PW - Phan Tich Phuong Sai 2015 PDF

PHAÂN TÍCH
PHÖÔNG SAI
TS CHU VĂN THỌ

Trưởng Bộ moân Toaùn Đaïi Hoïc Y Döôïc TP HCM
A-PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI MOÄT YEÁU TOÁ (ONE-WAY ANALYSIS OF VARIANCES)
I- ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Xeùt caùc keát quaû quan saùt phuï thuoäc vaøo yeáu toá A. Yeáu toá A coù k loaïi A1 , A 2 ,.., A k vaø töông öùng laø k nhoùm
keát quaû quan saùt:
Yeáu toá A
A1 A2 . . . A j ... Ak
Y11 Y12 ... Y1 j ... Y1k
Y21 Y22 ... Y2 j ... Y2k
. . . .
. . . .
. . . Yn k k
. Yn 2 2 .
. Yn j j
Yn11
________________________________
Y1 Y2 . . . Y j ... Yk
Goïi caùc trung bình daân soá (population means) öùng vôùi moãi loaïi A1 , A 2 ,..., A k laø 1 ,  2 ,...,  k . Ta muoán
xeùt aûnh höôûng cuûa yeáu toá A ñeán keát quaû, töùc laø kieåm ñònh caùc trung bình 1 ,  2 ,...,  k .
II- TÌM HIEÅU PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI MOÄT YEÁU TOÁ
Kyù hieäu caùc quan saùt laø Yij vôùi j =1,2,..,k vaø i =1,2,.., n j . (j chæ thöù töï coät ; i chæ thöù töï haøng öùng vôùi j)
1 n1 1 n2
1 nk
Caùc trung bình nhoùm (group means) laø: Y1 =  Yi1 ; Y2 =  Yi 2 ;...; Yk =  Yik
n1 i1 n2 i 1 nk i 1
n
1 k j 1 k k
Trung bình toaøn theå (grand mean) laø : Y   Yij =  n j Yj vôùi N =  n j .
N j1 i1 N j1 j1
Chuù yù: Theo ñònh nghóa treân, Y laø trung bình coù troï ng soá (weighted mean). Do ñoù neáu n 1 , n 2 ,.., n k khoâng
k k
 Yj  Yj
j1 j1
baèng nhau thì Y  vaø neáu n 1 , n 2 ,.., n k baèng nhau thì Y = .
k k
Ta coù: Yij - Y = ( Yij - Y j ) + ( Y j - Y ) vôùi j =1,2,.., k.
Suy ra ñoä leäch giöõa caù theå vaø trung bình toaøn theå baèng toång ñoä leäch giöõa caù theå trong nhoùm vaø trung bình
nhoùm vôùi ñoä leäch giöõa trung bình nhoùm vaø trung bình toaøn theå.
k nj k nj k nj
Ta chöùng minh:  (Yij  Y) =  (Yij  Yj ) +  (Yj  Y) 2 (1)
2 2
j1 i 1 j1 i 1 j1 i 1
Goïi toång caùc bình phöông ñoä leäch giöõa caù theå vaø trung bình toaøn theå laø toång caùc bình phöông toaøn phaàn (the
Total sum of squares):
k nj k nj
Q T =  (Yij  Y ) = 2
  Yij2 – N(Y) 2 (2)
j1 i 1 j1 i 1
Goïi toång caùc bình phöông ñoä leäch giöõa caù theå trong nhoùm vaø trung bình nhoùm laø toång caùc bình phöông trong
caùc nhoùm (the Within-Groups sum of squares):
k nj k nj k
Q W =  (Yij  Yj ) = 2
 Yij2 –  n j Yj2 (3)
j1 i 1 j1 i 1 j1
Goïi toång caùc bình phöông ñoä leäch giöõa trung bình nhoùm vaø trung bình toaøn theå laø toång caùc bình phöông giöõa
caùc nhoùm (the Between-Groups sum of squares):
k nj k
QB =  (Yj  Y) =  n j Yj2  N(Y) 2
2
(4)
j1 i 1 j1
Töø (2),(3),(4) suy ra (1) ñöôïc chöùng minh. Töø (1) ta coù: Q T = Q W + Q B (5)
Neáu coù söï khaùc nhau raát lôùn giöõa caùc trung bình nhoùm, so vôùi söï bieán ñoåi trong caùc nhoùm, thì Q B coù khuynh
höôùng lôùn hôn Q W . Maët khaùc, neáu caùc trung bình nhoùm gaàn nhö baèng nhau thì coù moät söï bieán ñoåi ñaùng keå
trong caùc nhoùm. Do ñoù ñoä lôùn giöõa Q B vaø Q W cho khaû naêng so saùnh söï bieán ñoåi giöõa caùc trung bình nhoùm
vaø söï bieán ñoåi trong caùc nhoùm.
Cho maãu Yi1 ñoäc laäp vaø Yi1 ~ N( 1 ; 12 ) vôùi i =1,2,..., n 1 ; maãu Yi 2 ñoäc laäp vaø Yi 2 ~ N(  2 ;  22 ) vôùi i =1,2,.,, n 2 ;
. . . ; maãu Yik ñoäc laäp vaø Yik ~ N(  k ;  2k ) vôùi i = 1, 2,..., n k . Giaû söû ta coù ñieàu kieän 12 =  22 = ... =  2k =  2 .
(Cuõng gioáng nhö so saùnh hai trung bình trong tröôøng hôïp maãu nhoû ta phaûi coù hai daân soá coù phaân phoái chuaån
vaø giaû söû cuøng phöông sai).
Ñaët giaû thieát H 0 : 1 =  2 = ... =  k =  . Theo giaû thieát H 0 , ta coi nhö k maãu treân trôû thaønh moät maãu toaøn theå,
k
côõ maãu laø N=  n j vaø Yij ~ N(  ;  2 ) vôùi j =1,2,...,k ; i =1,2,..., n j . Ta coù 3 caùch öôùc löôïng phöông sai  2 .
j1
k nj
 (Yij  Y) 2 QT
Caùch 1: Phöông sai maãu toaøn theå laø ST = j1i1 . Do ñoù coù theå öôùc löôïng phöông sai  2 
2
=
N 1 N 1
QT
ST2 . Suy ra E( ST2 ) = E( ) =  2  E( Q T ) = (N–1)  2 .
N 1
n1 n2 nk
 (Yi1  Y1 ) 2
 (Yi 2  Y2 ) 2
 (Yik  Yk ) 2
Caùch 2: Caùc phöông sai cuûa k maãu laø S12  i1 ; S22  i1 ; ... ; S2k  i1 .
n1  1 n 2 1 n k 1
k k nj
 (n j  1)S 2j  (Yij  Yj ) 2 QW
Goïi phöông sai chung (pool variance) laø S 2  j1 = j1i1 = .
W k k Nk
 (n j  1) n j  k
j1 j1
QW
Do ñoù coù theå öôùc löôïng phöông sai  2  S 2W . Suy ra E( S W ) = E(
2
) =  2  E( Q W ) = (N–k)  2 .
Nk
QB
Caùch 3: Goïi phöông sai giöõa caùc nhoùm laø: S B =
2
.
k 1
2 QB
Töø (4) suy ra: E( Q B ) = E( Q T ) – E( Q W ) = (N–1)  2 – (N–k)  2 = (k–1)  2  E( S B ) = E( ) = 2 .
k 1
Do ñoù coù theå öôùc löôïng phöông sai  2  S B .
2
Chuù yù raèng caùc keát quaû treân coù ñöôïc laø do giaû thieát H 0 ñuùng, töùc laø 1 ,  2 ,...,  k baèng nhau. Neáu giaû thieát
H 0 khoâng ñuùng, töùc laø 1 ,  2 ,...,  k khoâng baèng nhau thì khi ñoù Q W vaãn khoâng thay ñoåi vì chæ döïa treân söï
bieán ñoåi cuûa caù theå trong nhoùm vaø do ñoù E( S 2W )=  2 , tuy nhieân Q B seõ coù khuynh höôùng taêng vì döïa treân söï
 n j ( j   ) 2  n j j
2
bieán ñoåi cuûa caùc trung bình nhoùm vaø E( S B ) = 2 + j
, trong ñoù   j
. (6)
k 1 N
2 2
Do ñoù baøi toaùn so saùnh 1 ,  2 ,...,  k trôû veà so saùnh S B vaø S 2W . Neáu giaû thieát H 0 ñuùng thì S B vaø S 2W khoâng
2 2
khaùc nhau vì E( S B ) = E( S 2W )=  2 . Neáu giaû thieát H 0 khoâng ñuùng thì töø (6) suy ra S B coù khuynh höôùng lôùn
hôn S 2W . (Statistical Methods in Medical Research; P.Armitage and G.Berry ; Blackwell Scientific
Publications; Third Edition, 1994).
( N  1)ST2 ( N  k )S 2W
Theo giaû thieát H 0 , ta coù: ~  2 (N –1) ; ~  2 (N–k).
 2
2
(k  1)S 2B ( N  1)ST2 ( N  k )S 2W (k  1)S 2B
Maët khaùc: = –  ~  2 (k –1).
2 2 2 2
S 2B
Do ñoù F = ~ Fisher F(k –1; N–k). Ta coù pheùp kieåm ñònh 1 ,  2 ,...,  k nhö sau:
2
SW
Ñaët giaû thieát H0 : 1 =  2 = ... =  k .
HA : 1 ,  2 ,...,  k khoâng baèng nhau.
-Neáu F > F  (k –1; N–k) thì baùc boû H0 , chaáp nhaän HA, ngöôõng sai laàm  .
-Neáu F  F (k –1; N – k) thì chaáp nhaän H0 .
III- CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI MOÄT YEÁU TOÁ
Caùc böôùc thöïc haønh phaân tích phöông sai moät yeáu toá nhö sau:
1 n1 1 n2 1 nk
1)Tính caùc trung bình nhoùm: Y1 =  Yi1 ; Y2 =  Yi 2 ;...; Yk =  Yik
n1 i1 n 2 i1 n k i1
n
1 k j 1 k k
2) Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij =  n j Yj vôùi N =  n j .
N j1 i1 N j1 j1
k nj k
3) Tính   Yij2 ;  n j Yj2 ; N( Y ) 2 .
j1 i 1 j1
4) Tính toång caùc bình phöông ñoä leäch giöõa trung bình nhoùm vaø trung bình toaøn theå:
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2
j1
5) Tính toång caùc bình phöông ñoä leäch giöõa caù theå trong nhoùm vaø trung bình nhoùm:
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2
j1 i 1 j1
2 QB Q
6) Tính caùc phöông sai: S B = ; S 2W = W
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F 
S 2W
Nguoàn TBPÑL Ñoä töï do Phöông sai F
S 2B
Giöõa caùc nhoùm QB k –1 S 2B F=
S 2W
Trong caùc nhoùm QW N–k S 2W
Ñaët giaû thieát H0 : 1 =  2 = ... =  k (yeáu toá A khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû).
HA : 1 ,  2 ,...,  k khoâng baèng nhau (yeáu toá A coù aûnh höôûng ñeán keát quaû).
Theo giaû thieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1; N – k).
- Neáu F > F  (k –1; N–k) thì baùc boû H0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,05 (hoaëc  = 0,01).
- Neáu F  F (k –1; N – k) thì chaáp nhaän H0 .
Chuù yù : - Caùc Yij ñoäc laäp vaø Yij ~ N(  j ;  2j ) vôùi j =1, 2,.., k vaø i =1, 2,..., n j .
-Caùc phöông sai  2j (j =1, 2,.., k) phaûi khaùc nhau khoâng coù yù nghóa, nghóa laø  2j =  2 (j =1, 2,.., k).
-Do ñoù tröôùc khi tieán haønh phaân tích phöông sai moät yeáu toá ta phaûi so saùnh caùc phöông sai  2j (j =1, 2,.., k).
(duøng pheùp kieåm Bartlett hay Cochran).
IV- THÖÏC HAØNH PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI MOÄT YEÁU TOÁ KHI CÔÕ MAÃU BAÈNG NHAU
Thí duï 1: Sinh thieát gan treân 5 nhoùm ngöôøi beänh A 1 , A 2 , A 3 , A 4 , A 5 . Moãi nhoùm 8 ngöôøi, ñöôïc ño haøm
löôïng GGTP (µg). Keát quaû quan saùt:
A1 A2 A3 A4 A5
79,8 87,3 42,45 76 70,7
86,3 69,6 64,3 83,5 64,65
86,5 81,75 78,9 72,8 38,5
92,3 77,95 61 89 77
76,5 83,65 31,3 76,5 91,5
87,05 64,8 72,85 87,45 68
82,5 67,3 58,65 74,5 38,05
90 75,45 52,5 93,15 79,95
Haõy xeùt söï aûnh höôûng cuûa caùc beänh A 1 , A 2 , A 3 , A 4 , A 5 ñeán haøm löôïng GGTP.
Giaûi :
1)Tính caùc trung bình nhoùm:
1 n1 18 1 n2 18 18 18
Y1 =  Yi1 =  Yi1 =85,118; Y2 =  Yi 2 =  Yi 2 =75,975; Y3 =  Yi3 =57,743 Y4 =  Yi 4
n1 i1 8 i1 n 2 i1 8 i1 8 i1 8 i1
18
=81,612; Y5 =  Yi5 =66,043
8 i1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij = 73,298 vôùi N=  n j =40.
N j1 i1 j1
k nj k 5
3) Tính  Yij2 =224283,562;  n j Yj2 = 8 Yj2 = 218989,792; N( Y) 2 = 214903,872
j1 i 1 j1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 = 4085,92
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 = 5293,77
j1 i 1 j1
2 QB Q
6) Tính caùc phöông sai: S B = =1021,48; S 2W = W =151,25
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  = 6,752
S 2W

