperatuursfluctaties nog niet met
zekerheid te zeggen of dit het gevolg is van een versterkt broeikaseffect.

Met ca. 1600 zonuren heeft de kust de meeste zonuren. Ondanks het imago van
regenland, regent het gemiddeld slechts 7% van de tijd. In de zomer is er vooral
op grasland een verdampingsoverschot, maar gemiddeld is er jaarlijks een
neerslagoverschot, het grootst in de Hoge Venen dat ook de natste regio van het
land is.

Het weer is sterk afhankelijk van de luchtsoort en de fronten die de verschillende
luchtsoorten scheiden. Het meest voorkomend in België is van de Atlantische
Oceaan afkomstige maritiem polaire lucht die in de zomer vochtig en koud is en
vochtig en gematigd warm in de winter. Bij een stormachtige noordwestenwind
zorgt de maritieme arctische lucht voor buiig, guur weer. Uit Rusland en Siberië
wordt zomers warm en droge continentale polaire lucht aangevoerd. In de
winter is deze koud en droog. Warme maritiem tropische lucht zorgt in de winter
veel voor mist en in de zomer voor onweer. Continentaal tropische lucht is warm
en droog.

Uitleggen van het begrip klimaat

Het klimaat is de gemiddelde weerstoestand over een lange periode van
minimaal 30 jaar. Het klimaat is een onderdeel van de meteorologie waarbij
dezelfde elementen een rol spelen als in het weer, maar dan voor een langere
periode. Aangezien het weer sterk kan variëren, is het gemiddelde weer niet
noodzakelijk een weerbeeld dat veel voorkomt in een betreffende regio. Daarom
wordt er naast de rekenkundige gemiddelden van de weerselementen ook
rekening gehouden met frequentieverdelingen, extreme waarden, modale
waarden en standaardafwijkingen.


De verschillende klimaatgebieden op de wereldkaart kunnen aflezen

Tijdens je examen moet je gebruik maken van een eigen Atlas. De Atlas die wij
sterk aanraden is: “Plantyn Algemene Wereld Atlas” Hierin vind je zeer
gedetailleerde informatie terug die je bij veel examenvragen zullen helpen.

De kaarten van de verschillende klimaatgebieden vind je op deze manier:
Algemene inhoud > De Aarde > De Aarde – Klimaatgebieden / Zeestromen

1.2 Vegetatiegebieden in Europa

De verschillende vegetatiegebieden op de wereldkaart kunnen
aflezen/opzoeken

De kaart van de verschillende vegetatiegebieden vind je op deze manier:
Algemene inhoud > De Aarde > De Aarde – Oorspronkelijke plantengroei

Verband leggen tussen de wereldklimaatkaart en wereldvegetatiekaart

klimaat en vegetatie (de plantengroei) bëinvloeden elkaar zeer sterk. Dit komt
omdat de soorten planten die ergens groeien afhankelijk zijn van hoe warm het
daar is en hoeveel neerslag er valt.

Wereldklimaatkaart

Wereldvegetatiekaart
Als je deze twee kaarten vergelijkt, merk je dat ze heel goed overeenkomen.


De verschillende vegetaties beschrijven en herkennen op foto

Toendra

Boomloos gebied met lage struiken

Taiga

Gebied waar naaldbomen groeien


Steppe

Boomloos gebied waar alleen korte grassen groeien

Savanne

Een tropisch of subtropisch graslandschap met verspreid
voorkomende boomgroei. Gras is daar de overheersende
vegetatie gemengd met kruiden.


Tropische regenwoud

Een woud dat gelegen is in de tropen waar het relatief warm en vochtig is,
er leven veel planten en diersoorten.

Loofwoud

Een woud waarin uitsluitend loofbomen en loofstruiken in voorkomen.


Gemengd woud

Woud met zowel loofbomen als naaldbomen.

Naaldwoud

Woud met alleen naaldbomen.


1.3 Klimatogrammen

Een klimatogram ontleden en beschrijven van het klimaat

Een Klimatogram toont hoe op een bepaalde plaats de temperatuur en de
neerslag in een jaar verlopen. De maanden worden onderaan het Klimatogram
vermeld.

De temperatuurcurve is volgens afspraak een rode, vloeiende lijn, die de
klimatologische maandgemiddelde verbindt. De maandgemiddelde van
december en januari sluiten mooi op elkaar aan. De gemiddelde maand
temperatuur wordt in het midden van de maandkolom aangeduid en ook
afgelezen. De maandneerslag wordt in de vorm van blauwe staven weergegeven.

De neerslag wordt uitgedrukt in mm en de temperatuur in °C. De opbouw van
een Klimatogram is zodanig dat het getal van de neerslagsom (Links) het
dubbele is van het getal dat de gemiddelde temperatuur weergeeft (Rechts). Zo
staan bv. 20° en 40 mm neerslag juist op dezelfde hoogte. Hierdoor kan men bij
positieve temperaturen de natte maanden van de droge onderscheiden. In een
droge maand blijft de neerslagkolom onder de temperatuurcurve, in een natte is
de kolom even hoog als of hoger dan de temperatuurcurve.

In onderstaand voorbeeld hebben we te maken met 12 natte maanden.


Verbanden leggen tussen een klimatogram, het klimaat en de vegetatie

Het verband tussen een klimatogram, het klimaat en de vegetatie kan je heel
gemakkelijk leggen.

Bekijk de volgende voorbeeld:

Hier zie je dus duidelijk dat we te maken hebben met 12 natte maanden. Als je
dan naar de temperaturen kijkt, zie je dat die vrij hoog zijn. Zo kan je
concluderen dat we hier te maken hebben met het tropisch regenwoud.

Eigenschappen van het tropisch regenwoud:

• Elf of twaalf vochtige maanden
• Twaalf warme maanden
• Verspreiding op de wereldkaart: rond de evenaar (zie atlas of Encarta)
• Altijd groen, géén bladverlies (geen vorst of langdurige droogte)
• Zéér hoge biodiversiteit (= soortenrijk), vooral in bladerdak
• Hoge bomen (competitie voor licht)
• Klimaattype voor Antalaha: warm en altijd vochtig


2.1 Energieverbruik

verklaren van het groeiend energieverbruik

Energie en grondstoffen worden al sinds het ontstaan van de mens gebruikt.
Met de tijd is de samenstelling en de hoeveelheid sterk veranderd.

Tijdzone Wereldbevolking Dagelijks Gebruikte
energiegebruik/persoon energiebronnen
1 Miljoen -‐ < 10 Miljoen 8.000 – 11.000 Spierkracht en

5000 voor Hout
c.
500 voor 10 miljoen tot 1 20.000 – 100.000 + Wind, Water en
c. -‐ 1800 miljard Steenkool
1800 -‐ 1 tot 4 miljard 210.000 + Aardolie en
1950 Aardgas
1950 -‐ Nu > 4 miljard 1.200.000 + Kernenergie

Industrielanden zoals de Verenigde Staten hebben de grootste ecologische
voetafdruk. Zowel huishoudens als de industrie zorgen voor een groot energie-‐
en grondstoffengebruik. Het zijn de landen met een hoge inkomen per inwoner
waarmee een grote hoeveelheid hulpbronnen kunnen aangekocht worden.

Ontwikkelingslanden zoals het grootste deel van afrika hebben een kleinere
ecologische voetafdruk. Een belangrijke reden hiervoor is doordat het energie-‐
en grondstoffengebruik duidelijk lager is dan dat van de industrielanden. In de
ontwikkelingslanden steunt de economie nog grotendeels op de traditionele
landbouw en de huisnijverheid. Door gebrek aan middelen treedt er maar weinig
industrialisatie op.

De ontwikkelingslanden zijn voor meer dan een derde van hun energiegebruik
afhankelijk van hout, wat praktisch ook hun enige energiebron is.
Energiebronnen als aardolie, aardgas en hernieuwbare energiebronnen als
wind-‐ en zonne-‐energie zijn niet toegankelijk voor een groot deel van de
wereldbevolking. Ze kunnen deze energiebronnen niet betalen en meestal zijn
die in hun dorpen niet eens te verkrijgen.

Hierdoor gebruiken de ontwikkelingslanden veel hout met veel nadelige
gevolgen: De houtkap veroorzaakt verdergaand verwoestijning en vaak ook
erosie in bergachtige gebieden.

Andere
Energiegebruik hernieuwbare
Aardgas energiebronnen
8% 6%
Hout
35%
Steenkool
25%
Aardolie
26%

Vergelijken van het energieverbruik in verschillende landen a.d.h.v.
tabellen, grafieken, etc…

Elk land heeft zijn eigen mix aan energiebronnen die de energie leveren voor de
verschillende energiediensten. De energiemix is onder andere afhankelijk van
het welvaartsniveau en van de lokale beschikbaarheid van energiebronnen.
Onderstaande figuur geeft het energieverbruik van een aantal Europese landen,
van de Verenigde Staten en het wereldwijde energieverbruik per hoofd van de
bevolking rond 2008.

In de figuur is duidelijk te zien dat voor de meeste landen de energievoorziening
op fossiele brandstoffen (steenkool, aardolie, aardgas) is gebaseerd. Dat geldt
ook voor de wereldwijde energievoorziening. Een uitzondering is IJsland waar

de energievoorziening voor het grootste deel is gebaseerd op duurzame energie,
vooral in de vorm van geothermische energie die daar lokaal beschikbaar is.
Voor wat betreft de Europese landen heeft alleen Noorwegen een groot aandeel
duurzame energie, vooral in de vorm van waterkracht. Frankrijk en Zweden
wekken een groot deel van hun elektriciteit op met kernenergie.

Voor een groot aantal West-‐Europese landen ligt het energieverbruik per
inwoner per dag tussen de 400 en 600 MJ. Het energieverbruik zegt iets over de
welvaart in een land. Op deze basis kan dus gezegd worden dat de landen links in
de figuur allemaal ongeveer even welvarend zijn. Polen, Roemenie, Turkije en
China hebben een duidelijk lager welvaartsniveau met een bijhorend lager
energieverbruik per inwoner. De relatie tussen energieverbruik en welvaart is
niet eenduidig. Het energieverbruik hangt sterk af van de wijze waarop een land
zijn energievoorziening heeft ingericht.

Een inwoner van de Verenigde Staten verbruikt ongeveer 900 MJ per dag. Dat is
dus bijna het dubbele van het gemiddelde verbruik in Europa terwijl de welvaart
gelijkwaardig is. Daaruit kan worden afgeleid dat de Verenigde Staten niet
efficiënt met hun energie omgaan. IJsland verbruikt weliswaar nog meer energie
per inwoner per dag, meer dan 1600 MJ. maar dit is grotendeels hernieuwbare
energie. Het aandeel fossiele energie ligt iets boven de 400 MJ en bestaat
voornamelijk uit aardolie, waarschijnlijk grotendeels bestemd voor transport. In
de figuur is ook te zien dat België, wat betreft het aandeel duurzame energie,
achter loopt vergeleken met andere Europese landen.

2.2 Energiebronnen

beschrijven van de evolutie van de fossiele-‐ & alternatieve energiebronnen

De eeuwenoude brandstof “hout” werd vanaf 1800 hoe langer hoe meer
vervangen door steenkool. In de opkomende industrialiserende westerse wereld
was steenkool heel populair. Het gebruik van cokes in de hoogovens, voor het
smelten van ijzererts, had talrijke voordelen in vergelijking met houtskool. De
grote beschikbare reserves maakte van steenkool een bijzonder interessante
energiebron ondanks de moeilijke ontginning op grote dieptes.

Steenkool had wel enkele
nadelen: de hoge kostprijs en de
geringe soepelheid in gebruik.
Daardoor namen aardolie en
aardgas de eerste rol op zich. Het
wereldwijde verbruik van deze
nieuwe energiebron nam vanaf
1950 spectaculair toe. De hogere
energiewaarde en het
uitgebreide toepassingsveld (o.a.
het vervaardigen van plastic en
synthetische rubber) speelden in
het voordeel van aardolie en Olie transport

aardgas. Olie en gas zijn makkelijker te transporteren dan steenkool. Maar vooral
de lage prijs tegenover steenkool leidde tot een stijgend gebruik van aardolie en
aardgas. Zowel de industrie als de huishoudens schakelden massaal over op de
nieuwe brandstof.

vanaf 1950 begon de vraag naar elektriciteit ook sterk te stijgen.
Elektriciteitscentrales zijn grote verbruikers van brandstof: gemiddeld wordt
44% van de brandstof energie in elektrische energie omgezet. De meeste
centrales schakelden over van steenkool naar aardolie. Omstreeks de jaren
zeventig was er een tijdelijke terugloop in het aardolieverbruik in de westerse
industrielanden. Deze was het gevolg van en olieboycot en prijsverhogingen,
uitgeroepen door de OPEC (Organisation of Petroleum Exporting Countries) in
oktober 1973.

Ook het grondstofverbruik veranderde: door de groei van de staalproductie,
steeg vanaf 1800 het verbruik van ijzererts spectaculair.
De staalindustrie vormde een lange tijd de basis voor de uitrusting-‐ en
verbruiksgoederenindustrie. In de westerse industrielanden kreeg de
staalindustrie in 1970 met grote moeilijkheden te kampen. Dit kwam onder
andere doordat de staalindustrie in de “New Developed Countries” (NIC)
tot ontwikkeling kwam. Het gevolg daarvan was dat talrijke bedrijven in de
industrielanden in nieuwe technologieën en materieel investeerden. Nieuwe
grondstoffen namen de plaats over van ijzererts. Hierbij werden andere en
nieuwe grondstoffen in gebruik genomen: non-‐ferrometalen, aluminium,
composietstoffen, … .

Veranderingen in de energie-‐ en grondstoffengebruik zorgden voor de
industriële revolutie in West-‐Europa op het einde van de 18de eeuw.
Gebruik van energie werd drastisch toegenomen door de industrialisatie die
toen op gang kwam en de welvaartsgroei die daarmee gepaard ging.


Industrialisatie
Productie van staal en steenkool stijgt
Goederen kunnen massaal

Technologisch vooruitgang en goedkoop Aanleg spoorwegen
geproduceerd worden met (transportnet)
behulp van machines
Bevolking krijgt loon in Industrie groeit verder

Transport goederen
fabrieken. Inkomen stijgt neemt uitbreiding
welvaartspeil stijgt
Vraag naar
verbruiksgoederen stijgt, Industrie Mobiliteit van
zowel naar hoeveelheid als groeit in de bevolking
naar diversiteit. omvang stijgt.
Stijging van vraag naar gronstoffen en energie

De fossiele brandstoffen voor het opwekken van energie en de nodige
grondstoffen worden rechtstreeks of via omzetting uit de natuur gehaald. De
natuurlijke hulpbronnen worden in grote hoeveelheden opgebruikt. Sommige
voorraden raken (vroeg of laat) uitgeput.

België beschikt niet over Grondstoffen en energiebronnen. Daarom worden ze
geïmporteerd vanuit het buitenland. De ontginning vraagt ruimte in andere
landen, transport en distributie vergen veel energie en vervuilen de ruimte.

Het verbruik van energie en grondstoffen leidt ook tot vervuiling van lucht,
bodem en water. Andere hulpbronnen zoals het water en visgronden komen in
gevaar. Het ontginnen en verbruiken van de natuurlijke hulpbronnen weegt dus
zwaar door op het milieu.


Duurzame energie

Van alle soorten duurzame energie zijn met de huidige stand van de techniek, nu
nog maar een paar soorten relevant voor de bestrijding van het broeikaseffect en
om de samenleving onafhankelijker te maken van leveranciers van fossiele
energie.