S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B = 4085,92 k –1 = 4 S 2B = 1021,48 F = 6,752
S 2W
Trong caùc nhoùm Q W = 5293,77 N–k = 35 S 2W = 151,25
Ñaët giaû thieát H0 : 1 =  2 =  3 =  4 =  5 .
HA : 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5 khoâng baèng nhau .
Theo giaû thieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1 = 4; N–k = 35).
Vì F > F 0,05 (4;35) =2,65 neâ n baùc boû H0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,05. KL: 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5
khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05. Caùc beänh A 1 ,A 2 ,A 3 ,A 4 , A 5 coù aûnh höôûng ñeán haøm löôïng GGTP,  = 0,05.
SO SAÙNH TÖØNG CAËP TRUNG BÌNH KHI CÔÕ MAÃU BAÈNG NHAU - PHEÙP KIEÅM DUNCAN
(D.B DUNCAN – Multiple Range and Multiple F Test, Biometrics, 1955, JEAN PHILLIPE – Les Methodes
Statistique en Pharmacie et en Chimie, Masson et Cie , Editeurs, 1967)
Sau khi thöïc hieän phaân tích phöông sai moät yeáu toá, keát luaän caùc trung bình 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5 khaùc nhau coù yù
nghóa, ta coù theå so saùnh töøng caëp trung bình. Pheùp kieåm Duncan ñöôïc duøng ñeå so saùnh töøng caëp trung
bình khi n 1 = n 2 = ... = n k .
Thöïc haønh pheùp kieåm Duncan:
1) Xeáp thöù töï caùc trung bình Y j (j =1,2,3,4,5) töø nhoû ñeán lôùn:
Y3 =57,743; Y5 =66,043; Y2 =75,975; Y4 =81,612; Y1 = 85,118
S 2W 151,25
2) Tính S = = = 4,348
n 8
3) Tra baûng Duncan, ñoä töï do N-k = 35,  = 0,05:
2 3 4 5
Haïng R 2,875 3,025 3,11 3,185
RS 12,5 13,152 13,522 13,848
4) Keát quaû so saùnh :
Y1 - Y3 = 27,375 > 13,848  1 vaø  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
Y1 - Y5 = 19,075 > 13,522  1 vaø  5 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
Y1 - Y2 = 9,143 < 13,152  1 vaø  2 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
Y1 - Y4 = 3,506 < 12,5  1 vaø  4 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
___________________________________________________________
Y4 - Y3 = 23,869 > 13,522   4 vaø  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
Y4 - Y2 = 5,637 < 12,5   4 vaø  2 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
___________________________________________________________
___________________________________________________________
V- THÖÏC HAØNH PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI MOÄT YEÁU TOÁ KHI CÔÕ MAÃU KHOÂNG BAÈNG NHAU
Thí duï 2: So saùnh taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác taêng löïc A 1 , A 2 , A 3 , A 4 baèng caùch cho thöû treân 4 nhoùm chuoät
bò beänh X. Keát quaû quan saùt veà thôøi gian (phuùt) töø luùc baét ñaàu cho chuoät chaïy ñeán khi kieät söùc:
A1 A2 A3 A4
10 17 4 11
12 18 6 10
13 19 7 14
11 15 8 12
10 14 5 13
8 12 7 12
15 6 13
16 15
11
Haõy so saùnh taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác taêng löïc A 1 , A 2 , A 3 , A 4 .
Giaûi:
1 n1 1 n2 1 n3 1 n4
Y1 =  Yi1 =10,666; Y2 =  Yi 2 =15,75; Y3 =  Yi3 = 6,142; Y4 =  Yi 4 =12,333
n1 i1 n 2 i1 n 3 i1 n 4 i1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå : Y   Yij =11,466 vôùi N =  n j = 30.
N j1 i1 j1
k nj k
3) Tính  Yij2 = 4382;  n j Yj2 = 4300,076; N(Y) 2 = 3944,074
j1 i 1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 = 356,002
j1
k nj k
QW =   Yij2 –  n j Yj2 = 81,924
j1 i 1 j1
2 QB Q
6) Tính caùc phöông sai: S B = = 118,667; S 2W = W = 3,15
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  = 37,672
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B =356,002 k–1=3 S 2B =118,867 F = 37,672
S 2W
Trong caùc nhoùm Q W =81,924 N–k =26 S 2W =3,15
Ñaët giaû thieát H0 : 1 =  2 =  3 =  4 .
HA : 1 ,  2 ,  3 ,  4 khoâng baèng nhau .
Theo giaû thieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1=3; N–k = 26).
Vì F > F 0,01 (3;26) = 4,6 neâ n baùc boû H0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01. KL: 1 ,  2 ,  3 ,  4 khaùc
nhau coù yù nghóa,  = 0,01. Caùc loaïi thuoác taêng löïc A 1 , A 2 , A 3 , A 4 coù taùc duïng khaùc nhau,  =0,01.
SO SAÙNH TÖØNG CAËP TRUNG BÌNH KHI CÔÕ MAÃU KHOÂNG BAÈNG NHAU
(JEAN PHILLIPE – Les Methodes Statistique en Pharmacie et en Chimie, Masson et Cie , Editeurs,1967)
Sau khi thöïc hieän phaân tích phöông sai moät yeáu toá, keát luaän caùc trung bình 1 ,  2 ,  3 ,  4 khaùc nhau coù yù
nghóa, ta coù theå so saùnh töøng caëp trung bình. Do n 1 , n 2 ,.., n k khoâng baèng nhau neân ta duøng pheùp kieåm T
ñeå so saùnh hai trung bình, khoâng duøng pheùp kieåm Duncan.
Khi 1 ,  2 ,...,  k khaùc nhau coù yù nghóa, öôùc löôïng phöông sai   S 2W vaø ñoä töï do laø N – k khoâng thay
2
ñoåi khi thöïc hieän pheùp kieåm T.

AÙp duïng vaøo thí duï treân, öôùc löôïng   S 2W = 3,15 vaø ñoä töï do laø N–k = 26.
2
Y1  Y2
T = 5,304 > t 0,01 (26) = 2,779. KL: 1 ,  2 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
1 1
 
n1 n 2
Y1  Y3
T = 4,581 > t 0,01 (26)= 2,779. KL: 1 ,  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
1 1
 
n1 n 3
Y1  Y4
T = 1,782 < t 0,01 (18) = 2,878. KL: 1 ,  4 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
1 1
 
n1 n 3
Y2  Y3
T =10,459 > t 0,01 (26)= 2,779. KL:  2 ,  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
1 1
 
n2 n3
Y2  Y4
T = 3,962 > t 0,01 (26)= 2,779. KL:  2 ,  4 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
1 1
 
n2 n4
Y3  Y4
T = 6,921 > t 0,01 (26)= 2,779. KL:  3 ,  4 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
1 1
 
n3 n4
B-PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI HAI YEÁU TOÁ (TWO-WAY ANALYSIS OF VARIANCES)
I- ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Xeùt caùc keát quaû quan saùt phuï thuoäc vaøo 2 yeáu toá H vaø C. Yeáu toá H vaø C khoâng töông taùc. Yeáu toá H coù h
loaïi H1 , H 2 ,.., H h vaø yeáu toá C coù c loaïi C1 , C 2 ,.., C c . Ta coù baûng caùc quan saùt töông öùng vôùi yeáu toá loaïi
H i vaø C j nhö sau: Yeáu toá C
C1 C2 . . . Cj . . . Cc
H1 Y11 Y12 . . . Y1 j . . . Y1c Y1.
H2 Y21 Y22 . . . Y2 j . . . Y2c Y2.
. . . . . .
Yeáu toá H . . . . . .
Hi Yi1 Yi 2 . . . Yij . . . Yic Yi.
. . . . . .
. . . . . .
Hh Yh1 Yh 2 . . . Yhj . . . Yhc Yh.
Y.1 Y.2 Y. j Y.c
Ta muoán xeùt aûnh höôûng cuûa yeáu toá H vaø yeáu toá C ñeán keát quaû.
II- TÌM HIEÅU PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI HAI YEÁU TOÁ
Ta xeùt tröôøng hôïp khoâng coù söï töông taùc aûnh höôûng giöõa yeáu toá haøng (H) vaø yeáu toá coät (C) ñeán keát quaû
quan saùt. Kyù hieäu quan saùt öùng vôùi haøng thöù i ( H i ) vaø coät thöù j ( C j ) laø Yij (i=1,2,...,h vaø j=1,2,...,c).
Ñeå bieåu thò khaû naêng aûnh höôûng cuûa yeáu toá haøng vaø coät treân trung bình toaøn theå  cuûa Yij , ta xeùt daïng tuyeán
tính: E( Yij ) =  +  i +  j (i=1,2,...,h vaø j=1,2,...,c) (1), trong ñoù  bieåu thò trung bình toaøn theå;  i laø haèng
soá, bieåu thò möùc ñoä taêng leân hoaëc giaûm ñi cuûa trung bình haøng thöù i so vôùi trung bình  , baát chaáp ôû coät naøo;
 j laø haèng soá, bieåu thò möùc ñoä taêng leân hoaëc giaûm ñi cuûa trung bình coät thöù j so vôùi trung bình  , baát chaáp ôû
h c
haøng naøo. Ta coù theå giaû söû   i =0 vaø   j =0 maø khoâng haïn cheá tính toång quaùt cuûa (1).
i 1 j1
Baát kyø giaù trò Yij naøo cuõng thay ñoåi ngaãu nhieân chung quanh kyø voïng E( Yij ). Do ñoù coù theå vieát döôùi daïng:
Yij = E( Yij ) +  ij =  +  i +  j +  ij (i=1,2,...,h vaø j=1,2,...,c) (2), trong ñoù caùc thaëng dö (residuals)  ij ñöôïc
coi laø caùc bieán ngaãu nhieân ñoäc laäp, coù phaân phoái chuaån N(0;  2 ). Caùc thaëng dö  ij toàn taïi coù theå do sai soá
trong ño ñaïc, tính toaùn caùc Yij ; do söï thay ñoåi töï nhieân trong caùc caù theå ñöôïc laáy ra ñeå thöïc hieän thí nghieäm.
Chuù yù: a) Khi coù söï töông taùc aûnh höôûng giöõa yeáu toá haøng vaø coät (interaction between the rows and the
columns effects) thì daïng tuyeán tính (1) khoâng coøn ñuùng.
b) Khi khoâng coù söï töông taùc aûnh höôûng giöõa yeáu toá haøng vaø coät thì söï khaùc nhau giöõa E( Yim ) vaø E( Yik ) (ôû
2 coät m vaø k) ñeàu nhö nhau ôû moïi haøng; söï khaùc nhau giöõa E( Ypj ) vaø E( Yqj ) (ôû 2 haøng p vaø q) ñeàu nhö nhau
ôû moïi coät; nghóa laø: E( Yim ) – E( Yik ) =  m –  k  i =1,2,...,h vaø E( Ypj ) – E( Yqj ) =  p –  q  j =1,2,...,c. Khi
coù söï töông taùc aûnh höôûng giöõa yeáu toá haøng vaø coät thì nhaän xeùt treân khoâng coøn ñuùng.
1 c
Trung bình töøng haøng: Yi.   Yij vôùi i = 1, 2,…, h (i chæ thöù töï haøng)
c j1
1 h
Trung bình töøng coät: Y. j   Yij vôùi j = 1, 2,…, c (j chæ thöù töï coät)
h i1
1 h c
Trung bình toaøn theå: Y    Yij vôùi N = h.c
N i1 j1
Ta coù: Yij  Y = ( Yi.  Y) + ( Y. j  Y) + (Yij  Yi.  Y. j  Y)
Nhaän xeùt: Söï khaùc bieät giöõa Yij vaø Y phuï thuoäc moät phaàn vaøo tính chaát khaùc bieät cuûa haøng thöù i, Yi.  Y ;
moät phaàn vaøo tính chaát khaùc bieät cuûa coät thöù j, Y. j  Y ; vaø moät phaàn vaøo ñaïi löôïng trong ñoù coù söï khaùc bieät
cuûa haøng thöù i vaø coät thöù j.
h c h c h c h c
Ta chöùng minh:   (Yij  Y) 2 =   (Yi.  Y) 2 +   (Y. j  Y) 2 +   (Yij  Yi.  Y. j  Y) 2 (7)
i 1 j1 i 1 j1 i 1 j1 i 1 j1
Goïi toång caùc bình phöông ñoä leäch giöõa caù theå vaø trung bình toaøn theå laø toång caùc bình phöông toaøn phaàn (the
Total Sum of Squares):
h c h c
Q T    (Yij  Y) = 2
  Yij2 – N( Y ) 2 (8)
i 1 j1 i 1 j1
Goïi toång caùc bình phöông ñoä leäch giöõa trung bình haøng vaø trung bình toaøn theå laø toång caùc bình phöông giöõa
caùc haøng (the Between-Rows Sum of Squares):
h c h h
Q H    (Yi.  Y) = c ( Yi.  Y ) = c Yi2.  N(Y) 2
2 2
(9)
i 1 j1 i 1 i 1
Goïi toång caùc bình phöông ñoä leäch giöõa trung bình coät vaø trung bình toaøn theå laø toång caùc bình phöông giöõa
caùc coät (the Between-Columns Sum of Squares):
h c c c
Q C    (Y. j  Y) = h  ( Y. j  Y ) = h  Y.2j  N(Y) 2
2 2
(10)
i 1 j1 j1 j1
Nhaän xeùt: Toång caùc bình phöông giöõa caùc haøng (the Between-Rows Sum of Squares) vaø toång caùc bình
phöông giöõa caùc coät (the Between-Columns Sum of Squares) cuõng coù yù nghóa gioáng nhö toång caùc bình
phöông giöõa caùc nhoùm (the Between-Groups Sum of Squares) trong PTPS 1-yeáu toá.
Goïi toång caùc bình phöông thaëng dö (the Residual Sum of Squares):
h c h c h c
QR =   (Yij  Yi.  Y. j  Y) 2
=  Yij2 – c Yi2. – h  Y.2j + N( Y) 2 (11)
i 1 j1 i 1 j1 i 1 j1
Töø (8),(9),(10),(11) suy ra (7) ñöôïc chöùng minh. Töø (7) ta coù :
QT = QH + QC + QR  QR = QT – QH – QC
Ñoä töï do cuûa Q T laø N –1; ñoä töï do cuûa Q H laø h –1; ñoä töï do cuûa Q C laø c –1. Suy ra ñoä töï do cuûa Q R laø
QH Q QR
N –1 – (h –1) – (c –1) = (h –1)(c –1). Ta coù caùc phöông sai: S 2H  ; SC2  C ; S2R  .
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