• Windenergie uit grote windturbines, meestal in windparken, voor de
productie van duurzame stroom. Windstroom van het land is eigenlijk al
goedkoper dan fossiel opgewekte stroom. In landen waar dit veel wordt
toegepast, daalt de elektriciteitsprijs al. Stroom van een windpark op zee
is nog ca 3 keer zo duur, anno 2009. Het gebied in West-‐Europa omsloten
door Spanje, Polen, Noorwegen, Ierland, Portugal, is zeer geschikt voor de
winning van windenergie, doordat daar wel veel wind is, maar weinig
extreme stormen.
• Warmte voor ruimteverwarming door zoninstraling in gebouwen en
woningen (bijvoorbeeld met grote ramen "op het zuiden")
• Persoonlijke energie, zoals bij het fietsen. Deze beide laatste soorten
lijken onbelangrijk, maar voorkomen het gebruik van fossiele
brandstoffen.

Opkomende soorten zijn:

• Zonnestroom is, anno 2009 nog duur (een factor 2 tot 10, afhankelijk van
de benadering), maar de verwachting is dat vanuit Zuid-‐Europa van 2015
tot 2020 deze vorm van elektriciteit voor consumenten goedkoper zal
worden dan fossiel opgewekte stroom uit een centrale. Als dat gebeurt,
zal zonnestroom vanzelf heel populair worden.
• Zonnewarmte in combinatie met heel goed geïsoleerde woningen en
gebouwen. Er zijn al cv-‐ketels op de markt waar de ketel bij voorkeur
warmte uit de zonnecollectoren benut voor ruimteverwarming, en pas op
gas overschakelt als er zonnewarmte te kort is. Voor grote gebouwen en
woonwijken wordt dit gecombineerd met Koude-‐Warmte-‐opslag in de
ondergrond. Afhankelijk van het ontwerp is helemaal geen aardgas meer
nodig of is het stookseizoen verkort. Dit soort systemen verbruikt wel
weer meer elektriciteit dan de verwarming die alleen aardgas benut.


2.3 Aardolie

Aanduiden en benoemen van de belangrijkste productie-‐ &
verbruiksgebieden van aardolie op een atlaskaart

Productiegebieden

Productiegebieden

454 439
271

199 174 169

148 127 125 123


De kaarten van de belangrijkste productie-‐ & verbruiksgebieden van aardolie
vind je op deze manier: Algemene inhoud > De Aarde > De Aarde – Energie

Beschrijven van de belangrijkste transportmiddelen van aardolie en de
mogelijke problemen

Het transport over zee met tankschepen of tankers is zeer flexibel. De
bestemming van de lading kan op elke ogenblik aangepast worden. De capaciteit
van de tankschepen bedraagt vaak meer dan 200 000 ton. Een gemiddelde
raffinaderij kan hiermee 1 tot 2 weken vooruit. Maar transport over zee heeft
ook nadelen: het kan milieurampen veroorzaken als de boot een ongeluk doet.
En de kosten zijn duur.

De eenvoudigste manier om ruwe aardolie te vervoeren, is via oliepijpleidingen.
De aardolie wordt dan constant door een buis gepompt. Pompstations om de 60
tot 100 km zorgen ervoor dat de aardolie onder druk blijft staan met een
snelheid van 1,8 tot 2 m/s. Deze grote leidingen over land of onder zee vormen
echte netwerken. Nadelen zijn de grote investeringen en de beperkte flexibiliteit.

Aflezen en noteren van de belangrijkste transportwegen van aardolie op een
atlaskaart/blinde kaart + beschrijving

Atlaskaarten over aardolie vind je op deze manier: Algemene inhoud > De Aarde
> De Aarde – Energie A. Aardolie

2.4 Alternatieve energiebronnen

Voordelen en nadelen benoemen

Waterenergie
Hydro-‐elektrische energie is een van de goedkoopste energiebronnen, omdat het
water gebruikt word zonder het te verbruiken. Toch zijn er ook enkele nadelen
aan verbonden: hoge investeringskosten bij de installatie (bv. Stuwdammen), het
niet noodzakelijk samenvallen van de locatie van enerzijds de energieleverancier
(de productieplaats in bv. De bergen) en anderzijds de energieconsument
(steden, fabrieken,…)

Windenergie
Windkracht lijkt een ideale energiebron te zijn omdat wind gratis en niet
uitputtend is en windmolens geen extra brandstof nodig hebben. Toch zijn er
enkele nadelen aan verbonden. Het rendement is vaak onvoldoende doordat de
windkracht niet constant is.
De zogenaamde windparken (concentratieplaatsen van meerdere windmolens)
blijken het milieu te schaden o.a. door de grote benodigde ruimte (vaak in
natuurgebieden), het storend klapwieken, het verstoren van trekroutes van
vogelpopulatie. Zo weigerde de overheid in 2003 toestemming om een
windmolenpark in te richten op 15km voor de kust van Knokke. De
horizonvervuiling zou een negatieve impact hebben op het toerisme en de
streekeconomie.

Zonne-‐energie
Zonne-‐energie is een onuitputtelijke (‘hernieuwbare’) bron van energie en is
vrijwel op alle plaatsen op aarde toepasbaar. Als de systemen die zonne-‐energie
omzetten in elektriciteit goed ontworpen en gebouwd zijn, is deze vorm van
energie milieuvriendelijk. De energie kan op allerlei manieren worden gebruikt:
van heel kleine systemen op afgelegen plaatsen, via systemen op daken van
huizen tot grote zonnecentrales. Maar de kosten voor het opwekken van
zonnestroom zijn nog aanzienlijk hoger dan die van stroom uit centrales met gas
of kolen gestookt. Om de kosten te verlagen moeten we in de eerste plaats zoveel
mogelijk zonne-‐energie gebruiken, want dan ontstaan belangrijke
schaalvoordelen bij productie en installatie. Pas dan komen we uit de vicieuze
cirkel van hoge prijzen en van kleine omzet. Op dit moment lijken de
investeringen voor vele bedrijven en huishoudens nog te groot.

Kernenergie
Een van de nieuwe energiebronnen is kernenergie. Men kan de energie
opwekken via kernsplitsing of via kernfusie. Het grote pluspunt van
kernsplitsing is de lage productiekosten. Maar de hoge verwerkingskosten van
het radioactieve afval, de milieuschade en mogelijke risico’s voor de
volksgezondheid bij technisch falen zorgden voor groeiende weerstand tegen
deze energiebron. Of deze vorm van energiewinning in de toekomst nog
zekerheid zal bieden is niet zeker.

2.5 Fossiele energiebronnen

Benoemen van de fossiele energiebronnen + de voor-‐ en de nadelen
beschrijven

Aardolie, aardgas, steenkool en bruinkool zijn Fossiele brandstoffen
(koolwaterstofverbindingen) die ontstaan zijn uit resten van plantaardig en
dierlijk leven in het geologisch verleden van de aarde, vooral in het Carboon
periode maar ook uit andere tijdperken.

Ook turf gewonnen uit hoogveen en laagveen zijn producten in deze reeks, die
echter nog niet aan de extremen van druk en temperatuur diep in de aardkorst
hebben blootgestaan, die tot de vorming van kolen, olie en gas hebben geleid.
Fossiele brandstoffen zijn een vorm van zonne-‐energie, miljoenen jaren geleden
opgeslagen in plantaardige en dierlijke koolstofverbindingen.

Steenkool
Voordelen Nadelen
Is goedkoop Is niet makkelijk te vervoeren
Bij het verbranden komen er veel
schadelijke stoffen vrij
Het raakt op
Het moet uit grote dieptes worden
gehaald

Aardolie
Voordelen Nadelen
Makkelijk te transporteren via Is niet herbruikbaar
pijpleidingen en mammoettankers
Eenvoudig uit de grond te halen Bij het transporteren kunnen er
milieurampen gebeuren
Is goedkoop Is milieuvervuilend

Aardgas
Voordelen Nadelen
Installatie is goedkoop Is niet vernieuwbaar
Is milieuvriendelijk Als er een lekkage is dan gaan alle
bomen en planten dood
Explosief

Bruinkool
Voordelen Nadelen
Goedkoop Bij verbranding komen er schadelijke
stoffen vrij zoals koolstofdioxide
Is makkelijk te verkrijgen en te
transporteren


3.1 Ecologische voetafdruk

Je kunt meten hoeveel ruimte nodig is voor de productie van wat we gebruiken
en de opname van de CO2 die we uitstoten. Deze ruimte kan omgerekend
worden naar de hoeveelheid productief land, in gha (mondiale hectare) gemeten.
Dit heet de Ecologische Voetafdruk.