Ñaët giaû thieát H 0H : Yeáu toá H khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû , nghóa laø caùc  i (i=1,2,...,h) trong (1) ñeàu baè ng
h
nhau, vaø do ñoù  i = 0 (i=1,2,...,h) vì   i = 0. Khi ñoù, S 2H vaø S 2R ñeàu laø öôùc löôïng toát cuûa  2 , nghóa laø E(
i 1
S 2H
S 2H ) = E( S 2R ) =  , suy ra ~ Fisher F(h –1;(h–1)(c–1)). Neáu giaû thieát H 0H khoâng ñuùng thì S 2H
2
FH 
S 2R
khoâng laø öôùc löôïng toát cuûa  2 , nhöng S 2R vaãn laø öôùc löôïng toát cuûa  2 ; nghóa laø E( S 2H ) >  , nhöng E( S 2R )
2
S 2H
=  , suy ra coù khuynh höôùng lôùn hôn S 2R , do ñoù > 1.
2
S 2H FH 
S 2R
Ñaët giaû thieát H 0C : Yeáu toá C khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû , nghóa laø caùc  j (j=1,2,...,c) trong (1) ñeàu baèng
c
nhau, vaø do ñoù  j = 0 (j=1,2,...,c) vì   j = 0. Khi ñoù, SC2 vaø S 2R ñeàu laø öôùc löôïng toát cuûa  2 , nghóa laø E( S C2
j1
SC2
) = E( S 2R ) =  , suy ra ~ Fisher F(c –1;(h–1)(c–1)). Neá u giaû thieát H 0C khoâng ñuùng, thì thì S C2
2
FC 
S 2R
khoâng laø öôùc löôïng toát cuûa  2 , nhöng S 2R vaãn laø öôùc löôïng toát cuûa  2 ; nghóa laø E( S C2 ) >  , nhöng E( S 2R )
2
SC2
=  , suy ra coù khuynh höôùng lôùn hôn S 2R , do ñoù > 1.
2
S C2 FC 
S 2R
(Statistical Methods in Medical Research; P.Armitage and G.Berry ; Blackwell Scientific Publications; Third
Edition, 1994. Statiscal Methods, George W.Senedecor and William G. Cochran; Iowa State University
Press/Ames; Eighth Edition, 1989).
III- CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI HAI YEÁU TOÁ
1 c
1) Tính trung bình töøng haøng: Yi.   Yij vôùi i = 1, 2,…, h (i chæ thöù töï haøng)
c j1
1 h
2)Tính trung bình töøng coät: Y. j   Yij vôùi j = 1, 2,…, c (j chæ thöù töï coät)
h i1
1 h c
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij vôùi N = h.c
N i1 j1
h c h c
4) Tính:  Yij2 ; N( Y ) ; c 
2
Yi2. ; h  Y.2j
i 1 j1 i 1 j1
h c
5) Tính toång caùc bình phöông toaøn phaàn: QT =   Yij2 – N(Y) 2
i 1 j1
h
6) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc haøng: Q H = c Yi2.  N(Y) 2
i 1
c
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = h  Y.2j  N(Y) 2
j1
8)Tính toång caùc bình phöông thaëng dö: QR = QT – QH – QC
QH Q QR
9) Tính caùc phöông sai: S 2H  ; SC2  C ; S2R 
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  ; FC 
S 2R S 2R
Giöõa caùc haøng QH h–1 S 2H FH
Giöõa caùc coät QC c–1 S C2 FC
Thaëng dö QR (h–1)(c–1) S 2R
Ñaët giaû thieát: H 0H : Yeáu toá H khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AH : Yeáu toá H coù aûnh höôûng ñeán keát quaû.
S 2H
Theo giaû thieát H 0H , ta coù FH  ~ Fisher F(h –1; (h–1)(c–1)).
S 2R
-Neáu FH > F  (h –1;(h–1)(c –1)) thì baùc boû H 0H , chaáp nhaän H AH , ngöôõng sai laàm  = 0,05 (hoaëc  = 0,01).
-Neáu FH  F  (h–1;(h –1)(c–1)) thì chaáp nhaän H 0H .
Ñaët giaû thieát: H 0C : Yeáu toá C khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AC : Yeáu toá C coù aûnh höôûng ñeán keát quaû.
SC2
Theo giaû thieát H 0C , ta coù FC  ~ Fisher F(c –1; (h–1)(c–1)).
S 2R
-Neáu FC > F  (c –1;(h–1)(c–1)) thì baùc boû H 0C , chaáp nhaän H AC , ngöôõng sai laàm  = 0,05 (hoaëc  = 0,01).
-Neáu FC  F  (c –1;(h–1)(c –1)) thì chaáp nhaän H 0C .
IV- THÖÏC HAØNH PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI HAI YEÁU TOÁ
Thí duï 3: Hai yeáu toá dung moâi vaø phöông phaùp chieát suaát ñöôïc xem xeùt söï aûnh höôûng ñeán keát quaû chieát suaát
chaát A töø döôïc lieäu B. Yeáu toá dung moâi coù 5 loaïi vaø yeáu toá phöông phaùp chieát suaát coù 3 loaïi. Cho bieát 2 yeáu
toá dung moâi vaø phöông phaùp chieát suaát khoâng töông taùc. Keát quaû quan saùt:
Phöông phaùp chieát suaát (yeáu toá C)
C1 C2 C3
Dung moâi H1 115 59 62
(yeáu toá H) H2 120 70 55
H3 125 65 57
H4 140 71 60
H5 110 75 56
Haõy xeùt söï aûnh höôûng cuûa hai yeáu toá dung moâi vaø phöông phaùp chieát suaát ñeán keát quaû chieát suaát.
Giaûi:
1 c 1 3 1 3
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1j  Y1j 78,666;
= Y2.   Y2 j =81,666
c j1 3 j1 3 j1
1 3 1 3 1 3
Y3.   Y3 j =82,333; Y4.   Y4 j =90,333; Y5.   Y5 j =80,333
3 j1 3 j1 3 j1
1 h 15 15 15
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  i1  Yi1 =122;
Y = Y.2   Yi2 =68; Y.3   Yi3 =58
h i1 5 i1 5 i1 5 i1
1 5 3
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =82,666 (N = 5.3 =15)
15 i1 j1
5 3 5 3
4) Tính:  Yij2 =115076; N( Y) =102505,013 ; 3
2
Yi2. =102749,519 ; 5 Y.2j =114360
i 1 j1 i 1 j1
5 3
5) Tính toång caùc bình phöông toaøn phaàn: QT =   Yij2 – N(Y) 2 =12570,987
i 1 j1
5
6) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc haøng: Q H = 3 Yi2.  N(Y) 2 =244,506
i 1
3
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = 5 Y.2j  N( Y) 2 =11854,987
j1
8)Tính toång caùc bình phöông thaëng dö: Q R = Q T – Q H – Q C =471,494
Q Q QR
9) Tính caùc phöông sai: S 2H  H =61,126; SC2  C =5927,493; S2R  =58,936
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =1,037; FC  =100,575
S 2R S 2R
Giöõa caùc haøng Q H =244,506 h–1 = 4 S 2H =61,126 FH =1,037
Giöõa caùc coät Q C =11854,987 c–1 = 2 S C2 =5927,493 FC =100,575
Thaëng dö Q R =471,494 (h –1)(c –1) = 8 S 2R =58,936
Ñaët giaû thieát: H 0H : Yeáu toá dung moâi H khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AH : Yeáu toá dung moâi H coù aûnh höôûng ñeán keát quaû.
S 2H
Theo giaû thieát H 0H , ta coù FH  ~ Fisher F(h –1=4; (h–1)(c–1)=8).
S 2R
Vì FH < F 0,05 (h –1= 4;(h–1)(c –1)=8) = 3,8 neân chaáp nhaän H 0H .
KL: Yeáu toá dung moâi khoâng aûnh höôûng deán keát quaû .
Ñaët giaû thieát: H 0C : Yeáu toá phöông phaùp chieát suaát C khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AC : Yeáu toá phöông phaùp chieát suaát C coù aûnh höôûng ñeán keát quaû.
SC2
Theo giaû thieát H 0C , ta coù FC  ~ Fisher F(c –1=2;(h–1)(c–1)=8).
S 2R
Vì FC > F 0,01 (c –1=2;(h-1)(c–1)=8) = 8,7 neân baùc boû H 0C , chaáp nhaän H AC , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Yeáu toá phöông phaùp chieát suaát coù aûnh höôûng deán keát quaû, ngöôõng sai laàm  = 0,01.
TS CHU VAÊN THOÏ

Tröôûng Boä moân Toaùn Ñaïi Hoïc Y Döôïc Tp HCM
BAØI TAÄP PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI
TS CHU VAÊN THOÏ
Caâu 1- Laøm sinh thieát gan treân 5 nhoùm ngöôøi beä nh A, B, C, D, E ñeå ño haøm löôïng GGTP (  g). Keát quaû
quan saùt: A B C D E
27,7 45,9 85,3 39,6 41,8
25,8 39 64,1 41,1 46,3
38,1 40,4 74,4 35,3 52,7
39,6 34 78,2 32,6 57,2
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån.
Hoûi 5 beänh treân coù aûnh höôûng ñeán löôïng GGTP trung bình khoâng ? Neáu 5 beänh treân coù aûnh höôûng ñeán löôïng
GGTP trung bình, haõy so saùnh söï aûnh höôûng cuûa töøng caëp beänh treân.
Caâu 2- Nghieân cöùu veà hieäu quaû cuûa 3 loaïi thuoác A, B, C duøng ñieàu trò chöùng suy nhöôïc thaàn kinh. Keát quaû
quan saùt sau moät tuaàn ñieàu trò (ñaùnh giaù baèng thang ñieåm) nhö sau :
A 25 22 24 26
B 20 19 18 19
C 15 17 14 16
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån coù cuøng phöông sai.
Haõy ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa 3 loaïi thuoác A, B, C. Neáu hieäu quaû cuûa 3 loaïi thuoác treân khaùc nhau coù yù nghóa,
haõy so saùnh hieäu quaû cuûa töøng caëp thuoác.
Caâu 3- So saùnh hieäu quaû cuûa 4 loaïi thuoác giaûm ñau A, B, C, D baèng caùch thöû nghieäm treân 4 nhoù m ngöôøi
beänh X, moãi nhoùm duøng moät loaïi thuoác giaûm ñau. Keát quaû möùc ñoä giaûm ñau ñöôïc chaám theo thang ñieåm:
A B C D
82 80 77 65
89 70 69 75
77 72 67 67
72 90 65 55
78 63
92 70
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån.
Hoûi hieäu quaû cuûa 4 loaïi thuoác giaûm ñau coù khaùc nhau khoâng ? Neáu hieäu quaû cuûa 4 loaïi thuoác giaûm ñau khaùc
nhau coù yù nghóa, haõy so saùnh hieäu quaû cuûa töøng caëp thuoác giaûm ñau.
Caâu 4- Boán loaïi thuoác boå A, B, C, D thöû cho 4 nhoùm ngöôøi bình thöôøng. Keát quaû quan saùt laø ñoä taêng troïng
(kg) nhö sau: A 0,6 0,7 0,8 1
B 0,9 1,2 1,4 1,5 1,6
C 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,3
D 0,5 0,7 0,8 0,9 1 1,2
1)Tìm khoaûng tin caäy cuû a soá trung bình vôùi ñoä tin caäy 0,95 öùng vôùi thuoác A, B, C, D.
2)Bieåu dieãn caùc khoaûng tin caäy naøy treân cuøng moät truïc thöïc. Haõy döï ñoaùn söï khaùc nhau coù yù nghóa hay
khoâng veà taùc duïng cuûa töøng caëp thuoác A, B, C, D.
3)So saùnh taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác A, B, C, D. (  =0,05). Neáu taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác khaùc nhau, haõy so
saùnh taùc duïng cuûa töøng caëp thuoác. Keát quaû so saùnh naøy coù phuø hôïp vôùi döï ñoaùn ôû caâu treân khoâng ?
Caâu 5- Ñeå ñaùnh giaù 5 loaïi thuoác trò beänh suyeãn A, B, C, D, E ngöôøi ta cho thöû nghieäm thuoác treâ n 5 nhoùm
ngöôøi beänh suyeãn, moãi nhoùm thöû nghieäm moät loaïi thuoác. Sau 2 giôøù duøng thuoác, ño löôïng FEV (cl) cuûa moãi
ngöôøi. Keát quaû quan saùt:
A B C D E
38,1 34 78,2 41,1 52,7
39,6 40,4 74,4 35,3 46,3
27,7 39 64,1 32,6 41,8
25,8 45,9 85,3 39,6 57,2
Haõy so saùnh taùc duïng trò beänh suyeãn cuûa 5 loaïi thuoác treân. Neáu 5 loaïi thuoác treân coù taùc duïng trò beänh suyeãn
khaùc nhau, haõy so saùnh taùc duïng trò beänh suyeãn cuûa töøng caëp thuoác.
Caâu 6- Boán loaïi thuoác trò suyeãn A, B, C, D ñöôïc thöû nghieäm treân 4 nhoùm ngöôøi beänh suyeãn. Sau 2 giôøù duøng
thuoác, ño löôïng FEV (ñôn vò lít) cuûa moãi ngöôøi. Keát quaû nhö sau:
A 0,8 1 0,6 0,7
B 1,2 1,6 1,5 1,4 0,9
C 0,9 1 0,7 1,1 0,8 1,3
D 0,8 1,2 0,5 0,9 1 0,7
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån coù cuøng phöông sai. Haõy so saùnh taùc duïng trò
beänh suyeãn cuûa 4 loaïi thuoác treân. Neáu taùc duïng trò beänh suyeãn cuûa 4 loaïi thuoác treân khaùc nhau, haõy so saùnh
taùc duïng trò beänh suyeãn cuûa töø ng caëp thuoác.
Caâu 7- Nghieân cöùu veà hieäu quaû cuûa 3 loaïi thuoác A, B, C trò suy nhöôïc thaàn kinh. Tuøy theo möùc ñoä beänh:
nheï, trung bình, khaù naëng, naëng; laáy ngaãu nhieân 12 ngöôøi bò suy nhöôïc thaàn kinh, chia laøm 4 nhoùm thöû
nghieäm 3 loaïi thuoác A, B, C. Thuoác trò suy nhöôïc thaàn kinh vaø möùc ñoä beänh khoâng töông taùc. Sau 1 tuaàn thöû
nghieäm, keát quaû ñöôïc ñaùnh giaù baèng thang ñieåm nhö sau:
Möùc ñoä beänh
Nheï Trung bình Khaù naëng Naëng
A 25 28 29 31
Thuoác B 35 34 36 36
C 42 45 47 49
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån coù cuøng phöông sai. Haõy so saùnh hieäu quaû trò suy
nhöôïc thaàn kinh cuûa 3 loaïi thuoác treân.
Caâu 8- Moät nhoùm 10 ngöôøi beänh suyeãn ñöôïc laáy ngaãu nhieân ñeå thöû nghieäm 3 loaïi thuoác trò suyeã n A, B, C.
Ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa 3 loaïi thuoác treân baèng caùch ño FEV (lít) cuûa moã i ngöôøi sau 2 giôø duøng thuoác:
Nhoùm thöû nghieäm
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
A 0 0,04 0,02 0,02 0,04 0,03 0,05 0,02 0 0,12
Thuoác B 0,13 0,17 0,2 0,27 0,11 0,18 0,21 0,23 0,24 0,08
C 0,26 0,23 0,21 0,19 0,36 0,25 0,32 0,38 0,3 0,3
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån coù cuøng phöông sai. Haõy so saùnh hieäu quaû trò
suyeãn cuûa 3 loaïi thuoác treân.
Caâu 9- Ñieän theá treân da (mV) cuûa 8 ngöôøi bình thöôøng, ñöôïc laáy ngaãu nhieân, khi coù caùc traïng thaùi taâm lyù: lo
laéng, vui möøng, traàm caûm, bình tónh coù keát quaû nhö sau:
1 2 3 4 5 6 7 8
Lo laéng 24 55 10 22 11 38 18 22
Vui möøng 23 53 9 19 14 37 15 23
Traàm caûm 21 54 11 20 13 36 16 21
Bình tónh 22 52 8 21 12 35 17 20
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån coù cuøng phöông sai. Hoûi yeáu toá traïng thaùi taâm lyù
hay yeáu toá con ngöôøi laøm aûnh höôûng ñeán ñieän theá treân da ?
Caâu 10- Löïc daäp vieân thuoác coù 4 möùc vaø keo lieân keát boät thuoác coù 5 loaïi. Löïc daäp vieân vaø keo lieân keát boät
khoâng töông taùc. Keát quaû quan saùt thôøi gian (phuùt) tan raõ cuûa 20 vieân thuoác ñöôïc laáy ngaãu nhieân:
Keo lieân keát boät thuoác
C1 C 2 C 3 C 4 C 5
H1 10 12 15 15 11
Löïc daäp vieân H2 8 14 9 16 14
H3 15 10 12 14 9
H4 11 8 11 12 11
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoá i chuaån coù cuøng phöông sai. Löïc daäp vieân vaø keo lieân keát
boät thuoác coù aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõ cuûa vieân thuoác khoâng ?
Caâu 11- Coù 4 loaïi thuoác nguû H1 , H 2 , H 3 , H 4 ñöôïc thöû nghieäm ñuùng lieàu qui ñònh treân 6 nhoùm ngöôøi laàn
löôït bò caùc beänh C1 , C 2 , C 3 , C 4 , C 5 , C 6 . Keát quaû quan saùt laø thôøi gian (phuùt) nguû cuûa moã i ngöôøi:
C1 C2 C3 C4 C5 C6
H1 20 32 31 21 28 30
H2 24 26 29 25 27 29
H3 25 27 28 27 24 23
H4 18 29 33 22 30 26
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån coù cuøng phöông sai. Thuoác nguû vaø beänh coù aûnh
höôûng ñeán thôøi gian nguû cuûa ngöôøi beänh khoâng ?
Caâu 12- Coùù 4 loaïi haït gioáng ñaäu naønh ñöôïc xöû lyù khaùng saâu beänh laø Arasan, Spergon, Semesan, Fermate.
Kyõ thuaät öôm haït gioáng coù 5 phöông phaùp laø C1 , C 2 , C 3 , C 4 , C 5 . Keát quaû quan saùt laø tæ leä (%) haït naåy
maàm sau moät tuaàn öôm:
C1 C 2 C3 C4 C5
Arasan 28 20 21 32 31
Spergon 27 24 25 26 29
Semesan 24 25 27 27 28
Fermate 30 18 22 29 33
Cho bieát moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån coù cuøng phöông sai. Haït gioáng ñaäu naønh vaø
phöông phaùp öôm haït gioáng coù aûnh höôûng ñeán tæ leä (%) haït naåy maàm khoâng ?
BAØI GIAÛI BAØI TAÄP PHAÂN TÍCH PHÖÔNG SAI
TS CHU VAÊN THOÏ
Caâu 1-
Chuù yù: Neáu giaû thieát baøi toaùn cho moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån, coù cuøng phöông sai
thì khoâng caàn kieåm ñònh caùc phöông sai. Neáu giaû thieát baøi toaùn cho moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân
phoái chuaån, khoâng noùi coù cuøng phöông sai, thì ta thöïc hieän so saùnh caùc phöông sai baèng pheùp kieåm Bartlett
hoaëc Cochran.
Thöïc hieän pheùp kieåm Cochran:
Ta coù: Y1 =32,8; Y2 =39.825; Y3 =75,5; Y4 =37,15; Y5 =49,51
S12 =49,78; S 22 =23,94; S32 =78,16; S 24 =15,24; S52 =46,35
Ñaët giaû thieát H0 : 12 =  22 =  32 =  24 =  52 .
HA : 12 ,  22 ,  32 ,  24 ,  52 khoâng baèng nhau.
G=