Bij een eerlijke verdeling is per mens wereldwijd 1,8 gha beschikbaar.
Wereldwijd gebruiken we nu per mens gemiddeld 2,7 gha. We vragen dus meer
dan er is. We verbruiken hulpbronnen sneller dan de aarde kan aanvullen, we
teren in op haar reserves. Dit is een van de redenen dat er steeds minder ruimte
overblijft voor de natuur.

Continenten
Noord America 7,9 hectare
Europa 4,7 hectare
Oceanië 5,4 hectare
Wereld 2,7 hectare
Azië 1,8 hectare
Latijns-‐Amerika en Caraïben 2,6 hectare
Beschikbare biocapaciteit 1,8 hectare
Afrika 2,4 hectare

Enkele landen
Verenigde Arabische Emiraten 10,7 hectare
Verenigde Staten 8,0 hectare
België 5,6 hectare
Nederland 6,2 hectare
Hongarije 3,0 hectare
Turkije 2,7 hectare
Brazilië 2,9 hectare
China 2,2 hectare
Algerije 1,6 hectare
Kenia 1,1 hectare
India 0,9 hectare

Zoals in je in de bovenstaande tabelen kunt zien, hebben ontwikkelingslanden
een veel kleinere ecologische voetafdruk dan de industrielanden.

Suggereren van oplossingen door een duurzame levensstijl voor een:

Individu:
• Koop vaker verse groenten en fruit in plaats van diepgevroren.
• Koop vaker verse groenten die in eigen land zijn verbouwd.
• Vervang twee keer per week vlees door een vegetarisch alternatief.

• Kook met een deksel op de pot of pan.
• Schakel over op groene stroom.
• Zet je elektrische apparaten na gebruik uit in plaats van op stand-‐by.
• Zet de thermostaat een half uur voor je gaat slapen of voor vertrek uit.
• Douche een paar minuten korter dan je gewend bent.
• Neem eens de fiets of ga lopen als je minder dan 5 km hoeft af te leggen.
• Gebruik de airconditioning van de auto niet.
• Kies voor een rustigere rijstijl.
• Vervang één keer per twee jaar een verre vliegvakantie door een vakantie
dichter bij huis met de trein of auto.
• Kies voor carpoolen om naar het werk te gaan.
• Gebruik gerecycled of FSC-‐papier in plaats van gewoon papier.
• Vermijd reclame in de brievenbus door een ja/nee of nee/nee-‐sticker,
verkrijgbaar op het gemeentehuis.
• Zet 'Retour afzender' op ongewenste geadresseerde reclame en
'Ongewenste post' en stuur het terug.

Land:
• Mensen attent maken door organisaties van dagen zoals “Dikketruiendag”
• Producties efficiënter laten verlopen
• Premies voor groene investeringen

Verklaren van de invloed van deze oplossingen op de ecologische afdruk

We kunnen een toekomst maken die voedsel, water en energie voorziet voor 9 of
10 miljard mensen die de planeet in 2050 zal moeten onderhouden, Maar het is
daarbij geen optie om op de huidige manier verder te gaan.

3.2 Eindigheid van grondstoffen

Beschrijven van de productieplaatsen/consumptieplaatsen

De meeste gronstoffen worden geproduceerd in lageloonlanden zoals China,
India, Verenigde staten, etc. Ze worden dan geconsumeerd in industrielanden
zoals Frankrijk, Nederland, België, etc.

Aantonen dat de ontginning van grondstoffen eindig is

Het maakt niet uit welke grondstof we bekijken, ze zullen niet opeens “opraken”
als we er meer van gebruiken. Maar de winning ervan wordt steeds moeilijker en
kost steeds meer energie.

Voor mineralen geldt dat de ertsen met de hoogste concentraties het eerst
verbruikt zullen worden. De kwaliteit van de ertsen die we gebruiken zal steeds
lager worden. We zullen diepere mijnen moeten graven.


Voor fossiele brandstoffen geldt dat we met lagere kwaliteit genoegen moeten
nemen en dat het meer moeite kost die uit de bodem te halen.

Het opraken van reserves heeft nog nooit een rol gespeeld. De reserves waren zo
enorm en dankzij fossiele brandstof was winning van grondstoffen erg
gemakkelijk.

Alles wat we nodig hadden (olie, aardgas, steenkool, uranium, koper, fosfor,
goud, platina, indium, gallium, zoet water) kon eenvoudig en goedkoop
gewonnen worden in grote hoeveelheden.

In de laatste jaren hebben we het punt bereikt dat de extractie van grondstoffen
moeilijker wordt. In april 2007 kondigden de CEO’s van Shell en Total aan dat
het tijdperk van “goedkope” olie voorbij was. En in het nieuwste rapport van het
International Energy Agency staat te lezen: “Het de energiesysteem van de
wereld is op een kruispunt aangekomen. De huidige groei in energievoorziening
en consumptie is duidelijk onhoudbaar ecologisch, economisch, sociaal.”

3.3 Duurzaam beheer van grondstoffen en energie

Klasseren van voorbeelden op "De Ladder van Lansink" + voorbeelden

Met afval wordt best zo milieuvriendelijk mogelijk omgegaan. De 'ladder van
Lansink' stelt een voorkeursrangorde op hoe afval best verwerkt wordt, startend
bij de meest milieuvriendelijke en eindigend bij de meest milieubelastende
manier. Concreet betekent dit dat afval best wordt vermeden, zoniet hergebruikt.
Als dat niet mogelijk is, kom je bij recyclage. De volgende optie is verbranding
met energierecuperatie, en pas in laatste instantie storten.

Dhr. Lansink was een Nederlands parlementslid en professor die in ‘79 de
hiërarchie in de afvalverwerking lanceerde. Lansinks ideeën waren niet zozeer
gebaseerd op wetenschappelijk onderzochte levenscyclusanalyses, maar op
levensbeschouwelijke gronden ('rentmeesterschap over de schaarse aardse
goederen'). Sindsdien inspireerden heel wat landen, alsook de Europese
gemeenschap en het Vlaamse Gewest, hun afvalbeleid hierop.

1. Preventie

Bovenaan de ladder staat afvalpreventie. De beste manier om met afval om te
gaan, is natuurlijk het afval te vermijden. Kiezen voor oplaadbare batterijen,
herbruikbare luiers i.p.v. wegwerpluiers, boodschappentas i.p.v. plasticzak,
stickers ‘geen reclamedrukwerk’ kleven op je brievenbus, … Het zijn slechts
enkele voorbeelden waarbij je er zelf kan voor zorgen dat de afvalberg niet
aangroeit.

2. Hergebruik

Dit is de tweede sport op de ladder. Hergebruik is het opnieuw gebruiken van dit
'afval', zonder dat het een verandering ondergaat. Een voorbeeld is glas dat

wordt gespoeld en opnieuw gevuld (retourflessen). Ook alle spullen die in de
kringwinkel terechtkomen zoals bv. oude meubelen, huisraad of speelgoed en
kledij, behoren daartoe.

3. Sorteren en recycleren

Veel afvalsoorten bevatten grondstoffen die opnieuw gebruikt kunnen worden.
Denk maar aan plastiek, papier, glas, metaal, ... die eerst nog selectief worden
ingezameld (het sorteren). Bij recyclage wordt een afvalstof weer een grondstof
om nieuwe producten uit te maken. In sommige gevallen wordt het afval een
grondstof voor hetzelfde product, in andere gevallen wordt het afval een
grondstof voor een ander product (bv. de kunststoffles wordt kledij).
Wist je dat fleece truien kunnen vervaardigd worden uit polyester afkomstig van
gerecycleerde PET-‐flessen? Wellicht schrijf je ook op een cursusblok gemaakt uit
gerecycleerd papier.

4. Verbranden met energierecuperatie

Kunnen de vorige verwerkingswijzen niet worden gebruikt, dan wordt het afval
verbrand mits rookgaswassing en energierecuperatie. De Oost-‐Vlaamse
verbrandingsinstallaties voor huishoudelijk afval zijn uitgerust met een
doorgedreven rookgasreinigingsinstallatie met een deNOx-‐installatie (het
schadelijke NOx wordt verwijderd). De meest recente investeringen zijn die in
energierecuperatie. De warmte die vrijkomt bij het verbranden van het afval
wordt omgezet in energie (stoom, electriciteit) en zo nuttig gebruikt.

5. Storten

Storten staat onderaan de ladder en dient zoveel mogelijk vermeden te worden.

4.1 Begrip toerisme

Verwoorden

Toerisme is het reizen naar een bestemming buiten de normale omgeving,
vanwege recreatie of zaken en duurt niet langer dan een aaneengesloten jaar.
Het is een van de meest winstgevende bedrijfstakken in de economie.

Veel toeristen reizen om iets van de cultuur en natuur van andere landen te zien.
Om te spreken van toerisme, moet er wel aan drie voorwaarden worden voldaan.
Zo moeten de mensen voldoende geld te besteden hebben en genoeg vrije tijd
hebben. Daarnaast moet er sprake zijn van een goede infrastructuur of
transportmogelijkheden.

Er bestaan veel verschillende soorten toerisme. Zo is er in Amsterdam sprake
van drugstoerisme: veel mensen reizen daar heen om legaal softdrugs te

gebruiken. Steeds populairder wordt het ecotoerisme. Dit is toerisme dat geen
tot weinig invloed heeft op het milieu en de leefomgeving, bijvoorbeeld het
bezoeken van natuurparken.

4.2 Aantrekkingsfactoren van een toeristisch gebied

Menselijke en natuurlijke aantrekkingsfactoren

Menselijke oorsprong
• Ontspanningsmogelijkheden
• Bevoling
• Attracties
• Religieuze elementen
• Culturele elementen
• Geschiedkundige elementen

Enkele voorbeelden
• Pretparken
• Bioscoop
• Gastvrij
• Sporthal
• Skipiste
• Kasteel
• Museum


Natuurlijke oorsprong
Zaken die niet gemaakt zijn door de mensheid.

Enkele voorbeelden
• Zon
• Zee
• Sneeuw
• Strand
• Gezonde lucht
• Berglandschap
• Riviertjes
• Bossen

Verwoorden van de evolutie van een toeristisch gebied. a.d.h.v. foto's of
kaarten
Evolutie van een toeristisch gebied kan heel verschillend zijn.
Een voorbeeld:
Nadat de Eifeltoren was gebouwd, kwamen er veel meer toeristen naar Parijs
door de aanwezigheid van de Eifeltoren.

4.3 België
Toeristische streken situeren op kaart en de voornaamste
aantrekkingsfactoren benoemen

• Kuststreek
• Sunparks
• Oostkantons
• Lessestreken
• Gaume

De verschillende
aantrekkingsfactoren zijn:

• Pretparken
• De kuststreek
• Noordzee
• Duinen
• Verblijfsmogelijkheden
• …

Cultuurhistorische steden benoemen en situeren op kaart

Cultuursteden:

• Brussel
• Brugge
• Gent
• Leuven
• Antwerpen
• Luik
• Mechelen
• Doornik
• Tongeren

4.4 Europa

Situeren van toeristische streken en cultuurhistorische steden op kaart


De kaarten van toeristische streken en cultuurhistorische steden vind je op deze
manier: Algemene inhoud > Europa > Europa -‐ Toerisme


4.5 Sociale, economische en ecologische aspecten van het

toerisme

Positieve aspecten van een toeristische plaats of streek

Verwoorden van sociale aspecten:
• Het ontwikkelen van een positieve houding ten opzichte van elkaar
• Leren over andere culturen
• Het verminderen van negatieve beeldvorming en stereotypen
• Het ontwikkelen van vriendschappen
• Het ontwikkelen van trots, waardering, begrip, respect en tolerantie voor
elkaars cultuur
• Het verhogen van het gevoel van eigenwaarde van de gastheer en de
toeristen
• Psychologische tevredenheid door interactie

Economische aspecten:
• Meer overnachtingen
• Meer jobs: Het aanleggen en uitbouwen van voorzieningen en infrastructuur
vergt veel arbeid. Eén keer dit gerealiseerd, moeten er blijvend diensten
geleverd worden, wat vertaald wordt in jobs. Het is in deze jobs dat de
autochtone bevolking werk kan zoeken en vinden om op deze manier hun
levensstandaard te verhogen. Daarnaast is het zo dat het toerisme een
belangrijke bron kan zijn voor het creëren van “vrouwelijke” arbeidsplaatsen.
Dit in tegenstelling tot andere ontwikkelingsmogelijkheden waar dikwijls
noeste arbeid bij komt kijken. In het toerisme kunnen ook vrouwen aan de
slag.
• Stijging van de nationale inkomen
• Ontstaan nieuwe markt voor lokale producten: Wanneer toeristen in contact
gaan komen met de lokale producten bestaat de mogelijkheid dat deze hierin
geïnteresseerd gaan geraken. Wanneer de toeristen op regelmatige basis
deze lokale producten gaan kopen ontstaat er voor de plaatselijke bevolking
een nieuwe markt voor hun producten. Het zal hier waarschijnlijk en
hoofdzakelijk blijven bij toeristische gerelateerde producten zoals souvenirs.

Ecologische aspecten:
• Proper zwemwater
• Verzorgde stranden
• Prachtige natuur
• Verbeterde infrastructuur

Verwoorden van negatieve aspecten van een toeristische plaats of streek

Verwoorden van sociale aspecten:
• Door overlast kan dit ervoor zorgen dat de lokale bevolking gaat
verhuizen
• Extra lange file’s door massatoerisme
• Cultuur beschadiging van de plaatselijke bevolking

Economische aspecten:
• Teruglek: De teruglek is waarschijnlijk het meest concrete en zichtbare
nadeel van de ontwikkeling van een regio op toeristisch vlak. Westerse
ondernemingen pompen grote sommen geld in een interessant gebied.
Wanneer deze investeringen beginnen te renderen komt er echter zeer
weinig geld terecht bij de plaatselijke bevolking / overheid, het is zo dat
het overgrote deel van de inkomsten terugvloeit richting de
investeerders. Wanneer dit aan de orde is spreken we van ‘teruglek’.
• Toeristische apartheid: Hiermee bedoelt men dat de mogelijkheid bestaat
dat bijvoorbeeld de gewone Kroatische burger geen toegang heeft tot de
toeristische infrastructuur. Dit wil zeggen dat men domeinen gaat creëren
waarbinnen de toerist zijn gehele vakantie verblijft en dus weinig tot
niets van het land gezien zal hebben. De autochtone bevolking komt
alleen op deze domeinen als ze hier komen werken. Dit zorgt voor een
onderscheid binnen de bevolking aangezien degene die binnen de
toeristische sector werken dikwijls meer beschikken over harde valuta en
dus op financieel gebied veel sterker staan. Dit zorgt ervoor dat hoger
opgeleiden (dokters en ingenieurs) gemakkelijk opteren voor een job
binnen het toerisme.