max S12 ,..., S2n= 0,366. Tra baûng Cochran: G 0,01 (n-1= 3; k =5)= 0,695.
 i S 2
Vì G < 0,695 neân chaáp nhaän H0 . KL: 12 =  22 =  32 =  24 =  52 .

Thöïc hieän phaân tích phöông sai moät yeáu toá:
1 n1 1 4 1 n2
1 4
1)Tính caùc trung bình nhoùm: Y1 =  Yi1 =  y i1 =32,8; Y2 =  Yi 2 =  Yi 2 =39,825; Y3 =
n1 i1 4 i1 n2 i 1 4 i1
1 n3 1 4 1 4 1 4
 Yi3 =  Yi3 =75,5; Y4 =  Yi 4 =37,15; Y5 =  Yi5 =49,51
n 3 i1 4 i1 4 i1 4 i1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå : Y   Yij = 46,955 vôùi N =  n j =20.
N j1 i1 j1
k nj k 5
3) Tính   Yij2 =49410,45;  n j Yj2 = 4 Yj2 = 48773,932; N( Y) 2 = 44095,44
j1 i 1 j1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 = 4678,492
j1
5) Tính toång caù c bình phöông ñoä leäch giöõa caù theå trong nhoùm vaø trung bình nhoùm:
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 = 636,518
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  = 27,563
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B =4678,492 k –1=4 S 2B =1169,623 F =27,563
S 2W
Theo giaû thieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1 = 4; N–k =15).
Vì F > F 0,01 (4;15) =5,5 neân baùc boû H0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01. Caùc beänh treân coù aûnh höôûng ñeán löôïng GGTP trung
bình,  = 0,01.
Thöïc hieän pheùp kieåm Duncan:
Y1 =32,8; Y4 =37,15; Y2 =39,82; Y5 =49,5; Y3 =75,5
S 2W 42,434
2) Tính S = = =3,257
n 4
3) Tra baûng Duncan, ñoä töï do N-k =15,  = 0,05:
2 3 4 5
haïng R 3,01 3,16 3,25 3,31
RS 9,803 10,292 10,585 10,78
4)Keát quaû so saùnh :
Y3 - Y1 = 42,7 > 10,78  Y3 vaø Y1 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
Y3 - Y5 = 26 > 9,803  Y3 vaø Y5 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
Y5 - Y4 =12,35 > 10,292  Y5 vaø Y4 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
Y5 - Y2 = 9,68 < 9,803  Y5 vaø Y2 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa .
Y2 - Y1 = 7,02 <10,292  Y2 vaø Y1 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
Y2 - Y4 = 2,67 < 9,803  Y2 vaø Y4 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
Caâu 2-
1 n1 1 4 1 n2 1 4 1 n3 1 4
Y1 =  Yi1 =  y i1 =24,25; Y2 =  Yi 2 =  Yi 2 =19; Y3 =  Yi3 =  Yi3 =15,5
n1 i1 4 i 1 n 2 i1 4 i 1 n 3 i1 4 i 1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå : Y    Yij =19,583 vôùi N =  n j =12.
N j1 i1 j1
k nj k 3
3) Tính  Yij2 =4773;  n j Yj2 = 4  Yj2 =4757,25; N( Y) 2 =4601,926
j1 i 1 j1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 =155,324
j1
k nj k
QW =   Yij2 –  n j Yj2 =15,75
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =44,378
S 2W
S 2B
S 2W
Ñaët giaû thieát H0 : 1 =  2 =  3 .
HA : 1 ,  2 ,  3 khoâng baèng nhau .
Vì F > F 0,01 (2;9) =8 neân baù c boû H0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: 1 ,  2 ,  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01. Hieäu quaû ñieàu trò cuûa 3 loaïi thuoác treân khaùc nhau, ngöôõng sai
laàm  = 0,01.
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =44,378
S 2W
S 2B
S 2W
Ñaët giaû thieát H0 : 1 =  2 =  3 .
HA : 1 ,  2 ,  3 khoâng baèng nhau .
Vì F > F 0,01 (2;9) =8 neân baù c boû H0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: 1 ,  2 ,  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01. Hieäu quaû ñieàu trò cuûa 3 loaïi thuoác treân khaùc nhau, ngöôõng sai
laàm  = 0,01.
Y1 =32,8; Y4 =37,15; Y2 =39,82; Y5 =49,5; Y3 =75,5
S 2W 42,434
2) Tính S = = =3,257
n 4
2 3 4 5
haïng R 3,01 3,16 3,25 3,31
RS 9,803 10,292 10,585 10,78
4)Keát quaû so saùnh :
Caâu 3-
Chuù yù: Neáu giaû thieát baøi toaùn cho moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân phoái chuaån, coù cuøng phöông sai
thì khoâng caàn kieåm ñònh caùc phöông sai. Neáu giaû thieát baøi toaùn cho moãi nhoùm ñöôïc laáy töø daân soá coù phaân
phoái chuaån, khoâng noùi coù cuøng phöông sai, thì ta thöïc hieän so saùnh caùc phöông sai baèng pheùp kieåm Bartlett
hoaëc Cochran.
Thöïc hieän pheùp kieåm Bartlett:
Ta coù: Y1 =80; Y2 =80,8; Y3 =69,5; Y4 =65,83
S12 =52,66; S22 =101,2; S 32 =27,66; S 24 =45,76
Ñaët giaû thieát H0 : 12 =  22 =  32 =  24 .
HA : 12 ,  22 ,  32 ,  24 khoâng baèng nhau.
Ñoä töï do laàn löôït laø: 1  3,  2  5, 3  3,  4  5 .
n 1S12  ....   n S 2n
Ta coù: n = 4;     i =16; S 
2
=60,98
i 1 1  ....   n

 
 1 1 n 1 
n
B  2,303  log S 2    i log Si2  = 1,75; C  1      = 1 
1
0,062  1,066 =1,111
 i 1  3( n  1)   
i 1 i  3( 4  1)
~  (n–1= 3).
B 2
Theo giaû thieát H0 , ta coù
C
B
=1,575 <  0,05 (3)=7,82 neâ n chaáp nhaän H0 . KL: 12 =  22 =  32 =  24 .
2
Vì
C
1 n1 1 n2 1 n3 1 n4
Y1 =  Yi1 =80; Y2 =  i2Y =80,333; Y3 =  Yi3 =69,5; Y4 =  Yi 4 =65,833
n1 i1 n 2 i1 n 3 i1 n4 i 1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij =73,75 vôùi N =  n j =20.
N j1 i1 j1
k nj k
3) Tính  Yij2 =110527;  n j Yj2 =109645,248; N(Y) 2 =108781,25
j1 i 1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 =863,998
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 =881,752
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =5,225
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B = 863,998 k –1 =3 S 2B =287,999 F =5,225
S 2W
Trong caùc nhoùm Q W = 881,752 N–k =16 S 2W = 55,109
HA : 1 ,  2 ,  3 ,  4 khoâng baèng nhau.
Theo giaû thieát H0 , ta coù F ~ Fisher F(k –1=3; N–k =16).
Vì F > F 0,01 (3;16)=3,2 neân baùc boû H0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Hieäu quaû cuûa 4 loaïi thuoác giaûm ñau khaùc nhau coù yù nghóa,  =0,01.
Thöïc hieän pheùp kieåm T so saùnh töøng caëp trung bình:
Öôùc löôïng  2  S 2W =55,109 vaø ñoä töï do laø N–k = 16.
Y1  Y2
T =0,069 < t 0,01 (16)=2,12. KL: 1 ,  2 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
1 1
 
n1 n 2
Y1  Y3
T =2 < t 0,01 (16)= 2,12. KL: 1 ,  3 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
1 1
 
n1 n 3
Y1  Y4
T = 2,956 > t 0,01 (16)=2,12. KL: 1 ,  4 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
1 1
 