Ecologische aspecten:
• Milieubedreiging: Wanneer men niet aan een duurzame ontwikkeling
gaat doen dreigt het milieu hieronder te lijden. Het is zo dat er in
toeristische gebieden een enorm grote consumptiesfeer hangt. Om deze
enorme consumptie te kunnen bolwerken verliest men mogelijk het
milieu uit het oog. Het grootste afvalproduct in deze
consumptiemaatschappij is plastic. Dit wordt met enorme aantallen
gebruikt, maar zeer zelden deftig gerecycleerd. Dit zorgt voor grote
afvalopstapelingen in de nieuw ontwikkelde toeristische gebieden, en
deze vervuilen op hun beurt dan weer het milieu.
• Landschapsverstoring: De aanleg van toeristische accommodaties en
infrastructuur (zoals campings, weekendverblijven, grote
parkeerterreinen, etc.) zorgen voor een verandering van de structuur van
het landschap. Vooral een gebrekkige reglementering inzake ruimtelijke
ordening en een laks vergunningsbeleid zorgden ervoor dat ecologisch
waardevolle gebieden onherroepelijk verstoord werden. De laatste jaren
is hierin een aanzienlijke kentering waar te nemen.
• Verstoring van fauna en flora: De toeristische activiteiten tasten in vele
gevallen de plantenrijkdom en het dierenleven aan. Zowel de intensieve
en luidruchtige toeristische recreatie (o.a. motorboten, motorcrossen,
jetskiën, …) als de avontuurlijke toeristische recreatievormen (o.a. surfen,
mountainbike, survivaltochten, …) tasten de laatste ongerepte stukjes
natuur aan.


5.1 Globalisering en delocatie van bedrijven

Globalisering

Definitie:

Globalisering, ook wel mondialisering genoemd, is een product van allerlei
technologische-‐ alsmede sociale-‐ en economische ontwikkelingen. Want in de
moderne economie is het buitenland niet meer weg te denken. Deze
ontwikkelingen gebundeld vormen de voortstuwende kracht van globalisering
welke maakt dat de grenzen van de wereld steeds verder vervagen. Deze
ontwikkeling maakt vrij baan voor het efficiënt inzetten van krachten en
middelen, wat alleen maar ten goede komt van organisaties en in specifiek
bedrijven. Kennis kan van ver worden gehaald en productie kan ook elders
goedkoper plaatsvinden. Deze mogelijkheden bieden toch enkele uitdagingen
voor bedrijven waar met tact en zorg om gegaan moet worden. Het ontstaan van
een zogenaamde global village vereist een hele andere insteek van
leidinggevenden. Globalisering moet een kans zijn, geen belemmering!

Er zijn steeds meer bedrijven die (een deel van) de productie verhuizen naar
lage-‐lonen-‐landen.
Het buitenland is ook essentieel voor de levering van producten en grondstoffen.
Of het nu gaat om luxe-‐goederen zoals exotisch fruit of om noodzakelijke
goederen als aardolie, we zijn daarvoor afhankelijk van andere landen.

Internationale handel is goed voor de welvaart. Maar toch zijn er ook verliezers
bij dit spel. Niet voor niets bestaan er zogenaamde anti-‐globalisten, die steeds
wijzen op de nadeel van de (ongecontroleerde) internationale handel.
Bovendien zijn er landen die vrijhandel nastreven en tóch eigen sectoren
beschermen tegen buitenlandse concurrentie. De World Trade Organisation
(WTO) probeert deze vormen van protectionisme tegen te gaan.

Over de hele wereld zijn er groepen landen die samen een verregaande vorm van
economische samenwerking aangaan. De eerste stap daarbij is altijd dat de
onderlinge handelsbelemmeringen worden afgeschaft. Wanneer landen verder
dit pad van samenwerking opgaan, onstaan vormen van samenwerkingen zoals
de EMU. Samenwerkende landen schaffen dan hun eigen valuta af en voeren
gezamenlijk één munt in.

Met de invoering van één munt zijn deze landen dan direct verlost van een
vervelde onzekerheidfactor in de internationale handel: de onderlinge
wisselkoers van de munten. Hoe groter de onzekerheid over de koers, hoe eerder
bedrijven zullen afzien van internationale contracten. En dat komt de welvaart
niet te goede.


Oorzaken:
• Door betere communicatiemogelijkheden weten we veel beter wat er in
landen gebeurt. De televisie was daarbij belangrijk. Door internet ging dit nog
sneller.
• Snellere en goedkopere transportmogelijkheden maken het mogelijk om
producten en grondstoffen snel te vervoeren over grote afstanden. Daardoor
kunnen landen en bedrijven over de hele wereld met elkaar handelen.
• Het is goedkoper om producten in één grote fabriek te maken, dan in
verschillende kleine fabrieken. Er zijn dan minder machines en andere zaken
nodig. Vooral als die grote fabriek in een land met lage lonen staat, levert dit
een flinke besparing op. Deze besparing is vaak groter dan de steeds lagere
transportkosten.

Gevolgen
• Meer laaggeschoolden die werkloos zijn aangezien de bedrijven naar
lageloonlanden verhuizen voor productie.
• Kennismaking met andere culturen: Niet alleen in het buitenland maar
ook steeds vaker krijg je in je eigen land te maken met situaties waarin je
moet werken met mensen uit andere culturen.
• We kunnen producten uit de hele wereld kopen. Daardoor is er veel meer
keuze en zijn producten veel goedkoper.
• We kunnen zelfs op reis naar landen over de hele wereld.
• Oneerlijke verdeling van welvaart: Bedrijven kunnen heel gemakkelijk
kiezen waar ze hun fabrieken neerzetten. Daarom gaan ze naar de plaats
waar arbeid het goedkoopst is. Vaak zijn de arbeidsomstandigheden in
deze landen heel erg slecht. Die arbeidsomstandigheden verbeteren niet,
omdat de lonen zo laag moeten blijven. Boeren en fabrieken in rijkere
landen gaan failliet omdat ze niet kunnen concurreren met de lage lonen.
• Grondstoffen en producten worden over de hele wereld vervoerd. Dat
kost veel brandstof en is slecht voor het milieu.

Gevolgen herkennen op foto

Olielekages in zeeën door Meer werkloosheid door bedrijven
vervoer van olie over water die naar lageloonlanden verhuizen


Delocatie

Definitie

De verhuizing van productievestigingen of kantoren naar een andere
land/plaats.

Oorzaken:
• Ze moeten een lagere loon uitbetalen in lageloonlanden
• Meer winst voor bedrijven
• Transport wordt goedkoper en goedkoper
• Milieuwetgeving: producenten wijken soms uit naar landen met een
soepeler wetgeving
• …

Gevolgen:
• Meer werklozen doordat bedrijven verhuizen naar lageloonlanden
• Milieubelastend door rampen tijdens transport
• …

5.2 Migraties

Internationale migraties

Verwoorden van de migraties van WO I

In het begin van de 20e eeuw vierde het nationalisme hoogtij. Grote rijken
verdwenen, nieuwe staten zagen het levenslicht. Op die manier ontstonden dus
ook nieuwe etnische minderheden, die vaak ofwel geen erkenning kregen, ofwel
onderdrukt werden in de nieuwe staat waarin ze terecht kwamen.
Het groeiende nationalisme vormde ook één van de oorzaken voor het uitbreken
van de Eerste Wereldoorlog, als gevolg waarvan de migratiestromen nog
toenamen:
- Het Verdrag van Versailles voorzag in de hertekening van de Europese
grenzen, en zorgde zo voor veel verplichte migratie. Hele
bevolkingsgroepen werden verplicht te verhuizen naar andere gebieden.
- De oorlog had verwoestende effecten op de economie, maar bemoeilijkte
tegelijk de wederopbouw aangezien een deel van de actieve
beroepsbevolking was gesneuveld aan het front. Diverse landen
moedigden dan ook economische immigratie aan om het arbeidstekort
weg te werken. Frankrijk b.v. ‘importeerde’ veel arbeiders uit Italië, Polen
en Tsjechoslowakije in de jaren 1920.

- De economische wereldcrisis van de jaren 1930 had dan weer een
tegenovergesteld effect. De toenemende werkloosheid noopte heel wat
landen ertoe de buitenlandse werkkrachten verplicht naar hun thuisland
terug te sturen.
- De opkomst van nieuwe ideologieën, met name fascisme en communisme,
bracht evenzeer migratiestromen op gang:
o Communisten, anarchisten, socialisten, oppositieleden en
vakbondsleiders werden verplicht het fascistische Italië van
Mussolini te verlaten. Hitlers beleid in Duitsland had hetzelfde
effect. De burgeroorlog in Spanje zorgde voor een soortgelijk
fenomeen.
o In de communistische Sovjet-‐Unie waren massadeportaties in de
jaren 1930-‐50 aan de orde van de dag. Meer dan drie miljoen
mensen behorende tot diverse etnische minderheden en meer dan
20 nationaliteiten werden gedeporteerd naar centraal-‐ of Oost-‐
Siberië.

Migratie na de tweede wereldoorlog tot 1973 in Europa

De Tweede Wereldoorlog en haar nasleep zorgden opnieuw voor massale
migratiestromen. Totalitaire regimes (fascistische en communistische) hadden
miljoenen mensen op de vlucht gejaagd. De nieuwe hertekening van nationale
grenzen en de Koude Oorlog die zich begon af te tekenen (zeker met de
oprukkende USSR in Oost-‐Europa) bracht nieuwe migratiestromen op gang, net
zoals de politiek van wederopbouw in veel Europese landen die bij gebrek aan
voldoende arbeidskrachten economische immigratie bevorderde. Economische
verschillen tussen landen zorgden ervoor dat Italië, Spanje, Griekenland en
Portugal, gevolgd door Turkije en Joegoslavië emigratielanden werden qua
arbeidskrachten, Duitsland, België, Frankrijk, Zwitserland, Nederland en Zweden
immigratielanden. Daarnaast speelde ook de dekolonisatie een rol van betekenis.
Europese koloniale mogendheden werden geconfronteerd met immigratie – van
Europeanen die zich in de kolonies hadden gevestigd als van autochtonen uit de
kolonies – als gevolg van dekolonisatieprocessen.

Migratie sinds 1973 in Europa

Heel wat significante gebeurtenissen hadden een belangrijk effect op
migratiestromen sinds 1973:
- De oliecrisis die in 1973 in alle hevigheid losbarstte had tot gevolg dat
de West-‐Europese landen hun beleid van de rekrutering van vreemde
arbeidskrachten stop gingen zetten.

- De opkomst van militaristische en totalitaire dictaturen in heel wat
Derde Wereldlanden (voormalige Westerse kolonies) werkte
vluchtelingenstromen in de hand.
- Hetzelfde gaat op voor religieuze onverdraagzaamheid in delen van de
wereld.
- De val van het communisme in Oost-‐Europa en de implosie van de
USSR zorgde voor herlokalisatie van hele bevolkingsgroepen.
- De burgeroorlog in ex-‐Joegoslavië zorgde op haar beurt voor immense
vluchtelingenstromen. Miljoenen mensen gingen op de dool, en bijna
700 000 vluchtten naar West-‐Europa.
- Het Europese eenmakingsproces en de groeiende globalisering met
bijhorende toenemende Noord-‐Zuidkloof veroorza(a)k(t)en een
enorm aanzuigeffect uit arme landen, evenals intern van armere naar
rijkere EU-‐lidstaten.
- Ecologische factoren, waaronder de opwarming van de aarde met haar
desastreuze gevolgen voor de landbouw in vaak arme landen werken
eveneens migratie in de hand.

Aanduiden van huidige migratiestromen op wereldkaart

Regio Gemiddeld jaarlijks Gemiddeld jaarlijkse
aantal migraties migratiesaldo
Noord-‐Amerika 1.370.000 4,2 %
Europa 1.083.000 3,2 %
Oceanië 103.000 1,5 %
Afrika -‐ 455.000 -‐ 0,3 %
Latijns-‐Amerika -‐ 804.000 -‐ 0,5 %
Azië -‐ 1.297.000 -‐ 1,5 %


Verwoorden van de huidige migratie stromen a.d.h.v. statistische cijfers

Er wordt vooral geëmigreerd vanuit Azië (-‐ 1.297.000) Latijns-‐
Amerika (-‐ 804.000) en Afrika (-‐ 455.000) naar andere werelddelen
waar de welvaart veel hoger is zoals Europa, Noord-‐Amerika en
Oceanië.

Push-‐ en pullfactoren van migraties + verklaring

Pushfactoren:
- Oorlog: In veel landen in de wereld zijn gewapende conflicten, die mensen
op de vlucht jagen.
- Bevolkingsexplosie: Als een bevolking snel groeit, is er vaak te weinig
werk voor al die extra jongeren, waardoor mensen ook beginnen
migreren.
- Economische situatie van het land: Als mensen arm en werkloos zijn,
zullen ze allicht willen migreren naar gebieden waar wél geld en werk is.
De rijkdom is erg ongelijk verdeeld in de wereld. De 20% rijksten op deze
planeet bezitten 82,7% van het totale wereldinkomen, de 20% armsten
krijgen 1,4%.

Pullfactoren:
- De economie en de aanwezigheid van werk in een land is een belangrijke
pullfactor voor migranten. Als in een land behoefte is aan
arbeidskrachten, worden die gaten in de arbeidsmarkt binnen het jaar
opgevuld door migranten. (Het feit dat België een nationale cultuur heeft
van zwartwerk, zou ook veel migranten aantrekken. Sommige
onderzoekers beweren zelfs dat strengere controle op zwartwerk de
migratie sterker zou doen verminderen dan strenger bewaakte grenzen).
- Cultureel: Historische banden tussen landen (bijvoorbeeld tussen België
en haar vroegere kolonie Congo) zou maken dat meer migranten naar dit
land komen. (Congolezen vormen vandaag de grootste groep onder de
Afrikanen in België. De Indiërs vormen een grote groep in Engeland. De
Surinamers in Nederland.)
- Aanwezigheid van netwerken van landgenoten, die eerder al naar het
land migreerden, zou meer migranten trekken. Die netwerken dienen er
immers voor om op terug te kunnen vallen, huisvesting en werk te
vinden. Denk aan de instroom Marokkaanse en Turkse migranten in
België, die terugvallen op een netwerk dat al met de gastarbeiders uit de
jaren zestig werd ingezet.


Vragen en antwoorden

Wat is het verschil tussen weer en klimaat?
• Weer : term "weer" wordt gebruikt voor het beschrijven van de
veranderingen die van dag tot dag plaatsvinden in onze atmosfeer.
(atmosfeer : het lucht of gasvormig omhulsel rondom de aarde).

• Klimaat : Om de klimaat van een gebied te kennen moet men meetingen
doen over lange periodes (min. 30 jaar) van bv. vochtigheid, aantal uren
zonneschijn en zo voort om de klimaat van een bepaalde gebied te
kennen.

leg uit:
Natuurlijke aangroei: Totaal aantal geboorten -‐ totaal aantal sterften. Als
de aantal geboorten groter is dan sterfte dan spreken we over een
positieve aangroei, zo niet, over een negatieve aangroei.

Migratiesaldo: Het verschil tussen het aantal mensen dat het land inkomt
(immigratie) en het land verlaat(emigratie).

Verschil tussen geostationaire en polaire satellieten?
Geostationaire: bevindt zich continue op dezelfde positie aan de hemel op
ongeveer 36000 km recht boven de evenaar en zo lijkt het alsof hij stil staat
maar hij draait met de aarde mee. deze soorten satellieten worden
gebruikt voor televisistations, voor het weer en radio.

Polaire: Polaire satellieten vliegen op een hoogte van ongeveer 850 km. In
het algemeen observeert elke polaire satelliet de hele planeet 2 keer in 24
uur.Zij hebben een veel hogere resolutie dan geostationaire
weersatellieten en leveren dus veel gedetailleerdere beelden maar zij
leveren geen continu beelden van een bepaald plaats.(landbouw , in kaart
brengen van milieuproblemen , navigatie)

Noem zes meetinstrumenten en vertel waarvoor ze gebruikt worden?