n1 n 3
Y2  Y3
T =2,26 > t 0,01 (16)= 2,12. KL:  2 ,  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
1 1
 
n2 n3
Y2  Y4
T = 3,383 > t 0,01 (16)=2,12. KL:  2 ,  4 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
1 1
 
n2 n4
Y3  Y4
T =0,765 < t 0,01 (16)=2,12. KL:  3 ,  4 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
1 1
 
n3 n4
Caâu 4-
1)Tìm khoaûng tin caäy cuûa soá trung bình:
Y1 =0,775; Y2 =1,32; Y3 =0,966; Y4 =0,85
S1 =0,170; S 2 =0,277; S 3 =0,216; S 4 =0,242
S1
1 = Y1  C = 0,775  0,27 = (0,505; 1,045) vôùi C= t 0,05 (3)=3,182
4
S2
 2 = Y2  C = 1,32  0,343 = (0,977 ; 1,663 ) vôùi C= t 0,05 (4)=2,776
5
S3
 3 = Y3  C = 0,966  0,226 = (0,74 ; 1,192) vôùi C= t 0,05 (5)=2,571
6
S4
 4 = Y4  C = 0,85  0,254 = (0,596 ; 1,104) vôùi C= t 0,05 (5)=2,571
6
2)Bieåu dieãn caùc khoaûng tin caäy cuûa soá trung bình treân truïc thöïc:
1 : 0,505______________________________1,045
2 : 0,977_______1,663
3 : 0,74_________________1,192
4 : 0,596________________________1,104
Döïa vaøo caùc khoaûng tin caäy treân, ta coù theå döï ñoaùn:
1 vaø  2 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
1 vaø  3 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
1 vaø  4 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
 2 vaø  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
 2 vaø  4 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
 3 vaø  4 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
3) Thöïc hieän phaân tích phöông sai moät yeáu toá:
1 n1 1 n2 1 n3 1 n4
Y1 =  Yi1 =0,775; Y2 =  Yi 2 =1,32; Y3 =  Yi3 =0,966; Y4 =  Yi 4 =0,85
n1 i1 n 2 i1 n 3 i1 n 4 i1
n k
1 k j
N j1 i1 j1
k nj k
3) Tính  Yij2 =21,98;  n j Yj2 =21,048; N(Y) 2 =20,168
j1 i 1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 =0,88
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 =0,932
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =5,425
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B =0,88 k– 1=3 S 2B =0,293 F =5,425
S 2W
KL: Taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
4) Thöïc hieän pheùp kieåm T so saùnh töøng caëp trung bình:
Öôùc löôïng  2  S 2W =0,054 vaø ñoä töï do laø N–k =17.
Y1  Y2
T =3,496 > t 0,05 (17)=2,11. KL: 1 ,  2 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
1 1
 
n1 n 2
Y1  Y3
1 1
 
n1 n 3
Y1  Y4
T = 0,5 < t 0,05 (17)=2,11. KL: 1 ,  4 khaùc nhau khoâng coù yù nghóa.
1 1
 
n1 n 3
Y2  Y3
T =2,515 > t 0,05 (17)=2,11. KL:  2 ,  3 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
1 1
 
n2 n3
Y2  Y4
T = 3,34 > t 0,05 (17)=2,11. KL:  2 ,  4 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
1 1
 
n2 n4
Y3  Y4
1 1
 
n3 n4
Keát quaû so saùnh naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi döï ñoaùn ôû caâu treân.
Caâu 5-
1 n1 1 4 1 n2
1 4
1)Tính caùc trung bình nhoùm: Y1 =  Yi1 =  y i1 =32,8; Y2 =  Yi 2 =  Yi 2 =39,825;
n1 i1 4 i 1 n2 i 1 4 i 1
1 4 1 4 1 4
Y3 =  Yi3 =75,5; Y4 =  Yi 4 =37,15; Y5 =  Yi5 =49,51
4 i 1 4 i 1 4 i 1
n k
1 k j
2) Tính trung bình toaø n theå: Y    Yij = 46,955 vôùi N =  n j =20.
N j1 i 1 j1
k nj k 5
3) Tính   Yij2 =49410,45;  n j Yj2 = 4 Yj2 = 48773,932; N(Y) 2 = 44095,44
j1 i 1 j1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 = 4678,492
j1
k nj k
QW =  Yij2 –  n j Yj2 = 636,518
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  = 27,563
S 2W
S 2B
S 2W
Vì F > F 0,01 (4;15) =5,5 neâ n baùc boû H0 , chaáp nhaän HA , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: 1 ,  2 ,  3 ,  4 ,  5 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01. Taùc duïng trò beänh suyeãn cuûa 5 loaïi thuoác treân khaùc
nhau,  = 0,01.
Y1 =32,8; Y4 =37,15; Y2 =39,82; Y5 =49,5; Y3 =75,5
S 2W 42,434
2) Tính S = = =3,257
n 4
2 3 4 5
haïng R 3,01 3,16 3,25 3,31
RS 9,803 10,292 10,585 10,78
4)Keát quaû so saùnh:
Caâu 6-
1 n1 1 n2
1)Tính caùc trung bình nhoùm: Y1 =  Yi1 =0,775; Y2 =  Yi 2 =1,32; Y3 =0,966; Y4 =0,85
n1 i1 n 2 i1
n k
1 k j
N j1 i1 j1
k nj k
3) Tính  Yij2 =21,98;  n j Yj2 =21,048; N(Y) 2 =20,168
j1 i 1 j1
k
QB =  n j Yj2  N(Y) 2 =0,88
j1
k nj k
QW =   Yij2 –  n j Yj2 =0,932
j1 i 1 j1
2 QB Q
k 1 Nk
S 2B
7) Tính F  =5,425
S 2W
S 2B
Giöõa caùc nhoùm Q B =0,88 k– 1=3 S 2B =0,293 F =5,425
S 2W
KL: Taùc duïng cuûa 4 loaïi thuoác khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,01.
Thöïc hieän pheùp kieåm T so saùnh töøng caëp trung bình:
Öôùc löôïng  2  S 2W =0,054 vaø ñoä töï do laø N–k =17.
Y1  Y2
T =3,496 > t 0,05 (17)=2,11. KL: 1 ,  2 khaùc nhau coù yù nghóa,  = 0,05.
1 1
 
n1 n 2
Y1  Y3
1 1
 
n1 n 3
Y1  Y4
1 1
 
n1 n 3
Y2  Y3
1 1
 
n2 n3
Y2  Y4
1 1
 
n2 n4
Y3  Y4
1 1
 
n3 n4
Caâu 7-
1 c 1 4 1 4 1 4
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j 28,25; Y2.   Y2 j =35,25; Y3.   Y3 j =45,75
c j1 4 j1 4 j1 4 j1
1 h 1 3 1 3
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =34; Y.2   Yi 2 =35,666;
h i 1 3 i 1 3 i1
1 3 1 3
Y.3   Yi3 =37,333; Y.4   Yi 4 =38,666
3 i1 3 i1
1 5 3
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =36,416 (N = 3.4 =12)
15 i1 j1
3 4 3 4
4) Tính:   Yij2 =16583; N(Y) 2 =15913,5; 4 Yi2. =16534,75; 3 Y.2j =15950,628
i 1 j1 i 1 j1
3 4
i 1 j1
3
6) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc haøng: Q H = 4 Yi2.  N( Y) 2 =621,25
i 1
4
j1
Q Q QR
9) Tính caùc phöông sai: S 2H  H =310,625; SC2  C =12,376; S 2R  =1,853
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =167,633; FC  =6,678
S 2R S 2R
Giöõa caùc haøng Q H =621,25 h–1=2 S 2H =310,625 FH =167,633
Giöõa caùc coät Q C =37,128 c–1=3 S C2 =12,376 FC =6,678
Thaëng dö Q R =11,122 (h –1)(c –1)=6 S 2R =1,853
Ñaët giaû thieát: H 0H : Yeáu toá thuoác trò suy nhöôïc thaàn kinh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AH : Yeáu toá thuoác trò suy nhöôïc thaàn kinh coù aûnh höôûng ñeán keát quaû.
S 2H
Theo giaû thieát H 0H , ta coù FH  ~ Fisher F(h –1=2;(h–1)(c–1)=6).
S 2R
Vì FH > F 0,01 (h –1=2;(h–1)(c–1)=6)=10,9 neân baùc boû H 0H , chaáp nhaän H AH , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Yeáu toá thuoác coù aûnh höôûng deán keát quaû, ngöôõng sai laàm  = 0,01.
Ñaët giaû thieát: H 0C : Yeáu toá möùc ñoä beänh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AC : Yeáu toá möùc ñoä beänh coù aûnh höôûng ñeán keát quaû.
SC2
S 2R
Vì FC < F 0,01 (c–1=3;(h–1)(c–1)=6)=9,8 neân chaáp nhaä n H 0C .
KL: Yeáu toá möùc ñoä beänh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
Caâu 8-
1 c 1 10 1 10 1 10
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j =0,034; Y2.   Y2 j =0,182; Y3.   Y3 j =0,28
c j1 10 j1 10 j1 10 j1
1 h 1 3 1 3 1 3
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =0,13; Y.2   Yi 2 =0,146; Y.3   Yi3 =0,143;
h i 1 3 i 1 3 i1 3 i1
Y.4 =0,16; Y.5 =0,17; Y.6  0,153; Y.7  0,193; Y.8  0,21; Y.9  0,18; Y.10  0,166.
1 3 10
3)Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij =0,165 (N =3.10 =30)
30 i1 j1
3 10 3 10
4) Tính:  Yij2 =1,206; N( Y) =0,816;
2
10 Yi2. =1,126; 3 Y.2j =0,833
i 1 j1 i 1 j1
3 10
i 1 j1
3
i 1
10
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =44,285; FC  =0,514
S 2R S 2R
Thaëng dö Q R =0,063 (h –1)(c –1)=18 S 2R =0,0035
Ñaët giaû thieát: H 0H : Yeáu toá thuoác trò suyeãn khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AH : Yeáu toá thuoác trò suyeãn coù aûnh höôûng ñeán keát quaû.
S 2H
S 2R
Vì FH > F 0,01 (h –1=2;(h–1)(c–1)=18)=6 neân baùc boû H 0H , chaáp nhaän H AH , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Yeáu toá thuoác coù aûnh höôûng deán keát quaû, ngöôõng sai laàm  = 0,01.
Ñaët giaû thieát: H 0C : Yeáu toá ngöôøi beänh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
H AC : Yeáu toá ngöôøi beänh coù aûnh höôûng ñeán keát quaû.
SC2
S 2R
Vì FC < F 0,05 (c–1=9;(h–1)(c–1)=18)=2,6 neân chaáp nhaän H 0C .
KL: Yeáu toá ngöôøi beänh khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû.
Caâu 9-
1 c 1 8 1 8
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  1j  1j
Y = Y =25; Y2.   Y2 j =24,125; Y3. =24; Y4. =23,375
c j1 8 j1 8 j1
1 h 1 4
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =22,5; Y.2 =53,5; Y.3 =9,5; Y.4 =20,5
h i1 4 i1
Y.5 =12,5; Y.6  36,5; Y.7  16,5; Y.8  21,5
1 4 8
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =24,125 (N =4.8=32)
32 i1 j1
4 8 4 8
4) Tính:  Yij2 =24448; N( Y) =18624,5;
2
8 Yi2. =18635,25; 4  Y.2j =24408
i 1 j1 i 1 j1
4 8
i 1 j1
4
i 1
8
7) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc coät: Q C = 4  Y.2j  N( Y) 2 =5783,5
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =2,573; FC  =593,544
S 2R S 2R
Thaëng dö Q R =29,25 (h –1)(c –1)=21 S 2R =1,392
Ñaët giaû thieát: H 0H : Yeáu toá traïng thaùi taâm lyù khoâng aûnh höôûng ñeán ñieän theá treân da.
H AH : Yeáu toá traïng thaùi taâm lyù coù aûnh höôûng ñeán ñieän theá treân da.
S 2H
S 2R
Vì FH < F 0,01 (h –1=3;(h–1)(c–1)=21)=2,9 neân chaáp nhaän H 0H .
KL: Yeáu toá traïng thaùi taâ m lyù khoâng aûnh höôûng ñeán ñieän theá treân da.
Ñaët giaû thieát: H 0C : Yeáu toá con ngöôøi khoâng aûnh höôûng ñeán ñieän theá treân da.
H AC : Yeáu toá con ngöôøi coù aûnh höôûng ñeán ñieän theá treân da.
SC2
S 2R
Vì FC > F 0,01 (c–1=7;(h–1)(c–1)=21)=3,5 neân baùc boû H 0C , chaáp nhaän H AC , ngöôõng sai laàm  = 0,01.
KL: Yeáu toá con ngöôøi coù aûnh höôûng ñeán ñieän theá treân da, ngöôõng sai laàm  = 0,01.
Caâu 10-
1 c 1 5 1 5
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j =12,6; Y2.   Y2 j =12.2; Y3. =12; Y4. =10,6
c j1 5 j1 5 j1
1 h 1 4
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =11; Y.2 =11; Y.3 =11,75; Y.4 =14,25; Y.5 =11,25
h i1 4 i1
1 4 5
3)Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij =11,85 (N =4.5=20)
20 i1 j1
4 5 4 5
4) Tính:   Yij2 =2925; N(Y) 2 =2808,45; 5 Yi2. =2819,8; 4  Y.2j =2838,75
i 1 j1 i 1 j1
4 8
i 1 j1
4
i 1
8
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =0,6; FC  =1,21
S 2R S 2R
Thaëng dö Q R =74,9 (h –1)(c –1)=12 S 2R =6,241
Ñaët giaû thieát: H 0H : Yeáu toá löïc daäp khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõ cuû a vieân thuoác.
H AH : Yeáu toá löïc daäp coù aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõ cuûa vieân thuoác.
S 2H
S 2R
KL: Yeáu toá löïc daäp khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõ cuûa vieân thuoác.
Ñaët giaû thieát: H 0C : Yeáu toá loaïi keo khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõ cuûa vieân thuoác.
H AC : Yeáu toá loaïi keo khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõ cuûa vieân thuoác.
SC2
S 2R
Vì FC < F 0,05 (c–1=4;(h–1)(c–1)=12)=3,26 neân chaáp nhaän H 0C .
KL: Yeáu toá loaïi keo khoâ ng aûnh höôûng ñeán thôøi gian tan raõ cuûa vieân thuoá c.
Caâu 11-
1 c 1 6 1 6
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =  Y1 j =  Y1 j =27; Y2.   Y2 j =26,666; Y3. =25,666; Y4. =26,333
c j1 6 j1 6 j1
1 h 1 4
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =  Yi1 =  Yi1 =21,75; Y.2 =28,5; Y.3 =30,25; Y.4 =23,75; Y.5 =27,25; Y.6 =27
h i1 4 i1
1 4 6
3)Tính trung bình toaøn theå: Y   Yij =26,416 (N =4.6=24)
24 i1 j1
4 6 4 6
4) Tính:   Yij2 =17084; N(Y) 2 =16748,17; 6 Yi2. =16755,04; 4  Y.2j =16944
i 1 j1 i 1 j1
4 6
i 1 j1
4
6) Tính toång caùc bình phöông giöõa caùc haøng: Q H = 6 Yi2.  N(Y) 2 =6,87
i 1
6
j1
Q Q QR
9) Tính caùc phöông sai: S 2H  H =2,29; SC2  C =39,166; S2R  =8,875
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =0,26; FC  =4,41
S 2R S 2R
Thaëng dö Q R =74,9 (h –1)(c –1)=15 S 2R =8,875
Ñaët giaû thieát: H 0H : Yeáu toá thuoác nguû khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian nguû.
H AH : Yeáu toá thuoác nguû coù aûnh höôûng ñeán thôøi gian nguû.
S 2H
S 2R
KL: Yeáu toá thuoác nguû khoâng aûnh höôûng deán thôøi gian nguû.
Ñaët giaû thieát: H 0C : Yeáu toá beänh khoâng aûnh höôûng ñeán thôøi gian nguû.
H AC : Yeáu toá beänh coù aûnh höôûng ñeán thôøi gian nguû.
SC2
S 2R
KL: Yeáu toá beänh coù aûnh höôûng deán thôøi gian nguû.
Caâu 12-
1)Tính trung bình töøng haøng: Y1. =26,4; Y2. =26,2; Y3. =26,2; Y4. =26,4
2)Tính trung bình töøng coät: Y.1 =27,25; Y.2 =21,75; Y.3 =23,75; Y.4 =28,5; Y.5 =30,25
1 4 5
3)Tính trung bình toaøn theå: Y    Yij =26,3 (N =4.5=20)
20 i1 j1
4 5 4 5
4) Tính:   Yij2 =14138; N(Y) 2 =13833,8; 5 Yi2. =13834; 4  Y.2j =14208
i 1 j1 i 1 j1
4 5
i 1 j1
4
i 1
6
j1
Q Q QR
h 1 c 1 (h  1)(c  1)
S 2H SC2
10) Tính: FH  =0,007; FC  =5,306
S 2R S 2R
Thaëng dö Q R =109,8 (h –1)(c –1)=12 S 2R =9,15
Ñaët giaû thieát: H 0H : Yeáu toá haït gioáng khoâng aûnh höôûng ñeán tæ leä haït naåy maàm.
H AH : Yeáu toá haït gioáng coù aûnh höôûng ñeán tæ leä haït naåy maàm.
S 2H
S 2R
KL: Yeáu toá haït gioáng khoâng aûnh höôûng ñeán tæ leä haït naåy maà m.
Ñaët giaû thieát: H 0C : Yeáu toá phöông phaùp öôm haït gioáng khoâng aûnh höôûng ñeán tæ leä haït naåy maàm.
H AC : Yeáu toá phöông phaùp öôm haït gioáng coù aûnh höôûng ñeán tæ leä haït naåy maàm.
SC2
S 2R
KL: Yeáu toá phöông phaùp öôm haït gioáng coù aûnh höôûng ñeán tæ leä haït naåy maàm.
TS CHU VAÊN THOÏ


PW - Phan Tich Phuong Sai 2015 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PW - Phan Tich Phuong Sai 2015 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PHAÂN TÍCH

TS CHU VĂN THỌ

Nguoàn TBPÑL Ñoä töï do Phöông sai F

ñoåi khi thöïc hieän pheùp kieåm T.

TS CHU VAÊN THOÏ

Vì G < 0,695 neân chaáp nhaän H0 . KL: 12 =  22 =  32 =  24 =  52 .

TS CHU VAÊN THOÏ

You might also like