Zonneschijnduur: Zonneschijnautograaf (uur)
Luchtvochtigheid: Hugrometer (%)
Bewolking: Menselijk oog ( Schatting)
Neerslag: pluviometer ( m² of mm)
Luchtdruk: Barometer ( Pha of mbar)
Windsnelheid: Anemometer ( km/u)

Wat zijn teramontana winden?
Een droge, koude en sterke wind, die van het noord-‐westelijk waait in de
regio Languedoc-‐Roussillon.

Wat is het verschil tussen fossiele en alternatieve energiebronnen?
Fossiele energiebronnen: Dat zijn de resten van planten en dieren onder de
grond of de zee. Bij het verbranding van fossiele brandstof komen er
stoffen vrij die schadelijk zijn voor het milieu en ze kunnen op geraken.
Daarom is men opzoek gegaan naar alternatieve energiebronnen. Vb.
Steenkool, aardolie, aardgas

Alternatieve energiebronnen: Duurzame energiebronnen die weinig of
geen vervuiling met zich meebrengen. Vb: zonne-‐Energie, waterenergie,
windenergie , kernenergie

Verschillende brandstoffen van 1800 tot nu
Rond 1800 vooral steenkool, en olie als brandstof of als
aandrijvingsmiddel voor bepaalde machines. Na een tijdje aardgas,
propaangas. En rond 1890 elektriciteit.
Daarna kernenergie, windenergie en zonne-‐energie.

Wat is het zonnestelsel?
De zon met de negen planeten en al de manen noemen we het zonnestelsel.

Wat zijn hemellichamen? Noem ze op:

Planeten zijn afgekoelde hemellichamen die rond een ster draaien :
• Mercurius
• Venus
• Aarde
• Mars
• Jupiter
• Saturnus
• Uranus
• Neptunus

1. Kometen
2. De maan
3. Asteroiden
4. Meteorieten

Wat is het verschil tussen sterren en planeten?

a) sterren stralen zelf licht uit en planeten niet.
b) sterren zijn gasvormig, planeten niet.


Beschrijf:
• Toendra: grassen , mossen en dwergstruiken (koud klimaat met
dooiseizoen)
• Taiga: bommen zoals dennen , sparren , populieren (koudgematigd
klimaat met strenge winters)
• Steppe: onbebouwde vlakte of boomloos landschap, er groeien
grassen (gematigd droog klimaat)
• Savanne: grassen , kruiden en ook weinig boomgroei
• Tropisch regenwoud : warm en vochtig en veel soorten planten
(Warm en altijd nat klimaat , aan de evenaar.)
• Loofwoud: uitsluitend loofbomen en loofstruiken (koelgematigd
klimaat met zachte winters)
• Gemengd woud: naald-‐ en loofwoud, komt voor in een (koelgematigd
klimaat met koude winter )
• Naaldwoud: naaldbomen
• IJswoestijnen: geen plantengroei (koude klimaat zonder
doeiseizoenen)

Primaire sector:
de agrarische sector en de bedrijven die delfstoffen winnen vb. Bosbouw,
veeteelt, olie en gaswinning.

Secundaire sector:
De industriele en nijverheidssector vb. Autofabrieken, bouwnijverheid,
verffabrieken.

Tertiaire sector:
Dienstverlenende sector die winst wil maken vb. Banken ,
verzekeringsmaatschappijen.

Kunstsatelliet:
Een satelliet is een lichaam dat rond een planeet draait. Een kunstsatelliet
is dat die door de mens in gemaakt.


© Copyright examencommissieleerstof.be 2012 - 2014. Alle rechten voorbehouden. Tenzij
anders vermeld berusten alle rechten op informatie (tekst, beeld, etc) die u in onze cursussen
aantreft bij Inproma.
Gehele of gedeeltelijke overname, plaatsing op andere sites, verveelvoudiging op welke

andere wijze dan ook en/of commercieel gebruik van deze informatie is niet toegestaan,
tenzij hiervoor uitdrukkelijk schriftelijke toestemming is verleend door Inproma.
Het Internet wordt regelmatig doorzocht (inclusief zoekertjeswebsites) om fraude op te

sporen. Bij doorverkoop/doorgave of vrijgeven van gehele of gedeeltelijke stukken uit deze
cursussen, worden er gerechtelijke stappen ondernomen.
Deze informatie mag worden bekeken op een scherm, gedownload worden op een hard-disk
of geprint worden, mits dit geschied voor persoonlijk, informatief en niet-commercieel
gebruik, mits de informatie niet gewijzigd wordt, mits de volgende copyright-tekst in elke
copy aanwezig is: “© Copyright examencommissieleerstof.be”, mits copyright, handelsmerk
en andere van toepassing zijnde teksten niet worden verwijderd en mits de informatie niet
wordt gebruikt in een ander werk of publicatie in welk medium dan ook.


Aardrijkskunde-01 01 14 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aardrijkskunde-01 01 14 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Aardrijkskunde 3de graad BSO

Domein 1 -‐ Natuur P. 3 -‐ 12

•  Weer en klimaat

Domein 2 -‐ Energie P. 13 -‐ 21

Domein 3 -‐ Duurzaamheid P. 22 -‐ 25

Domein 4 -‐ Toerisme P. 25 -‐ 30

Domein 5 -‐ Actualiteit -‐ wereldproblemen P. 31 -‐ 36

•  Globalisering en delocatie van bedrijven

Extra's P. 37 -‐ 39

•  Vragen en antwoorden

1 Miljoen -‐ < 10 Miljoen 8.000 – 11.000 Spierkracht en

Productie van staal en steenkool stijgt

Goederen kunnen massaal

Bevolking krijgt loon in Industrie groeit verder

Stijging van vraag naar gronstoffen en energie

2.5 Fossiele energiebronnen

Evolutie van een toeristisch gebied kan heel verschillend zijn.

4.5 Sociale, economische en ecologische aspecten van het

Gehele of gedeeltelijke overname, plaatsing op andere sites, verveelvoudiging op welke

Het Internet wordt regelmatig doorzocht (inclusief zoekertjeswebsites) om fraude op te

You might also like

Aardrijkskunde-01 01 14 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aardrijkskunde-01 01 14 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Aardrijkskunde 3de graad BSO

Domein 1 -­‐ Natuur P. 3 -­‐ 12

• Weer en klimaat

Domein 2 -­‐ Energie P. 13 -­‐ 21

Domein 3 -­‐ Duurzaamheid P. 22 -­‐ 25

Domein 4 -­‐ Toerisme P. 25 -­‐ 30

Domein 5 -­‐ Actualiteit -­‐ wereldproblemen P. 31 -­‐ 36

• Globalisering en delocatie van bedrijven

Extra's P. 37 -­‐ 39

• Vragen en antwoorden

1 Miljoen -­‐ < 10 Miljoen 8.000 – 11.000 Spierkracht en

Productie van staal en steenkool stijgt

Goederen kunnen massaal

Bevolking krijgt loon in Industrie groeit verder

Stijging van vraag naar gronstoffen en energie

2.5 Fossiele energiebronnen

Evolutie van een toeristisch gebied kan heel verschillend zijn.

4.5 Sociale, economische en ecologische aspecten van het

Gehele of gedeeltelijke overname, plaatsing op andere sites, verveelvoudiging op welke

Het Internet wordt regelmatig doorzocht (inclusief zoekertjeswebsites) om fraude op te

You might also like

Domein 1 -‐ Natuur P. 3 -‐ 12

•  Weer en klimaat

Domein 2 -‐ Energie P. 13 -‐ 21

Domein 3 -‐ Duurzaamheid P. 22 -‐ 25

Domein 4 -‐ Toerisme P. 25 -‐ 30

Domein 5 -‐ Actualiteit -‐ wereldproblemen P. 31 -‐ 36

•  Globalisering en delocatie van bedrijven

Extra's P. 37 -‐ 39

•  Vragen en antwoorden

1 Miljoen -‐ < 10 Miljoen 8.000 – 11.000 Spierkracht en